Bosh Sahifa. Nomzodlar | Arxiv | Oʻzgartirish Kelasi nomer tayorlash | Arxiv | Oʻzgartirish Nomzodlar | Arxiv | Oʻzgartirish Arxiv | Oʻzgartirish Boshqa Turkiy tillardagi Vikipediya ensiklopediyalari Boshqırtcha | Chuvashcha | Ozarbayjoncha | Oʻzbekcha | Qirgʻizcha | Qoraqalpoqcha | Qozoqcha | Qrimtatarcha | Saxa | Tatarcha | Turkcha | Turkmancha | Uygʻurcha __NOTOC__ __NOEDITSECTION__ Oʻzbekiston. Oʻzbekiston (rasman: "Oʻzbekiston Respublikasi") Markaziy Osiyoda joylashgan mamlakatdir. Oʻzbekistonning poytaxti — Toshkent shahri. Davlat tili — Oʻzbek tili. Maydoni — 448,95 ming km2. Aholi soni (2011) — 28,555,000. Pul birligi — so'm. Oʻzbekiston Poytaxt Toshkent shahri, 12 ta viloyat va Qoraqalpogʻiston Respublikasidan iborat. Geografiya. Oʻzbekistonning umumiy chegarasi 6221 kmga, gʻarbiy chekkasidan sharqigacha 1,425 kmga, shimolidan janubigacha esa 925 kmga choʻzilgan. U gʻarbdan va shimoldan Qozogʻiston (chegara uzunligi 2203 km) bilan, sharqdan Qirgʻiziston (chegara uzunligi 1099 km) va Tojikiston (chegara uzunligi 1161 km) bilan, janubdan esa Turkmaniston (chegara uzunligi 1621 km) va Afgʻoniston (chegara uzunligi 137 km) bilan chegaradosh. Demografiyasi. Oʻzbekiston aholisi(2011) 28555000ni tashkil qiladi. Aholining aksari qismi(80 %dan köprogʻi — 22mln.kishi) O'zbeklardan iborat. Ayniqsa Andijon viloyati aholisida o'zbeklar hissasi juda katta. Har biri 3 mlndan oshiqroq Ruslar, Qozoqlar, Tojiklar; 2,5 mlnlik Tatarlar, qirg'izlar, Qoraqalpoqlardan tashqari forslar(200 ming), koreyslar(200 ming), ukrainlar(150 ming), türkmanlar(150 ming), ermanilar(100 ming), arablar va loʻlilar (500 ming) va boshqalar. O'zbekiston respublikasining aholisi 28 million 555, mingdan ko'proqdir (2011-yil 1-chorak), ularning 36 % shaharda va 64 % — qishloqda istiqomat qilishadi. Aholining asosiy qismi — oʻzbeklar boʻlib, ular aholining 80 %ni tashkil qiladi. Oʻzbekiston koʻp millatli respublika boʻlib, 100 dan ortiq millat va elatlarning vakillari istiqomat qiladi. Markaziy Osiyodagi boshqa davlatlar singari Oʻzbekiston Respublikasining ham aholisi nisbatan «yosh» boʻlib, uning katta qismi mehnatga layoqatli yoshdadir. Aholi umumiy miqdorining 39 %ini mehnatga layoqatli davrgacha boʻlgan yoshlar, 54 %i mehnatga layoqatli va 7 % mehnatga layoqatli davrdan katta yoshlilar tashkil etadi. Madaniyat. Qadimdan O'zbekiston zamini O'rta Osiyoda madaniyat o'chog'i bo'lib kelgan. Bu yurtdan chiqqan olim-u shoirlar butun dunyoni lol qoldirgan. Hozir ham davlat tomonidan yaratib berilgan keng imkoniyatlar natijasida O'zbekistonda madaniyat va san'at sohasi rivojlanmoqda. O'zbek kinolari xalqaro kinofestivallarning g'olib bo'lmoqda. O'zbekistonda ayniqsa qo'shiqchilik san'ati keng rivojlangan. O'zbek primadonnasi nomini olgan Yulduz Usmonovani nafaqat O'rta Osiyoda, balki butun dunyo bo'ylab muhlislarini topish mumkin. Shu qatorga yana Sevara Nazarxon, Shahzoda, Ozodbek Nazarbekovlarni qo'shish mumkin. Din. Aholining koʻpchilik qismi islom dinining hanafiya mazhabidagi musulmonlardir. Yana mamlakatda pravoslav nasroniylar, qisman katoliklar, yahudiylar va baptistlar, Iegova shohidlari kabi mayda nasroniy guruhlar aʼzolari ham yashaydi. Taʼlim. Ta'lim O’zbekiston Respublikasi ijtimoiy taraqqiyoti sohasida ustuvor deb e'lon qilinadi. Jinsi, tili, yoshi, irqiy, milliy mansubligi, e'tiqodi, dinga munosabati, ijtimoiy kelib chiqishi, hizmat turi, ijtimoiy mavqei, turar joiy, O’zbekiston Respublikasi hududida qancha vaqt yashaetganligidan qat'i nazar, har kimga bilim olishda teng huquqlar kafolatlanadi. Boshqa davlatlarning fuqarolari O’zbekiston Respublikasida halqaro shartnomalarga muvofiq bilim olish huquqiga ega. Respublikada istiqomat qilayotgan fuqaroligi bo’lmagan shahslar bilim olishda O’zbekiston Respublikasi fuqarolari bilan teng huquqlarga ega. Davlat va Siyosat. thumb Xalqaro Munosabatlar. Oʻzbekiston 37 ta xalqaro tashkilotlar aʼzosi. Viloyatlar. thumb Oʻzbekiston 12 ta viloyat (Sirdaryo, Navoiy, Jizzax, Xorazm, Buxoro, Surxondaryo, Namangan, Andijon, Qashqadaryo, Samarqand, Fargʻona, Toshkent) va Qoraqalpogʻiston Respublikasi dan iborat. Tabiiy resurslar. O‘zbekiston Respublikasida juda katta ishlab chiqarish va mineral xom-ashyo boyligi, noyob qishloq xo‘jaligi xom-ashyosi, qayta ishlash jarayonida olinadigan juda katta yarim fabrikatlar, boy tabiy resurslar, ravnaq topgan infratuzilma bor. Foydali qazilmalar razvedkasining zamonaviy darajasi juda boy nodir, rangli va noyob metall konlarini, organik yonilg‘ining barcha turlari — neft, tabiiy gaz, gaz kondensati, qo‘ng’ir va yarim kokslanadigan ko‘mir, yonuvchi slaneslar, uran, qurilish materiallari uchun xom ashyoning ko‘p turlarini o‘zlashtirish bilan bog‘liqdir. O’zbekiston hududida 100 xildan ortiq mineral xom ashyolarning keng tarmogʻi aniqlangan boʻlib, hozir ularning 60 dan ortigʻi xalq xoʻjaligining tarmoqlarida ishlatilmoqda. Oltin, uran, mis, tabiy gaz, volfram, kaliy tuzlari, fosforit, kaolin singari foydali qazilmalarning tasdiqlangan zahiralariga koʻra O‘zbekiston MDH emas, butun jahonda yetakchi oʻrinni egallaydi. Masalan, oltin zahiralari boʻyicha respublika jahonda toʻrtinchi oʻrinda, uni qazib olish boʻyicha yettinchi oʻrinda, mis zahiralar boʻyicha 10-11 oʻrinda, uran boʻyicha yettinchi-sakkizinchi oʻrinda, uni qazib olish boʻyicha 11-12 oʻrinda turibdi. Mavjud boʻlgan mineral xom-ashyo zahiralarining aksariyati hozir ishlab turgan kon qazish komplyekslarini istiqboldagi uzoq muddat mobaynida xom-ashyo bilan taʼminlaydi, ayni vaqtda, oltin, uran mis, qoʻrgʻoshin, kumush, litiy, fosforitlar, kaliy tuzlari, dala shpati, vollastonit, agrokimyo maʼdanlari va shu kabi juda muhim foydali qazilmalarni qazib olishni tashkil etish, quvvatlarni koʻpaytirishga imkon beradi. Toshkent. Amir Temur nomidagi muzey Toshkentda Toshkent - Markaziy Osiyoning eng yirik qadimiy shaharlaridan biri - O‘zbekiston Respublikasining poytaxtidir. Aholisi taxminan uch million kishini tashkil etadi. Shahar Qozog‘istonning chegarasiga yaqin joylashgan. Shаhаr sifаtidа Tоshkеnt hаqidаgi birinchi mа’lumоtlаr erаmizdаn аvvаlgi II аsrdаgi qаdimgi-shаrqiy mаnbаlаrdа uchrаydi; Xitoy mаnbаlаridа Yuni dеb аtаlgаn; Fоrs shоhi Shоpur I erаmizdаn аvvаlgi 262-yildаgi «Zardusht Kа’bаsi» qаydnоmаlаridа Tоshkеnt vоhаsi Chоch dеb nоmlаngаn. Chоch – оltin ekspоrti, qimmаtbаhо tоshlаr, shirinliklаr vа аslzоt оtlаrni bоshqа shаhаr vа mаmlаkаtlаrgа оlib o‘tishdаgi yo‘lning chоrrаhаsidа jоylаshgаn. «Tоsh shаhаr» mа’nоsini аnglаtuvchi bugungi Tоshkеnt – zаmоnаviy rеspublikаning pоytахti, o‘tmish mа’lumоtlаrini sаqlоvchi, Oʻzbekiston tаriхi hаqidа ko‘p mа’lumоtlаrni хоtirlоvchi, 2 milliоndаn оrtiq аhоlisi bo‘lgаn bu shаhаr Mаrkаziy Оsiyoning eng kаttа industriаl mаrkаzlаridаn biridir. 2007-yili Toshkent Islom madaniyati markazi, deb eʼlon qilindi. Bunga sabab sifatida shaharda koʻplab tarixiy islomiy inshootlar va Toshkent Islom Universiteti borligi, shahar madaniy tarixi islomiy anʼanalar bilan bogʻlanganligidir. 2009-yilda Toshkentning 2200 yilligi nishonlanadi. Bu munosabat bilan shahar infra- va transport tizimi yangilanmoqda Ishoratlar. * Rossiya Federatsiyasi. Rossiya (rus.: Российская Федерация/Россия, "talaffuzi: Rossiyskaya Federatsiya / Rossiya") sharqiy Evropa va shimoliy Osiyoda joylashgan davlat. Rossiyaning poytaxti — Moskva. Rossiyaning davlat tili — rus tili. Rossiyaning 140 milliondan ortiq aholisi mavjud. Mamlakat tuzulishi. Rossiyaning davlat tuzulishni 1993 yil qabul qilingan Konstitutsiyaga asosan belgilanadi. Davlat boshligʻi Rossiya Federatsiyasi Prezidenti — hamda oliy harbiy qomondon hisoblanadi — 4 yilga saylov asosida saylanadi. Rossiyaning qonun chiqaruvchi organi 2 palatadan iborat boʻlib Federatsiya Kengashi va Davlat Dumasidan iborat. Prezident davlat dumasini ishdan chetlash huquqiga ega. Davlat dumasini yarimi bir mandatli okruglar tizimi boʻyicha saylanadi, ikkinchi yarimi esa, partiya roʻyxatlari boʻyicha (2006 yil 7 dekabrdan boshlab partiya roʻyxatlari boʻyicha) Qoraqalpogʻiston. Qoraqalpogʻiston Respublikasi ("Qoraqalpoqcha" Қарақалпақстан Республикасы, "ingliz" Republic of Karakalpakstan, "uzb" Қоракалпоғистон Республикаси, "rus" Республика Каракалпакстан) -O‘zbekistondagi muxtoriyat respublika. Tashkil topishi. U 14-oktabr 1924 yilda tashkil topgan. Uning yer maydoni 166,6 ming km2. 2008 yilning 1-apreliga qadar aholisi soni 1603160 kishiga yetdi. Geografiyasi. Qoraqalpog’iston Qizilqum sahrosining shimoliy-g’arbiy qismini, Ustyurt platosining janubiy-sharqiy qismini, Amudaryo deltasini egallaydi. Orol dengizining janubiy qismi Qoraqalpog’iston hududida joylashgan. Ma’muriy – hududiy qurilishi 14 tumandan iborat: Amudaryo, Beruniy, Qorao’zak, Kegeyli, Qo’ng’irot, Qanliko’l, Mo’ynoq, Nukus, Taxtako’pir, To’rtko’l, Xo’jayli, Chimboy, Shumanay, Ellikqal’a, Nukus va Taxiatosh shaharlari hamda tumanlarga qarashli shaharlar, elat va qishloqlardan iborat. Davlat boshqaruvi. Qoraqalpog’iston Respublikasining Jo’qorg’i Kengesi oliy davlat vakillik organi hisoblanadi. Qoraqalpog’iston Respublikasi Jo’qorg’i Kengesi Raisi Qoraqalpog’iston Respublikasining eng yuqori lavozimli shaxsi hisoblanadi. U bir vaqtning o’zida O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlis Senati Raisining o’rinbosari hamdir. Qoraqalpog’iston Respublikasi Vazirlar Kengashi davlat hokimiyatining oliy ijro etuvchi-boshqaruvchi organi hisoblanadi. Tarixi. Qoraqalpoqlar etnogenezining qadimiy bosqichlari bizning eramizdan avvalgi VII-IV asrlarda Orol-Kaspiy sahrosi va Amudaryo deltasining hududlarida yashab o’tgan sak massagetlar qabilalari bilan bog’liq. VI-VIII asrlarda bu yerdagi aholi bilan turkiy qabilalar qisman qorishadilar. VIII-X asrlarda pecheneglar va og’uzlar orasida qoraqalpoqlarning shakllanishi boshlangan. Pecheneglar bir qismi Irtishdan kelgan qipchoqlar bilan qorishib, asta-sekin ularning tilini qabul qila boshlagan. Qo’lyozma manbalarda (rus letopislarida) “Chyornie klobuki”, “Qavmi kulaxi-siyax” (Rashid ad Din) to’g’risida ma’lumotlar berilgan. Qoraqalpoqlar Sirdaryoning o’rta va quyi oqimlarida, Amudaryoning quyi qismida yashaganlar hamda Orol o’zbeklari bilan birgalikda davlat barpo etadilar (Orol-hukmronligi), uning poytaxti dastlab Qo’ng’irot, keyinchalik Shaxtemir (hozirgi Chimboy tumani) bo’lgan. Qoraqalpoqlar yarim ko`chmanchi, chorvachilik va irrigatsion dehqonchilik hamda baliqchilik bilan shug’ullanadi. 1811-yildan boshlab Qoraqalpoqlar Xiva xonligiga qarashli bo`l’gan. 1873-yilda chor qo’shinlarining Xivaga yurishi va Gendimian shartnomasi tuzilgandan so`ng Amudaryoning o`ng sohilida joylashgan Qoraqalpoqlarning hududi Rossiyaga qo’shildi. Bu yerda Turkiston General – gubernatorligi Sirdaryo viloyatining Amudaryo bo`limi paydo bo`ladi. Amudaryo bo`limi 2ta uchastkaga bo`linadi: Petro-Aleksandrovsk qal’asi markazi bo`lgan Sho`raxon uezdi (hozirgi To`rtko`l shahri) va markazi Chimboy bo`lgan Chimboy uezdi. 1924-yilda millatlarni e’tiborga olgan holda hududga bo`lish jarayonidan keyin Qoraqalpoq avtonomiyasi tashkil topib, Qozoq avtonom respublikasi tarkibiga kiritiladi. 1930-yil 20-iyulda Qoraqalpoq avtonomiya bo`limi RSFSR tarkibiga kiradi. 1932-yil 20-martda u Qoraqalpoq ASSRga o`zgaradi. 1936-yildan boshlab u O`zbekiston ASSR tarkibiga kiradi. 1991-yilda O`zbekiston mustaqillikka erishgandan so`ng Qoraqalpoq xalqi uchun yangi hayot boshlandi. Fargʻona viloyati. Fargʻona viloyati - Oʻzbekiston tarkibidagi viloyat. 1938-yilning 15 yanvarida vujudga kelgan. Fargʻona vodiysida joylashgan uch viloyatning biridir. Oʻzbekistonning sharqida, vodiyning janubiy qismida joylashgan. Janubda Qirgʻiziston, gʻarbda Tojikiston respublikasi, shimolda Namangan va sharqda Andijon viloyatlari bilan chegaralangan. Fargʻona viloyatida ham qishloq tumanlari koʻp. Ularning soni 15ta: Bogʻdod, Beshariq, Buvayda, Dangʻara, Yozyovon, Oltiariq, Oxunboboyev, Rishton, Soʻx, Toshloq, Uchkoʻprik, Fargʻona, Furqat, Oʻzbekiston, Quva. Viloyat xaritasida 10 shahar mavjud: Fargʻona, Qoʻqon, Quva, Quvasoy, Hamza, Margʻilon, Beshariq, Rishton, Yaypan, Yangiqoʻrgʻon. Viloyat markazi Fargʻona shahri. Namangan viloyati. Namangan viloyati — O‘zbekistonning sharqidagi Farg`ona vodiysida joylashgan viloyat. Qurilish, shaharsozlik va me'morchilik. салом хаммага наманганда курилиш акида куп эмас оз гина гап айтиб кетмокчиман ман аклимни таниганимдан бери бу йерда якиндагина курилиш олиб борилмокда шахарнинг марказларига хар хил хиёбонлар курила бошланди шулардан бири Амур Темур хиёбони,ёшлар дам олиш мажмуаси,акво парклар наманган облисиба курилиш ишлари авж олиб бормокда Toshkent viloyati. Toshkent viloyati - O‘zbekiston viloyatlaridan biri. Xar bir viloyat, tuman, xar kaysi shaxar va kishlok-xammasining uziga xos kiyofasi, fayzu tarovati bor. Shular orasida Toshkent viloyati aloxida ajralib turadi. Toshkent viloyati deganda, inson kuz ungida Chotkrl, Ugam, Kurama, Chimyon kabi purvikrr toglari, serxrsil dalalari, ulkan sanoat korxonalari, zamonaviy shaxarlari, fayzli va tarovatli kishlokgshri, sulim bogu pof lari bulgan guzal bir voxa namoyon buladi. Bu tupima ran emas. Yukoridagi fikrlar yurtboshimiz Islom Karimov tomonidan 1999 yil dekabr oyida viloyat saylovchilari bilan bulgan uchrashuvda bildirilgan. Prezident Toshkent viloyati xakida suz yuritar ekan, bu voxaning Buyuk ipak yulidagi ilm-fan, xunarmandchilik, madaniyat tarakkiy etgan makonlardan biri bulganligiga aloxida e'tibor karatdi. Prezident Toshkent viloyati xakida suz yuritar ekan, bu voxaning Buyuk ipak yulidagi ilm-fan, kunarmandchilik madaniyat tarakkiy etgan makonlardan biri bulganligiga aloxida e'tibor karatdi. Darxakikat, Xujakent yakinidagi gordan topilgan tosh davriga mansub odam suyagining koldiklari va koyalardagi suratlar bu voxdtsa ajdodlarimiz juda uzok zamonlardan beri yashab kelganidan dalolat beradi. Buni bukj alloma Muxammad al-Xorazmiy, mashxur tarixchi at-Tabariy, jugrofiya olimi al-Istaxriy va boshkalar krldirgan muxim ma'lumotlar xam tasdiklaydi. Bu erda yasalgan xunarmandchilik va zargarlik buyumlari, kurol-aslaxalar butun Sharkda shuxrat kozongan. Bizgacha etib kelgan "Xudud al-olam" nomli tarixiy kitobda: "Choch - bu katta viloyat, xalki jangovar va saxiydir. U erda kamon va uk-yoy yasaladi", - degan suzlar bitilgani x.am buni yakkrl isbotlaydi. Bu mukaddas zamin uz tarixida takdirning kup-kup sinovlarini, shaxar va kishloklarni vaironaga ailantirgan mugullar boskini kabi balo-kazolarni xam boshidan kechirgan. Zangi OtaTarixiy manbalarning shoxidlik berishicha, fakat sox;ibkiron Amir Temurdavriga kelib, voxdtsa kaytadan rivojlanish boshlangan. Kuplab shaxar-kishloklar yangidan kad rostlab, obod bulgan. Shu ma'noda viloyat xududidagi mashxur sufiy alloma Oyxuja ibn Toshxuja Zangiota makbarasining bunyod etilishi bilan boglik ibratli tarixiy vokealar teran ramziy ma'noga ega, desak xech kanday mubolaga bulmaydi. Ma'lumki, bobomiz Amir Temur xazrat Yassaviyga makbara kurish xarakatini boshlaganida, nima uchundir, ish xadeganda yurishavermagan. Bu xrlning sababini bilolmay, xayron bulib yurganida, u bir kechasi tush kuradi. Tushida nuroniy bir zot Yassaviyga makbara kurishdan avval Zangiotaning kabrini obod kilish lozimligini soxibkiron bobomizga ayon kiladi. Shunda Amir Temur Zangiota ruxini shod etish uchun maxbara kurishga kirishadi. Bu muxdasham yodgorlik majmuining kurilishi keyinchalik Ulugbek Mirzo tomonidan oxiriga etkaziladi. Butun islom dunyosida ma'lum va mashxur Zangiota majmuining keyingi yillarda tubdan kayta ta'mirlanib, guzal va obod bir ziyoratgoxga aylantirilgani viloyat axlining savobli ishlaridan biridir. Yana bir misol. Tarixdan ma'lumki, buyuk soxibkiron Amir Temur mamlakatimiz poytaxtiga, Toshkent viloyatiga juda kup tashrif buyurgan. Chinoz, Okkurgon tumanlarida buyuk zotning muborak izlari krlgan. Xatto Okkurgon tumanida Banikent nomli shaxarni kayta tiklab, uni sevimli farzandi Shoxrux nomiga "Shoxruxiya" deb atagan. Xozirgi Okkurgon tumanida joylashgan bu azim gusha, jaxrngir bobomiz bunyod etgan shaxar - Shoxruxiyada Amir Temur bogi barpo etilgan. Bu misollar ushbu zaminning nakadar mukaddasligidan dalolat beradi. Bu mukaddas zaminda muborak izlari kolgan Xoja Axror Valiy, Shayx Umar Bogistoniy, Abu Bakr Shoshiy, Abu Sulaymon Banokatiy, Xrfiz Kuykiy kabi zoti shariflarning xar biri xakida uzok gapirish mumkin Toshkent viloyati ulkan va noyob saloxiyatga ega. Bu erdagi bexisob imkoniyatlar, rivojlangan kommunikatsiya tarmoklarini olasizmi, shakllangan infratuzilmani olasizmi, suv ta'minoti yoki yuksak malakali kadrlarni olasizmi - ularning barchasi Toshkent viloyatida mavjud. Bugungi kunimiz va ertangi xayotimizning tarakkiyoti ustida ishlayotgan, ilmu fan va ma'rifat soxasiga uzining munosib xissasini kushayotgan kuplab tashkilotlarning xizmatini aloxida ta'kidlash lozim. Viloyat xududida birgina kishlok xujaligi muammolari bilan shugullanuvchi undan ortix ilmiy tekshirish instituti, nufuzli tadkikrt markazlari ishlab turibdi. Bu erda usimliklar genetikasi, sholikorlik kartoshka va sabzavotchilik paxtachilikka ixtisoslashgan bir kator ilmiy tadkikrt institutlari, Shreder nomidagi Uzumchilik va bogdorchilik ilmiy ishlab chikarish birlashmasi, respublikamizning barcha viloyatlariga mutaxassislar tayyorlab berayotgan, mamlakatimizda yagona bulgan Agrar universitet faoliyat kursatmokda. Shu nuxtai nazardan Toshkent viloyati xalk xujaligi soxasida paydo bulayotgan barcha yangilik va ixtirolarni sinab kuradigan katta bir tajriba maydoni, deb nom olgan bulsa, bu xam tabiiy bir xrldir. Toshkent viloyati Uzbekiston Respublikasining shimoliy-shartsida joylashgan. Maydoni 15.3 ming kv.km. Viloyatda 15 ta tuman, 16 ta shaxar, 18 ta shaxar kurgoni va 146 ta kishlok fukarolari yiginlari mavjud. Mamlakat poytaxti - Toshkent shahri bir vakxning uzida viloyatning ma'muriy markazi xamdir. Yirik shaxarlari: Angren, Chirchik, Olmalik, Bekobod, Yangiyul va Oxangarondir. Viloyatda 2,4 mln. kishi istikrmat kiladi va axrli soni jixatidan respublikada uchinchi urinda turadi. Axrli zichligi jixatidan xar bir kv.km.ga 155 kishi tugri keladi. axolining milliy tarkibi: uzbeklar, ruslar, kozoklar, tojiklar, kirgizlar, uygurlar, tatarlar, koreyslar, ukrainlar va boshka 80 ga yakin millat xam da elatlardan iborat. Viloyatning shimoliy-sharkiy va sharkiy kismini Chotkol, xurama, Pekom va Ugam tizma togpari tashkil kiladi. Xududining katta kismi janub va janubiy garbga tomon Sirdaryoga kiya tushgan togoldi tekisligidan iborat. Viloyat yukrri seysmik zonada joylashgan. Ik/1imi kontinental. 1 xishi nam, nisbatan yumshok Yozi issik, KURUK- Yanvarning urtacha xarorati - 1.3 S dan - 1.8 S gacha, iyulniki 26.8 S. Yiliga tekisliklarga 250 mm, togoldilariga 350-400 mm, togparga 500 mm. yogin tushadi. Kor koplami fakat toglarda turgun. Vegetatsiya davri tekisliklarda kariyb 210 kun. Asosiy daryolari: Sirdaryo (Toshkent viloyatida uzunligi 125 km) va uning irmokgshri, Chirchik; (Pekom bilan birga) xamda Angren xisoblanadi. Tekislikda buz tuprok, togoldilarida (500-600 m. balandlikkacha) - tipik buztuprok, undan yukorida chimli -kungir, utloki - dasht tuproklar tarkalgan. Dare terassalarining kuyi kismida, shuningdek er osti suvlari er yuzasiga yakin joylarda, dare vodiylarida allyuvial tuprok/iap bor. Tekislik kismi xaydalib, ekin ekiladi. Fakat Sirdaryo soxillarida tukayzorlar bor. Toglarrr 1200-1400 m. balandlikkacha togdashtlari, undan yukrrida archazorlar, 2000 metrdan yukorida subalp va alp utloklari uchraydi. Oʻzbek tili. Oʻzbek tili ("Oʻzbekcha" yoki "Oʻzbek Turkchasi") — Oltoy tillari oilasining turkiy tillar turkumiga kiruvchi tildir. Ushbu til Oʻzbekiston Respublikasining Konstitutsiyasiga muvofiq davlat tili hisoblanadi. Davlat tili haqidagi Qonun 1989-yil 21-oktabrda qabul qilingan. 1995-yil 21-dekabrda takomillashtirildi. Miloddan oldingi davrlardan to X asrlargacha bo‘lgan davr. Bu davrdagi til fanda qadimgi turkiy til deb yuritiladi. Qadimgi xalq og‘zaki ijodi namunalari, O‘rxun-Enasoy yodgorliklari (VI–VII asrlar) shu tilda yaratilgan. XI–XIV asrlarda amalda bo‘lgan til eski turkiy til deb ataladi. Maxmud Qoshg‘ariyning “Devonu-lug‘atit-turk” (“Turk tillari devoni”), Yusuf Xos Hojibning “Qutadg‘u bilig” (“Saodatga yo‘llovchi bilim”), Ahmad Yugnakiyning “Hibatul haqoyiq” (“Haqiqatlar armug‘oni”), Xorazmiyning “Muhabbatnoma”, Rabg‘uziyning “Qissai Rabg‘uziy” asarlari shu tilda yaratilgan. XV asrdan XIX asrning ikkinchi yarmigacha qo‘llangan til eski o‘zbek adabiy tili deb nomlangan. Atoyi, Sakkokiy, Sayfi Saroyi, Lutfiy, Alisher Navoiy, Bobur, Mashrab, Turdi, Maxmur, Gulxaniy, Muqimiy, Furqat, Zavqiy va boshqa ko‘plab ijodkorlarning asarlari shu tilda yaratilgan. XIX asrning ikkinchi yarmidan hozirgi davrgacha ishlatib kelayotgan til hozirgi o‘zbek adabiy tili deb ataladi. “Turkiston viloyati gazeti” nashr qilina boshlagan vaqtdan (1870-yildan) e’tiboran to hozirgi kungacha yaratilgan barcha asarlar hozirgi o‘zbek adabiy tilining namunalari hisoblanadi. O‘zbek tili XI asrdan boshlab mustaqil til sifatida shakllana boshladi va XIII asrda eski o‘zbek adabiy tili shakllanib bo‘ldi. Eski o‘zbek tilining rivoji buyuk Alisher Navoiyning nomi bilan bog‘liqdir. U eski o‘zbek tilining keng imkoniyatlaridan foydalangan holda ajoyib asarlar yaratibgina qolmasdan, bu tilni ilmiy jihatdan chuqur tadqiq qiluvchi “Muhokamat-ul-lug‘atayn” nomli yirik ilmiy asar ham yozdi va unda o‘zbek tilining boshqa tillardan hech kam emasligini ishonarli misollar bilan isbotlab berdi. Leksikasi. 1. umum turkiy so‘zlar. 3. fors-tojikcha so‘zlar. 4. arabcha so‘zlar. 5. ruscha so‘zlar. Umumturkiy so‘zlar ko‘pchilik turkiy tillarda hozir ham ishlatiladigan barcha turkiy tillar uchun umumiy bo‘lgan ko‘pgina so‘zlar borki ular azaldan turkiy qabilalar tilida mavjud edi, ular hozir ham ishlatiladi. Masalan: kishi, ot, qo‘l, oyoq... O‘zbekcha so‘zlar o‘zbek tili sharoitida,o‘zbek tili yoki boshqa til elemntlari yordamida ko‘pgina so‘zlar yaratilgan. Masalan: ishxona, so‘roq, ulfatchilik, bog‘dorchilik... Fors-tojik tillaridan o‘zlashgan so‘zlar hozirgi o‘zbek tilida tubandagi kabi so‘zlar bor. Ular dasturxon, chiroq, parda, marvarid, marjon... Arab tilidan o‘zlashgan so‘zlar. Arab so‘zlari o‘zbek tiliga VII-VIII asrlardan boshlab kiradi. Bu hol arablarning shu davrda O‘rta Osiyoni jabt etishlari bilan bog‘liq. Hozirgi o‘zbek tilida arab tilidan kirgan quyidagi kabi so‘zlar mavjud: kasb, mehnat, hayvon, ittifoq, millat... Arab so‘zlari birinchidan kitob, madrasa, din, davlat tuzimi orqali kirgan. Ikkinchidan Eroni tillar orqali kirgan. Uni masalan arab so‘zlariga tojikcha morfemalar qo‘shib yasalgan. Masalan: darxaqiqat, mansabdor, mulkdor, baquvvat... kabi so‘zlardan bilsa bo‘ladi. Rus tilidan o‘zlashgan so‘zlar. O‘zbek milliy tilining shakillanishi va rivojlanishida rus millatining tili g‘oyat katta rol o‘ynaydi. Rus xalqi bilan o‘zbek xalqi orasidagi yaqin aloqa,ayniqsa ruslarning iqtisodiy va madaniy ta'siri rus tilidan ruscha va yevropa tillariga oid so‘zlkarning o‘zbek tiliga kirishiga sabab bo'lgan. Rus tilidan o‘zlashgan so‘zlar: fabrika, gimnaziya, doktor, shapka... Arab yozuvi. Oʻzbekistonda 1929 yilgacha arab yozuvidan foydalanilgan. 1920-yillarning oʻrtalaridan Oʻzbekistonda arab yozuviga keng hujum boshlandi. Arab yozuvi qoloqligimizning, savodsizligimizning, dindorligimizning sababchisi deb eʼlon qilindi. 1929—1930 oʻquv yilidan Oʻzbekiston lotin yozuviga oʻtdi va biz oʻzbek xalqining asrlar davomida yaratilib kelingan hamda chop etilgan ilmiy, badiiy va falsafiy adabiyotdan uzilib qoldik. Yanalif. 1929-yildan boshlab arab yozuvidan yangi lotin vozuviga (yanalif) o‘tilgan. U 1940-yilgacha ishlatilgan. Kiril yozuvi. 1940-yilda Oʻzbekistonda kirill yozuviga oʻtildi. Buning natijasida 1929—1940-yillar oraligʻida chop etilgan ilmiy, badiiy, pedagogik, oʻquv adabiyotlardan uzilib qoldik. 1940 yildan 1991 yilgacha oʻrta hisob bilan oʻzbek tilida 50 ming nomda 50 million nusxada kitoblar chop etilganini (bunga shu yillari nashr etilgan jurnal, gazetalar kirmaydi) hisobga olsak, biz yana lotin yozuviga oʻtishda qanchadan-qancha adabiyotdan yiroqlashishimiz mumkinligi ayon boʻladi. Lotin yozuviga koʻchish. Lekin dunyoning eng rivojlangan mamlakatlari (ularni sanab oʻtirishning hojati yoʻq) lotin yozuvidan foydalanadilar. Shuning uchun ham hozirgi eng zamonaviy texnika, tabiiy fanlar yoki ijtimoiy tadqiqotlar haqidagi adabiyotlar shu yozuv asosida yoritiladi. BMT, UNESCO va boshqa xalqaro tashkilotlarning xabar qilishlaricha, yangi texnika, texnologiya va fanga tegishli adabiyotlarning 80 foizi lotin yozuvida chop etilar ekan. Demak, Oʻzbekistonni dunyoning rivojlangan mamlakatlari qatoriga qoʻshilishi uchun lotin yozuviga oʻtish maqsadga muvofiqdir. Oʻzbekistonda bu jarayon bosqichma-bosqich amalga oshirilmoqda va 2005-yilda tugallanishi koʻzda tutilgan. Turk tili. Turk tili - Turkiya, Shimoliy Kipr, Iroq, Bolgariya, Yunoniston, Ozarbayjon, Turkmaniston, Eron, O'zbekiston,Olmoniya, Niderlandlar qo‘llaniladi. Qo`qon. Qo‘qon - shahar Farg‘ona viloyatida, sharqiy O‘zbekistonda. Aholisi 192,500 (1999 yil). Eski Qo‘qon xonligining poytaxti bo‘lgan. Viloyatda eng katta shaharlardan biri. U vodiydagi transport qadimiy karvon yo‘llar kesishgan joyda joylashgan. Hozirda aholisi qariyb 200,000 dan oshiqni tashkil qiladi. Vikipediya. Vikipediya — ko‘p tillik, vebga asoslangan, erkin ensiklopediya. U ko‘pchilik tomonidan yoziladi va uni yozishda hech qanday cheklanishlar qo‘yilmaydi. Ushbu loyiha 15 yanvar 2001 yil mutaxassislarga mo‘ljallangan Nupediaga to‘ldiruvchi sifatida yaratilib, hozirda uni notijorat Wikimedia Foundation tashkiloti boshqaradi. Vikipedianing eng katta ingliz tili bo‘limi ushbu maqola yozilish vaqtida 1 900 000 dan ortiq maqolaga ega edi (taqqoslash uchun: qog‘oz nashrdagi ensiklopediyalar orasida eng kattasi bo‘lmish Britannicadagi maqolalar soni 130 ming atrofidadir). Bundan tashqari Vikipediyaning juda mashhur bo‘lib ketishi tufayli unga yo‘ldosh Wiktionary, Wikibooks, hamda Wikinews kabi loyihalarning ham paydo bo‘lganidir. Tavsifi. Vikipedianing shiori bu «hamma tahrirlashi mumkin boʻlgan ochiq ensiklopediya». U «wiki» deb nom olgan dasturiy ta`minot yordamida nashr qilingan. WikiWikiWeb soʻzi Hawaiichasiga "wiki" — «tez» soʻzidan olingan. Jimmy Wales’ning niyati "Britannica" sifatiga erishish yoki undan ham yuqori darajaga erishish va bosma holida tarqatish. Turli Tillardagi Nashrlari. 94. Oʻzbek () Samarqand. Samarqand - O`zbekiston shaharlaridan biri, Samarqand viloyatining markaziy shahri. Samarqand shahri (Toshkentdan 354 km uzoqlikda) eramizdan avvalgi VII asrda tashkil topgan. U o`zining deyarli 3 ming yillik tarixiy yodgorliklariga ega vа Tеmuriylаr sulоlаsi bоshqаruvi dаvrigа tеgishli аrхitеkturа yodgоrliklаri qаdimgi Misr, Хitоy, Hindistоn, Grеtsiya vа Rimdаgi аrхitеkturа durdоnаlаri singаri kаttа аhаmiyatgа egаdir. Tarixiy Obidalari. Temur o`z yurti poytaxtini dunyodagi eng katta va ko`rkam shaharlar qatoriga qo`shishni istardi. Shu boisdan Samarqand shahri atrofidagi qishloqlar Bog`dod, Damashq, Qohira kabi buyuk shaharlar nomini oldiki, Temur o`z poytaxti oldida bu shaharlar bir qishloqchalik bo`lishini istardi. Samarqand shahrini 13 ta katta bog` yashtanib turardi, ularning eng kattasi shu darajada keng ediki, tarixning shohidlik berishicha, bir kuni shu bog`da adashib qolgan otni bir oy izlashgan ekan. Afrosiyob Samarqand shahrining qadimiy qoldiqlari, uzoq asrlar davomida 10-15 metr chuqurlikda ko`milib ketgan arxeologik qazilmalari bilan mashhur, qadimiy aholisi VI-VIII asrlarda hozirgi Samarqand shahri yaqinidagi tepaliklarda, taxminan 2 kv km maydonda yashagan. Samarqand shahri yodgorliklari o`zining buyukligi bilan odamlarni qoyil qoldirgan. Uning binolari devorlaridagi zangori naqshlari, arxitektura shakllari, turli ko’rinishlardagi geometrik shakllari bilan kishini hayratga soladi. Bular Registon, Shohi Zinda, Go’ri Amir maqbaralari ansambllaridir. Samarqand atrofidagi Afrosiyob tepaliklari bo’ylab Shohi Zinda me’morchilik ansamblining 11 ta maqbaralari joylashgan. Bu ko`chalarni qurishni hech kim rejalashtirmagan, ular o`z-o`zidan yuz yillar davomida barpo etilgan. Shohi Zinda so`zi “Tirik shoh” ma`nosini anglatib, uning madaniyati bu yurtlarga islom kirib kelgunicha gullab-yashnagan. Afrosiyob gullab-yashnagan davrlarda uning shuhrati shu darajada yuqori ediki, o`sha davrdagi islom peshvolari u bilan kurashishga hayiqishgan. Uning shuhrati to`g`risida afsonalar yaratilgan, ulardan biri Muhammad Qosim ibn Abbos payg`ambarning amakivachchasi ekanligi haqidagi afsonadir. “Bibixonim” nomidagi go`zal maschid eski shaharga kirish darvozasi oldidagi maydonda joylashgan. U to`rtta inshootdan iborat bo`lib, bular kirish galeriyasi, asosiy maschid va ikkita kichik maschidlar, ular bir-biri bilan aylanma gumbazli va uch qatorli tosh devorlar orqali bog`langan. Aytishlaricha, Amir Temurning uzoq mamlakatlarga qilgan safarlaridan birida uning eng suyukli xotini Saroymulkxonim, xalq ichida uni Bibixonim deb ham ataydilar, mamlakatdagi eng mashhur bashoratchilarni yig`ib, yulduzlar bashorat qilgan vaqtda ushbu maschidni qurishni boshlagan ekan. Bibixonimning chiroyiga oshiq bo`lib qolgan va sevgi yo`lida devona bo`lib o`z jonini fido qilgan yosh me`mor maschidni qurilishi tugash arafasida ishni paysalga sola boshlagan, chunki maschid qurulishining tugashi uning uchun Bibixonim ruhsoridan ayrilishi edi. Ana shunday kunlarning birida shaharga Amur Temurning chopari keladi va uning shaharga qaytayotgani haqidagi habarni aytadi. Bibixonim machit qurilishini tezroq tugatishni talab qiladi. Me`mor qurulishni tezroq tugatish uchun bitta shart qo’yadi, u ham bo`lsa Bibixonimning bitta bo`sasi edi. Nima qilish kerak? Bibixonim rozi bo`lishdan boshqa chora topmaydi. U yuziga yostiq qo’yib, yostiq ustidan bo`saga rozi bo`ladi. Lekin yosh me`morning bo`sasi shu darajada kuchli va issiq ediki, u yostiq ustidan ham o`tib sohibjamolning yuzida iz qoldiradi. Amir Temur shaharga kirib kelib maschidni zavq bilan tomosha qiladi. U xotini bilan ko`rishayotganda uning yuzidan harir pardani oladi va uning yuzidagi izni ko`radi. Bundan tutoqib ketgan Amir Temur gunohkorni topishni so`raydi. Hamma yosh me`morni qidirishga tushadi, lekin u o`zini mudhish jazo, o`lim kutayotganligini bilib, minoraning eng baland nuqtasiga chiqadi va oldindan tayyorlab qo’yilgan qanotlarni taqib, Mashharga uchib ketadi... Samarqand maqbaralari ichida eng mashhuri Go’ri Amirdir. Bu maqbara Amir Temurning suyukli nabirasi Muhammad Sultonga atalgan edi, lekin hozirgi kunda bu yerga Amir Temur, uning o`g`illari va boshqa nabiralari, o`rta asrlarning ulug` olimi Ulug`bek dafn etilgan, bu maqbara temuriylar maqbarasiga aylangan. Eski Samarqandning markazi Registon sanaladi. Bu yerga shaharning hamma tomonidan ko`chalar keladi. Eski davrlarda maydondan katta kanal o`tgan va u juda ko`p qum uyumlarini oqizib kelgan. Shu sababli bu maydon Registon nomini olganki, ma`nosi “qumli joy” yoki “qumli maydon” ma`nosini anglatadi. Registon XV asrgacha katta savdo markazi bo`lgan. Ulug`bek Samarqandni boshqargan 1409-1447 yillarda maydon harbiy ko`riklar, qo`shinlarni ko`rikdan o`tkazish, farmonlar o`qib eshittiriladigan joyga aylangan. Hozirgi kunda Registon maydonini uchta madrasa: Sherdor, Tillakori (XVII asrda qurilgan) va Ulug`bek (XV asrda qurilgan) madrasalari bezab turibdi. Ulug`bek madrasasi olimning ko`rsatmasi bilan 1420 yilda qurilishi boshlangan. To`rt burchakli va to`rt minorali bu madrasaning ichida to`rtburchak hovlisi bor va hovliga qaratib to`rt tomondan hujralar qurilgan. Ulug`bek madrasasi o`zining boy me`moriy terma naqshlari, geometrik tuzilishi va osmon aks etib turgan maydoni bilan fan va madaniyatning buyuk asari sifatida saqlanmoqda. Ulug`bek zamonida Samarqand O`rta Osiyoning bilim o`chog`iga aylandi. O`sha davrlarda bu yerga dunyoning eng taniqli matematiklari, astronomlari, tarixchi olimlari yig`ilishgan. Ulug`bek zamonasida tanlab jalb qilingan olimu-fuzalolar, uning observatoriyasida xizmat qilgan olimlar fanning ajoyib siru-asrorlaridan voqif bo`ldilar. Butun jahonning savdogarlari, shoiru-ulamolari va olimlari “Jahonning qimmatli durdonasi” atalmish Samarqandga intilganlar. Samarqandning ko`p asrlik tarixi Ro`dakiy, Bobur, Jomiy, Ibn Sino, Navoiy, Ulug`bek, Muqimiy, Furqat, Qozizoda Rumiy kabi fan va san`atning ulug` mutafakkirlari bilan chambarchas bog`liqdir. Samarqand - afsonaviy shahar, har bir joy, ko`chalar, havzalari o`z tarixiga ega. Afrasiyobning shimoliy sharqidagi tepaliklarda Amir Temurning nabirasi Ulug`bekning osmon jismlari va yulduzlarini o`rganish bo`yicha qurgan rasadxonasining bir qismi saqlanib qolgan. Rasadxona binosi 1449-yilda buzib tashlangan, hozirgi kunda tashrif buyuruvchilar rasadxonaning yer osti qisminigina ko`rishlari mumkin. Samarqandda tarixiy obidalardan tashqari ko`pgina dam olish maskanlari ham mavjud. Taxtaqorachi dovoni yaqinidagi Omonqutan maskanida hozirgacha Samarqand shahri to`g`risidagi qiziq-qiziq afsonalarni eshitish mumkin. Bundan tashqari ushbu viloytda neandertallar lageri qoldiqlari topilgan. Qoʻshimcha Maʼlumotlar. ___ Yevropa. Evropa - qitʼa, Yevrosiyo materigining gʻarbiy qismi. Maydoni 10 mln km2 ga yaqin va aholisi 733 mln kishi. Chegarasi. Qitʼa shimolliy yarim sharda joylashgan, Osiyo bilan chegarasi shartli ravishda Ural tog'larining sharqiy etagi, Emba daryosi, Kaspiy dengizi, Kumamanich botig'i orqali va Don daryosining quyilish joyidan o'tkazilgan. Shimoldan Shimoliy muz okeani va uning dengizlari (Kara, Barents, Oq, Norvegiya) bilan, gʻarb va janubdan Atlantika okeani va uning dengizlari (Boltiq, Shimoliy, O'rta, Marmar, Qora va Azov) bilan chegaralangan. Tabiati. Rel'efi pasttekislik va qirlardan, 1/5 qismi togʻlardan iborat. Yevropaning sharqiy qismini Sharqiy Yevropa tekisligi egallaydi. Gʻarbiy Yevropaning katta qismi togʻlardan iborat. Janubida yosh burmali togʻlar ko'tarilib turadi, bular - Pirenei, Alp, Apennin, Karpat togʻlari. Litva. Litva (Lituania, Litovia, Litova, Litva, Lithuania, (litovski) Lietuva) Markaziy Evropada joylashgan davlat. Demokratik, Moddiy va ma'naviy buyuk jamiyat qurish yo'lida. Litvaning 3,4 milliondan ortiq aholisi mavjud. Geografiya. Litva Yevropada joylashgan boʻlib, Boltiq dengizi, Latviya, Polsha, Rossiya, Belarus bilan chegaradoshdir. Poytaxt. Litvaning poytaxti - Vilnius shahri. Litvaning davlat tili - litovskig tili. Vladivostok. Vladivostok - sharqiy Rossiyada joylashgan shahar. Rus tili. Rus tili - bir til sharqiy Yevropada. Slavyan tillari oilasiga kiradi. Tojik tili. Tojik tili (toj. забони Тоҷикӣ) Tojikiston, O‘zbekiston, Eronning shimoliy-sharqiy qismi, Afg‘onistonning shimoliy qismi, Turkmanistonning janubiy qismi hamda Xitoyning shimoliy qismida yashaydigan aholining so‘zlashuv tili hisoblanib, dunyoda 29 million kishi bu tilda gaplashadi. Tojik tili eroniy tillarining pahlaviy tili oqibatida vujudga kelgan. Melodiy 8-9 asrlarda Yaqin Sharq va O‘rta Osiyoda fan va madaniyat tili darajasiga ko‘tarilib, forsii dariy sifatida davlat tili maqomiga erishgan. 9-15 asrlarda she‘riyat tili sifatida nash‘unamo qilib nodir asarlar yaratildi. Misol sifatida bir "Layli va Majnun" dostonining o‘zi 88 shoir tomonidan turlicha talqinda yozildi. Rudakiy, Abu Ali ibn Sino, Firdasiy, Xayyom, Rumiy, Sa'diy, Hofiz, Jomiy, Bedil dek allomalar ushbu tilda ijod qilishdi. O‘zbekistonda bu til asosan Samarqand va Buxoro, qisman esa Andijon, Namangan, Farg'ona, Surxondaryo, Qashqadaryo, Navoiy, Jizzax va juda kam miqdorda Sirdaryo, Xorazm, Toshkent viloyatlarida yashovchi aholining so‘zlashuv tili hisoblanib, O‘zbek tilidan keyin ikkinchi tarqalgan til sifatida e'tirof etiladi. Turkiya. Turkiya "(turkcha: Türkiye Cumhuriyeti)" Turkiy davlatdir. Osiyoning janubi-gʻarbida, Qora dengiz va Oq dengiznning oʻrtasidagi, Onadoʻli yarimorolida joylashgan. Yeri (ichki suv havzalari bilan)783,562 km² dan mutashakkil. Turkiya sharqdan Gurjiston, Armaniston, Ozarbayjon va Eron bilan, janubdan Iroq va Suriya bilan, gʻarbdan esa Yunoniston va Bolgariya bilan chegaradosh. Oʻlkaning Marmara, Egey, Oq dengiz va Qora dengiz bilan qurshalgani dunyo okeaniga chiqishga imkon beradi. Bayrogʻi oy-yulduzli Turk Bayrogʻidir. Rasmiy tili Turkcha (Onadoʻli Turkchasi)'dir. Eng katta shahri Istanbul'dir. Poytaxti Ankara'dir. Eng baland togʻi Ogri (Ağrı) togʻidir, eng keng koʻli esa Van koʻlidir.Turkiya Usmonlilar İmperiyasının devamıdır. Oʻlka 7 joʻgʻrofiy mintaqa va 81 viloyatga ayrilgan. Andijon viloyati. Andijon viloyati. Bu viloyat 1941 yilning 6 martida tashkil topgan. Andijon viloyati Farg`ona vodiysidagi O`zbekistonning uch viloyatidan biri bo`lib, u shu vodiyning sharqiy qismini egallaydi. Viloyat shimol, shimoli-sharq va janubda Qirg`iziston, g`arbda Farg`ona viloyati, shimoli-g`arbda Namangan viloyatlari bilan chegaralanadi. Viloyatning g`arbiy qismida biroz ko`tarilgan (balandligi 400-500 metr bo`lgan) tekisliklar, uning sharqiy qismida esa Farg`ona va Oloy tog` tizmalari tarkibiga kiruvchi adirlar bor. Andijon qishloq ho`jalik instituti, Andijon meditsina instituti, Andijon Davlat Universiteti, Andijon muhandislik-iqtisodiyot instituti va Andijon chet tillar universiteti Viloyat 14 qishloq tumanlariga bo`linadi. Bular quyidagilardan iborat: Andijon, Asaka, Baliqchi, Buloqboshi, Bo`z, Jalolquduq, Izboskan, Marhamat, Oltinko`l, Paxtaobod, Ulug`nor, Xo`jaobod, Shahrixon, Qo`rg`ontepa. Shaharlar soni o`n bitta: Andijon, Asaka, Marhamat, Oxunboboyev, Paxtaobod, Poytug`, Xo`jaobod, Qorasuv, Qo`rg`ontepa, Xonobod, Shahrixon. Viloyat markazi Andijon shahri bo`lib, u bilan Toshkent orasidagi masofa 477 km-ga teng. Shaxar statusida: Andijon, Asaka, Xonobod, Shahrixon va Qorasuv. Buxoro viloyati. Buxoro viloyati - O‘zbekiston respublikasining 12 viloyatlaridan biri. 1938-yil 15-aprelda tashkil topgan. Viloyat mamlakatning janubi-gʻarbiy qismida joylashgan boʻlib, Qizilqum choʻlining kattagina qismini egallagan. Qoraqalpogʻiston Respublikasi, Xorazm, Navoiy, Qashqadaryo viloyatlari va janubda qoʻshni Turkmaniston Respublikasibilan chegaradosh. Avvaliga Buxoro viloyati respublikaning kattagina 144 ming km2 maydonini egallagan edi. 1982 yili Oʻzbekiston xaritasida Navoiy viloyatining paydo boʻlishi tufayli Buxoro viloyatining maʼlum bir qismi (Konimex, Navbahor, Tomdi, Uchquduq, Qiziltepa qishloq tumanlari va Navoiy, Zarafshon shaharlari) ana shu viloyatga berildi. Shunga koʻra uning maydoni kichrayib, 39,4 ming km2 teng boʻlib qoldi. Koʻrinib turibdiki, Buxoro viloyati maydonining kattaligi jihatidan hali ham ancha yuqori oʻrinni - Qoraqalpogʻiston Respublikasi va Navoiy viloyatidan keyin uchinchi oʻrinni egallab turibdi. Aholisining soni boʻyicha esa u toʻqqizinchi oʻrinda. Viloyatda istiqomat qiladigan aholi soni 1539,4 ming kishini tashkil etadi (2006 yil). Aholisining uchdan ikki qismi qishloq aholisi. Hududning har bir km2iga oʻrta hisob bilan 35 kishi toʻgʻri keladi. Viloyat hududi 11 qishloq tumanlariga boʻlinadi. Ular quyidagilar: Buxoro, Jondor, Kogon, Vobkent, Olot, Peshku, Romitan, Shofirkon, Qorovulbozor, Gʻijduvon, Gallaosiyo. Shaharlarining soni 11 ta: Buxoro, Vobkent, Gazli, Kogon, Olot, Romitan, Shofirkon, Qorakoʻl, Qorovulbozor, Gallaosiyo, Gʻijduvon. Buxoro viloyatining markazi - Buxoro shahri. Jizzax viloyati. Umumiy ma'lumotlar. Viloyat 1973yil 29-dekabrida tashkil topgan. Respublikaning markaziy qismida joylashgan. Shimolda Qozog`iston, janubda Tojikiston, g`arbda Samarqand va sharqda Sirdaryo viloyatlari bilan chegaralanadi. Maydoni 20,5 ming km2ga teng bo`lib, respublika maydonining 4,5 foiziga teng. Tabiiy-geografik jihatdan viloyatning janub tomonlarida Turkiston tog` tizmasining g`arbiy tarmoqlari (Molguzar tizmasi), g`arbiy qismida Nurota tog` tizmasi tarmog`i mavjud. Viloyat aholisi 1059,5 ming(2006)dan ortiq bo`lib, uning taxminan uchdan ikki qismi qishloq aholisi hisoblanadi. Jizzax viloyati hududida aholining o`rtacha zichligi 44 kishi. Viloyat tarkibiga 12 tuman kiradi: Arnasoy, Baxmal, Do`stlik, G`allaorol, Jizzax, Zarbdor, Zafarobod, Zomin, Mirzacho`l, Paxtakor, Forish va Yangiobod. Viloyatda 7 shahar mavjud, markazi Jizzax shahri. Viloyatda 2 ta oliy oquv yurti, 31 ta umumiy o'rta ta'lim maktablari bor. Navoiy viloyati. Navoiy viloyati - O'zbekiston Respublikasining eng yosh viloyati hisoblanadi. U dastlab, 1982-yil 20-aprelda Qizilqum sahrosining ma'lum bir qismini o`zlashtirish va u yerdagi tabiat boyliklardan unumli foydalanish maqsadida tashkil etilgan edi. Geografik joylashuvi. Navoiy viloyati O`zbekiston Respublikasi hududining o`rta qismida joylashgan bo`lib, Qizilqum sahrosining kattagina qismini egallaydi. Uning maydoni 110,8 ming km2 ga teng, bu jihatdan u eng katta viloyat hisoblanadi. Navoiy viloyati g`arbda Qoraqalpog`iston, shimolda Qozog`iston, sharqda Jizzax, janubda Qashqadaryo va Buxoro viloyatlari bilan chegaralanadi. Aholisi. Navoiy viloyati aholisi 818,9 ming kishiga yaqinlashmoqda. Shundan ko`rinib turibdiki, bu ko`rsatkich bo`yicha, Navoiy viloyati respublikada 11-o`rinni egallaydi, aholining zichligiga ko`ra esa, viloyatlar orasida oxirgi o`rinda, har bir km2 maydonga atigi yetti kishi to`g`ri keladi, xolos. Zarafshon ko`chalaridan birida bayram namoyishi. Tumanlar va Shaharlar. Navoiy viloyati hududi yetti qishloq tumanlariga bo`lingan. Bular quydagilar: Karmana, Konimex, Navbahor, Nurota, Tomdi, Uchquduq, Xatirchi, Qiziltepa. Viloyatda oltita shahar mavjud: Navoiy, Uchquduq, Qiziltepa, Nurota, Zarafshon va Yangirobod. Uning ma'muriy markazi Navoiy shahridir. Iqtisodiyoti. Navoiy viloyati ahamiyatli tabiiy resurslarga, shu jumladan, tabiiy gaz, neft, rangli metall va qurlishi uchun xom-ashyo materiallariga boy hisoblanadi. Viloyat iqtisodiyotining asosiy tarkibi yirik konchilik, metallurgiya va kimyoviy majmualardan iborat. Navoiy viloyatida joylashgan (NKMK) dunyoda eng sof oltin ishlab chiqaruvchilardan biridir. Viloyatda, shuningdek, sement zavodi, kimyo majmui va bir qator yirik sanoat zavodlari faoliyat ko`rsatmoqda. Qishloq xo`jaligining asosiy mahsulotlari bu paxta va qorako`l qo`y mahsulotlaridir. Agar kerakli sug`orish manbalari topilib yo`lga qo`yilsa, unda viloyat hududidagi yerlarning 90%ida unumdorlik salohiyati mavjud bo`ladi. Qashqadaryo viloyati. Qashqadaryo viloyati dastlab 1943 yilning 20-yanvarida tuzilgan. Keyinchalik 1960 yilning yanvariga kelib u Surxondaryo viloyati bilan qo`shib yuborilgan. 1964 yilning 7-fevralida Qashqadaryo viloyati qayta tiklangan. Viloyat Qashqadaryo havzasida va Pomir-Oloy tog` tizmasining g`arbiy chekkalarida joylashgan. Viloyat hududi g`arbdan sharqqa tomon 300-400 metrgacha ko`tarilib boradi. Viloyatning sharqiy qismi Kitob-Qamashi tog` etaklaridan iborat bo`lib, u yerlarning balandligi 450-500 dan 900-950 metrgacha boradi. Viloyat doirasidagi tog`larning asosiy qismi uning shimoli-sharqiy qismini egallagan. Bu yerdagi tog`larning eng baland nuqtalari 4000 metrgacha yetadi. Qashqadaryo viloyati maydoni 28,6 km 2 Aholisi 2442,2 mingdan ortiq (2006). Aholining qariyb 3/4 qismi qishloqlarda istiqomat qiladi. Viloyat sharqda Tojikiston, janub va janubi-g`arbda Turkmaniston davlatlari bilan, g`arb va shimoli-g`arbda Buxoro hamda Navoiy, shimolda Samarqand viloyatlari bilan chegaradosh. Qashqadaryo viloyati hududi 14 qishloq tumanlariga bo`lingan. Viloyatda 12 ta shahar mavjud (Qarshi, Kitob (shahar), Koson, Muborak, Tollimarjon, Chiroqchi, Qamashi, G`uzor, Yakkabog`, Yanginishon, Shahrisabz). Qashqadaryo viloyati - markazi Qarshi. Samarqand viloyati. Samarqand viloyati respublikada birinchi tashkil bo`lgan viloyatlardan hisoblanadi. U 1938 yil 15 yanvarda tashkil topgan. Ushbu viloyat respublika hududining markaziy qismida, Zarafshon daryosining o`rta oqimi havzasida joylashgan. Uning chegaralari g`arb va shimoli-g`arbda Navoiy viloyati, shimol va shimoli- sharqda Jizzax va janubda Qashqadaryo viloyatlari, janubi- sharqda Tojikiston bilan tutash. Viloyatning markaziy qismi go`zal vohadan iborat bo`lib, bu voha uncha keng bo`lmay sharqdan-g`arbga tomon Zarafshon va Turkiston tog` tizmalari orasini egallagan. Viloyatning asosiy sug`oriladigan yerlari xuddi ana shu maydonlarni egallagan. Aholi soni (2930,9 ming kishi. 2006)jihatidan Samarqand viloyati Farg`ona viloyati bilan deyarli bir xil bo`lib, ular respublikada birinchi va ikkinchi o`rinlarni bo`lishib oladilar. Viloyat hududi 16,8 ming km2 Samarqand viloyati qishloq tumanlari soni bo`yicha Qoraqolpog`iston Respublikasi va viloyatlar orasida birinchi o`rinni egalaydi. Bu viloyatda bunday tumanlar soni 16 ta. Ular quyidagilar: Bulung`ur, Go`zalkent, Jomboy, Ishtixon, Kattaqo`rg`on, Narpay, Nurobod, Oqdaryo, Payariq, Pastdarg`om, Paxtachi, Samarqand. Toyloq, Urgut, Chelak va Qo`shrabot tumanlari. Shaharlar soni 11 ta (Samarqand, Bulung`ur, Jomboy, Juma, Ishtihon, Kattaqo`rg`on, Nurobod, Oqtosh, Payariq, Urgut, Chelak). Ko`hna, noyob tarixiy obidalarga boy bo`lgan Samarqand shahri viloyatning markaziy shahri bo`lib, u 1924- 1930 yillarda O`zbekiston poytaxti vazifasini bajargan. Sirdaryo viloyati. Sirdaryoning Farg`ona vodiysidan chiqish joyida, uning sohilida joylashgan. Sirdaryo viloyati shimolda Qozog`iston, sharqda Toshkent viloyati, janubda Tojikiston va g`arbda Jizzax viloyati bilan chegaradosh. Viloyat rel'efi past-balandliklardan iborat bo`lib, shimoldan shimoli-g`arb tomon pasayib boradi. Shimoliy qismida balandligi 230 metrgacha, markaziy qismida 400-450 metr, janub va janubi-g`arbiy qismida 600-650 metrgacha bo`lgan tepaliklar bor. Sirdaryo viloyati juda kichik maydonni egallaydi (5,1 ming km2). Bu jihatdan u viloyatlar orasida oxirgi o`rinlardan birini, ya'ni Andijon viloyatidan oldingi o`rinni egallaydi. Aholining soni bo`yicha viloyat eng oxirgi o`rinda (683,6 ming kishi, 2006). Aholisining qariyb 70 foizi qishloq joylarda yashaydi. Sirdaryo viloyatida 9 qishloq tumanlari (Boyovut, Guliston, Mehnatobod, Mirzaobod, Oqoltin, Sayxonobod, Sirdaryo, Xovos, Sharof Rashidov) mavjud. Shaharlarning soni beshtagina: Guliston, Baxt, Sirdaryo, Shirin, Yangiyer. Guliston shahri viloyatning ma'muriy markazi bo`lib, u aholi soni jihatidan respublika viloyat markazlari orasida eng kichigi hisoblanadi. Surxondaryo viloyati. Surxondaryo viloyati O‘zbekistonning eng janubiy qismida joylashgan bo‘lib, uning hududi quruq suptropik iqlimiy mintaqaga to‘g‘ri keladi. Viloyat hududini 37°10' - 39°02' shimoliy kenglik va 66°32'- 68°25' sharqiy uzunlik chiziqlari kesib o`tadi. Surxondaryo O‘zbekistonning siyosiy, ma'muriy, ijtimoiy hayotida alohida o‘rin tutadigan regiondir. U O‘zbekistonning 5 iqtisodiy rayonlaridan biri tarzida e'tirof etilgan. Surxondaryo viloyatining tarkibi ma'muriy jihatidan davrlar osha o‘zgarib turgan. Jumladan Surxondaryo viloyatining hududi 20 asrning boshida ma'muriy va siyosiy jihatdan Buxoro amirligi qaramog‘ida bo‘lgan. U dastlab 1927 yilda O‘zbekiston Respublikasi tarkibida tuzilgan viloyatlarning biri bo‘lgan. Biroq tez orada u Buxoro viloyati tarkibidagi "Surxondaryo okrugi" ga aylantirilgan. 1941 yil 6 mart kuni O‘zbekiston Oily Kengashining qarori bilan Surxondaryo viloyati tarzida qayta tuzilgan. tumanlaridir. Viloyatda 2 ta yirik shahar bor. Ular Termiz (viloyatning ma'muriy markazi) va Denov (viloyatning sanoatlashgan markazi) dir. Viloyatda 8 shahar kengashi va 3 kasaba kengashi mavjud bo‘lib, ular ma'muriy jihatidan tuman hokimliklariga qaraydi. Viloyatning Qashqadaryo orqali bo‘lgan bu chegarasi shimolroqda Chaqchar va Boysun tog‘ suvayrig‘ichi, so‘ngra janubiy g‘arbda sho‘rob botig‘ining boshlang‘ich nuqtasi suvsiz tog‘ va Ko‘hitangning shimoldagi qirrasi orqali o‘tadi. Viloyat hududi egri chizilgan uchburchakni eslatadi. Uning o‘lchamlari: shimoldan janubga 220-250km g‘arbdan sharqqa esa 150-170km ga cho‘ziladi. Viloyatning 3 tomonidan tog‘lar bilan o‘ralgan, chegarasi janubiy tomonga ochiq unug janubdagi Amudaryo o‘zani orqali Afg‘onniston davlati bilan o‘tgan chegarasi esa daryo o‘zaniga ko‘ra g‘oyat egri bugridir. Surxondaryoning g‘arbiy va shimoliy-g‘arbiy checara chiziqlarida joylashgan baland tog‘lar viloyatda o‘zgacha iqlimiy sharoit hosil qiluvchi omillardandir. Janubiy chegaradagi ochiqlik esa shimoliy shimoliy-g‘arbiy havo oqimlarining viloyat hududiga kirib kelishi uchun "darvoza" hisoblanadi. Viloyat iqlimi subkontinental, qishi iliq, yozi issiq va quruq bo‘ladi. Yozda kunduzi harorat 46-48 darajagacha etadi. Viloyat janubida havo namligini keskin tushirib yuboradigan quruq, janubi - g‘arbiy shamollar esadi. Viloyatning tabiatga tabiiy landshaftiga uning iqlimi, suv resurslari, tuprog‘, o‘simliklar va hayvonot dunyosi holatiga uning geografik o‘rni (ayniqsa chegara qismidagi tog‘lar) ta‘sir ko‘rsatib turadi. Shuningdek viloyatning iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanishiga chegaradosh davlatlar bilan a‘loqaning ta‘siri kuchli. Ayniqsa Afg‘oniston bilan Amudaryo porti va Amudaryo temir yo‘li (va ayni paytda avtomobil yo‘li) ko‘prigi orqali olib borilayotgan 20 mingdan ortiq Osiyo va Avro‘po davlatlarining iqtisodiy, texnikaviy savdo-sotiq aloqalari hamda Tojikiston bilan Termiz-Dushanbe, Termiz-Yovon temir yo‘l va avtomobil yo‘llari orqali olib borilayotgan aloqa, viloyat ijtimoiy va iqtisodiy taraqqiyotga o‘ta kuchli ta'sir ko`rsatib turadi. Viloyat hududining ko‘lami 20,8 ming kv. km. U O‘zbekiston hududining 4.6% ni tashkil qiladi Surxondaryo egallagan maydonning kattaligi jihatidan O‘zbekiston viloyatlari ichida salmoqli o‘rinda turadi, ya'ni Surxondaryoning hududi Xorazm viloyatlnikidan 33, Andijonnikidan 4.9, Namangannikidan 2,6, Farg‘onanikidan 2,9, Sirdaryonikidan 4 marta kattadir. Xorijiy davlatlarga qiyosda, jumladan uning hududi Kiprnikidan 2,23, Quvaytnikidan 1,3, Litvanikidan 2, Singapurnikidan 34,7 marta katta. Shuningdek, Surxondaryoning hududi Markaziy Amerikadagi Yamayka davlati (21,0 ming kv. km.) ga deyarli teng. Xorazm viloyati. Xorazm - g‘arbiy O‘zbekistondagi viloyat. Xorazm poytaxti - Urganch shahri. Хоrаzm vilоyati O‘zbеkistоnning shimоli-g‘аrbidа jоylаshgаn. Umumiy mаydоni – 6 300 kvаdrаt kilоmеtr. Iqlimi kоntinеntаl, o‘rmiyonа sоvuq qish vа quruq issiq yoz bo‘lаdi. Vilоyat аhоlisi 1 200 000 kishi, zеrо, tахminаn 80 fоizi chеt jоylаrdа yashаydi. Vilоyat 10 tа mа’muriy tumаngа аjrаtilgаn, mа’muriy mаrkаzi Urgаnchdir. Urgаnch аhоlisi 135 000 kishi. Vilоyatning bоshqа kаttа shаhаrlаri – Хivа vа Drujba. Vilоyatdа 32 tа хоrijiy invеstitsiyali qo‘shmа kоrхоnа fаоliyat yuritаdi. Ulаr byudjеti 1997 yildа 301,7 milliоn АQSh dоllаrini tаshkil etdi. Vilоyat iqtisоdiyoti pахtаni qаytа ishlаsh vа оziq-оvqаt sаnоаtigа аsоslаngаn. Ko‘p sоnli pахtа tоzаlаsh zаvоdlаri, nеft qаzib оlаdigаn vа ipаk yigirаdigаn fаbrilаr, to‘qimаchilik vа vinоchilik kоrхоnаlаri vа h.k. bоr. Shuningdеk qurilish mаtеriаllаrini ishlаb chiqаrish tаrаqqiy etgаn. Хivа gilаm fаbrikаsidа tаyyorlаngаn gilаmlаr butun dunyogа mаshhur. Mаshinаsоzlik vа to‘qimаchilik tаrmоqlаri rivоjlаnib bоrmоqdа. Mаhаlliy qishlоq хo‘jаligining аsоsiy yo‘nаlishi – аlbаttа, pахtаdir. Bоshоqlilаr, аyniqsа, guruch еtishtirish so‘nggi bir nеchа yildа kеskin оshdi. Shuningdеk, ko‘plаb bоg‘ vа uzumzоrlаr, qоvun vа qоvоq plаntаtsiyalаri bоr, kаrtоshkа dаlаlаri butun vilоyatni qаmrаb оlgаn. Shаkаr tоzаlаsh zаvоdi qurilishi rеjаlаshtirilmоqdа. Vilоyat iqtisоdiy jihаtdаn o‘sishgа tаyyor. Pахtа, ipаk хоm аshyosi vа bоshqа mаhаlliy zахirаlаrdаn fоydаlаnаdigаn mаvjud kоrхоnаlаrni tа’mirlаsh, tехnik zаmоnаviylаshtirish vа kеngаytirish. Pахtа tоlаsini qаytа ishlаsh jаrаyonini yaхshilаsh vа оshirish, ip, gаzlаmа, pахtа yigiruv ipi vа gilаmlаr tаyyorlаsh vа ekspоrt qilish zаrur; Mаvjud оziq-оvqаt sаnоаti tаrmоqlаrini yangilаsh vа yangilаrini, аyniqsа, mеvаlаr, uzum, sаbzаvоt, qоvun vа qоvоq bilаn bоg‘liq kоrхоnаlаrni tаshkil etish. Go‘sht-sut mаhsulоtlаrigа аsоslаngаn kоrхоnаlаr kеngаytirilishi kеrаk; Idish mаtеriаlаrining yеtishmаsligi – ekspоrtgа mo‘ljаllаngаn tоmаt pаstаsi, o‘simlik yog‘i, turli turdаgi jеm vа mаrmеlаdlаr ishlаb chiqаrish yo‘lidа jiddiy to‘siq bo‘lmоqdа. Ushbu lоyihаlаrni аmаlgа оshirish uchun vilоyatgа хоrijiy invеstitsiyalаr ko‘rinishidа qаriyb 52,1 milliоn АQSh dоllаri zаrur. Хоrаzm vilоyati tеmir yo‘llаri umumiy uzunligi 130 km dаn оrtiq. Vilоyat Rоssiyaning Еvrоpа qismi vа Kаvkаz bilаn tеmir yo‘l оrqаli bоg‘lаngаn. Yo‘llаrning umumiy uzunligi – 2 300 km, shоh ko‘chаlаr 2 000 km mаsоfаgа yaslаngаn. Vilоyat аviаrеyslаri Хоrаzmni butun Mаrkаziy Оsiyo, shuningdеk Rоssiya mintаqаlаrining kаttа qismi vа MDH bilаn birlаshtirаdi. Хivа – хаlqаrо sаyyohlikning kаttа mаrkаzi. 1997 yildа Хivа o‘zining 2500 yilligini nishоnlаdi. Хivа аtrоfidа sаyyohlikni yanаdа rivоjlаntirish uchun ko‘p ishlаr qilindi. Guliston. Guliston - Sirdaryo viloyatining poytaxti. Guliston shahri 1961 tashkil etilgan. Shahar bir necha qismga bo'lingan: 1, 2,3,4,5 mavzelar, "Ahillik", "Maxalla", "Suvchilar", "Do'stlik qo'rg'oni".Shaxarda juda ko'p ko'ngilochar joylar, Ma'daniyat va istirohat bog'lari,Olim Xo'jayev nomli drama teatr, Guliston markaziy stadioni, Alpomish sport majmuyi, madaniyat va ma'rifat markazi faoliyati ko'rsatishadi. Guliston shahrida 1ta universitet(GULISTON DAVLAT UNIVERSITETI) 2 ta akademik litsey va 5 ta kollej faoliyat yuritadi. Guliston shahrida 1ta futbol klub mavjud (GULISTON FK) Iso Masih. Iso Masih Falastin yerida tavallud topgan shaxs. Uch Dun'yo dinlari Iso Masihni tarixiy shaxs deb tan oladi. Yahudiylar Galileyalik Isoni I asrda o`tgan rabbi yoki domla sifatida, Islom dinida payg`ambar (Iso Alayhisalom) sifatida, Masihiylikda esa insoniyatni gunohlardan qutqaruvchi va Borliq Yaratuvchisi bilan yarashtiruvchi Ilohiy Zot (Iso Masih) sifatida etiqod qiladi. Masihiylik. Masihiylik (Xristian dini) dunyoda eng keng tarqalgan diniy eʼtiqod. Eng koʻp sonli Rim Katoliklaridir, keyin Protestantlar, xozirga kelib yana boshqa oqim Pentecostallar ham ommaviylashayapti. Islom dini kirib kelishidan avval Oʻrta Osiyoga Iso Masih taʼlimoti bazi bir Yevropa mamlakatlaridan oldin yetib kelgan (). Namangan. Namangan O`zbekistonning eng chiroyli shaharlaridan biri. Namangan gullar va go‘zal nonlar va go‘zal insonlar shahri. Namanganda qishloqlar juda ko‘p. Eng katta qishloqlardan biri Shaxand Namangan tarixida aloxida o‘rin tutadi. Shaxand so‘zi "qandlar shoxi" degan manoni bildiradi. Shaxandda tarixiy obidalar ham bor. Ulardan biri Axsikent yodgorligidir. Axsikent qadimda juda mashhur shaharlardan biri va buyuk ipak yo‘lida joylashgan shahar bo‘lgan. Mongul sulolasiga asos solgan Zahiriddin Muhammad Bobur aslida axsikent shahrida tug‘ilgan. 17 asrda Axsikent qattiq zilzila tufayli vayron bo‘lgan. Hozirda u o‘rgamilmoqda. Ingliz tili. Ingliz tili - hind-yevropa oilasining german guruhiga kiruvchi til. Ingliz xalqining tili. Avstraliya, AQSH, Birlashgan Qirollik, Hindiston, Irlandiya, JAR, Kanada, Liberiya, Malta va Yangi Zelandiyaning rasmiy tili. Alifbo. A, B, C, D, E, F, G, H, I, J, K, L, M, N, O, P, Q, R, S, T, U, V, W, X, Y, Z. Termiz. 1999 yil noyabr oyida YUNESCO Bosh konferensiyasining Parijda bo`lgan 30-majlisida Markaziy Osiyoning qadim shahrlaridan biri Termiz shahrining 2500 yillik yubileyini 2001 yilda xalqaro miqyosda nishonlashga qaror qilindi. Mazkur qaror munosabati bilan Ozbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi 1999 yilning 27 dekabrida "Termiz shahrining 2500 yillik yubileyini 2001 yilda o`tkazish va unga tayyorgarlik ko`rish to`g`risida" maxsus qaror qabul qilindi. Ushbu qarorlar asosida 2002 yil 2 aprelda o`zining 2500 yillik yoshini nishonlagan Termiz shahri ko`plab katta voqealar va larzalarni boshidan kechirgan. Butun tarixi davomida Termiz Markaziy Osiyo xalqlari madaniy taraqqiyoti va o`zbek xalqi davlatchiligi tarixida muhim rol o`ynagan. "Buyuk Ipak Yo`li"ning asosiy chorrahalaridan biri sifatida dunyo sivilizatsiyasi rivojiga sezilarli darajada hissa qo`shgan qadim shahardir. Buddizm dinining va u bilan bog`liq bo`lgan memorchilik an`analarining Xitoy va Uzoq Sharq mamlakatlariga tarqalishi ham aynan Termiz orqali yuz bergan. Termizning geografik jihatdan qulay joylashishi, iqlimi va strategik mavqei ko`plab davlatlar va hukmdorlarning diqqat-e`tiborini o`ziga tortar edi. Shuning uchun u Eron va grek, arab va mo`g`ul bosqinchilarining hujumlariga duchor bo`ldi, Movarounnahr ichki qon to;kishlarini boshidan kechirdi, mahalliy hokimlar zulmidan azob chekdi. Termiz istilochilarning olovli janglarida yonib ketar, kulga aylanar, qaddini rostlab paydo bo`lardi, o`sib shon-shuhrat va qudratga ega bo`lardi. U yana halok bo`lardi, yonardi, kulga aylanardi va yana o`zini tiklab ulg`ayardi. Shu sababli Termizning har safar qaytadan tiklanishi qadimgi o`rnida yuz bermagan. Ko`hna Termiz yoki Kushon Termizi amudaryo bo`yida rivoj topgan bo`lsa, Chingizxon bosqinidan song u sharqroqda Surxondaryo bo`yida qad ko`tarib gullab-yashnaydi. XVIII asrning ikkinchi yarmidagi o`zaro urushlar tufayli vayronaga aylangan Termiz XIX asrning ikkinchi yarmidan boshlab janubroqda Pattakesar qishlog`i zaminida bunyod etiladi va ravnaq topadi. Ko`hna Termiz obidalari o`zining takrorlanmasligi bilan hamisha qadimgi davr mualliflari, ilk o`rta asr Xitoy sayyohlari va musulmon davri tarixchilarining diqqat-markazida bo`lib keldi. Termiz haqidagi qimmatli yozma ma`lumotlar VII asrda Xitoy sayyohi, buddizm monaxi Syuan Tzyan yozmalarida; IX-X asrlar arab muarrixlari Ibn Xo`rdodbeh, Ibn Xavqal, Maqdisiy, Istahriy asarlarida; grek, arman, xitoy, fors, arab manbalarida; qadimiy "Shohnoma" dostonida, ulug` alloma Abu Rayhon Beruniy, arab sayyohi Ibn Battuta, Ispaniya elchisi Ryui Gonsales de Klavixo, venger sharqshunosi Herman Vamberilar asralarida, o`rta asr mutafakkirlari Alisher Navoiy, Abdurahmon Jomiy, Muhammad Bobur, Hofiz Abru, Anvariy, Hofizi Tanish Buxoriy, Davlatshoh Samarqandiy asarlarida berilgan. Termiz tarixini o`rganishga qiziqish ayniqsa XIX asrning ikkinchi yarmi va XX asr boshlaridan yanada kuchaydi. Arxeolog olimlardan V. V. Bartold, D. N. Logofet, N. A. Mayev, V. V. Krestovskiy, I. V. Mushketov, A. A. Semenov, M. E. Masson, V. A. Shishkin, T. V. Grek, B. N. Kostalskiy, B. B. Piotrovskiy, V. A. Vyatkin, D. D. Bukinich, B. N. Zasipkin, L. A. Albaum, G. A. Pugachenkova, E. V. Rtveladze, Ya. G`ulomov, A. A. Asqarov va boshqalar Termizni shaxsan o`rgandilar va ilmiy xulosalari bilan shahar tarixini boyitdilar. Ko`hna Termiz tarixini o`rganishda 1926-1927 yillarda professor Denike boshliq Moskvaning Sharq xalqlari madaniyati muzeyi ekspeditsiyasi, 1936-1939 yillarda professor M. E. Masson rahbarligidagi Termiz arxeologik kompleks ekspeditsiyasi, 1961 yili B. Ya. Staviskiy boshchiligidagi Sharq xalqlari muzeyi va Davlat Ermitaji arxeologik ekspeditsiyasi, 1959 yildan professor G. A. Pugachenkova boshliq O`zbekiston Respublikasi Sharqshunoslik instituti ekspeditsiyasi, 1972 yildan professor V. M. Masson boshchiligidagi O`zbekiston Respublikasi FA Arxeologiya Institutining Baqtriya ekspeditsiyasi, 1980 yildan akademik A. A. Askarov boschiligidagi kompleks ekspeditsiyasi, 1993 yildan professor T. Shirinov boshchiligidagi O`zbekiston Respublikasi FA Arxeologiya Institutining Pyer Lerish boshchiligidagi Fransiya Ilmiy tadqiqotlar Instituti Milliy Markazi va Kyudzo Kato boshchiligidagi Yaponiyaning Buyuk Ipak Yo`li Akademiyasi bilan hamkorlikda olib borayotgan ekspeditsiyalari katta ahamiyatga ega bo`ldi. Natijada, miloddan avvalgi I ming yillik ortalaridan tortib, XVII asrga qadar Termiz shahri xalqlarining moddiy va ma`naviy madaniyatini yorituvchi ko`plab arxeologik dalillar qo`lga kiritildi. Mazkur ekspeditsiyalar tarkibida Termiz Davlat Universitetining arxeolog olimlari ham faol ishtirok etib kelmoqdalar. Rivoyatlarga ko`ra, Termizni miloddan avvalgi VII asrda Baqtriyaning birinchi podshosi Zaroastr bunyod etgan. Miloddan avvalgi VI asrda bu yerlarni bosib olgan Eron Ahamoniylari Termizni juda ko`hna shahar deb ta`riflashgan. Shahar Aleksandr Makedonskiy bosqiniga qadar Ahamoniylar davlatiga bo`ysungan. Termizning tarixiga kirgan ilk nomlaridan biri Taramasta - Taramata (baqtrcha - daryo qirg`og`i) bo`lgan. MIloddan avvalgi 327 yili Aleksandr Makedonskiy Termizni zabt etib, shaharni o`z nomi bilan Aleksandriya deb ataydi. Aleksandr Makedonskiy hukmronligi tugaganidan keyin Grek-Baqtriya davlatining asoschisi Demetriy shaharga Demetris nomini beradi. Miloddan avvalga I asrda Grek-Baqtria davlatining kushonlar tomonidan tor-mor qilinishi munosabati bilan Termiz, yozma manbalarning guvohlik berishicha, Ta-limmi shahri deb Xitoy manbalarida esa, Tu-mi (Tami) deb atala boshlaydi. Termiz asosan kushonlar davrida (mil. avv. I - mil. III asrlar) yuksak rivojlanadi. Bu davrda Termiz Hindiston bilan g`arb, shimol, sharq mamlakatlari bilan bo`g`laydigan savdo yo`llaridagi yirik shaharga aylanadi. Termizda ko`plab budda ibodatxonalari va mo`la-maqbaralar quriladi. V-VI asrlarda Termiz yuz bergan urushlar oqibatida goh eftaliylar hukmronligi, gohida eron sosoniylari hukmronligi ostida bo`ldi. VII asrdab boshlab Termizni termizshohlar sulolasi boshqardi. 705 yili Termizni arab istilochilari zabt etdilar. IX -XII asrlarda Termiz yirik feodal shahar sifatida ma`muriy, savdo, hunarmandchilik va ilm-ma`rifat markaziga aylandi. Bu davrda shaharni o`rab turgan istehkom devorning uzunligi 10 km ni tashkil etib, 9 ta darvozasi bo`lgan. Shu davrda Termizda dunyoga mashhur bo`lgan shoirlar, allomalar, muhaddislar, diniy va dunyoviy olimlar yetishib chiqdi. IX-XII asrlarda Termiz G`aznaviylar, Saljuqiylar va Qoraxoniylar davlarlari tasarrufida bo`ldi. 1206 yili Xorazmshoh Muhammad davlati ixtiyoriga o`tdi. 1220 yili Chingizxon qo`shinlari tomonidan 11 kunlik qamaldan song vayron qilindi. XIII asrning ikkinchi yarmidan boshlab Termiz eski o`rnida emas, sharqroqda Sulton Saodat maqbarasi tevaragida yana rivojlandi. Temuriylar davlati tarkibiga o`tgandan keyin u gullab-yashnaydi va Shahri g`ulgula nomini oldi. Termiz Shayboniylar davlati tasarrufiga o`tgandan keyin ham rivojlanishda davom etdi. Kohna Termiz qal`asini qayta tiklash ishlari olib borildi. Minoralar, masjidlar va xonaqohlar qurildi. Ilm-ma`rifat rivoj topdi. XVIII asrning ikkinchi yarmida olib borilgan o`zaro janglar, taxt talashishlar tufayli Termiz butunlay vayron bo`ldi. Faqat Salovat va Pattakesar qishloqlarigina saqlanib qoldi. Masjidlar, minoralar va saroylar quladi. XVII asrning ikkinchi yarmida Surxondaryo bo`yidagi Ko`hna Termizdan janubda Pattakesar qishlog`i paydo bo`ldi. Qishloqning kengayib borishi hisobiga oradan bir asr o`tgandan keyin hozirgi Termiz shahri qad ko`tardi. Yangi Termizning vujudga kelishi Rossiya-Angliya munosabatlarining keskinlashgan davriga to`g`ri keldi-ki, Rossiya bu joylarda o`z ta`sirini kuchaytirish maqsadida O`rta Osiyoga harbiy yurishlarini boshlab yuborgan edi. 1873 yilning 28 sentyabridagi shartnoma Buxoroni Rossiyaga qaram davlatga aylantirgan bo`lsa, 1888 yil 23 iyundagi qo`shimcha shartnoma ruslarning Termizga kelishi va bu yerda istehkomlar qurish masalasini hal qilgan edi. 1893 yilning 15 yanvarida Termiz Buxoro amiri tomonidan Rossiya hukumatiga berilgan edi. Yangi Termizda Rossiya manfaatini himoya qilish maqsadida qurilishlar boshlandi, ko`plab harbiy qismlar keltirildi. Tuproqqo`rg`on va mustahkam istehkom qurildi. Termir yo`l qurilishi, telegraf, aloga, elektr tarmoqlarining tortilishi Termizning rivojlanishi va Amudaryo bo`yidagi harbiy-strategik ahamiyatga ega bo`lgan shaharga aylanishiga olib keldi. 1917 yilgi davlat to`ntarishidan keyingi Sovet imperiyasi davrida ham Termiz o`zining harbiy-strategik ahamiyatini yo`qotmadi. Bu davrda Termizda katta-katta inshootlar qurildi. Ma`muriy binolar qad ko`tardi. Ilm-fan rivojlandi, madaniyat va san`at ravnaq topdi. Mustaqillik yillarida Termiz chiroyini yanada ochdi, shahar ko`chalari boshqadan qurilib, ravon va keng ko`chalarga aylantirildi, istirohat bog`lari, sharqona usuldagi muhtasham va obod bozorlar, zamonaviy ma`muriy binolar, o`yingohlar, teatr va kinoteatrlar, ilm-fan maskanlari barpo etildi, borlari ta`mirlandi. Qisqasi, shaharning qiyofasi tanib bo`lmas darajada o`zgardiki, bu o`z navbatida har bir termizlik qalbida quvonch va faxrlanish hissini uyg`otmoqda. Termez is administrative centre of the southmost region of the country - of Surkhandarya, and at the same is the southmost town of the country. Town is located on the river Amu-Darya, which at the same time serves as a borderline with Afghanistan. Although majority of population are uzbeks, tajiks play very important part in forming the demographic map of the whole Surkhandarya region, including Termez as well. Russians and Turkmen follow tajiks. Local people's main employment source is agriculture, although town has a number of small to medium size companies involved in, again, reprocessing the agricultural products and producing raw materials designed for further use in the final stages of manufacturing process (raw-material base). Although economic recession and stagnation is believed to damage the consumption and saving power of people, even with constant increases in tuition fees, Termez State University is considered to be one of the highly competitive universities in the area (in the South), partly owing to its being only University in Surkhandarya, whereas Samarkand, a region one over after Kashkadarya towards North has a fewer more than 5: locals tend to prefer to send their children to Termez, mainly because of heavy financial burden of sending them further North - expensive areas. The river Amu Darya divides the two countries and the "Bridge of Appeasement" is the only way to Afghanistan. An ancient settlement was discovered near Termez, which was populated in the times of the Greek-Bactrain rules (3rd - 2nd c. B.C). It was center of Buddhism at the period of Kushans (1st -2nd c. A.C.) When Arabs came (in the 7th -8th c.) the city became the center of Islam. During Amir Timur's time Termez continued to prosper, however it was destroyed at the end of 17th century. In 1897 the modern city emerged with Russian fortress and garrison. Termez was a primary transit point during the Soviet occupation (1979-89) of Afghanistan. For more archaeological news about the ancient city of Termez, see the web site of the French-Uzbek mission http://ximebenj.club.fr/index.htm. During the war in Afghanistan (1979-89) over 100,000 Soviet troops were based in Termez. The airbase is currently the main support base for German and Dutch forces operating with the ISAF in Afghanistan. Chirchiq. Chirchiq shahri Toshkent viloyatidagi katta shaharlardan biri.Aholisi 1991 yilga qaraganda 159,400 kishini tashkil qiladi. Google. Google (Gugl) - qidiruv tizimidir Ushbu tizim hozirda internetda mashhurligi bo'yicha birinchi o'rinda bormoqda (u 70% qidiruv so'rovlarini amalga oshiradi). Hozirda u kuniga 50 mln. qidiruv so'rovlarini registratsiya qiladi va ayni vaqtda 8 mlrd. dan ortiq veb sahifalarni indeksatsiyalagan. Google 101 tadan ortiq tillarda so'rovlarni qayta ishlaydi va 132 mingdan ortiq komputerlardan iborat.(2004-yil avgust oyi ma'lumotlariga asosan) Kompaniya. Qidiruv tizimi Google Inc. sifatida Mauntin Vyuda ro'yxatdan o'tgan. IPO. Google 19 avgust 2004-yilda o'z aksiyalarini fond birjasida sota boshladi. 1.67 mlrd. AQSh dollarilik 20 mln. aksiyalar sotilib ularning 1.2 mlrd. dollari Googlening o'zida qoldi. 2005-yil noyabr oyining ma'lumotlariga qaraganda, Google aksiyalari narxi 400 AQSh dollaridan oshib ketdi (ular birjada dastlab 83 dollardan narxlangandi) va korporatsiyaning kapitalizatsiyasi 119 mlrd. dollarga teng bo'ldi. Algoritm. Algoritm - berilgan natijaga erishish uchun qilinishi kerak boʻlgan aniq koʻrsatmalar ketma-ketligi. Algoritm keng maʼnoda faqat kompyuterga oid atama boʻlmay, balki unda berilgan koʻrsatmalarni bajara oluvchi har qanday narsaga oiddir. Atama tarixi. "Algoritm" atamasi mashhur matematik, yurtdoshimiz Al-Xorazmiy nomi bilan bogʻliq boʻlib uni lotinlashtirilishidir. Bizga maʼlum boʻlgan eng qadimiy algoritm bu Yevklid algoritmidir. Algoritmlar nazariyasi, ayniqsa, XX asrda juda rivojlanib, u bilan Tyuring, Post, Chyorch, Viner, Markov, Kolmogorov kabi yuksak olimlar shugʻullanishgan. [pivot] . Haskell. sort:: (Ord a) => [a] -> [a] sort (pivot:rest) = sort [y | y <- rest, y < pivot] sort [y | y =pivot] Prolog. order(A, H), split(H, X, Y, Z). not(order(A, H)), split(H, X, Y, Z). split(_,,). SML. val (left,right) = List.partition (fn y => lt (y, x)) xs in sort left @ x:: sort right O`zbekiston Respublikasining Davlat Tili. O'zbekistonning davlat tili o`zbek tilidir. O`zbek tiliga davlat tili maqomi 1989 yil 21 oktyabr kuni berilgan. Har yili 21 oktyabr Davlat tili kuni sifatida nishonlanadi. Buxoro. Buxoro - O‘zbekiston shaharlaridan biri, Buxoro viloyatining markazi. "Buхоrо" qаdimgi eroniy tilidа «ibоdаt» mа’nоsini аnglаtib, qаchоnlаrdir Buyuk Ipаk Yo‘lidа yirik tijоrаt mаrkаzi bo‘lgаn. Buхоrо – o‘rtа аsrning 140 dаn оrtiq аrхitеkturа yodgоrliklаrini o‘zidа sаqlаgаn «muzеy shаhаrdir». Bundаn 2300 yil аvvаl qurilgаn Pоi Kаlоn, Qo‘sh Mаdrаsа, Ismоil Sоmоniy mаqbаrаsi, minоrаi Kаlоn kаbi аnsаmbllаr bugungi kungаdа hаm bаrchаning diqqаtini tоrtаyapti. Nаrshаhiy, Rudаkiy vа Dаqiqiy singаri mаshhur shоirlаr, оlim Ibn Sinо vа bоshqаlаr Buхоrоning tаrаqqiy etishidа muhim rоl o‘ynаgаn. Fargʻona. Fargʻona shahri Fargʻona vodiysida joylashgan boʻlib, Fargʻona viloyating maʼmuriy markazidir. Aholisi 250,000. Fargʻona shahriga Margʻilon va Toshloq shaharlari tutashib ketgan. Agar 3 ta shaharni aholisi bilan hisoblasak, 400,000 dan oshadi. Fargʻona shahrining ramzi chinor bargidir. Fargʻonada Markaziy Osiyodagi eng mashhur futbol jamoasi — «Neftchi» shahar shaʼnini himoya qiladi. «Neftchi» FC 5 karra Oʻzbekiston chempioni, 7 karra kumush medal sohibi, 2 marta billur sovrin egasi, 1 marotaba Osiyo Chempionlar Ligasi 3-oʻrin sohibi va MDH davlat chempionlari 2-oʻrin sohibidir. Yozyovon. Yozyovon Farg`ona vodiysining markazida joylashgan bo`lib, aholisi 70,000. Yozyovon deb nomlanishiga yozning issiq va ravon kelishi sabab bo`lgan, ya'ni yozravon. Yozyovon agrar tuman bo`lib asosan paxta, bug`doy va sholi yetishtiradi. Yozyovon o`zing mazali quvunlari bilan butun Markaziy Osiyoga mashhurdir. Qozogʻiston. Qozogʻiston (Qozogʻiston Respublikasi) poytaxti — Astana shahri. BMT aʼzosi. Iqtisodi hozirgi kunda hamma Markaziy Osiyo davlatlarini ichida eng yaxshisi. YaIM (Yalpi Ichki Maxsuloti) qolgan hamma Markaziy Osiyo davlatlarini YaIM’ini goʻshgandayam ulardan koʻp keladi. Vaholanki bundan 15 yillarcha oldin O'zbekistonning iqtisodi Qozog'istonniki bilan deyarli bir xil boʻlgan. Bunga asosiy sabablardan biri Qozogʻistonning neftga boy boʻlganligi, Yevropaga yaqinligi, yeri kattaligi va geografik yahshi joyda joylashganligi boʻlishi mumkin. "YaIM (Yalpi Ichki Maxsuloti) qolgan hamma Markaziy Osiyo davlatlarini YaIM’ini goʻshgandayam ulardan koʻp keladi." HTML. HTML (ing.Hypertext Markup Language — gipermatnli belgilash tili) - bu SGMLga (Standard Generalized Markup Language — standart umumlashtirilgan belgilash tili) asoslangan va xalqaro ISO 8879 standartiga mos keluvchi til, xalqaro to'rda ishlatiladi. Qisqacha tarixi. HTML tili taxminan 1991-1992 yillarda Yevropa Yadroviy Tadqiqotlar Markazida ishlovchi britaniyalik mutaxassis Tim Bernars Li tomonidan ishlab chiqilgan. Dastlab bu til mutaxassislar uchun xujjat tayyorlash vositasi sifatida yaratilgan. HTML tilining soddaligi (SGMLga nisbatan) va yuqori formatlash imkoniyatlarining mavjudligi uni foydalanuvchilar orasida tez tarqalishiga sabab bo'ldi. Bundan tashqari unda gipermatnlardan foydalanish mumkin edi. Tilning rivojlanishi bilan unga qo'shimcha multimedia (rasm,tovush, animatsiya va boshqalar) imkoniyatlari qo'shildi. Brauzerlar. Brouserlar - maxsus HTML tilida yaratilgan xujjatlarni o'quvchi kompyuter dasturi. Aynan brouserlar HTML tilida yaratilgan xujjatlarni formatlangan xolda ko'rish imkoniyatini beradi. Xozirda eng mahxur brouserlar bu Internet Explorer, Firefox, Opera va xokazolardir. Versiyalari. HTML 1.0 versiya rasmiy ravishda mavjud emas. HTML dastlab nostandart turli versiyalari mavjud bo'lganligi tufayli birinchi rasmiy versiya 2.0 dan boshlangan. 1995 yil Xalqaro O'rgimjak To'ri Konsortsiumi tomonidan HTMLning 3 versiyasi taklif qilindi. Ushbu versiyada juda ko'p yangiliklar, jumladan jadvallar yasash, rasmlarni matn bilan atrofini o'rash, matematik formulalar yaratish kiritildi, biroq u davrdagi brouserlarda bu imkoniyatlar realizatsiya qilinmadi. 3.1 versiya hech qachon taklif qilinmagan bo'lib, darxol 3.2 versiyaga o'tildi. Unda 3.1 versiyadagi ba'zi yangiliklar tushirib qoldirildi. Matematik formulalar boshqa MathML standartida aloxida ko'rsatildi. HMLning 4.0 versiyasida standartizatsiya kuchaytirildi, faqat maxsus brouserlarga oid teglar (m. ) tushirib qoldirildi, ba'zi teglar eskirgan sifatida tavsiya etildi (masalan tegi o'rniga CSS imkoniyatlaridan foydalanish tavsiya etiladi). Kelajagi. HTMLning yangi versiyalari chiqmaydi.(? Nega chiqmas ekan, HTML5 hamma yerda shov-shuvga sabab bo'lib turibdiku?) Uni XHTML (ing. Extensible HTML - kengaytirilgan HTML) almashtirishi lozim. Xozirda XHTML faqatgina HTML standartining sintaksisiga qatiyan rioya qilinishini talab qiladi xolos (masalan teglar albatta kichik xarflar bilan ko'rsatilishi, teg atributlari albatta qo'shtirniqqa olinishi, teglarni yopiq bo'lishi va xokazo) va boshqa imkoniyatlari bilan farqlanmaydi. Ixtikor. Ixtikorning lug'atiy ma'nosi "bir narsani o'z bo'lishini va narxini oshishi istab sotib olmoqlik"dir. Shariati Islomiyyada: Insonlarning va uy hayvonlarining oziq ovqatlarini narxi arzonligida olib uning narxini oshishini 40 kun kutmoqlikdir. Rosul Akram sallallohu alayhi vasallam shunday dedilar: "Ixtikor qilgan kishi xato qilibdur." Imom Muslim rivoyati. Yana Rosul Akram sallallohu alayhi vasallam shunday dedilar: "Tujjor rizqlangandir, muxtakir esa la'natlangan." Ibni Mojja va Doromiy rivoyatlari. Imom A'zamga ko'ra ixtikor faqat oziq-ovqat mollarida bo'ladi. Imom Muhammadga ko'ra esa liboslarda ham ixtikor bo'lishi mumkin. Imom Abu Yusufga ko'ra esa musulmon jamiyatiga ziyoni yetadigan bo'lsa jamii narsalarda ixtikor mavjud bo'lishi mumkin. Oʻzbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi. Oʻzbekiston Konstitutsiyasi. Oʻzbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi 1992 yil 8 dekabrda Oʻzbekiston Respublikasi XII chaqiriq Oliy Kengashining XI sessiyasida qabul qilingan. Oʻzbekistonda avval ham Konstitutsiyalar qabul qilingan edi (Oʻzbek SSR Konstitutsiyasi 1927, 1937, 1978 yillarda qabul qilingan). Lekin u konstitutsiyalarda xalq oʻz taqdirini oʻzi belgilash huquqidan mahrum edi. Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti I.A.Karimov shunday degan edi: «Davlatimizning kelajagi, xalqimizning taqdiri koʻp jihatdan Konstitutsiyamiz qanday boʻlishiga bogʻliq». Konstitutsiya Italiya, Fransiya, Finlyandiya kabi davlatlar konstitutsiyalari tarixini oʻrganib, bizga taalluqli joylari olib tuzildi. Bunda BMTning Xalqaro Inson huquqlari boʻyicha hujjatlari va boshqa hujjatlardan ham foydalanildi. Konstitutsiyaviy komissiya 1992 yil 26 sentyabrda Konstitutsiya loyihasini umumxalq muhokamasiga qoʻydi. Shu boʻyicha tushgan barcha taklif, mulohazalar oʻrganib chiqilib, Konstitutsiya loyihasiga kiritildi. Oʻzbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi 6 boʻlim, 26 bob, 128 moddadan iborat. Thierry de Montbrial. Thierry de Montbrial - taniqli fransuz tahlilchilaridan biri. Boshda iqtisodiyot sohasida kitoplar yozgan, lekin hozirda siyosat, geosiyosat, tarih va dolzarb mavzularda ko'plab kitoblari bor. Fransiyada birinchi "think-tank" - Fransuz Halqaro Munosabatlar Instituti asoschisi. Eng so'nggi asarlaridan biri: Action et système du monde - Harakat va dunyo tuzilishi. René Guénon. René Guénon (Musulmon ismi: "Abdulwohid Yahyo") - (15 noyabr, 1886, Blua, Fransiya - 7 yanvar, 1951, Qohira, Misr)taniqli fransuz yozuvchisi. Yoshligidan, jamiyatdagi turli diniy va traditsion oqimlarga kirip, ularni o'rganadi. Uning bu qidiruvlari, asosan, undagi haqiqatni topish istagidan kelip chiqqan. Ohiri, islomni tasavvuf orqali taniydi, va musulmon bo'ladi. Umrining so'nggi qismida Misrga ko'chip keladi va shu yerda vafot qiladi. U dinlar, turli diniy va yashirin guruhlar va maxfiy ishoralar va timsollar (simvologiya) va boshqa mavzularda juda ko'p asarlar yozgan. Uning "Zamonaviy dunyo bo'hroni" ("La crise du monde moderne") kitobida, yigirmanchi asrlar boshida to'la shakllanishga kirgan, demokratiya va hamda, zamonasining turli falsafiy maktablarini juda chuqur tahlil va o'tkir tanqid qilgan. René Guénon y los Estudios Tradicionales KISI. Asoschisi, Markaziy Osiyoda tanilgan siyosatshunos Umirserik Kasenov. Internet saytida Qozog'iston va Markaziy Osiyo, hamda Yevroosiyoga tegishli qiziqarli hujatlarni topishingiz mumkin. Markaziy Osiyo. Markaziy Osiyo deganda, Sovet Ittifoqi parchalangandan keyin mustaqillikka erishgan beshta musulmon respublikalar: Qirg‘iziston, Qozog‘iston, Tojikiston, Turkmaniston va O‘zbekiston nazarda tutiladi. Sovetlar davrida bu hududga O‘rta Osiyo va Qozog‘iston atamasi qo‘llanilgan. Lekin, 1991 yilda mustaqillikka erishilgandan keyin, ham ushbu davlatlar, ham horijiy davlatlar Markaziy Osiyo atamasini qo‘llana boshlashdi. 1992 yilda besh davlat rahbarlari rasmiy uchrashuvida Markaziy Osiyo atamasini qabul qilishdi. Hozirda, bu atama dunyo hamjamiyati tomonidan qabul qilingan. Aksariyat halqaro tashkilot va tadqiqot institutlarida, Markaziy Osiyo bo‘limlari ochilgan. Lekin, geografik nuqtai nazardan yondoshilsa, Markaziy Osiyoga Afg‘oniston, Mo‘g‘uliston va Xitoyning Uyg‘ur viloyatlari ham kiradi. Bundan tashqari "Greater Central Asia" yoki, Kengroq Markaziy Osiyo atamasi bo‘r. Bu hududga, bazi siyosatchilar va tadqiqotchilar, ushbu zikr etilgan davlatlardan tashqari, Eron, Ozarbayjon, Turkiya, hatto Hindistonning bazi qismlarini ham qo‘shishadi. Markaziy Osiyo darajasida, malum bir ma'noda hududiy hamkorlik harakatlari ham mavjud. Bu harakatlarning misolida Markaziy Osiyo Hamkorlik Tashkilotini ham ko‘rsatish mumkin. Lekin, hozirgacha bunday harakatlarda ma'lum bir tartiblilik va davomiylik bo‘lmadi. Internet. Internet standart internet protokoli (IP) orqali maʼlumot almashuvchi kompyuter tarmoqlarining butunjahon va omma uchun ochiq toʻplamidir. Bu maʼlumotlarning asosiy tashuvchi protokoli IP dir. TCP/IP oʻzaro bogʻliq protokollar yigʻindisi boʻlib, internetda maʼlumot tarqalishida asosiy oʻrin egallaydi. Internet tarmogʻini minglab akademik, davlat, tijorat va xonadon tarmoqlari tashkil etadi. Internet elektron pochta, chat hamda oʻzaro bogʻlangan sahifalar va boshqa Butunjahon oʻrgimchak toʻri servislaridan tashkil topadi. Internet yaratilish tarixi. 1950-chi yillar davomida barcha kompyuterlarni yagona kommunikatsion tarmoqqa ulash ehtiyoji tug`ildi. Bu ehtiyoj markazlashmagan to`r, navbat nazariyasi va paketlar kommutatsiyasi kabi sohalarda tadqiqotlarni olib borishga olib keldi. Bu voqealarning natijasida AQShda ARPANETning paydo bo`lishi voqealarning keyingi rivojlanishiga turtki bo`ldi. Dastlabki IP protokoliga asoslangan tarmoq tizimi 1984 yil AQSh Milliy Fanlar Akademiyasida yaratilib, keyinchalik u NSFNet loyihasiga aylandi. 1995 yil internetning tijorat versiyalari paydo bo`la boshladi. 1991 yil CERN Butunjahon o`rgimchak to`ri loyihasini e'lon qildi. Bu voqea Tim Berners-Lee tomonidan HTML, HTTPlarning yaratilishi va CERNda dastlabki veb-sahifalarni paydo bo`lishidan 2 yil keyin sodir bo`ldi. 1993 yil birinchi internet brauzer Mosaicning 1.0 versiyasi paydo bo`ldi va 1994 yilda internetga ommaviy qiziqish tug`ila boshladi. 1996 yildan internet so`zidan keng foydalana boshlandi, biroq u, asosan, Butunjahon o`rgimchak to`rini anglatadi. Shu bilan birga internet 10 yil ichida juda tez tarqalib ketdi, uning ochiq arxitekturaga asoslanganligi, birovning mulki emasligi, markaziy boshqaruvning yo`qligi uni organik rivojlanishiga sabab bo`ldi. hozirda internet insoniyatning eng katta texnologik yutuqlaridan biri sifatida tan olindi. Ensiklopediya. Ensiklopediya (yunoncha ἐγκύκλιος παιδεία — barcha bilimlar doirasida taʼlim olish) yoki qomus ilmiy yoki ilmiy-ommabop nashrdir. Oʻzida barcha ("universal ensiklopediya") yoki baʼzi ("sohaviy ensiklopediya") sohalar boʻyicha nazariy hamda amaliy bilimlar saqlaydi. Ensiklopedya ensiklopedik maqolalardan iborat boʻlib, har bir maqola biror narsa-buyum, shaxsiyat yoki hodisaga taʼrif beradi. Odatda bunday maqolalar alfavit tartibida saralangan boʻladi. O`zbekiston viloyatlari. Andijon Namangan Farg`ona Toshkent Sirdaryo Jizzax Samarqand Buxoro Navoiy Qashqadaryo Surxondaryo Xorazm Viloyatlar. Uzbekistan 12 Viloyatlari ("viloyatlar", singular - viloyat, [viloyati] in compound, eg. Toshkent viloyati, Samarqand viloyati), 1 autonomous republic [respublika], respublikasi in compound, Qaraqalpaqstan Avtonom Respublikasi, Karakalpakistan Autonomous Republic, and 1 independent city [shahar] or [shahri] in compounds, the Tashkent city, Toshkent shahri; Names are given below in the Uzbek language, although numerous variations of the transliterations of each name exist. The statistics for Toshkent Viloyati also include the statistics for Toshkent Shahri. Enclaves and exclaves. There are four Uzbek exclaves, all of them surrounded by Kyrgyz territory in the Fergana valley region where Kyrgyzstan, Tajikistan and Uzbekistan meet. Two of them are the towns of Sokh (area 325 km² and a population of 42,800 in 1993, although some estimates go as high as 70,000; 99% are Tajiks, the remainder Uzbeks) and Shakhrimardan (also known as Shakirmardon, and Shah-i-Mardan, area 90 km² and a population of 5,100 in 1993; 91% are Uzbeks, the remainder Kyrgyz); the other two are the tiny territories of Chong-Kara (or Kalacha, roughly 3 km long by 1 km wide) and Dzhangail (a dot of land barely 2 or 3 km across). Chong-Kara is on the Sokh river, between the Uzbek border and the Sokh exclave. Uzbekistan has a Tajikistan enclave, the village of Sarvan, which includes a narrow, long strip of land (about 15 km long by 1 km wide) alongside the road from Angren to Kokand. Last but not least, there is a tiny Kyrgyzstan enclave, the village of Barak (population 627), between the towns of Margilan and Fergana. Bank. Bank — (lotincha Banco — oʻrindiq,"pullik stol") moliyaviy tashkilot. Birinchi rasmiy bank Angliyada ochilgan (1679 y). Bugungi kunda moliyaviy agent vazifasini amalga oshiradi. O'zbekiston Respublikasida bank tizimining hozirda kuchda turgan holati ikki pog'onali bank tizimidir. O'zR Markaziy banki to'g'risidagi qonun 1995-yil 21-dekabrida, bank va banklar faoliyati to'g'risidagi qonun 1996-yil 15-aprelda qabul qilingan. Tilshunoslik. Tilshonoslik yoki lingvistika tillarni o‘rganuvchi fandir. Tilshunoslikning amaliy va nazariy turlari mavjud bo‘lib, nazariy tilshunoslik tilning strukturasi (grammatikasi) va uning ma‘nosi (semantikasini) o‘rganadi. Grammatika - morfologiya (so’zlarning tuzilishi va o’zgarishi), sintaksis (so’zlarning iboralarga va gaplarga biriktrilish qoidalari) va fonologiya (tilni abstrakt tovushlar yordamida o’rganish) fanlarini qamrab oladi. Amaliy tilshunoslik, asosan, tilshunoslikda o‘rganilgan nazariy bilimlarni amaliyotda qo‘llash bilan shug‘ullanadi. Amaliy tilshunoslik tarkibiga xorijiy tillarni o‘rganish va o‘rgatish, tarjima, nutq terapiyasi va nutq patalogiyasi kabi fanlar kiradi. Qiyosiy tilshunoslik-tillarning universal xarakterlarini o‘rganish bilan bog‘liq bo‘lgan fandir. Tarixiy tilshunoslik-tillarning paydo bo‘lishi, rivojlanishi va o‘zgarishini o‘rganuvchi fandir. Koinot. Koinot — fazo, olamning astronomik taʼrifi; koʻpincha fazoviy apparatlar, Yer sunʼiy yoʻldoshlari va sayyoralararo stansiyalar orqali oʻrganiladigan yaqin koinot nazarda tutiladi. Bugungi kunda koinotning sarhadlari to`la to`kis o`rganila olingan emas. Koinotdagi borliqning asosini vodorod tashkil etadi. Vodorodning turli omillar natijasida qayta ishlanishi (yuqori harorat va gravitatsiya (tortishish kuchi)) natijasida turli ko`rinishdagi galaktikalar va ularning tarkibida yulduz (quyosh sistemalari) vujudga keladi. Koinotning qariyb ~85 foiz massasi qora teshiklar va Ulkan qora teshiklarga to`g`ri keladi. Novqat. Novqat qishlog'i Farg'ona vodiysida joylashgan O'sh viloyatiga bog'liq, O'sh va Qizil-Qiya ortasidagi 66.000 aholiga ega shirin bir qishloq. 3 yil avval shahar dep elon etildi. Aholisining ko'pchiligi o'zbek, lekin cheka qishlog'larda qirg'izlar ham oz emas. Novqat qishlog'i Farg'ona vodiysida joylashgani tufayli yam-yashil otlog'larga, dalalarga, bir biridan chiroyli bog'u bo'stonlarga, tip-tiniq sularga ega. O'sh. O'sh Qirg'iziston janubida joylashgan, poytaxt Bishkekdan keyin "ikkinchi poytaxt" maqomiga ega yirik shahar, viloyat markazidir. O'sh shahri 3000 yillik tarixga ega, juda chiroyli va tarixi buyuk shahardir. Shaharning o'rtasidan Oqbura daryosi o'tadi, shuningdek, shahar markazida Sulaymon tog' joylashgan. Tog' cho'qqisida Zahiriddin Muhammad Bobur qurdirgan hujra bor. O'tgan asrning 1990-yillarigacha o'zbeklar shahar aholisining 60 foizini tuzgan. Ayni paytda shahar aholisi rasman 500 ming kishini tashkil qiladi. BMT. Ko`pchiligimiz, albatta, Birlashgan Millatlar Tashkilotining tinchlikni barqaror etish yoki insonparvarlik yordami ko`rsatish bilan bog`liq faoliyati borasida eshitganmiz. Biroq uning hayotimizga bevosita ta`sir ko`rsatayotgan boshqa ko`plab faoliyatlari to`g`risida zamondoshlarimiz har doim ham batafsil ma`lumotga ega bo`lolmaydilar. Mazkur kitobchada Birlashgan Millatlar Tashkiloti o`z faoliyati bilan butun jahon xalqlari hayot tarzini yaxshilashga qanday yordamlashayotgani haqida hikoya qilish bilan birga bu tashkilotning qachon tashkil etilgani va qanday ishlar bilan shug`ullanayotgani borasida qisqacha ma`lumot beriladi. Birlashgan Millatlar Tashkiloti butun insoniyat duch kelayotgan muammolar hal etiladigan markazdir. Mazkur faoliyat Birlashgan Millatlar Tashkiloti tizimini tashkil etuvchi 30 dan ortiq tashkilotning hamkorlikdagi sa`y-harakatlari natijasi o`laroq amalga oshiriladi. Birlashgan Millatlar Tashkiloti va uning tizimidagi tashkilotlar inson huquqlarini himoya qilish, atrof muhitni muhofaza etish, turli xavfli kasalliklarga qarshi kurashish, taraqqiyotni barqaror etishga yordamlashish va qashshoqlikka qarshi kurashish borasida kundan kun faolroq ish olib bormoqda. Birlashgan Millatlar Tashkiloti muassasalari havo va dengiz orqali xavfsiz va samarali aloqalarni yo`lga qo`yish norma va qoidalarini ishlab chiqadi, tetelekommunikatsiyalarni takomillashtirish va talabgorlar hojatini qondirisha ko`maklashadi, intellektual mulk huquqiga hurmat-e`tibor bilan yondoshish va radioto`lqinlarni tarqatishni tartibga solishga yordamlashadi. Shuningdek, Birlashgan Millatlar Tashkiloti giyohvandlik moddalarining noqonuniy aylanishi va terrorizmga qarshi kurash xalqaro kompaniyasining ham tashabbuskoridir. Birlashgan Millatlar Tashkiloti va uning muassasalari dunyoning barcha mintaqalarida faoliyat ko`rsatib qochoqlarga yordam qo`lini cho`zadi va Minalardan tozalash dasturini amalga oshiradi, ichimlik suvlarining sifatini yaxshilashga yordamlashadi va oziq-ovqat mahsulotlari ishlab chiqarish hajmini kengaytiradi, rivojlanayotgan mamlakatlarga qarz beradi va moliyaviy bozorlarni barqarorlashtirishga ko`maklashadi. Birlashgan Millatlar Tashkiloti qanday faoliyat ko`rsatadi? BMT tinchlikni barqaror etish uchun nimalar qiladi? Birlashgan Millatlar Tashkilotining tinchlik o`rnatish bo`yicha faoliyati BMT adolatni barqaror etish, inson huquqlari va xalqaro huquq borasida nimalar qilmoqda? BMT insonparvarlik yordami ko`rsatish borasida nimalar qilmoqda? Birlashgan Millatlar Tashkiloti qanday faoliyat ko`rsatadi? Birlashgan Millatlar Tashkiloti 1945 yil 24 oktabrda, xalqaro hamkorlikni rivojlantirish va yalpi xavfsizlikni mustahkamlash tufayli tinchlikni barqaror etish jur`ati bilan to`lib-toshgan 51 mamlakat tomonidan tashkil etildi. Bugungi kunda 185 mamlakat, ya`ni dunyoning qariyb barcha mamlakatlari Birlashgan Millatlar Tashkilotining a`zolaridir. Birlashgan Millatlar Tashkilotining a`zosi bo`lgan davlat xalqaro munosabatlarning asosiy tamoyillari aks etgan, xalqqaro shartnomalardan iborat bo`lgan Birlashgan Millatlar Tashkilotining Nizomida bayon etilgan majburiyatlarni qabul etadi. Nizomga binoan, Birlashgan Millatlar Tashkiloti to`rtta asosiy maqsadga amal qiladi: xalqaro tinchlik va xavfsizlikni ta`minlashga ko`maklashish, millatlar o`rtasida do`stona aloqalarni rivojlantirish, xalqaro muammolarni hal etishda va inson huquqlarini hurmatlashni rag`batlantirishda, xalqaro hamkorlikni barqaror etish hamda ushbu umumiy maqsadlarga erishishda millatlar sa`y-harakatlari, kelishuvlari uchun markaziy rolni o`ynash. Birlashgan Millatlar Tashkiloti a`zolari - mustaqil davlatlardir. Birlashgan Millatlar Tashkiloti butunjahon hukumati emas va u qonunlar qabul qilmaydi. Biroq xalqaro mojarolarni bartaraf etishga va bizning barchamizga daxldor bo`lgan masalalarni hal etish siyosatini ishlab chiqishga yordam bera oladigan mablag`larga ega bo`ladi. Birlashgan Millatlar Tashkilotiga barcha katta-kichik, boy va kambag`al, turli siyosiy qarashlar va ijtimoiy tizimdagi davlatlar a`zo bo`lib, ular ovoz berish va ovoz berishda ishtirok etish huquqiga ega. Birlashgan Millatlar Tashkilotida oltita bosh organ mavjud. Ulardan beshtasi - Bosh Assambleya, Xavfsizlik Kengashi, Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengash, Vasiylik Kengashi va Kotibiyat - Birlashgan Millatlar Tashkilotining Nyu-Yorkdagi Markaziy qarorgohida, oltinchi organ - Xalqaro Sud esa Niderlandiyaning Gaaga shahrida faoliyat ko`rsatadi. Bosh Assambleya - o`ziga xos butunjahon parlamentining insoniyatning eng dolzarb muammolari ko`rib chiqilayotgan majlislarida Birlashgan Millatlar Tashkiloti a`zosi bo`lgan barcha mamlakatlar vakillari qatnashadi. Har bir a`zo-mamlakat bir ovozga ega. Xalqaro tinchlik va xavfsizlikni muayyan darajada saqlab qolish tavsiyalari yangi a`zolarni qabul qilish yoki Birlashgan Millatlar Tashkiloti budjetini tasdiqlash, shu jumladan, tinchlikni saqlash operatsiyalariga mablag` ajratish singari muhim masalalar ko`pchilik, aniqrog`i, uchdan ikki qism ovoz bilan qabul etiladi. Boshqa masalalar bo`yicha qarorlar, odatdagidek, ko`pchilik ovoz bilan qabul etilaveradi. Keyingi yillarda Assambleya qarorlari rasmiy ovoz berish yo`li bilan emas, balki, konsesus asosida qabul etilishi uchun maxsus sa`y-harakatlar olib borilmoqda. 1999/2000 yilgi sessiyalarda yadroviy qurolsizlanish, taraqqiyot, atrof muhitni muhofaza etish va yangicha demokratiyani mustahkamlash singari kun tartibidagi turli-tuman 173 masala ko`rib chiqilishi kerak edi. o`z qarorlari g`oyat muhim ahamiyatga ega bo`lsa ham, ular jahon jamoatchiligi fikrlarini ifodalasa va xalqaro jamoatchilikning axloqiy talabi hisoblansa ham Assambleya o`z qarorlarini majburan qabul qildirmaydi. Assambleyaning har yilgi navbatdagi sessiyasi sentabrdan dekabrga qadar bo`lgan muddat davomida o`tkaziladi. Assambleya zarurat tug`ilganda o`z ishini qayta chaqirilgan sessiyada davom ettirishi yoki jiddiy tashvish tug`dirgan masalalar bo`yicha maxsus yoki favqulodda sessiyalar o`tkazishi mumkin. Assambleyalar orasidagi muddat davomida uning ishlari Birlashgan Millatlar Tashkilotining oltita bosh qo`mitalarida, boshqa organlarida va Kotibiyatda davom etadi. Birlashgan Millatlar Tashkiloti Nizomiga muvofiq xalqaro tinchlik va xavfsizlikni barqaror etish borasida Xavfsizlik Kengashi bosh javobgarlikni zimmasiga oladi va u tinchlik xavf ostida qolgan kecha yoki kunduzning har qanday daqiqasida chaqirilishi mumkin. Kengash 15 a`zodan tashkil topgan. Ularning beshtasi - Xitoy, Rossiya Federatsiyasi, Birlashgan Qirollik, Amerika Qo`shma Shtatlari va Fransiya - doimiy a`zolar hisoblanadi. Kengashning qolgan o`n a`zosi Bosh Assambleya tomonidan ikki yil muddatga saylanadilar. Keyingi yillarda Birlashgan Millatlar Tashkilotida Kengashning a`zolar tarkibini o`zgartirish, bu tadbir zamonaviy va iqtisodiy voqelikni yanada yorqinroq aks ettirishi masalasi muhokama qilinayapti. Kengashning qarorlari, uning uchun to`qqiz a`zo ovoz bergan taqdirdagina qabul qilingan hisoblanadi. Kun tartibidagi masalaga Kengashning doimiy a`zolaridan birortasi qarshi ovoz bersa, shuningdek, veto huquqidan foydalansa qaror qabul qilinmaydi. Xalqaro tinchlikka xavf solinganligi haqida kengashga xabar berilganda bu mojaro avvalo tinchlik yo`li bilan bartaraf etish nuqtai nazaridan ko`rib chiqiladi. Kengash, balki bartaraf etish tamoyillarini ishlab chiqadi yoki hakam vazifasini o`taydi. Harbiy harakatlar boshlanib ketgan taqdirda Kengash o`t ochishni to`xtatish choralarini ko`radi. Shuningdek, u tomonlarni yarashtirish yoki bir-birlari bilan janjallashayotganlarni ajratishga yordam beradigan, tinchlikni barqaror etuvchi missiya yuborishi mumkin. Kengash o`zi qabul etgan qarorlarning bajarilishini ta`minlash bo`yicha tadbirlar qabul qilishi mumkin. U iqtisodiy jazo choralari qo`llashi yoki qurollarni yetkazib berishga embargo qo`yishi mumkin. Juda kamdan-kam hollarda Kengash o`zi qabul qilgan qarorni bajarish uchun a`zo-mamlakatga birgalikdagi harbiy harakatlarga qadar bo`lgan "barcha zarur vositalarni" qo`llashga vakolat beradi. Shuningdek, Kengash Bosh kotib lavozimiga muayyan nomzodni va Birlashgan Millatlar Tashkilotiga yangi a`zolarni tavsiya etadi. Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengash Bosh Assambleyaning umumiy rahbarligi ostida harakat qilib Birlashgan Millatlar Tashkiloti va uning tizimidagi muassasalar faoliyatini ijtimoiy va iqtisodiy sohada muvofiqlashtirib turadi. Xalqaro iqtisodiy va ijtimoiy muammolarni muhokama etish va shu sohadagi siyosat borasida tavsiyalar ishlab chiqish uchun bosh anjuman hisoblangan Kengash taraqqiyot maqsadlarida xalqaro hamkorlikni mustahkamlashda muhim rol o`ynaydi. Kengash ish faoliyatida Birlashgan Millatlar Tashkiloti va Fuqarolar jamiyati o`rtasidagi o`sha muhim hayotiy muloqotni qo`llab-quvvatlagan holda tegishli nohukumat tashkilotlari bilan maslahatlashadi. Kengash tarkibiga Bosh Assambleya tomonidan uch yilga saylanadigan 54 nafar a`zo kiradi. Kengash har yili - Nyu-York va Jenevada, galma-galdan - o`zining bir oy muddatga cho`ziladigan sessiyasini o`tkazadi. Sessiya davomida muhim iqtisodiy va ijtimoiy masalalarni muhokama etish uchun ministrlar darajasida majlis, 1998 yildan esa sessiya doirasida insonparvarlik masalalarini ko`rib chiqish bosqichi o`tkazilmoqda. Kengashning ishlari yil mobaynida o`z yig`ilishlarini muntazam o`tkazib turadigan va Kengashga hisobot beradigan yordamchi tashkilotlar tomonidan olib boriladi. Masalan, inson huquqlari komissiyasi dunyoning barcha mamlakatlarida inson huquqlariga qanday rioya etilayotganligini nazorat qiladi. Boshqa tashkilotlar ijtimoiy taraqqiyot, xotin-qizlarning ahvoli, jinoyatchilikdan ogoh etish, giyohvandlikka qarshi kurash va atrof muhitni muhofaza etish masalalari bilan shug`ullanadilar. Beshta hududiy komissiya iqtisodiy taraqqiyot va o`z hududlarida iqtisodiy munosabatlarni rivojlantirishga yordam beradi. Vasiylik Kengashi 7 a`zo-mamlakat qo`l ostidagi 11 vasiylik hududida xalqaro nazoratni ta`minlash, shuningdek, ularning hukumatlari bu hududlarda o`z-o`zini boshqarish yoki mustaqillikning zarur chora-tadbirlarini ko`rishlari uchun xalqaro nazoratni ta`minlash maqsadida tashkil etilgan. 1994 yilga kelib vasiylik hududlarining barchasi o`zlarini boshqara boshladilar yoki alohida davlatga aylanib mustaqillikka erishdilar, yoxud mustaqil qo`shni davlatlar bilan qo`shilishdi. Eng oxiri bo`lib bunday tadbirni Qo`shma Shtatlari qo`l ostida bo`lgan Tinch okean orollari (Palau) vasiylik hududi amalga oshirdi va 185-a`zo davlat bo`lib qoldi. Hozirgi paytda, tarkibiga Xavfsizlik Kengashining besh doimiy a`zosi kirgani sababli Vasiylik Kengashi ishlari, asosan, tugallandi, uning ish tartibi qoidalariga tegishli o`zgartirishlar kiritildi, ya`ni u o`zining yig`ilishlarini faqat shart-sharoit taqozo etgan hollardagina o`tkazadigan bo`ldi. Xalqaro Sud - Butunjahon sudi sifatida hammaga ma`lum bo`lib, u Birlashgan Millatlar Tashkilotining bosh sud organidir. Bosh Assambleya va Xavfsizlik Kengashi tomonidan saylangan 15 sudyadan tashkil topgan Xalqaro Sud davlatlar o`rtasidagi mojarolarni bartaraf etish bilan shug`ullanadi. Davlatlarning - sud muhokamasida qatnashishlari ixtiyoriydir, biroq davlatlar shunga rozi bG`lsalar, ular Sud qaroriga bo`ysunishlari shart. Shuningdek, Bosh Assambleya va Xavfsizlik Kengashi iltimoslari bilan Sud konsultativ xulosalar chiqarish ishlari bilan ham shug`ullanadi. Kotibiyat Birlashgan Millatlar Tashkilotining Bosh Assambleyasi, Xavfsizlik Kengashi va boshqa tashkilotlari ko`rsatmalariga muvofiq tezkor va ma`muriy ishlarni amalga oshiradi. Uni umumiy ma`muriy rahbarlikni olib boradigan Bosh kotib boshqaradi. Hozirgi vaqtda Kotibiyat qariyb dunyoning 160 mamlakatidan bo`lgan 8900 kishi ishlaydigan yetti deportament va turli boshqarmalardan tashkil topgan. Bundan tashqari Nyu-York, Jeneva, Vena va Nayrobida Birlashgan Millatlar Tashkilotining bo`limlari mavjud. BMT tinchlikni barqaror etish uchun nimalar qiladi? Birlashgan Millatlar Tashkilotining eng bosh vazifalaridan biri - butun dunyoda tinchlikni barqaror etishdir. Nizomga binoan a`zo-mamlakatlar o`zlarining xalqaro kelishmovchiliklarini tinch yo`l bilan hal etadi, qurolli kuchlarni boshqa davlatlarga nisbatan qo`llamaydilar, ularga tahdid solmaydilar. Ko`p yillar mobaynida xalqaro krizislarni bartaraf etish va paydo bo`lgan mojarolarni hal qilishga yordam berishda Birlashgan Millatlar Tashkiloti muhim rol o`ynadi. U tinchlikni o`rnatish, tinchlikni saqlab qolish va insonparvarlik yordami ko`rsatish borasida ko`plab operatsiyalar turkumini amalga oshirdi. Shuningdek u birmuncha jiddiy tus olgan mojarolarni ham bartaraf etishga muvaffaq bo`ldi. Mojarolar kelib chiqqan hollarda u zo`ravonlikning tub ildizlarini qirqish va mustahkam tinchlik uchun asoslar yaratishga yo`naltirilgan va koordinatsiyalashtirilgan yanada qat`iy chora-tadlbirlar qabul qiladi. Birlashgan Millatlar Tashkiloti bu borada diqqatga sazovor natijalarni qo`lga kiritdi. Masalan, 1962 yilgi Karib krizisini, 1973 yilgi Yaqin Sharq janjalidagi keskinlikni bartaraf etishga muvaffaq bo`ldi. 1988 yili Birlashgan Millatlar Tashkilotining tinch yo`l bilan hal etish borasidagi sa`y-harakatlari Eron-Iroq urushini bartaraf etish imkonini berdi, undan keyingi yili Birlashgan Millatlar Tashkiloti tashabbusi bilan o`tkazilgagn muzokaralar tufayli sovet qo`shinlari Afg`onistondan olib chiqildi. Birlashgan Millatlar Tashkiloti 90-yillarda Quvayt mustaqilligini tiklashga yordam berdi, Kambodja, Salvador, Gvatemala va Mozambikda fuqarolar urushini to`xtatishda, Gaiti va Syerra-Leonda demokratiya asosida saylangan hukumatni tiklashda katta rol o`ynadi, shuningdek, qator boshqa mamlakatlardagi kelishmovchiliklarni bartaraf etdi va hal qildi. Qurol-yarog`lar tarqalishiga chek qo`yish, shuningdek, yalpi qirg`in qurollarining qisqartirilishi, pirovardida, ularning barcha zahiralari yo`qotilishiga erishish eng muhim vazifalardan biridir. Birlashgan Millatlar Tashkiloti qurolsizlanish bo`yicha muzokaralar o`tkazish, shu sohada tavsiyalar ishlab chiqish va tadqiqotlar tashabbuskori bo`lish uchun doimiy forum vazifasini o`taydi. U qurolsizlanish bo`yicha Konferensiya va boshqa xalqaro tashkilotlar doirasida olib boriladigan ko`pqirrali muzokaralarni qo`llab-quvvatlaydi. Bu muzokaralar natijasida Yadro qurolini tarqatmaslik haqidagi keng qamrovli shartnoma (1996 y.) va yadro qurolidan xoli zona to`g`risidagi shartnoma kabi xalqaro kelishuvlar ro`yobga chiqdi. Shuningdek, bundan boshqa kimyoviy (1992 yil) va bakteriologik (1972) qurollarning zahiralarini tayyorlash, ishlab chiqish va to`plashni ta`qiqlovchi, dengiz va okeanlar tubiga (1971 yil) va kosmik fazoga (1967 yil) yadro qurolini joylashtirishni ta`qiqlovchi shartnomalar, shu singari yana boshqa turdagi qurollarni ta`qiqlovchi yoki chegaralovchiartnomalar tuzilgan edi. 1977 yilda yer usti minalaridan foydalanishni ta`qiqlovchi konvensiyaga 100 dan ortiq davlat imzo chekdi. Birlashgan Millatlar Tashkiloti mana shu konvensiyaga va vayron qiluvchi turdagi qurollardan foydalanishni ta`qiqlovchi boshqa xalqaro shartnomalarga barcha davlatlarni qo`shilishga chaqirdi. BMT shuningdek, o`q otar va yengil qurollar ustidan nazoratni kuchaytirishning ham tarafdoridir. Bosh Assambleya karoriga binoan xalqaro konferensiya o`q otish qurollari bilan noqonuniy savdo qilish bo`yicha masalani 2001 yilda ko`rib chiqadi. Venada joylashgan atom energiyasi bo`yicha xalqaro agentlik, kafolatlar borasidagi bitimlar tizimi asosida faoliyat ko`rsatib, tinchlik maqsadlarida foydalanish uchun mo`ljallangan atom ashyolari va jihozlaridan harbiy maqsadlarda foydalanilmasligini ta`minlashga javob beradi. Gaagada joylashgan Kimyoviy qurollarni ta`qiqlash bo`yicha tashkilot jahonning barcha mamlakatlari kimyoviy obyektlari haqida ma`lumot yig`ish bilan shug`ullanadi va kimyoviy qurollar bo`yicha Konvensiyaga amal qilish uchun nazoratni ta`minlash maqsadida doimiy kuzatuv olib boradi. Birlashgan Millatlar Tashkiloti o`zining tinchlik o`rnatish faoliyati doirasida diplomatik mexanizmlardan foydalangan holda qarama-qarshi bo`lib qolgan tomonlarning yarashishlariga yordam beradi. Xavfsizlik Kengashi xalqaro tinchlik va xavfsizlik borasidagi o`z sa`y-harakatlari doirasida mojaroni bartaraf etish va tinchlik o`rnatish yoki uni, masalan, muzokaralar yoxud Xalqaro Sud yordamida barqaror etish yo`llarini tavsiya qilishi mumkin. Tinchlikni barqaror etish ishida Bosh kotib muhim rol o`ynaydi. U Xavfsizlik Kengashi e`tiboriga o`z fikri bo`yicha xalqaro tinchlik va xavfsizlikka tahdid solayotgan har qanday muammoni havola etishi mumkin. Bosh kotib "beminnat xizmat"dan, vositachilik funksiyasidan foydalanishi yoki sahna ortida bevosita o`zi yoki maxsus vakil orqali "tinch diplomatiya" bilan ish olib borishi kerak. Bosh kotib, shuningdek, holat kesinlashguniga qadar janjalning oldini olish uchun "ogohlantiruvchi diplomatiya" mexanizmidan ham foydalanishi mumkin. Bundan tashqari faktlarni aniqlash, hududiy doirada shug`ullanayotgan tinchlik o`rnatuvchilarni qo`llab-quvvatlash, mamlakatlarda - tomonlarga ishonchni mustahkamlashga yordam ko`rsatadigan Birlashgan Millatlar Tashkilotining siyosiy bo`limlarini ochish uchun missiya jo`natishi mumkin. Birlashgan Millatlar Tashkilotining faoliyati - jabr-zulmning tub sabablarini imkon qadar ko`proq bartaraf etishga qaratilgandir. Shuning uchun ham tinch qurilishning eng muhim unsurlaridan biri - taraqqiyot uchun yordamni ayamaslikdir. Birlashgan Millatlar Tashkiloti tizimning boshqa tashkilotlari bilan hamkorlikda va davlatlar orasidagi donor mamlakatlar hamda nohukumat tashkilotlari ishtirokida butun jamiyatning baxt-saodati uchun, qonun-qoidalar ustuvorligini barqaror etish uchun mojarolar oqibatlarini boshdan kechirayotgan mamlakatlarda saylovlar o`tkazish va inson huquqlarini himoya qilishga yo`naltirilgan, boshqarishni takomillashtirishni qo`llab-quvvatlaydigan yordam ko`rsatadi. Ayni paytda Birlashgan Millatlar Tashkiloti bu mamlakatlarga mojarolar oqibatida izdan chiqqan ma`muriy tizimni, sog`liqni saqlash, xalq ta`limi va ijtimoiy infrastrukturaning boshqa unsurlarini tiklashga yordam beradi. Mazkur faoliyatning 1989 yilda Namibiyada saylovlarning o`tkazilishini, Mozambikda minalardan tozalash dasturini va Gaitida fuqaro politsiyasi xodimlarini tayyorlashni kuzatish kabi ba`zi turlari Birlashgan Millatlar Tashkilotining tinchlikni o`rnatish bo`yicha operatsiyalari doirasida amalga oshirildi, bu holda ushbu faoliyatning ba`zi jihatlari tinchlikni o`rnatish operatsiyasidan keyin ham davom etishi mumkin. Faoliyatning boshqa, masalan, Birlashgan Millatlar Tashkiloti Liberiyada tinch qurilish jarayonini qo`llab-quvvatlash bo`yicha o`z bo`limini ochishi, Kambodjada Birlashgan Millatlar Tashkilotining inson huquqlari bo`yicha bo`limining faoliyat ko`rsatib turishi yoki Birlashgan Millatlar Tashkilotining Gvatemalada mamlakat hayotining qariyb barcha jabhalariga ta`sir ko`rsatib, tinchlik bitimlari tuzilishiga yordam berayotgani kabi turlari hukumatlarning iltimosiga binoan amalga oshiriladi. Xavfsizlik Kengashi o`zining tinchlikni saqlash va xalqaro xavfsizlik borasidagi sa`y-harakatlari doirasida Birlashgan Millatlar Tashkilotining tinchlikni saqlash bhyicha operatsiyalarining vakolat va mandat doiralarini tasdiqlab beradi. Muzokaralar davrasida uzoq muddatga mo`ljallangan qarorlar ustida izlanishlar olib borilayotgan paytda, bunday operatsiyalarning ko`pchiligida o`t ochishni to`xtatish rejimini kuzatayotgan yoki oraliq zona tashkil etgan harbiy xizmatchilar ishtiroki ko`zda tutiladi. Boshqa operatsiyalarda saylovlarni tashkil etishga yordamlashadigan yoki inson huquqlari himoya etilishini nazorat qiladigan fuqaro politsiyachilar va fuqaro mutaxassislar ishtirok etishlari mumkin. Sobiq Yugoslaviya Respublikasining Makedoniyasida amalga oshirilgan shunga o`xshash ba`zi operatsiyalar ehtiyot chorasi sifatida talqin etildi va u harbiy harakatlarni kengayib ketishining oldini oldi. Ko`pgina hollarda operatsiyalar tinch muzokaralarga amal qilinishini nazorat etishga yo`naltiriladi va hududiy tashkilotning tinchlik o`rnatuvchi kuchlari bilan hamkorlikda amalga oshiriladi. Tinchlik o`rnatish operatsiyalari bir necha yilga qadar davom etishi mumkin. Masalan, Birlashgan Millatlar Tashkilotining Hindiston va Pokistonning Jammu va Kashmir shtatlari o`rtasidagi o`t ochish to`xtatilishi lozim bo`lgan liniya bo`ylab faoliyat ko`rsatayotgan operatsiyasi 1949 yildan buyon davom etadi, Kiprda Birlashgan Millatlar Tashkilotining tinchlikni barqaror etuvchilari 1964 yildan beri posbonlik qilmoqdalar. Boshqa bir tomondan, 1994 yil Liviya va Chad o`rtasidagi Aozu mintaqasida operatsiya o`tkazish uchun bir oydan ortiqroq muddat zarur bo`ldi. 1948 yili Birlashgan Millatlar Tashkilotining tinchlik o`rnatuvchi eng birinchi missiyasi shakllangan soniyalardanoq Tashkilot ixtiyoriga 118 mamlakat ixtiyoriy ravishda 750 000 nafar harbiy xizmatchi va fuqaro politsiyachilari ajratdilar. Ular minglab fuqaro mutaxassislar bilan birgalikda tinchlik o`rnatish borasida amalga oshirilgan 53 operatsiyada ishtirok etdilar. Birlashgan Millatlar Tashkilotining tinchlik o`rnatish bo`yicha faoliyati Uzoq yillar mobaynida Birlashgan Millatlar Tashkilotining tinchlikni barqaror etish borasidagi sa`y-harakatlari, uch o`nyillikka cho`zilgan Janubiy Afrikadagi aparteidga qarshi kurash kompaniyasini, Namibiyaning mustaqillikni qo`lga kiritish jarayonini faol qo`llab-quvvatlanishini, tinchlikni o`rnatish bo`yicha amalga oshirilgan 18 operatsiya va saylovlar o`tkazishni qo`llab-quvvatlash bo`yicha qator missiyalarni shu jumlaga qo`shganda g`oyat xilma-xil shakllarda amalga oshirildi. Birlashgan Millatlar Tashkiloti Mozambikdagi qochoqlarning o`z uylariga qaytishlariga yordam berdi, Somali va Sudanda insonparvarlik yordami ko`rsatdi va Buyuk ko`llar rayonida tinchlikni o`rnatish bo`yicha diplomatik sa`y-harakatlar olib bordi. U Janubiy Saxara kelajagi to`g`risidagi masala bo`yicha referendum tayyorlashga yordam bermoqda. Yaqinda Xavfsizlik Kengashi iltimosiga binoan Bosh kotib Afrika mamlakatlaridagi mojarolarning har tomonlama tahlilini mustahkam tinchlik o`rnatishga ma`lum darajada yordam beradigan tavsiyalar bilan tayyorladi. 1999 yilda Xavsizlik Kengashi tinchlikni baqaror etish bo`yicha Serra-Leon va Kongo Demokratik Respublikasida ikkita yangi operatsiya tashkil etdi. Birlashgan Millatlar Tashkilotining Kambodja mamlakatida 1992-1993 yillardagi keng ko`lamli operatsiyasi tugallanganidan keyin Birlashgan Millatlar Tashkiloti tizimi muassasa va tashkilotlari fuqarolik jamiyati, inson huquqlari va demokratiyani mustahkamlash borasidagi sa`y-harakatlarini davom ettirmoqdalar. Afg`onistonda Birlashgan Millatlar Tashkilotining maxsus missiyasi 1993 yildan buyon faoliyat ko`rsatmoqda. Uning vazifasi milliy yarash va uzoq davom etgan fuqarolar urushi natijasida izdan chiqqan xo`jalikni tiklashga yordam berishdan iboratdir. Biroq, Bosh kotib va uning maxsus vakillarining qat`iy diplomatik sa`y-harakatlariga qaramasdan mamlakatda juda katta insonparvarlik xarajatlarini talab qilayotgan harbiy harakatlar davom etmoqda, bu - Birlashgan Millatlar Tashkilotining afg`on xalqiga yordam ko`rsatish tizimi faoliyatiga jiddiy ta`sir ko`rsatyapti. Sharqiy Timorda BMT yordamida Indoneziya va Portugaliya o`rtasida o`tkazilgan, mazkur xududning maqomi borasida butunjaxon referendumi uchun yo`l ochgan muzoqaralar 1999 yili may oyida yakunlanadi. Shu muzokaralarga binoan BMT missiyasi ovoz beruvchilarni ro`yxatga olish ishini kuzatib bordi va 1999 yilning avgustidagi bu referendumda Sharqiy Timor aholisining 78 foizi Indoneziyadan mustaqil bo`lish uchun ovoz berdi. Referendum yakunlari e`lon qilinganda mustaqillikka qarshi turgan militsiya Sharqiy Timorning 200 ming aholisini o`z uylarini tashlab ketish uchun majburlashga harakat qildi. 1999 yilning sentabr oyida Xavfsizlik kengashi tartib o`rnatishga yordam bergan xalqaro xavfsizlik kuchlarini junatish uchun qaror qabul qildi. BMTning muvaqqat ma`muriyati xalqaro kuchlarni almashtirdi va ayni paytda Sharqiy Timorda mustaqillikni amalga oshirish jaroyonini kuzatib bormoqda. Birlashgan Millatlar Tashkiloti qariyb 4 million kishiga favqulodda insonparvarlik yordami ko`rsatib sobiq Yugoslaviyadagi mojarolarni bartaraf etishga astoydil harakat qilmoqda. 1991 yili Birlashgan Millatlar Tashkiloti qurol-yarog` yetkazib berishga chek qo`ydi; ayni paytda Bosh kotib va uning vakili qon to`kishni to`xtatish uchun yo`naltirilgan diplomatik sa`y-harakatlar bilan yordam qila boshladi. 1992 yildan 1995 yilga qadar Birlashgan Millatlar Tashkilotining tinchlikni barqaror etuvchi kuchlari Xorvatiyada tinchlik va xavfsizlikni tiklashga harakat qildilar, Bosniya va Gersegoviniya fuqaro aholisining xavfsizligini ta`minlashga yordam berdilar, shuningdek, sobiq Yugoslaviyaning Makedoniya respublikasi urush girdobiga tortib ketilmasligiga ko`maklashdilar. 1995 yildagi Deyton (Parij) tinchlik bitimi tuzilganidan keyin Birlashgan Millatlar Tashkilotining to`rtta missiyasi bu hududda tinchlik va xavfsizlikni ta`minlashga ko`maklashdilar. Ularning birmuncha yirigi hisoblangan - Birlashgan Millatlar Tashkilotining Sharqiy Slovoniya uchun muvaqqat ma`muriyati Xorvatiya tarkibidagi bu hududning reintegratsiya jarayonini kuzatib turdi. Kosovoda (Yugoslaviya Federal Respublikasi) NATOning bombardimonlarini to`xtatilganidan va Yugoslaviya qurolli kuchlari chiqarilganidan so`ng, 1999 yili bu yerda BMT muvaqqat xalqaro ma`muriyat tashkil etdi. Xavfsizlik kengashi BMTning bu ma`muriyatiga Kosovo xududi va xalqiga nisbatan barcha qonuniy, ijroiy va huquqiy vakolatlarga qadar bG`lgan favqulodda vakolatlar yaratib bermoqda. Yevropa ittifoqi, Yevropa xavfsizligi va hamkorligi tashkiloti, BMTning qochoqlar ishi bo`yicha Oliy komissari va Birlashagan Millatlar Tashkiloti demokratik jamiyat hamda barqaror avtonomiya tashkil etishda Kosovo xalqi bilan ish olib bormoqda. Birlashgan Millatlar Tashkilotining tinchlikni barqaror etish borasidagi faoliyati va uning tinchlikni o`rnatish bo`yicha sa`y-harakatlari Markaziy Amerikada paydo bo`lgan to`qnashuvni bartaraf etishda katta rol o`ynadi. 1989 yili Nikaraguada tinchlik o`rnatish borasidagi sa`y-harakatlar tufayli qarshilik ko`rsatish kuchlari ixtiyoriy tarzda tarqatib yuborildi va uning qatnashchilari o`z qurollarini Birlashgan Millatlar Tashkilotiga topshirdi. 1990 yili Birlashgan Millatlar Tashkiloti missiyasi Nikaraguadagi saylovlarni kuzatdi - bu, mustaqil mamlakatda Birlashgan Millatlar Tashkiloti kuzatuvida o`tgan birinchi saylov edi. Salvadordagi Bosh kotib vositachiligida o`tgan tinch muzokaralar 12 yil davom etgan harbiy harakatlarga chek qo`ydi va Birlashgan Millatlar Tashkilotining tinchlikni barqaror etish bo`yicha missiyasi barcha kelishuvlarning amalga oshirilishini kuzatib turishni ta`minladi. Gvatemalada Birlashgan Millatlar Tashkiloti yordamida tashkil etilgan muzokaralar tufayli 35 yillik fuqarolar urushi to`xtatildi. Bugun Birlashgan Millatlar Tashkilotining Gvatemaladagi Nazorat komissiyasi keng ko`lamdagi tinchlik bitimlari to`la-to`kis amalga oshirilishini ta`minlash uchun da`vat etilgan. Gaitida demokratik yo`l bilan saylangan mamlakat hukumatini qayta tiklash bo`yicha xalqaro chora-tadbirlar amalga oshirilganidan keyin Birlashgan Millatlar Tashkiloti o`z ishini milliy politsiyaga ta`lim berish bilan davom ettirmoqda. Birlashgan Millatlar Tashkiloti beshta o`nyillik mobaynida (bu muddat davomida besh marta keng ko`lamdagi urush olovi alanga olgan) Arab - Isroil mojarosiga katta diqqat-e`tibor bilan qarab keladi. Birlashgan Millatlar Tashkiloti haqqoniy va mustaqkam tinchlik o`rnatish tamoyillarini muammoni hal etishning mustahkam asosi bo`lib qoladigan Xavfsizlik Kengashining 242 (1967) va 338 (1973) sonli ikkita tayanch rezolyutsiyalarida ishlab chiqdi. Birlashgan Millatlar Tashkiloti siyosiy muammolar asosida kelib chiqqan mojarolarni bartaraf etishga yo`naltirilgan boshqa tashabbuslarni ham qo`llab-quvvatladi va bu mintaqaga qator tinchlik o`rnatuvchi missiyalar jo`natdi. Birlashgan Millatlar Tashkilotining 1948 yilda tashkil etilgan birinchi harbiy kuzatuvchilari guruhi mintaqada bugungi kunda ham faoliyat ko`rsatib kelmoqda. 1956 yildagi Sues krizisi davrida Birlashgan Millatlar Tashkiloti tinchlik o`rnatish bo`yicha o`zining birinchi kuchlarini tashkil etdi. Hozirgi paytda mintaqada tinchlikni barqaror etuvchi ikkita missiya faoliyat ko`rsatmoqda. Ularning 1974 yilda tashkil etilgan bittasi Golan tepaliklarida Isroil va Suriya qurolli kuchlarini ajratib turadigan mintaqani nazorat etadi; 1978 yilda tuzilgan ikkinchisi barqarorlikni ta`minlashga va Livanning janubiy qismida yashayotgan aholi himoya qilinishini ta`minlashga yordam beradi. Yaqin Sharqning boshqa rayonlari haqida shuni aytish kerakki, 1991 yili Quvayt mustaqilligi tiklanganidan keyin Birlashgan Millatlar Tashkilotining kuzatuvchilar missiyasi Iroq va Quvayt o`rtasidagi qurolsizlantirilgan mintaqaning nazorat qilinishini ta`minlamoqda. BMT adolatni barqaror etish, inson huquqlari va xalqaro huquq borasida nimalar qilmoqda? Birlashgan Millatlar Tashkiloti sa`y-harakatlari tufayli dunyoni bizning hammamiz uchun yanada bexatar va sog`lom, yanada istiqbolli va pok qilish uchun hukumatlar bilan yuzlab ko`ptomonlama shartnomalar tuzilgan. Xalqaro huquq normalarining bu kengqamrovli majmui va inson huquqlari standartlarining ishlab chiqilishi Birlashgan Millatlar Tashkilotining eng ulkan yutuqlari hisoblanadi. 1948 yili Bosh Assambleya tomonidan qabul qilingan Inson huquqlari deklaratsiyasida barcha erkak va ayollar uchun umumiy bo`lgan asosiy huquq va erkinliklar, jumladan, yashash, ozodlik va fuqarolik huquqlari, fikr, vijdon va din erkinliklari, mehnat qilish, bilim olish va boshqarishda ishtirok etish huquqlari e`lon qilingan. Ishtirokchilari ko`pchilik davlatlar hisoblangan ikki xalqaro bitim bu huquqlarga yuridik jihatdan majburiy xarakter kasb etadi. Bitimlarning biri iqtisodiy, ijtimoiy va madaniy huquqlar. Ikkinchisi esa - fuqarolik va siyosiy huquqlarga bag`ishlangan. Deklaratsiya bilan birgalikda ular inson huquqlari haqidagi Xalqaro billni tashkil etadi. Deklaratsiya inson huquqlari borasida, jumladan, irqiy kamsitish va xotin-qizlarni kamsitishga barham berish to`g`risidagi konvensiya; bolalar huquqlari haqidagi konvensiya, qochoqlik maqomi va genotsidga barham berish, o`z taqdirini o`zi hal etish, zo`ravonlik bilan yo`qotib yuborish to`g`risimdagi deklaratsiyalar va taraqqiyot huquqi kabi 80 dan ortiq konvensiya va boshqa deklaratsiyalarni tayyorlash uchun poydevor qo`ydi. Normalarni ishlab chiqish faoliyati nihoyasiga yetayotgan ayni paytlarda Birlashgan Millatlar Tashkiloti o`zining inson huquqlari borasidagi ishlarida asosiy e`tiborni joriy etilgan normalarni hayotga tatbiq etilishiga qaratmoqda. Inson huquqlari bo`yicha Birlashgan Millatlar Tashkiloti tizimi butun faoliyatini muvofiqlashtiruvchi Oliy komissar har qanday buzg`unchilikning oldi olinishi, har qanday jinoyat taftish etilishiga erishib, inson huquqlari yanada yaxshiroq muhofaza qilinishini ta`minlash maqsadida hukumatlar bilan hamkorlik qiladi. Birlashgan Millatlar Tashkilotining inson huquqlari bo`yicha komissiyasi hukumatlararo organ hisoblanib, davlatlar tomonidan inson huquqlarini himoya qilishga bag`ishlangan masalalarni ommaviy ko`ribig`ish ishlarini amalga oshiradi. U inson huquqlari buzilgan muayyan holat to`g`risida ma`ruza taqdim etish uchun yoki ba`zi bir mamlakatdagi inson huquqlari sohasidagi ahvolni o`rganish uchun mustaqil ekspertlar - "maxsus ma`ruzachilar" tayinlaydi. Jeneva-dagi Birlashgan Millatlar Tashkilotining Bo`limida keng jamoatchilik uchun inson huquqlari buzilganligi haqidagi axborotlar beradigan faksimal aloqaning bevosita ochiq liniyasi (41-22-917-0092) faoliyat ko`rsatmoqda. Birlashgan Millatlar Tashkilotining inson huquqlari bo`yicha tashkilotlari ilgaridan ogohlantirish va mojarolarning oldini olish, turli tadbirlarini qo`llash, shuningdek, kelishmovchiliklarning tub ildizlarini qirqishga yo`naltirilgan sa`y-harakatlarni amalga oshirish yo`llari bilan faoliyat ko`rsatadi. Birlashgan Millatlar Tashkilotining tinchlikni saqlash borasidagi qator komissiyalari inson huquqlari komponenti bilan joylashtirilgan: shunday komponent, jumladan, Gruziyadagi va Gvatemaladagi missiyalar tarkibida mavjud. Gaitida esa bu ish Birlashgan Millatlar Tashkiloti va Amerika davlatlari tashkilotining birgalikdagi operatsiyalari doirasida olib boriladi. Birlashgan Millatlar Tashkilotining inson huquqlari sohasidagi barcha tadbirlari hozirgi paytda 27 mamlakat va hududlarning turli joylarida amalga oshirilmoqda. Inson huquqlariga g`oyat katta hurmat-e`tibor Birlashgan Millatlar Tashkilotining taraqqiyotga yordamlashish borasidagi sa`y-harakatlarida yana ham sezilarli o`rin egallaydi. Jumladan, taraqqiyot huquqi o`zida barcha fuqarolik, madaniy, iqtisodiy, siyosiy va ijtimoiy huquqlarni mujassam etgan dinamik jarayonning muhim unsuri sifatida olib qaraladi va bu - jamiyatning barcha a`zolari farovonligining oshishiga yordam beradi. Taraqqiyot huquqining kalitini topish - qashshoqlikka barham berish bilan izohlanadi, bu esa, o`z navbatida Birlashgan Millatlar Tashkilotining asosiy maqsadlaridan biridir. Birlashgan Millatlar Tashkiloti Nizomi Birlashgan Millatlar Tashkiloti oldiga xalqaro huquq va uning kodifikatsiyasini ilg`or taraqqiyot yo`liga burishdan iborat aniq vazifa qo`ygan. Bu ishning natijasi hisoblangan konvensiyalar, shartnomalar va normalar xalqaro tinchlik va xavfsizlikni mustahkamlash va ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotga yordam berish uchun asos yaratadi. Bu konvensiyalarni ratifikatsiya etgan davlatlar huquqiy jihatdan uni bajarishga majburdirlar. Xalqaro huquq komissiyasi xalqaro huquqiy mavzudagi hujjatlar loyihalarini tayyorlaydi, ular keyin konvensiyaga qo`shilishi va davlatlarning ratifikatsiyasi uchun zarur bo`lishi mumkin. Bu konvensiyalarning ba`zilari davlatlar o`rtasidagi munosabatlarni reglamentga solish huquqiy normalarining asosini tashkil etadi. Jumladan, diplomatik aloqalar haqidagi konvensiya, xalqaro ochiq suv oqimlaridan foydalanish turlarini reglamentlaydigan konvensiya shunday hujjatlardandir. Dengiz huquqi bo`yicha konvensiya barcha mamlakatlarga Dunyo okeani boyliklariga teng huquq bilan kirib borish, uni ifloslanishdan muhofaza qilish va kema qatnovi hamda tadqiqotlar erkinligiga yordam berish uchun yo`naltirilgan. Giyohvandlik vositalarini noqonuniy aylantrishga qarshi kurash haqidagi konvensiya giyohvand moddalarni tarqatishga qarshi kurashda g`oyat muhim xalqaro-huquqiy vosita hisoblanadi. Birlashgan Millatlar Tashkilotining xalqaro savdo huquqi bo`yicha komissiyasi o`zaro muvofiqlashtirish va xalqaro savdo sohasida huquqiy normalarni tayyorlashga yordamlashish maqsadida qoida va boshqarish tamoyillarini ishlab chiqmoqda. Shuningdek, Birlashgan Millatlar Tashkiloti xalqaro ekologik huquqni ishlab chiqish kashshofi hamdir. Yerlarning cho`lga aylanishiga qarshi kurash to`g`risidagi konvensiya, xavfli chiqindilarni tashish haqidagi konvensiya kabi kelishuvlar Birlashgan Millatlar Tashkilotining atrof muhit dasturida o`z takomilini topmoqda. Birlashgan Millatlar Tashkiloti va uning ixtisoslashtirilgan muassasalari tomonidan terrorizmga qarshi kurashning asosiy huquqiy quroli hisoblangan xalqaro bitim ishlab chiqildi. Sobiq Yugoslaviyadagi harbiy harakatlar davomida yuz bergan ko`plab inson huquqlarini buzish normalari Xavfsizlik kengashini ushbu mojaroda 1993 yili harbiy jinoyatlar sodir etganlikda ayblangan shaxslarni sudlash uchun xalqaro tribunal tashkil qilishga majbur etdi. 1994 yili Kengash Ruandadagi genotsidda ayblanganlarning ishlarini ko`rib chiqish uchun yana bir tribunal tashkil etdi. Ushbu tribunallar ayblanganlarning ishlarini ko`rib chiqish bo`yicha qator sud majlislari o`tkazdilar. 1998 yil Ruanda bo`yicha tribunal tarixda birinchi marta genotsid jinoyatiga oid ishlar uchun xalqaro sud tashkilotining verdiktini, ya`ni tarixda ilk bor mazkur jinoyat bo`yicha hukmni e`lon qildi. Sobiq Yugoslaviya bo`yicha tribunal, shuningdek, Kosovodagi mojarolar paytida sodir etilgan jinoyatlarni ko`rib chiqayapti. Birlashgan Millatlar Tashkilotining eng asosiy maqsadlaridan biri - inson huquqlari keng ko`lamda buzilgan hollarda buning uchun javobgarlik mas`uliyatini barqaror etish uchun xalqaro mexanizm tashkil qilish ishi hukumatlar Xalqaro jinoiy sud tashkil etishga rozilik bildirishganlaridan so`ng, 1998 yilda amalga oshdi. Genotsidda ayblanganlarni va insoniylikka qarshi qilingan boshqa jinoyatlarni jazolash uchun Sudda barcha zarur vositalar mavjud. Xalqaro hamjamiyat Sud tashkil etish uchun ovoz berib, kimki jinoyat sodir etsa, jazoni chetlab o`tishga, qasosdan qutulib qolishga umid bog`lamasligi zarurligini qo`llab-quvvatladi. Shuningdek, Birlashgan Millatlar Tashkiloti xalqaro insonparvarlik huquqi sohasida qator konvensiyalar ishlab chiqishga o`z hissasini qo`shdi. Adolat va tenghuquqlilikni barqaror etish borasidagi turli chora-tadbirlar 1945 yili o`z egalari boshqarmaydigan hududlarda 750 million kishi yashar edi. Ushbu son bugungi kunda 1,3 millionni tashkil etadi. Bu g`oyat jiddiy tadbir Birlashgan Millatlar Tashkiloti tomonidan qaram hududlarda yashayotgan xalqlar orzu-umidlarining qo`llab-quvvatlanganligi va ularning mustaqillikni tezroq qo`lga kiritishlari uchun berilgan yordam tufayli amalga oshdi. Bosh Assambleya qaram mamlakatlar va davlatlarga mustaqillik berish to`g`risida Deklaratsiya qabul qilgan 1960 yildan buyon 60 ga yaqin sobiq qaram hududlarda yashayotgan xalqlar mustaqillikka erishdilar va Birlashgan Millatlar Tashkilotining to`la huquqli a`zolariga aylandilar. Assambleya o`z oldiga 2000 yilgacha kolonializmdan xalos bo`lish maqsadini qo`ygan. O`ttiz yildan ortiq muddat davomida Birlashgan Millatlar Tashkiloti tomonidan olib borilgan muayyan operatsiyalar majmui tufayli aparteid singari butun dunyoga ma`lum bo`lgan Janubiy Afrikadagi irqiy segregatsiya tizimiga barham berildi. 1994 yili Birlashgan Millatlar Tashkiloti missiyasi kuzatuvchilari ishtirokida bu mamlakatda barcha irqlar vakillari uchun ochiq bo`lgan birinchi saylovlar o`tkazildi. Birlashlan Millatlar Tashkiloti tashkil topgan kunlaridanoq barcha xalqlar tinchligini barqaror etish va barcha shakllardagi irqchilikka qarshi kurashish ustida ish olib boradi. Bosh Assambleya qaroriga muvofik 2001 yilda Janubiy Afrikada irqchilik, irqiy kamsitishlar, ksenofobiya va shu kabilarga toqat qilib bo`lmaslik masalalariga bag`ishlangan konferensiya o`tkaziladi. BMT insonparvarlik yordami ko`rsatish borasida nimalar qilmoqda? Ijtimoiy halokatlar har bir joyda va har qanday vaqtda yuz berishi mumkin. Biroq ularning sababi suv bosish yoki qurg`oqchilik, zilzila, fuqarolar mojarosi, bir so`z bilan aytganda - nima bo`lmasin, - har doim u odamlarning qurbon bo`lishiga, xalqlarning aralashib ketishiga, butun-butun jamoalarning o`z yashash imkoniyatlarini o`z kuchlari bilan ta`minlay olmay qolishlariga olib keladi va juda katta qiyinchiliklar tug`diradi. Shunday falokat paytlarida Birlashgan Millatlar Tashkiloti tizimining tashkilotlari jabrlanganlarga - asosan bolalar, ayollar va qariyalarga oziq-ovqatlar va dori-darmonlar bilan yordamlashadi, ularga boshpana beradi va moddiy-texnik jihatdan qo`llab-quvvatlaydi. Muhtojlarga beriladigan bunday yordamlar uchun mablag`larning milliard dollarini Birlashgan Millatlar Tashkiloti xalqaro donorlardan topdi. Birlashgan Millatlar Tashkiloti sa`y-harakatlari tufayli 1999 yilda qariyb 26 million kishiga favqulodda insonparvarlik yordami ko`rsatish haqidagi chaqiriqqa javoban 1,4 milliardga yaqin AQSH dollari yig`ildi. 1997-1998 yillarda Birlashgan Millatlar Tashkiloti 77 tabiiy ofat va ekologik halokat oqibatlarini bartaraf etishga ko`maklashish uchun 51 a`zo-mamlakatga yordam berdi. Birlashgan Millatlar Tashkiloti insonparvarlik yordamlari berish bilan keng ko`lamda moddiy-texnika ta`minoti va joylarda xavfsizlikni ta`minlash muammolarini hal etishga erishadi. Talofat ko`rgan rayonlarga yetib borishning o`zi ham ko`pincha mushkul bo`lib, gohida juda murakkab to`siqlar orqali o`tish zarur bo`ladi. Keyingi yillarda ko`pgina tangliklar inson huquqlariga amal qilmaslik tufayli murakkablashmoqda. Insonparvarlik yordami ko`rsatayotgan xodimlarni muhtojlikda qolganlar huzuriga qo`ymaydilar, janjallashayotgan tomonlar ataylab tinch yashayotgan aholi va yordam olib borayotganlarga qarab o`t ochadilar. 1992 yildan keyingi davr mobaynida dunyoning turli rayonlarida insonparvarlik operatsiyalari olib borayotganlarning orasida Birlashgan Millatlar Tashkiloti fuqaro bo`lgan xodimlarining 180 nafardan ortig`i halok bo`ldi va 178 nafari garovga olindi. Birlashgan Millatlar Tashkilotining inson huquqlari bo`yicha Oliy komissari jabrlangan aholi himoya qilinayotganda yuzaga kelgan kelishmovchiliklar sharoitida insonlar huquqlari buzilishining yashirin xavf-xatarlariga ham e`tibor bilan qaragan holda Birlashgan Millatlar Tashkilotining favqulodda holatlar munosabati bilan joylarda olib borayotgan faoliyatida yana ham katta rol o`ynaydi. Birlashgan Millatlar Tashkiloti ijtimoiy bo`hronlarni bartaraf etish bo`yicha o`z harakatini barcha asosiy insonparvarlik bo`linmalarini birlashtruvchi va Birlashgan Millatlar Tashkilotining favqulodda yordamlar Koordinatori raisligida faoliyat ko`rsatuvchi komitet orqali muvofiqlashtirib turadi. Bu komitet tarkibiga Birlashgan Millatlar Tashkilotining Bolalar jamg`armasi (YUNISEF), Birlashgan Millatlar Tashkilotining Taraqqiyot dasturi, Jahon oziq-ovqat dasturi va Birlashgan Millatlar Tashkilotining Qochoqlar ishlari bo`yicha Oliy komissar Boshqarmasi kabilar kiradi. Uning tarkibida, shuningdek, Butunjahon sog`liqni saqlash tashkiloti, Birlashgan Millatlarning Oziq-ovqat va qishloq xo`jalik tashkilotlari, Xalqaro Qizil Xoch kabi yirik hukumatlararo va nohukumat insonparvarlik tashkilotlari mavjud. Favqulodda yordamlar Koordinatori insonparvarlik yordamini ishlab chiqish siyosati va insonparvarlik masalalariga e`tiborni tortish, jumladan, o`q otish qurollarini tarqatish oqibatlari yoki sanksiyalarning insonparvarlik qudratidan jamoatchilik xabardorlik darajasini oshirishga yordamlashish borasidagi ishlar uchun javob beradi. Urushlardan, ta`qib etishlardan yoki inson huquqlarini poymol etilishidan qochib ketish bilan himoyalanib yurgan kishilarga - qochoqlar va ko`chirilgan shaxslarga Qochoqlar ishi bo`yicha Oliy komissar Boshqarmasi yordam ko`rsatadi. 1998 yili Qochoqlar ishlari bo`yicha Oliy komissar Boshqarmasi diqqat-e`tiborida 22 million kishi bor edi. Uning birmuncha yirik operatsiyalari 2,6 million Afg`on qochoqlari bo`lgan G`arbiy Osiyoda, bir million kishi yordamga muhtoj bo`lgan sobiq Yugoslaviyada va yarim millionga yaqin qochoq to`plangan Afrikaning Buyuk ko`llar rayonida amalga oshirilmoqda. Oziq-ovqat bilan favqulodda ko`mak berish ishlariga bu boradagi yordam bo`yicha jahon talabining yildan yilga uchdan ikki qismini qondirib kelayotgan Jahon oziq-ovqat dasturi javob beradi.1999 yili Butunjahon oziq-ovqat dasturi jahon bo`yicha 82 mamlakatdagi 86 milliondan ortiq odamlarni oziq-ovqat bilan ta`minlashga yordam berdi. Keyingi 10 yil mobaynidagi urushlar va fuqarolarning turli janjallari natijasida 1 millionga yaqin bolalar o`z ota-onalaridan ajralib qoldilar, 12 millioni esa boshpanasiz qoldi va 10 millioni og`ir ruhiy jarohat oldilar. YUNISEF bu bolalarning talablarini qondirish, ularni oziq-ovqat, ichimlik suvi va turar joy bilan ta`minlash uchun barcha choralarni ishga solmoqda. Bundan tashqari, bolalarni harbiy to`qnashuvlar sharoitida himoya etish, ularga eng zarur sharoitlarni yaratib berish sa`y-harakatlaridan kelib chiqib, YUNISEF "tinchlik mintaqasidagi kabi bolalar" konsepsiyasini ishlab chiqdi va "tinch turmush kunlari" hamda "tinchlik koridorlari"ni e`lon qildi. Birlashgan Millatlar Tashkilotining insonparvarlik sohasidagi faoliyatining yana bir tarmog`i tabiiy ofatlarni bartaraf etish va buning uchun tayyor turishni ta`minlashdan iboratdir. Masalan, 1998 yili Birlashgan Millatlar Tashkilotining taraqqiyot dasturi tabiiy ofatlar yuz bergan sharoitda ishlarni tashkil etish va 11 mamlakatda ularning oqibatlarini bartaraf qilish dasturini ta`sis etdi. Birlashgan Millatlar Tashkilotining Taraqqiyot dasturi bevosita tabiiy ofatlar yuz bergan sharoitida mahalliy hudud doirasida favqulodda yordam berish borasidagi ishlarni koordinatsiyalash bilan shug`ullanadi. Shu bilan birgalikda Birlashgan Millatlar Tashkilotining Taraqqiyot dasturi favqulodda yordamni tiklanish va uzoq yillar davomida rivojlanish uchun berishiga harakat qiladi. Uzoq muddatlar mobaynida tabiiy ofatlar girdobida qolgan yoki mojarolarini endigina bartaraf etgan mamlakatlarda insonparvarlik yordamiga, asosan, taraqqiyot, siyosiy va moliyaviy ko`mak bilan bir qatorda tinch qurilishni ta`minlash borasidagi umumiy chora-tadbirlar elementlarining biri sifatida qaraladi. Falastin qochoqlariga yordam berish ishlarini 1949 yildan buyon Birlashgan Millatlar Tashkilotining Falastin qochoqlariga yordam va Ishlarni tashkil etish bo`yicha Yaqin Sharq agentligi olib bormoqda. Bugungi kunda agentlik ro`yxatga olingan 3 milliondan ortiq falastin qochoqlariga sog`liqni saqlash, maorif, favqulodda yordam va ijtimoiy xizmat sohalarida asosiy ko`mak berib keladilar. 1993 yildan boshlab Birlashgan Millatlar Tashkilotining Koordinatori - Birlashgan Millatlar Tashkiloti yo`li bilan G`azo va G`arbiy sohildagi Falastin aholisiga taraqqiyot sohasida beriladigan barcha yordamlar ustidan nazorat olib boradi. 1966 yilda muvaqqat chora sifatida Bosh kotib Iroq bo`yicha Dastur Boshqarmasini ta`sis etgan edi. Iroq tomonidan Xavfsizlik Kengashining bu mamlakatga nisbatan sanksiya joriy etgan qator rezolyutsiyalari bajarilguniga qadar Boshqarma o`zining "neft o`rniga oziq-ovqat" dasturi asosida Iroq aholisining insonparvarlik talablarini qondirib turadi. Birlashgan Millatlar Tashkilotining markaziy vazifalaridan biri yanada yaxshiroq hayot tarzini, ish bilan to`liq bandlikni, ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyot va rivojlanish uchun sharoitlarni ta`minlashdan iboratdir. Bu vazifa ijrosibilan Birlashgan Millatlar Tashkiloti tizimining 70 foiz faoliyati mashg`uldir. Ushbu faoliyat asosida - qashshoqlikni bartaraf etish va hamma joyda insonlar farovonligi darajasini oshirish - butun dunyoda mustahkam tinchlikni ta`minlash sharoitini yaratish yo`lidagi zarur qadamlarga ishonch yotadi. Birlashgan Millatlar Tashkiloti taraqqiyot ishini rag`batlantirish borasida noyob afzalliklarga ega. Uning faoliyat doirasi butun dunyoni qamrab oladi, keng ko`lamli mandati esa ijtimoiy, iqtisodiy va favqulodda ehtiyojlarni qondirishni ko`zda tutadi. Birlashgan Millatlar Tashkiloti allakimlarning tor doiradagi milliy yoki tadbirkorlik manfaatlarininggina ifodachisi emas. Muhim strategik qarorlarni tayyorlashda barcha mamlakatlar, boy va kambag`allar qatnashadilar. Birlashgan Millatlar Tashkiloti taraqqiyot manfaatlari yo`lidagi sa`y-harakatlar borasidagi xalqaro konsensusni ishlab chiqishda hal qiluvchi rol o`ynaydi. 1960 yildan boshlab Bosh Assambleya Taraqqiyotning qator o`nyilliklar xalqaro strategiyasi doirasidagi birinchi darajali ishlari va vazifalarining kun tartibiga qo`yilish tarzini aniqlashga yordam bermoqda. Bu o`nyilliklar dasturi diqqat-e`tiborida aniq masalalar turibdi, unda ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishning barcha yo`nalishlari bo`yicha taraqqiyotga erishish zaruriyati shubhasiz ta`kidlanadi. Rivojlanishning to`rtinchi o`nyilligi (1991-2000 yillar) doirasida quyidagi to`rt soha: qashshoqlik va ochlik, inson resurslari va institutsional (belgilangan qoida va tartiblar asosidagi) rivojlanish, xalq va atrof muhit kabilarga ustuvorlik beriladi. Qator butunjahon konferensiyalari o`tkazish tufayli maorif (1990 yil), atrof muhit va rivojlanish (1992 yil), inson huquqlari (1993 yil), xalq, taraqqiyot va tabiiy ofatlar xavfining kamayishi (1994 yil), ijtimoiy taraqqiyot (1995 yil), xotin-qizlar mavqeini yaxshilash (1995 yil), aholi punktlari (1966 yil) va oziq-ovqat xavfsizligi (1996 yil) kabi qator sohalardagi global muammolarni hal etishning amaliy yo`llari belgilab olindi. Hozirgi vaqtda Birlashgan Millatlar Tashkiloti a`zo-mamlakatlar bilan yaqin hamkorlikda shu konferensiyalarda qabul etilgan qarorlarni amalga oshirish bilan shug`ullanmoqda. Birlashgan Millatlar Tashkiloti barqaror rivojlanishni tashkil etish, ayollar mavqeini yaxshilash, inson huquqlariga amal qilish, atrof muhitni muhofaza etish va oqilona boshqarish kabi rivojlanish sohasidagi qator yangi muhim vazifalarni ishlab chiqish, shuningdek, ularni amalga oshirish dasturini yaratish uchun javob berdi. Birlashgan Millatlar Tashkiloti tizimi - shu jumlaga kiradigan Tashkilotning o`zi, uning ixtisoslashtirilgan muassasalari, dasturlari va jamg`armalari ijtimoiy-iqtisodiy yutuqlarni qo`lga kiritishga yordam berishda ko`pqirrali faoliyat olib bormoqda. Ixtisoslashtirilgan muassasalar (oxirgi berilgan ro`yxatga qarang) mandati ijtimoiy-iqtisodiy faoliyatning qariyb barcha jabhalarini qamrab oladi. Bu muassasalar dunyoning barcha mamlakatlariga texnik yordam ko`rsatadi va ularga boshqa shakllarda amaliy yordam beradi. Ular Birlashgan Millatlar Tashkiloti bilan hamkorlikda faoliyat ko`rsatib siyosatni ishlab chiqishga, rahbarlik tamoyillarini aniqlashga, yordamlar tashkil etish va mablag` jalb qilishga ko`maklashadi. Masalan, Butunjahon banki taraqqiyot maqsadlari uchun har yili 25 milliard AQSH dollaridan ortiqroq yordamajratadi. Rivojlanayotgan mamlakatlar bunday yordamlardan o`z iqtisodiyotlarini mustahkamlash va bozorlarini kengaytirish uchun foydalanadilar. Qarzlar faqat hukumatlarga beriladi, biroq barqaror o`sish darajasiga erishish maqsadida Bank mahalliy jamoalar, ilmiy ishlab chiqarish birlashmalaridan, shuningdek, Xalqaro moliyaviy korporatsiyalar orqali xususiy sektordagi korxonalardan ham foydalanishlari mumkin. Birlashgan Millatlar Tashkiloti bilan ixtisoslashtirilgan muassasalar o`rtasidagi muomalalarni yaqindan muvofiqlashtirish - tarkibiga Bosh kotib, ixtisoslashtirilgan muassasalar rahbarlari va atom energiyasi bo`yicha Xalqaro agentlik kiradigan koordinatsiya bo`yicha Ma`muriy komitet orqali ta`minlanadi. Birlashgan Millatlar Tashkilotining Dasturlari va Jamg`armalari o`z faoliyatlarini - Birlashgan Millatlar Tashkilotining iqtisodiy va ijtimoiy sohalardagi mandatini bajarayotgan Bosh Assambleya hamda Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengash rahbarligida olib boradilar. Bu organlar o`rtasidagi hamkorlikning samaradorligini oshirish uchun Bosh kotib 1977 yilda Birlashgan Millatlar Tashkiloti tezkor jamg`armalari va dasturlarining vakillari tarkibida Birlashgan Millatlar Tashkilotining taraqqiyot masalalari bo`yicha Guruhini tashkil etdi. Ijtimoiy va iqtisodiy sohada taraqqiyotni barqaror etish sa`y-harakatlarining eng oldingi saflarida Birlashgan Millatlar Tashkilotining taraqqiyot dasturi bormoqda. Birlashgan Millatlar Tashkilotining inson potensiali barqaror rivojlanishi uchun yordam mablag`lari - subsidiy berish bo`yicha ko`ptomonli yirik mexanizmi bo`lib qolgan bu tashkilot o`z sa`y-harakatlarini texnik hamkorlik va qashshoqlikni tugatish tomonga yo`naltirgan holda 174 mamlakat va hududlarda faoliyat olib bormoqda. Birlashgan Millatlar Tashkilotining Bolalar jamg`armasi (YUNISEF) Birlashgan Millatlar Tashkiloti tizimining - bolalarning hayot kechirishi, muhofazasi va rivojlanishini ta`minlash bo`yicha uzoq muddatli, kelajakdagi vazifalarni hal etish bilan shug`ullanadigan yetakchi tashkiloti hisoblanadi. Qariyb 150 mamlakatda amalga oshirilayotgan YUNISEF dasturi diqqat markazida emlash, birinchi meditsina-sanitariya xizmati, oqvatlanish va boshlang`ich ta`lim kabi masalalar turadi. Birlashgan Millatlar Tashkilotining ko`plab boshqa dasturlari taraqqiyot borasidagi o`z ishlarini hukumat va nohukumat tashkilotlari bilan hamkorlikda olib boradi. Jahon Oziq-ovqat dasturi - asl mohiyati favqulodda yordamdan, shuningdek Taraqqiyot dasturidan iborat bo`lib, dunyodagi oziq-ovqatlar bilan yordam ko`rsatadigan eng yirik xalqaro tashkilotdir. Birlashgan Millatlar Tashkilotining Aholishunoslik jamg`armasi (YUNFPA) ham xalqlar va elatlarga yordam beradigan yirik xalqaro muassasadir. Birlashgan Millatlar Tashkilotining Atrof muhit dasturi (YUNEP) dunyoning hamma burchaklarida tabiatdan foydalanishning eng ilg`or usullarini joriy etishga ko`maklashadi, Birlashgan Millatlar Tashkilotining Aholi punktlari markazi (Xabitat) esa turmush sharoiti salomatliklariga tahdid solayotgan kishilarga yordam ko`rsatadi. Birlashgan Millatlar Tashkilotining Savdo va taraqqiyot bo`yicha konferensiyasi (YUNKTAD) dunyo ekonomikasida rivojlangan mamlakatlar rolini e`tirof etgan holda xalqaro savdoni rivojlantirishga yordam beradi. YUNKTAD shuningdek, Jenevadagi xalqaro savdo bo`yicha Markaz orqali taraqqiy etgan mamlakatlardan eksport qilib kelishga yordam beradigan, mustaqil faoliyat ko`rsatadigan Butunjahon savdo tashkiloti bilan hamkorlik qiladi. Birlashgan Millatlar Tashkiloti tizimidagi muassasa va tashkilotlar o`zlarining kompetensiyalaridagi barcha sohalarni qamrab olgan holda har qanday yolg`iz harakat qilgan mamlakatning qurbi yetmaydigan murakkab muammolarni hal etish uchun o`z kuch-qudratlarini yana ham yaxshiroq jipslashtirmoqda. Masalan, butun dunyoda 50 million kishi kasallikka chalingan epidemiya - OITSga qarshi kurashish maqsadini ko`zda tutgan Birlashgan dasturni amalga oshirishda Birashgan Millatlar Tashkilotining olti muassasa va dasturining mutaxassislari ishtirok etmoqdalar. Xarajatlari 25 milliard AQSH dollarini tashkil etadigan Birlashgan Millatlar Tashkilotining Afrika bo`yicha 10 yilga mo`ljallangan maxsus Umumtizim tashabbusi asosiy ta`lim, meditsina xizmati va shu mintaqada oziq-ovqat xavfsizligini ta`minlash maqsadidagi umumiy dasturini amalga oshirish ishiga Birlashgan Millatlar Tashkilotining deyarli barcha bo`linmalarini jalb etadi. BMTning taraqqiyot dasturi, YUNEP va Butunjaxon banki tomonidan boshqariladigan 2 milliard AQSH dollariga teng zahiraga ega bo`lgan Global ekologik jamg`arma taraqqiy etayotgan mamlakatlarga atrof-muhitni muhofaza qilish sohasidagi ularning dasturlarini amalga oshirishga yordam beradi. 1998 yili YUNISEF, BMTning taraqqiyot dasturi, Butujahon banki va Butunjahon sog`liqni saqlash tashkiloti o`z sa`y-harakatlarini birlashtirib har yili 1 milliondan ortiqroq odamning yostig`ini quritayotgan kasallik - bezgakka qarshi kurash bo`yicha yangi kompaniyani amalga oshirishga kirishdilar. 1998 yili YUNISEF, BMTning taraqqiyot dasturi, Butunjahon banki va Butunjahon sog`likni saqlash tashkilotilar yili 1 milliondan ortiq odamni nobud etayotgan bezgakka qarshi yangi kampaniya e`lon qilish uchun kuchlarini birlashtirdilar. Emlash ishlarini kengaytirish va OITSga, bezgakka va silga qarshi yangi vaksinalar yaratish borasidagi tashabbuslar, YUNISEF, Butunjahon sog`liqni saqlash tashkiloti va Butunjahon banki singari, tadbirkorlik sohasi bilimdonlarini, filantropik tashkilotlarning va hukumatlarning ham qo`llab- quvvatlashlariga sazovor bo`ldi. Bu kabi hamkorlikka xalqaro tashkilotlar, hukumatlar, akademik institutlar, jamg`armalar, nohukumat tashkilotlari va yana ham kengroq mikyosda xususiy sektor jalb etilmoqda. Birlashgan Millatlar Tashkiloti. Birlashgan Millatlar Tashkiloti xalqaro qonunchilikni ijro etishga masʼul xalqaro tashkilotdir. Mazkur faoliyat Birlashgan Millatlar Tashkiloti tizimini tashkil etuvchi 30 dan ortiq tashkilotning hamkorlikdagi sa`y-harakatlari natijasi o`laroq amalga oshiriladi. Birlashgan Millatlar Tashkiloti va uning tizimidagi tashkilotlar inson huquqlarini himoya qilish, atrof muhitni muhofaza etish, turli xavfli kasalliklarga qarshi kurashish, taraqqiyotni barqaror etishga yordamlashish va qashshoqlikka qarshi kurashish borasida kundan kun faolroq ish olib bormoqda. Birlashgan Millatlar Tashkiloti muassasalari havo va dengiz orqali xavfsiz va samarali aloqalarni yo`lga qo`yish norma va qoidalarini ishlab chiqadi, tetelekommunikatsiyalarni takomillashtirish va talabgorlar hojatini qondirisha ko`maklashadi, intellektual mulk huquqiga hurmat-e`tibor bilan yondoshish va radioto`lqinlarni tarqatishni tartibga solishga yordamlashadi. Shuningdek, Birlashgan Millatlar Tashkiloti giyohvandlik moddalarining noqonuniy aylanishi va terrorizmga qarshi kurash xalqaro kompaniyasining ham tashabbuskoridir. Birlashgan Millatlar Tashkiloti va uning muassasalari dunyoning barcha mintaqalarida faoliyat ko`rsatib qochoqlarga yordam qo`lini cho`zadi va Minalardan tozalash dasto’rini amalga oshiradi, ichimlik suvlarining sifatini yaxshilashga yordamlashadi va oziq-ovqat mahsulotlari ishlab chiqarish hajmini kengaytiradi, rivojlanayotgan mamlakatlarga qarz beradi va moliyaviy bozorlarni barqarorlashtirishga ko`maklashadi. Birlashgan Millatlar Tashkiloti qanday faoliyat ko`rsatadi? Birlashgan Millatlar Tashkiloti 1945 yil 24 oktabrda, xalqaro hamkorlikni rivojlantirish va yalpi xavfsizlikni mustahkamlash tufayli tinchlikni barqaror etish jur`ati bilan to`lib-toshgan 51 mamlakat tomonidan tashkil etildi. Bugungi kunda 185 mamlakat, ya`ni dunyoning qariyb barcha mamlakatlari Birlashgan Millatlar Tashkilotining a`zolaridir. Birlashgan Millatlar Tashkilotining a`zosi bo`lgan davlat xalqaro munosabatlarning asosiy tamoyillari aks etgan, xalqqaro shartnomalardan iborat bo`lgan Birlashgan Millatlar Tashkilotining Nizomida bayon etilgan majburiyatlarni qabul etadi. Nizomga binoan, Birlashgan Millatlar Tashkiloti to`rtta asosiy maqsadga amal qiladi: xalqaro tinchlik va xavfsizlikni ta`minlashga ko`maklashish, millatlar o`rtasida do`stona aloqalarni rivojlantirish, xalqaro muammolarni hal etishda va inson huquqlarini hurmatlashni rag`batlantirishda, xalqaro hamkorlikni barqaror etish hamda ushbu umumiy maqsadlarga erishishda millatlar sa`y-harakatlari, kelishuvlari uchun markaziy rolni o`ynash. Birlashgan Millatlar Tashkiloti a`zolari - mustaqil davlatlardir. Birlashgan Millatlar Tashkiloti butunjahon hukumati emas va u qonunlar qabul qilmaydi. Biroq xalqaro mojarolarni bartaraf etishga va bizning barchamizga daxldor bo`lgan masalalarni hal etish siyosatini ishlab chiqishga yordam bera oladigan mablag`larga ega bo`ladi. Birlashgan Millatlar Tashkilotiga barcha katta-kichik, boy va kambag`al, turli siyosiy qarashlar va ijtimoiy tizimdagi davlatlar a`zo bo`lib, ular ovoz berish va ovoz berishda ishtirok etish huquqiga ega. Birlashgan Millatlar Tashkilotida oltita bosh organ mavjud. Ulardan beshtasi - Bosh Assambleya, Xavfsizlik Kengashi, Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengash, Vasiylik Kengashi va Kotibiyat - Birlashgan Millatlar Tashkilotining Nyu-Yorkdagi Markaziy qarorgohida, oltinchi organ - Xalqaro Sud esa Niderlandiyaning Gaaga shahrida faoliyat ko`rsatadi. Bosh Assambleya - o`ziga xos butunjahon parlamentining insoniyatning eng dolzarb muammolari ko`rib chiqilayotgan majlislarida Birlashgan Millatlar Tashkiloti a`zosi bo`lgan barcha mamlakatlar vakillari qatnashadi. Har bir a`zo-mamlakat bir ovozga ega. Xalqaro tinchlik va xavfsizlikni muayyan darajada saqlab qolish tavsiyalari yangi a`zolarni qabul qilish yoki Birlashgan Millatlar Tashkiloti budjetini tasdiqlash, shu jumladan, tinchlikni saqlash operatsiyalariga mablag` ajratish singari muhim masalalar ko`pchilik, aniqrog`i, uchdan ikki qism ovoz bilan qabul etiladi. Boshqa masalalar bo`yicha qarorlar, odatdagidek, ko`pchilik ovoz bilan qabul etilaveradi. Keyingi yillarda Assambleya qarorlari rasmiy ovoz berish yo`li bilan emas, balki, konsesus asosida qabul etilishi uchun maxsus sa`y-harakatlar olib borilmoqda. 1999/2000 yilgi sessiyalarda yadroviy qurolsizlanish, taraqqiyot, atrof muhitni muhofaza etish va yangicha demokratiyani mustahkamlash singari kun tartibidagi turli-tuman 173 masala ko`rib chiqilishi kerak edi. O`z qarorlari g`oyat muhim ahamiyatga ega bo`lsa ham, ular jahon jamoatchiligi fikrlarini ifodalasa va xalqaro jamoatchilikning axloqiy talabi hisoblansa ham Assambleya o`z qarorlarini majburan qabul qildirmaydi. Assambleyaning har yilgi navbatdagi sessiyasi sentabrdan dekabrga qadar bo`lgan muddat davomida o`tkaziladi. Assambleya zarurat tug`ilganda o`z ishini qayta chaqirilgan sessiyada davom ettirishi yoki jiddiy tashvish tug`dirgan masalalar bo`yicha maxsus yoki favqulodda sessiyalar o`tkazishi mumkin. Assambleyalar orasidagi muddat davomida uning ishlari Birlashgan Millatlar Tashkilotining oltita bosh qo`mitalarida, boshqa organlarida va Kotibiyatda davom etadi. Birlashgan Millatlar Tashkiloti Nizomiga muvofiq xalqaro tinchlik va xavfsizlikni barqaror etish borasida Xavfsizlik Kengashi bosh javobgarlikni zimmasiga oladi va u tinchlik xavf ostida qolgan kecha yoki kunduzning har qanday daqiqasida chaqirilishi mumkin. Kengash 15 a`zodan tashkil topgan. Ularning beshtasi - Xitoy, Rossiya Federatsiyasi, Birlashgan Qirollik, Amerika Qo`shma Shtatlari va Fransiya - doimiy a`zolar hisoblanadi. Kengashning qolgan o`n a`zosi Bosh Assambleya tomonidan ikki yil muddatga saylanadilar. Keyingi yillarda Birlashgan Millatlar Tashkilotida Kengashning a`zolar tarkibini o`zgartirish, bu tadbir zamonaviy va iqtisodiy voqelikni yanada yorqinroq aks ettirishi masalasi muhokama qilinayapti. Kengashning qarorlari, uning uchun to`qqiz a`zo ovoz bergan taqdirdagina qabul qilingan hisoblanadi. Kun tartibidagi masalaga Kengashning doimiy a`zolaridan birortasi qarshi ovoz bersa, shuningdek, veto huquqidan foydalansa qaror qabul qilinmaydi. Xalqaro tinchlikka xavf solinganligi haqida kengashga xabar berilganda bu mojaro avvalo tinchlik yo`li bilan bartaraf etish nuqtai nazaridan ko`rib chiqiladi. Kengash, balki bartaraf etish tamoyillarini ishlab chiqadi yoki hakam vazifasini o`taydi. Harbiy harakatlar boshlanib ketgan taqdirda Kengash o`t ochishni to`xtatish choralarini ko`radi. Shuningdek, u tomonlarni yarashtirish yoki bir-birlari bilan janjallashayotganlarni ajratishga yordam beradigan, tinchlikni barqaror etuvchi missiya yuborishi mumkin. Kengash o`zi qabul etgan qarorlarning bajarilishini ta`minlash bo`yicha tadbirlar qabul qilishi mumkin. U iqtisodiy jazo choralari qo`llashi yoki qurollarni yetkazib berishga embargo qo`yishi mumkin. Juda kamdan-kam hollarda Kengash o`zi qabul qilgan qarorni bajarish uchun a`zo-mamlakatga birgalikdagi harbiy harakatlarga qadar bo`lgan "barcha zarur vositalarni" qo`llashga vakolat beradi. Shuningdek, Kengash Bosh kotib lavozimiga muayyan nomzodni va Birlashgan Millatlar Tashkilotiga yangi a`zolarni tavsiya etadi. Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengash Bosh Assambleyaning umumiy rahbarligi ostida harakat qilib Birlashgan Millatlar Tashkiloti va uning tizimidagi muassasalar faoliyatini ijtimoiy va iqtisodiy sohada muvofiqlashtirib turadi. Xalqaro iqtisodiy va ijtimoiy muammolarni muhokama etish va shu sohadagi siyosat borasida tavsiyalar ishlab chiqish uchun bosh anjuman hisoblangan Kengash taraqqiyot maqsadlarida xalqaro hamkorlikni mustahkamlashda muhim rol o`ynaydi. Kengash ish faoliyatida Birlashgan Millatlar Tashkiloti va Fuqarolar jamiyati o`rtasidagi o`sha muhim hayotiy muloqotni qo`llab-quvvatlagan holda tegishli nohukumat tashkilotlari bilan maslahatlashadi. Kengash tarkibiga Bosh Assambleya tomonidan uch yilga saylanadigan 54 nafar a`zo kiradi. Kengash har yili - Nyu-York va Jenevada, galma-galdan - o`zining bir oy muddatga cho`ziladigan sessiyasini o`tkazadi. Sessiya davomida muhim iqtisodiy va ijtimoiy masalalarni muhokama etish uchun ministrlar darajasida majlis, 1998 yildan esa sessiya doirasida insonparvarlik masalalarini ko`rib chiqish bosqichi o`tkazilmoqda. Kengashning ishlari yil mobaynida o`z yig`ilishlarini muntazam o`tkazib turadigan va Kengashga hisobot beradigan yordamchi tashkilotlar tomonidan olib boriladi. Masalan, inson huquqlari komissiyasi dunyoning barcha mamlakatlarida inson huquqlariga qanday rioya etilayotganligini nazorat qiladi. Boshqa tashkilotlar ijtimoiy taraqqiyot, xotin-qizlarning ahvoli, jinoyatchilikdan ogoh etish, giyohvandlikka qarshi kurash va atrof muhitni muhofaza etish masalalari bilan shug`ullanadilar. Beshta hududiy komissiya iqtisodiy taraqqiyot va o`z hududlarida iqtisodiy munosabatlarni rivojlantirishga yordam beradi. Vasiylik Kengashi 7 a`zo-mamlakat qo`l ostidagi 11 vasiylik hududida xalqaro nazoratni ta`minlash, shuningdek, ularning hukumatlari bu hududlarda o`z-o`zini boshqarish yoki mustaqillikning zarur chora-tadbirlarini ko`rishlari uchun xalqaro nazoratni ta`minlash maqsadida tashkil etilgan. 1994 yilga kelib vasiylik hududlarining barchasi o`zlarini boshqara boshladilar yoki alohida davlatga aylanib mustaqillikka erishdilar, yoxud mustaqil qo`shni davlatlar bilan qo`shilishdi. Eng oxiri bo`lib bunday tadbirni Qo`shma Shtatlari qo`l ostida bo`lgan Tinch okean orollari (Palau) vasiylik hududi amalga oshirdi va 185-a`zo davlat bo`lib qoldi. Hozirgi paytda, tarkibiga Xavfsizlik Kengashining besh doimiy a`zosi kirgani sababli Vasiylik Kengashi ishlari, asosan, tugallandi, uning ish tartibi qoidalariga tegishli o`zgartirishlar kiritildi, ya`ni u o`zining yig`ilishlarini faqat shart-sharoit taqozo etgan hollardagina o`tkazadigan bo`ldi. Xalqaro Sud - Butunjahon sudi sifatida hammaga ma`lum bo`lib, u Birlashgan Millatlar Tashkilotining bosh sud organidir. Bosh Assambleya va Xavfsizlik Kengashi tomonidan saylangan 15 sudyadan tashkil topgan Xalqaro Sud davlatlar o`rtasidagi mojarolarni bartaraf etish bilan shug`ullanadi. Davlatlarning - sud muhokamasida qatnashishlari ixtiyoriydir, biroq davlatlar shunga rozi bG`lsalar, ular Sud qaroriga bo`ysunishlari shart. Shuningdek, Bosh Assambleya va Xavfsizlik Kengashi iltimoslari bilan Sud konsultativ xulosalar chiqarish ishlari bilan ham shug`ullanadi. Kotibiyat Birlashgan Millatlar Tashkilotining Bosh Assambleyasi, Xavfsizlik Kengashi va boshqa tashkilotlari ko`rsatmalariga muvofiq tezkor va ma`muriy ishlarni amalga oshiradi. Uni umumiy ma`muriy rahbarlikni olib boradigan Bosh kotib boshqaradi. Hozirgi vaqtda Kotibiyat qariyb dunyoning 160 mamlakatidan bo`lgan 8900 kishi ishlaydigan yetti deportament va turli boshqarmalardan tashkil topgan. Bundan tashqari Nyu-York, Jeneva, Vena va Nayrobida Birlashgan Millatlar Tashkilotining bo`limlari mavjud. BMT tinchlikni barqaror etish uchun nimalar qiladi? Birlashgan Millatlar Tashkilotining eng bosh vazifalaridan biri - butun dunyoda tinchlikni barqaror etishdir. Nizomga binoan a`zo-mamlakatlar o`zlarining xalqaro kelishmovchiliklarini tinch yo`l bilan hal etadi, qurolli kuchlarni boshqa davlatlarga nisbatan qo`llamaydilar, ularga tahdid solmaydilar. Ko`p yillar mobaynida xalqaro krizislarni bartaraf etish va paydo bo`lgan mojarolarni hal qilishga yordam berishda Birlashgan Millatlar Tashkiloti muhim rol o`ynadi. U tinchlikni o`rnatish, tinchlikni saqlab qolish va insonparvarlik yordami ko`rsatish borasida ko`plab operatsiyalar turkumini amalga oshirdi. Shuningdek u birmuncha jiddiy tus olgan mojarolarni ham bartaraf etishga muvaffaq bo`ldi. Mojarolar kelib chiqqan hollarda u zo`ravonlikning tub ildizlarini qirqish va mustahkam tinchlik uchun asoslar yaratishga yo`naltirilgan va koordinatsiyalashtirilgan yanada qat`iy chora-tadlbirlar qabul qiladi. Birlashgan Millatlar Tashkiloti bu borada diqqatga sazovor natijalarni qo`lga kiritdi. Masalan, 1962 yilgi Karib krizisini, 1973 yilgi Yaqin Sharq janjalidagi keskinlikni bartaraf etishga muvaffaq bo`ldi. 1988 yili Birlashgan Millatlar Tashkilotining tinch yo`l bilan hal etish borasidagi sa`y-harakatlari Eron-Iroq urushini bartaraf etish imkonini berdi, undan keyingi yili Birlashgan Millatlar Tashkiloti tashabbusi bilan o`tkazilgagn muzokaralar tufayli sovet qo`shinlari Afg`onistondan olib chiqildi. Birlashgan Millatlar Tashkiloti 90-yillarda Quvayt mustaqilligini tiklashga yordam berdi, Kambodja, Salvador, Gvatemala va Mozambikda fuqarolar urushini to`xtatishda, Gaiti va Syerra-Leonda demokratiya asosida saylangan hukumatni tiklashda katta rol o`ynadi, shuningdek, qator boshqa mamlakatlardagi kelishmovchiliklarni bartaraf etdi va hal qildi. Qurol-yarog`lar tarqalishiga chek qo`yish, shuningdek, yalpi qirg`in qurollarining qisqartirilishi, pirovardida, ularning barcha zahiralari yo`qotilishiga erishish eng muhim vazifalardan biridir. Birlashgan Millatlar Tashkiloti qurolsizlanish bo`yicha muzokaralar o`tkazish, shu sohada tavsiyalar ishlab chiqish va tadqiqotlar tashabbuskori bo`lish uchun doimiy forum vazifasini o`taydi. U qurolsizlanish bo`yicha Konferensiya va boshqa xalqaro tashkilotlar doirasida olib boriladigan ko`pqirrali muzokaralarni qo`llab-quvvatlaydi. Bu muzokaralar natijasida Yadro qurolini tarqatmaslik haqidagi keng qamrovli shartnoma (1996 y.) va yadro qurolidan xoli zona to`g`risidagi shartnoma kabi xalqaro kelishuvlar ro`yobga chiqdi. Shuningdek, bundan boshqa kimyoviy (1992 yil) va bakteriologik (1972) qurollarning zahiralarini tayyorlash, ishlab chiqish va to`plashni ta`qiqlovchi, dengiz va okeanlar tubiga (1971 yil) va kosmik fazoga (1967 yil) yadro qurolini joylashtirishni ta`qiqlovchi shartnomalar, shu singari yana boshqa turdagi qurollarni ta`qiqlovchi yoki chegaralovchiartnomalar tuzilgan edi. 1977 yilda yer usti minalaridan foydalanishni ta`qiqlovchi konvensiyaga 100 dan ortiq davlat imzo chekdi. Birlashgan Millatlar Tashkiloti mana shu konvensiyaga va vayron qiluvchi turdagi qurollardan foydalanishni ta`qiqlovchi boshqa xalqaro shartnomalarga barcha davlatlarni qo`shilishga chaqirdi. BMT shuningdek, o`q otar va yengil qurollar ustidan nazoratni kuchaytirishning ham tarafdoridir. Bosh Assambleya karoriga binoan xalqaro konferensiya o`q otish qurollari bilan noqonuniy savdo qilish bo`yicha masalani 2001 yilda ko`rib chiqadi. Venada joylashgan atom energiyasi bo`yicha xalqaro agentlik, kafolatlar borasidagi bitimlar tizimi asosida faoliyat ko`rsatib, tinchlik maqsadlarida foydalanish uchun mo`ljallangan atom ashyolari va jihozlaridan harbiy maqsadlarda foydalanilmasligini ta`minlashga javob beradi. Gaagada joylashgan Kimyoviy qurollarni ta`qiqlash bo`yicha tashkilot jahonning barcha mamlakatlari kimyoviy obyektlari haqida ma`lumot yig`ish bilan shug`ullanadi va kimyoviy qurollar bo`yicha Konvensiyaga amal qilish uchun nazoratni ta`minlash maqsadida doimiy kuzatuv olib boradi. Birlashgan Millatlar Tashkiloti o`zining tinchlik o`rnatish faoliyati doirasida diplomatik mexanizmlardan foydalangan holda qarama-qarshi bo`lib qolgan tomonlarning yarashishlariga yordam beradi. Xavfsizlik Kengashi xalqaro tinchlik va xavfsizlik borasidagi o`z sa`y-harakatlari doirasida mojaroni bartaraf etish va tinchlik o`rnatish yoki uni, masalan, muzokaralar yoxud Xalqaro Sud yordamida barqaror etish yo`llarini tavsiya qilishi mumkin. Tinchlikni barqaror etish ishida Bosh kotib muhim rol o`ynaydi. U Xavfsizlik Kengashi e`tiboriga o`z fikri bo`yicha xalqaro tinchlik va xavfsizlikka tahdid solayotgan har qanday muammoni havola etishi mumkin. Bosh kotib "beminnat xizmat"dan, vositachilik funksiyasidan foydalanishi yoki sahna ortida bevosita o`zi yoki maxsus vakil orqali "tinch diplomatiya" bilan ish olib borishi kerak. Bosh kotib, shuningdek, holat kesinlashguniga qadar janjalning oldini olish uchun "ogohlantiruvchi diplomatiya" mexanizmidan ham foydalanishi mumkin. Bundan tashqari faktlarni aniqlash, hududiy doirada shug`ullanayotgan tinchlik o`rnatuvchilarni qo`llab-quvvatlash, mamlakatlarda - tomonlarga ishonchni mustahkamlashga yordam ko`rsatadigan Birlashgan Millatlar Tashkilotining siyosiy bo`limlarini ochish uchun missiya jo`natishi mumkin. Birlashgan Millatlar Tashkilotining faoliyati - jabr-zulmning tub sabablarini imkon qadar ko`proq bartaraf etishga qaratilgandir. Shuning uchun ham tinch qurilishning eng muhim unsurlaridan biri - taraqqiyot uchun yordamni ayamaslikdir. Birlashgan Millatlar Tashkiloti tizimning boshqa tashkilotlari bilan hamkorlikda va davlatlar orasidagi donor mamlakatlar hamda nohukumat tashkilotlari ishtirokida butun jamiyatning baxt-saodati uchun, qonun-qoidalar ustuvorligini barqaror etish uchun mojarolar oqibatlarini boshdan kechirayotgan mamlakatlarda saylovlar o`tkazish va inson huquqlarini himoya qilishga yo`naltirilgan, boshqarishni takomillashtirishni qo`llab-quvvatlaydigan yordam ko`rsatadi. Ayni paytda Birlashgan Millatlar Tashkiloti bu mamlakatlarga mojarolar oqibatida izdan chiqqan ma`muriy tizimni, sog`liqni saqlash, xalq ta`limi va ijtimoiy infrastrukturaning boshqa unsurlarini tiklashga yordam beradi. Mazkur faoliyatning 1989 yilda Namibiyada saylovlarning o`tkazilishini, Mozambikda minalardan tozalash dasto’rini va Gaitida fuqaro politsiyasi xodimlarini tayyorlashni kuzatish kabi ba`zi turlari Birlashgan Millatlar Tashkilotining tinchlikni o`rnatish bo`yicha operatsiyalari doirasida amalga oshirildi, bu holda ushbu faoliyatning ba`zi jihatlari tinchlikni o`rnatish operatsiyasidan keyin ham davom etishi mumkin. Faoliyatning boshqa, masalan, Birlashgan Millatlar Tashkiloti Liberiyada tinch qurilish jarayonini qo`llab-quvvatlash bo`yicha o`z bo`limini ochishi, Kambodjada Birlashgan Millatlar Tashkilotining inson huquqlari bo`yicha bo`limining faoliyat ko`rsatib turishi yoki Birlashgan Millatlar Tashkilotining Gvatemalada mamlakat hayotining qariyb barcha jabhalariga ta`sir ko`rsatib, tinchlik bitimlari tuzilishiga yordam berayotgani kabi turlari hukumatlarning iltimosiga binoan amalga oshiriladi. Xavfsizlik Kengashi o`zining tinchlikni saqlash va xalqaro xavfsizlik borasidagi sa`y-harakatlari doirasida Birlashgan Millatlar Tashkilotining tinchlikni saqlash bhyicha operatsiyalarining vakolat va mandat doiralarini tasdiqlab beradi. Muzokaralar davrasida uzoq muddatga mo`ljallangan qarorlar ustida izlanishlar olib borilayotgan paytda, bunday operatsiyalarning ko`pchiligida o`t ochishni to`xtatish rejimini kuzatayotgan yoki oraliq zona tashkil etgan harbiy xizmatchilar ishtiroki ko`zda tutiladi. Boshqa operatsiyalarda saylovlarni tashkil etishga yordamlashadigan yoki inson huquqlari himoya etilishini nazorat qiladigan fuqaro politsiyachilar va fuqaro mutaxassislar ishtirok etishlari mumkin. Sobiq Yugoslaviya Respublikasining Makedoniyasida amalga oshirilgan shunga o`xshash ba`zi operatsiyalar ehtiyot chorasi sifatida talqin etildi va u harbiy harakatlarni kengayib ketishining oldini oldi. Ko`pgina hollarda operatsiyalar tinch muzokaralarga amal qilinishini nazorat etishga yo`naltiriladi va hududiy tashkilotning tinchlik o`rnatuvchi kuchlari bilan hamkorlikda amalga oshiriladi. Tinchlik o`rnatish operatsiyalari bir necha yilga qadar davom etishi mumkin. Masalan, Birlashgan Millatlar Tashkilotining Hindiston va Pokistonning Jammu va Kashmir shtatlari o`rtasidagi o`t ochish to`xtatilishi lozim bo`lgan liniya bo`ylab faoliyat ko`rsatayotgan operatsiyasi 1949 yildan buyon davom etadi, Kiprda Birlashgan Millatlar Tashkilotining tinchlikni barqaror etuvchilari 1964 yildan beri posbonlik qilmoqdalar. Boshqa bir tomondan, 1994 yil Liviya va Chad o`rtasidagi Aozu mintaqasida operatsiya o`tkazish uchun bir oydan ortiqroq muddat zarur bo`ldi. 1948 yili Birlashgan Millatlar Tashkilotining tinchlik o`rnatuvchi eng birinchi missiyasi shakllangan soniyalardanoq Tashkilot ixtiyoriga 118 mamlakat ixtiyoriy ravishda 750 000 nafar harbiy xizmatchi va fuqaro politsiyachilari ajratdilar. Ular minglab fuqaro mutaxassislar bilan birgalikda tinchlik o`rnatish borasida amalga oshirilgan 53 operatsiyada ishtirok etdilar. Birlashgan Millatlar Tashkilotining tinchlik o`rnatish bo`yicha faoliyati Uzoq yillar mobaynida Birlashgan Millatlar Tashkilotining tinchlikni barqaror etish borasidagi sa`y-harakatlari, uch o`nyillikka cho`zilgan Janubiy Afrikadagi aparteidga qarshi kurash kompaniyasini, Namibiyaning mustaqillikni qo`lga kiritish jarayonini faol qo`llab-quvvatlanishini, tinchlikni o`rnatish bo`yicha amalga oshirilgan 18 operatsiya va saylovlar o`tkazishni qo`llab-quvvatlash bo`yicha qator missiyalarni shu jumlaga qo`shganda g`oyat xilma-xil shakllarda amalga oshirildi. Birlashgan Millatlar Tashkiloti Mozambikdagi qochoqlarning o`z uylariga qaytishlariga yordam berdi, Somali va Sudanda insonparvarlik yordami ko`rsatdi va Buyuk ko`llar rayonida tinchlikni o`rnatish bo`yicha diplomatik sa`y-harakatlar olib bordi. U Janubiy Saxara kelajagi to`g`risidagi masala bo`yicha referendum tayyorlashga yordam bermoqda. Yaqinda Xavfsizlik Kengashi iltimosiga binoan Bosh kotib Afrika mamlakatlaridagi mojarolarning har tomonlama tahlilini mustahkam tinchlik o`rnatishga ma`lum darajada yordam beradigan tavsiyalar bilan tayyorladi. 1999 yilda Xavsizlik Kengashi tinchlikni baqaror etish bo`yicha Serra-Leon va Kongo Demokratik Respublikasida ikkita yangi operatsiya tashkil etdi. Birlashgan Millatlar Tashkilotining Kambodja mamlakatida 1992-1993 yillardagi keng ko`lamli operatsiyasi tugallanganidan keyin Birlashgan Millatlar Tashkiloti tizimi muassasa va tashkilotlari fuqarolik jamiyati, inson huquqlari va demokratiyani mustahkamlash borasidagi sa`y-harakatlarini davom ettirmoqdalar. Afg`onistonda Birlashgan Millatlar Tashkilotining maxsus missiyasi 1993 yildan buyon faoliyat ko`rsatmoqda. Uning vazifasi milliy yarash va uzoq davom etgan fuqarolar urushi natijasida izdan chiqqan xo`jalikni tiklashga yordam berishdan iboratdir. Biroq, Bosh kotib va uning maxsus vakillarining qat`iy diplomatik sa`y-harakatlariga qaramasdan mamlakatda juda katta insonparvarlik xarajatlarini talab qilayotgan harbiy harakatlar davom etmoqda, bu - Birlashgan Millatlar Tashkilotining afg`on xalqiga yordam ko`rsatish tizimi faoliyatiga jiddiy ta`sir ko`rsatyapti. Sharqiy Timorda BMT yordamida Indoneziya va Portugaliya o`rtasida o`tkazilgan, mazkur xududning maqomi borasida butunjaxon referendumi uchun yo`l ochgan muzoqaralar 1999 yili may oyida yakunlanadi. Shu muzokaralarga binoan BMT missiyasi ovoz beruvchilarni ro`yxatga olish ishini kuzatib bordi va 1999 yilning avgustidagi bu referendumda Sharqiy Timor aholisining 78 foizi Indoneziyadan mustaqil bo`lish uchun ovoz berdi. Referendum yakunlari e`lon qilinganda mustaqillikka qarshi turgan militsiya Sharqiy Timorning 200 ming aholisini o`z uylarini tashlab ketish uchun majburlashga harakat qildi. 1999 yilning sentabr oyida Xavfsizlik kengashi tartib o`rnatishga yordam bergan xalqaro xavfsizlik kuchlarini junatish uchun qaror qabul qildi. BMTning muvaqqat ma`muriyati xalqaro kuchlarni almashtirdi va ayni paytda Sharqiy Timorda mustaqillikni amalga oshirish jaroyonini kuzatib bormoqda. Birlashgan Millatlar Tashkiloti qariyb 4 million kishiga favqulodda insonparvarlik yordami ko`rsatib sobiq Yugoslaviyadagi mojarolarni bartaraf etishga astoydil harakat qilmoqda. 1991 yili Birlashgan Millatlar Tashkiloti qurol-yarog` yetkazib berishga chek qo`ydi; ayni paytda Bosh kotib va uning vakili qon to`kishni to`xtatish uchun yo`naltirilgan diplomatik sa`y-harakatlar bilan yordam qila boshladi. 1992 yildan 1995 yilga qadar Birlashgan Millatlar Tashkilotining tinchlikni barqaror etuvchi kuchlari Xorvatiyada tinchlik va xavfsizlikni tiklashga harakat qildilar, Bosniya va Gersegoviniya fuqaro aholisining xavfsizligini ta`minlashga yordam berdilar, shuningdek, sobiq Yugoslaviyaning Makedoniya respublikasi urush girdobiga tortib ketilmasligiga ko`maklashdilar. 1995 yildagi Deyton (Parij) tinchlik bitimi tuzilganidan keyin Birlashgan Millatlar Tashkilotining to`rtta missiyasi bu hududda tinchlik va xavfsizlikni ta`minlashga ko`maklashdilar. Ularning birmuncha yirigi hisoblangan - Birlashgan Millatlar Tashkilotining Sharqiy Slovoniya uchun muvaqqat ma`muriyati Xorvatiya tarkibidagi bu hududning reintegratsiya jarayonini kuzatib turdi. Kosovoda (Yugoslaviya Federal Respublikasi) NATOning bombardimonlarini to`xtatilganidan va Yugoslaviya qurolli kuchlari chiqarilganidan so`ng, 1999 yili bu yerda BMT muvaqqat xalqaro ma`muriyat tashkil etdi. Xavfsizlik kengashi BMTning bu ma`muriyatiga Kosovo xududi va xalqiga nisbatan barcha qonuniy, ijroiy va huquqiy vakolatlarga qadar bG`lgan favqulodda vakolatlar yaratib bermoqda. Yevropa ittifoqi, Yevropa xavfsizligi va hamkorligi tashkiloti, BMTning qochoqlar ishi bo`yicha Oliy komissari va Birlashagan Millatlar Tashkiloti demokratik jamiyat hamda barqaror avtonomiya tashkil etishda Kosovo xalqi bilan ish olib bormoqda. Birlashgan Millatlar Tashkilotining tinchlikni barqaror etish borasidagi faoliyati va uning tinchlikni o`rnatish bo`yicha sa`y-harakatlari Markaziy Amerikada paydo bo`lgan to`qnashuvni bartaraf etishda katta rol o`ynadi. 1989 yili Nikaraguada tinchlik o`rnatish borasidagi sa`y-harakatlar tufayli qarshilik ko`rsatish kuchlari ixtiyoriy tarzda tarqatib yuborildi va uning qatnashchilari o`z qurollarini Birlashgan Millatlar Tashkilotiga topshirdi. 1990 yili Birlashgan Millatlar Tashkiloti missiyasi Nikaraguadagi saylovlarni kuzatdi - bu, mustaqil mamlakatda Birlashgan Millatlar Tashkiloti kuzatuvida o`tgan birinchi saylov edi. Salvadordagi Bosh kotib vositachiligida o`tgan tinch muzokaralar 12 yil davom etgan harbiy harakatlarga chek qo`ydi va Birlashgan Millatlar Tashkilotining tinchlikni barqaror etish bo`yicha missiyasi barcha kelishuvlarning amalga oshirilishini kuzatib turishni ta`minladi. Gvatemalada Birlashgan Millatlar Tashkiloti yordamida tashkil etilgan muzokaralar tufayli 35 yillik fuqarolar urushi to`xtatildi. Bugun Birlashgan Millatlar Tashkilotining Gvatemaladagi Nazorat komissiyasi keng ko`lamdagi tinchlik bitimlari to`la-to`kis amalga oshirilishini ta`minlash uchun da`vat etilgan. Gaitida demokratik yo`l bilan saylangan mamlakat hukumatini qayta tiklash bo`yicha xalqaro chora-tadbirlar amalga oshirilganidan keyin Birlashgan Millatlar Tashkiloti o`z ishini milliy politsiyaga ta`lim berish bilan davom ettirmoqda. Birlashgan Millatlar Tashkiloti beshta o`nyillik mobaynida (bu muddat davomida besh marta keng ko`lamdagi urush olovi alanga olgan) Arab - Isroil mojarosiga katta diqqat-e`tibor bilan qarab keladi. Birlashgan Millatlar Tashkiloti haqqoniy va mustaqkam tinchlik o`rnatish tamoyillarini muammoni hal etishning mustahkam asosi bo`lib qoladigan Xavfsizlik Kengashining 242 (1967) va 338 (1973) sonli ikkita tayanch rezolyutsiyalarida ishlab chiqdi. Birlashgan Millatlar Tashkiloti siyosiy muammolar asosida kelib chiqqan mojarolarni bartaraf etishga yo`naltirilgan boshqa tashabbuslarni ham qo`llab-quvvatladi va bu mintaqaga qator tinchlik o`rnatuvchi missiyalar jo`natdi. Birlashgan Millatlar Tashkilotining 1948 yilda tashkil etilgan birinchi harbiy kuzatuvchilari guruhi mintaqada bugungi kunda ham faoliyat ko`rsatib kelmoqda. 1956 yildagi Sues krizisi davrida Birlashgan Millatlar Tashkiloti tinchlik o`rnatish bo`yicha o`zining birinchi kuchlarini tashkil etdi. Hozirgi paytda mintaqada tinchlikni barqaror etuvchi ikkita missiya faoliyat ko`rsatmoqda. Ularning 1974 yilda tashkil etilgan bittasi Golan tepaliklarida Isroil va Suriya qurolli kuchlarini ajratib turadigan mintaqani nazorat etadi; 1978 yilda tuzilgan ikkinchisi barqarorlikni ta`minlashga va Livanning janubiy qismida yashayotgan aholi himoya qilinishini ta`minlashga yordam beradi. Yaqin Sharqning boshqa rayonlari haqida shuni aytish kerakki, 1991 yili Quvayt mustaqilligi tiklanganidan keyin Birlashgan Millatlar Tashkilotining kuzatuvchilar missiyasi Iroq va Quvayt o`rtasidagi qurolsizlantirilgan mintaqaning nazorat qilinishini ta`minlamoqda. BMT adolatni barqaror etish, inson huquqlari va xalqaro huquq borasida nimalar qilmoqda? Birlashgan Millatlar Tashkiloti sa`y-harakatlari tufayli dunyoni bizning hammamiz uchun yanada bexatar va sog`lom, yanada istiqbolli va pok qilish uchun hukumatlar bilan yuzlab ko`ptomonlama shartnomalar tuzilgan. Xalqaro huquq normalarining bu kengqamrovli majmui va inson huquqlari standartlarining ishlab chiqilishi Birlashgan Millatlar Tashkilotining eng ulkan yutuqlari hisoblanadi. 1948 yili Bosh Assambleya tomonidan qabul qilingan Inson huquqlari deklaratsiyasida barcha erkak va ayollar uchun umumiy bo`lgan asosiy huquq va erkinliklar, jumladan, yashash, ozodlik va fuqarolik huquqlari, fikr, vijdon va din erkinliklari, mehnat qilish, bilim olish va boshqarishda ishtirok etish huquqlari e`lon qilingan. Ishtirokchilari ko`pchilik davlatlar hisoblangan ikki xalqaro bitim bu huquqlarga yuridik jihatdan majburiy xarakter kasb etadi. Bitimlarning biri iqtisodiy, ijtimoiy va madaniy huquqlar. Ikkinchisi esa - fuqarolik va siyosiy huquqlarga bag`ishlangan. Deklaratsiya bilan birgalikda ular inson huquqlari haqidagi Xalqaro billni tashkil etadi. Deklaratsiya inson huquqlari borasida, jumladan, irqiy kamsitish va xotin-qizlarni kamsitishga barham berish to`g`risidagi konvensiya; bolalar huquqlari haqidagi konvensiya, qochoqlik maqomi va genotsidga barham berish, o`z taqdirini o`zi hal etish, zo`ravonlik bilan yo`qotib yuborish to`g`risimdagi deklaratsiyalar va taraqqiyot huquqi kabi 80 dan ortiq konvensiya va boshqa deklaratsiyalarni tayyorlash uchun poydevor qo`ydi. Normalarni ishlab chiqish faoliyati nihoyasiga yetayotgan ayni paytlarda Birlashgan Millatlar Tashkiloti o`zining inson huquqlari borasidagi ishlarida asosiy e`tiborni joriy etilgan normalarni hayotga tatbiq etilishiga qaratmoqda. Inson huquqlari bo`yicha Birlashgan Millatlar Tashkiloti tizimi butun faoliyatini muvofiqlashtiruvchi Oliy komissar har qanday buzg`unchilikning oldi olinishi, har qanday jinoyat taftish etilishiga erishib, inson huquqlari yanada yaxshiroq muhofaza qilinishini ta`minlash maqsadida hukumatlar bilan hamkorlik qiladi. Birlashgan Millatlar Tashkilotining inson huquqlari bo`yicha komissiyasi hukumatlararo organ hisoblanib, davlatlar tomonidan inson huquqlarini himoya qilishga bag`ishlangan masalalarni ommaviy ko`ribig`ish ishlarini amalga oshiradi. U inson huquqlari buzilgan muayyan holat to`g`risida ma`ruza taqdim etish uchun yoki ba`zi bir mamlakatdagi inson huquqlari sohasidagi ahvolni o`rganish uchun mustaqil ekspertlar - "maxsus ma`ruzachilar" tayinlaydi. Jeneva-dagi Birlashgan Millatlar Tashkilotining Bo`limida keng jamoatchilik uchun inson huquqlari buzilganligi haqidagi axborotlar beradigan faksimal aloqaning bevosita ochiq liniyasi (41-22-917-0092) faoliyat ko`rsatmoqda. Birlashgan Millatlar Tashkilotining inson huquqlari bo`yicha tashkilotlari ilgaridan ogohlantirish va mojarolarning oldini olish, turli tadbirlarini qo`llash, shuningdek, kelishmovchiliklarning tub ildizlarini qirqishga yo`naltirilgan sa`y-harakatlarni amalga oshirish yo`llari bilan faoliyat ko`rsatadi. Birlashgan Millatlar Tashkilotining tinchlikni saqlash borasidagi qator komissiyalari inson huquqlari komponenti bilan joylashtirilgan: shunday komponent, jumladan, Gruziyadagi va Gvatemaladagi missiyalar tarkibida mavjud. Gaitida esa bu ish Birlashgan Millatlar Tashkiloti va Amerika davlatlari tashkilotining birgalikdagi operatsiyalari doirasida olib boriladi. Birlashgan Millatlar Tashkilotining inson huquqlari sohasidagi barcha tadbirlari hozirgi paytda 27 mamlakat va hududlarning turli joylarida amalga oshirilmoqda. Inson huquqlariga g`oyat katta hurmat-e`tibor Birlashgan Millatlar Tashkilotining taraqqiyotga yordamlashish borasidagi sa`y-harakatlarida yana ham sezilarli o`rin egallaydi. Jumladan, taraqqiyot huquqi o`zida barcha fuqarolik, madaniy, iqtisodiy, siyosiy va ijtimoiy huquqlarni mujassam etgan dinamik jarayonning muhim unsuri sifatida olib qaraladi va bu - jamiyatning barcha a`zolari farovonligining oshishiga yordam beradi. Taraqqiyot huquqining kalitini topish - qashshoqlikka barham berish bilan izohlanadi, bu esa, o`z navbatida Birlashgan Millatlar Tashkilotining asosiy maqsadlaridan biridir. Birlashgan Millatlar Tashkiloti Nizomi Birlashgan Millatlar Tashkiloti oldiga xalqaro huquq va uning kodifikatsiyasini ilg`or taraqqiyot yo`liga burishdan iborat aniq vazifa qo`ygan. Bu ishning natijasi hisoblangan konvensiyalar, shartnomalar va normalar xalqaro tinchlik va xavfsizlikni mustahkamlash va ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotga yordam berish uchun asos yaratadi. Bu konvensiyalarni ratifikatsiya etgan davlatlar huquqiy jihatdan uni bajarishga majburdirlar. Xalqaro huquq komissiyasi xalqaro huquqiy mavzudagi hujjatlar loyihalarini tayyorlaydi, ular keyin konvensiyaga qo`shilishi va davlatlarning ratifikatsiyasi uchun zarur bo`lishi mumkin. Bu konvensiyalarning ba`zilari davlatlar o`rtasidagi munosabatlarni reglamentga solish huquqiy normalarining asosini tashkil etadi. Jumladan, diplomatik aloqalar haqidagi konvensiya, xalqaro ochiq suv oqimlaridan foydalanish turlarini reglamentlaydigan konvensiya shunday hujjatlardandir. Dengiz huquqi bo`yicha konvensiya barcha mamlakatlarga Dunyo okeani boyliklariga teng huquq bilan kirib borish, uni ifloslanishdan muhofaza qilish va kema qatnovi hamda tadqiqotlar erkinligiga yordam berish uchun yo`naltirilgan. Giyohvandlik vositalarini noqonuniy aylantrishga qarshi kurash haqidagi konvensiya giyohvand moddalarni tarqatishga qarshi kurashda g`oyat muhim xalqaro-huquqiy vosita hisoblanadi. Birlashgan Millatlar Tashkilotining xalqaro savdo huquqi bo`yicha komissiyasi o`zaro muvofiqlashtirish va xalqaro savdo sohasida huquqiy normalarni tayyorlashga yordamlashish maqsadida qoida va boshqarish tamoyillarini ishlab chiqmoqda. Shuningdek, Birlashgan Millatlar Tashkiloti xalqaro ekologik huquqni ishlab chiqish kashshofi hamdir. Yerlarning cho`lga aylanishiga qarshi kurash to`g`risidagi konvensiya, xavfli chiqindilarni tashish haqidagi konvensiya kabi kelishuvlar Birlashgan Millatlar Tashkilotining atrof muhit dasturida o`z takomilini topmoqda. Birlashgan Millatlar Tashkiloti va uning ixtisoslashtirilgan muassasalari tomonidan terrorizmga qarshi kurashning asosiy huquqiy quroli hisoblangan xalqaro bitim ishlab chiqildi. Sobiq Yugoslaviyadagi harbiy harakatlar davomida yuz bergan ko`plab inson huquqlarini buzish normalari Xavfsizlik kengashini ushbu mojaroda 1993 yili harbiy jinoyatlar sodir etganlikda ayblangan shaxslarni sudlash uchun xalqaro tribunal tashkil qilishga majbur etdi. 1994 yili Kengash Ruandadagi genotsidda ayblanganlarning ishlarini ko`rib chiqish uchun yana bir tribunal tashkil etdi. Ushbu tribunallar ayblanganlarning ishlarini ko`rib chiqish bo`yicha qator sud majlislari o`tkazdilar. 1998 yil Ruanda bo`yicha tribunal tarixda birinchi marta genotsid jinoyatiga oid ishlar uchun xalqaro sud tashkilotining verdiktini, ya`ni tarixda ilk bor mazkur jinoyat bo`yicha hukmni e`lon qildi. Sobiq Yugoslaviya bo`yicha tribunal, shuningdek, Kosovodagi mojarolar paytida sodir etilgan jinoyatlarni ko`rib chiqayapti. Birlashgan Millatlar Tashkilotining eng asosiy maqsadlaridan biri - inson huquqlari keng ko`lamda buzilgan hollarda buning uchun javobgarlik mas`uliyatini barqaror etish uchun xalqaro mexanizm tashkil qilish ishi hukumatlar Xalqaro jinoiy sud tashkil etishga rozilik bildirishganlaridan so`ng, 1998 yilda amalga oshdi. Genotsidda ayblanganlarni va insoniylikka qarshi qilingan boshqa jinoyatlarni jazolash uchun Sudda barcha zarur vositalar mavjud. Xalqaro hamjamiyat Sud tashkil etish uchun ovoz berib, kimki jinoyat sodir etsa, jazoni chetlab o`tishga, qasosdan qutulib qolishga umid bog`lamasligi zarurligini qo`llab-quvvatladi. Shuningdek, Birlashgan Millatlar Tashkiloti xalqaro insonparvarlik huquqi sohasida qator konvensiyalar ishlab chiqishga o`z hissasini qo`shdi. Adolat va tenghuquqlilikni barqaror etish borasidagi turli chora-tadbirlar 1945 yili o`z egalari boshqarmaydigan hududlarda 750 million kishi yashar edi. Ushbu son bugungi kunda 1,3 millionni tashkil etadi. Bu g`oyat jiddiy tadbir Birlashgan Millatlar Tashkiloti tomonidan qaram hududlarda yashayotgan xalqlar orzu-umidlarining qo`llab-quvvatlanganligi va ularning mustaqillikni tezroq qo`lga kiritishlari uchun berilgan yordam tufayli amalga oshdi. Bosh Assambleya qaram mamlakatlar va davlatlarga mustaqillik berish to`g`risida Deklaratsiya qabul qilgan 1960 yildan buyon 60 ga yaqin sobiq qaram hududlarda yashayotgan xalqlar mustaqillikka erishdilar va Birlashgan Millatlar Tashkilotining to`la huquqli a`zolariga aylandilar. Assambleya o`z oldiga 2000 yilgacha kolonializmdan xalos bo`lish maqsadini qo`ygan. O`ttiz yildan ortiq muddat davomida Birlashgan Millatlar Tashkiloti tomonidan olib borilgan muayyan operatsiyalar majmui tufayli aparteid singari butun dunyoga ma`lum bo`lgan Janubiy Afrikadagi irqiy segregatsiya tizimiga barham berildi. 1994 yili Birlashgan Millatlar Tashkiloti missiyasi kuzatuvchilari ishtirokida bu mamlakatda barcha irqlar vakillari uchun ochiq bo`lgan birinchi saylovlar o`tkazildi. Birlashlan Millatlar Tashkiloti tashkil topgan kunlaridanoq barcha xalqlar tinchligini barqaror etish va barcha shakllardagi irqchilikka qarshi kurashish ustida ish olib boradi. Bosh Assambleya qaroriga muvofik 2001 yilda Janubiy Afrikada irqchilik, irqiy kamsitishlar, ksenofobiya va shu kabilarga toqat qilib bo`lmaslik masalalariga bag`ishlangan konferensiya o`tkaziladi. BMT insonparvarlik yordami ko`rsatish borasida nimalar qilmoqda? Ijtimoiy haloqatlar har bir joyda va har qanday vaqtda yuz berishi mumkin. Biroq ularning sababi suv bosish yoki qurg`oqchilik, zilzila, fuqarolar mojarosi, bir so`z bilan aytganda - nima bo`lmasin, - har doim u odamlarning qurbon bo`lishiga, xalqlarning aralashib ketishiga, butun-butun jamoalarning o`z yashash imkoniyatlarini o`z kuchlari bilan ta`minlay olmay qolishlariga olib keladi va juda katta qiyinchiliklar tug`diradi. Shunday faloqat paytlarida Birlashgan Millatlar Tashkiloti tizimining tashkilotlari jabrlanganlarga - asosan bolalar, ayollar va qariyalarga oziq-ovqatlar va dori-darmonlar bilan yordamlashadi, ularga boshpana beradi va moddiy-texnik jihatdan qo`llab-quvvatlaydi. Muhtojlarga beriladigan bunday yordamlar uchun mablag`larning milliard dollarini Birlashgan Millatlar Tashkiloti xalqaro donorlardan topdi. Birlashgan Millatlar Tashkiloti sa`y-harakatlari tufayli 1999 yilda qariyb 26 million kishiga favqulodda insonparvarlik yordami ko`rsatish haqidagi chaqiriqqa javoban 1,4 milliardga yaqin AQSH dollari yig`ildi. 1997-1998 yillarda Birlashgan Millatlar Tashkiloti 77 tabiiy ofat va ekologik haloqat oqibatlarini bartaraf etishga ko`maklashish uchun 51 a`zo-mamlakatga yordam berdi. Birlashgan Millatlar Tashkiloti insonparvarlik yordamlari berish bilan keng ko`lamda moddiy-texnika ta`minoti va joylarda xavfsizlikni ta`minlash muammolarini hal etishga erishadi. Talofat ko`rgan rayonlarga yetib borishning o`zi ham ko`pincha mushkul bo`lib, gohida juda murakkab to`siqlar orqali o`tish zarur bo`ladi. Keyingi yillarda ko`pgina tangliklar inson huquqlariga amal qilmaslik tufayli murakkablashmoqda. Insonparvarlik yordami ko`rsatayotgan xodimlarni muhtojlikda qolganlar huzuriga qo`ymaydilar, janjallashayotgan tomonlar ataylab tinch yashayotgan aholi va yordam olib borayotganlarga qarab o`t ochadilar. 1992 yildan keyingi davr mobaynida dunyoning turli rayonlarida insonparvarlik operatsiyalari olib borayotganlarning orasida Birlashgan Millatlar Tashkiloti fuqaro bo`lgan xodimlarining 180 nafardan ortig`i halok bo`ldi va 178 nafari garovga olindi. Birlashgan Millatlar Tashkilotining inson huquqlari bo`yicha Oliy komissari jabrlangan aholi himoya qilinayotganda yuzaga kelgan kelishmovchiliklar sharoitida insonlar huquqlari buzilishining yashirin xavf-xatarlariga ham e`tibor bilan qaragan holda Birlashgan Millatlar Tashkilotining favqulodda holatlar munosabati bilan joylarda olib borayotgan faoliyatida yana ham katta rol o`ynaydi. Birlashgan Millatlar Tashkiloti ijtimoiy bo`hronlarni bartaraf etish bo`yicha o`z harakatini barcha asosiy insonparvarlik bo`linmalarini birlashtruvchi va Birlashgan Millatlar Tashkilotining favqulodda yordamlar Koordinatori raisligida faoliyat ko`rsatuvchi komitet orqali muvofiqlashtirib turadi. Bu komitet tarkibiga Birlashgan Millatlar Tashkilotining Bolalar jamg`armasi (YUNISEF), Birlashgan Millatlar Tashkilotining Taraqqiyot dasturi, Jahon oziq-ovqat dasturi va Birlashgan Millatlar Tashkilotining Qochoqlar ishlari bo`yicha Oliy komissar Boshqarmasi kabilar kiradi. Uning tarkibida, shuningdek, Butunjahon sog`liqni saqlash tashkiloti, Birlashgan Millatlarning Oziq-ovqat va qishloq xo`jalik tashkilotlari, Xalqaro Qizil Xoch kabi yirik hukumatlararo va nohukumat insonparvarlik tashkilotlari mavjud. Favqulodda yordamlar Koordinatori insonparvarlik yordamini ishlab chiqish siyosati va insonparvarlik masalalariga e`tiborni tortish, jumladan, o`q otish qurollarini tarqatish oqibatlari yoki sanksiyalarning insonparvarlik qudratidan jamoatchilik xabardorlik darajasini oshirishga yordamlashish borasidagi ishlar uchun javob beradi. Urushlardan, ta`qib etishlardan yoki inson huquqlarini poymol etilishidan qochib ketish bilan himoyalanib yurgan kishilarga - qochoqlar va ko`chirilgan shaxslarga Qochoqlar ishi bo`yicha Oliy komissar Boshqarmasi yordam ko`rsatadi. 1998 yili Qochoqlar ishlari bo`yicha Oliy komissar Boshqarmasi diqqat-e`tiborida 22 million kishi bor edi. Uning birmuncha yirik operatsiyalari 2,6 million Afg`on qochoqlari bo`lgan G`arbiy Osiyoda, bir million kishi yordamga muhtoj bo`lgan sobiq Yugoslaviyada va yarim millionga yaqin qochoq to`plangan Afrikaning Buyuk ko`llar rayonida amalga oshirilmoqda. Oziq-ovqat bilan favqulodda ko`mak berish ishlariga bu boradagi yordam bo`yicha jahon talabining yildan yilga uchdan ikki qismini qondirib kelayotgan Jahon oziq-ovqat dasturi javob beradi.1999 yili Butunjahon oziq-ovqat dasturi jahon bo`yicha 82 mamlakatdagi 86 milliondan ortiq odamlarni oziq-ovqat bilan ta`minlashga yordam berdi. Keyingi 10 yil mobaynidagi urushlar va fuqarolarning turli janjallari natijasida 1 millionga yaqin bolalar o`z ota-onalaridan ajralib qoldilar, 12 millioni esa boshpanasiz qoldi va 10 millioni og`ir ruhiy jarohat oldilar. YUNISEF bu bolalarning talablarini qondirish, ularni oziq-ovqat, ichimlik suvi va turar joy bilan ta`minlash uchun barcha choralarni ishga solmoqda. Bundan tashqari, bolalarni harbiy to`qnashuvlar sharoitida himoya etish, ularga eng zarur sharoitlarni yaratib berish sa`y-harakatlaridan kelib chiqib, YUNISEF "tinchlik mintaqasidagi kabi bolalar" konsepsiyasini ishlab chiqdi va "tinch turmush kunlari" hamda "tinchlik koridorlari"ni e`lon qildi. Birlashgan Millatlar Tashkilotining insonparvarlik sohasidagi faoliyatining yana bir tarmog`i tabiiy ofatlarni bartaraf etish va buning uchun tayyor turishni ta`minlashdan iboratdir. Masalan, 1998 yili Birlashgan Millatlar Tashkilotining taraqqiyot dasturi tabiiy ofatlar yuz bergan sharoitda ishlarni tashkil etish va 11 mamlakatda ularning oqibatlarini bartaraf qilish dasto’rini ta`sis etdi. Birlashgan Millatlar Tashkilotining Taraqqiyot dasturi bevosita tabiiy ofatlar yuz bergan sharoitida mahalliy hudud doirasida favqulodda yordam berish borasidagi ishlarni koordinatsiyalash bilan shug`ullanadi. Shu bilan birgalikda Birlashgan Millatlar Tashkilotining Taraqqiyot dasturi favqulodda yordamni tiklanish va uzoq yillar davomida rivojlanish uchun berishiga harakat qiladi. Uzoq muddatlar mobaynida tabiiy ofatlar girdobida qolgan yoki mojarolarini endigina bartaraf etgan mamlakatlarda insonparvarlik yordamiga, asosan, taraqqiyot, siyosiy va moliyaviy ko`mak bilan bir qatorda tinch qurilishni ta`minlash borasidagi umumiy chora-tadbirlar elementlarining biri sifatida qaraladi. Falastin qochoqlariga yordam berish ishlarini 1949 yildan buyon Birlashgan Millatlar Tashkilotining Falastin qochoqlariga yordam va Ishlarni tashkil etish bo`yicha Yaqin Sharq agentligi olib bormoqda. Bugungi kunda agentlik ro`yxatga olingan 3 milliondan ortiq falastin qochoqlariga sog`liqni saqlash, maorif, favqulodda yordam va ijtimoiy xizmat sohalarida asosiy ko`mak berib keladilar. 1993 yildan boshlab Birlashgan Millatlar Tashkilotining Koordinatori - Birlashgan Millatlar Tashkiloti yo`li bilan G`azo va G`arbiy sohildagi Falastin aholisiga taraqqiyot sohasida beriladigan barcha yordamlar ustidan nazorat olib boradi. 1966 yilda muvaqqat chora sifatida Bosh kotib Iroq bo`yicha Dastur Boshqarmasini ta`sis etgan edi. Iroq tomonidan Xavfsizlik Kengashining bu mamlakatga nisbatan sanksiya joriy etgan qator rezolyutsiyalari bajarilguniga qadar Boshqarma o`zining "neft o`rniga oziq-ovqat" dasturi asosida Iroq aholisining insonparvarlik talablarini qondirib turadi. Birlashgan Millatlar Tashkilotining markaziy vazifalaridan biri yanada yaxshiroq hayot tarzini, ish bilan to`liq bandlikni, ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyot va rivojlanish uchun sharoitlarni ta`minlashdan iboratdir. Bu vazifa ijrosi bilan Birlashgan Millatlar Tashkiloti tizimining 70 foiz faoliyati mashg`uldir. Ushbu faoliyat asosida - qashshoqlikni bartaraf etish va hamma joyda insonlar farovonligi darajasini oshirish - butun dunyoda mustahkam tinchlikni ta`minlash sharoitini yaratish yo`lidagi zarur qadamlarga ishonch yotadi. Birlashgan Millatlar Tashkiloti taraqqiyot ishini rag`batlantirish borasida noyob afzalliklarga ega. Uning faoliyat doirasi butun dunyoni qamrab oladi, keng ko`lamli mandati esa ijtimoiy, iqtisodiy va favqulodda ehtiyojlarni qondirishni ko`zda tutadi. Birlashgan Millatlar Tashkiloti allakimlarning tor doiradagi milliy yoki tadbirkorlik manfaatlarininggina ifodachisi emas. Muhim strategik qarorlarni tayyorlashda barcha mamlakatlar, boy va kambag`allar qatnashadilar. Birlashgan Millatlar Tashkiloti taraqqiyot manfaatlari yo`lidagi sa`y-harakatlar borasidagi xalqaro konsensusni ishlab chiqishda hal qiluvchi rol o`ynaydi. 1960 yildan boshlab Bosh Assambleya Taraqqiyotning qator o`nyilliklar xalqaro strategiyasi doirasidagi birinchi darajali ishlari va vazifalarining kun tartibiga qo`yilish tarzini aniqlashga yordam bermoqda. Bu o`nyilliklar dasturi diqqat-e`tiborida aniq masalalar turibdi, unda ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishning barcha yo`nalishlari bo`yicha taraqqiyotga erishish zaruriyati shubhasiz ta`kidlanadi. Rivojlanishning to`rtinchi o`nyilligi (1991-2000 yillar) doirasida quyidagi to`rt soha: qashshoqlik va ochlik, inson resurslari va institutsional (belgilangan qoida va tartiblar asosidagi) rivojlanish, xalq va atrof muhit kabilarga ustuvorlik beriladi. Qator butunjahon konferensiyalari o`tkazish tufayli maorif (1990 yil), atrof muhit va rivojlanish (1992 yil), inson huquqlari (1993 yil), xalq, taraqqiyot va tabiiy ofatlar xavfining kamayishi (1994 yil), ijtimoiy taraqqiyot (1995 yil), xotin-qizlar mavqeini yaxshilash (1995 yil), aholi punktlari (1966 yil) va oziq-ovqat xavfsizligi (1996 yil) kabi qator sohalardagi global muammolarni hal etishning amaliy yo`llari belgilab olindi. Hozirgi vaqtda Birlashgan Millatlar Tashkiloti a`zo-mamlakatlar bilan yaqin hamkorlikda shu konferensiyalarda qabul etilgan qarorlarni amalga oshirish bilan shug`ullanmoqda. Birlashgan Millatlar Tashkiloti barqaror rivojlanishni tashkil etish, ayollar mavqeini yaxshilash, inson huquqlariga amal qilish, atrof muhitni muhofaza etish va oqilona boshqarish kabi rivojlanish sohasidagi qator yangi muhim vazifalarni ishlab chiqish, shuningdek, ularni amalga oshirish dasto’rini yaratish uchun javob berdi. Birlashgan Millatlar Tashkiloti tizimi - shu jumlaga kiradigan Tashkilotning o`zi, uning ixtisoslashtirilgan muassasalari, dasturlari va jamg`armalari ijtimoiy-iqtisodiy yutuqlarni qo`lga kiritishga yordam berishda ko`pqirrali faoliyat olib bormoqda. Ixtisoslashtirilgan muassasalar (oxirgi berilgan ro`yxatga qarang) mandati ijtimoiy-iqtisodiy faoliyatning qariyb barcha jabhalarini qamrab oladi. Bu muassasalar dunyoning barcha mamlakatlariga texnik yordam ko`rsatadi va ularga boshqa shakllarda amaliy yordam beradi. Ular Birlashgan Millatlar Tashkiloti bilan hamkorlikda faoliyat ko`rsatib siyosatni ishlab chiqishga, rahbarlik tamoyillarini aniqlashga, yordamlar tashkil etish va mablag` jalb qilishga ko`maklashadi. Masalan, Butunjahon banki taraqqiyot maqsadlari uchun har yili 25 milliard AQSH dollaridan ortiqroq yordamajratadi. Rivojlanayotgan mamlakatlar bunday yordamlardan o`z iqtisodiyotlarini mustahkamlash va bozorlarini kengaytirish uchun foydalanadilar. Qarzlar faqat hukumatlarga beriladi, biroq barqaror o`sish darajasiga erishish maqsadida Bank mahalliy jamoalar, ilmiy ishlab chiqarish birlashmalaridan, shuningdek, Xalqaro moliyaviy korporatsiyalar orqali xususiy sektordagi korxonalardan ham foydalanishlari mumkin. Birlashgan Millatlar Tashkiloti bilan ixtisoslashtirilgan muassasalar o`rtasidagi muomalalarni yaqindan muvofiqlashtirish - tarkibiga Bosh kotib, ixtisoslashtirilgan muassasalar rahbarlari va atom energiyasi bo`yicha Xalqaro agentlik kiradigan koordinatsiya bo`yicha Ma`muriy komitet orqali ta`minlanadi. Birlashgan Millatlar Tashkilotining Dasturlari va Jamg`armalari o`z faoliyatlarini - Birlashgan Millatlar Tashkilotining iqtisodiy va ijtimoiy sohalardagi mandatini bajarayotgan Bosh Assambleya hamda Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengash rahbarligida olib boradilar. Bu organlar o`rtasidagi hamkorlikning samaradorligini oshirish uchun Bosh kotib 1977 yilda Birlashgan Millatlar Tashkiloti tezkor jamg`armalari va dasturlarining vakillari tarkibida Birlashgan Millatlar Tashkilotining taraqqiyot masalalari bo`yicha Guruhini tashkil etdi. Ijtimoiy va iqtisodiy sohada taraqqiyotni barqaror etish sa`y-harakatlarining eng oldingi saflarida Birlashgan Millatlar Tashkilotining taraqqiyot dasturi bormoqda. Birlashgan Millatlar Tashkilotining inson potensiali barqaror rivojlanishi uchun yordam mablag`lari - subsidiy berish bo`yicha ko`ptomonli yirik mexanizmi bo`lib qolgan bu tashkilot o`z sa`y-harakatlarini texnik hamkorlik va qashshoqlikni tugatish tomonga yo`naltirgan holda 174 mamlakat va hududlarda faoliyat olib bormoqda. Birlashgan Millatlar Tashkilotining Bolalar jamg`armasi (YUNISEF) Birlashgan Millatlar Tashkiloti tizimining - bolalarning hayot kechirishi, muhofazasi va rivojlanishini ta`minlash bo`yicha uzoq muddatli, kelajakdagi vazifalarni hal etish bilan shug`ullanadigan yetakchi tashkiloti hisoblanadi. Qariyb 150 mamlakatda amalga oshirilayotgan YUNISEF dasturi diqqat markazida emlash, birinchi meditsina-sanitariya xizmati, oqvatlanish va boshlang`ich ta`lim kabi masalalar turadi. Birlashgan Millatlar Tashkilotining ko`plab boshqa dasturlari taraqqiyot borasidagi o`z ishlarini hukumat va nohukumat tashkilotlari bilan hamkorlikda olib boradi. Jahon Oziq-ovqat dasturi - asl mohiyati favqulodda yordamdan, shuningdek Taraqqiyot dasturidan iborat bo`lib, dunyodagi oziq-ovqatlar bilan yordam ko`rsatadigan eng yirik xalqaro tashkilotdir. Birlashgan Millatlar Tashkilotining Aholishunoslik jamg`armasi (YUNFPA) ham xalqlar va elatlarga yordam beradigan yirik xalqaro muassasadir. Birlashgan Millatlar Tashkilotining Atrof muhit dasturi (YUNEP) dunyoning hamma burchaklarida tabiatdan foydalanishning eng ilg`or usullarini joriy etishga ko`maklashadi, Birlashgan Millatlar Tashkilotining Aholi punktlari markazi (Xabitat) esa turmush sharoiti salomatliklariga tahdid solayotgan kishilarga yordam ko`rsatadi. Birlashgan Millatlar Tashkilotining Savdo va taraqqiyot bo`yicha konferensiyasi (YUNKTAD) dunyo ekonomikasida rivojlangan mamlakatlar rolini e`tirof etgan holda xalqaro savdoni rivojlantirishga yordam beradi. YUNKTAD shuningdek, Jenevadagi xalqaro savdo bo`yicha Markaz orqali taraqqiy etgan mamlakatlardan eksport qilib kelishga yordam beradigan, mustaqil faoliyat ko`rsatadigan Butunjahon savdo tashkiloti bilan hamkorlik qiladi. Birlashgan Millatlar Tashkiloti tizimidagi muassasa va tashkilotlar o`zlarining kompetensiyalaridagi barcha sohalarni qamrab olgan holda har qanday yolg`iz harakat qilgan mamlakatning qurbi yetmaydigan murakkab muammolarni hal etish uchun o`z kuch-qudratlarini yana ham yaxshiroq jipslashtirmoqda. Masalan, butun dunyoda 50 million kishi kasallikka chalingan epidemiya - OITSga qarshi kurashish maqsadini ko`zda tutgan Birlashgan dasturni amalga oshirishda Birashgan Millatlar Tashkilotining olti muassasa va dasturining mutaxassislari ishtirok etmoqdalar. Xarajatlari 25 milliard AQSH dollarini tashkil etadigan Birlashgan Millatlar Tashkilotining Afrika bo`yicha 10 yilga mo`ljallangan maxsus Umumtizim tashabbusi asosiy ta`lim, meditsina xizmati va shu mintaqada oziq-ovqat xavfsizligini ta`minlash maqsadidagi umumiy dasto’rini amalga oshirish ishiga Birlashgan Millatlar Tashkilotining deyarli barcha bo`linmalarini jalb etadi. BMTning taraqqiyot dasturi, YUNEP va Butunjaxon banki tomonidan boshqariladigan 2 milliard AQSH dollariga teng zahiraga ega bo`lgan Global ekologik jamg`arma taraqqiy etayotgan mamlakatlarga atrof-muhitni muhofaza qilish sohasidagi ularning dasturlarini amalga oshirishga yordam beradi. 1998 yili YUNISEF, BMTning taraqqiyot dasturi, Butujahon banki va Butunjahon sog`liqni saqlash tashkiloti o`z sa`y-harakatlarini birlashtirib har yili 1 milliondan ortiqroq odamning yostig`ini quritayotgan kasallik - bezgakka qarshi kurash bo`yicha yangi kompaniyani amalga oshirishga kirishdilar. 1998 yili YUNISEF, BMTning taraqqiyot dasturi, Butunjahon banki va Butunjahon sog`likni saqlash tashkilotilar yili 1 milliondan ortiq odamni nobud etayotgan bezgakka qarshi yangi kampaniya e`lon qilish uchun kuchlarini birlashtirdilar. Emlash ishlarini kengaytirish va OITSga, bezgakka va silga qarshi yangi vaksinalar yaratish borasidagi tashabbuslar, YUNISEF, Butunjahon sog`liqni saqlash tashkiloti va Butunjahon banki singari, tadbirkorlik sohasi bilimdonlarini, filantropik tashkilotlarning va hukumatlarning ham qo`llab- quvvatlashlariga sazovor bo`ldi. Bu kabi hamkorlikka xalqaro tashkilotlar, hukumatlar, akademik institutlar, jamg`armalar, nohukumat tashkilotlari va yana ham kengroq mikyosda xususiy sektor jalb etilmoqda. Kofi Annan 1997 yil BMT Bosh kotibi lavozimida vazifasini bajarishga kirishishi bilan BMT faoliyatini yanada yaxshilashga va o`zidan oldingi rahbarlar boshlagan islohotlarning to`la amalga oshishiga yo`naltirilgan tezkor choralar ko`rishga kirishdi. Dastlabki olti oyda Bosh kotib xodimlarning vazifalari o`rtasidagi o`zaro takror holatlarga barham berib, muvofiqlashtirish va hisobot berishni yaxshilash maqsadida, BMT tarmoqlaridagi tashkiliy tizimni birlashtirdi va Tashkilotning yetakchi rahbarlari mahkamasini tuzdi. Bu islohotlar BMTning eng asosiy qismi - uning xodimlari ishini yaxshilashga yo`naltirilgan edi. So`nggi yillarda Bosh kotib tinchlikni saqlash bo`yicha operatsiyalarni isloh qilish jarayoniga rahbarlik qilib, inson huquqlari himoyasi BMT faoliyatining barcha asosiy sohalariga kiritildi. Fuqarolik jamiyati va xususiy sektorning rivojlanish va xalqaro faoliyat masalalariga yangicha ta`siri e`tiborga olingan holda, mazkur sohalar bilan hamkorlikning yangi shakllari yo`lga qo`yildi. 2000 yili davlat va hukumat rahbarlari yig`ilishlari tarixidagi eng katta - ming yillikning epoxal Sammiti o`tkazildi. Yangi asrda jahon miqyosida amalga oshirilajak qator maqsad va vazifalar aniq belgilab qo`yilgan misli ko`rilmagan kelishuv - BMT Ming yillik deklaratsiyasiga imzo chekilishi Sammitning eng yirik natijasi bo`ldi. Islohot jarayoni shunchaki o`zgartishlar majmuidangina iborat emas: islohotlar sabab mazkur xalqaro organ faoliyatidan keng ochiqlik, batartiblik, yangilanish va ishonch madaniyati joy oldi. Bu jarayon yigirma birinchi asrda ham BMT faoliyatidagi serqirralikni saqlab qolish va tahdidlariga munosib javob berish uchun Birlashgan Millatlar tashkilotini sezilarli darajada o`zgartirish uchun imkon yaratdi. Bosh kotibning BMT tashkiliy tizimini oqilona tashkil etishga qaratilgan ilk qadami uning bu lavozimdagi birinchi muhlatining dastlabki oyidayoq - 1997 yil yanvarida amalga oshirildi. BMTning o`ttizta departamenti, jamg`arma va dasturi sohalar bo`yicha to`rtta tarmoq: tinchlik va xavfsizlik, gumanitar masalalar, rivojlanish, iqtisodiy va ijtimoiy masalalar bo`yicha guruhlarga birlashtirildi. Bu guruhlarning ishini muvofiqlashtirish uchun ijroiy qo`mita tashkil etildi (ijroi qo`mita a`zolarining ro`yxatiga qarang). Bir paytning o`zida 1996 yilida bo`sh turgan mingga yaqin lavozim butunlay bekor qilindi. Keyinchalik ijroi qo`mitalar yetakchi rahbarlar guruhlari orqali Bosh kotib devoni bilan to`g`ridan-to`g`ri bog`lanadigan bo`ldi. Guruhlar "mahkamasi"ga BMTning barcha departament, jamg`arma va dasturlari rahbarlari kiradi. Tashkiliy tizimni soddalashtirish uchta departamentni Iqtisodiy va ijtimoiy masalalar bo`yicha departamentga birlashtirish hamda BMT Jinoyatchilikning oldini olish va jinoyatni oqilona sudlash bo`yicha bo`limi bilan BMT Giyohvandlikni nazorat qilish bo`yicha dasto’rini Giyohvandlik va jinoyatchilik bo`yicha boshqarmaga birlashtirish orqali amalga oshirildi. Inson huquqlari bo`yicha markaz Inson huquqlari bo`yicha Oliy komissar Boshqarmasi tarkibiga kirdi. Inson huquqlari bo`yicha idoraning yiriklashishi bilan bir vaqtda yetakchi rahbarlar guruhlari va ijroi qo`mitalar yordamida inson huquqlarini himoya qilish faoliyatini tinchlik o`rnatish va rivojlantirish faoliyati, shuningdek, BMT ishining boshqa sohalariga kiritishga qaratilgan choralar ko`rildi. Yiriklashtirish mamalakatlar darajasini ham chetlab o`tmadi. BMTning "mamlakatlar bo`yicha guruhlari" rivojlanayotgan, iqtisodiyoti o`tish jarayonida hamda krizis holatida bo`lgan 134 davlatda BMT jamg`armalari, dasturlari va maxsus muassasalari ishini amalga oshiradi. 1997 yilgacha ularning har biri asosan alohida idoraga ega edi. "Mamlakatlar bo`yicha guruhlar"ga mablag`ni tejash va hamkorliklikdagi ishning yanada samarador bo`lishini ta`minlash, eng muhimi, ushbu davlatlarda BMTning yagona qiyofasini yaratish maqsadida idoralar va xizmat ko`rsatuvchilardan birgalikda foydalanishga iloji boricha tezkorlik bilan o`tish topshirildi. Rivojlanayotgan mamlakatlarning har birida BMTning hozir uchta va undan ortiq tashkiloti faoliyat ko`rsatayotgan 50 dan ortiq umumiy Uyi mavjud. Bundan tashqari, bugun BMTning Internetga umumiy bog`lanish va umumiy xizmat ko`rsatuvchilar xizmatidan foydalanish imkoniga ega 30 dan ortiq BMT virtual Uyi faoliyat ko`rsatmoqda. BMT "mamlakatlar bo`yicha guruhlari" bunday yiriklashtirish tufayli yuz minglab dollarning tejalishi haqida ma`lumot berdi. Ayni paytda, 1997 yili Bosh kotib BMT rezident-muvofiqlashtiruvchilarga, mamlakatlardagi ishlar rejasini muvofiqlashtirish va har bir mamlakatda BMT faoliyatini "yagona bayroq ostida" olib borish maqsadida, yanada keng vakolatlar berdi. Koordinatsiyani yengillashtirish va BMT yordamining ushbu ko`mak berilayotgan davlatlar strategiyasi va prioritetlari bilan yanada kengroq moslanishiga erishish maqsadida yana ikkita qo`shimcha yo`l ochildi: mazkur mamlakat talablarini o`rganuvchi Mamlakat ahvolini umumiy baholash va rivojlanish hamda BMT konferentsiyalarida qo`yilgan vazifalarni bajarishni qo`llab-quvvatlash bo`yicha mamlaktlarga ko`maklashish ishlarini BMT muassalari o`rtasida taqsimlovchi BMTning Rivojlanish yo`lida yordam ko`rsatish bo`yicha andazaviy dasturi. 2002 yil iyuliga kelib 106 mamlakatning ahvolini baholash nihoyasiga yetdi, 32 mamlakatning ahvolini baholash jarayoni davom etib (ulardan bir nechtasi qaytadan baholanadi), 69 ta rivojlanish yo`lida yordam ko`rsatish bo`yicha andazaviy dasturi tuzilgan, yana 26 tasi tuzilish jarayonida edi. VICh-OITSga qarshi kampaniya muayyan mamlakat darajasidagi hamkorlikning yaqqol namunasidir. Kishilik tarixidagi eng qiyin epidemiya, deb atash mumkin bo`lgan bu o`latga qarshi muvaffaqiyatli kurashish, o`zining madaniy, ijtimoiy, tijoriy va texnologik jihatlariga ko`ra, BMTning bir-ikkita emas, balki, ko`plab muassasalari ishtirokini, shuningdek, jamoat tashkilotlari yordami va mahalliy firmalariyu transnatsional farmatsevtika kompaniyalari bilan hamkorlikkacha bo`lgan ko`p qirrali yondashuvni ko`zda tutadi, albatta. VICh-OITSga qarshi birlashtirilgan dastur (YuNEYDS) o`z faoliyatini 1996 yili BMTning olti muassasasi - BMT Taraqqiyot bo`yicha dasturi, BMT Ta`lim, fan va madaniyat bo`yicha tashkiloti, BMT Aholishunoslik bo`yicha jamg`armasi, BMT Bolalar jamg`armasi, Jahon sog`liqni saqlash tashkiloti va Jahon banki qo`shma loyihasi sifatida boshladi. Shu o`tgan davr mobaynida bu asosiy guruhga Xalqaro mehnat tashkiloti va BMTning Giyohvandlik moddalarini nazorat qilish va jinoyatchilikning oldini olish bo`yicha boshqarmasi ham qo`shildi, BMT boshqa organlarining ko`pchiligi BMTning VICh-OITSga oid guruhiga muayyan mamlakatlar miqyosida birlashgan strategiyani ishlab chiqish va amalga oshirish borasida qo`shildi. 2001 yili BMT tizimida yanada yuqori tashkiliy miqyosda - OITSga qarshi kurash bo`yicha byudjet va BMTning 29 jamg`arma, dastur va muassasasi ish rejasini birlashtirgan BMTning OITS bo`yicha birlashgan rejasi tuzildi. BMT tizimi muassasalari faoliyatini jonlantirishga qaratilgan asosiy tadbir 1944 yili Bretton-Vudsda asos solingan institutlar bilan aloqani rivojlantirish bo`ldi. Bir tarafdan Birlashgan Millatlar Tashkiloti, ikkinchi tomondan Jahon banki va Xalqaro valyuta jamg`armasi o`rtasidagi hamkorlik Ikkinchi jahon urushidan keyingi davr ko`p qirrali faoliyat asoschilari tomonidan rejalashtirilgan darajaga yetmagan edi. 1998 yildan boshlab BMT Iqtisodiy va ijtimoiy kengashi Bretton-Vuds institutlari moliya vazirlari bilan turkum yillik uchrashuvlar o`tkazdi. Bu muhim burilishlar 2002 yili Monterreda (Meksika) BMT tomonidan Jahon banki va Xalqaro valyuta jamg`armasi hamda Jahon savdo tashkilotining faol ishtirokida tashkil etilgan Taraqqiyotni mablag` bilan ta`minlash bo`yicha xalqaro konferentsiyada erishilgan yutuqlar uchun muhim omil bo`ldi. 1999 yilning so`ngida Bosh kotib BMTga a`zo davlatlar va xalqaro fuqaro xizmatchilarni xalqaro hamjamiyatning 1994 yil Ruandadagi genotsidning va 1995 yili Srebrenitsa qulashining oldini olish borasidagi o’rinishlari besamar ketganligini e`tirof etishga chaqirdi. Bundan keyingi tinchlik o`rnatish operatsiyalarini o`tkazish bo`yicha amaliy va amalga oshirilishi mumkin takliflarni ishlab chiqish uchun maxsus tanlab olingan ekspertlar kengashi chaqirildi va 2000 yil avgustida, Ming yillik sammiti arafasida BMTga a`zo davlatlarga mazkur kengash raisi Laxdara Braximi nomi bilan atalgan "Braximi Ma`ruzasi" jo`natildi. Kengash xalqaro hamjamiyat tomonidan ba`zi tinchlikni ta`minlash operatsiyalari, shunchaki, "mendan ketguncha, egasiga yetguncha" qabilida, hatto, adolatli ishni amalga oshirishga irodasi bo`lmaganda ham yoki qanday tadbirlar amalga oshirilishi zarurligi haqida kelishib olinmasdan turib, amalga oshirilgan, degan fikrga keldi. To`g`risini aytganda, Braximi Ma`ruzasi chala-yarim choralardan voz kechib, istakni haqiqat o`rnida ko`rishdan aniq va keng miqyosda qo`llab-quvvatlanadigan amaliy rejalarga o`tishga chorladi. Kengash, muvaffaqiyatli harakatlarga zamin yo`q bo`lsa, yaxshisi, umuman hech qanday operatsiya o`tkazmaslik lozimligini; harakatlar amalga oshiriladigan bo`lsa, operatsiyalar yaxshi ta`minlangan va kuchli madadga ega bo`lishi kerak, degan fikrni bildirdi. Ma`ruzada ishonchli harbiy ishtirokka zarurat tug`ilsa, ko`p sonli, yaxshi qurollangan va yaxshi o`rgatilgan qo`shin qo`llash lozimligi tavsiya etilgan. Kengash tinchlik o`rnatish missiyalarini qo`llab-quvvatlash uchun mas`ul bosh qarorgohlardagi xodimlar sonini ko`paytirish va BMTga a`zo davlatlar, ayniqsa, Havfsizlik Kengashi a`zolari tomonidan siyosiy, moliyaviy va moddiy jaihatdan yanada kuchliroq qo`llab-quvvatlanishi lozimligini isbotlab berdi. Shu bilan birga, Kengash tinchlik o`rnatuvchilarning joylardagi va bosh qarorgohlarlardagi harakatlarini baholashning yanada qat`iyroq andazalarini belgilab berdi. Bosh Assambleya Tinchlikni saqlash bo`yicha operatsiyalar departamenti xodimlari sonini 50 foizga oshirish va BMTning Brindizidagi (Italiya) Moddiy-texnik ta`minot bazasini ta`minlashga qariyb 150 million AQSh dollari ajratishni ma`qullab, ma`ruzaga o`zining iliq munosabatini bildirdi. Kotibiyat ma`muriy va ta`minot masalalarida yanada tezkorlikni ta`minlash uchun joylarga yanada kengroq vakolatlar berdi. 2001 yil 11 sentyabr voqealari yuz berib, Afg`onistonda Tolibon tuzumining qulashidan so`ng xalqaro hamjamiyat Birlashgan Millatlar Tashkilotiga siyosiy kelishuvga erishishda vositachi bo`lishni so`rab, iltimos qildi. Bosh kotib nomi zikr etilgan ma`ruzadan so`ng Laxdar Braximidan ilk bor yangi tinchlik o`rnatish operatsiyasini rejalashtirish va amalga oshirish jarayoniga rahbarlik qilishini so`radi. Bosh kotib, ushbu ma`ruza ruhi va mohiyatidan kelib chiqib, Xavfsizlik Kengashiga joylardagi vaziyatning rivojiga BMT qay yo`sinda yaxshiroq ta`sir ko`rsatishi zarurligi haqida xolis tavsiyalar berdi. U, "zangori kaskalarni" jo`natish o`rniga, BMTga asosiy siyosiy rol berilib, bu davlatdagi siyosiy, gumanitar va rivojlanish harakatlarini birlashtirish uchun BMTning Afg`onistonga ko`mak bo`yicha ixcham missiyasini (BMTAKM) tuzishni taklif qildi. Bonn kelishuvini amalga oshirishdagi muvaffaqiyatli vositachilik, xavfli darajaga yetayotgan gumanitar haloqatning yengillashishi hamda Afg`oniston muvaqqat ma`muriyatining tashkil etilishi bunday yondashuvning samarasidan dalolatdir. Yangi tinchlik o`rnatish strategiyasi va doktrinasi 2002 yil 20 mayda Sharqiy Timor mustaqilligi e`lon qilinishi bilan muvaffaqiyatli yakunlangan BMTning Sharqiy Timordagi Muvaqqat ma`muriyati (BMTShTMM) va shu kabi may oyida osoyishtalikda saylov o`tkazilib, yangi hukumat tuzilgan Syerra-Leonda qo`llanildi. BMTning Syerra-Leonni qo`llab-quvvatlash missiyasi bunday burilish uchun zamin yaratish hamda 47 000 nafardan ortiq qo`zg`olonchini qurolsizlantirish va demobilizatsiya qilishda ko`mak berdi. 2002 yil 1 mayidan boshlab xodimlarni tanlash, joylashtirish va mansabini ko`tarishning yangi tizimi joriy etildi. Bunda ularning muayyan lavozimda ishlagan muddati va qaysi tashkilotdan kelganligiga emas, ko`rsatgan xizmati va lavozimiga munosibligiga ko`proq e`tibor beriladigan bo`ldi. Dasturlar rahbarlari, kadrlarga oid yangi mexanizm umumiy "paketi"ning bir qismi bo`lmish ushbu tizim doirasida hamda Bosh kotib bilan tuzilgan va ularning erishilajak natija uchun mas`uliyatini nazarda tutuvchi shartnoma asosida, xodimlarni o`zlari mustaqil ravishda tanlash vakolatiga ega bo`ladi. Shu tariqa, o`zgartishlar Bosh kotib tomonidan amalga oshirilayotgan qaror qabul qilishda mas`uliyatni quyi, hatto, operativ xodimlar darajasigacha oshirishga yo`naltirilgan o`zgartirishlar umumiy oqimida kechmoqda. Bosh kotibning Bosh Assambleyaga 2000 yil avgustda taqdim etgan "Inson resurslarini boshqarishga oid islohot" (A-55-253) ma`ruzasidagi soddalashtirilgan jarayonlar xodimlarni tanlash va joy-joyiga qo`yish davom etishi bilan izohlanadi. BMTning amalda o`z xodimlari orasida turli mamlakatlar fuqarolari vakillarining bo`lishiga erishish hamda yuksak malakali xodimlardan voz kechmagan holda gender balansini yaxshilash tarafdori ekanligi xodimlarni ishga qabul qilish borasidagi qarorlar boshqa tashkilotlardagi kabi tez qabul qilinmasligini anglatadi. Lekin so`nggi yillarda ishga yollash jarayonining o`rtacha cho`zilishi 400 va undan ortiq kunni tashkil etdi. Bu esa haddan ziyod ko`pdir. Yangi qabul qilingan tanlov tizimida ishga qabul qilish jarayoni qariyb 90 kunni tashkil etishi belgilab qo`yilgan.Inson resurslari boshqarmasi, bundan tashqari, xodimlarning mansabini ko`tarishga oid masalani uzog`i bilan ikki hafta ichida tasdiqlashi va amalga oshirishi lozim. Barcha bo`sh o`rinlar haqidagi ma`lumotlar BMT veb-saytiga joylashtirayotgani tufayli jarayon yanada ochiqroq kechadi. Bosh kotibning inson resurslarini boshqarish masalalariga oid ma`ruzasida Kotibiyatning 7469 doimiy xodimining mobilligi masalasiga ham alohida e`tibor qaratilgan edi. Turli malakali xodimlardan tashkil topgan yanada universal fuqarolik xizmatini tashkil etish maqsadida xodimlarning muayyan lavozimni egallab turish muddati chegaralanadi; bosh qarorgohlardan uzoqda joylashgan joylarda ishlovchilar alohida rag`batlantiriladi; bundan tashqari, xodimlarni o`qitishga oid qo`shimcha dasturlar kiritiladi va mavjudlarining darajasi yanada yaxshilanadi. Boshqa tarafdan esa BMT boshqaruv zvenosi xodimlari hozir inson resurslarini boshqarish sohasidagi tezkor o`quv kurslaridan o`tishlari lozim. Bu esa kadrlar bilan ishlash sifatini oshirishni ko`zda tutib birinchi bor amalga oshirilayotgan ishga qo`shilajak muhim hissadir. Bundan tashqari, xodimlarni attestatsiyadan o`tkazishning yangi tizimi joriy etilyapti. 2001 yil oxirida ichki odilona sudlash tizimini mustahkamlash maqsadida diskriminatsiya va boshqa arzlar bo`yicha masalalarni ko`rib chiqish bilan shug`ullanib kelgan guruh o`rniga, ishlab chiqarishga oid mojarolarni hal etishda vositachilik vazifasini amalga oshiruvchi ombudsmen boshqarmasi tuzildi. Bosh kotib ilk ombudsmen lavozimiga Patritsiya Dyurrantni tayinladi. Uning vazifasiga yarashtiruv tadbirlarini o`tkazish, norasmiy vositachilik, tomonlar o`rtasidagi bahslarni yechish va arzlarni hal etishning rasmiy jarayongacha yetib bormasligining oldini olishda har qanday boshqa ma`qul keluvchi usullardan foydalanish kiradi. So`nggi o`n yilliklar mobaynida BMT xodimlariga bo`layotgan tahdidlar soni ortayotgani Bosh kotib tomonidan xodimlar xavfsizligini ta`minlash borasida tezkor choralar ko`rilishini taqoza etdi. 2000 yili u BMTning barcha bo`limlari uchun joylarda xavfsizlikni ta`minlashga doir zarur rejalashtirish, xodimlarni o`qitish, aloqa vositalari va jihozlarning asosiy andazalari darajasini joriy etish orqali ikki yillik BMT xavfsizlik tizimini mustahkamlash dasto’rini o`tkazish to`g`risidagi farmoyishni qabul qildi. 2002 yil iyunidan buyon yuzga yaqin xavfsizlik xizmati xodimi tayyorlanib, joylarga yuborildi. 1990 yillarda rivojlangan davlatlardan rivojlanayotgan davlatlarga berilayotgan rasmiy (hukumat ko`magi va qarzlar) hamda xususiy (savdo-sanoat kompaniyalari mablag`lari, hissadorlik kapitali shaklida mablag` ajratish) moliyaviy mablag` manbalari o`rtasidagi nisbatda misli ko`rilmagan o`zgarishlar ro`y berdi. Bu borada 1981-1990 yillarda rasmiy mablag` ajratish barcha mablag`larning o`rta 60% ni, xususiy manbalardan ajratmalar esa 40% ni tashkil etgan bo`lsa, 1991-95 yillarda xususiy sarmoya 80% gacha o`sgan, rasmiy sarmoyaning hissasi esa 20% gacha pasayib ketgan edi. Bosh kotib Kofi Annan, rivojlanish istiqbolini asosan xususiy sektor belgilab berayotganini hisobga olib, ishni savdo va sarmoyalar o`sishi borasidagi faollikni yanada rag`batlantirishga qaratilgan tadbirlarni amalga oshirishdan boshladi. 1997 yilda u globallashtirish afzalliklaridan birinchilar qatorida manfaat ko`ra boshlagan korporatsiyalarni "jahon fuqarosi" sifatidagi mas`uliyatni ham zimmasiga olishga chaqirdi. Keyinchalik ularga Global shartnoma imzolash taklif etildi. Mazkur hujjatga binoan unga imzo chekkan ishbilarmon tizimlar BMTning inson huquqlari, mehnat standartlari va atrof muhitga oid muhim qadriyatlarini targ`ib etishga qaratilgan faoliyatni amalga oshirishi lozim. 2000 yilning iyulida Bosh kotib bilan Global shartnomaga bag`ishlab o`tkazilgan birinchi uchrashuvda taniqli fuqarolik jamiyati va xalqaro mehnat tashkilotlarining ellikdan ortiq rahbari ishtirok etdi. Unda kompaniyalar rahbarlari Bosh kotib tomonidan ilgari surilgan g`oya o`z kompaniyalari rahbariyati tomonidan ma`qullanganini ma`lum qildi. Shundan buyon nomi zikr etilgan Shartnomani imzolagan firma va korxonalar soni 300dan oshib ketdi. Ayni paytda, BMT faoliyati turli xastalik, qashshoqlik va haloqatlar oqibatini tugatishga qaratilgan fuqarolik jamiyati tashkilotlari bilan yaqindan hamkorlikni davom ettirdi. Ular bilan amaliy aloqalar yanada mustahkamlanib, nodavlat tashkilotlarning (NDT) hukumatlararo jarayonlardagi ishtiroki yo`lga qo`yildi. Ba`zi davlatlar hukumati hozir bunday tashkilotlarni vakillarini o`zining Bosh Assambleya doimiy sessiyalarida ishtirok etuvchi delegatsiyalari tarkibiga kiritmoqda, xalqaro konferentsiya va maxsus sessiyalarda esa bunday tajriba o`zining yanada keng ifodasini topmoqda. Fuqarolik jamiyatiga oid tashkilotlar rahbarlari va ekspertlar umumjahon konferentsiyalariga tayyorgarlikka bag`ishlangan uchrashuvlar va konferentsiyalarda kechadigan muzokaralarda o`z fikr-mulohazalarini yanada faolroq aytishga kirishgan. Fuqarolik jamiyatlari guruhlari, BMT bilan tobora mustahkamlanib borayotgan aloqalaridan foydalanib, o`zining xalqaro hayotdagi mavq`eini yanada oshirib, voqealar rivojidagi ta`sirini tag`in ham ko`tarishi mumkin. Rivojlanayotgan davlatlarning o`z qarzini to`lashini yengillashtirishga oid xalqaro rejaning tuzilishiga sababchi bo`lgan 2000 yil yubiley kampaniyasi va piyodalarga qarshi minalarni ta`qiqlashga qaratilgan besh yillik xalqaro kampaniyadan keyin hukumatlar tegishli konventsiyani imzolaganliklari shundan dalolatdir. Fuqarolik jamiyati tashkilotlari inson huquqlari normalarini jahon miqyosida keng yoyish harakatida va Xalqaro jinoyat sudini tuzishda muhim rol o`ynadi. BMTning fuqarolik jamiyati va xususiy sektor bilan o`zaro hamkorlikka yangidan keng quchoq ochishi tufayli boshqa sohalarda ham katta muvaffaqiyatlarga erishildi. 2000 yili beshta yetakchi farmatsevtika kompaniyasi OITS tarqalishidan katta talofot ko`rayotgan rivojlanayotgan mamlakatlarni mazkur kasallikka qarshi antiretroviral dori-darmon bilan ko`proq ta`minlash strategiyasini ishlab chiqish masalasida BMT muassasalari bilan muloqotga jalb qilindi. Fuqarolik jamiyati tashkilotlari farmatsevtika kompaniyalariga ko`rsatgan ta`sir va Bosh kotibning bu masalani soha kompaniyalari bilan muhokama etish chog`idagi qat`iyati qator mamlakatlarda dori-darmon narxining keskin tushishiga olib keldi. Bunda dori-darmonning yuqori sifatli, mo`ljallangan manzilga aniq yetib borishi va arzon dori-darmondan foydalanish uchun zarur bo`ladigan asosiy klinik infratizimning ta`minlanishi borasida zarur choralar ko`rildi. Bosh Assambleyaning 2001 yil iyunida VICh-OITS bo`yicha o`tgan maxsus sessiyasi arafasida amalga oshirilgan yana bir tadbir - hozir OITS, bezgak va sil kasalligi bo`yicha global jamg`arma, deb ataluvchi jamg`armaning tashkil etilishi bo`ldi. Jamg`armaning tashabbuskori bo`lgan Bosh kotib Kofi Annan uning, avvalo, davlat muassasalari va fuqarolik jamiyati tashkilotlari hamda xususiy sektor o`rtasida o`ziga xos ko`prik bo`lishini nazarda tutgan. Axborot-kommunikatsiya texnologiyalariga doir yaqinda tashkil etilgan maxsus guruhdagi oliy texnologiyalar sohasida faoliyat yurituvchi texnik ekspertlar, fuqarolik jamiyati tashkilotlari yetakchilari va kompaniyalar rahbarlari mazkur sohalar bo`yicha dunyo mamlakatlari o`rtasidagi mavjud uzilishlarga barham berish ishiga o`z hissasini qo`shmoqda. 1997 yili Ted Terner BMT o`z oldiga qo`ygan maqsadlarga erishishida ko`mak ko`rsatish uchun 1 milliard AQSh dollari miqdorida mablag` ajratajagini ma`lum qildi. Buning natijasi o`laroq 1998 yilning martida Xalqaro hamkorlik jamg`armasi (BMTXHJ) tuzildi. BMTning T. Terner xayr-ehsoni hisobidan tuzilgan Jamg`arma- jamoat hayriya tashkiloti sifatida 2002 yilda talay ishlarni amalga oshirdi. Jumladan, Jamg`arma o`z dasturlarida bolalar sog`lig`ini saqlash, aholishunoslik, ayollar, atrof muhit, tinchlik, xavfsizlik va inson huquqlarini himoya qilish borasidagi loyihalarni qo`llab-quvvatlash uchun 484 million dollar ajratishni ko`zda tutdi. Jamg`arma korporatsiyalar, fondlar va sahovatparvar tashkilotlar bilan mavjud munosabatlarni mustahkamlab, yangilari bilan hamkorlik aloqalarini o`rnatmoqda, xususiy sektorga hamkorlikning yangi jabhalarini taklif etmoqda. 2000 yil sentyabrdagi Ming yillik sammitida qabul qilingan Ming yillik deklaratsiyasida belgilab olingan rivojlanish yo`lidagi maqsadlarda 147 davlat va hukumat rahbarlari hamda 191 mamlakat vakillari rejalarni global tarzda qo`llash borasida misli ko`rilmagan kengqamrovli maqsadlar majmuini tasdiqladi. Ming yillik deklartsiyasida tinchlik va xavfsizlik, atrof muhitni muhofaza qilish, inson huquqlari, zulmsiz boshqaruv va Afrikaning maxsus ehtiyojlarini ta`minlashga qaratilgan kurashga oid maqsad va boshqaruv printsiplari belgilab berilgan. Rivojlanish borasida qashshoqlikni kamaytirish, kasalliklar, ocharchilik, savodsizlik va genderga oid kamsitishlarga qarshi kurashga qaratilgan muayyan vazifalar qo`yilgan. Ularni amalga oshirish muddatlari aniq belgilangan: ko`pchilik vazifalar 2015 yilning oxirigacha amalga oshishi kerak. Ming yillik deklaratsiyasida belgilab olingan rivojlanish yo`lidagi maqsadlar hozir milliy, regional va xalqaro miqyosdagi ijtimoiy va iqtisodiy rejalashtirishda o`ziga xos hisob nuqtasi sifatida keng qo`llanilmoqda; mazkur maqsadlar fuqarolik jamiyati, hukumatlar va faoliyati ko`pqirrali tashkilotlarni birlashtiruvchi umumiy g`oya sifatida xizmat qilyapti. Kofi Annan Bosh kotib lavozimiga ikkinchi marta saylanganidan so`ng Ming yillik deklaratsiyasida beligila berilgan vazifalarni amalga oshirishni Kotibiyat o`z faoliyatining bosh maqsadi sifatida qabul qilishi lozimligi haqida ko`rsatma berdi. Kotibiyat xalqaro hamjamiyatning bu boradagi faolligini qo`llab-quvvatlashga oid xatti-harakatlarini kuchaytirdi. Ming yillik deklaratsiyasida belgilangan rivojlanish yo`lidagi maqsadlarini amalga oshirish borasida qanday ishlar amalga oshirilishi lozim va ularning ijrosi uchun kimlar mas`ulligi qayd etilgan va barcha amal qilishi lozim bo`lgan yo`nalishlarni aniqlash 2000 yilning sentyabrida boshlangan edi. Bir yil o`tgach, rivojlanish yo`lidagi maqsadlarining bajarilish jarayoniga oid dastlabki yillik hisobot chop etildi. Unda rivojlanishga oid sakkiz sohasi bo`yicha jahon miqyosida va muayyan mintaqalarda erishilgan ijobiy natijalar yoki boy berilgan imkoniyatlardan dalolat beruvchi asosiy tendentsiyalar o`z ifodasini topgan edi. Amalga oshirilgan ishlar haqidagi bunday hisobotlar 2015 yilgacha har yili chop etib boriladi. MDH. Mustaqil Davlatlar Hamdo'stligi (MDH)-Sovet Ittifoqi tarqagandan so'ng uning sobiq a'zolarining hamdo'stligi sifatida imzolangan shartnoma asosida tashkilot tuzilgan va unga shunday nom qo'yilgan. Afrika. G'arbiy Afrika. Markaziy Afrika Sharqiy Afrika. Ba'zida Misr va Sudan ham bu regionga kiritiladi. Janubiy Afrika. The Democratic Republic of the Congo and Tanzania, though more commonly reckoned in Central and Eastern Africa respectively, are occasionally included in Southern Africa. "Apropos", the Southern African Development Community (SADC) was established in 1980 to facilitate co-operation in the region, which includes all of the above except Comoros (totalling 15 members). The Southern African Customs Union (SACU), created in 1969, comprises the five countries in the UN subregion of Southern Africa. The term "Southern Africa" was also used to refer to South Africa and the "independent" Bantustans that were re-incorporated into South Africa following the end of Apartheid in 1994. Janubiy Afrika olmos qazib olish bo'yicha birinchi o'rinda turadi Antarktida. Antarktida dunyo xaritasida ajralib koʻrsatilgan. Antarktida Yer sayyorasining eng janubiy qitʼasidir. Yuzasi — 14 400 000 km² (shundan 98 foizi muz bilan qoplangan), aholisi (nomuntazam) — 1 000 kishi. Janubiy Qutb shu qitʼada joylashgan. Antarktidadagi «Vostok» stansiyasida eng quyi harorat, −89 °C oʻlchangan. Osiyo. Osiyo dunyo xaritasida ajralib koʻrsatilgan. Osiyo Yer sayyorasining eng katta qitʼasidir. U Yer sathining 8,6% ini qoplaydi. Yuzasi - 43 810 582 km², aholisi - 3 879 000 000 kishi. Dengiz sathidan oʻrtacha balandligi - 1010 m, eng yuqori nuqtasi - Everest Choʻqqisi, 8848 m, eng quyi nuqtasi - Lut koʻli, -392 m. Biologiya. Biologiya (yunoncha βίος, "bios", "hayot"; va λόγος, "logos", "bilim") hayot va u bilan bog‘liq masalalar tadqiqotidir. U empirik fanning jonli organizmlarning tuzilishi, funksiyalari, o‘zgarishi, kelib chiqishi, evolyutsiyasi va o‘lishini o‘rganuvchi sohasidir. U turli organizmlarni saralaydi, ularning ishlashini, turlarning paydo bo‘lishini, ularning o‘zaro va atrof-muhit bilan munosabatlarini tasvirlaydi. Biologiya botanika, zoologiya, fiziologiya kabi turli ostsohalarga bo‘linadi. Biologiya tirik tabiat to`g`risidagi bilimlar tizimini birlashtiruvchi fan sifatida namoyon bo`ladi. Chunki bu fanda ilgari o`rganilgan dalillar tarixiylik nuqtai nazaridan ma'lum tizimlarga keltiriladi va ularning yig`indisi organik olamning asosiy qonuniyatlarini aniqlashga imkon yaratadi.Ana shu qonuniyatlar asosida tabiatdan oqilona foydalanish, uni muhofaza qilish va qayta tiklash ishlari amalga oshiriladi. Hozirgi kunda biologiyaning turli sohalarida quyidagi ilmiy-tadqiqot usullaridan foydalanib kelinmoqda. Bularga kuzatish, taqqoslash, tarixiy va eksperimental usullar kiradi. Kuzatish usuli. Eng dastlabki usullardan biri bo`lib, uning yordanida har qanday biologik hodisani tasvirlash, ta'riflash mumkin. Keyinchalik bu usuldan turlarni aniqlashda ham keng foydalanilgan. Bu sohada K. Linney juda katta muvoffaqiyatlarga erishgan. Bu usul bugungi kunda ham ahamiyatini yo`qotmagan. Taqqoslash usuli yordamida bir xil predmet yoki hodisalarni boshqa predmet yoki hodisalar bilan o`xshashligi va farqini aniqlash yo`li orqali ularning mohiyatini ochishga asoslangan Bunda turli hodisalar uchun umumiy hisoblangan qonuniyatlarni ochishga imkon yaratiladi. Tarixiy usulni biologiyada qo`llanilishi Ch.Darvinning nomi bilan bog`liq, bu usul biologiyada chuqur sifatiy o`zgarishlarni vujudga kelishiga sabab bo`ladi. Hozirgi kunda bu usul yordamida hozirgi zamon olamini va uning o`tmishini ko`rsatuvchi ma'lumotlar asosida tirik tabiatni rivojlanish jarayonlarini aniqlash mumkin. Eksperimental yoki tajriba usuli biologiyada O`rta asrlarda qo`llangan bo`lsa, haqiqiy ravnaqi fizika va kimyo fanlarining usullarini qo`llash tufayli 19-20 asrlardan keng qo`llanila boshlandi. Bu usullar biologiyaning tegishli sohalaraida foydalanilib kelinmoqda va ular bir-birini to`ldiradi. Sayyora. Sayyora'" ("sayyor", harakatchan) — keskin termoyadroviy reaksiyalardan xoli boʻlgan yulduz atrofida aylanuvchi, mehvarida oʻzidan katta jism mavjud boʻlmagan va mehvarining ekssentrisiteti 0 ga yaqin boʻlgan osmon jismi. Quyosh tizimidagi sayyoralar massasi va hajmi Quyoshnikidan bir necha oʻn-yuz marta kam. Antik davrda, hatto undan avval yettita «sayyora»: Quyosh, Oy, Merkuriy, Venera, Mars, Yupiter, Saturn «qoʻzgʻalmas» yulduzlar orasidan ajratilib koʻrsatilgan edi. Bu yoritkichlarning hammasi Yer atrofida aylanadi, deb hisoblanardi. 16 asr boshidagina polyak astronomi, geliosentrik tizim muallifi Nikolai Kopernik Yer atrofida faqat Oy aylanishini, qolgan sayyoralar esa Yer kabi Quyosh tizimi markazi boʻlgan Quyosh atrofida aylanishini koʻrsatdi. Quyoshning oʻzi esa sayyora emas, u yulduzdir, chunki yorugʻlikni qaytarmaydi, balki oʻzi chiqaradi. Oy ham sayyora emas — u Yer yoʻldoshi. Yangi davrda yana uch sayyora kashf etildi: Uran (1781, Villiam Gershel), Neptun (1846, Jon Adams, Urben Leverye, Iogann Galle), Pluton (1930, Persival Lovell, K. Tombo) (Pluton keyinchalik (2006dan) sayyora sifatida koʻrilmaydigan boʻldi). Bundan tashqari minglab kichik sayyoralar (asteroidlar) ochilgan, ularning diametrlari bir necha yuz kilometr va undan kam. Quyosh. Quyosh - Quyosh tizimining markaziy jismi, qizigan plazma shari. Q. Yerga eng yaqin yulduz. Massasi 1,990 kg (Yernikidan 332958 marta ko`p). Q.da Quyosh tizimi massasining 99,866 foizi jamuljam. Yerdan Q.gacha masofa 1,4710 m dan (yanvar) 1,5210 m gacha (iyul) bo`lib, o`rtacha 1,4960 m ni tashkil etadi (astronomik birlik). Q. diametri 1,392 9 m (Yer ekvatori diametridan 109 marta ko`p). O`rtacha zichligi 1,41 kg/m3. Q. sirtida erkin tushish tezlanishi 273,98 m/s kvadrat, parabolik tezlik (ikkinchi kosmik tezlik) esa 6,18 m/s. Sirtidagi harorat 5770 K. Osmon. Osmon koinot yoki atmosferaning biror sayyora sirtidan ko‘rinuvchi qismidir. Osmon rangi atmosferadagi gazlarning yorug‘likni yutish va sindirish xusuiyatlariga bog‘liq bo‘ladi. Massa. Massa — asosiy fizik o'lcham birliklaridan biri bo'lib, materiya ning inertsion va gravitatsion xossalarini aniqlovchi skalyar kattalik. SI da massa kg da o`lchanadi. Xossalari. formula_1 "c" — yorug'lik tezligi Hajm. Hajm — geometrik jism sirtlari bilan chegaralangan fazo qismi. Oddiy holatlarda qirrasi birga teng kublar soniga teng koʻriladi. Antik davr. Antik davr — (lot. "antiquus" — qadimiy) qadimgi yunonlar va rimliklar madaniyatiga xos davr. Uygʻonish davrida yuzaga kelgan atama. Asr. Asr - yuz (100) yilga teng vaqt birligi. Astronom. a>ni koʻpincha zamonaviy astronomiya otasi, deb atashadi. Astronom — astronomiya bilan shugʻullanuchi ilmiy xodim. Muallif. Muallif yoki avtor (lot. "au(c)tor"), deb badiiy yoki ommabop asar, ilmiy tadqiqot, loyiha, ixtiro va boshqalar yaratuvchisiga aytiladi. Diametr. Diametr — (lot. "diametros" — koʻndalang) aylana markazidan oʻtuvchi vatar. Shu vatar uzunligi (ikki radiusga teng). Kilometr. Kilometr - Xalqaro birliklar sistemasida uzunlikning karrali birligi, 1000 metrga teng. Belgilanishi "km". 1 km = 0,62137 ingliz mili = 0,53996 dengiz mili. Astronomiya. Astranomiya, koinot va undagi hodisalarni o`rganuvchi tabiiy fandir. Kimyo. Kimyo tabiiy fanlar qatoriga kiradi. U dunyoni tashkil etgan elementlarni hamda shu elementlardan hosil bo’lgan turli - tuman moddalarni, ularning tarkibi, tuzilishi, xossalari va o’zgarishlarini, shuningdek, bu o’zgarishlarda sodir bo’ladigan xossalarni o’rganadi. Qirgʻiziston. Qirgʻiziston (Qirgʻiz Respublikasi) poytaxti — Bishkek shahri. BMT aʼzosi Olmoniya. Olmoniya — ("olm." "Deutschland") Yevropa qitʼasining markazida joylashgan, umumiy maydoni 357.050 km²ga teng boʻlgan mamlakat. Rasmiy nomi — Bundesrepublik Deutschland (BRD)- Olmoniya Federativ Respublikasi. U Daniya, Polsha, Chehiya, Avstriya, Shveytsariya, Fransiya, Luksemburg, Belgiya va Niderlandlar (Hollandiya) kabi mamlakatlar bilan chegaradoshdir. Shimolda Shimoliy va Sharqiy dengiz orqali tabiiy chegara mavjud. Mamlakatning poytaxti va mamlakat boshqaruvi Berlin shahridadir. Baʼzi bir federal vazirliklar eski poytaxt Bonnda joylashgan. Choʻlpon, Abdulhamid Sulaymon oʻgʻli. Abdulhamid Sulaymon oʻgʻli Choʻlpon yangi oʻzbek sheʼriyatining asoschilaridandir. Choʻlpon 1897-yili Andijon shahrida ziyoli oilada dunyoga kelgan. Choʻlpon boshlab eski maktabda, soʻng madrasada oʻqiydi. Andijondagi rus-tuzem maktabida taʼlim oladi. Sharq adabiyoti, arab, fors tillarini oʻzlashtiradi, rus tili va adabiyotini oʻrganadi. Choʻlpon 10-yillarning oʻrtalaridan ijtimoiy va ijodiy faoliyat bilan shugʻullana boshlaydi. U «Qalandar», «Andijonlik», «Choʻlpon» taxalluslari bilan matbuot nashrlarida maqola, sheʼr va turii xabarlar bilan chiqib turadi. Uning «Doʻxtir Muhammadyor», «Vatanimiz Turkistonda temir yoʻllar», «Adabiyot nadir?» kabi ilk hikoya va maqolalarida hamda oʻnlab sheʼrlarida Jadidchilik gʻoyalarining oshkora ifodalanganini kuzatishimiz mumkin. Shoirning qisqa umri davomida «Tong sirlari», «Uygʻonish», «Buloqlar» kabi sheʼriy toʻplamlari nashr etilgan. Uning teatr sohasida qilgan ishlari ham alohida eʼtiborga sazovor. Choʻlpon oʻzbek davlat drama teatrida adabiy emakdosh vazifasida ishlash bilan birga oʻnga yaqin pyesalar, teatr maqolalari yaratgan, uning «Yorqinoy», «Oʻrtoq Qarshiboyev», «Choʻrining isyoni», «Mushtumzoʻr», «Zamona xotuni» kabi sahna asarlari oʻzbek dramaturgiyasi taraqqiyotiga niuhim hissa boʻlib qoʻshildi. Choʻlpon «Kecha va kunduz» nomli roman eʼlon qilib, oʻzbek romanchiligi rivojiga ham katta taʼsir koʻrsatdi. Bu asarida xalqimizning asr boshlaridagi hayoti manzaralarini tasvirlar ekan, istibdod vajaholat millatning taraqqiyotini va hurligini boʻgʻuvchi manfur hodisalar ekanini badiiy aks ettiradi. Oʻzbek adabiy tarjima maktabining rivojianishida ham Choʻlponning beqiyos hissasi bor. U M.Gorkiyning «Ona» romani, A.S.Pushkinning «Dubrovskiy», «Boris Godunov» hamda Shekspirning «Hamlet» tragediyasini va yana oʻnlab xorijiy asarlarni oʻzbek tiliga mohirlik bilan oʻgiradi. Choʻlpon bufun ongli hayoti davomida oʻz Vatanining ozodligi, erki, kelajagi uchun qaygʻurdi va yonib sheʼrlar yozdi, turii janrlarda asarlar yaratdi. U 1928-yildan boshlab to umrining oxirigacha tazyiq ostidayashadi, chunki uning butun ijodidamilliy gʻoyaqizil ip boʻlib oʻtgan. U mustabid tuzum ostida ezilib yotgan millatni, xalqni kuylar edi. Lekin tazyiqlar nihoyatda kuchaygan bir sharoitda ham oʻz eʼtiqodidan qaytmadi. Ana shu eʼtiqodi va irodasi tufayli 1937-yil qatagʻon qurboni boʻldi. Choʻlpon 1938-yil 4-oktabrda Toshkentda Boʻzsuv boʻyida qatl etiladi. Abdulhamid. Oʻzbek yangi sheʼriyatining asoschilaridan biri, dramaturg, nosir, publitsist va tarjimon. Choʻlpon 1897-yili Andijonda tugʻilgan. Eski maktabda savod chiqargan. Keyin rus-tuzem maktabida oʻqigan. 1914-yili Toshkentga keladi va oʻz faoliyatini «Sadoi Turkiston» gazetasi bilan bogʻlaydi. Uning asarlari Orenburg, Ufa, Qozon va Bogʻchasaroyda chiqadigan gazeta va jurnallarda ham bosilib turgan. 1916—1917-yillarda Orenburgda yashaydi va u yerda boshqird hukumati mahkamasida kotib boʻlib ishlaydi. Soʻng Toshkentga qaytadi. 1920 yilgacha TurkRosTAda xizmat qiladi. 1920-yili Bokuda boʻlgan Sharq xalqlari qurultoyida qatnashadi. Oʻsha yili Fitrat taklifi bilan Buxoroga boradi va oʻzbek tilida chiqadigan «Buxoro axbori» gazetasiga rahbarlik qiladi. Bir yilcha ishlab Toshkentga qaytadi. Adabiyot va madaniyat ishlari bilan shugʻullanadi. 1924—1926-yillarda Choʻlpon Moskvada yashaydi. U yerda ochilgan Oʻzbek dramstudiyasiga rahbarlik qiladi. Choʻlpon dastxati. Goʻzal sanʼatlar.. Shundan keyin jadidlarga qarshi boshlangan kompaniya Choʻlponni ham chetlab oʻtmadi. Taʼqib va tazyiqlarga qaramay, u qizgʻin ijodiy faoliyat bilan shugʻullandi. 30-yillarning boshida yana Moskvaga ketadi va SSSR Markaziy Ijroiya Komitetida tarjimon boʻlib ishlaydi. Choʻlpon 1937-yil 14-iyulda qamoqqa olinadi va 1938-yil 4-oktyabrda otib oʻldiriladi. Choʻlponning «Oʻzbek yosh shoirlari» (1923), «Goʻzal yozgʻichlar» (1925), «Adabiyot parchalari» (1926) majmualarida chop etilgan sheʼrlari, oʻz sheʼrlari asosida nashr qilingan «Uygʻonish» (1922), «Buloqlar» (1923), «Tong sirlari» (1926), «Soz» (1935) kabi toʻplamlari yangi oʻzbek sheʼiyati taraqqiyotida muhim oʻrin tutadi. Uning «Kecha va kunduz» (1936) romani, «Doʻxtur Muhammadyor» (1914), «Qor qoʻynida lola», «Novvoy qiz», «Oydin kechalarda» hikoyalari yangi davr oʻzbek nasri rivojiga salmoqli hissa boʻlib qoʻshildi. Choʻlponning «Yorqinoy» (1920), «Xalil farang» (1921), «Choʻrining isyoni» (1926), «Yana uylanaman» (1926), «Mushtumzoʻr» (1928), «Oʻrtoq Qarshiboev» (1928), «Hujum» (1928) kabi dramalari uning dramaturg sifatida ham samarali ijod qilganligini koʻrsatadi. Milliy istiqlol va ozodlik gʻoyalari Choʻlpon ijodining leytmotivini belgilaydi. Choʻlpon Pushkinning «Dubrovskiy», «Boris Godunov» asarlarini, Gorkiyning «Ona» romani va «Egor Bulichev» peʼsasini, Lohutiyning «Evropa safari»ni, Gotsiyning «Malikai Turandot», Shekspirning «Hamlet» dramalarini oʻzbek tiliga tarjima qilish orqali oʻzbek va jahon adabiy aloqalari rivojiga munosib hissa qoʻshdi. Choʻlpon ijodi bilan OʻzMU professorlari O. Sharofiddinov, U. Normatov, N. Karimov, D. Quronov, B. Doʻstqoraevlar ilmiy tadqiqot ishlarini olib bormoqdalar. Choʻlponga Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti farmoniga koʻra Navoiy nomidagi Davlat mukofoti berildi. Uning «Kecha va kunduz» romani asosida videofilm yaratilgan. Abdulhamid Choʻlpon asarlari xorijiy tillarda. Choʻlponning tanlangan asarlari birinchi marotaba rus tilida 2009-yil Moskvadagi Voskresenye nashriyotida chop etildi. Ushbu toʻplam uning «Kecha va kunduz» romani, «Yorqinoy» pesasi va 1915-1938-yillarda yaratilgan bir qator she'rlarini oʻz ichiga olgan. Tanlangan asarlar Hamid Ismoilov tomonidan tarjima qilingan. Shu yilning o‘zida «Kecha va kunduz» romanining Stéphane A. Dudoignon tomonidan fransuz tiliga tarjimasi Fransiyada Bleu Autour nashriyotida chop etildi. 2008-yil Parijda chop etilgan Oʻzbekiston sheʼriyati antologiyasida («Anthologie de la poésie d'Ouzbékistan») Choʻlponning bir nechta sheʼrlari fransuz kitobxonlariga havola qilingan. Tarjilonlar Hamid Ismoilov va Jean-Pierre Balpe. Is'hoqxon Ibrat. Is'hoqxon Ibrat (1862-1937) ma'rifatparvar shoir, zabardast tilshunos, tarixshunos olim, ilk о'zbek matbaatchilaridan bо'lib, 1862-yilda Namangan yaqinidagi То'raqo`rg`оn qishlog`ida tug`ilgan. Dastlabki ma'lumotni eski maktabda, so`ngra onasining qo`lida oladi. Keyinroq Qo`qonga borib madrasaga о'qishga kiradi. Is'hoqxon Ibrat 1886-yilda madrasani tugatib, То'raqo`rg`onga qaytib keladi. U о'z faoliyatini pedagog sifatida qishloqda ma'rifat tarqatish bilan boshladi. 0'sha yili eski mahalliy maktablardan ancha farq qiluvchi yangicha maktab ochadi. Is'hoqxon Ibrat 1887-yilda haj safariga otlanadi. So`ng u Sharq mamlakatlari Ьо'ylab sayohatni davom ettiradi. Yevropaning Istambul, Sofiya, Afina, Rim kabi markaziy shaharlarida bо'ldi, ancha vaqt Jidda shahrida istiqomat qiladi, Bombey va Kalkuttada yashaydi. Is'hoqxon u yerlarda ko`р ishlatiladigan arab, fors, hind-urdu vа ingliz tillarini mukammal о'rgandi. U 1896-yilda о'z vataniga qaytib keldi. 1901-yilda "Lug`ati sitta-alsina" asarini bosmadan chiqaradi. Mazkur lug`at jadid maktablarida sharq va rus tillarini о'rganishda birdan bir qo`llanma sifatida foydalanib kelindi. Is'hoqxon Ibrat 1912-yilda yozuvlar tarixiga bag`ishlangan "Jome' ul-xutut" ("Yoshlar majmuasi") asarini yaratdi vа о'z matbaasi "Matbaayi Is'hoqiya"da bosmadan chiqardi. Ibrat chin qalbdan о'z xalqining ilmli, ma'rifatli bо'lishini istadi. Keyingi 20-yil ichida 14 ta ilmiy-:. tarixiy, lingvistik asar yozdi. 30 yillik poetik ijodining majmuyi bо'lmish "Devoni Ibrat" she'rlar to`plamini tuzdi. Tarixshunoslikka oid "Tarixi Farg`опа", "Tarixi madaniyat" va "Mezon uz-zamon" ilmiy asarlarini yaratdi. Ibratning so`nggi yillardagi hayoti ancha tahlikali о'tdi. 1935-yildan u hamma lavozimlardan olib tashlandi. 1937-yilning aprel oyida 75 yoshli keksa shoir ча ma'rifatparvarni hibsga oladilar. Ibrat Andijon turmasida vafot etadi. Asaka. Asaka - UzDaewoo chiqariladigan shahar. Qoratepa. Qoratepa - Andijon viloyatidagi Farg'onaning Quva qishlog'iga yaqin bo'lgan qishloq. Sentr joylari: Stansiya (Poyiz yo'li yaqinida), Bozorboshi... Muhammad. Muhammad ibn Abdulloh(arabcha محمد; Makka — 632, Madina) Islom dining asoschisidir. Musulmonlar tomonidan oxirgi payg'ambar va Alloh tomonidan vahiy orqali joʻnatilgan kitob Qur'onni odamlarga yetkazgan shaxs sifatida koʻriladi. Ulugʻ Nasab. Insonlarning orasida boʻlishlik bilan sharaflantirgan Sayyidul Akrom Muhammad ibni Abdulloh. Otasi Abdulloh, onasi Omina edi. Omina Quraysh qabilasi Zuhra jamoasiga mansub Vahibning qizi; Abdullohning otasi Abdulmuttalib Quraysh qabilasining moʻtabar oqsoqollaridan boʻlib, qabiladoshlarining boshiga mushkul ish tushganda yoʻl-yoʻriq koʻrsatar, katta ishlarda odamlar hamisha uni orqasidan borishar edi. Onasi Fotima maxzum jamoasiga mansub Umarning qizi edi. Abdulmuttalibning otasi Hoshim, onasi Salmo boʻlib, u Hazraj qabilasi, Najjor jamoasiga mansub Amrning qizi edi; Hoshimning otasi Abdumanaf, onasi esa Otika edi. Otika Salmiy jamoasiga mansub Murraning qizi edi. Abdumanafning otasi Qusay, onasi Hubba boʻlib, u Huzoa jamoasiga mansub Hulaylning qizi edi. Johiliyat davrida Baytulloh hizmatini boshqarish, ziyoratga keluvchilarni ovqat va suv bilan taʼminlash, quraysh qabilasining maslahat yigʻinlarini ochish Qusayning qoʻlida edi. Bunday yigʻinlar uning uyida oʻtkazilar, janglarda tugʻ koʻtarish huquqi ham uning ixtiyorida edi. Qusay jon berish chogʻida bu vazifalarni oʻgʻli Abduddorga topshirdi. Lekin Abdumanafning avlodi amakisi Abduddorning bunday faxrli lavozimni egallashiga norozilik bildirishdi. Ular oʻrtasidagi kelishmovchilik katta mojaroga aylanish xavfi tugʻilganda ikki tomonning oqil kishilari kengashib, Abdumanaf avlodiga Baytulloh ziyoratiga keluvchilarni zamzam suvi hamda ovqat bilan taʼminlash huquqini berdi. Bu ishga shariat ham ruxsat berdi. Bu vazifa hanuzgacha shu avlodning ilkida. Tugʻ qadash Abduddorning bir avlodidan ikkinchisiga oʻtaverdi. Faqat Islom dini dunyoga kelgach, bu vazifa xalifa ixtiyoriga oʻtib, hukmdor oʻzi munosib koʻrgan kishini tayin etadigan boʻldi. Maslahat kengashlari va farmon chiqarish huquqi ham xalifaga berildi. Qusayning otasi Kilob, onasi Fotima yamanlik Azdushanua qabilasidan boʻlmish Saʼdning qizi edi. Kilobning otasi Murra, onasi Xind edi. Xind esa Fixr ibn Molik: jamoasiga mansub Sarirning qizi edi. Murraning otasi Kaʼb, onasi Vaxshiya Fixr jamoasidan boʻlmish Shaygbonning qizi edi. Koibning otasi Luay, onasi Moriya Quzoa qabilasiga mansub Kaʼbning qizi edi. Luayning otasi Gʻolib, onasi Xuzao jamoasiga mansub Amrning qizi Salmo edi. Gʻolibning otasi Fixr, onasi Xuzayl qabilasidan boʻlmish Saʼdning qizi Laylo edi. Koʻpgina rivoyatlarda Fixr Qurayshning oʻzi, qurayshlar fixrning avlodi dyeyiladi. Quraysh qabilasi oʻn ikki jamoadan iborat: Abdumanaf jamoasi, Abduddor ibn Qusay jamoasi, Asad ibn Abduluzzo ibn Qusay jamoasi, Zuxra ibn Kilob jamoasi, Maxzum ibn Yakiza ibn Murra jamoasi, Taym ibn Murra jamoasi, Adiy ibn Kaʼb jamoasi, Saxm ibn Xusais ibn Amr ibn Kaʼb jamoasi, Omir ibn Luay jamoasi, Taym ibn Gʻolib jamoasi, Xoris ibn Fixr jamoasi, Muxarib ibn Fixr jamoasi. Ulardan Makkada oʻtroqlashganlari soy qurayshlari, shaxar atrofiga joylashganlari esa sirtdagi qurayshlar dyeyiladi. Fixrning otasi Molik, onasi jurxumlik Xarsning qizi Jandala edi; Molikning otasi Nazr onasi Qays Aylonga mansub Advonning qizi Otika edi; Nazrning otasi Kinona, onasi Murr ibn Odning qizi Barra edi; Kinonaning otasi Xuzayma, onasi Qays Aylonga mansub Saʼdning qizi Avona edi; Xuzaymaning otasi Mudrika, onasi kuzoalik Aslamning qizi Salmo edi; Mudrikaning otasi Ilyos, onasi sharaf va obroʻda zarbulmasal bulgan Xindaf edi; Ilyosning otasi Muzar onasi Rabob Junda ibn Maʼdning qizi edi; Muzarning otasi Nizor, onasi Savda Akning qizi edi; Nizorning otasi Maʼd, onasi Muona jurxumlik Javshamning qizi edi, Maʼdning otasi esa Adnon edi. Muhammad alayhis-salomning nasl-nasabi haqida; tadqiqotchi olimlar va muhaddislar shunday yakdil fikrga kelishgan, shuningdek ular Adnonning ajdodlarini sanash durust emas, deb hisoblashadi… Qisqasi, paygʻambar alayhis-salomning nasl-nasabi Ibrohim alayhis-salomning arablashib ketgan oʻgʻli Ismoil alayhissalomga borib tutashadi. Bundan koʻrinadiki, rasulullohning ajdodlari pok, mo’tabar va nufuzli kishilar boʻlgan. Paygʻambar boʻlishning eng zarur shartlaridan biri nasl-nasabning toza bo'lishligidir. Olloh taolo rasulullohning ajdodlarini johiliyat davridagi nopok ishlardan, buzuqliklardan, razolatdan o'z hifzu himoyasiga olib asragan. Abdullohning Ominaga uylanishi. Abdulloh Abdulmuttalibning eng suyukli bolasi edi. U oʻn sakkiz yoshga kirganda otasi unga Vahobning qizi Ominani olib byerdi. Vahob Abdumonofning oʻgʻli, Abdumonof Zuxraning oʻgʻli, Zuhra esa Kilobning oʻgʻli edi. Omina quraysh ayollari orasida nasl-nasab jixatdan eng zoti poklardan hisoblanardi. U Abdullohga turmushga chiqqach, paygʻambar alayhis salomga homilador boʻldi. Gumona endigina ikki oyga toʻlganda Abdulloh vafot etdi. Adiy ibn Najjor avlodidan bulmish togalari uni Madinaga dafn etdilar. Abdulloh Shom (Suriya)ga, savdo-sotiw bilan borib kyelayotganida Madina shahrida qazo kildi. Ominaning oy kuni yetib, guzal axlok, ilm-maʼrifat va pokiza eʼtikod bilan olamni munavvar Etguvchi chakalok tugildi. Misrlik munajjim Maxmud Posho Muhammad alayhissalom rabiul avval (xijriyning uchinchi oyi)ning tukkizinchi kuni dushanba ertalab tugilganini, bu quvonchli hodisa melodiy 571-yil turtinchi oyning 21-kuniga, yaʼni fil voqeasining birinchi yiliga tugri kelishini aniklagan. Muhammad sallollohi alayhi vasallam Bani Hoshim kuchasidagi Abutolib xonadonida dunyoga keldi, Abduraxmon ibn Avfning onasi Shaffo doyalik qildi. Bu xushxabarni eshitgan Muhammadning buvasi chaqaloqqa Muhammad deya ism quydi. Ilgari arablarda bunday ot quyish rasm bulmagan edi. Avvalgi paygʻambarlarga nozil qilingan deb hisoblanuvchi Tavrot, Injil kabi kitoblarda bu ism zikr etilgan, Alloh usha kitoblar zikr kilingan narsani amalga oshirishni iroda kilib, Muhammadning ismini buvasining kungliga solgan. Muhammadning enagasi Abdullohning churisi habash Ummu Ayman Baraka, ilk daf’a emizgan ayol esa amakisi Abulaxabning churisi Suvayba edi. Emizish. Bola soglom va ziyrak boʻlib oʻsishi uchun arablarda sahroyi ayollardan sut ona topib emizish odati bor edi. Ular shaharda oʻsgan bola boʻshang, anqovrok boʻladi, deb hisoblashardi. Kunlarning birida Saʼd ibn Bakri qabilasidan bir guruh ayol emizadigan bola izlab shaxarga kyeladi. Muhammad alayhis-salomga sut ona boʻlish Abu Zuaybning qizi Halimaga nasib etdi. Halimaning eri chorvador Abukabsha edi. Quraysh xalki paygʻambar alayhis-salomni masxaralab kulganda u kishini Abukabshaga mansub kilib, bu Abukabshaning oʻgli nukul osmondan gapiradi, dyeyishardi. Rasululloxni toʻrt yildan ortik vakt ichida emizgan Halimaning oilasiga baraka yogilib turdi. Rasulullohning koʻkragi yorilishi. Paygʻambar alayhis-salom Halimaning tarbiyasida yurgan vaktlarida inson akliga sigmaydigan goyat sirli xodisa yuz byeradi. Rasululloxning koʻkraklari yorilib, kora nukta — shayton vasvasasi olib tashlanadi. Bu vokyeadan koʻrkib kyetgan Halima u kishini onalariga eltib topshiradi va ularning esxonasini chikarib yuborgan xodisani shunday bayon etadi: "Bolalar bilan uyimizning orkasida oʻynab yurishgan edi, toʻsatdan oʻglim yugurib kirib, qurayshlik ukamni ok kiyimli ikki kishi ushlab olib yerga yotkizishdi, kyeyin kornini yorib, kamchi dastasi bilan ichini titkilashyapti, dyedi. Otasi ikkalamiz chikib karasak, uning rangida rang yoʻk. Bagrimizga bosib: «Nima boʻldi, oʻglim?» — dyeb soʻradik. U: «Ok kiyimli ikki kishi kyeldi-da, biri myeni koʻrsatib: „Shumi?“ — dyedi. Unisi bosh irgab tasdikladi. Kyeyin ikkovlashib yerga yotkizishdi. Koʻkragimni yorib, titkilay-titkilay bir nimani olib tashlashdi. Nimani olib tashlashganini bilmayman», — dyedi. Shu kundan eʼtiboran paygʻambar alayhis-salom insonni yoʻldan ozdiradigan shaytoniy xoyu-xavaslardan xalos boʻldilar. Rasulullohning Omina vafotidan kyeyin Abdulmuttalibning qoʻlida, u kishining vafotidan kyeyin esa Abutolibning ilkida qolishlari Onasi oʻglini Halimadan qaytarib olgach, Adi ibn najjor avlodiga mansub erining togalarini yoʻklab Madinaga yoʻl oldi. Ziyoratdan kaytib kyelayotganda Makka bilan Madina oraligidagi Abvo dyegan kyentda toʻsatdan vafot etdi. Rasululloxni buvalari Abdulmuttalib oʻz tarbiyasiga oldi, Ummu Ayman parvarish kildi. Abdulmuttalib nyevarasini xaddan tashkari yaxshi koʻrar, uning istikboliga, kyelajakda ulug odam boʻlishiga umid boglagani uchun yer-koʻkka ishonmas edi. Paygʻambar alayhis-salom sakkiz yoshga kirganlarida buvalari olamdan oʻtdi. Yetim bolani amakilari Abutolib oʻz karamogiga oldi va chinakam otalik myexri bilan suyub, xomiylik kildi. U koʻl uchida kun kyechiradigan kambagal odam edi. Shundan kyeyim Ollox u kishining arzimas mol-dunyosiga baraka byerdi. Amakilarining karamogida yurgan paytlarida paygʻambar alayhis-salom sabr-kanoati, odatda yosh bolalar byerilib oʻynaydigan maʼnosiz oʻyinlarga ragbati yoʻkligi bilan aloxida ajralib turardilar. Enagalari Ummu Aymanning rivoyat kilishicha, ovqat mahali boshqa bolalar talashib-tortishib yeyishsa ham, rasululloh odob saklar, tyekkan ulushiga qanoat qilar ekanlar. Rasulullohning Shomga kilgan ilk safarlari. Paygʻambar alayhis-salom oʻn ikki yoshga kirganlarida amakilari Shomga safarga otlandi. Eng yakin kishisidan ayrilish rasulullohga kattik taʼsir kilib, maʼyuslanib kolgandilar. Bundan yuragi ezilgan Abutolib bolani birga olib kyetishga jazm etdi. Ular Shomda uzok turishmadi. Orkaga kaytishayotganda Suriya bilan Arabiston sarxadiga joylashgan Busro kyentiga qoʻnib, yahudiylarning ulamolaridan biri rohib Baxoyro bilan uchrashishdi. Baxoyro yaxudiylarning mukaddas kitobida zikr etilgan, shu zamonda arablar orasidan chikadigan paygʻambar haqida soʻrab-surishtirdi. Karvondagilar bir ovozdan xali unday zot dunyoga kyelmaganini aytishdi. Yahudiy va nasorolar Muhammad alayhis-salomning dunyoga kyelishlarini, arablardan paygʻambar yetishib chiqishi mumkinligini jon-jahdlari bilan rad etishardi. «Ular avval eʼtirof qilgan paygʻambar dunyoga kyelganda uni inkor etishdi. Olloh kofirlarni rahmatidan darigʻ tutadi» (Baqara surasi, 89-oyatning bir qismi). Andijon. Andijon shahri - Andijon viloyatining maʼmuriy markazi, Fargʻona vodiysida joylashgan. Marxamat. Dukchi Eshon qishlog'i shu rayonda bo'gan Turkiston. Markaziy Osiyoni o'z ichiga olgan tarixiy davlat. Sirt. Sirt — asosiy geometrik tushunchalardan biri, maʼlum shartlarni qanoatlantiruvchi nuqtalar toʻplami. Masalan, shar sirti (sfera) — shar markazidan bir xil masofada tarqalgan nuqtalar toʻplami. Xiva. Хivа – shаhаrning qаdimgi qismidаgi judа ko`p аrхitеkturа yodgоrliklаrigа bоy bo`lgаn Ichаn-Qаl’а shаrqning ekzоtik shаhаr timsоlini o`zidа sаqlаb qоlgаn аfsоnаviy shаhаrdir. Ichаn-Qаl’а: Mаsjid vа Sаidbоy mаdrаsаsi(18аsr охiri- 19аsr bоshlаri) Oʻzbekiston Ekoturizmi. Ijobiy ijtimoiy-iqtisodiy va ekologik oʻzgarishlar jarayonida mamlakatda ekoturizmning rivojlanishi muhim rol oʻynaydi. Oʻzbyekiston Ryespublikasining koʻpgina mintaqalaridagi tajribaning koʻrsatishicha, ekoturizm — bu ishchi oʻrinlar sonini koʻpaytirishga, tabiiy ekotizimlarni tiklash va saqlashga koʻmaklashuvchi ijobiy ekobiznyesdir, bu esa oʻz navbatida ekoturizmni Markaziy Osiyoda kyeng tarqatish zarurligini koʻrsatadi. Yuqoridagilarni e’tiborga olgan holda koʻpgina sayyohlik tashkilotlari Oʻzbyekiston boʻylab ekologik turlarni ishlab chiqishdi, shuningdyek mamlakatda byevosita ekoturizm bilan shugʻullanadigan tashkilotlar tuzildi. Ana shunday tashkilotlardan biri «Oʻzbyekturizm» Milliy kompaniyasi, Fridrix Ebyert nomli Fond(GFR) va Xalqaro «Ekosan» fondi rahbarligida oʻtkazilgan «Ekoturizm va Buyuk Ipak Yoʻli» 1-Xalqaro Konfyeryentsiya tavsiyalariga koʻra tuzilgan «Ekosan-tur» Markazidir. Markaz faoliyatining rivojlanishiga sayyohlik sohasining mutaxassislari, Oʻzbyekistonning va boshqa Markaziy Osiyo davlatlarining tabiatni asrash tashkilotlari, maslahatchilar jalb qilingan. Mintaqalardagi ekoturizm ob’yektlarida faoliyat yurituvchi biznyes tuzilmalar va mahalliy hokimiyat organlari, shuningdyek joylardagi oʻz-oʻzini boshqarish organlari ham jalb etildi. Markaz faoliyatining rivojlanishiga 1999 yili Oʻzbyekiston Ryespublikasi Pryezidyenti tomonidan tasdiqlangan «2005 yilgacha boʻlgan davr mobaynida Oʻzbyekistonda turizmni rivojlantirish Dasturi» ham yordam byerdi. Ushbu Dasturga jahon madaniyati va tarixining myerosiga kiruvchi tabiiy yodgorliklarini, qoʻriqxonalarini saqlash va aniq maqsadlarda foydalanish boʻyicha markyeting chora-tadbirlari kiritildi. Ekoturistik marshrutlarning markyeting stratyegiyasi ishlab chiqilishi va rivojlanishida, Markaz ekologik ryesurslarning yaxlitlikda saqlanishi majburiyligi va bu ryesurslarga nagruzkalarning yoʻl qoʻyilmasligini inobatga oladi. Ushbu aspyektda oʻz faoliyatini amalga oshirishda Oʻzbyekiston Ryespublikasining tabiatni asrash qonunchiligi, shuningdyek, atrof-muhit va mustahkam rivojlanish sohasida xalqaro kyelishuvlarda qabul qilingan normalar Markazning oʻz maqsadiga yetishishida ijobiy yordam byeradi. Oʻzbyekiston Ryespublikasida ekoturizmning rivojlanishi bilan bogʻliq boʻlgan koʻpgina muammolar bor jumladan, mahalliy aholini ekoturistik faoliyatga jalb qilish, malakali mutaxassislarning yetishmasligi, koʻpgina mamlakatlardagi potyentsial sayyohlarning Markaziy Osiyo mintaqasining ekoturistik noyob tabiiy-landshaft imkoniyatlaridan byexabarligidir.Ushbu va boshqa masalalarni yechish maqsadida ekoturizmning mustahkamligi va ustunligi toʻgʻrisida mahalliy aholi(mahalla) bilan uchrashuvlar oʻtkazilayapti, Iqtisodiyot univyersityetida va «Oʻzbyekturizm» MKda kadrlarni oʻqitish boshlandi. Mintaqaning ekoturistik imkoniyatlari toʻgʻrisida xorijiy jamoatchilikni xabardor qilish maqsadida chyet ellik turistik markazlar, turfirmalar bilan maslahat uchrashuvlari olib borilmoqda. Bu ishda xorijiy davlatlardagi Oʻzbyekiston elchixonasi va «Ekosan» fondining chyet eldagi boʻlimlari ish olib borishyapti. Markaz tomonidan tabiiy, ijtimoiy va iqtisodiy aspyektlarda loyihaning amalga oshirilishi toʻxtovsiz ravishda kuzatilmoqda, ularning oʻzaro aloqasi ekoturizmning mustahkamligi koʻrsatkichidir. Tabiiy ekotizim, biogyeotsyenoz, biologik harxillikni saqlash va tiklash. Ijtimoiy infratuzilmani rivojlantirish, suv ta’minoti, sanitar-gigiyenik sharoitlar, myehnat sharoitlarini yaxshilash. Iqtisodiy koʻrsatkichlar, mahalliy aholi daromadlarining oʻsishi, aholi punktlarining obodligi. Ekologik madaniyat, madaniyat darajasining oʻsishi. Ekoturistlarning tashrifi natijasiga koʻra(dipkorpus missiyasi va 50 mamlakatdagi xalqaro tashkilot vakillari hamda 20 dan ortiq xalqaro tashkilotlar) Orolboʻyi mintaqasiga yiliga 20 mln.AQSh dollari miqdorida yordam koʻrsatildi.Suv bilan ta’minlash tarmogʻi, ijtimoiy infratuzilmalar bunyod etildi, aholi punktlarining sanitar-gigiyenik sharoitlari yaxshilandi. Ekoturistik faoliyatning natijalarini hisobga olib, ta’kidlash mumkinki, Oʻzbyekistonda turizmning mustahkam rivojlanishida ekoturizm muhim faktor boʻlib hisoblanadi. Ekoturizm tabiatni asrash zarurligi, oʻrmonlarni kyesishni qisqartirish, buzilgan tabiiy ekotizimlarni tiklashda qatnashish borasida mahalliy aholi ongida burilish yasaydi. Ekoturizmning oʻtkazayotgan tadbirlari aholining ekologik ma’lumotlarini syezilarli darajada kyengaytirishga yordam byerayapti va mintaqa aholisining ijtimoiy-iqtisodiy holatini yaxshilashga olib kyeladi. Oliy Majlis. O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi maqomi. O‘zbekiston Respublikasining Oliy Majlisi oliy davlat vakillik organi bo‘lib, qonun chiqaruvchi hokimiyatni amalga oshiradi. O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi ikki palatadan — Qonunchilik palatasi (quyi palata) va Senatdan (yuqori palata) iborat. O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Qonunchilik palatasi va Senat vakolat muddati — besh yil. Oliy Majlis Qonunchilik palatasi. Qonunchilik palatasi O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining quyi palatasidir. Qonunchilik palatasi saylov okruglari bo’yicha ko’ppartiyaviylik asosida saylanadigan bir yuz yigirma deputatdan iborat. Qonunchilik palatasining ishi palata barcha deputatlarining professional, doimiy faoliyat ko’rsatishiga asoslanadi. Oliy Majlis Senati. O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Senati (yuqori palatasi) hududiy vakillik palatasidir. Senat a’zolari (senatorlar) Qoraqalpog’iston Respublikasi Jo’qorg’i Kengesi, viloyatlar, tumanlar va shaharlar davlat hokimiyati vakillik organlari deputatlarining tegishli qo’shma majlislarida mazkur deputatlar orasidan yashirin ovoz berish yo’li bilan Qoraqalpog’iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahridan teng miqdorda – olti kishidan saylanadi. Senatning o’n olti nafar a’zosi fan, san’at, adabiyot, ishlab chiqarish sohasida hamda davlat va jamiyat faoliyatining boshqa tarmoqlarida katta amaliy tajribaga ega bo’lgan hamda alohida xizmat ko’rsatgan eng obro’li fuqarolar orasidan O’zbekiston Respublikasi Prezidenti tomonidan tayinlanadi. Senat ishi yalpi majlislarga (bundan buyon matnda majlislar deb yuritiladi) va uning qo’mitalari majlislariga to’planadigan senatorlar faoliyatiga asoslanadi. Senatda hududiy mansublikka ko’ra hamda siyosiy yoki boshqa asosda guruhlar tuzishga yo’l qo’yilmaydi. Qonunchilik palatasi va Senatning birgalikdagi vakolatlari. 1) O’zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasini qabul qilish, unga o’zgartish va qo’shimchalar kiritish; 2) O’zbekiston Respublikasi konstitutsiyaviy qonunlarini hamda qonunlarini qabul qilish, ularga o’zgartish va qo’shimchalar kiritish; 3) O’zbekiston Respublikasining referendumini o’tkazish to’g’risida va uni o’tkazish sanasini tayinlash haqida qaror qabul qilish; 4) O’zbekiston Respublikasi ichki va tashqi siyosatining asosiy yo’nalishlarini belgilash hamda davlat strategik dasturlarini qabul qilish; 5) O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasiga binoan O’zbekiston Respublikasining hokimiyat tarmoqlari tizimini hamda qonun chiqaruvchi, ijro etuvchi va sud hokimiyati organlarining vakolatlarini belgilash; 6) O’zbekiston Respublikasi tarkibiga yangi davlat tuzilmalarini qabul qilish va ularning O’zbekiston Respublikasi tarkibidan chiqishi haqidagi qarorlarni tasdiqlash; 7) boj, valyuta va kredit ishlarini qonun yo’li bilan tartibga solish; 8) soliqlar va boshqa majburiy to’lovlarni joriy qilish; 9) O’zbekiston Respublikasining ma’muriy-hududiy tuzilishi masalalarini qonun yo’li bilan tartibga solish, chegaralarini o’zgartirish; 10) tumanlar, shaharlar, viloyatlarni tashkil etish, tugatish, ularning nomini hamda chegaralarini o’zgartirish; 11) O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining taqdimiga binoan O’zbekiston Respublikasining Davlat byudjetini qabul qilish hamda uning ijrosini nazorat qilish; 12) davlat mukofotlari va unvonlarini ta’sis etish; 13) O’zbekiston Respublikasi Prezidentining vazirliklar, davlat qo’mitalari va boshqa davlat boshqaruv organlarini tuzish hamda tugatish to’g’risidagi farmonlarini tasdiqlash; 14) O’zbekiston Respublikasi Markaziy saylov komissiyasini tuzish; 15) O’zbekiston Respublikasi Prezidentining taqdimiga binoan O’zbekiston Respublikasi Bosh vaziri, uning birinchi o’rinbosari va o’rinbosarlari nomzodlarini ko’rib chiqish va tasdiqlash. O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining a’zolari O’zbekiston Respublikasi Bosh vazirining taqdimiga binoan O’zbekiston Respublikasi Prezidenti tomonidan tasdiqlanadi; 16) O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Inson huquqlari bo’yicha vakili va uning o’rinbosarini saylash; 17) O’zbekiston Respublikasi Hisob palatasining hisobotini ko’rib chiqish; 18) O’zbekiston Respublikasi Prezidentining O’zbekiston Respublikasiga hujum qilinganda yoki tajovuzdan bir-birini mudofaa qilish yuzasidan tuzilgan shartnoma majburiyatlarini bajarish zaruriyati tug’ilganda urush holati e’lon qilish to’g’risidagi farmonini tasdiqlash; 19) O’zbekiston Respublikasi Prezidentining umumiy yoki qisman safarbarlik e’lon qilish, favqulodda holat joriy etish, uning amal qilishini uzaytirish yoki tugatish to’g’risidagi farmonlarini tasdiqlash; 20) O’zbekiston Respublikasining xalqaro shartnomalarini ratifikasiya va denonsasiya qilish to’g’risida qaror qabul qilish; 21) O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasida nazarda tutilgan boshqa vakolatlarni amalga oshirish. Palatalarning birgalikdagi vakolatlariga kiradigan masalalar, qoida tariqasida, avval Qonunchilik palatasida, so’ngra Senatda ko’rib chiqiladi. Qonunchilik palatasining mutloq vakolatlari. 1) Qonunchilik palatasining Spikeri va uning o’rinbosarlarini, qo’mitalarning raislari va ularning o’rinbosarlarini saylash; 2) O’zbekiston Respublikasi Bosh prokurorining taqdimiga binoan Qonunchilik palatasi deputatini daxlsizlik huquqidan mahrum etish to’g’risidagi masalalarni hal etish; 3) Reglamentni hamda o’z faoliyatini tashkil etish va palataning ichki tartib qoidalari bilan bog’liq masalalar yuzasidan boshqa qarorlarni qabul qilish; 4) siyosiy, ijtimoiy-iqtisodiy hayot sohasidagi u yoki bu masalalar yuzasidan, shuningdek davlat ichki va tashqi siyosati masalalari yuzasidan Qonunchilik palatasining qarorlarini qabul qilish kiradi. Senatning mutlaq vakolatlari. 1) Senat Raisini va uning o’rinbosarlarini, qo’mitalarning raislarini va ularning o’rinbosarlarini saylash; 2) O’zbekiston Respublikasi Prezidentining taqdimiga binoan O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyaviy sudini saylash; 3) O’zbekiston Respublikasi Prezidentining taqdimiga binoan O’zbekiston Respublikasi Oliy sudini saylash; 4) O’zbekiston Respublikasi Prezidentining taqdimiga binoan O’zbekiston Respublikasi Oliy xo’jalik sudini saylash; 5) O’zbekiston Respublikasi Prezidentining taqdimiga binoan O’zbekiston Respublikasi Tabiatni muhofaza qilish davlat qo’mitasining raisi va uning o’rinbosarlarini tayinlash hamda ularni lavozimidan ozod etish; 6) O’zbekiston Respublikasi Prezidentining O’zbekiston Respublikasi Bosh prokurori va uning o’rinbosarlarini tayinlash hamda ularni lavozimidan ozod etish to’g’risidagi farmonlarini tasdiqlash; 7) O’zbekiston Respublikasi Prezidentining O’zbekiston Respublikasi Milliy xavfsizlik xizmati raisini tayinlash va uni lavozimidan ozod etish to’g’risidagi farmonlarini tasdiqlash; 8) O’zbekiston Respublikasi Prezidentining taqdimiga binoan O’zbekiston Respublikasining chet davlatlardagi diplomatik va boshqa vakillarini tayinlash hamda ularni lavozimidan ozod etish; 9) O’zbekiston Respublikasi Prezidentining taqdimiga binoan O’zbekiston Respublikasi Markaziy banki boshqaruvining raisini tayinlash va uni lavozimidan ozod etish; 10) O’zbekiston Respublikasi Prezidentining taqdimiga binoan amnistiya to’g’risidagi hujjatlarni qabul qilish; 11) O’zbekiston Respublikasi Bosh prokurorining taqdimiga binoan Senat a’zosini daxlsizlik huquqidan mahrum etish to’g’risidagi masalalarni hal etish; 12) O’zbekiston Respublikasi Bosh prokurorining, O’zbekiston Respublikasi Tabiatni muhofaza qilish davlat qo’mitasi raisining, O’zbekiston Respublikasi Markaziy banki boshqaruvi raisining hisobotlarini eshitish; 13) Reglamentni hamda o’z faoliyatini tashkil etish va palataning ichki tartib qoidalari bilan bog’liq masalalar yuzasidan boshqa qarorlarni qabul qilish; 14) siyosiy, ijtimoiy-iqtisodiy hayot sohasidagi u yoki bu masalalar yuzasidan, shuningdek davlat ichki va tashqi siyosati masalalari yuzasidan Senat qarorlarini qabul qilish kiradi. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining taqdimiga binoan mansabdor shaxslarni Senat tomonidan saylash, tayinlash hamda ularni lavozimidan ozod etish tartibi Senat Reglamentida belgilanadi. O`zbеkistоn Rеspublikаsi Оliy Mаjlisigа sаylоvlаr. Оliy Mаjlisgа sаylоvlаrni tаyyorlаsh vа o`tkаzish tаrtibi O`zbеkistоn Rеspublikаsining «O`zbеkistоn Rеspublikаsi Оliy Mаjlisigа sаylоvlаr to`g`risidа»gi Qоnunigа vа shungа аsоslаnib rеspublikаdа chiqаrilаdigаn qоnuniy аktlаrgа qаrаb аniqlаnаdi. Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi. Vazirlar Mahkamasi . Vazirlar Mahkamasi — Oʻzbekiston Respublikasining Hukumati — iqtisodiyot, ijtimoiy va ma’naviy sohalarning samarali faoliyat koʻrsatishiga, qonunlar ijro etilishiga, Оliy Mаjlisning boshqa qarorlari, Oʻzbekiston Respublikasi Pryezidyentining farmonlari, qarorlari va farmoyishlari bajarilishiga rahbarlikni ta’minlovchi Oʻzbekiston Respublikasining ijro etuvchi hokimiyat organi hisoblanadi. Vazirlar Mahkamasi oʻz faoliyatini Oʻzbekiston Respublikasining 6 may 1993 yildagi N818-XII sonli «Oʻzbekiston Respublikasining Vazirlar Mahkamasi toʻgʻrisida»gi Qonuniga muvofiq olib boradi. Vazirlar Mahkamasi davlat boshqaruvi organlari tizimiga va oʻzi tashkil etadigan xoʻjalik boshqaruvi organlari tizimiga boshchilik qiladi, ularning hamjihatlik bilan faoliyat koʻrsatishini ta’minlaydi. Vazirlar Mahkamasi Oʻzbekiston Respublikasi tasarrufiga oid boʻlgan, Oʻzbekiston Respublikasi Kоnstitutsiyasi va mazkur Qonunga muvofiq oʻzining vakolatiga kiruvchi davlat va xoʻjalik boshqaruvining barcha masalalarini hal etishga haqlidir. Vazirlar Mahkamasi qonunchilik tashabbusi huquqiga ega. Vazirlar Mahkamasi oʻz faoliyatida kollyegiallik, dyemokratiya va qonuniylik, Oʻzbekiston Respublikasida yashovchi barcha millatlar va elatlarning manfaatlarini hisobga olish tamoyillariga asoslanadi. Vazirlar Mahkamasi amaldagi qonunchilikka muvofiq Oʻzbekiston Respublikasining barcha hududidagi fuqaro, rahbar xodim, korxona, tashkilot, birlashma va barcha organlar tomonidan bajarilishi majburiy boʻlgan qaror va farmoyishlar chiqaradi. Mye’yoriy xaraktyerdagi Vazirlar Mahkamasining qarorlari Oʻzbekiston Respublikasi Hukumati qarorlari toʻplamida nashr etiladi. Zudlik bilan kyeng ommaga yetkazilishi zaruratida esa ommaviy axborot vositalaridan foydalaniladi. Vazirlar Mahkamasi «Prаvdа Vоstоkа» gazyetasining muassisi, shuningdyek, «Хalq soʻzi» va «Nаrоdnое slоvо» gazyetalarining ham muassisi hisoblanadi. Tarkib. Qoraqalpogʻiston Respublikasi Vazirlar Kengashining Raisi lavozimi boʻyicha Vazirlar Mahkamasi tarkibiga kiradi. Vazirlar Mahkamasining Raisi Oʻzbekiston Respublikasi Hukumati faoliyatiga rahbarlik qiladi. Bosh vazir boʻlmagan hollarda uning vazifalarini birinchi oʻrinbosar bajaradi. Vazirlar Mahkamasi yangidan saylangan Oliy Majlis oldida oʻz vakolatlarini topshiradi. "Asosiy maqola: Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining Shaxsiy Tarkibi" Ish rejalashtirish. Vazirlar Mahkamasi ishini rejalashtirish Vazirlar Mahkamasi Ish tartibi bilan belgilanadi. Vazirlar Mahkamasining ishi yil choragi yoki yarim yillik rejalariga muvofiq olib boriladi. Vazirlar Mahkamasining majlislari yilning har choragida kamida bir marta oʻtkaziladi. Majlislarni Vazirlar Mahkamasining Raisi yoki uning topshirigʻiga koʻra Oʻzbekiston Respublikasining Bosh vaziri olib boradi. Vazirlar Mahkamasining doimiy organi sifatida Bosh vazir va uning oʻrinbosarlaridan iborat tarkibdagi Vazirlar Mahkamasining Rayosati faoliyat koʻrsatadi. Vazirlar Mahkamasi Raisining qaroriga binoan Vazirlar Mahkamasi Rayosatining tarkibiga Oʻzbekiston Respublikasi Hukumatining boshqa a’zolari ham kiritilishi mumkin. Zarurat tugʻilganda shoshilinch masalalarni koʻrib chiqish uchun Vazirlar Mahkamasi va uning Rayosatining rejadan tashqari majlislari oʻtkazilishi mumkin. Oʻzbekiston Respublikasi Bosh vaziri tomonidan har haftada Bosh vazir oʻrinbosarlari, Axborot-tahlil boshqarmasi boshligʻi va Apparat Rahbari ishtirokida yigʻilishlar oʻtkaziladi. Ularda Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti topshiriqlarining ijrosini tashkil etish va Hukumat apparatining joriy faoliyati masalalari koʻrib chiqiladi. Apparat. Vazirlar Mahkamasi va uning Rayosati majlislarini tayyorlash, tyegishli qarorlar loyihalarini, tahliliy, axborot va boshqa matyeriallarni tayyorlash, Vazirlar Mahkamasi qarorlarining bajarilishini muntazam ravishda tyekshirib borish uchun Vazirlar Mahkamasining apparati faoliyat koʻrsatadi. Vazirlar Mahkamasining apparati asosiy tarkibiy boʻlinmalarning rahbarlari Bosh vazirning taqdimnomasiga binoan Vazirlar Mahkamasining Raisi tomonidan lavozimga tayinlanadilar. Vazirlar Mahkamasining apparati: tyegishli komplyeks kotibiyatlar, dyepartamyentlar, Axborot-tahlil boshqarmasi va umumfunktsional boʻlimlardan iborat. Vazirlar Mahkamasining apparati faoliyatini muvofiqlashtirish Oʻzbekiston Respublikasi Pryezidyentining Farmoniga koʻra lavozimiga tayinlanadigan va ozod etiladigan, maqomi boʻyicha Bosh vazir oʻrinbosari lavozimiga tyenglashtiriladigan Vazirlar Mahkamasining Apparati Rahbari tomonidan amalga oshiriladi. Vazirlar Mahkamasi Apparatining Rahbari — Abduqodirov Ravil Vahobovich. Manzil. 700078, Toshkyent shahar, Hukumat uyi, Mustaqillik maydoni,5 Fuqarolar qabuli, xat va arizalarni koʻrib chiqish boʻlimi: 139-81-14 Forum.uz. Forum.uz o'zbek yoshlarining ilk internet forumidir. Tarix. Ilk bora, O'zbekiston Respublikasining Umid yoshlar fondi orqali xorijda talim olgan yoshlar tarafidan tuzilgan. Asoschisi "MegaZ" ("Mega Zi") nickini olgan Nasim Mansurovdir. Forum tarkibi. Forum.uz, ba'zi fikrlarga ko'ra, o'zbek internet saytlari ichida eng mashhur va ma'lum bir ma'noda O'zbekistonga tegishli mavzular bo'yicha mustaqil va qiziqarli bahslar olib boriladigan sahifa. Tanqid. Forum.uz uning ba'zi a'zolari hamda moderatorlari e'tiqodga ko'ra kamsitish va huquqlarda cheklashni qo'llashadi, deya tanqid qilinadi. Muhammad Iqbol. Alloma Doktor Muhammad Iqbol (1877 - 1938 yillar), mashxur Hind shoir, faylasuv va davlat arbobi. Bundan tashqari, yigirmanchi asrda islom jamiyatining eng o`rnakka sazovor farzandlaridan xisoblanadi. Ilk ta'limini uyda ota-onasi yonida boshlaydi, keyinchalik Hind, Ingliz (Xuquq bo`yicha Magistratura) va Nemis (Falsafa fanlari doktori) universitetlarida shakllantiradi. Islom olamida Alloma Iqbol nomi bilan yodga olinadi. Hindiston mustaqilligi uchun olib borilgan siyosiy kurashlarda faol ishtirok etgan. Hindistonda hindular va musulmonlar o`rtasidagi kelishmovchilik va o`zaro kurashning avj olib ketgani va ikki jamiyat o`rtasida sulhga erishish imkonsiz ekanligini tushunib yetgani uchun, Hindiston musulmonlari uchun mustaqil davlat tuzish g`oyasini yoqlab chiqadi. U kishi Pokiston davlati qurilishdan oldin vafot qilgan bo`lsada, bu g`oyani ilk yoqlab chiqqan inson sifatida Pokistonning ma'naviy asoschisi xisoblanadi. Pokiston xalqi hurmat bilan Alloma Iqbolni "Pokiston mutafakkiri" va "Sharq shoiri" sifatida yodga oladi. Alloma Iqbol nafaqat Pokiston va Hindistonda, balki dunyoning ko`p mamlakatlarida hozirgacha hurmat bilan yodga olinadi va asarlari sevilip o`qiladi. Shu jumladan, O`zbekiston va Markaziy Osiyoda ham. Hindiston va butun dunyo musulmonlari, ayniqsa yoshlariga o`z sherlari va maqolalari bilan juda qattiq ta'sir ko`rsatgan. Fors, urdu va ingliz tillarida ijod qilgan.Asrori Hudi, Jawodnoma kabi go`zal sher turkumlari bilan bir qatorda, "Islomda diniy fikrni qaytadan qurish" kitobi din bilan jamiyat, falsafa, ilm va xuquq kabi sohlar o`rtasidagi aloqalar, ushbu soxalarni rivojlantirish va zamonaviy fan uchratgan muammolarni yechish uchun Qur'on va Islom darslari juda keng istiqbollar ochib berishligini juda go`zal shaklda ko`rsatib bergan mumtoz asar xisoblanadi. Alloma Iqbolning asarlari mana bir asrga to`lip qolayotgan bo`lsada, hozirgi juda muammoli dunyoda bazi juda muhim prinsiplarni yoritip beraolishi va fikrlarimizni rivojlantirish uchun juda keng istiqbollar ochib beraolish kuchi uchun, hali ham o`z dolzarbligini yo`qotmagan. "Agar sen Qur'onni tushunmoqchi bo`lsang, uning oyatlarini xuddi senga yangidan vahiy qilinayotgandek xis qilip o`qigin". "Iqbolning insoniyatga eng buyuk chaqirig`i: Iso kabi yuraging bo`lsin, Suqrot kabi fikring va Qaysar kabi qo`ling bo`lsin. Lekin shularning hammasi sen, oddiy bir insonda yagona ruh ostida va yagona bir maqsad uchun birlashgan bo`lsin. Yani, Iqbolning o`zi kabi bo`l." [www.shariati.com Ali Shariati] Devonaboy masjidi. Devonaboy masjidi Andijon shahridagi eng eski masjidlardan biridir. Andijonning Eski shahar qismida joylashgan. 2005 yilda ta'mir ishlari olib borildi. Masjid imomi Muhammad Sodiq qori aka. Rimbaud. Arthur Rimbaud (1854-1891) eng mashxur fransuz shoirlaridan biri. Sheriyat maydoniga juda yoshligida kirib keladi va o'n yetti yoshidayoq Fransiyaning eng buyuk shoirlaridan biriga aylanadi. Rimbaud Fransuz sheriyatida alohida o'rin tutadi. Hattoki, Rimbaud xaqida yozish "alohida, mustaqil janr" hisoblanadi degan etiroflar bo'lgan. Uning sherlari adabiyotga yangi ruh olib kirgan, Rimbaud sherlari bilan sheriyat rang va ohang kasb etgan. Hayoti ham huddi sheriyati kabi sarguzasht va qaynoq saxifalarga boy bo'lgan. Olivier Roy. Olivier Roy (1949 yilda tug'ilgan) fransuz siyosatshunosi. Fransiyaning Ilmiy Tadqiqotlar Milliy Markazida (CNRS) va Ijtimoiy fanlarda Yuksak Tadqiqotlar Maktabida (EHESS) bosh ilmiy mutaxassis ("directeur de recherches" - tadqiqotlat direktori) bo'lip ishlaydi. Asosan, Islom dunyosi xaqida olib borgan tadqiqotlari bilan tanilgan. Fransiya, Yevropa va Amerikada zamonaviy islom olamidagi jarayonlarga tegishli mavzular bo'yicha eng ko'p murojaat qilinadigan mutaxassislardan biri. Olivier Roy Markaziy Osiyo davlatlari xaqida ham ko'plap asar va maqolalar yozgan. Uning "La Nouvelle Asie Centrale ou la Fabrication des nations" ("Yangi Markaziy Osiyo yoki Millatlarning yasalishi" (1997) asari chor rus hukumati tomonidan boshlangan va keyinchalik XX asrda sovet hukumati tomonidan davom ettrilgan Markaziy Osiyoda millatlar siyosati xaqida yozilgan eng qiziqarli asarlardan biridir. Jadidchilik. 18 asr ihiri 19 ast boshlarida ta'lim, ilm-fanga sohasidagi oqim. Dunyo Aholisi. This is a list of sovereign states and other territories by population, estimated for the year 2005. Only the 191 United Nations member states, plus the Republic of China (Taiwan), Western Sahara (Sahrawi Arab Democratic Republic), and the Vatican City are numbered; other territories are included for purposes of comparison. For a graphical version of this list, see List of countries by population (graphical). Yer. Yer — Quyosh tizimining Quyoshdan uzoqligi boʻyicha uchinchi oʻrindagi sayyorasi. U yer guruhi sayyoralari orasida eng kattasidir va hayot shakllariga ega yagona maʼlum sayyoradir. Izmir. Izmir (Turkiya turkchasida "İzmir") - Turkiyadagi shahar. Ho'ja Axror Vali masjidi. Xo'ja Ahror Vali masjidi - Toshkentning eski shahar qismida joylashgan, mustaqillik yillarida qurib ishga tushirilgan masjid. Umid yoshlar fondi. Yoshlarni chet elda o'qishini qo'llab-quvvatlovchi jamg'arma bo'lib, u 1996 yil tashkil etilgan. Hozirda "Umid" fondi "Istedod" jamg'armasi nomiga almashtirilgan... kim bilsa Umid fondi haqida ma'lumot yozsin iltimos, iloji boricha aniq ma'lumot.Yaponiyada tahsil olayotga talaba "O'zbekiston talabalarini chet elga o'qishga yuborish" degan mavzuda izlanish olib boryapti.Shu izlanish uchun juda zarur. Berlin. Berlin - Olmoniya davlatining poytaxti. Amir Temur. Amir Temur (to‘liq ismi: "Amir Temur ko‘ragoniy ibn Amir Tarag‘ay ibn Amir Burqul") - 1336-yil 9-aprel Kesh (hozirgi Shahrisabz) shahri yaqinidagi Xo'ja Ilg‘or qishlog‘i (hozirgi Yakkabog‘ tumani) - 1405-yil 18-fevral O‘tror shahri, Samarqandda dafn etilgan. XIV asrning buyuk turkiy lashkarboshi, O`rta Osiyodagi Temuriylar Davlatining hukmdori va 1506 yilgacha turgan Temuriylar sulolasining asoschisi. Yetakchi. Amir Temur 1336 yil 9 aprelda Keshda (Shahrisabzda) dunyoga kelgan. Otasi oʻz zamonasining taniqli beklaridan boʻlgan. A. Temur yoshligidan harbiy sanʼatga qiziqa boshladi, keyinchalik yoshligidagi doʻstlarini yigʻib qoʻshin tuzdi va turli xon va beklarga yollandi. Taxminan 1358 yillarga kelib Amir Temur, dunyoga harbiy yetakchi sifatida tanildi. Oʻsha paytlarga kelib Temur, Chingizxon avlodidan boʻlgan va Chigʻatoy xonligining, xoni Chigʻatoy bilan jang qildi. Amir Temur hayotining keyingi 11 yilini biz, qisqacha qilib uning Yodnomasidan bilib olishimiz mumkin. Temur, Volga Bulg`orlarini magʻlubiyatga uchratgan va taxtdan olib tashlagan Ko`ragon bilan ittifoq tuzgandan soʻng, Xurosonga yurish qiladi. Uning keyingi yurishlari Xorazm va Urgenchga boʻldi. Ko`ragon oʻldirilgandan soʻng, undan soʻng kim Ko`ragonning taxtini egallashi masalasida ziddiyatlar boshlandi. Lekin, bu hamma ziddiyatlar Qashg`ardan kelgan va Chingizxon avlodidan boʻlgan Tug`lug` Temur tomonidan toʻxtatildi. Shu paytni oʻzida Temur, bosqinchini toʻxtatish uchun joʻnatildi va oxir-oqibat Tug`lug` Temur magʻlubiyatga uchragandan soʻng, Temur oʻz qabilasining yetakchisi qilib tayinlandi. Oʻzbek maqollari. B. Bir kattani bil, bir kichikni bil. Bola aziz — odobi undan aziz. Bosh boʻlmagan uyda otasi turib oʻgʻli soʻzlar. I. Inson odobi bilan, osmon oftobi bilan. K. Kattada izzat yoq, kichikda xizmat yoq. Kattaga katta boʻl, kichikka — kichik. Kattaga salom ber, kichikka kalom ber. O. Odob — peshada, gunoh — teshada. Odobli kelinning supurgisi hashak ostida turar. Odoblikni belgisi — eshilib salom bergani, A (harf). A (harf) - lotin alifbosining birinchi harfi. Unli harf. Qarshi Davlat Universiteti. 1956 yildan e’tiboran Qarshi Davlat Pedagogika instituti sifatida faoliyat ko‘rsatgan oliygoh 1992 yil mart oyidan O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining farmoni bilan Qarshi Davlat universitetiga aylantirildi. Hozirgi kunda universitetning kunduzgi bo‘limda 27 ta, sirtqi ta’lim bo‘limida 14 ta, maxsus sirtqi bo‘limida 4 ta bakalavr ta’lim yo‘nalishi hamda 17 ta magistratura mutaxassisligi bo‘yicha kadrlar tayyorlanadi. Universitetda talabalarning umumiy kontengenti 7397 nafar bo‘lib, shundan 4120 nafari kunduzgi bo‘limda (shundan 1852 nafari yigitlar, 2268 nafari qizlar), 2630 nafari sirtqi bo‘limda, 538 nafari maxsus sirtqi bo‘limda, 109 nafari magis-tratura mutaxasisligi bo‘yicha ta’lim olmoqda. Universitetning kunduzgi bo‘limida 225 ta akademik guruh mavjud bo‘lib, 15 millat vakillari tahsil olib kelmoqdalar. Universitet tarkibida 13 ta fakultet, 53 ta kafedrada 579 nafar professor-o‘qituvchi faoliyat ko‘rsatib kelmoqda. Shundan 19 nafari fan doktori, professorlar, 162 nafarini fan nomzodlari, dotsentlar tashkil etadi. Shu bilan bir qatorda o‘rindoshlik sifatida 32 nafar yetuk, tajribali professor-o‘qituvchilar markaziy oliy o‘quv yurtlaridan taklif etilgan. Universitetda o‘quv jarayoni Davlat ta’lim standartlari asosida, davr talabiga mos holda olib borilmoqda. O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligining 21.02.2004 yil № 54 sonli buyrugi bilan tasdiklangan bakalavriat ta’lim yo‘nalishlarining namunaviy o‘quv rejalari asosida II-III-IV kurslarda o‘quv jarayoni tashkil etilgan. Jahon Iqtisodiyoti va Diplomatiya Universiteti. Jahon iqtisodiyoti va diplomatiya universiteti - O'zbekiston oliy o'quv yurtlaridan biri. Tarix. 1992 yil 23 sentyabrda Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti I.A.Karimov farmoni bilan Respublikamizning xalqaro siyosiy, iqtisodiy va huquqiy munosabatlari sohalarida faoliyat koʻrsatuvchi mutaxassislarni tayyorlash maqsadida tashkil qilindi. Shu kunga qadar universitetda 1500 dan ortiq malakali mutaxassislar yetishib chiqdi. Xalqaro munosabatlarni rivojlantirish va oʻquv-tarbiya, uslubiy hamda ilmiy-tadqiqot ishlarini mustahkamlash sohasida Birlashgan Qirollik, AQSh, Fransiya, Yaponiya, Germaniya, Niderlandiya Qirolligi, Janubiy Korea, Xitoy va Rossiyaning yetakchi taʼlim va tadqiqot institutlari bilan hamkorlik natijasida boy tajriba toʻplandi. Sharoit. Yaqin oʻtgan vaqt mobaynida Jahon iqtisodiyoti va diplomatiya universiteti kompyuter texnologiyalari va taʼlimning boshqa texnik vositalari, taʼlim olish uchun qoʻshimcha maʼmuriy binolar, akademik litsey, gimnaziya hamda kerakli jihozlar bilan taʼminlandi. Talabalarni boʻsh vaqtlarini mazmunli oʻtkazishlari uchun universitet qoshida zamonaviy tennis maydoni, suzish majmui, internet klub, multimedia kompyuter markazlari, teatr studiyasi, kinozal, maʼnaviyat va maʼrifat markazi ochildi. Pedagogik tarkib. Jahon iqtisodiyoti va diplomatiya universitetida 2 akademik, 20 fan doktori va professorlar, 80dan ortiq fan nomzodlari, 200dan ortiq katta oʻqituvchilar va ilmiy xodimlar faoliyat olib bormoqdalar. Ular oʻz bilim va tajribalarini xalqaro munosabatlar sohasida zamon talablariga, shuningdek XXI asr — globalizatsiya va integratsiyalashuv asrining yangi iqtisodiy va siyosiy talablariga tayyor boʻlgan kadrlarni yetishtirib chiqishga bagʻishlayaptilar. Jahon iqtisodiyoti va diplomatiya universiteti Oʻzbekiston respublikasi Tashqi ishlar vazirligi qoshidagi maxsus universitet hisoblanadi universitet rektori oʻz navbatida Tashqi ishlar vazirining muovinidir. Jahon iqtisodiyoti va diplomatiya universiteti faoliyati maslahatchilar, fakultet dekanlari, kafedra mudirlari, atoqli olimlar va ilmiy xodimlar hamda talabalarning oʻz-oʻzini boshqarish tizimlari vositasida amalga oshiriladi va ushbu jarayonga universitet rektori yoki rektorning oʻrinbosari boshchilik qiladi. Universitet nashrlari. Universitet oʻzining doimiy nashri, -"Xalqaro munosabatlar" jurnaliga ega. Jurnal uch tilda, — oʻzbek, rus va ingliz tillarida chop etiladi va jahonning saksondan ortiq elchihona, universitetlari, maxsus oʻquv yurtlari, ilmiy kutubxonalariga yuboriladi. Iqtisodiyot. Iqtisodiyot ilmiy va amaliy iqtisodiyotga bo'linadi. Ilmiy iqtisodiyot iqtisodiyot nazariyasi - insonlar va jamiyatning ko'p maqsadlarda ishlatilishi mumkin bo'lgan noyob resurslardan foydalanish usulini qanday tanlshlarini o'rganuvchi fan deb ham ataladi. Amaliy iqtisodiyot iqtisodiyot nazariyasi tomonidan ishlab chiqilgan qonuniyat, nazariya, takliflarni bevosita iqtisodiy tizimning alohida elementlari faoliyatiga tatbiq qilish imkoniyatlarini o'rganadi. 1. Qandaydir xoʻjalik sohasining faoliyati, tashkiloti yoki strukturasi yo boʻlmasa umuman milliy iqtisodioyt — qarang Iqtisodiyot, Xalq xo`jaligi 2. Ilmiy predmet — qarang Iqtisodiyot nazariyasi 3. Xoʻjalik hayotining faoliyati, tashkiloti yoki strukturasi — qarang Jahon iqtisodiyoti, Regional iqtisodiyot, Dunyo mamlakatlari iqtisodiyoti Odam Anatomiyasi. Anatomiya (Grekcha so'zdan olingan bo'lib, kesish, kesib ochish degan ma'nolarini bildiradi) biologiyaning bo'limi bo'lib, odam tanasining qismlarini va joylashishini organadi. Anatomiya ikki asosiy bo'limdan iborat bo'lib, Umumiy Anatomiya va Histologiyadan iborat. Umumiy Anatomiyada ko'z bilan ko'rib boladigan qismlar o'rganilinadi, va Histologiyada mikraskop bilan ko'rish kerak bo'lgan qismlar o'rganilinadi. Umumiy Anatomiya yana bir qancha bo'limlarga bo'lingan: Hayvon Anatomiyasi, O'simlik Anatomiyasi va Odam Anatomiyasi. Odam Anatomiyasi. Boshqa bo'limlar ichida, Odam Anatomiyasi eng kerakli Anatomiya bo'limi hisoblanadi. Tibyot nuqtai nazaridan, Odam Anatomiyasi sog'lom insonning badan qismlarini shaklini, badanda joylashishini, katta-kichikligini va boshqa qismlar bilan aloqadorligini organuvchi bo'limdir. Odam anatomiyasi juda murakkab va ajoyib bilmdir. "Topografik anatomiya"da bir qancha jasadlarni kesib, uni yahshilab organib, yodlab olish majburiyatdir. Bu bilm shunchalik yod bo'lib ketishi kerakki, tez yordam vaqtlarida ko'z oldiga tiniq rasmdek kelishi kerak. Morfologik nuqtai nazaridan, odam anatomiyasi eng qiziqarli bilm hisoblanadi. Har bir qism nega shunday shakl, shunday joylashishda ekanligini savol qiladi. Bu qiziqish Biologiya Fanida qo'shimcha bo'limlar Embryologiya yoki Rivojlanish Biologiyasini va Histologiyani yaratdi. Moliya. Moliya davlatning oʻz funksiya va vazifalarini bajarishi hamda kengaytirilgan takror ishlab chiqarish shartlarini taʼminlash maqsadida markazlashgan va markazlashmagan pul jamgʻarmalarining shakllantirilishi, taqsimlanishi va foydalanilishi bilan bogʻliq iqtisodiy munosabatlar majmuidir. Jahongir Mamatov. Jahongir Mamatov (1955 yil, 1 sentyabrda tug'ilgan) - siyosat arbobi, tilshunos olim, yozuvchi va jurnalist. Tanqid. Mamatov ham O'zbekiston rasmiylari, ham ba'zi muxolifat vakillari tomonidan jiddiy tanqid ostiga olingan. Devonov, Xudoybergan. Xudoybergan Devonov - birinchi o`zbek fotosuratchisi va kinotasvirchisi. Xudoybergan Devonov 1879 yilda tug`ilgan. Bolaligidan bilimga chanqoqligi va ijodiy iste`dodi bilan ajralib turgan. U arab,fors va rus tillarini o`rgangan. Qiziquvchan o`smir nemis tilini o`rgana boshlagan va bu kelgusida uning taqdirini belgilab bergan. Gap shundaki, X1X asr oxirida Xorazmning o`sha paytdagi hukmdori Muhammad Rahimxon II nemis-mennonitlarning bir necha oilasiga o`lkada yashashiga ruxsat bergan. Ularning eng yoshi ulug`i Vilgelm Penner yoki mahalliy odamlarning tili bilan Panor buvada qiziquvchan Xudoybergan birinchi marta fotoapparatni ko`rgan va undan foydalanishga ruxsat so`ragan. Keyinchalik Panor buva shogirdining muvaffaqiyatlaridan xursand bo`lib, unga fotoapparatni sovg`a qilgan. Shunday qilib 1903 yilda Xudoybergan Devonov Xivaning minoralari va hamyurtlarini suratga ola boshlagan. Avvaliga bu diniy ulamolarning qattiq qarshiligiga uchragan. Biroq fotosuratchini har qanday yangilikka qiziqqan Muhammad Rahimxon o`z himoyasiga olgan. U nafaqat xon, balki iste`dodli shoir va bastakor sifatida tarixda qolgan. Hukmdor Xudoyberganga o`zining suratini olishni buyurgan, keyin esa uni o`z devoniga ishga taklif qilgan. 1907 yilda X.Devonov Xiva xonligining bir guruh vakillari bilan birga Sankt-Peterburgga safar qilgan. Tashrifdan so`ng delegatsiya rahbaridan Rossiya poytaxtida bir necha kun qolishga ruxsat so`ragan. Bu yerda 29 yoshli Xudoybergan foto sirlarini o`rganishni davom ettiribgina qolmay, kinematografiya bilan ham qiziqib qolgan. U ona yurtiga qaytib, Xorazmga birinchi kinoapparatni olib kelgan. Afsuski, X.Devonovning hayoti fojeali yakunlangan. 1936 yilda Stalin qatag`onlari avjiga chiqqan davrda u "xalq dushmani" sifatida hibsga olingan va to`rt yildan so`ng otib o`ldirilgan. Alisher Navoiy. Alisher Navoiy (1441, 9 fevral-1501, 3 yanvar) ulug‘ o`zbek shoiri, mutafakkiri va davlat arbobi bo‘lgan. G‘arbda chig‘atoy adabiyotining buyuk vakili deb qaraladi, sharqda «nizomi millati va d-din» (din va millatning nizomi) unvoni bilan ulug‘lanadi. Hayot yo‘li. Asl ismi Nizomiddin Mir Alisher. U Hirotda tug‘ilib, shu yerda umrining asosiy qismini o‘tkazgan. Navoiyning otasi G‘iyosiddin Bahodir temuriylar xonadoniga yaqin bo‘lgan. She’r zavqi va iste’dodi erta uyg‘ongan. Bolalikdayoq Farididdin Attorning «Mantiqut-tayr» asarini yod olgan, Sharafiddin Ali Yazdiy nazariga tushgan, Mavlono Lutfiy yosh shoir iste’dodiga yuqori baho bergan, Kamol Turbatiy e’tirofini qozongan. Sayyid Hasan Ardasher, Pahlavon Muhammad kabi ustozlardan taʼlim olgan, Abdurahmon Jomiy bilan ijodiy hamkorlikda boʻlgan. Navoiy 1469 yilgacha temuriylar orasidagi ichki nizolar sababli Hirotdan yiroqroqda yashagan. Husayn Boyqaro Xuroson taxtiga oʻtirgach (1469), Navoiy hayoti va ijodida yangi bosqich boshlanadi, muhrdorlik (1469) mansabiga, vazirlik (1472) va Astrobod hokimligi (1487)ga tayinlanadi. 1480—1500 yillar mobaynida oʻz mablagʻlari hisobidan bir necha madrasa, 40 rabot (safardagi yoʻlovchilar toʻxtab oʻtish joyi), 17 masjid, 10 xonaqoh, 9 hammom, 9 koʻprik, 20 ta hovuz qurdiradi. Husayn Boyqaro Alisher Navoiyga «muqarrabi hazrati sultoniy» («sulton hazratlarining eng yaqin kishisi») degan unvonni beradi. Unga koʻra Navoiy davlatning barcha ishlariga aralasha olardi. Alisher Navoiy tarjimai holi oʻz davrida Xondamir, Vosifiy, Husayn Boyqaro, Bobur kabi tarixchi va davlat arboblarining asarlarida aks etgan. Oʻzbek olimlari O. Sharafiddinov, V.Mahmud, Oybek, Ya. Gʻulomov, I.Sulton. A.Zohidov, V.Abdullaev, A.Qayumov, S.Gʻanieva v.b. Navoiyning hayot yoʻli haqida asarlar yaratishgan. Lirik merosi. Navoiy ijodi ixlosmandlari uning sheʼrlarini yigʻib, «Ilk devon» (1464-65) tuzgan edilar, soʻngra «Badoyiul-bidoya» («Go`zallikning boshlanishi»), «Navodirun-nihoya» («Nodirliklar nihoyasi») nomli devonlar (1470-yillar) tartib berilgan. Lirik merosi umumiy hajmi 50000 misradan ortiq «Xazoyinul-maoniy» nomli toʻrt devon (1491—1498)ga jamlangan. Navoiy sheʼriyatining mavzular doirasi keng, janrlar koʻlami (16) xilma-xil. Gʻazallari «oshiqona, orifona, rindona» (Shayxzoda) sifatlar bilan oʻrganiladi. Gʻazallarida insoniy muhabbat, ilohiy ishq bilan uygʻun holda ulugʻlanib, «majoz - haqiqat ko`prigi» aqidasiga amal qilingan. Alisher Navoiy sheʼriyatidagi zohiriy maʼno yangiliklari bilan birga botiniy sifatlarni ham oʻrgangandagina ularni idrok etishga erishish mumkin. «Nazmul-javohir» (1485) Hazrat Alining «Nasrul-laoliy» asarining turkiy nazmga solingani boʻlib, 266 ruboiydan iborat bu asarda axloqiy-taʼlimiy qarashlar oʻz aksini topgan. OʻR FA ShIda (3-fond) Navoiyga mansub 24 asarning 254 qoʻlyozmasi saqlanadi, undan koʻpchiligi devonlarning nusxalari. Navoiy devonlari prof. H.Sulaymon tomonidan yigʻilib, tasnif etilgan. «Ilk devon» Sankt-Peterburgdagi Saltikov-Shedrin kutubxonasida (inv.564) saqlanadi. «Navodirun-nihoya» OʻR FA ShI (inv.1995) dagi nusxalari nihoyatda nodir boʻlib, ular Navoiy davrida Hirotda Sulton Ali Mashhadiy (1487), Abdujamil kotib (1487-88) tomonidan koʻchirilgan. Xamsa. Alisher Navoiy ijodining yuksak choʻqqisi «Xamsa» asari (1483-85)dir, shoir birinchilardan boʻlib, turkiy tilda toʻliq «Xamsa» yaratdi va turkiy tilda shunday koʻlamdor asar yozish mumkinligini isbotlab berdi. «Xamsa» tarkibiga «Hayratul-abror», «Farhod va Shirin», «Layli va Majnun», «Sabʼai sayyor», «Saddi Iskandariy» kabi dostonlar kiradi. «Hayratul-abror»da hamd, munojot, naʼt, hayrat boblaridan keyin shoirning Yaratganga, borliqqa, tabiatga, insonga boʻlgan falsafiy, ijtimoiy-siyosiy, iqtisodiy, ilmiy, maʼrifiy, axloqiy va estetik munosabati aks ettirilgan. Podshoh bilan ulusning insonlik nuqtai nazaridan ayirmasiz, farqsizligini, podshohning hunar, axloq, adl, insof, mantiq, taqvo yoʻlida ulusdan oʻta olmaganini anglatish bilan oʻzining adolatli shoh haqidagi qarashlarini anglatadi. «Farhod va Shirin»da qahramonlar sevgi sarguzashtlari orqali insonning tarix va kelajak oldidagi vazifasini belgilaydi, insonlik faqat muhabbatda emas, balki oʻsha sharafli nomning himoyasi orqali ekanini uqdiradi. Sharq tarixidagi Xusrav va Shirin voqeasini badiiy jihatdan qayta ishlab, Farhod orqali oʻzining komil inson haqidagi qarashlarini ifoda qilgan. Navoiy dostoni orqali Firdavsiy, Nizomiy, Dehlaviy anʼanalari yangilangan boʻlsa, undan keyin bu syujet turk mumtoz adabiyotining oʻzak muammolarini hal etishda asosiy oʻrin tutdi va bu yoʻnalishda Ahmad rizvon, Jaliliy, Harimiy, Bafqiy, Urfi Sheroziy, Lamiiy, Nizoriy v.b. dostonlari yaratildi. «Layli va Majnun» dostonida arab ertaklari orqali maʼlum syujet oʻzining tugal shaklini topdi, unda ishq falsafasi betakror uslubda ifoda qilindi. Keyinroq yaratilajak Fuzuliy, Andalib, Sayqaliy dostonlari uchun maʼnaviy zamin boʻldi. «Xamsa» tarkibidagi «Sabʼai sayyor» va «Saddi Iskandariy»da shohlik bilan bogʻliq masalalarni birinchi oʻringa olib chiqdi. Bu dostonlar xamsanavislik anʼanasida oʻzining ijtimoiy-siyosiy xarakteri va originalligi bilan ajralib turadi. «Xamsa»ga ustoz Abdurahmon Jomiy (1414—1492) yuqori baho berdi. OʻR FA ShI qoʻlyozmalar fondida 15-20 asrlarda koʻchirilgan 166 qoʻlyozma saqlanadi. Ulardan 84 tasida beshlikning hamma dostonlari berilgan. «Xamsa» haqida xorijiy olimlar A.Vamberi, J.Malokolin, F.Richard, L.Vari, Y.Ekman, E.Partele; rus tadqiqotchilari I.Krachkovskiy, V.Bartold, E.Bertels, Konrad, B.Jirmunskiy, A.Yakubovskiy, A.Semyonov; turk olimlari F.Koʻprulu, A.S.Levend, K. Eraslon; ozar olimlari H. Arasli, G. Aliev; oʻzbek olimlari Fitrat, I.Sulton, V.Zohidov, A.Qayumov, T.Jalolov, S.Nazrullaeva, A.Abdugʻafurov, M.Hakimov, S.Hasanov v.b. ishlari maʼlum. OʻzMUda «Xamsa»ni tadqiq etish borasida B.Qosimov, B.Akrom, H.Boltaboev, A.Erkinov, D.Farmonova tadqiqot ishlari olib bormoqdalar. Tasavvufiy asarlari. Navoiyning tasavvufiy qarashlari deyarli barcha asarlarining ruhiga singgan boʻlsa-da, maxsus «Lisonut-tayr» dostoni(1499)da, «Nasoyimul-muhabbat» manqabasi"(1495-96)da, «Tarixi anbiyo va hukamo»(1485-8), «Arbain», «Munojot» singari asarlarida aks etgan. «Lisonut-tayr»da borliq va ilohiyot haqaidagi qarashlarini, inson, tabiat va hayot haqidagi fikrlarini qushlar tili va sarguzashtlari orqali bayon qilgan. Oʻzbekiston mustaqillikka erishganidan soʻng Navoiy asarlarini diniy va soʻfiylik jihatidan oʻrganish kengaydi, ular ob’ektiv va ilmiy bahosini olmoqda. «Arbain», «Munojot» kabi asarlari chop etildi. Jomiyning «Nafahotul-uns min hazarotil-quds» tazkirasini tarjima qilib va toʻldirib, soʻz yuritilgan 618ta shayxlar sonini 770 taga yetkazdi. Nasriy asarlari. Navoiy merosining salmoqli qismi nasriy asarlardan iborat. Ular ijtimoiy-siyosiy, axloqiy-taʼlimiy va ilmiy-falsafiy yoʻnalishdadir. «Mahbubul-qulub»(1500-01) Navoiyning soʻnggi yirik asari boʻlib, unda ulugʻ mutafakkir adibning hayoti davomidagi kuzatishlari, toʻplagan boy tajribasi oʻz yuqori darajasida aksini topgan. Uch qismdan iborat bu asarda «Soriun-nosning af'ol va ahvolining kayfiyati» (1), axloqiy muammolar (2), «mutafarriqa favoyid va amsol surati» (3) masalalari ifodalangan. «Xamsatul-mutahayyirin»(«Besh hayrat»,1494) asarida ustozi va doʻsti Abdurahmon Jomiy, uning hayoti lavhalari, tariqati, yozishmalari, asarlari haqida hayratomuz hikoyalar keltiriladi. «Holoti Sayyid Hasan Ardasher» (1488-89), «Holoti Rahlavon Muhammad»(1493) asarlari manoqib-holot yoʻnalishida boʻlib, ularda shoirga ustozlik qilgan buyuk shaxslar hayoti, faoliyati yoritilgan. «Munshaot» (1498-99) Navoiyning maktublari toʻplami (jami 88 ta xat) boʻlib, ular sogʻinchlik xatlari, navroʻz tabriklari, taʼziyanomalar, siyosiy oʻgitlar, sulhnomalar va boshqa yoʻnalishlardadir. Ular Husayn Boyqaro, Badiuzzamon va boshqa tarixiy shaxslarga bitilgan. Ilmiy-filologik merosi. «Majolisun-nafois» (1490-91; 1497-98) tazkirasi turk tilidagi yozilgan dastlabki tazkira boʻlib, unda shoir sakkiz majlis doirasida 459 shoir va adib haqida maʼlumot bergan. Birinchi va ikkinchi majlisda tazkira tartib berilganda hayot boʻlmagan shoirlar, uchinchi majlisda shoirning zamondoshlari, toʻrtinchi majlisda beshinchi majlisda Xuroson, oltinchisida Movaraunnahr, Kichik Osiyo va Eron, yettinchi va sakkizinchi majlislarda temuriylar sulolasiga mansub ijodkor shoh va shahzodalar haqidagi maʼlumotlar jamlangan. Asar Fahriy Hirotiy(1521-22), Muhammad Qazviniy(1522-23), Shoh Ali Abdulali (1598) tomonidan uch marta fors tiliga tarjima qilingan. Navoiy «Muhokamatul-lug`atayn» asarini oʻz zamonidagi turkiy lahjalar, ziyolilar nutqi, badiiy va ilmiy asarlarning leksik-grammatik xususiyatlarini forsiy til xususitlari bilan qiyoslashga bagʻishladi. Jonli xalq tilida qoʻllanilgan koʻplab soʻzlarni asarga kiritib, adabiy tilda qoʻllanilishiga sababchi boʻldi. Oʻzigacha ishlatilgan soʻzlarni yangi maʼno qatlamlarini ochdi. Oʻzbek tili grammatikasini Mahmud Koshgʻariydan soʻng ilmiy asosga soldi. Oʻzbek tilining badiiy va estetik imkoniyatlari kengayishiga sababchi boʻldi. Fors va turk tillarida yaratilgan eng yirik va eʼtiborli asarlarga murojaat qildi, shoir va olimlarni til istiqloli uchun kurashga chorladi. Aruz nazariyasiga bagʻishlangan «Mezonul-avzon»(1492) asarida arab va fors aruzi qoidalarini turkiy tilda aniq va ravon tushuntirdi. Turk yozma va ogʻzaki sheʼriyati namunalarining vazn xususiyatlarini oʻrgandi. Turkiy aruz tabiatini yoritish bilan birga turk sheʼriyati murakkab aruz tizimini boyitganini anglatdi. Bahrlar va doiralar haqidagi tasavvurni kengaytirdi. Toʻqqizta yangi vazn va sheʼriy shaklni aniqladi. Turklik tarixida ilk bor milliy vazn haqidagi qarashlarni ilgari surdi. Navoiyning ilmiy-filologik merosini muntazam tadqiq qilish 20 asrning 20-yillaridan yoʻlga qoʻyildi. Bu yoʻnalishda Fitrat, Oybek, A.Saʼdiy, O.Sharafiddinov, A.Hayitmetov, I.Sulton, H.Qudratullaev kabi adabiyotshunos va A.K.Borovkov, O.Usmonov, A.Rustamov kabi tilshunos olimlarning ishlari eʼtiborli. Tarix va iqtisodga oid asarlari. «Tarixi muluki Ajam» («Ajam shohlari tarixi»,1488) qisqa tarix boʻlib, Eron shohlari xronikasi bayon qilingan «Tarixi Tabariy», «Shohnoma» asarlarini mantiqan toʻldiradi, ulardagi faktlarni izchil ilmiy tizimga soladi. Afsonaviy shoh Kayumarsdan sosoniylarning soʻnggi vakili Yazdi Shahriyorgacha boʻlgan shohlar tarixini, mifologik talqinini beradi. «Tarixi anbiyo va hukamo» («Payg`ambarlar va hakimlar tarixi», 1485—1498) asarining birinchi boʻlimida «Qissasul-anbiyo»lar anʼanalarini davom ettirib, Odam alayhis-salomdan Nuh, Iso, Muso, Yaʼqub, Sulaymon, Yusuf, Dovud kabi paygʻambarlar tarixiga oid qissalar keltiradi. Navoiy Luqmoni hakimga ham anbiyolar qatoridan joy beradi. Asarning «Hukamo zikrida» deb nomlangan ikkinchi boʻlimida insoniyat tarixida chuqur iz qoldirgan donishmand hakimlar Fishogʻurs, Jomosp, Buqrot, Suqrot, Aflotun, Arastu, Bolinos, Jolinus, Batlimus, Buzurgmehr haqida ibratli hikoyalar keltiradi, ularning donishmandligi, ilmiy kashfiyotlari siri qisqa satrlarda talqin qilinadi. «Vaqfiya» (1481) asarida vaqf yerlari, mulklari, ularning miqdori, ulardan foydalanish, vaqf mulki va mablagʻi evaziga quriladigan bino va inshootlar, bu yoʻnalishda madrasa va xonaqohlarda oʻrnatilgan tartiblar haqida fikr yuritdi. Navoiy oʻz ixtiyoridagi mablagʻlar hisobiga qurilgan xayriya muassasalari, ilmiy-madaniy binolar va bogʻlarni sanab oʻtdi. Asar Navoiy va Husayn Boyqaro munosabatlarini oʻrganish uchun ham muhim hujjatli manbadir. Tarix va iqtisodiy yoʻnalishdagi asarlari N.Veselovskiy, Yakubovskiy, Ya.Gʻulomov, V.Zohidov, B.Ahmedov kabi olimlar tomonidan oʻrganilgan. Alisher Navoiy fors tilida yozgan sheʼrlari asosida «Devoni Foniy» tuzilgan boʻlib, uning muqaddimasida «Sittai zaruriya» («Olti zarurat») va «Fusuli arbaa» («To`rt fasl») forsiy qasidalari majmualari berilgan. «Sittai zaruriya» toʻplamidagi qasidalar «Ruhul-quds» («Muqaddas ruh»), «Aynul-hayot» («Hayot chashmasi»), «Tuhfatul-afkor» («Fikrlar tuhfasi»), «Qutul-qulub» («Qalbdar g`izosi»), «Minhojun-najot» («Qutilish yo`li»), «Nasimul-xuld» («Jannat nasimi») kabi nomlar bilan ataladi. Ular Xoqoniy, Dehlaviy, Salmon Sovajiy, Abdurahmon Jomiy asarlari ruhida, ularga falsafiy-mantiqiy javob tarzida yozilgan. «Fusuli arbaa»da Sulton Husayn Boyqaro madhidan soʻng «Bahor», «Saraton», «Xazon» («Kuz») va «Day» («Qish») vasfidan iborat. Muammo janri qoidalariga bagʻishlangan «Mufradot» (1485) fors tilidagi ilmiy asarida mumtoz sheʼriyatdagi bu janrni nazariy jihatdan asosladi. Muammo va uni ifodalangan janrlar ruboiy, qitʼa, tuyuq, ayrim hollarda gʻazal munosabatini anglatdi. Muammolarni yechish usullarini oʻrgatish barobarida 121 ta misol keltirdi. Navoiyning arab tilida «Sab'atul-abhur» («Yetti dengiz») nomli diniy-tasavvufiy ruhda lugʻat xarakteridagi asar yozgani maʼlum. Biroq bu asar nashr etilib, yetarli darajada oʻrganilmagan. Alisher Navoiyning fors tilidagi merosi Fitrat, H.Sulaymon, N.Mallaev, Sh.Shomuhamedov, R.Vohidov, Boltaeva tomonidan oʻrganilgan. Navoiy dahosi tufayli insoniyat tarixida dunyoning turli joylarida yashayotgan turkiy xalqlar yakqalam qilindi, millat maʼnaviy merosi umumjahon xazinasidan mustahkam oʻrin oldi. Mustaqil Oʻzbekistonda Navoiyni anglash davlat siyosati darajasiga koʻtarildi. Respublikadagi eng yirik viloyatlardan biri va uning markazi, Oʻzbekiston Davlat mukofoti, OʻRFA Til va adabiyot instituti, opera va balet akademik teatri, Oʻzbekiston Davlat kutubxonasi, Samarqand Davlat universiteti va boshqa yuzlab madaniy-maʼrifiy muassasalar, jamoa xoʻjaliklari ulugʻ shoir nomi bilan ataladi. Koʻrgali husnungni zoru…. Koʻrgali husnungni zoru mubtalo boʻldim sanga, Ne baloligʻ kun edikim, oshno boʻldum sanga. Har necha dedimki, kun-kundin uzay sendin koʻngil, Vahki, kun-kundin batarrak mubtalo boʻldum sanga. Men qachon dedim: vafo qilgʻil manga — zulm aylading, Sen qachon deding: fido boʻlgʻil manga — boʻldum sanga. Ey koʻngil, tarki nasihat ayladim avvora boʻl, Yuz balo yetmaski, men ham bir balo boʻldum sanga. Jomi Jam birla Xizr suyi nasibimdur mudom, Soqiyo, to tarki joh aylab gado boʻldum sanga. Gʻussa changidin navoe topmadim ushshoq aro, To Navoiydek asiru benavo boʻldum sanga. Jongʻa chun derman…. Jongʻa chun dermen: «Ne erdi oʻlmakim kayfiyati?» Derki: «Bois boʻldi jism ichra marazning shiddati». Jismdin soʻrsamki: «Bu zaʼfinggʻa ne erdi sabab?» Der: «Anga boʻldi sabab oʻtluq bagʻirning hirqati». Chun bagʻirdin soʻrdum, aytur: «Andin oʻt tushti manga Kim, koʻngulga shu’la soldi ishq barqi ofati». Koʻngluma qilsam gʻazab, ayturki: «Koʻzdindur gunah, Koʻrmayin ul tushmadi bizga bu ishning tuhmati». Koʻzga chun dermenki: «Ey, tardomani yuzi qaro, Sendin oʻlmish telba koʻnglumning baloyu vahshati». Yigʻlab aytur koʻzki: «Yoʻq erdi manga ham ixtiyor Ki, koʻrundi nogahon ul shoʻxi mahvash tal’ati». Ey Navoiy, barcha oʻz uzrin dedi, oʻlguncha kuy Kim, sanga ishq oʻti-oʻq ermish azalning qismati. Xil’atin to aylamish…. Xil’atin to aylamish jonon qizil, sorigʻ, yashil, Shu’layi ohim chiqar har yon qizil, sorigʻ, yashil. Gulshan ettim ishq sahrosin samumi ohdin Kim, esar ul dasht aro har yon qizil, sorigʻ, yashil. Tobdonning aksidek alvon qizil, sorigʻ, yashil. Orazu xoling bila xatting xayolidin erur Koʻzlarimning ollida davron qizil, sorigʻ, yashil. Laʼlgun may tutqil oltun jom birla sabzada Kim, bulardin yaxshi yoʻq imkon qizil, sorigʻ, yashil. Faqr aro berangliq dushvor erur behad, valek Xirqada tikmak erur oson qizil, sorigʻ, yashil. Ey Navoiy, oltinu shingarfu zangor istama, Boʻldi naming rangidin devon qizil, sorigʻ, yashil. Munojot. Kecha kelgumdur debon ul sarvi gulro' kelmadi, Ko'zlarimga kecha tong otguncha uyqu kelmadi. Keldi jon og'zimg'avu ul sho'xi badho' kelmadi. Kimsa bormukim anga ko'rgannda kulgu kelmadi. Tolibi sodiq topilmas yo'qsakim qo'ydi qadam Yo'lg'akim avval qadam ma'shuqqa o'tru kelmadi. Ey Navoiy, boda birla hurram et ko'ngul uyin, Ne uchunkim boda kelgan uyga qayg'u kelmadi. Ruboiylar. El anga shafiqu mehribon boʻlmas emish. Oltun qafas ichra gar qizil gul butsa, Zohid, senga — hur, manga — jonona kerak, Jannat — sanga boʻlsun, manga — mayxona kerak. Paymona necha boʻlsa toʻla, yona kerak. Jondin seni koʻp sevarmen, ey umri aziz, Sondin seni koʻp sevarmen, ey umri aziz. Har neniki sevmak ondin ortuq boʻlmas, Ondin seni koʻp sevarmen, ey umri aziz. Kim koʻrdi ekin jahonda oyo xushluq, To bir kishi aylagay tamanno xushluq. Yuz yilda agar bir oʻlsa paydo xushluq, Hirot. Alisher Navoiyning hozirgi Afgʻonistondagi (oʻsha paytta Hirot deb nomlangan) qabri Alisher Navoiy. Alisher Navoiy 1441-yil 9-fevralda Amir Temurning oʻgli Shohruh Mirzo shohligi davrida Hirotda tugʻildi. Zamondoshlari uning haqida koʻpincha «Nizomiddin Mir Alisher» deb yozadilar. 'Nizomiddin"-din--diyonat nizomi degani boʻlib, donishmand mansab egalariga beriladigan sifat, «mir» — amir demakdir. Uning otasi Gʻiyosiddin Muhammad (uni Gʻiyosiddin Kichkina ham der edilar) temuriylar saroyining amaldorlaridan, xonadonning ishonchli kishilaridan edi. Onasi amirzoda Shayh Abusaid Changning qizi boʻlgan, ismi maʼlum emas. Alisherning bobosi Temurning oʻgʻli Umarshayx bilan emikdosh (koʻkaldosh) boʻlgan ekan. Buyuk shoir oʻz asarlarida bu qutlugʻ dargohga yaqinligidan iftixor etishini bayon qiladi. Shuningdek, uning tarjimai holiga oid ayrim lavhalar asarlarida uchraydi. Bu tabarruk zot toʻgʻrisidagi baʼzi maʼlumotlarni esa uning zamondoshlari oʻz kitoblarida beradilar. Alisher saroy muhitida yashaganligi uchun alohida tarbiya va nazoratda oʻsdi. Kichiklik chogʻidan sheʼr va musiqaga ishqi tushdi. Olimu fozillar davrasida boʻldi. Uch-toʻrt yoshlarida davrining mashhur shoiri Qosim Anvorning bir sheʼrini yod aytib, mehmonlarni hayratga soldi. Bir yildan soʻng uni maktabga berdilar. U boʻlajak sulton Husayn Bayqaro bilan birga oʻqidi. Uning zehni va iqtidori haqidagi gaplar esa el orasida tarqalib bordi. 1447-yilda Shohruh Mirzo vafot etib, temuriy shahzodalar oʻrtasida taxt uchun kurash boshlanadi. Hirot notinch boʻlib qoladi. Alisherlar oilasi Iroqqa yoʻl oladi. Yoʻlda, Taft shahrida Alisher zamonasining mashhur tarixchisi, «Zafarnoma»ning muallifi Sharafiddin Ali Yazdiy bilan uchrashdi. Alisher xonadoni 1541-yilda Hirotga qaytadi. Tarixchi Xondamir bu bilan bogʻliq shunday bir hikoyani keltiradi: Karvon Yazd choʻli bilan Hirotga borarkan, tungi yurishlardan birida ot-ulov ustida hammani uyqu bosadi. Alisher mingan ot, ittifoqo, yoʻldan chiqib, boʻlajak shoir egardan tushib qoladi, uyqu zoʻrlik qilib, uygʻonmaydi. Horigan ot ham egasi yonidan ketmay, toʻxtab qoladi. Alisher tong otib, quyosh qiziganda uygʻonadi. Qarasa, poyonsiz sahro, atrofida hech kim yoʻq. Yolgʻiz otigina yovshan ildizlarini chimtib turibdi. Oʻn yoshli bola oʻzini qoʻlga oladi. Otini minib, zehn bilan yoʻlni topib ilgari yuradi. Kun qizib, chanqoqlik boshlanadi. Shu payt uzoqdan bir narsa qorayib koʻrinadi. U suv toʻla mesh ekan, Ollohga shukuronalar aytib, Alisher yoʻlini davom ettiradi. Uning ota-onasi manzilga yetgach, oʻgʻilllarini yoʻqligini biladilar va mulozimni shoshilinch orqaga qaytaradilar. Mulozim koʻp yurmay, Alisherga duch keladi. Alisherni, goʻyo u qayta tugʻilganday, quvonch bilan kutib oladilar. Bir kuni qushlar jam boʻlibdi. Har xil: toʻti, qumri, tovus, bulbul va hokazo. Oʻrtaga hudhud (sassiqpopishak) chiqibdi. Boshidagi tojini selkillatib, oʻzini taʼrifu tavsif etibdi. Soʻng u hammani olam podshosi Semrugʻni izlashga undabdi. Qushlar uni surishtira boshlabdilar. «Zotini, sifatini, sifatini ayt, bizga nishon ber!» — deyishibdi ular. Hudhud hikoya boshlabdi: Smurgʻ bir kecha dunyoni aylanib, uchib yurar edi. Nogoh yoʻli Chin shahri ustidan tushdi. Bir silkingan edi, mamlakat nurga gʻaeq boʻldi. Patidan biri tushib qolgan ekan. Ogoh boʻlganlar aqlu shuurini yoʻqotdilar. Chin mulki esa hashamat(ulugʻvorlikka) chulgʻandi. Qushlar zavqu shavq bilan yoʻlga tushadilar. Buroq bu zavq-shavq uzoq davom etmaydi. Qushlar eʼtiroz bildirib, uzr aytib, oʻzlarini chetga ola boshlaydi. Hudhud har biriga javob aytadi. Semrugʻga yetishish baxti oldida bu dunyoning tashvishlari hechligini isbot etuvchi biror hikoya keltiradi. Hudhudning gaplari, hikoyalari qushlarga yangi bir kuch bagʻishlaydi. Ular hudhudni boshliq qilib, yoʻlga tushadilar. Hudhud buy oʻlning ishq yoʻli ekanligi, unga kirgan odam Shayx Sanʼon singari oʻzligidan kechishi lozimligini aytadi. Yana bir-biridan jozibali hikoyalar: Nihoyat, qushlar yeti vodiyni bosib oʻtadilar va oʻzlarining Semurgʻ ekanligini anglab yetadilar. «Mantiq ut-tayr» xayoli Alisherga bir umr hamroh boʻldi. Umrining soʻngida esa «Lison ut-tayr»(«Qush tili») nomi bilan kitob yozdi. Boʻlajag shoir yana Nizomiy Ganjaviy va Xusrav Dehlaviy asarlarini sevib oʻqir edi. Orazin yopgʻoch, koʻzimdin sochilur har lahza yosh, Boʻylakim, paydo boʻlur yulduz nihon boʻlgʻoch quyosh. matlaʼi bilan boshlanadigan gʻazalini oʻqiydi. Sheʼrdan hayratga tushgan keksa shoir bunday deydi: «Valloh, agar muyassar boʻlsa edi, oʻzumning forsiy va turkey tillarda aytgan oʻn-oʻn ikki ming baytimni shu gʻazalga almashtirardim va buni oʻzimning katta yutugʻim deb hisoblar edim». Bu turkiy (oʻzbek) sheʼriyatiga juda katta isteʼdod kirib kelayotganidan nishona edi. Alisher Navoiyning yigitlik yillari. 1457-yilda Abulqosim Bobur vafot etdi. Hokimyat tepasiga Abusaid Mirzo keldi. Husayn Bayqaro taxt uchun kurashga shoʻngʻib ketdi. Navoiy esa Mashhad madrasalarida oʻqishni davom ettirdi. Doʻstlar orttirdi. Keksa shoir Kamol Turbatiyni shu yerda uchratdi. Turbatlik bu shoir Alisher bilan bir bayt muhokamasi ustida tanishib qoldi.Shoir 1464-yilda Hirotga qaytadi. Biroq poytaxda uni noxushliklar kutadi. Abusaid Mirzo u bilan taxt talashayotgan Husayn Bayqaroni yaqin kishilarini taʼqib va tayziq ostiga olgan, jumladan, togʻalari Mirsaid Kobuliy va Muhammad Ali Gʻaribiylarni oldinma-keyin qatl ettirgan edi. Ular isteʼdodli shoirlar edi. Alisherning ota mulki musodara qilingan, hatto yashashab turgani boshpana ham qolmagandi. U shaharda uzoq qola olmadi. Holbuki, yosh shoirning ijodi barq urgan payti edi. Abdurahmon Jomiyadek zamonasining alloma adibi bilan yaqindan tanishib, saboqlar olgani, mehr qozongan edi. Navoiy — «Mahmud Nuran» deb eʼzozlagan bu mashhur shoir va olim oʻzini siyosatdan uzoq tutar, hatto shahar tashqarisidagi Saʼdiddin Koshgʻariy (1456-yilda vafot etgan mashhur shyx, Jomiyning ustozi) mozori yonidan joy qilib, oʻsha yerda yashar edi. Navoiyning Sayyid Hasan Ardasherga yozgan sheʼriy maktubi bor. U «Masnaviy» nomi bilan «Xazoyin ul-maoniy»ning birinchi devoniga kiritilgan. Mutaxasisslar uni Navoiyning Hirotdan Samarqandga joʻnash oldidan yozgan maktubi deb hisoblaydilar. Chamasi, shoir safar oldida Ardasher bilan xayrlashmoqchi boʻlgan, lekin uni topmagan. Soʻng ushbu maktubni yozib qoldirgan. Maktub Alisherning safar oldidagi kechinmalari va oʻz otasidek yaqin koʻrgan Sayyid Hasan Ardasherning sifatlarini taʼrif etish bilan boshlanadi. Vatan va doʻstlarni tashlab ketish ogʻir. Xayrlashmay ketish undan ham ogʻir. U ulugʻ doʻstiga ketishi sabablarini tushuntirmoqchi. Xat shu munosabat bilan yozilgan. Inson soʻz bilan ulugʻdir, «falak jismining joni»-soʻz, ayqisa «nazm» (sheʼr), deydi shoir. Va oʻzida sheʼr yozishga juda katta kuch-qudrat sezayotganini aytadi. Shunday qudratki, agar Firdavsiy oʻz «Shohnoma»sini 30 yilda yozgan boʻlsa, u oʻshanday asarni 30 oyda yoza oladi. Nizomiy Ganjaviyning 30 yil sarflab maydonga keltirgan «Xamsa»si uning oldida 2-3 yillik ishdir. Faqat unga imkon kerak. Yurt esa notinch, odamlarda vafo yoʻq. Insoniylik qolmagan zulm avjida. Hatto tasali beruvchi kishi ham yoʻq. Ketaman, desang etagindan tutadigan umr yoʻldoshing, ketsang, ayriliqdan eziladigan doʻsting boʻlmasa. Navoiy 60-yillarning ikkinchi yarmida Samarqandda yashadi. Uning bu shaharga kelishi sababini turlicha talqin qiladilar. Xondamir, oʻqish uchun keldi, deydi. Toʻgʻri u Samarqandda din huquqshunosi va faylasuf Fazulloh Abullays qoʻlida oʻqidi. Zahiriddin Bobur uni Abusaid surgun qildi deydi. Bunda ham asos bor. Abusaidning Alisherga munosabati yomon edi. Shoir Samarqandda dastlab moddiy qiyinchilik ichida yashaydi. Keyinroq unga shahar hokimi Ahmad Hojibek ragʻbat va hoiylik koʻrsatadi. Nihoyat, Samarqand oʻz goʻzalligi bilan ham Navoiyni maftun etadi. Shoi uni «firdavsmonand»(jannatmisol) deb ataydi va unga hech qachon «gardi fano» oʻltirmasligini — zavolikka yuz tutmasligini istaydi. Navoiy shu yillari shoir sifatida juda katta shuhrat topa bordi. 1465—1466-yillarda uning muxlislari sheʼrlarini toʻplab, «devon» tuzadilar. Bu kitob bugun «Ilk devon» nomi bilan mashhurdir. 1468-yil oxrida Eronni eggalash uchun boʻlgan jangda Abusaid halok boʻladi. Husayn Bayqaro 1469-yilning boshida Hiroti qoʻlga oladi va Samarqandga xat yoʻllab, Navoiyni oʻz yoniga chaqiradi. Husayn Bayqaro uni davlat ishlariga jalb etadi. Muhrdor qilib tayinlaydi. Davlat va jamoat arbobi. Alisher Navoiy 1469—1472-yillarda muhrdor, 1472—1476-yillarda vazir boʻlib ishlaydi. 1487—1488-yillarda Astrobodga hokimlik qildi. Husayn Bayqaro uni oʻziga gʻoyat yaqin tutar, har bir narsada u bilan maslahatlashar va buni nihoyatda qadrlar edi. Toʻgʻri, Bayqaro va Navoiy oʻrtasiga uchinchi kishi aralashgan, sovuqchilik tushgan paytlar ham boʻldi. Lekin oʻz davrining ikki atoqli arbobi hamkorligi juda koʻp sinovlardan muvaffaqiyat bilan oʻtib, avlodlarga oʻrnak boʻldi. Husayn Bayqaro saltanatining daslabki yillarida juda notinch kechdi. Xondamirning yozishicha, u taxtga chiqqan yilning oʻzida Abusaid Mirzoning oʻgʻli Yodgor Muhammad taxt daʼvosi bilan qoʻzgʻaldi. Husayn Bayqaro unga qarshi qoʻshin tortadi va gʻalaba qozonadi. 1470-yilning bahorida Yodgor Mirzo Astrobodda yana bosh koʻtaradi. Husayn Bayqaro Navoiyni yoniga olib, qoʻshin bilan yana yoʻlga tushadi. Xuddi shu payt Hirotda qoʻzgʻolon boʻlganligi xabari keladi. Husayn Bayqaro Navoiyni unga katta vakolatlar berib poytaxtga qaytaradi. Navoiy shaharda adolatni tiklab, xalqni tinchlantiradi. Shunday toʻqnashuvlarning birida Yodgor Mirzoning qoʻli baland kelib, poytaxdagi ayrim kishilar unga qoʻshiladilar. Mojarolarni tinchlantirish maqsadida uylangani Abusaidning qizi Robiya Sultonbegim eriga hiyonat qilib, u safariga ketganida poytaxtda inisi Yodgor Mirzo nomiga xutba oʻqitadi. Yurt bir muddat Yodgor Mirzo qoʻliga oʻtadi. Bu hol Husayn Bayqaroga qattiq taʼsir etadi. Tushkunlikka tushadi. Navoiy shunday paytda uning yonida turadi, tassali beradi. Oʻsha 1470-yilning oʻzida payt poylab, Navoiyning maslahati bilan Murgʻob daryosi boʻylaridan juda qisqa muddatda Hirotga yetib keladi va BogʻI Zogʻonda maishatdan charchab uxlab yotgan Yodgor Mirzoni qoʻlga oladi. Shundan keyingina Xurosonda maʼlum muddat tinchlik, osoyishtalik qaror topadi. Alisher ijod kishisi edi. U tabiatan buyuruqvozlikdan va hukmfarmonlikdan yiroq, tafakkur hamda taxayyulga moyil, gʻoyat noziktaʼb bir kishi edi. Mansab-lavozimlar har qancha yuksak boʻlmasin uning uchun zil-zambil yuk boʻlib, Husayn Bayqaroga boʻlgan ixlos va muhabbatigina uni isteʼfo berishdan saqlab turar edi. Shunga qaramasdan, u sadoqat bilan xizmat qildi. `Donishmadnligi, tadbirkorligi bilan koʻplab gʻalayonu qon toʻkishlarni oldini oldi, urushlarni yarashga aylantirdi. Uning bu fazilati, ayniqsa, 1972—1476-yillardagi vazirlik faoliyatida yaqqol namoyon boʻldi. Husayn Bayqaro hokimyat ishlarida Navoiyning aql va sadoqatida tayanib ish koʻrdi. Uni, qarshiligiga qaramasdan, yuqori martabalarga tayinladi, 1472-yilda esa «amir»(vazir)likka qoʻydi. Buyuk shoir «amiri kabir» (ulugʻ amir), «amirul muqarrab» (podshoga eng yaqin amir) unvonlariga musharraf boʻldi. Uning vazirlik yillari Hirotda obodonlik avj olgan, madaniyat gullab, yashnagan davr boʻldi. Ulugʻ amir oʻzi bosh boʻlib, suvsiz yerlarga suv chiqardi, eski ariqlarni tozallatirdi, yangi kanallar qazdirdi. Eski binolarni taʼmir qildirib, yangilarini qurdirdi. Qanchadan-qancha madrasalar, xonahoqlar soldirdi. Ijod ogʻushida.. Alisher Navoiy sheʼrni, shoirlikni hamma narsadan baland tutdi. Vazirlik martabasida turib ham sheʼr yozishni toʻxtatmadi. Atrofidagilar uning bu ishiga ragʻbat va hurmat bilan qaradilar. Shoh Husayn Bayqaroning oʻzi unga rahnamolik qildi. Ulugʻ shoirning ilk sheʼriy devonini muxlislari tuzgan boʻlsalar, birinchi devoni — «Badoye ul-bidoya» («Badiiylik ibtidosi»)ni 1472—1476 yillarda shohning amri va istagiga koʻra oʻzi kitob qildi. 1485—1486-yillarda ikkinchi devon — «Navodir un-nihoya»(«Nihoyasiz nodirliklar») maydonga keldi. Alisher Navoiy 1481—1482-yillarda «Vaqfiya» asarini yozadi. Vaqf deb biror xayrli ishning sarfu xarajatini taʼmin qilmoq uchun ajratilgan yer yoki mulkka aytiladi. Alisher Navoiyning eng katta orzusi doston yozish, birinchi navbatda, XII asrning buyuk shoiri Nizomiy Ganjaviy (1141—1209) dan keyin shoirlik qudtarining mezoniga aylanib qolgan «Xamsa» yaratish edi. Nizomiyning «Panj ganj» nomi bilan tarixga kirgan «Xamsa»si 5 masnaviydan tashkil topgan edi: «Maxzan ul — asror»(«Sirlar xazinas»), «Xusrav va Shirin», «Layli va Majnun», «Hayf paykar»(«Yetti goʻzal»), «Iskandarnoma». Yuz yildan keyin unga Xusrav Dehlaviy (1253—1325) javob qildi. U oʻz dostonlarini «Matla ul-anvor» («Nurlar boshlanishi»), «Shirin va Xusrav», «Majnun va Layli», «Hasht behisht»(«Sakkiz jannat»), «Oynayi Iskandariy» (Iskandar oyinasi) deb ataladi. Lekin bular hammasi forsiy tilda yozildi. Ulardan forslar, shu tilni bilganlargina bahramand boʻldilar. Oʻz xalqining shunday hazinadan bebahra qolishi Navoiyni qiynadi. Navoiy maslahatga ustozi Abdurahmon Jomiy huzuriga boradi. Jomiy Navoiyni bu ishga tezlikda kirishishga undaydi, uning oʻz kuchi va imkoniyatlariga ishonchini mustahkamlaydi. Navoiy besh dostonni ikki yilda tamomlaydi. 1483-yilda oʻz «Xamsa»sini yoza boshlab, 1485-yilning boshida yugatadi. Shoir ishlagan kunlar hisobga olinsa, 54 ming misralik ulkan obida 6 oyda bitkaziladi. Turkiy tilda birinchi marotaba «Xamsa» yaratiladi. Olimu fuzalo — barcha bu hodisani zoʻr olqish bilan kutib oldilar. Zayniddin Vosifiyning «Badoyeʼ ul-vaqoyeʼ»sidan: "Shoh Navoiyga: «Bir mojaro Siz bilan bizning oramizdan koʻpdan hal boʻlmay keladi, shuni bugun bir yoqlik qilaylik», deydi. Bu mojaro shundan iborat ediki, Sulton Husayn Alisherning muridi boʻlishini koʻpdan orzu qilar va uni «pirim» deb atar edi. Alisher esa har gal: «Yo Ollo, yo Ollo, bu qanday gap boʻldi! Aslida — biz muridmiz, siz — hammasiga pirsiz», der edi. Endi Sulton Husayn Alisherdan soʻradi: — Pir nima-yu, murid nima? Alisher noiloj otga minishga majbur boʻladi. Ot gʻoyat asov boʻlib, shohdan boshqani oʻziga yaqinlashtirmas edi. Alisher oyogʻini uzangiga qoʻyishi bilan ot tipirchilay boshladi, Sulton Husayn otiga oʻshqirdi, ot itoat qilib, Alisherning minishini kutdi. Alisher egariga oʻtirishi bilan Sulton Husayn otining jilovidan ushlab yetaklay boshladi. Alisher hushidan ketdi. Uni egardan koʻtarib oldilar. Tarihda bunday hol koʻrilmagan edi. Hech bir zamonda shoh shoirga jilovdorlik qilmas edi. 1480—1490-yillar Navoiy uchun badiiy ijodda samarali davr boʻldi. Shoir «Xamsa» dan keyin koʻp oʻtmay, ketma-ket nasriy kitoblar yaratdi. U 1488-yilda yozgan «Tarixi mulki ajam» («Ajam shohlar tarixi») shularning biri edi. Bu asar «Muhokamat ul-lugʻatayn»da «Zubdat ut-tavoxir»(«Tarixlar qaymogʻi») deb ham ataladi. 1480-yillarning oxiri, 1490-yillarning boshida Navoiyning yaqin doʻstlari, ustozlaridan Sayyid Hasan Ardasher (1489), Abdurahmon Jomiy (1492), Pahlavon Muhammad (1493) ketma-ket vafot etdilar. Navoiy ularga bagʻishlab «Holoti Sayyid Hasan Ardasher», «Xamsat ul-mutahayyirin», «Holoti Pahlavon Muhammad» asarlarini yozadi. Bu asarlar nasriy boʻlib, shoirning bu ulugʻ zamondoshlari haqidagi memuar xotiralaridan tashkil topgan edi. 1491-yilda muammo janriga bagʻishlangan «Risolayi muammo» (ikkinchi nomi «Mufradot») risolasini yozi. Navoiy zamonasida muammo janri keng tarqalgan boʻlsa — da, asosan, fors tilida yozilar edi. Navoiy oʻzbek tilida muammo yozgan ilk oʻzbek shoirlaridan boʻldi. «Xazoyin ul-maoniy»ga uning 52 muamosi kiritilgan. Shoirning fors tilidagi muammolarini esa 500 chamalaydilar. Navoiyning 1490-yillardagi eng katta xizmatlaridan biri «Xazoin ul maoniy» («Maʼnolar xazinasi»)ni tuzish boʻldi. 1492—1498-yillarda tartib qilingan 4 qism devondan iborat bu ulkan sheʼriy kulliyot shoirning turkiy tilda yozilgan deyarli barcha lirik sheʼrlarini qamrab olgan edi. Shoir 7-8 yoshidan 20 yoshigacha boʻlgan davrni umrining navbahori hisobladi va shu davr devonini «Gʻaroyib us-sigʻar»(«Yoshlik gʻaroyibotlari») deb atadi. Hayotining soʻnggi yillari.. 1490-yillarning boshidagi ogʻir yoʻqotishlar, ayniqsa, 40 yillik qadrdoni Pahlavon Muhammad bilan ustozi Jomiydan judo boʻlish Navoiyga qattiq taʼsir etdi. Buning ustiga saroyda Xadichbegim Nizomulmulk bilan mulk va mansab ishtiyoqida yangi-yangi fitnalar toʻqiydi. Shu fitnalar natijalaridan biri pok qalbli barcha kishilarni larzaga solib, mamlakatni halokat yoqasiga keltirib qoʻyadi. Bu-Moʻmin Mirzoning oʻz bobosi farmoni bilan qatl qilinishi edi. 1489-yilda Navoiy Hirotga qaytgach oʻrniga Astrobod hokimi qilib Badiuzzamon tayinlagan edi. Bu orada Balxda Darveshali qoʻzgʻoloni boshlanadi. Husayn Bayqaro Navoiyni olib, Balxga joʻnaydi. Darveshali bilan sulh tuziladi, lekin Hisorda Abusaidning oʻgʻli Sulton Mahmud Husayn Bayqaroga qarshi kurash boshlaydi. Shoh Navoiyni Balxda qoldirib, oʻgʻli Badiuzzamonni olib Hirotga otlanadi. U bilan ham murosaga kelishib, orqaga qaytadi va Balxni Badiuzzamon tasaruffiga beradi. Badiuzzamon oʻgʻli — 13 yoshli Moʻmin Mirzoni Astrobodda qoldirib Balxga keladi. Xadichbegim Nizomulkmulk bilan birgalikda Astrobodga Muzaffar Mirzoni hokim qilib tayinlashga erishadilar. Husayn Bayqaro va Badiuzzamon oʻrtasidagi munosabat yomonlashadi. Badiuzzamon Moʻmin Mirzoga Muzaffar Mirzoni shaharga kiritmaslikka buyuruq beradi. Shoh tezda Navoiyni Balxga yuboradi. Navoiy ota va oʻgʻil orasiga tushib, ularni yarashtiradi. Biroq huddi shu paytda Husayn Bayqaroning Badiuzzamonni qoʻlga tushirish va qamoqqa olish haqidagi Balxga, shahar qutloviga yoʻllagan yashirin farmoni maʼlum boʻlib qoladi. Yarash yana urushga aylanadi. Navoiy voqeani bunday izga kirib ketganidan qattiq iztirob chekadi va umidsiz orqaga qaytadi. Ota-oʻgʻil urushida Badiuzzamon yengiladi. Moʻmin Mirzoni Muzaffar Mirzo asir oladi. 1499-yilda Marvda Husayn Bayqaroning yana bir oʻgʻli Abulmuhsin otasiga qarshi bosh koʻtaradi. Shoh oʻz qoʻshini bilan Marvga otlanadi. Bu paytlarda Navoiy hajga boorish orzusida edi. Mirxondning xabar berishicha, Abulmuhsin otasi bilan sulh tuzish uchun Alisherning podshoh nomidan vakil boʻlib kelishini shart qilib qoʻyadi. Navoiyga tez chopar yuboriladi. Chopar shoirga yetib, shohning maktubini topshiradi. Unda shoirning hajni keyinga qoldirib, texda Marvga yetib kelishi iltimos qilingan edi. Alisher Mashhad ulugʻlari va hamrohlari bilan maslahatlashadi. Ular mamlakatning tinchiligi uchun Alisherning hajga borishidan kechishini soʻraydilar. Alisher belgilangan joyga yetib boradi, ota-oʻgʻillarni yarashtirib, Hirotga qaytadi. 1498-yilda Alisher Navoiy «Majolis un-nafois»ni qayta koʻzdan kechirib, toʻldirdi. Shoirlar adadni 459 taga yetkazdi. Shu yili yoshligidan qalbida muhirlanib kelgan «Mantiq ut-tayr» ga javob yozadi. «Lison ut-tayr» Navoiy ijodini yakunlovchi asarlardan biridir. Buyuk shoir 1498—1499 yillarda xatlarini toʻplab, «Munshaot» tuzdi. Unda 88 ta xat jamlangan boʻlib, ularning aksariyati shoirning shoh va shahzodalarga yoʻllangan. Shoirning 1500-yilning oxirlarida yozib tugatgan «Mahbub ul-qulub» asari uning eng soʻnggi asari boʻlib qoldi. Navoiy 1501-yilning 3-yanvarida vafot etadi. Butun halq — shohda gadogacha, olimdan choʻpongacha, shoirdan dehqongacha ulugʻ farzandining oʻlimiga qaygʻu va iztirob bilan motam tutadi. Yana Navoiy haqida. Ulugʻ oʻzbek shoiri, mutafakkiri va davlat arbobi Nizomiddin Mir Alisher Navoiy temuriylar saltanatiga tegishli Xuroson mulkining markazi — Hirotda tugʻilib, shu yerda umrining asosiy qismini oʻtkazgan. Navoiyning otasi Gʻiyosiddin Bahodir temuriylar xonadoniga yaqin boʻlgan. Sheʼr zavqi va isteʼdodi erta uygʻongan Alisher etti yoshidayoq Farididdin Attorning 'Mantiqut-tayr' asarini yod olgan, Sharafiddin Ali Yazdiy nazariga tushgan. Mavlono Lutfiy yosh shoir isteʼdodiga yuqori baho bergan, Kamol Turbatiy eʼtirofini qozongan. Sayyid Hasan Ardasher, Pahlavon Muhammad kabi ustozlardan taʼlim olgan, Abdurahmon Jomiy bilan ijodiy hamkorlikda boʻlgan. Navoiy 1469 yilgacha temuriylar orasidagi ichki nizolar sababli Hirotdan chiqib ketishga majbur boʻlgan. Husayn Boyqaro Xuroson taxtiga oʻtirgach (1469), Navoiy hayoti va ijodida yangi bosqich boshlanadi. Husayn Boyqaro Alisher Navoiyga 'muqarrabi hazrati sultoniy' ('sulton hazratlarining eng yaqin kishisi') degan unvonni beradi. Unga koʻra Navoiy davlatning barcha ishlariga aralasha olardi. Navoiy ijodi ixlosmandlari uning sheʼrlarini yigʻib, 'Ilk devonʼ (1464-65) tuzgan edilar, soʻngra 'Badoyiul-bidoyaʼ ('Goʻzallikning boshlanishi'), 'Navodirun-nihoyaʼ ('Nodirliklar nihoyasi') nomli devonlar (1470-yillar) tartib berilgan. Lirik merosi umumiy hajmi 50000 misradan ortiq 'Xazoyinul-maoniy' nomli toʻrt devon (1491—1498)ga jamlangan. Alisher Navoiy ijodining yuksak choʻqqisi 'Xamsaʼ asari (1483-85)dir, shoir birinchilardan boʻlib, turkiy tilda toʻliq 'Xamsaʼ yaratdi va turkiy tilda shunday koʻlamdor asar yozish mumkinligini isbotlab berdi. 'Xamsaʼ tarkibiga 'Hayrat ul-Abror', 'Farhod va Shirinʼ, 'Layli va Majnunʼ, 'Sab’ai sayyor', 'Saddi Iskandariy' kabi dostonlar kiradi. Navoiyning tasavvufiy qarashlari deyarli barcha asarlarining ruhiga singgan boʻlsa-da, maxsus 'Lisonut-tayr' dostoni(1499)da, 'Nasoyimul-muhabbatʼ manqabasi'(1495-96)da, 'Tarixi anbiyo va hukamoʻ(1485-8), 'Arbainʼ, 'Munojotʼ singari asarlarida aks etgan. Oʻzbekiston mustaqillikka erishganidan soʻng Navoiy asarlarini diniy va soʻfiylik jihatidan oʻrganish kengaydi, ular ob’ektiv va ilmiy bahosini olmoqda. 'Arbainʼ, 'Munojotʼ kabi asarlari chop etildi. Navoiy merosining salmoqli qismi nasriy asarlardan iborat. Ular ijtimoiy-siyosiy, axloqiy-taʼlimiy va ilmiy-falsafiy yoʻnalishdadir. 'Mahbubul-qulub'(1500-01) Navoiyning soʻnggi yirik asari boʻlib, unda ulugʻ mutafakkir adibning hayoti davomidagi kuzatishlari, toʻplagan boy tajribasi oʻz yuqori darajasida aksini topgan. Uch qismdan iborat bu asarda 'Soriun-nosning af’ol va ahvolining kayfiyati' (1), axloqiy muammolar (2), 'mutafarriqa favoyid va amsol surati' (3) masalalari ifodalangan. 'Xamsatul-mutahayyirinʼ('Besh hayratʼ,1494) asarida ustozi va doʻsti Abdurahmon Jomiy, uning hayoti lavhalari, tariqati, yozishmalari, asarlari haqida hayratomuz hikoyalar keltiriladi. 'Holoti Sayyid Hasan Ardasher' (1488-89), 'Holoti Rahlavon Muhammad' (1493) asarlari manoqib-holot yoʻnalishida boʻlib, ularda shoirga ustozlik qilgan buyuk shaxslar hayoti, faoliyati yoritilgan. 'Munshaotʼ (1498-99) Navoiyning maktublari toʻplami (jami 88 ta xat) boʻlib, ular sogʻinchlik xatlari, navroʻz tabriklari, taʼziyanomalar, siyosiy oʻgitlar, sulhnomalar va boshqa yoʻnalishlardadir. Ular Husayn Boyqaro, Badiuzzamon va boshqa tarixiy shaxslarga bitilgan. 'Majolisun-nafois' (1490-91; 1497-98) tazkirasi turk tilidagi yozilgan dastlabki tazkira boʻlib, unda shoir sakkiz majlis doirasida 459 shoir va adib haqida maʼlumot bergan. Birinchi va ikkinchi majlisda tazkira tartib berilganda hayot boʻlmagan shoirlar, uchinchi majlisda shoirning zamondoshlari, toʻrtinchi majlisda beshinchi majlisda Xuroson, oltinchisida Movaraunnahr, Kichik Osiyo va Eron, yettinchi va tiliga tarjima qilingan. Navoiy 'Muhokamatul-lugʻataynʼ asarini oʻz zamonidagi turkiy lahjalar, ziyolilar nutqi, badiiy va ilmiy asarlarning leksik-grammatik xususiyatlarini forsiy til xususitlari bilan qiyoslashga bagʻishladi. Jonli xalq tilida qoʻllanilgan koʻplab soʻzlarni asarga kiritib, adabiy tilda qoʻllanilishiga sababchi boʻldi. Oʻzigacha ishlatilgan soʻzlarni yangi maʼno qatlamlarini ochdi. Oʻzbek tili grammatikasini Mahmud Koshgʻariydan soʻng ilmiy asosga soldi. Oʻzbek tilining badiiy va estetik imkoniyatlari kengayishiga sababchi boʻldi. Fors va turk tillarida yaratilgan eng yirik va eʼtiborli asarlarga murojaat qildi, shoir va olimlarni til istiqloli uchun kurashga chorladi. Aruz nazariyasiga bagʻishlangan 'Mezonul-avzonʼ(1492) asarida arab va fors aruzi qoidalarini turkiy tilda aniq va ravon tushuntirdi. Turk yozma va ogʻzaki sheʼriyati namunalarining vazn xususiyatlarini oʻrgandi. Turkiy aruz tabiatini yoritish bilan birga turk sheʼriyati murakkab aruz tizimini boyitganini anglatdi. 'Tarixi muluki Ajam' ('Ajam shohlari tarixi',1488) qisqa tarix boʻlib, Eron shohlari xronikasi bayon qilingan 'Tarixi Tabariy', 'Shohnomaʼ asarlarini mantiqan toʻldiradi, ulardagi faktlarni izchil ilmiy tizimga soladi. Afsonaviy shoh Kayumarsdan sosoniylarning soʻnggi vakili Yazdi Shahriyorgacha boʻl-gan shohlar tarixini, mifologik talqinini beradi. 'Tarixi anbiyo va hukamoʻ ('Paygʻambarlar va hakimlar tarixi', 1485—1498) asarining birinchi boʻlimida 'Qissasul-anbiyoʻlar anʼanalarini davom ettirib, Odam alayhis-salomdan Nuh, Iso, Muso, Yaʼqub, Sulaymon, Yusuf, Dovud kabi paygʻambarlar tarixiga oid qissalar keltiradi. Navoiy Luqmoni hakimga ham anbiyolar qatoridan joy beradi. Asarning 'Hukamo zikridaʼ deb nomlangan ikkinchi boʻlimida insoniyat tarixida chuqur iz qoldirgan donishmand hakimlar Fishogʻurs, Jomosp, Buqrot, Suqrot, Aflotun, Arastu, Bolinos, Jolinus, Batlimus, Buzurgmehr haqida ibratli hikoyalar keltiradi, ularning donishmandligi, ilmiy kashfiyotlari siri qisqa satrlarda talqin qilinadi. 'Vaqfiyaʼ (1481) asarida vaqf yerlari, mulklari, ularning miqdori, ulardan foydalanish, vaqf mulki va mablagʻi evaziga quriladigan bino va inshootlar, bu yoʻnalishda madrasa va xonaqohlarda oʻrnatilgan tartiblar haqida fikr yuritdi. Navoiy oʻz ixtiyoridagi mablagʻlar hisobiga qurilgan xayriya muassasalari, ilmiy-madaniy binolar va bogʻlarni sanab oʻtdi. Asar Navoiy va Husayn Boyqaro munosabatlarini oʻrganish uchun ham muhim hujjatli manbadir. Navoiy dahosi tufayli insoniyat tarixida dunyoning turli joylarida yashayotgan turkiy xalqlar yakqalam qilindi, millat maʼnaviy merosi umumjahon xazinasidan mustahkam oʻrin oldi. Mustaqil Oʻzbekistonda Navoiyni anglash davlat siyosati darajasiga koʻtarildi. Respublikadagi eng yirik viloyatlardan biri va uning markazi, Oʻzbekiston Davlat mukofoti, Oʻzbekiston Respublikasi Fanlar Akademiyasi Til va adabiyot instituti, opera va balet akademik teatri, Oʻzbekiston Davlat kutubxonasi, Samarqand Davlat universiteti va boshqa yuzlab madaniy-maʼrifiy muassasalar, jamoa xoʻjaliklari ulugʻ shoir nomi bilan ataladi. Turkiy. O'zbek, Turk, Turkman, Qozoq, Qirg'iz, Boshqirt, Chuvash, Ozari, Tatar va Uyg'ur tililarining asosi. Bizning ota bobolarimiz ham qadimda turkiy tilida gaplashib, minglab asarlar bitishgan. Klassificatsiyasi. (1) - Crimean Tatar and Urum tilis are related to both Kypchak and Oghuz Turkic. Imom Termiziy. Sherobod Shahri biroz narida qishloq qabristonining o'rta qismida islom dini ravnaqi yo'lida xusisan Payg'ambarimiz Muhammad Sallallahu Alaxi va Sallamning sunnatlarni musulmonlarga etkazishda katta xizmat ko'rsatgan Imom Termiziyning hoki poklari yotibdi. Qadimdan bu yer musulmonlar uchun tabarruk ziyoratgoh hisoblangan. Buyuk muhadisning to'la ism shariflari Abu Iso Muhammad bin Iso bin Savra bin Muso bin az - Zahhoh, az- Zarir at Termiziy al Bug'iydir. Ul zod islom olamidagi mashhur muhadislaridan biri bo'lib tarix va boshqa fan sohalrida ham beboho asarlar talif etgan. Imom Termiziy milodiy 824 yilda Termiz shahridan olti fasax shimolda joylashgan bu qishlogida tavolid topgan ul zod yoshlik paytlaridan Samarqand, Buxoro, Marv va boshqa shaharlarda mashhur ulamo va muhadislar asarlarini o'rgana boshlagan 850 yildan boshlab islom dunyosini turli shahar va mamlakatlariga safar qilganlar. Hususan Hijoz, Iroq, Huroson va boshqa joylarda bo'lib mashur muhadislar ulamolar bilan muloqatda bo'lganlar. Mishipir shahrida istiqomat qilgan Imom Buxoriy atrofida to'plangan ko'plab shogirt va izdoshlarining eng mashxurlaridan ulardan biri Imom Termiziy edilar. Imom Termiziy hadislar to'plab bir qancha asarlar yaratganlar "Jome us Saxix " yoki "Sunani Termiziy ", "kitob ilal" "kitob at tarix", "Kitob ash shamoil an Nabarivia", "Kitob as Zuhd" va boshqalar shular jumlasidandir. ____ Imom Abu Iso Muhammad ibn Iso ibn Savra ibn Muso ibn Zahhok as-Sulmiy az-Zaririy al-Bug'iy at-Termiziy hozirgi Termiz shahridan olti farsax uzoqlikda joylashga Bug' qishloqida 209 hijriy sanada tavallud topdilar. Kunyalari Abu Iso, ismlari Muhammad, otalarining ismlari Iso, bobolarining ismlari Savra, nisbatlari Jayhun daryosi bilan o'ralgan qadimgi Mavorounnahrning «Termiz» shahri nomi bilandir. U zotning ustozlari ko'p bo'lib, ulardan eng mashhuri Imom Buxoriydir. Ko'p hadislarni Buxoriydan rivoyat qilganlar. Yana ustozlaridan Imom Muslim va Abu Dovud hamda Basra, Kufa, Xuroson, Hijoz shayxlari bo'lib, ularning ra'yi va vositasi orqali ham foydalanganlar. Imom at-Termiziy kitobi «Sahih» deb tan olingan olti nafar imom ichida to'rtinchi o'rinda turadilar. U zotning kitoblari bo'lmish «Sunani Termiziy» esa «Sahih Buxoriy» va «Sahih Muslim» kitoblaridan keyingi o'rinlarda turadi. U zot hadisni jamlashlikda va uni aniqlashda, yodlashda va zikr qilishda alohida bir maqomga ega edilar. U kishining shogirdlaridan bo'lgan Abu Sa'd Idriysiy ustozlarini sifatlab, yodlashlari, zehnlari to'g'risida, zarbul-masallar bitilganini aytadilar. Shogirdlaridan yana birlari: «Imom Buxoriy vafotlaridan keyin Xurosonda Abu Iso at-Termiziydek ilmda, zehnda, taqvoda, zohidlikda biror kishi topilmas edi», deb aytadi. Imom at-Termiziy ko'p yig'laganlaridan, hayotlari- ning oxirgi ikki yilida ko'zlari ojiz bo'lib qolgan. li Ibn Atiyya: «Mening huzurimda Imom Buxoriy va Muslimning kitoblariga qaraganda Imom at-Termiziyning kitoblari nurliroq va tushinarliroq»-deb aytadilar. «Nima uchun?»-deb so'ralganda, Atiyya: «Chunki ikkita Imomning kitoblaridan faqatgina ilm va ma'rifat ahllarigina foydalana olishadi xalos»-deb aytgan ekanlar. Shayxlardan biri Imom at-Termiziyga 40ta g'arib hadisni aytib, imtihon qilishlik uchun so'raganda, birorta harfda ham xato qilmasdan avvalidan oxirigacha o'qib berganlarini ko'rib, sening mislingdagi kishini ko'rmaganman, deb aytdilar. «Kitobu azim» («al-Jomi' as-Sahih»), bu kitob «Sahih at-Termiziy» nomi bilan mashhurdir, «Shamoilu Nabaviya», «Ilalu mufrad», «Ilalu fiy oxiri jomi'», «Kitobu Zuhd», «Kitobu Tarix», «Asmou Sahoba», «Asmo va kuna», «Kitobu fiy asari mavqufa». Imom at-Termiziyni «Sahih» kitoblariga ko'plab sharh va muxtasarlar yozilgan. Ustozlari bo'lmish Imom Buxoriy at-Termiziyga qarata: «Sen mendan foydalanganingdan ko'ra, men sendan ko'proq foydalandim»-deb aytdilar. Imom at-Termiziy quyida ismlari keladigan shayxlardan hadislar eshitib, ulardan rivoyat qildilar: Abdulloh ibn Muoviya Jumahiy (243 hijriy sanada vafot etganlar), Ali ibn Hojar Marvaziy (244 hijriy sanada vafot etganlar), Suvayd ibn Nasr ibn Suvayd Marvaziy (240 hijriy sanada vafot etganlar), Qutayba ibn Sa'iyd Saqafiy Abu Rojo (150 hijriy sanada tug'ilib, 240 sanada vafot etdilar), Abu Mus'ab Ahmad ibn Abu Bakr Zuhriy al-Madaniy (150 hijriy sanada tug'ilib, 242 sanada vafot etdilar), Muhammad ibn Abdulmalik Abu Shavorib (244 hijriy sanada vafot etdilar), Ibrohim ibn Abdulloh ibn Hotam al-Hiraviy (178 hijriy sanada tug'ilib, 244 hijriy sanada vafot etdilar), Ismoil ibn Muso Fazoriy as-Saddiy (245 hijriy sanada vafot etdilar). Sherobod. 1926 yil 29 sentabrda tashkil etilgan. G`arb tomondan Turkmaniston bilan chegaradosh. Umumiy yer maydoni 2,73 ming kv. km. Aholisi 117,4 ming kishi (1996). Rel'efi tekislik, cho`l, adir va tog`lardan iborat. G`arbida Ko`hitang tog` tizimasi (eng baland Ayriota cho`qqisi 3139 m), tog`lar orasida Poshxurd, Zarabog` botiqlari bor. Tuman markazi - Sherobod shahri Termizdan 59 km shimoli - g`arbda. Yaqin temir yo`l bekati - Navshahargacha 42 km. Tumanda 9 qishloq (Katta rivojlangan qishlog'i G'urin kichik Bo`stonsoy, Zarabog` Oqqo`rg`on, Rabotak, Sariqamish, Seplon, Tallashqon, Chinobod, Yangiturmush) bor. Sherobod shahri (aholisi 22,2 ming kishi) Sheroboddaryoning o`ng sohilida joylashgan. Shahar O`zbekistonning asosiy ma'muriy va madaniy markazlari bilan avtomabil yo`llari orqali bog`langan - u Katta O`zbekiston yo`li yoqasida. Sherobod bir necha ming yillik tarixga ega. U shahari Haybar deb atalib, Iskandar Zulqarnayn davrida ham mavjud bo`lgan. Rivoyat etilishicha, arab xalifalaridan Ali boshliq qo`shin shaharni bir hamla bilan zabt etgan. Shu munosabat bilan shahar Sherobod deb atalgan (Ali Ollohning yerdagi sheri deb sifatlangan). V.V.Bartol'dning tahminicha esa, Sherobod hozirgi nomini 18-asr boshlarida olgan bo`lib, Sherobod daryoning o`ng sohilida qal'a qurilgan qo`ng`irot urug`idan hukumron - Sher Ali nomi bilan atalgan. Yani bir taxmin shuki, Sherobod - "bosh rabot", ya'ni "bosh bekat" ma'nosini anglatadi.Arxeologik topilmalar Sherobodning nihoyatda qadimiyligi haqidagi rivoyatlarni tasdiqlamoqda. Sherobod tumanining Ko`hitang tog`laridagi Zaravutsoy qoyalarida biz muraqqaning bosh qish qismida qayd etib o`tgan ibtidoiy rasmlar tasvirlangan yodgorlik topilgan. Sheroboddan o`n kilometr janubi - g`arbda jez davriga oid yirik yirik qo`rg`on - Jarqo`tan, 6 km janubi -sharqdan esa 6-5 -asrlarda paydo bo`lgan Jondavlattepa qo`rg`oni joylashgan. Sherobodning shimoliy chekkasida yana bir katta qo`rg`on - Kofirqal'a topildi. Qo`rg`onning umumiy maydonni 14 gektar bo`lib miloddan avalgi 1 asr milodiy 4 asrga taluqlidir. Uning qalasida so`ngi o`rta asrda ham hayot jo`sh urgan 10 asrda Sherabodda Termiz darvoza yo`lidagi so`ngi bo`kat Roziqravod bino bo`lgan Sherobod daryo oqib keladigan tog` darasi yoqalab Turkistonni Afg`oniston va Hindistonni bog`lovchi muhim savdo yo`li o`tgan Sheroboddan 3 km shimoldan mahkam istihkomli Nondaxana (non yo`li) inshoati joylashgan. 19 asr -20 asr boshlarida bu yer maxsus boj yig`liadigan joy bo`lgani uchun shunday atalgan. Bu yerda Sheroboddaryodan ko`p kanal va ariq shaxobchari chiqan. Binobarin Nondaxana faqat karvon yo`lini emas suv taqsimotini ham nazorat qiladigan joy bo`lgan. 19 asr 20 asr boshlarida Sherobod Boxoro amirligiga qarashli katta bekliklardan hisoblangan. Asrimiz 70 yillarning ikkinchi yarmida Sherobod dashtini jadal o`zlashtirishga kirishildi. Hozirgi Sherobod shahri zamonoviy obod shaharlardan. Sheroboddaryo sohili bo`ylab madaniyat va istrahat bog`i joylashgan Shahrning yangi qismida. 2 va 4 qavatli uylar qurilgan. Janubiy qismida sanoat korxonalari - paxta tozalash, sut maqsulotlari zavodi qurilish korhonalari o`rnashgan. Sherobod tumanida 200 dan ortiq kichik va xususiy korxonalar 13 ta xisadorlik jamiyati faoliyat ko`rsatmoqda "Ulug`bek" xususiy firmasida ip yigiruv fabrikasi ishga tusirildi. N Murodov nomidagi hirkat xo`jaligida bir kecha kunduzda 30 tonnadan ortiq un tortadigan zavod ishlab turibdi. "Kulol" xisodorlik jamiyatida kulolchilik, ohak, qandolatchilik temirchilik mahsulotlari ishlab chiqariladi Xo`jaikon tuz koni 1942 yilda ishga tushirilgan edi. Hozirgi kunda u mamlakat ahamiyatiga molik sanoat korxonasidir. Tuz konidi yiliga 760 ming tonna sanoat tuzi, 93 ming tonna osh tuzi ishlab chiqarilmoqda 1995 yili Amerika Qo`shma Shitatlaridan keltirilgan jihozlar bilan ishlaydigan istemol tuzi ishlab chiqarish yo`nalishi tushirildi. Sherobod tumanida assosan paxta, beda, makkajo`xori, g`alla, kartoshka etishtiriladi. Qo`y echki, qora mol parranda boqiladi. Ishiqxonalarda limon apilsin etishriladi. Anordan, hurmadan yaxshi xosil olinadi. Tumanda paxtachilik 2 chorvachilik 1 asalarichilik jamoa va shirkat xo`jaliklari faoliyat ko`rsatadi. 3 saniatoriya va so`glamlashtirish oromgohlari, 9 kasalxona, 3 hunar bilim yurti 62 maktab 4 maktabdan tashqi muassa litsey 45 bog`cha ishlayapdi. 11 madaniyat va istirohat bog`lari, asosiy katta stadioni 7ta kattasi G'urin qishlog'ida boshqalari tuman markazida sportsmenlardan box bo'yicha chimpiyon sherabodlik Karimov Dilmurod Allamurodovich taykvando buyicha yoshlar ichida iqtidorli sportchi Boymurodov Otabek G'ayratovich larni misol keltirishimiz mumkin. Sheroboddan ko`plab ijodkorlar taniqli kishilar etishib chiqan bulardan bir rang tasvir ustasi O`zbekiston xalq rassomi (1987) Ro`zi Choriyevdir. U 1931 yilda Sherobod tumanidagi Poshhurt qishlog`ida tugilgan Ro`zi Choriyev asarlarida o`lka manzaralari, o`tmishi va buguni katta mahprat bilan aks etrilgan. "Boysunlik qariya "," Poshhurlik qiz Barno t" "Sayroblik Chol"Boysun manzarasi " "Bahor Sherobod manzarasi " "Tog`lar manzarasi" shular jumlasidandir. Ro`zi Choriyev asarlari Respublika va -xalqaroko`rgazmalarda namosh etilgan. U - Respublikada xizmat ko`rsatgan sanat arbobi, Xamza nomidagi O`zbekiston Davlat mukofoti laureati. Hurram Maqsadqulov, Nodir Normatov va Xolmurodov Mansur kabi shoir yozivchilar ham shu tumandan o`sib ulg`aygan. Sariosiyo. Sariosiyo 1926 yil 29 sentabrda tashkil topgan. 1962 yil 24 dekabrda bu tuman Denov tumaniga qo`shib yuborilgan edi. 1964 yil 22 fevralda u qaytadan tuzildi. Umumiy yer maydoni 3,93 ming kv. km. Aholisi 180,5 ming kishi (1996). Tumanda 1 shahar shahar (Sharg`un), 1 shaharcha (Sariosiyo), 9 qishloq (Bo`ston, Dashnabod, Navro`z, Sangardak, Sariosiyo, So`fiyon, Toqchiyon, Xufar, O`zbekiston) bor. Tuman markazi - Sariosiyo shaharchasi Termizdan 180 km shimolda. Tuman xududidan Toshkent - Dushanbe, Uzun -Sharg`un Poezdlari o`tadi. Sariosiyo shaharchasidan yaqin temir yo`l bekatigacha (Uzun) 7 km. Sariosiyoda Surxondaryo viloyatida ikkinchi bo`lgan aerport bor. Sariosiyo tumanining shimolida Hisor tog` tizmalari (eng baland nuqtasi - Xo`japiryax tog`i - 4303 m), janubi - g`arbiy qismida Bobotog` va Boysuntog` tizmalari (eng baland nuqtasi - Zarkosa tog`i 2280m) bo`y cho`zgan. Ular orasida past - baland adirlar, daryo vodiylari bor. O`zbekistondagi eng baland to`g (4688m) shu tuman xududida joylashgan. Sariosiyo tumanida jumhuriyatda yagona kokslanuvchi ko`mir chiqaradigan Sharg`un koni, Xonjiza polimetall koni, qurilish materiallari, neft', gaz, bor. Sharg`un ko`mir briketlash zavodi, tosh - shag`al saralash zavodi, maishiy xizmat ko`rsatish shaxobchalari va bosqalar ishlab turibdi. Ayniqsa parandachilik majmuoti mashhur. Bu erda tovuq - xo`roz, o`rdakdan tortib, tustovuq, qirg`avul, kaklikgacha bor. Tuman xalq xo`jaligi asosan pahtachilik, g`allachilikdan iborat; chorvachilik keng rivojlangan. Tumanda o`ziga xos hurmolar, yirik vaznli hisor qo`ylari etishtiladi, Bobotog` pistasi va ko`pgina dorivor o`simliklar terib olinadi. Sariosiyaning Qorovultepasidan topilgan buyumlar bu yerda milodning 1-3 -asrlarida ham madaniy hayot mavjud bo`lganidan guvohlik beradi. Ilk o`rta asrda (5-8-asrlar) tuman xududida bir qancha qal'a - shaharlar mavjud bo`lgan.Bulardan yiriklari: Kultepa, Nonvoytepa, Xumdontepa, Xo`roztepa, Kofirqal'a (Navandaqtepa), Qo`rg`ontepa, Boburtepa, Beshkapa, Hisortepa va boshqalar. Tumanning tog`li qismida yuqori paliolit, must'e devoriga oid manzillar (Xushdara, Podaxona, Namozgoh, Qo`rg`onjuvoz, Darianhor va boshqalar) uchraydi. 10 - 12-asrlarda Xumdontepa juda rivojlangani haqida ma'lumotlar bor. Arab - fors manbalarida tilga olingan Xumdon qishlog`i shu joy o`rniga to`g`ri keladi. Me'moriy yodgorliklardan Telpakchinordagi 10-asr oxiri - 11 -asr boshlarida bunyod etilgan Oq Ostona bobo maqbarasi mashhur. Shag`un shahri 1973 yil tshkil etilgan. Aholisi 12 mingdan ortiq (1996). Hisor tog`larining yonbag`ridagi xushmanzara yerda joylashgan. Sharg`un ko`mir koni 1941 yilda o`rta va yuqori yura davriga mansub ko`mir yotqiziqlari ichida topilgan. Shahardagi asosiy jamoat binolari shu konning faoliyati bilan bog`liq. Shahardan Sharg`un ko`mir konigacga osma sim yo`li o`tkazilgan. Uylar asosan bir qavatli. Shaharning shimoliy qismida Shahtiyor ko`chasi bo`ylab ikki qavatli uylar qurilgan. Shaharda bir necha bilim yurtlari, musiqa maktabi, kinoteatr, savdo rastalari, istirohat bog`i bor. Tumanda ko`plab yirik inshootlar korhonalar, kichik korhonalar qurilishi jadal davom etmoqda. Keyingi vaqtda neft' mahsulotlari bazasi, un zavodi majmuotini o`z ichiga olgan yirik tayorlov korhonasi, yangi paxta zavod, maktablar, agrobank, xalq banki binolari qurildi. Angor. 1952 yil 16 aprelda tashkil tashkil etilgan edi. 1962 yil dekabridan Termiz tumani tarkibiga qo'shib yuborildi. 1979 yili dekabrda qayta tashkil etildi. Umumiy maydoni 387,3 kv.km. Aholisi 82,1 ming kishi (1996). Tuman markazi - Angor shaharchasi Termiz shahridan 33 km shimoli - g'arbda joylashgan. Tumanda 7 qishloq bor (Birinchi may, Do'stlik, Zang, Navoiy, Tallimaron, Yangiobod, Qayron). Toshkent - Termiz avtomobil yo'li yoqasida, yaqin temir yo'l bekati (Navshahar) - 14 km. Angor arig'idan suvichadi. Angor tumanida 8 jamoa xo'jaligi bor. Tuman g'alla, paxta va sabzavot - poliz ekinlariga ixtisoslashgan. Bog' va tokzor bor. Angor shaharchasi (aholisi 14,3 ming kishi) hududi o'rnida Axomaniylar davridayoq (miloddan avvalgi 6-9- asr) aholi manzillari bo'lgan. Kushon podsholigi davrida (1-3-asr) bu yerda dehqonchilik vohasi tarkib topdi. Angorning janubiydagi Zartepa qal'asi uning ma'muriy markazi bo'lgan. Kushon podsholigidan so'ng mavqey so'ndi. 6-7 - asrda bu erda hayot yangidan jonlandi. Katta - kichik qal'alar, qo'rg'onlar vujudga keldi. Bulardan yiriklari: Bolaliktepa, Yumoloqtepa, Gazlartepa, Kuchuktepa, Jovliqo'rg'on, Zangtepa, Zartepa, Kuyovqo'rg'on, Qarlamtepa, Qizqo'rg'on, O'rdalitepa. Oktyabr to'ntarilishiga qadar Angor Termizga boradigan savdo karvoni qo'nib o'tadigan qishloq hisoblangan. Keyingi vaqtda yangi - yangi ko'chalar ochildi, 1991 yil shaharchaga (shahar tipidagi posyolka) aylantirildi. Angorning sanoat korxonalari asosan qishloq xo'jalik mahsulotlarni qayta ishlash bilan bog'liq. Shaharchada madaniyat va istirohat bog'i, stadion bor. Zartepa. Qadimiy shahar xarobasi. Kushon podsholigining Shimoliy Bahteragi yirik markazi. 1949 yilda topilgan; 1951 - 52 va 1972 yillarda qazishmalar olib borib o'rganilgan. Maydon 16,9 ga, kvadrat shaklida bo'lib, devorlarining uzunligi 400 m. Sharqiy devor xarobalari 6-7m. G'arbiy devori 4m. gacha saqlanib qolgan. Shaharning shimoliy - sharqida kvadrat shklida qo'rg'on bor, u shahardan katta xandaq bilan ajratilgan. To'rtta darvozasi (ikkitasi sharq, ikkitasi g'arb tomonlarda) bo'lgan. Ko'chalar va ko'pgina arxtektura inshootlarining izi qolgan. Ko'plab sopol idishlar, odam va hayvonlarning xaykallari, tangalar topilgan. Sopol idishlarning asosiy qismi qizil angob bilan bo'yalgan. Tapilmalarning eng qadimiylari millodan avvalgi 4-2 asrlarga, keyingilari ilk o'rta asrlarga (5-7- asr) to'g'ri keladi. Kuyovqo'rg'on. Zartepa shahridan 300 m. janubi - sharqdagi qal'a. 1977 yili topilib, qazilmalar olib borilgan. Kvadrat tarhida (28X22 m). Xorobalariga qaraganda, ikki qavat bo'lgan. Birinchi qavatdagi xo'jalik xonalari saqlangan. Ikkinchi qavatdagi uy bo'lmalarining ayrim devor xarobalari qolgan. Eng baland devori 8 m. Xom g'isht, paxsada qurilgan. Topilmalari orasida ko'plab sapol buyumlar, devoriy rasmlar, 12 haykal bor, bulardan budda haykalchalari diqqatga sazovor. Kuchuktepa. So'nggi jez va ilk temir davriga oid qishloq qoldig'i. Muzrobod dashtida. 1962 - 64 yillarda qazish ishlari olib borilgan. Balandligi 7 m, kengligi 1 mgacha paxsa va xom g'isht devor bilan o'ralgan. Ichkarisida ko'p xonali uylar bor. Katta va kichik xum shaklidagi idishlar ko'p uchraydi. Sopol idishlar qo'lda va kulolchilik charxida yasalgan. Ba'zilarida to'q qizil rangli shaklar, yozuvlar, hayvonlar tasviri, turli chiziqlar bor. Uy va yovvoyi hayvon suyaklari, dehqonchilik va ov qurollari ham topilgan. Bandihon. 1992 yil 18 mayda tashkil etilgan. Umumiy yer maydoni 200,6 kv.km. Aholisi 27,094 ming kishi (1996). Tuman markazi - Bandihon qishlog'i Termizdan 100 km shimoli - sharqda joylashgan. Tumanda 5 qishloq (Kirshak, Olmazor, Chorvador, Qiziriq), 25 mahlla bor. Curxondaryo vohasining shimoliy qismidagi serunum tog' yonbag'rida joylashgan. Tumanda bir qancha tarixiy obidalar mavjud, bulardan eng yirigi Bandixon qo'rg'onidir. Bandixon qo'rg'oni miloddan avvalgi 2-1-asrlarga talluqli bo'lib, arxeologlar tomonidan 1973 yili aniqlangan. 1975 - 76 yillarda qazishmalar olib borilgan. Qadimiy kanal - O'rgulsoy o'zani bilan ikki qismga ajralgan. Umumiy maydoni 1,5 gektar. Sharqdan g'arbgacha 250 m, shimoldan janubga - 170 m. Qo'rg'on qal'asi yodgorlikning sharqiy qismida - hozirgi qabriston o'rnida joylashgan. Kvadrat shaklidagi tarhi 90X70 matr; balandligi 5 - 6 matr. Turarjoylar paxta va xom g'ishtdan qurilgan. Turli davrlarga oid sopol idishlar, tosh qurollar topilgan. Bandixon atrofidagi Maydatepa, G'ozimullo, Bektepa, Kindiktepa, Qo'rg'on kabi tepaliklar ham qadimda aholi manzillari bo'lib kelgani isbotlandi. Qadimda Badixon soyi pishiq g'ishtdan to'g'on bilan to'silgan va Bandixon - Qiziriq tekistliklariga suv chiqarib bergan. Xususan, G'ozimullo tepaligi tekshirilganda sopol quvurlarda uzoqlardan ichimlik buloq suvi olib kelgani aniqlandi. Bandixon nomi "band" so'zidan olingan bo'lib, to'g'on - ko'prik ma'nosini bildiradi. 16 -asr Abdullaxon davrida qurilgan mashhur G'ishtko'prik (Iskandar ko'prigi) hozir Qumqo'rg'on tumani xududida. Bandixon tumanida 6 jamoa ho'jaligi bor. Qishloq xo'jaligida paxtachilik asosiy o'rin tutadi. Don ekinlari ekiladi, uzumchilik, bog'dorchilik rivojlangan. Bandixon bug'doylari yaqin - yaqingacha bozorlarda 1,5 - 2 baravar narxlangan. Bandixonda hisori qo'ylari 180 - 200 kg tosh bosadi. Tumanda ishbilarmonlik va tadbirkorlikka keng yo'l ochilgan; kichik korxonalar, dehqon (fermer) xo'jaligiklari, chorvachilikka ixtisoslashtirilgan hissadorlik jamiyati faoliyat ko'rsatadi. Xususiy kichik korxonalar, tegirmonlar, Ko'plab xususiy do'kon va oshxonalar, objuvozlar mavjud. Tumanda 24 maktab, bolalar va sport maktabi, 5 bolalar bog'chasi bor. Bandixondagi Markaziy shifoxonada 15 turdagi tibbiy xizmat ko'rsatiladi. Tumanda ommaviy sport turlariga katta e'tibor qaratilmoqda. Maktab va tashkilotlarda stadion, spotr zali, valebol maydoni tipda ishlab turibdi. Tuman markazida zamonaviy tipda qurilgan Sayyid Muhammad jomie masjidi faoliyat ko'rsatmoqda. Bandixon O'zbekistonda xizmat ko'rsatgan qishloq xo'jalik xodimlari Eshmamat Mamatqulov va Olloberdi Jumaev, Mehnat Qahramoni Abdusattor Qurbonovlar o'z mahnatlari bilan nom taratishgan. Ijodkorlardan shoir va pedagog Xolmuhammad Qulniyozovning nomini qayd etish mumkin. Uning nomi Uzun tumanidagi eng katta dam olish oromgohlaridan biriga va Bandixondagi o'zi o'qigan maktabga berilgan. Bandixon Lo'lilar ansambli viloyatda juda mashhur. Boysun. 1926 yil 29-sentayabrda tashkil topgan.Umumiy yer maydon 3,72ming kv.km. Aholisi 75;3migng kishi [1996]. Tuman markazi -Boysun shahri Termizdan 145 km shimoliy-g'arbda joylashkan.Tumanida 7qishloq [avlod Boysun darvadar, machay, pabot,Sayrob,Qo'rg'oncha] bor.Yaqin temur yo'l bekati -Elbayongacha 72km Hongaronsoy, Sho'rsoy,Qayroqsoy boshqa sylardansuvichadi. Tuman xudidida qazilma boyliklardan ko'mir,yonuvchi silaney,oltingurgut va boshqalar topilgan.Boysun ko'mir koni yopa qatlamlarida joylashgan.1940 yilardan o'zlashtirila boshlagan.Boysun tog'ida fosforiy konlari bor. Uning 95 foyizi ma'danli o'git sifatida ishlatiladi. Tuman asosan chorva, bog'dorchilik, o'rmon xo'jaligi mahsulotlariga ihtisoslashgan.Boysinda hisor qo'yi boqiladigan "Boysun" nasilchilik qo'y zavodi, "Sayrob" qorako'lchilik, "Darband" yilqichilik - go'sht, "Rabod" bog'dorchilik - savzovodchilik jamoa xo'jaliklari bor. Darbandagi qora bayr otlar nasilchilik farmasi mamlakatimizda yagonadir. Boysinda "Ishonch" hissadorlik jamiyati, go'sht - sut savzovodi, non zavodi, g'isht zavodi, bir necha kishik korhonalar, fermer xo'jaliklari bor. Boysun shahri (20,1 ming aholi) ketmonchopdi tog'ining janubiy yonbag'rida, Xongarangsoy bo'yida, dengiz sadhidan 1200 m balandlikda joylashgan. Bu shahar Surxondaryo viloyatidagi eng qadimiy aholi manzilidir. Shaharga tutash tog' etaklarida o'rta paleolit davridayoq aholi yashagan. Boysun shahrining shimoli - g'arbida joylashgan mashhur teshik tosh g'ori va uning topilmalari haqida muroqaning bosh qismida hikoya qilingan. Boysun shahrining o'zi milotdan avalgi tahminan 5 ming yilik ohirlarida aholi manzili bo'lgan. Miloddan oldingi 1 asr - milodiy 1 asrda bu yerda Poikalon deb atalgan qudratli qal'a-shahar mavjud edi. Boysun nomi yozma manbalarda "Basand" shaklida dastlab 10-asrda Istahri asarlarida, noma'lum muallif tomonidan yozilgan "Hudud ul-olam" ("Jahon mamlakatlarining chegaralari") asarida tilga olingan. Istahrining qayd etishicha, ko'plab bog'-rog'lar bo'lgan bu qishloq Buxoro va Samarqanddan Chag'aniyonga boradigan yo'l ustida bo'lib, Chag'aniyon shahridan ikki kunlik yo'ldir. 1951 yili artellar negizida tuman sanoat kombinati tashkil etildi; 1967 yilda u mahalliy sanoat korxonasiga aylantirildi. 1972 yil mazkur korxona negizida Boysun eksperimental shoyi to'qish fabrikasi ish boshladi. Unda tikuvchilik, to'quvchilik, va badiiy buyumlar ishlab chiqarish sexlari mavjud edi. 1991 yil fabrika tarkibidan tikuvchilik, trikotaj buyumlari ishlab chiqarish bo'limlari ajratilib, Boysun "Tong yuluzi" tikuvchilik fabrikasi tashkil etildi. 1993 yil fabrika "Ishonch" hissadorlik jamiyatiga aylantirildi. Unda tayorlov, to'qimachilik ommaviy kiyim tikish va kashtachilik sehlari bor. Asosan abirlik atlas va shoyi, beqasam, trikotaj mahsulotlari, ommaviy kiyimlar, bolalar kiyim kechaklari, to'n - chaponlar, ko'rpa - ko'rpachalar tayorlanadi. Boysunda O'zbekiston xalq yozivchisi Shukur Xolmirzayev, adiblar - Sattor Tursun va Erkin A'zam,shoir Usmon Azim tug'ulgan Denov. 1926 yil 29 sentyabrda tashkil etilgan. Umumiy yer maydoni 752,8 kv. km. Aholisi 181,6 ming kishi (Denov shahri aholisi bilan birga;1996). Tuman markazi-Denov shahri Termizdan 156 km shimoli - sharqda joylashgan. Termiz- Dushanbe temir yo'lidagi bekat. Denovda Do'stlik shaharchasi, 17 qishloq (Anbarsoy, Binokor, Dahana, Denov, Kenagas, Pistamazor, Sina, Tortuvli, Xayrabod, Xolchayon, Farg'ona, Yurchi, Yangibog', Yangizamon, Yangiobod, Qiziljar, Hazarbog') bor. Denov tumaning yer usti ulkan amfiteatrni eslatadi. Tog'lardan oqib tushadigan ko'pdan - ko'p soylar va tog' etaklaridagi baland " zinapoyalar" ajoyib manzara hosil qiladi. Tuman Surxondaryo vohasining shimoliy qismidagi serunum tekislikda joylashgan. Shimoliy va sharqiy chegaralari bo'ylab Surxondaryo va To'polondaryo oqib o'tadi. G'arbida Sina-Sangardak (3722m) tog'lari joylashgan. Tumandan Sangardak- Qizilsuv daryosi o'tadi. Tumanda bir qancha ko'hna shahar xarobalari topilgan. Bulardan eng yiriklari: Badrach, Xolchayon, Yurchi, Kuloltepa, Oqqo'rg'on, Changilbuva, Jartepa, Teshiktepa, Quloqtepa, Qizqo'rg'on, Qilichbuloq, Uchtepa, Chimqo'rg'on, Kallaminor va boshqalar. Tumanda 17 jamoa xo'jaligi bor. Qishloq xo'jaligida paxtachilik asosiy o'rin tutadi.Don ekinlari, sabzavot, yem - hashak ham yetishtiriladi. Uzumchilik, umuman, bog'dorchilik rivojlangan. Yalovlarida qoramol, qo'y (jumladan,hisor qo'ylari) boqiladi. "Hazarbog'" jamoa xo'jaligida 25 gektarlik terakzor barpo etildi. Anbarsoyning o'ng qirg'og'idagi qarovsiz joylarga 1,5 milion tup kaliforniya teragining qalamchasi ekildi. Qalamcha xo'jalikning o'zidan chiqdi. "Terak ko'p bo'lsa- uy - joy qurish Ko'payadi, - deydi jamoa xo'jalik boshqaruvi raisi Musurmonqul Sherqobilov.-Ota -bobomiz ilgari yog'ochni hech bir tashqaridan olib kelmagan. Shuning uchun terakzorlarni yana ham kengaytirish niyatidamiz ". Denov tumanida 9 soat korxonasi mavjud bo'lib, 1995 yilda ularda 171 milion so'mdan ziyod mahsulot ishlab chiqarildi. 70 kichik korxona va bitta qo'shma korxona tuman xududida faoliyat ko'rsatmoqda. Denov tumanida 72 umumiy ta'lim maktabi, musiqa maktabi, 9 bog'cha - yasli, 4 maktabdan tashqimuassasa bor. 900 o'rinli 14 kasalxona ishlab turibdi. Tumanda Muhammadi Keldiyev, Shaymardon Qobilov, Islomqul To'rayev, Boboraxmat Yusupov, Qayum Karimov, Zulfiya Allayorova, Halima Azimova kabi taniqli raislar, Mehnat Qahramonlari faoliyat ko'rsatgan. O'zbekiston Fanlar Akademiyasining muxbir a'zosi, Termiz Davlat universitetining rektori Nazar To'rayev, fan doktori, jarroh Abdurahmon Mamadaliyev; taniqli baxshilar: Toshmurod baxshi, Boborahim baxshi; Mengziyo Safarov, Tog'ay Murod, Nizomjon Parda kabi ijodkorlar; milliy kurash bo'yicha jahon chempioni Ergash polvon Mamarasulovlar tumanning faxri. Denov shahri. Kattaligi va aholisining soni jihatidan Termizdan keyin ikkinchi o'rinda turadi va shahar sifatida viloyatga bo'ysunadi. 16 mahalla bor. Sangardak va Surxondaryo oralig'ida, dengiz sathidan 610m balandlikda joylashgan. Aholisi 58,3 ming kishi (1996). Denov nomi dastlab 14-asr oxiri - 15-asr boshlaridagi yozma manbalarda, xususan Sharafuddin Ali Yazdiyning "Zafarnoma"sida Dahainav ("Daha-i-nav") shaklida, ya'ni "odamlar ko'chib brogan yangi yer" mazmunida tilga olingan. Mahmud ibn Valining (17-asr) yozishicha, Dahainav u yashagan davrda ajoyib bozori, katta masjidi va xonaqosi bo'lgan mustahkam qal'a- shahar ekan. Ba'zi tadqiqotchilar shu paytgacha Chag'aniyon shahri aslida Denovdan 6 km janubi-sharqda joylashgan Bedrach shahri o'rniga to'g'ri keladi. Denovning hozirgi o'rnida miloddan avvalgi 11-ming yilliklar oxiridayoq uncha katta bo'lmagan aholi manzili bo'lgan. Ilk va rivojlangan o'rta asrlarda ham shahar hududidagi ushbu manzilda aholi nisbatan gavjum yashagan. 15-16-asrlarda Chag'aniyon-Bedrach mavqei tushib ketgandan so'ng Dahainav shu atrofdagi shaharlarning ma'muriy markazi bo'lib qolgan. Denov qal'asi mustahkam istehkom qo'rg'oni bo'lib, xarobalari bizning zamongacha saqlanib qolgan. Qal'a doira tarhida bo'lib, diametri, 110 metr keladigan qalin devor bilan o'ralgan. 18-asrdan 20-asr boshlarigacha Denov Buxoro amirligining alohida bekligi bo'lib keldi. Sho'rolar tuzumi davrida shahar sifatida 1958 yil tashkil bo'ldi. Bugungi Denov har jihatdan yuksalgan, yashargan zamonaviy va sharqona shahar qiyofasini olmoqda. Shahardagi me'moriy yodgorliklardan Said Otaliq madrasasi mashhur. Denov yirik sanoat korxonalari bilan nafaqat viloyatda, balki respublikada ham munosib o'rin tutadi. Sanoat korxonalari asosan viloyatdagi qishloq xo'jalik maxsulotlarini qayta ishlashga yo'naltirilgan. Shahar agrosanoat kombinati, "Surxonoziqovqatsanoat" hissadorlik jamiyati, paxta tozalash zavodi, aroq-vini, pivo, konserva zavodlari, sut hissadorik jamiyati, qurilish hissadorlik jamiyati, "Agrotex " dehqonchilik sanoat uyushmasi, neft mahsuloti korxonasi, paxta chuvish fabrikasi, ta'mirlash- texnika zavodi va boshqalar bor. Denovda ishbilarmonlik va tadbirkorlikka keng yo'l ochilgan. 113 kichik korxona, firma, shirkat faoliyat ko'rsatmoqda. Ularda 20 dan ortiq yangi turdagi mahsulotlar tayorlanayapti. Denovda hunarmandchilik yahshi rivojlangan: beshiksozlik, sandiqsozlik, temirchilik, kosibchilik, duradgorlik… Denovda akademikR.R. Shredir nomidagi Bog'dorchilik, tokchilik va vinochilik korparatsiyasining Janubiy O'zbekiston subtropik o'simliklari tajriba stantsiyasi joylashgan. "Denov dendrariysi "deb ataladigan bu maskanda tabiatning 700 dan ziyod o'simligi, mevali va manzarali daraxtlar, butalar mavj urib yotibdi. Dendrariyda sirenning 28 xili, ignabarglilar oilasining 22 xili, Yaponiyadan keltirilgan magnoliya daraxti va boshqalar o'sadi. 1921 yilda tashkil etilgan bu bog'da turli joylardan keltirilgan dov-daraxtlar, butalar, o'simliklar iqlimlashtiriladi. So'ngra viloyat bo'yicha ekishga tavsiya etiladi. Ayni paytda dendrariy bebaho ilmiy labaratoriyadir. Denov shahridagi ikki transport korxonasi- avtobus-taksi va 8-avtokorxona respublikadamashhurdir. 8-avtokorxona ahli hozirgi kunda respublikadan tashqariga- Rossiya, Xitoy, Turkiya va boshqa joylarga qatnab xalq xo'jaligi mollarini tashimoqda. Korxona qoshida beton-g'isht ishlab chiqaradigan yangi sex, 40dan ortiq xotin-qizlar mehnat qiladigan tikuvchilik va to'qimachilik sehi ishlab turibdi. 1995 yili shahar markazida yevropa va sharqona binokorlik usullari uyg'unlashtirilgan ikki qavatli "Farrux" xususiy restoran ochildi. Shaharda o'rta umum ta'lim maktablaridan tashqari, gimnaziya, xorijiy tillar, kimyo va fizika - matematika litseylari bor. Shuningdek, 13 bolalar bog'chasi, bitta yasli, bolalar musiqa maktabi, bolalar va o'smirlar sport maktabi, yoshlar texnik ijodiy markazi, sayyohlar maskani bor. Xalq ta'limi muassasalarida 1,5 mingga yaqin o'qituvchi, tarbiyachi, murabbiy mehnat qilmoqda. Shahardagi markaziy kasalxonada 16 turdagi tibbiy xizmat ko'rsatiladi. 300 bemorni qabul qilishga mo'ljallangan bolalar va kattalar poliklinikasi, bolalar va kattalar tish kasalliklari poliklinikasi, o'smirlar poliklinkasi yangi zamonaviy qurilgan binolarda ish olib bormoqda. Shaharda ommaviy sport turlariga katta e'tibor berilgan. Turli maktab va tashkilotlarda 2 stadion, 10 sport zali, 13 basketbol, 16 valeybol, 2 suv havzasi ishlab turibdi. 1992 Denov televideniysi ish boshladi. Hozir uning ko'rsatuvlarini viloyatning Sho'rchi, Qumqo'rg'on, Sariosiyo, Uzun kabi tumanlar aholisi ham ko'rish imkoniyatiga ega bo'ldilar. Shaharda gaz va vodoprovod suvi kirib bormagan ko'cha yoq. Denov bozorlari ham qurilishi, ham mo'l-ko'lligi e'tiborni tortadi. Bu yerda hamma narsa topiladi. Bozorga qaysi vaqt kirmang, issiq non tayyor turgan bo'ladi. Nonmisan-non! Denov-xurmoning koni. Anor, uzum, olma ham serob. Bozorning quruq mevalar rastasiga boqib lol qolasiz: xandon pista, bodom, xilma-xil mayiz, yong'oq, yeryong'oq, sho'rdanak… Toshkentu Samarqanddagidan ancha arzon. Denov bozorida O'ratepaning sabzisi, Xorazimning guruchi xaridorgir. Shahar qal'asida tijorat bozori ham juda qizg'in. Bu yerda ham kerakli narsani topishingiz mumkin. Said Otaliq madrasasi. Denov markazida ikki qavatli qilib qurilgan bu madrasa Buxorodagi Ko'kaldosh, Mirarab madrasalariga o'xshab ketadi. Mazkur shakldagi madrasa Surxondaryo viloyatida yagonadir. Madrasa 16-asrda Xoja Alouddin Attorga atab qurilgan. Aytishlaricha, bu zot Bahouddin Naqshbandning kuyovlari bo'lib, u kishining ikki halifalaridan biri. Xoja Alouddin Attor Chag'aniyon viloyatiga 1389-96 yillarda kelib qolganlar va milodiy 1400 yil 18-martda Denovda vafot etganlar. Qabrlari ham shu yerda. Bu yer hozir "Shayx Attor Valiy"yoki "Ostona buva" deyiladi. Qabristonda Xoja Alouddin Attorning keyingi avlodlari, jumladan, u kishining o'g'illari - Shayx Hasan Attoriy, nevaralari Xoja Yusuf Attor ham dafn etilgan. Madrasa ana shu o'g'illari va nevaralari tomonidan 26 yil davomida qurilgan. Madrasa qurilishida usta Ahmat Mamat Buxoriy bosh-qosh bo'lgan. Madrasa poydevorining chuqurligi 5,5 m bo'lib, unga bir necha qator qamish to'shalib, pishgan g'ishtlar gancha bilan alohida usulda terib chiqilgan. Inqilobdan oldingi madrasada 400 ga yaqin talaba tahsil olgan, ularga 33 mudarris saboq bergan. Sho'rolar tuzimi davrida madrasa yopib qo'yilgan. 1991 yildan Said Otaliq madrasasida Hoji Luqmonxon Haydarxon o'g'li tashabusi bilan Islom o'rta diniy ta'limining 4 yillik madrasasi ochildi. Madrasa talabalarga diniy va dunyoviy fanlardan ta'lim berilmoqda. Biotehnologiya. Biotehnologiya- tehnologiyaning bir hili bo'lib, biologiya bilan qo'lma qo'l yuradi. Yana bir boshqa ma'nosi, biotehnologiya- aniq bir foyda maqsadida, tehnologiyani qo'llab jonzodlarni ozgartirish. Davlatlar. ButuIshorat nomin dunyodagi davlatlar: . Davlatlar ro'yxati Amerika Qoʻshma Shtatlari Antigua va BarbudaArgentina Avstraliya Hamjamiyati Birlashgan Arab Amirliklari Birlashgan Qirollik Bosniya va Gerzegovina Burkina Faso Davlatlar ro‘yxati Dominika Respublikasi Intranet. Masalan bir firmani intraneti huddi internetga ohshash faqat ma'lum firma hodimlari uchun... Extranet. Bir nechta Networklarni bog'lab turuvchi extra (qo'shimcha network) Misol uchun: Bir necha firmani integratsiyasini ta'minlab beruvchi network... Firewall. Biror komputer yoki komputerlar netiga tashqaridan keluvchi havflarni tosish uchun chiqarilagan programma yoki qurilma... Vazifasi: virus, haker va inrormatsiyani tashqariga oqib ketishidan saqlaydi... LAN. Local Area Network - mahalliy kichik tizim. Ko'pincha bu tizimni bir-biriga yaqin joylashgan kompyuterlar va ular o'rtasida o'rnatilgan aloqa kanallarini tushunish mumkin Database. Misol uchun: Oracle, DB, MS, mySQL... SAP. Software ishlab chiqarish bo'yicha 3 eng katta nemis aktsionerlik firmasi nomi. Gateway. Network tizimlarini bog'lab turish uchun ishlatiladi. ISO'ning 7-qavatigacha yani turli hildagi applicationlarniyam bir biri bilan bog'lashda ishlatiladi. Husayn Boyqaro. Taniqli shoir va davlat arbobi. Hirot yaqinida tugʻilgan. 1469 yildan umrining oxirigacha Xuroson podshohi. Uning hukmdorligi yillarida iqtisodiy va madaniy hayot yaxshilangan. Navoiyning maktabdosh doʻsti va homiysi. Badiiy ijod bilan shugʻullanib, gʻazalnavis shoir sifatida adabiyot tarixida iz qoldirgan. Boburning xabariga koʻra, devonidagi gʻazallari aksariyat bir vaznda (ramali musammani maqsur) yozilgan. Gʻazallarida dunyoviy muhabbatni kuylagan, betakror satrlar yaratgan. «Risola» nomli nasriy asarida Navoiy ijodiga keng va ob’yektiv baho bergan. Husayniy asarlari OʻR FA ShI jamgʻarmasida saqlanadi. Shoir ijodi bilan E.Rustamov, S.Gʻanieva, E.Ahmadxoʻjaev, A.Erkinov v.b. shugʻullanganlar. Nashr qilingan asarlari. Husayn Boyqaro. Devon, risola. (nashrga tayyorl. S.Gʻanieva) — T.: 1968; Shoh va shoir: Husayniy (nashrga tayyorl. A.Erkinov). — T.: 1993; Ilmiy adabiyot. H.Arasli. Husayn Boyqaro risolasi haqida. Oʻzbek tili va adabiyoti" jurn. 1968, № 3; Oʻzbek adabiyoti tarixi. Besh tomlik. T.1. — T.: Fan, 1978. Shohrux Mirzo. Mirzo Shohrux - (fors. rukh «rux» и shāh «shoh», ismlari: "Amirzoda Shohrux, Mirzo Shohrux, Shohrux mirzo, Xoqoni sa’id, Abu Nasr Shohrux bahodir sulton", 1377-yil 20-avgust, Samarqand – 1447-yil 19-mart, Ray) Amir Temurning toʻrtinchi oʻgʻli, Mirzo Ulugʻbekning otasi. 1397 yildan Xuroson (hozirgi Afgʻoniston) shohi boʻlgan, 1409 yildan esa Temuriylar davlatini shohi boʻlgan. Hayoti davomida Temuriylar davlati boʻlinishi toʻxtatishni istagan. Yoshlik. Yoshlik yillari Samarqandda o‘tgan, shu yerda dunyoviy va diniy ta’lim olgan. Amir Temur 1390-91-yillar Dashti Qipchoqqa va 1392-yil harbiy mamlakatlarga 5 yillik yurishlari chog‘ida Shohruhni mamlakatni boshqarishga tayinlab qoldirgan. Ko‘p o‘tmay, Amir Temur Shohruxni o‘z yoniga chaqirib oladi va 17 yoshli Shohrux jangovar harakatlarda qatnasha boshlaydi. Amir Temur uni lashkarning mang‘lay va juvang‘ar qismlariga tayinlaydi, keyinroq esa, Samarqandga qaytarib, poytaxtni boshqarib turishni topshiradi. Amir Temur 1396-yil Shohruxga Xuroson o‘lkasini suyurg‘ol qiladi va tegishli qo‘shin hamda elat bilan birga uni o‘z mulkiga jo‘natadi. Shohrux Amir Temurning 7 yillik yurishida, xususan, Yaqin Sharqdagi harbiy harakatlarda bevosita qatnashgan, lashkarning ilg‘or, mang‘lay, juvang‘ar qismlarini boshqargan; janglarda shaxsiy dov-yuraklik va mahorat namoyish etgan. Uni adolatparvar, raiyat tinchligini ko‘zlovchi shaxs sifatida bilganlar; qamalda qolgan shaharlar aholisi aksari hollarda sulh taklifi bilan Shohruxga murojaat qilganlar va u ham o‘z yordamini ayamagan. Ba’zi hollarda, Amir Temur Shohruxni lashkarning o‘g‘ruq qismini qo‘riqlashga mutasaddi qilgan. Sharafuddin Ali Yazdiy “Zafarnoma”da yozishicha, Amir Temur hayotining keyingi yillarida Shohruxning davlatdorlik sifatlariga alohida e’tibor bergan. Chunonchi, Xitoyga yurishi chog‘ida, saltanat xavfsizligini ta’minlash, xususan, harbiy o‘lkalarni idora etish kabi katta mas’uliyatni Shohrux zimmasiga yuklaydi va uni Xurosonda qoldiradi. Sohibqiron 1391-92-yillar mo‘g‘ullar bosqini davrida butunlay xarob qilingan Banokat shahri o‘rniga yangi shahar barpo etib, u yerga atrof yerlardan aholini ko‘chirib obod qiladi hamda uni Shohruxga suyurg‘ol qiladi va bu shahar Shohruxiya nomi bilan shuhrat topadi. Hukmdor. Amir Temur vafotidan so‘ng, 1405-yil martda Shohrux rasmiy ravishda Temuriylar saltanati hukmdori sifatida Xuroson taxtiga o‘tirdi va o‘z nomidan xutba o‘qitib, pul (tanga) zarb qildirdi. Shohrux hukmdorligining dastlabki yillarida Temuriylar saltanatida kuchli tarqoqlik yuzaga kelib, saltanatning turli qismlarida yakkahokimlik uchun kurash boshlanib ketdi. Movarounnahrda Samarqand taxtini Xalil Sulton egalladi, Ozarbayjon va Ajam Iroqini Qora Yusuf, Arab Iroqi hududini Sulton Ahmad o‘z qo‘liga kiritdi. Eronzaminda temuriy shahzodalar o‘zaro nizolashardilar, Mozandaron, Balx, G‘ur va boshqa viloyatlarda ham isyonlar yuzaga keldi. Shohrux saltanatda vujudga kelgan nizolar, isyonlar, yakkahokimlik uchun chiqishlarni teran qobiliyati, mahorati, tafakkuri, olib borgan siyosati tufayli birin-ketin bostirishga muvaffaq bo‘ldi. Shohrux o‘z hukmdorligi chog‘ida Temuriylar saltanatining hududiy kengligi, harbiy salohiyati, kuchli iqtisodiy mavqeini saqlashga intildi. Buning uchun Movarounnahr, Eronzamin, Ozarbayjonga yurishlar qilib g‘alaba qozondi; 1429-yil Shohrux Ozarbayjonda xavfli kuchga aylangan amir Iskandar ibn Qora Yusuf ustiga deyarli butun saltanati hududidan lashkar yig‘ib yurish qiladi. Salmos cho‘lida ikkala tomon o‘rtasida qattiq jang bo‘ladi; Shohrux o‘g‘illari Mirzo Boysung‘urni lashkarning juvang‘arini, Ibrohim Sultonni barang‘arini boshqarishga belgilaydi; Muhammad Jo‘giyni esa o‘ziga tegishli bo‘lgan g‘ul qismda qoldiradi. Shiddatli jangdan so‘ng Shohrux lashkari zafar quchadi. Shohrux Seyiston va Badaxshonga lashkar jo‘natib, u yerlardagi isyonlarga chek qo‘yadi. 1405-yildan 7 yil davomida Xorazmni zabt etib turgan Dashti Qipchoq amirlariga qarshi Shohrux katta lashkar jo‘natadi va g‘olib kelib, Xorazmni Temuriylar saltanati tarkibiga kiritadi hamda viloyatni boshqarishga sarkarda amir Shohmalikni belgilaydi. Shohrux ko‘pgina nizolarni sulh yo‘li bilan bartaraf qilgan va bunda taniqli davlat arboblari va shayxlar xizmatidan keng foydalangan. Umuman, Shohrux hukmronligi davrida sharqda Mo‘g‘ulistondan tortib g‘arbda Misr va Rum yerlarigacha, janubda Hindistonning markaziy qismidan boshlab shimoldan to Dashti Qipchoq chegaralarigacha bo‘lgan joylar Temuriylar saltanati tarkibiga kirgan. Davlat boshqaruvi tizimi. Saltanatni suyurg‘ol tizimi bo‘yicha boshqargan; mamlakat hududini o‘g‘illari, nevaralari, qarindoshlari, xizmat ko‘rsatgan sadoqatli amirlariga suyurg‘ol qilib bergan. Tarixchi Hofizi Abruning “Zubdat at-tavorix” asarida yozilishicha, Shohrux 1443- yil Misr podshosiga elchi yo‘llab Ka’ba uyiga yopinchiq kiygazishni so‘raydi va rozilik oladi. Shu asosda 1444-1445-yil ka’bapo‘sh tayyorlatib, uni shayx Nuriddin Muhammad al-Murshidiy va mavlono Shamsiddin Muhammad Abhariy vositasida Makkaga jo‘natadi; ular ka’bapo‘shni muqaddas Ka’ba uyiga yopib qaytadilar. Shohrux podshohlik devonida kundalik ishlarni doim nazorat qilib borgan; qarorlar qabul qilishda kengash va maslahatga keng o‘rin ajratgan, ko‘pchilik fikrini inobatga olgan holda adolatli hukmlar chiqargan. Shuningdek, devonda diniy va dunyoviy masalalar yuzasidan yetuk allomalar ishtirokida suhbatlar, fiqh, tib, nujum, geografiya, tilshunoslik va boshqa fan sohalari bo‘yicha bahs-munozaralar tashkil qilgan, o‘zi ham ularda faol qatnashgan. Shohrux saltanati hududida bunyodkorlik faoliyati uchun katta imkoniyatlar yuzaga keldi. Shaharsozlik, hunarmandchilik, savdo, dehqonchilik, ilm-fan, madaniyat tez sur’atlar bilan rivojlandi. Shohrux bunyodkorlik ishlariga, xususan, shaharlar obodonchiligi va sug‘orish tizimini rivojlantirishga katta e’tibor qaratib Hirot (1405-yil), Balx (1407-yil) shaharlarini tiklashga oliy farmon bergan. Chingizxon yurishi chog‘ida xarob qilingan (1220-yil) Marv shahrini qayta barpo etilib, unga Murg‘ob daryosidan ariq qazdirib suv keltirildi. Sug‘orish tizimi yaxshilandi, yangi yerlar o‘zlashtirildi, ekin maydonlari kengaydi. Shaharlarda hunarmandchilik va savdo rivojlandi, ko‘plab madaniy-ma’naviy muassasalar - madrasalar, masjidlar, xonaqohlar qurildi. Shohrux ilm-fan rivojiga alohida e’tibor berdi. Hirot, Samarqand, Buxoro, Mashhad, Sheroz va boshqa shaharlarda ilm-fan keng rivoj topdi. Movarounnahrda Mirzo Ulug‘bek rasadxona barpo etib aniq fanlar rivojlandi; Naqshbandiya ta’limoti yozma meros tarzida shakllandi va shu yo‘nalishda bir qancha asarlar yozildi. Hirot va Sheroz shaharlarida tarixnavislikka katta e’tibor qaratildi. Amir Temur va temuriylar tarixiga oid bir qancha yirik asarlar yaratildi. Temuriylar saltanatida kitobat va miniatyura san’ati yuksaldi. Hirotda Mirzo Boysung‘ur va Sherozda Ibrohim Sulton bu sohalarning rivojiga katta hissa qo‘shdilar. Islohotlar. Shohrux hukmronligi davrida Temuriylar saltanatining xalqaro miqyosdagi nufuzi ortdi, davlatlar o‘rtasidagi elchilik munosabatlariga Shohrux juda katta e’tibor bergan. Uning huzuriga Xitoy, Hindiston, Misr, Shom, Rim, Yevropa, Dashti Qipchoq hukmdorlaridan elchilar kelgani va Shohrux ham o‘z elchilarini jo‘natgani haqida Temuriylar davri tarixiy manbalarida ma’lumotlar qayd etilgan va ikkita elchilik haqida mukammal kundalik ham yozilgan. 1419-1422-yillar Xitoyga borib kelgan safar xotirotlari, unda bevosita qatnashgan G‘iyosiddin Naqqoshning kundaligi hamda 1442-1444-yillar Janubiy Hindistonga borib qaytgan elchilarning safar tafsilotlari, uni boshqargan Abdurazzoq Samarqandiyning safarnomasida aks etgan. Shohruxning elchilar vositasida yo‘llagan maktublarida savdo yo‘llari xavfsizligini ta’minlash va xalqaro savdo-sotiqni rivojlantirish alohida ta’kidlangan. Buyuk Ipak yo‘li orqali savdo va elchilik karvonlari muntazam qatnab turgan. Shohrux o‘zining xalqaro siyosatida davlatlararo tinch-totuvlik va do‘stona munosabatlar ta’minlanishini ustuvor yo‘nalish deb bilgan. Shohruxning davlatchilik siyosatida bunyodkorlik ishlariga katta e’tibori natijasida ilm-fan va madaniyat rivojida o‘ziga xos uyg‘onish (renessans) bo‘ldi va bu XV asrning 2-yarmida Alisher Navoiy davrida Xurosonda ilm-fanning yuksak rivojlanishi uchun zamin yaratdi. Foiz. Foiz (bir deb qabul qilinuvchi) har qanday qiymatning yuzdan bir qismidir. % belgisi bilan ifodalanadi. Masalan: 23% (23 foiz) = 23 / 100. WAN. LAN dan kora keng joyni qamrovchi network. Margʻilon. Margʻilon ("boshqa nomlari" Margilan, Margelan) — Oʻzbekiston shaharlaridan biri. Farg`ona viloyatida joylashgan. Aholisi 190,2 ming kishi. Shaharda 30 dan artiq millat va elatlar istiqomat qiladi. Jumladan, 91,9 % o`zbeklar, 3,1 % ruslar, 1,4 % tatarlar. Shahr iqlimi — kontinental, qish yumshoq, yoz esa juda issiq keladi. Geografik kordinatlari:40°28' 16 N Shimoliy kenglik, 71°43' 29 E Sharqiy uzunlikda. Dengizdan 487 metr balandlikda. Margʻilon shahri ming yillardan beri oʻzining usta-hunarmandlari, olimu fuzalolari bilan dunyoga mashhurdir. 2007-yil YUNESKO qaroriga binoan shahrning 2000 yillik tantanalari oʻtkaziladi. Margʻilon Tarixi. Afsonalarga koʻra, Margʻilonga Iskandar Zulqarnayn tomonidan asos solingan.Aytishlaricha Zulqarnayn ovqatlangani toʻhtaganda, unga Murg` yaʼni tovuq va Non berilgan ekan va shundan Murg`inon boʻlib shaharni nomi kelib chiqqan ekan.Lekin boshqa ishonchliroq maʼlumotlarga qaraganda Marg`ilon Miloddan Keyingi IX asrda Buyuk Ipak Yo`lidagi muhim shahrlardan boʻlgan.XV asrda yashab oʻtkan vatandoshimiz va Boburiylar imperiyasining asoschisi Bobur oʻzinig Boburnoma kitobida «koʻb yahshi narsalarga boy shahar.Uning Shaftolilari va Anorlari ham koʻb yahshidur» deb yozgan.Va uning aytishicha «Samarqand ning va Toshkent ning eng koʻzga koʻringan bezori va urishqoqlari Margʻilonliklardir».Bu «sharaf» hozirgi zamonlargacha ham yetib kelgan.Margʻilon savdogarlari O`rta Osiyo savdo-sotigʻ ishlarida muhim rol oʻynaganlar va Sovet davrida bu shaharni odamlarini qonun bilan chiqishmovchiliklari boʻlgan.Buni ustiga oʻsha paytlarda Marg`ilon, O`zbekistonning-Qora Bozorini(Noqonuniy bozor) markazi boʻlgan.Hozirgi kunda Marg`ilon konservativ Islomning markazlaridan. Yana shaxarda,Oʻzbekistondagi eng yirik Shoi ishlab chiqaradigan Yodgorlkik Shoi Korhonasi va Marg`ilon Shoi Korhonalari joylashgan.Farg`ona Vodiysiga shoi toʻqish qachon kelganligi nomaʼlum, lekin eski zamonlardan maʼlumki Marg`ilon bu sohada juda mashhur boʻlgan. Shaharning Turistik Joylari. Xonaqa masjidi — 4 asrlik tarixga ega boʻlgan jomeʼ masjidi. Said Ahmad Hoʻja Madrasasi — XIX asrdan bera faoliyat koʻrsatib kelayotgan madrasa. Toron Masjidi — XIX asrdan qolgan kichkinagina masjid. Abdulloh ibni Abbos. Abdulloh ibni Abbos (? - 670) faqih boʻlgan. Muhammadning amakivachchalari. Tafsir, hadis, fiqh va boshqa ilimlarning olimidir. Sahobai kiromning mashhurlaridan. Hijrattan oldin Makkada tavallud topganlar. 68 yili Toifda vafot etganlar. Abulloh ibni Abbos r.anhu tavallud topganlarida otalari u zotni Rosul Akramning oldilariga olib bordilar. Payg`ambarimiz S.A.V tupruklarini uzotning tomoqlariga surkadilar hamda Abdulloh ibni Abbosning haqlariga duo qiladilar. Holalari Maymuna binti Horis r.anho Rosul Akramning zavjalari bo`lganligi bois Rosul Akramning uylariga tez tez kelib turganlar. Ba'zan kechalari ham o`sha yerda qolganlar. Tahorat olishni va namoz o`qishni Rosul Akramning o`zlaridan o`rganganlar. Makkaning fathidan keyin Madinaga hijrat qilganlar. O`sha vaqtda 11-12 yoshlarda edilar. Rosul Akram zamonlaridan Qur'oni Karimning bir qismini yodlagan edilar. Rosul Akram vafot etganlarida 13-15 yoshlarda edilar. Bundan keyin Qur'oni karimni to`la yodlab Ubay ibni Ka'b r.anhu va Zayd ibni Sobit r.anhularga boshidan yoddan o`qib berdilar. Hazrati Umarning ilm suhbatlarida juda ko`p qatnashib u zotdan ilm o`rgandilar. Abdulloh ibni Abbos r.anhu Qur'oni karimning tafsirida juda katta ilmga sohib edilar. Shu bois u zotga Tarjimanul Qur'an laqabi berilgandir. Ibni Mas'ud r.anhu u zot haqlarida "U Mufassirlarning sultonidir" deb e'tirof qiladilar. Abdulloh ibni Abbosning tafsir kitoblari yo`qdir. Ammo muhtalif rivoyatlari bor. Islom olimlari u zotning rivoyatlari bilan tafsir kitoblarini bezaganlar. Abdulloh ibni Abbos r.anhumo Rosul Akramdan juda ko`p hadis rivoyat qilganlar. Ba'zi manbalarning xabar berishicha u zot rivoyat qilgan hadislar soni 1660 tadir. U zot umrlarining oxirlarida ko`zlari ko`r bolib qolgan. 68-yili bir hafta kasallikdan so`ng olamdan o`tganlar. Janozalarini Hazrati Alining o`g`illari Muhammad Al Hanafiyya o`qiganlar. Abdulloh ibni Amr ibni Os. Abdulloh ibni Amr ibni Os (? - 687) sahoba boʻlgan. Sahobalarning buyuklaridan, otalaridan oldin imon bilan musharraf bo`lgan zot. Islomga kirmaslaridan oldin ismlari Os edi, keyin Rosul Akram Abdulloh deb o`zgartirganlar. Otalaridan 12 yosh kichik bo`lganlar. Tahminan 65-hijriyda vafot etganlar. Asxobi kirom orasida buyuk ilmga sohib bo`lgan zotlardan. Qur'oni karimning to`laligicha yod olgan hofizlardan edilar. Abdulloh ibni Amr r.anhumo Rosul Akramning o`zlaridan juda ko`p ilm oldilar. Uzotdan eshitgan hadislarini to`plab yozib yurdilar. Bu haqda Asxobi kiromning ichida eng ko`p hadis rivoyat qilgan zot Abu Hurayra r.anhu shunday deydilar: "Asxobi kiromning ichida mendan ko`ra ko`p hadis biladigan va yod olgan zot yo`q magar Abdulloh ibni Amr mendan ko`proq hadis biladi va yod olgan. Chunki u hadislarni yozardi men esa yozmas edim.” "Bizga qarshi qurol ko`targan bizdan emasdir" "Yiyinglar,ichinglar, sadaqa beringlar, isrofsiz va takabbursiz kiyininglar. Janobi Haq ne'matlarini bandaning ustida ko`rilinishini hohlaydi" "Shahidning qul haqqidan boshqa barcha gunohlari o`chiriladi" Bobur, Zahiriddin Muhammad. Ulugʻ oʻzbek shoiri, mutafakkir, tarixchi va davlat arbobi; markazlashgan davlat va boburiylar saltanati asoschisi. Hayoti. Zahiriddin Muhammad Bobur Andijon (1483 y. 14 fevral)da tugʻilgan. Amir Temurning beshinchi avlodi, Fargʻona hukmdori Umarshayxning farzandi. Bobur 12 yoshda (1494) taxtga chiqdi. 1503—1504 yillarda Afgʻonistonni egallaydi. 1519—1525 yillarda Hindistonga 5 marta yurish qiladi hamda uch asrdan ortiqroq davom etgan (1526—1858 y.y.) Boburiylar (g'arbda Buyuk Mo'g'illar nomi bilan mash'hur) saltanatiga asos soladi. Bobur 1930 yilda Agra (Hindistonda)da vafot etgan. Qabri keyinchalik vasiyatiga koʻra Qobulga koʻchirilgan. Usruk koʻziga toki koʻngul boʻldi mubtalo, Hargiz bu telbani yana hushyor topmadim. Nochor furqati bila xoʻy etmisham, netay, Bore boray eshigiga bu navbat, ey koʻngul, Istab jahonni muncha qilib yor topmadim. Gʻurbatu hijrongʻa qoldim, oh ul jon ilgidin …. Gʻurbatu hijrongʻa qoldim, oh ul jon ilgidin, Jongʻa yettim emdi gʻurbat birla hijron ilgidin. Koʻrsatur gah tiygʻu gah oʻq holatimni bilmayin, Ne balolar koʻradurman yori nodon ilgidin. El figʻonimdin bajonu men bu jondin, ey ajal, Qil xalos elniyu meni jonu afgʻon ilgidin. Bobur, ul oy hajrida ishing base dushvor edi, Shukrkim, qutqardi oʻlum seni oson ilgidin. Yor yuzumni koʻrub dardu gʻamim bilsa kerak…. Yor yuzumni koʻrub dardu gʻamim bilsa kerak, Yuz koʻrub dardu gʻamim chorasini qilsa kerak. Ey sabo, jonu koʻngulni oʻzining chun qildi, Koʻngli birla degasen joni uchun kelsa kerak. Vaslini ne qilayin gʻayrdin ayrilmadi hech, Yor vasli menga, u agʻyordin ayrilsa kerak. Vaslining qadrini chun bilmadi bu telba koʻngul, Hajrining tiygʻi aning yuragini tilsa kerak. Shukr Boburni bilurmen degan ermish ul oy, Sochining savdosi tushti boshima boshdin yana …. Sochining savdosi tushti boshima boshdin yana, Tiyra boʻldi roʻzgorim ul qaro qoshdin yana. Men hud ul tifli pariyvashgʻa koʻngul berdim, vale Yuz yamonligʻ koʻrub andin telba boʻldung, ey koʻngul, Yaxshiligʻni koʻz tutarsen ul parivashdin yana. Tosh urar atfol meni, uyda forigʻ ul pariy, Telbalardek qichqirurmen har zamon toshdin yana. Oyogʻim yetguncha Boburdek ketar erdim netay, Sochining savdosi tushti boshima boshdin yana. Koʻngulga boʻldi ajoyib balo qaro soching …. Koʻngulga boʻldi ajoyib balo qaro soching, Shikasta koʻngluma ermish qaro balo soching. Muyassar oʻldi junun mulki, ey junun ahli, Nisori ashkni emdi bu kun mango soching. Koʻngullar ochilur, ochilsa ul qaro soching. Ochildi koʻngli, chu ochting sochingni, Boburning, Ne ayb, agar desa dilbandu dilkusho soching. Baloyi ishqki, har dam manda jafoyedur …. Baloyi ishqki, har dam manda jafoyedur, Bu ishdin kecha olmon ajab baloyedur. Xati labigʻa tutash boʻlsa, ey koʻngul, ne ajab, Yarar bu xasta koʻngul dardigʻa oʻqin yarasi, Ayoq tut menga soqiyki, xush havoyedur. Ul oy raqibgʻa boʻldi rafiqu Boburning Koʻzumda muttasil ul egma qosh kerak boʻlsa …. Koʻzumda muttasil ul egma qosh kerak boʻlsa, Qoshimda koʻz yorugʻi ul quyosh kerak boʻlsa. Ki, bosh qoʻyarda oʻshal egma qosh kerak boʻlsa. Habib ishqida boshdin kech, ey koʻngul, yoʻq esa, Bu yoʻlgʻa qoʻyma ayoq sanga bosh kerak boʻlsa. Qoʻyub ayogʻigʻa bosh, soʻrsa laʼlidin har kim, Boshigʻa tufroqu ogʻzigʻa tosh kerak boʻlsa. Sening bila bari el noxush oʻlsa, ey Bobur, Ne boʻlgʻusi sanga, ul yori xush kerak boʻlsa. Ulki menga yori dilnavoz koʻrundu …. Sening uchun ulki boshin oʻynamadi hech, Dushmano jon oʻldi, ne qilay, sanga, Bobur, Ne koʻray toʻbini qaddi xushxiroming borida …. Ne koʻray toʻbini qaddi xushxiroming borida, Ne qilay sunbulni xatti mushfoming borida. Kim Xizr suyin ogʻizlagʻay labingning qoshida, Kim Masih alfozidin degay kaloming borida. Oshiqingni davlatin vasling bila qil muhtaram, Husn ahli ichra muncha ehtiroming borida. Bizdin ayru doim el birla icharsen bodani, Bizni ham gohe sogʻin shurbi mudoming borida. Ey koʻngul, gar gʻayr soʻzi zahri qotildur, ne gʻam, Tarki nomus aylabon badnom boʻlgʻil ishq aro, Kim seni oshiq degay nomusu noming borida. Bobur ul gul koʻyida bulbul kibi topting maqom, Bir navoye rost qil mundoq maqoming borida. Sening ishqingda, ey nomehribon, bexonumon boʻldim …. Sening ishqingda, ey nomehribon, bexonumon boʻldim, Deman bexonumon ovvorayi ikki jahon boʻldum. Labing gar bermasa boʻsa nechuk jon elta olgʻaymen, Bu yoʻldakim, adam sahrosigʻa emdi ravon boʻldum. Soʻrub ul oy labidin ogʻzining ramzini angladim, Bir ogʻiz soʻz bila koʻrungki muncha xoʻrdadon boʻldum. Nechakim qoshi yolar ishqida tuzlukni koʻrsattim, Vale oxir malomat oʻqlarigʻa-oʻq nishon boʻldum. Kular erdim burun Farhodi miskin dostonigʻa, Bu Shirindurki oning birla-oʻq hamdoston boʻldum. Visoling davlatigʻa yetmasam Bobur kibi, ne tong, Ki hajring mehnatida asru zoru notavon boʻldum. Kim koʻrar xurshidni, ul mohsiymo boʻlmasa …. Kim koʻrar xurshidni, ul mohsiymo boʻlmasa, Kim soʻrar shakkarni, ul laʼli shakarxo boʻlmasa. Gul tikandur koʻzlarimga ul yuzi guldin yiroq, Sarv oʻqdur bagʻrima ul sarv bolo boʻlmasa. Jannatu-l-maʼvoni, ey zohid, netay men zorkim, Istaram koʻyidin oʻzga manga maʼvo boʻlmasa. Tiymagʻil devona koʻnglumniki, rasvo boʻlma deb, Oshiq oʻlgʻaymu edi ul telba rasvo boʻlmasa. Gar boshingni kessalar ishqida, ey Bobur, sening, Yordin koʻnglung kerakkim oʻzga qatʼo boʻlmasa. Yana koʻz uyida maʼvo qilibsen …. Gʻaming yoʻq jon agar bersam gʻamingda, Jonima oʻt soldi ul ruxsorayi zebo yana …. Jonima oʻt soldi ul ruxsorayi zebo yana, Koʻngluma ul zulf boʻldi moyayi savdo yana. Koʻrsatib ruxsoru zulfin ul pariy paykar manga, Jonu koʻnglumni qilibdur volavu shaydo yana. Yor koʻyindagi tom sensen manga pushti panoh, Soyayi lutfungni sol, chun sanga keldim to yana. Mehnatu gʻamni qilibmen oʻzuma paydo yana. Yorgʻa qulmen degach Boburni rasvo ayladi, Tengri mendek bandasini qilmasun rasvo yana. Bir pariy men telbani husnigʻa moyil qilgʻudek …. Bir pariy men telbani husnigʻa moyil qilgʻudek, Koʻzum ichra yer tutub koʻnglumda manzil qilgʻudek. Koʻnglumizga javr behad qildi ul nomehribon, Jonima yuz ming gʻamu mehnatni hosil qilgʻudek. Ayshu ishratni koʻnguldin qaygʻurur el qilgʻudek. Qilmadi Farhodu Majnun oʻzni rasvo men kibi Kim, bu nav' ish ish emasdur hech oqil qilgʻudek. Ul pariy ishqida Bobur jon berib, ey ahli ishq, Ishq atvorini ishq ahligʻa mushkil qilgʻudek. Yangi oy yor yuzi birla koʻrub el shod bayramlar …. Yangi oy yor yuzi birla koʻrub el shod bayramlar, Manga yuzu qoshingdin ayru bayram oyida gʻamlar. Mening bu tori moʻ yangligʻ tanimgʻa toblar soldi Ul oyning yuzida sunbul kibi zulfidagʻi xamlar. Havogʻa dudi ohin tutratur ishq ahli gʻayratdin, Sabo tahrikidin har gah parishon boʻlsa parchamlar. Ochildi zulfiyu xaylar namudor oʻldi yuzinda, Gul uzra chun boʻlur paydo kecha ochilsa shabnamlar. Menu gʻam kunjiyu ohu figʻoni ashku xunolud, Ne xushdur goʻshayi xoliy, mayi sofiyu hamdamlar. Koʻngulni ishq buzdi, ne osigʻ pandu nasihatdin, Mening majruh koʻnglumga yarashmas ushbu marhamlar. Yuzi navroʻzi, asli iydni Bobur gʻanimat tut Ki, mundin yaxshi boʻlmas boʻlsa yuz navroʻzu bayramlar. Tishing dur, labing marjon, xading gul, xating rayhon …. Tishing dur, labing marjon, xading gul, xating rayhon, Yuzung xur, soching anbar, soʻzung mul, menging meynon. Meynon menging, soʻzing mul, anbar soching, yuzung xur, Rayhon xating, xading gul, marjon labing, tishing dur. Tafohur koʻzum, koʻnglum qilurlar magar bordur, Koʻzunga koʻngul vola, yuzunga koʻzum hayron. Hayron koʻzum yuzunga, vola koʻngul koʻzunga, Bordur magar, qilurlar koʻnglum, koʻzum tafohur. Tafakkur necha qilsam topilmas sening misling, Pariydek seni koʻrdum emassen magan inson. Inson magar emassen, koʻrdum seni pariydek, Misling sening topilmas qilsam necha tafakkur. Balodur manga hajring, davodur manga vasling, Itobing manga ofat, hadising manga darmon. Darmon manga hadising, ofat manga itobing, Vasling manda davodur, hajring manga balodur. Chu Bobur sanga quldur nazar qil anga zinhor, Topilmas yana bir qul aningdek sanga, ey jon. Ey jon sanga aningdek, bir qul yana topilmas, Zinhor anga nazar qil, quldur sanga chu Bobur. Ochilib ikki sochi yuziga yoyilmishlar …. Chagʻir bagʻri qonidur barcha ishq ahligʻa, Zihi alarki, bu maydin dame oyilmishlar. Ne qilsam aylama, ey yor, aybkim, menda Salohgʻa xirad ahli meni yovuq derlar, Ne sud ishni eldin yoshurmoq ey Bobur, Chu holatingni bori olam ahli bilmishlar. Keltursa yuz baloni oʻshal bevafo manga …. Keltursa yuz baloni oʻshal bevafo manga, Kelsun, agar yuzumni evursam, balo manga. Netkaymen, ul rafiq bilakim, qilur base Mehru vafo raqibgʻa javru jafo manga. Begona boʻlsa aql meni telbadin, ne tong, Chun boʻldi ul pariy sifatim oshno manga. Ohu yoshimdin ortadurur zaʼf, ey tabib, Bildim yarashmas emdi bu obu havo manga. Dardim koʻrub mu’olajada zoyi' etma umr Kim, jonda dardi ishqdurur bedavo manga. To yor kimni istaru koʻnglina kim yoqar, Bobur boʻlubturur iki koʻzum yoʻlida toʻrt, Kelsa ne boʻldi qoshima bir-bir manga-manga. Xati binafsha, xadi lola, zulfi rayhondur …. Xati binafsha, xadi lola, zulfi rayhondur, Engi, mengi oyu dagʻi yuzi, soʻzi gulu mul, Qadi ravonu tani jonu erni marjondur. Qoshida chin, koʻzida kiynu angabin labida, Qoshinggʻa koʻp bora olmon, netay oraliqda, Yoshim tishing duridin ayru bahri ummondur. Oʻtumni tez etasen har tarafgʻa sekritib ot, Samandi noz inonini bir beri yondur. Ne nav' vasf qilay suvrating latofatini Ki, husnunga sening, ey ruh, aql hayrondur. Jafovu javr agar qilsa, Boburo, netayin, Ne ixtiyor manga, harne qilsa sultondur. Soʻrma holimniki boʻldum burnogʻidin zorroq …. Jism jondin zoru jonim jismdin afgorroq. Banda taqrir aylay olmon band-bandim dardini, Yuz temur band oʻlsa ondin bu erur dushvorroq. Mastu bexudliq bila unrungni oʻtkarding, darigʻ, Ey koʻngul, mundin beri boʻl bir nima xushyorroq. Gʻaflat uyqusidin uygʻon, gar tilar boʻlsang murod, Kim yetar maqsadgʻa har kim, boʻlsa ul bedorroq. Oʻlgali yettim, mening jonim gʻamin ye, ey rafiq, Dahr aro chun yoʻq kishi sendin manga gʻamxorroq. Kelmas oʻxshar zaxmating islohgʻa, Bobur, magar Har davokim qildilar boʻldung dagʻi bemorroq. Kim koʻrubtur, ey koʻngul, ahli jahondin yaxshiligʻ…. Kim koʻrubtur, ey koʻngul, ahli jahondin yaxshiligʻ, Kimki ondin yaxshi yoʻq, koʻz tutma ondin yaxshiligʻ. Bu zamonni naf’i qilsam ayb qilma, ey rafiq, Koʻrmadim hargiz, netayin, bu zamondin yaxshiligʻ. Kelmadi jonimgʻa hech oromi jondin yaxshiligʻ. Ey koʻngul, chun yaxshidin koʻrdung yomonligʻ asru koʻp, Emdi koʻz tutmoq ne yaʼni har yomondin yaxshiligʻ. Bori elga yaxhshiligʻ qilgʻilki, mundin yaxshi yoʻq Kim, degaylar dahr aro qoldi falondin yaxshiligʻ. Yaxshiligʻ ahli jahonda istama Bobur kibi, Kim koʻrubtur, ey koʻngul, ahli jahondin yaxshiligʻ. Ne vafo umrumda ul jonu jahondin koʻrgamen …. Ne vafo umrumda ul jonu jahondin koʻrgamen, Kim vafo jondin koʻrubdurkim, men ondin koʻrgamen. Koʻz yoʻlidin ul sari husnun nazar aylar edim, Qon yoshim ul yoʻlni tutti, emdi qondin koʻrgamen. Yorab, ul kun shum toli’din manga boʻlgʻaymukim Jonima orom ul oromi jondin koʻrgamen. Koʻz koʻrar, lekin solur meni balogʻa bu koʻngul, Bu baloni necha chashmi xunfishondin koʻrgamen. Bartaraf qilgʻil vafo istarni eldin, Boburo, Ul gʻalatdurkim, vafo ahli jahondin koʻrgamen. Zaʼfdin goʻyo mening bu zor jismim noldur …. Zaʼfdin goʻyo mening bu zor jismim noldur Kim, aning sharhin demakta xoma tili loldur. Zaʼfliq jismim bila bu notavon koʻnglum aro Dardi yor erkanga ushbu egma qaddim doldur. Men damodam qon yutarmen hajr ayogʻidin, netay, Ey xush ul ozodakim, beqaydu forigʻboldur. Ul pariydin men nechuk jon eltayinkim, Boburo, Vasli mushkil, hajri muhlik, gʻamzasi qattoldur. Sendek menga bir yori jafokor topilmas …. Sendek menga bir yori jafokor topilmas, Mendek senga bir zori vafodor topilmas. Bu shaklu shamoyil bila xud huru pariy sen Kim, jinsi bashar ichra bu miqdor topilmas. Agʻyor koʻz ollidaku ul yor ayon yoʻq, Ey gul, meni zor etmaki, husnung chamanida Koʻzni yumub ochquncha bu gulzor topilmas. Bobur, seni chun yor dedi, yorligʻ etgil, Olamda kishiga yoʻq esa yor topilmas. Oʻlum uyqusigʻa borib jahondin boʻldum osuda …. Oʻlum uyqusigʻa borib jahondin boʻldum osuda, Meni istasangiz, ey doʻstlar, koʻrgaysiz uyquda. Nekim taqdir boʻlsa, ul boʻlur tahqiq bilgaysiz, Erur jangu jadal, ranju riyozat barcha behuda. Oʻzungni shod tutqil, gʻam yema dunyo uchun zinhor Ki, bir dam gʻam yemakka arzimas dunyoyi farsuda. Zamona ahli ichra, ey koʻngul, oyo topilgʻaymu, Seningdek dard paymovu meningdek dard paymuda. Ulusdin tinmadim umrimda hargiz lahzaye, Bobur, Magar oʻlsam bu olam ahlidin boʻlgʻaymen osuda. Dinamik Veb Saytlar. Dinamik Veb Saytlar asosan php, asp, databaselar yordamida yoziladi. Bunday veb saytlar statistik veb saytlardan farqi, sahifalardagi informatsiya databaselardan programma yordamida o'quvchiga ko'rsatiladi. 1336. Buyuk sohibqiron Amir Temir 1336 yil 9 aprelda hozirgi Shahrisabz yaqinidagi Ho'ja Ilg'or qishlog'ida tavallud topgan. Soʻfizoda, Muhammadsharif. Xotira. Muhammadsharif Soʻfizoda (1880 - 1937) Maʼrifatparvar ziyoli, sjoir Muhammadsharif Soʻfizoda Oʻzbek madaniyati tarizida yorqin iz qoldirgan Zotlardandir. Muhammadsharif Egamberdi o gʻli 1969yil 29-yanvarda Chustda tugʻildi, uning otasi pichoqchi- hunarmand edi. U mahallasidagi qoʻshnisi Manzura otinda savod chiqardi. 1893—1898-yillarda i Qoʻqonda yashadi va madrasada taʼlim oldi. Qoʻqon adabiy muhitining mashhur shoirlari Muqimiy, Muhyi, Zavqiy, Nodim Namangoniy bilan yaqin munosabatda bo’ldi. Boʻlajak shoir dastlabki sheʼrlariga Muqimiy tavsiyasi bilan «Vahshiy» taxallusini qoʻlladi. Soʻfizoda 1893-yilda ona shahri Chustda boyonlarni, chor amaldorlarini, mutaassiblarni hajv qiluvchi sheʼrlari uchun «badasl», «beadab», «dahriy» deb ayblanadi cha o’limga hukm qilinadi. Shoir o’z vatanini tark etishga, 14 yil turli mamlakatlarda istiqomat qilishga majbur bo’ldi. Soʻfizoda 1900—1913-yillarda 0’rta Osiyoning turli shaharlarida, Tiflis, Boku, Arabiston, Hindiston, Turkiyada boʻldi. U qayerda yashamasin, Toshkent, Kavkaz, Qrim, Orenburg, Turkiyada chop etiladigan gazetalar bilan aloqasini uzmadi. Uning maqolalari, sheʼrlari «Turkiston viloyatining gazeti», «Sadoyi Turkiston», «Sadoyi Fargʻona» gazetalarida muntazam chiqib turdi. 1913-yilda Soʻfizoda chet el safaridan Chustga qaytib keladi va usuli jadid maktabi ochadi. Kamarsada qishlogʻida yetim bolalar uchun «Dorulaytom» («Yetimlar uyi») va kattalar uchun kechki maktab tashkil qiladi. Bu maktablarda u ona tili, handasa kabi fanlarni o’qitdi. 1914-yilda Soʻfizoda Turkiston miqyosida hukm surayotgan ijtimoiy-siyosiy, maʼnaviy tanazzulni fosh etuvchi «Chustilar bizlar» sheʼrini ye’lon qiladi. Sheʼr boshidan oxirigacha «usuli qadim»chilarga- mutaassiblarga nisbatan achchiq kinoya, asar qahramonlarining o’zini o’zi fosh etishi uslubida yozilgan edi. Bu toʻqnashuvdan keyin Soʻfizoda o’z vatani Chustdan quvgʻin qilindi. U To’raqoʻrgʻon yaqinidagi Shahand qishlogʻida usuli jadid maktabi ochdi. Soʻfizodaning bu ishida To’raqoʻrgʻon qozisi, maʼrifatparvar, shoir, pedagog Is’hoqxon toʻra Ibrat yaqindan yordam berdi. Soʻfizoda shoʻrolar hukumati davrida ham xalqiga chin dildan xizmat qilaverdi va adabiy-ijodiy, pedagogik faoliyat bilan shugʻullandi. 1937-yilda shoir «xalq dushmani» deb ye’lon qilinib, qamoqqa olindi. Literature.uz. Muhammadsharif Soʻfizoda 1880 yilda Chustda hunarmand oilasida tugʻildi. Soʻfizoda adabiyot dargohiga 1890-yillarda kirib keldi. Uning «Gʻubor dardu alam», «Oʻray» kabi lirik gʻazallari, «Dakaning», «Bedanang» kabi hajviyalari, maʼrifat haqidagi «Oʻqing onalar», «Gazeta toʻgʻrisida», «Vatan», «Xonimlar isminda» kabi qator sheʼrlari uning demokratik adabiyot ostonasiga kirishida oʻziga xos yoʻllanma boʻldi. Shuningdek, 1893—1898 yillarda Qoʻqonda yashab, Muqimiy toʻgaragida faol qatnashishi shoir dunyoqarashining shakllanishida, badiiy mahoratining oʻsishida oʻziga xos maktab boʻldi. 1913 yilning oxirlarida Chustda yangi usuldagi maktab ochdi. 1935 yilning 29 yanvarida Soʻfizodaning tugʻilganiga 55 yil toʻlishi munosabati bilan yubiley oʻtkazilgan va 200 dan ortiq sheʼri nashr etish uchun toʻplangan edi. Soʻfizoda. Taronalar. T.: Adabiyot va sanʼat, 1968. Ibrat, Ajziy, Soʻfizoda. Tanlangan asarlar (matn, soʻzboshi, izoh). T.: Maʼnaviyat, 1999 Qosimov B., Dolimov U. Maʼrifat dargʻalari. T.: Oʻqituvchi, 1990. Qodiriy, Abdulla. Abdulla Qodiriy (1894—1938) Abdulla Qodiriy yangi davr oʻzbek adabiyotining asoschilaridan bin, oʻzbek milliy romanchilik maktabining tamal toshini qoʻygan buyuk adibdir. U 1894-yil 10-aprelda Toshkentda bogʻbon oilasida tugʻilgan. 9-10 yoshlarida eski usul maktabda tahsil koʻradi. Soʻng rus-tuzem maktabida oʻqiydi. 17-18 yoshlarida bir savdogarga prikazchilikka yollanib, uch-toʻrt yil ishlaydi. Soʻng bogʻbonlik bilan tirikchilik oʻtkazadi. Abdulla Qodiriy ijodi 1913—1914-yillarda boshlandi. U shu yillari barcha ilgʻor fikrii yoshlar qatori jadidchilik harakatiga qoʻshilgan va oʻzining ilk asarlarida maʼrifat, millat taraqqiyoti va hurligi gʻoyalarini targʻib eta boshlagan. Qodiriy dastlab maʼrifiy sheʼrlar yozdi. «Ahvolimiz», «Millatimiz», «Toʻy» kabi sheʼrlari jadid matbuotida eʼlon qilinadi. 1915-yili u Behbudiyning «Padarkush» fojiasi taʼsirida «Baxtsiz kuyov» pyesasini yozadi. Soʻng oʻzi «milliy roʻmon» deb atagan «Juvonboz» hikoyasini yaratadi. Bu asarlar ham avvalo maʼrifatparvarlik qarashlari mahsuli boʻlib, jamiyatdagi chirkin illatlar va qoloq urf-odatlarni keskin tanqid qilishga yoʻnaltirilgan. 1916-yilda yozilgan «Uloqda» hikoyasi A.Qodiriy ijodida badiiy izlanishlar rivojini koʻrsatadigan muhim hodisalardandir. 1917-yil fevral va oktabr voqealaridan keyin A.Qodiriy hayotida ham, ijodida ham oʻzgarishlar roʻy berdi. U shoʻro idoralarida ishladi. «Ishtirokiyun» va «Qizil bayroq» gazetalarida adabiy xodim, «Mushtum» jurnali tashkilotchilaridan boʻldi. Moskvada V.Brusov nomidagi jurnalistlar institutida tahsil oldi. A.Qodiriy 1925—1926-yillarda «Oʻtgan kunlar» romanini eʼlon qiladi. Bu toʻlaqonii realistik ilk oʻzbek romani boʻlib, Qodiriyning jadidona siyosiy qarashlari yuksak badiiy ifodasini topgan asar edi. 1928-yili yozuvchi «Mehrobdan chayon» romanini eʼlon qildi. Bu roman ham adibga katta shuhrat keltirdi. Bundan tashqari, A.Qodiriy «Obid ketmon» qissasining, «Toshpoʻlat tajang nima deydi?», «Kalvak maxzumning xotira daftaridan» turkum satirik hikoyalarining, rus va gʻarb adabiyotidan oʻgirilgan qator tarjimalarning ham muallifidir. Abdulla Qodiriy 1937-yil soʻnglarida hibsda olinib, 1938-yil 4-oktabrda Toshkentda Boʻzsuv boʻyida qatl etiladi. Literature.uz. Abdulla Qodiriy oʻzbek milliy romanchiligining asoschisi, publitsist, hajv ustasi, tilshunos va tarjimon. U 1894 yil 10 aprelda Toshkent shahrida tugʻildi. Avval musulmon maktabida (1904—1906), keyin rus-tuzem maktabida (1908—1912), Abulqosim shayx madrasasida (1916—1917) taʼlim oldi. Oilaviy sharoit taqozosi bilan bolalikdan mahalliy savdogarlarga kotiblik qildi (1907—1915). 1917 yil Oktyabr davlat toʻntarishidan soʻng Eski shahar oziqa qoʻmitasining sarkotibi (1918), «Oziq ishlari» gazetasi muharriri (1919), Kasaba uyushmasi sarkotibi (1920) lavozimlarida ishladi. 1923 yili «Mushtum» jurnalini taʼsis etdi, bir necha yil jurnal tahririyatida xizmat qildi. Moskvadagi adabiyot kursida (1925—1926) oʻqidi. 1919—1925 yillar oraligʻida matbuot nashrlarida 300 dan ortiq maqolalar eʼlon qildi. Umrining oxirigacha tinimsiz ijod bilan shugʻullandi. Abdulla Qodiriy 1937 yil 31 dekabr kuni hibsga olindi. 1938 yil 4 oktyabrida Choʻlpon, Fitrat kabi maslakdoshlari bilan birga qatl etildi. 1914—1915 yillarda Abdulla Qodiriyning «Ahvolimiz», «Toʻy», «Millatimga», «Fikr aylagil» kabi sheʼrlari, «Juvonboz», «Uloqda», «Jinlar bazmi» kabi hikoyalari, «Baxtsiz kuyov» dramasi bosilib chiqdi. Oʻzbek adabiyotidagi birinchi roman «Oʻtgan kunlar»ni yaratdi (1919—1920). Asar 1922 yili «Inqilob» jurnalida, 1924—1926 yillarda har bir boʻlimi alohida-alohida kitob holida bosildi. 1918 yil fevralida ikkinchi yirik romani — «Mehrobdan chayon»ni yozib tugatdi. Roman 1929 yili Samarqandda bosilib chiqdi. 1934 yili adib «Obid ketmon» qissasini yozdi. Abdulla Qodiriy tilshunos va tarjimon sifatida ham katta ishlar qildi. U tatar fizik olimi Abdulla Shinosiyning «Fizika» (1928), N.V. Gogolning «Uylanish» (1935), A.R. Chexovning «Olchazor» (1936) asarlarini oʻzbek tiliga tarjima qildi. Qozonda bosilgan «Toʻla ruscha-oʻzbekcha lugʻat»ni (1934) tuzishda ishtirok etdi. Qodiriy 20-yillarning oʻrtalarida yozgan «Kalvak Maxzumning xotira daftaridan», «Toshpoʻlat tajang nima deydir?» hajviy asarlarida bid’at va xurofotni qoraladi. Ularda xalqning yashash tarzi va ruhiy olamini oʻzgartirishga intilgan jadid adabiyoti maqsad va gʻoyalari oʻz ifodasini topgan. Maʼrifatparvarlik, millat ozodligi va istiqlol gʻoyalari Abdulla Qodiriy asarlarining leytmotivini tashkil qiladi. Abdulla Qodiriy asarlari, ayniqsa, romanlari jahon miqyosida keng tarqaldi. Uning «Oʻtgan kunlar», «Mehrobdan chayon», «Obid ketmon» asarlari rus, ingliz, nemis, italyan, arab, ozarbayjon, tojik, qozoq, uygʻur, tatar tillariga tarjima qilingan. Nemis adabiyotshunoslari N. Tun, I. Baldauf, amerikalik tadqiqotchilar E. Olvort, Xristofor Murfi, Eden Nabi kabi olimlar Abdulla Qodiriy ijodi boʻyicha jiddiy ishlar qilganlar. OʻzMU professorlari U. Normatov, M. Qoʻshjonov, B. Karimovlar Qodiriy hayoti va ijodi boʻyicha samarali ilmiy izlanishlar olib bormoqdalar. 1991 yili Oʻzbekiston mustaqillikka erishishi bilanoq Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti farmoniga koʻra Abdulla Qodiriyga Navoiy nomidagi Davlat mukofoti berildi. 1994 yili adib «Mustaqillik» ordeni bilan taqdirlandi. Shu yili Abdulla Qodiriy nomidagi Davlat mukofoti taʼsis etildi. Toshkent Madaniyat institutiga, Toshkentdagi madaniyat va istirohat bogʻiga, katta koʻchalardan biriga, Xalq merosi nashriyotiga hamda koʻplab madaniyat muassasalariga Abdulla Qodiriy nomi berilgan. Avloniy, Abdulla. Yangi davr oʻzbek madaniyati, adabiyotining asoschilaridan bin, bolalar adabiyoti, oʻzbek milliy teatri, dramaturgiyasi, matbuoti, oʻzbek milliy pedagogikasining tamal toshini qoʻygan, xalqimizning asl farzandi Abdulla Avloniydir. Xotira. Avloniy 1878-yil 12-iyulda Toshkentning Mergancha mahallasida toʻquvchi Miravlon aka oilasida tavallud topdi. Avval Oʻqchidagi boshlangʻich maktabda, soʻng shahar madrasalaridan birida tahsil oldi. Biroq koʻproq mustaqil oʻqib-oʻrgandi, tez orada oʻz davrining savodxon, maʼrifatparvar kishisiga aylandi. Avioniy asrimiz boshlarida oʻlkamizda avj olganjadidchilik harakatining faol ishtirokchisi sifatida millat bolalarmi savodxon qilish, ulardan yetuk olimlar, mutaxassislar tayyorlash, Vatanni ozod koʻrish, farovon etish yoʻlida fidoyilik bilan mehnat qildi. Ana shu maqsadda juda koʻp sohalarda faol ish olib bordi. 1907-yilda oʻz uyida «Shuhrat» nomli gazeta nashr qildi. U mahallasida yangi usuldagi maktab ochdi. «Usulijadid» maktablari uchun toʻrt qismdan iborat «Adabiyot yoxud milliy sheʼrlar», «Birinchi muallim», «Ikkinchi muallim», «Maktab gulistoni», «Turkiy guliston yoxud axloq» kabi darslik va oʻqish kitoblari tuzdi. Maktab-maorif ishlariga yordam koʻrsatish maqsadida xayriya jamiyati tashkil qildi. «Nashriyot» shirkati tuzib, Xadrada «Maktab kutubxonasi» kitob doʻkonini ochdi. Maʼrifatparvar adib, dramaturg, pedagog, noshir va jamoat arbobi Abdulla Avloniy 1934-yil 25-avgustda Toshkentda vafot etdi. Toshkentdagi Botkina qabristoniga dafn etilgan. Literature.uz. Abdulla Avloniy 1878 yil 12 iyulida Toshkentda Mergancha mahallasida tugʻildi. Madrasa taʼlimini oldi. 1904 yili Avloniy Mirobodda usuli jadid maktabi ochadi. 1914—1915 yillarda advokat Ubaydulla Xoʻjaev bilan «Sadoyi Turkiston» gazetasida hamkorlik qiladi. Gazetadagi sheʼr va maqolalarning aksariyati Avloniy qalamiga mansub. U «Hijron» taxallusi bilan sheʼrlar yozdi. Maqolalarini esa «Mulla Abdulla», «Avloniy», «Abdulla Avloniy» nomlari bilan bosdirdi. Soʻngroq uning koʻp ishlatgan laqablaridan biri «Indamas» boʻlgan edi. 1909 yili usuli jadid maktablari taʼminoti uchun «Jamiyati xayriya» ochdi. Avloniy «Turon» jamiyati muassislaridan biri edi. Jamiyat qoshida «Turon» teatr truppasi tuzildi. Birinchi boʻlib Behbudiyning «Radarkush»i sahnalashtirildi. Avloniyning Portugaliya inqilobi asari dastxati. Avloniy truppa uchun «Advokatlik osonmi?», «Pinak», «Biz va Siz», «Ikki sevgi», «Rortugaliya inqilobi» kabi dramalar yozdi. Avloniy 1917 yil Fevral voqealaridan keyin «Yashasin xalq jumhuriyati!» shiori ostida «Turon» gazetasini chiqardi. 1910-yillarda u «Birinchi muallim», «Ikkinchi muallim», «Maktab gulistoni», «Turkiy guliston yohud axloq», «Adabiyot yoxud milliy sheʼrlar» kabi kitoblar yozdi. Saidnosir Mirjalilov. Atoqli ma'rifatparvar, Turkistondagi milliy ozodlik harakatining taniqli namoyandalaridan biri Saidnosir Mirjalilov 1884-yili Turkiston shahrida tavallud topgan. Yoshligidan о'ta ziyrak, tadbirkor va mehnatkash bо'lgan Saidnosir tujjorlik faoliyatini kichik bir gazlama do`konini ochishdan boshlagan. Ко'р о'tmay u Turkistonda birinchi jadid maktabini tashkil etgan. 1914- yilda paxta zavodini qurib, Turkistonning taniqli boylari va savdogarlaridan biri sifatida shuhrat qozongan. S.Mirjalilov 1917-yil siyosiy faoliyatga о'tadi. Fevral inqilobidan so`ng u Toshkentda tashkil etilgan "Sho`royi islomiya" tashkilotining faol а'zolaridan biriga aylandi. Turkiston mustaqillikka erishishini orzu qilgan Saidnosir Mirjalilov tijoratchi sifatida topgan sarmoyasining katta qismini milliy ittihod va istiqlol uchun olib borilgan kurashga bag`ishladi. Turkiston Muxtoriyati hukumatining barpo etilishida faol ishtirok etdi va hukumat а'zosi etib saylandi. Muxtoriyat qonga botirilib, uning rahbarlari ta'qib ostiga olingach, S. Mirjalilov xorijga ketishga majbur bо'ldi vа dastlab Samaraga borib, Turkistonda ro`у berayotgan xunrezliklarga chek qo`yish уо'llarini axtardi, so`ng Turkiya vа Tiflisda bir muddat yashadi. Bolsheviklar е'lon qilgan umumiy afvga ishonib, u 1921-yili vataniga qaytdi. U "Turkiston" savdo-sanoat shirkatini tashkil qilib, undan tushgan foyda evaziga "Ko`mak" jamiyati orqali iste'dodli yoshlarni Germaniya ча boshqa mamlakatlarga о'qishga yuborish, "Nashri maorif" jamiyati faoliyatini avj oldirish ishiga о'z ulushini qo`shdi. Lekin bolsheviklar kuzatuvidan ozod bо'lmagan S.Mirjalilov 1925-yil 12-dekabr kuni hibsga olinib, Solovetsk orollariga qamoqqa yuborildi. U uch yillik qamoq muddatini о'taganidan keyin-1932-yili yana besh yil muddatga qamaladi, nihoyat 1937-yil 21-iyul kuni takror hibsga olinib, о'sha yilning 25-oktabrida otib tashlandi. Imom Al-Buxoriy. Hadis ilmidagi olim. Uning to`plagan hadislari O`zbekistondanam ko`proq chet elda tarqagan. Oʻzbekiston shaharlari. __TOC__ O`zbek alifbosi. Tarixdan. 1. Arab 7-8 arlardan... 1924 yilarigacha 2. Lotin 1924 ? 1932 largacha 3. Qirill 193? dan 2005 ? 4. Lotin 1993-4 dan ??? gacha Fransiya. Fransiya, Farangiston (Fransuz Respublikasi, fransuzcha "République française") G‘arbiy Yevropadagi mamlakatdir. Hududiga Dunyo okeanidagi ba’zi orollar va boshqa qit’alardagi yerlar ham kiradi. Poytaxti - Parij shahri. Davlat nomi frank qabilalari nomidan kelib chiqqan. Aholisi 64,5 mln kishi(shu jumladan 90 % dan ortig'i — fransuzlar). Administrativ-hududiy bo'linishi:100 departamentni (96 tasi metropoliyalarda и 4 tasi dengizorti departament) o'z ichiga oluvchi 26 region, (22 tasi metropoliyalarda va 4 tasi dengizorti regionlar). Toshkent Davlat Iqtisodiyot Universiteti. Toshkent Davlat Iqtisodiyot Universiteti Oʻzbekistonning iqtisodiyot sohasidagi mutaxassislarni yetishtiruvchi oliy taʼlim muassasasidir. Hozirda taxminan 7,000 talaba oʻqimoqda. Tarixi. Ташкентский государственный экономический университет прошел долгий и содержательный путь. Конец ХХ и начало XXI веков стали периодом выхода университета в международное образовательное пространство. Университет стал адаптировать международные образовательные стандарты, развивать и расширять академическое и научное сотрудничество со странами Европы, Азии и Америки. В начале ХХ века в Центральной Азии специалистов в сфере коммерции готовили всего 3 коммерческих училища: в городе Ташкенте, городе Коканде и городе Самарканде. Вместе с тем, все более актуальной становилась необходимость системного решения проблемы нехватки дипломированных экономических кадров. Iqtisodiyot va statistika. Iqtisodiyot va statistika fakulteti 1947-yilda tashkil etilgan. Fakultetni tashkil qilishda va uning taraqqiyotida taniqli olimlar va oliy maktab asoschilari B. Tursunov, M.M. Qoriev, M.H. Zaynutdinov, A.A. Azatyan va A.S. Danilovlarning xizmatlari katta. На факультете трудятся 130 преподавателей, в том числе 3 академика, 24 профессора, 51 кандидат наук и доцентов. Свыше 20 % преподавателей прошли стажировку в зарубежных научных центрах и университетах. В настоящее время на факультете обучаются более 930 студентов, из них 820 будущих бакалавров и 116 будущих магистров. 8 студентов являются победителями Республиканской олимпиады по различным наукам. Лучшие студенты факультета продолжают обучение за рубежом. За годы своего существования факультет подготовил более 15 000 высококвалифицированных специалистов. Выпускники факультета успешно работают во всех сферах экономики страны и в зарубежных государствах. Более 300 выпускников стали докторами и кандидатами наук. Преподавателями факультета опубликовано более 200 учебников, учебных пособий и сборников задач, 12 монографий и множество научных статей. Navroʻz. Navroʻz (forscha نوروز "o`zb." "Yangi kun") - bahor bayrami, hamda fors va turkiy xalqlarida yangi yilning birinchi kuni. "Navroʻz" soʻzi forschadan tarjima qilinganda, "yangi kun" maʼnosini beradi. Eron, shuningdek, Markaziy Osiyo va Kavkazda navroʻz 21-mart kuni, Qozogʻistonda esa, 22-martda nishonlanadi. Oʻzbekistonda nishonlanishi. Oʻzbekistonda navroʻz 21-mart kuni nishonlanadi va dam olish kuni hisoblanadi. Navroʻz — yashnash, yasharish bayrami, tabiatning uygʻonishi bilan bogʻliq yangi kunning boshlanishidir. 21-mart kecha va kunduz tenglashgan kun — Yangi yil, yani Navroʻz bayrami sifatida Sharq xalqlari tomonidan keng nishonlanadi. U dehqon uchun ekin-tikin ishlarining boshlanish pallasi hisoblanadi. Ota-bobolarimiz, buvi-momolarimiz bu bayramni nishonlab, turli-tuman, rang-barang udum va marosimlar oʻtkazishgan. Qadimda ajdodlarimiz Navroʻz kunlari qishki manzillari — qishloqlardan yozgi mehnat va hordiq maskanlari -yozloqlarga koʻchib oʻtishgan. Dalalarda bahorgi ekin-tikin ishlari boshlanib ketgan. Dehqonlar erga qoʻsh solishgan. Jamoa-jamoa boʻlib, hasharlar uyushtirishgan. Oʻtgan ajdodlar ruhi yod qilingan. Ommaviy ravishda meʻvali, manzarali daraxtlar oʻtqazilgan. Dalalarda, yozloqlarda Navroʻz — yangi yil, yangi hayot qaynagan. Ajdodlarimiz Navroʻz bayramiga atab maxsus kiyimlar tikishgan va ularni kiyib, bayram qilishgan. Navroʻz taomlari ham oʻziga xos boʻlgan. Ular orasida, ayniqsa, sumalak, halim tayerlash ananaviy tusga kirgan. Bu bayramda bolalarning ishtiroki juda faol boʻlgan. Ular Navroʻz bayramida turli ommaviy bayram oʻyinlari oʻynaganlar. Ot oʻyin, chillak, qoʻgʻirchoq, toshoʻyin, lapar aytish va hokazolar shular jumlasidandir. Bolalar, oʻsmirlar, oʻspirinlar, boʻy qizlar sumalak pishirish marosimida faol ishtirok etish uchun ancha ilgariroq tayyorgarlik koʻrishgan. Bu jarayonlarda turli-tuman xalq oʻyinlari, bahor qoʻshiqlari ijro etilgan. Kitobxonliklar, turli jismoniy tarbiyaga oid sovrinli oʻyinlar, musobaqalar tashkil etilgan. Koʻpkari-uloq, kurash oʻyinlari, hayvon va parrandalar (xoʻroz, it, qoʻchqor)ni urishtirish, masxarabozlik, askiyabozlik, dor oʻyinlari, turli xil xalq tomoshalari oʻtkazilgan. Navroʻz - mehnat, mehr-oqibat, insonparvarlik bayramidir. Bu kun marhumlarning qabrlari ziyorat qilinadi. Keksa, nogiron, yolgʻiz qariyalar, ota-onalar yoʻqlanadi. Kishilar bir-birlariga sovgʻa-salomlar ulashib, shirinliklar hadya etishadi. Navroʻz — muhabbat, sevgi, sadoqat bayrami. Navroʻz munosabati bilan nikoh toʻylari oʻtkazilgan. Yigit-qizlar bir-birlari bilan ahdu paymon qilishgan. Yangi tushgan kelin qoʻlidan choy ichish maqsadida “kelin koʻrdi”ga borilgan. Navroʻz — doʻstlik, birodarlik bayramidir. Ushbu kunni nafaqat Sharq xalqlari, balki millati, dini, eʻtiqodidan qati nazar, barcha bayram qiladi. Navroʻz bayrami Oʻzbekistonda dam olish kuni, rasmiy bayram kuni deb qabl qilingan. Uni hozirgacha ham yoshlardan tortib yoshi keksa kishilar ham tantali tarzda kutib olishadi Sunnat tarihi. Суннат Қуръони Карим билан чамбарчас боғлиқ эканини аввалроқ таъкидлаб ўтгандик. Шунингдек, Суннатнинг тарихи ҳам, Қуръони Карим ва Ислом тарихи билан бирдир. Биз эса суннатни илм сифатида шаклланиши тарихидан бошлаб ўрганамиз. Аллоҳу таоло Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламга Қуръони Каримнинг биринчи оятларини нозил қилиб, У зотни охирги Пайғамбар, деб эълон қилди. Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламнинг пайғамбарликларига иймон келтирмаган одам мўмин бўла олмаслиги узил-кесил ошкор бўлди. Мўминларнинг У зотга эргашишлари ва иқтидо қилишлари лозиму лобуд бўлди. Юқорида зикр қилинганидек, бу ҳақиқатни Аллоҳ таоло Қуръони Каримда қайта-қайта таъкидлади. Исломнинг биринчи кунидан бошлаб, мўмин-мусулмонлар каттаю-кичик ҳар бир нарсани ўз пайғамбарларидан ўргана бошладилар. Улар У зотдан илоҳий дастур бўлган Қуръони Карим оятларидан тортиб, то оддий таҳорат олишгача бўлган ҳамма нарсаларни аста-секин қубул қилиб олар эдилар. Шунинг учун ҳам Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам муборак ҳаётларининг бирор лаҳзаси ҳам саҳобаи киромларнинг диққат-эътиборларидан четда қолмас эди. Чунки: У зотнинг муборак оғизларидан чиққан ҳар бир сўз, ўзларидан содир бўлган ҳар бир ҳаракат шариат ҳукми, ўрнак, шахсий мисол, ҳикмат, насиҳат ва кўрсатма сифатида қабул қилинарди. Инсоният тарихида ҳаёти бунчалик тўкис очиқчасига, оммавий равишда, кўпчилик томонидан ўрганилган яккаю-ягона шахс Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламдирлар. У зоти бобаракотнинг ҳатто ўта нозик ва хос ҳаётлари, бугунги кун истилоҳи билан айтилганда жинсий ҳаётлари ҳам тўлалигича ўрганилиб ривоят қилингандир. Чунки, Ислом дини мукаммал дин бўлгандан ва инсон ҳаётининг барча соҳаларини қамраб олганидан буларнинг ҳаммасидан Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламнинг шахсий ўрнаклари бўлиши керак эди. Ифодали қилиб айтилганда у зот Қуръонни ўз шахсларида татбиқ қилиб одамларга кўрсатишлари керак эди. Амалда шундоқ бўлди ҳам. Шунинг учун ҳам саҳобаи киромлар Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ортларидан узуликсиз бирга юришар ва У зотдан содир бўлган ҳар бир нарсани ўта аниқлик билан ёдлаб олишар ва ривоят қилишарди. Ҳаттоки, ўз ишлари билан машғул бўлган пайтларида бошқа кишилардан илтимос қилиб, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳузурларида эътибор билан туришни, у зотдан содир бўлган нарсаларни яхшилаб ўзлаштириб олишни илтимос қилиб кетар эдилар. Қайтиб келганларида эса, дарҳол ўзлари йўқ пайтда Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламдан содир бўлган нарсани таъйинлаб кетган одамлардан сўраб, ўрганиб олар эдилар. Ҳазрати Абу Бакр Сиддиқ розияллоҳу анҳу ўз қўшнилари билан биргаликда келишиб олиб, навбат ила Пайғамбаримиз ҳузурларида турганликлари, У кишининг ўзидан ривоят қилинган. Хулоса шулки, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам содир бўлган заррача нарса ҳам саҳобаларнинг эътиборидан четда қолмаган. Буни душманлар ҳам тан олганлар. Худайбия ходисасида мушриклардан вакил бўлиб Пайғамбаримиз ҳузурларига келганлардан биттаси ўз қавмига қайтиб бориб: «Аллоҳга қасамки, ҳеч кимни Муҳаммаднинг шериклари ҳурмат қилгандек биров ҳурмат қилмайди. У туфласа, туфуги ерга тушмаяпти. Саҳобалари қўллари ила илиб олмоқдалар»-деган. Шунингдек, У зот муборак сочларини олдирганларида саҳобалар бирор толани ҳам ерга туширмай бўлиб олганлар. Ҳаттоки бир тола сочи ерда қолмаган зотнинг гапу-сўзлари ваъз насиҳатлари, ҳукму васиятлари ерда қолармиди?! Уларнинг ҳаммаси катта эътибор ва аниқлик билан қабул қилиб олинган ва омонот ила келажак авлодларга етказилган. Яна шуни ҳам таъкидлаш лозимки, саҳобаи киромлар Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламдан содир бўлган нарсаларни хойи ҳавас, гапу-сўз, билимли бўлиш учун қабул қилмаганлар. Улар энг аввало бу нарсаларга амал қилишни кўзлаганлар. Қолаверса бошқаларга етказиб, уларни ҳам амалга чорлашни мақсад қилганлар. Бунга биргина мисол келтирайлик. «Менга Жиброил уларда нопоклик борлигининг хабарини берди»-дедилар. Аслида нопоклик Пайғамбар алайҳиссаломнинг кавшларида эди. Шунинг учун Жирброил алайҳиссалом У зотга кавшларини ечиб қўйишни хабар қилган эдилар. Бошқалар кавшларини ечишлари керак эмас эди. Аммо саҳобалар Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламга иқтидо қилиш истаклари ғоятда кучли бўлганидан «модомики, Расулуллоҳ кавшларини ечдиларми, биз ҳам ечишимиз лозим», деб шундоқ қилдилар. Бу оддий бир мисол халос. Саҳобаи киромларнинг ҳаётлари бу каби иқтидонинг олий мисолларига тўлиб-тошгандир. Шундай қилиб, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг суннатларини англаб бошқаларга ривоят қилиш у кишининг ҳаётлари давомида бошланган. Саҳобалар бир-бирларига, айниқса катта саҳобалар кичикларига Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг суннатларини оқизмай-томизмай ривоят қилганлар. Саҳобалардан эса, Суннатни улардан кейинги мусулмонлар авлоди – тобеъинлар қабул қилиб олганлар. Саҳобаларнинг баъзилари Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг суннатлари – ҳадисларини кўп ривоят қилиш билан машҳур бўлганлар. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу энг кўп ҳадис ривоят қилган саҳобий эканликлари ҳаммага маълум. У кишидан кейинги ўринда эса Оиша онамиз розияллоҳу анҳо бўлганлар. Шунингдек тўрт рашид халифалар – ҳазрати Абу Бакр Сиддиқ, ҳазрати Умар, ҳазрати Усмон ва ҳазрати Али розияллоҳу анҳумлар, Абдуллоҳ ибн Умар, Абдуллоҳ ибн Масъуд, Анас ибн Молик каби саҳобалар ҳам кўп ҳадис ривоят қилиш билан ном чиқарганлар. Ушбу давр ҳақида яна бир нарсани таъкидлаб ўтмоғимиз лозим. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам вақтларида, тўрт халифалар даврида, то юзинчи ҳижрий санагача ҳадисни ёзиш расмий равишда йўлга қўйилмаган. Чунки, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Мендан Қуръондан бошқани ёзманглар», деганлар. Шунинг учун расмий равишда Қуръони Каримни ёзишга алоҳида эътибор берилган. Аммо, бу, ҳадис умуман ёзилган эмас, деган маънони ифода этмайди. Кишилар хусусий равишда ўзлари учун Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг суннатларини ёзиб юришган. Аммо, ёзганлар ҳам, ёзмаганлар ҳам, ҳадисларни ўта аниқлик билан ривоят қилишни ўзларининг муқаддас бурчлари деб билар эдилар. Бирорта ҳадисни аниқлаш учун ҳар қанча оғир меҳнатдан, узоқ сафардан қочмас эдилар. Имом Бухорий Уқба ибн ал-Ҳорисдан қилган ривоятда қуйидагилар айтилади: «Бир аёл Уқба розияллоҳу анҳуга, мен сени ҳам, хотинингни ҳам эмизганман, дебти. Шунда Уқба дарҳол уловини миниб Маккадан Мадинага қараб йўлга чиқибди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурларига келиб, билмасдан эмикдош синглисига уйланиб қўйган, кейин эса эмизган шахс хабар берган одамнинг ҳукми ҳақида сўраган. Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Қандоқ гап. Бунинг ҳукми айтилганку!»-деб икковларини ўша зоҳати ажратдилар. Сўнгра аёл бошқа эрга тегди. Ўша вақтда Маккадан Мадинага боришнинг ўзи осон бўлмаган. Неча кунлаб машаққатли сафар қилиш зарур бўлган. Лекин саҳобаларнинг ҳар бир нарсада Ислом ҳукмига амал қилиш рағбатлари ҳар бир нарсани Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламдан сўрашга бўлган қизиқишлари ҳамма нарсадан устун турган. Саҳобалар нафақат ҳадисларни ўрганишни, балки ўргатишни ҳам ўз бурчлари, деб билар эдилар. Чунки, Ислом таълимоти, Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламнинг кўрсатмалари шу эди. «Менинг гапимни эшитиб, ёд олиб, сингдириб сўнгра эшитганидек қилиб адо этган одамни Аллоҳ неъматлантирсин»-деганлар. «Огоҳ бўлингиз! Сиздан ҳозир бўлганлар ғойибларга етказсин»-деганлар. «Ким илмни беркитса, оловдан бўлган юган билан юганланади»-деганлар. «Кишига ҳар бир эшитган нарсасини гапираверишининг ўзи гуноҳ учун етарли»-деган эдилар. Яъни, эшитган нарсасини орқа-олдига қарамай гапиравериш гуноҳга олиб боради, деганлар. Ҳар бир нарсани эшитгандан сўнг яхшилаб ўрганиб, ўзлаштириб, аниқлаб кейин гапириш керак. «Мен У зот соллаллоҳу алайҳи васалламдан ажраганим йўқ-ку, лекин: «Ким менга ёлғон гап айтса, дўзахдаги ўрнини тайёрлайверсин»-деганларини эшитганман»-деган экан. Яъни, Зубайр ибн Авом розияллоҳу анҳу ҳадис ривоят қилишда бирор ноаниқликка йўл қўйиб, гуноҳкор бўлишдан қўрққанлар. Саҳобалардан Зайд ибн Арқам розияллоҳу анҳуга: «Ҳадис айтиб беринг»-дейилса, «Ёшимиз улғайди. Эсдан чиқарадиган бўлиб қолдик. Расулуллоҳдан ҳадис ривоят қилиш қийин нарса»-дер эдилар. Демак, саҳобаи киромлардан ҳадисларни ривоят қилишда ўта аниқлик билан иш тутаётганига қаттиқ ишонганларигина ҳадис ривоят қилишга журъат этганлар. Шу билан бирга умумий сиёсат ҳадис ривоят қилувчиларни текшириб туришга қаратилган. Бу ишда заррача бепарволикка йўл қўймасликка эътибор берилган. Бу борада кўпроқ ҳазрати Умар розияллоҳу анҳу халифалик вақтларида бўлиб ўтган машҳур ҳодиса мисол қилиб келтирилади. «Ҳа, ҳаммамиз эшитганмиз»-дедик. У билан бир кишини юбордилар. Ўша одам бориб хабар берди». «Мен сени бирор нарсада муттаҳам қилмоқчи эмасман. Аммо, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳадисларида ўта аниқлик бўлиши лозимлигини билдириб қўймоқчи бўлдим», деганлар. Кўриниб турибдики, бир одам ким бўлишидан қатъий назар, ҳадис эшитганини даъво қилса, ундан бунинг исботи учун гувоҳ кўрсатиш сўрлаган. Яъни, ҳадисни бир киши эмас, кўп киши эшитган бўлиши шарт қилиб қўйилган. «Менга маълум бўлишича, сен Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан зулм қилганлар муомаласи ҳақида мен эшитмаган ҳадисни эшитган экансан. Ўша ҳадисни эшитишимдан олдин мен ўлиб қоламанми ёки сен ўлиб қоласанми, деб қўрқиб келдим»-дедим. У ҳадисни айта бошлади...» Ҳазрати Умар розияллоҳу анҳу ўз халифалик вақтларида саҳобаларга Мадинани Мунавварадан кўчиб-чиқиб кетишга рухсат бермас эдилар. Доимий яшаш жойлари Мадина бўлар эди. Шунинг учун ҳадис ўрганмоқчи бўлганлар Мадинаи Мунавварага келишарди. Ҳазрати Усмон розияллоҳу анҳунинг даврларида саҳобаи киромлар турли юртларга, шаҳар-қишлоқларга кўчиб кетдилар. Одамлар улардан ҳадисларни ўргана бошладилар. Шу билан бирга Ислом давлатининг чегараси ҳам тезлик билан кенгайиб борди. Турли халқлар, динлар, мазҳаблар, миллат ва элатлар вакиллари Исломни қабул қилдилар. Албатта, буларнинг ёдлаш қобилияти, араб тилини билиш даражаси, эътиқоди кучлилиги ва бошқа омиллари саҳобаи киромлар даражасида эмас эди. Бунинг устига уларнинг орасида турли ғаразгўй кишилар ҳам бор эди. Қолаверса сиёсий фитналар чиқиб турли жанжаллар бошланди. Хилма хил фирқалар юзага келди. Орада ҳам қуролли, ҳам фикрий, ҳам даҳанаки жанглар авж олди. Маълумки, тарафкашлик, гуруҳбозлик бор жойда, мутаассиблик бор жойда ўз тарафдорларини қўллаш учун ҳеч нарсадан қайтилмайди. Бундай пайтда мустақим қолишлик жуда ҳам қийин. Ҳар ким, ҳар тараф ўзининг ҳақлигини исботлаш учун тўғри-нотўғри барча чора-воситаларни ишга сола бошлайди. Ўша пайтдаги оммавий ҳаёт диний ҳаёт бўлгани учун ҳар ким ўзини диндор қилиб кўрсатишга, ўзининг қилаётган ишига, айтаётган гапига Қуръон ва Суннатдан далил келтиришга уринар эди. Ушбу услуб ила ўзига кўпчиликнинг эътиборини ва хайрихоҳлигини тортишга уринар эди. Албатта, ҳақиқат бирдир у асло икки хил бўлмайди. Агар икки хил бўлганида тортишаётган иккови томонга биттадан бўлиб бериб, мақсад ҳосил бўлур эди. Аммо, ҳақиқат бир бўлганидан уни талашаётган икки томондан бири ҳақу иккинчи томон ноҳақ. Ана шундоқ ҳолатда ноҳақ томон Қуръонни ботил равишда таъвил қилишга ва ичидан тўқиб чиқарган гапга ҳадис, деб ёлғон даъво қилишга ўта бошлади. Айниқса бундоқ ишларда яҳудий Абдуллоҳ ибн Убай ибн Салул каби Исломни бузиш мақсадида ўзини мусулмон қилиб кўрсатган шахслар ўзларини кўрсатдилар. 1. Сиёсий ихтилофлар. Бу борада Рофиза мазҳабидагилар сохта ҳадис айтишда ҳаддан ошганлари алоҳида таъкидланади. 2. Зиндиқлик. Яъни, зимдан Ислом динига ва давлатига қарши кураш олиб борувчи ҳаракат томонидан ҳадис тўқиш. 3. Қавмига, қабиласига, тилига, юртига ва имомига мутаасиб бўлиш. Бунда ҳар ким ўз қавмини, қабиласини, тилини, юрти ва имомини мақтаб, бошқаларни ёмонлаб сохта ҳадис тўқийди. 4. Қиссачилик ва ваъзхонлик. Баъзи бир жоҳил кишилар одамларни оғзига қаратиб шуҳрат қозониш мақсадида турли нарсаларни тўқиб, ҳадис, деб даъво қиладилар. 5. Фиқҳий ва эътиқодий мазҳаблардаги ихтилофлар. Бунда ҳам ўз мазҳаби ҳақ, тўғри эканлигини исбот қилиш мақсадида сохта ҳадис тўқийдилар. 6. Жоҳил кишиларнинг динга хизмат қиламан, деб уринишлари оқибати тўқилган ҳадислар. 7. Подшоҳ ва амирларга ёқиш мақсадида ҳадис тўқиш. Ана шундай бир пайтда Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг Суннатларини поклигини сақлаб қолиш, унга сохта нарсаларни аралаштириб юбормаслик масаласи кўндаланг бўлди. Ҳадис билан таниш кишилар учун ҳақиқий ҳадис билан сохтасини фарқлаб олиш қийин эмас эди. Аммо, авом халқ, янги мусулмон бўлганлар ва келажак авлод учун Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг суннатларини бузулмаган, асл ҳолида етказиш зарур эди. Буни эса омма учун ҳадис китоблари ёзиш билан амалга ошириш керак эди. Аср бошида Қуръондан бошқа нарсани расмий равишда ёзмаслик давлат сиёсати бўлса, энди ўша вақтдаги омиллар ўзгарди. Ҳадис билан Қуръон аралашиб кетмасин, деган эҳтиёткорликка ҳожат қолмади. Қуръони Карим ёд олиниб, ўрганиб бўлинди. Ҳазрати Усмон даврларида мусҳафларга ёзиб қўйилди. Улардан расмий нусхалар кўчириш ҳам илмий асосда йўлга қўйилди. Энди ҳадисларни расмий равишда ёзиб, эҳтимом беришни давлат сиёсатига айлантириш давр талаби бўлиб қолди. Ушбу ишни тобеъинлар амалга ошира бошладилар. Чунки, тобеъинлар – саҳобаларни кўрган мусулмонлар авлоди – ичида бу ишга лаёқатли кишилар кўп эди. Улар саҳобаи киромларнинг мухлис ва вафодор шогирдлари сифатида улардан Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг суннатларини тўлалигича, соф ҳолида қабул қилиб олган эдилар. Тобеъийинлар ичида Саъид ибн Мусаййиб, Ато ибн Абу Рабоҳ, Қатода, Товус, Ҳасан ал-Басрий, Ибн Шиҳоб аз-Зуҳрий каби кишилар улкан муҳаддислар сифатида машҳур бўлганлар. Биринчи ҳижрий аср охирида халифалик қилган, кўпчилик томонидан бешинчи рошид халифа, деб тан олинган Умар ибн Абдулазиз Ибн Шиҳоб аз-Зуҳрийдан ва бошқа муҳаддислардан омма учун ҳадис китоб ёзишни сўради. Ибн Шиҳоб аз-Зуҳрий содда қилиб бир китоб таълиф қилди. Бошқалар ҳам унга эргашдилар. Расмий равишда ҳадис китоблар ёзиш шундан бошланди. Бу муборак ва масъулиятли ишга алоҳида ҳимматли уламолар бел боғлаб, енг шимариб ишга тушдилар. Улар Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг суннатларининг ишончли, адолатли ривоятлардан олишни, Суннати набавийя пок, соф эканлигини исбот қилишни ўзларига вазифа қилиб олдилар. Шу билан бирга улар сохта ҳадислар ва уларни тўқиганларни фош қилишни ҳам кўзлаб иш олиб бордилар. Улар бу мақсадга эришиш йўлида инсоният тарихида мисли кўрилмаган улкан ва нозик, ишончли ва покиза илмий иш олиб бордилар. Муҳаддис уламоларимизнинг бу илмий жасоратлари бир неча илмларга асос бўлди. Жумладан бугунги кунда бутун дунё инсоний (гуманитар) илмлар, деб атаётган илмларга асос солинди. Ҳадиснинг ҳақиқийлигини, унинг Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламдан содир бўлганлигини исбот қилиш учун бир қанча синовлардан ўтиши зарур экани шарт қилиб қўйилди. Davron, Xurshid. Xurshid Davron(1952-yil 20-yanvarda Samarqandda tugʻilgan) - oʻzbek shoiri, jurnalisti, tarixchisi, yozuvchisi va tarjimoni. Hayoti va faoliyati. Xurshid Davron 1952 yilning 20 yanvarida Samarqand shahri yaqinidagi Chordara qishlog'ida tavallud topgan. Toshkеnt universitetining jurnalistika fakultetini tugatgan (1969). Uzoq yillar nashriyot sohasida, Ma'naviyat va ma'rifat markazida faoliyat yuritgan. 1996 yildan O'zbеkiston Milliy teleradiokompaniyasida ishlab kelmoqda. "Shahardagi olma daraxti - "She'rlar to'plami,1979 "Uchib boraman qushlar bilan" - She'rlar to'plami,1983 "Полет одинокой птицы" - Сборник стихов,1989 "Samarqand xayoli" - Ma'rifiy maqolalar,esselar va tarixiy qissalar,1991 "Sohibqiron nabirasi" - Tarixiy hikoylar va qissalar,1995 "Shahidlar shohi" (Shayx Kubro tushlari" - Tarixiy-ma'rifiy qissa,1998 "Bahordan bir kun oldin" - She'rlar to'plami,1997 "Bibixonim qissasi" - Tarixiy hikoyalar va qissalar,2007 "Shayx Kubro tushlari" - Tarixiy-ma'rifiy qissa,ikkinchi nasr,2008 Shuningdek,Xurshid Davronning o'ndan ortiq jahon adabiyotidan qilgan tarjima kitoblari ham nashr etilgan. Birlashgan Millatlar Tashkilotining Nizomi. Birlashlan Millatlar Tashkilotining Nizomi 1945 yil 26 iyunda San Fransiskoda Birlashgan Millatlar Konferentsiyasining Xalqaro Tashkilot tuzish bo’yicha yakuniy majlisida imzolangan va 1945 yilning 24 oktyabrida kuchga kirgan Xalqaro Sud Statuti Nizomning tarkibiy qismi hisoblanadi. Nizomning 23,27 va 61-moddalariga tuzatishlar Bosh Assambleya tomonidan 1963 yilning 31 avgustida kuchga kirgan. 1865 yilning 20 dekabrida Bosh Assambleya qabul qilgan 109-moddaga tuzatish 1968 yilning 12 iyunida kuchga kirdi. Nizomning 23-moddasiga tuzatish Xavfsizlik Kengashi a’zolari sonini o’n bittadan o’n beshtaga oshirdi. Tuzatilgan 27-modda Xavfsizlik Kengashining tartobot masalalari bo’yicha qarorlari ularga t’oqqiz a’zo (ilgari - ettita) ovoz bergan bo’lsa va boshqa barcha masalalar bo’yicha esa Xavfsizlik Kengashi doimiy a’zolarining beshta bir xil ovozinin ham hisobga olgandagi to’qqiz ovozi (ilgari - ettita) berilgan bo’lsa, qabul qilingan, deb hisoblanishinin ko’zda tutgan. 61-modda tuzatish Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengash a’zolarisoninin o’n sakkiztadan yigirma ettitaga oshirdi. 1973 yil 24 sentyabrda kuchga kirgan ushbu moddaga tuzatish Kengash a’zolari sonini yigirma ettitadan ellik to’rttaga oshirdi. 109-moddaning birinchi bandiga tuzatish a’zo-davlatlarning Bosh Konferentsiya Nizomni qayta ko’rib chiqish maqsadida o’tkazadigan Bosh Konferentsiya vaqti va joyi Bosh Assambleya a’zolarining uchdan ikki qismi ovozi bilan va Xavfsizlik Kengashi a’zolarining har qanday to’qqiz (ilgari - etti) ovozi bilan belgilanishini ko’zda tutgan. Nizomni qayta ko’rib chiqish imkoniyatlarini ko’zda tutgan 109-moddaning 30bandi Bosh Assambleya va Xavfsizlik Kengashi tomonidan Bosh Assambleyaning 1955 yildagi navbatdagi o’ninchi sessiyasida ko’rib chiqilgan va uning dastlabki shaklida: «Xavfsizlik Kengashining ettita har qanday a’zosi ovozi bilan» qoldirilgan edi. kelajak avlodlarni hayotimizda ikki martda insoniyatga ifodalab bo’lmaydigan g’am-g’ossa keltirgan urush kulfatlaridan xalos etishga va insonning asosiy huquqlariga, inson shaxsning qadr-qimmatiga, erkak va ayollarning teng huquqligiga va katta-kichik millatlar huquqlarining tengligiga ishonchni qayta qaror toptirishga va shartnomalar va xalqaro huquqning boshqa manbalaridan kelib chiqadigan majburiyatlarga hurmat bilan qarash va adolatga rioya qilish mumkin bo’lgan shart-sharoitni vujudga keltirishga va ijtimoiy taraqqiyot va keng ozodlik sharoitida turmushni axshilashga yordam berishga sabr-toqat namoyon etib, yaxshi qo’shnilar kabi birgalikda, o’zaro totuvlikda yashashga va xalqaro tinchlik va xavfsizlikni saqlash uchun kuchlarimizni birlashtirishga va tegishli prinzip va uslublarni qabul qilish bilan qurolli kuchlarning umumiy manfaatlardan bo’lak maqsadlar uchun u\ishlatilmasligini ta’minlashga va xalqaro apparatdan barcha xalqlarning iqtisodiy va ijtomoiy taraqqiyotiga yordam berish uchun foydalanishga qat’iy ahd qilib, O’Z KUCH-G’AYRATIMIZNI SHU MAQSADLARGA ERISHISH UCHUN BIRLASHTIRISHGA QAROR QILDIK. Shunga binoan, bizning tegishli hukumatlarimiz San-Frantsisko shahrida to’plangan, o’zlarining haqiqiy deb topilgan vakolarnomalarini taqdim etgan vakillari orqali Birlashgan Millatlar Tashkilotining uchbu Nizomini qabul qilishga rozilik berdilar va shu asosda «Birlashgan Millatlar» deb nomlangan xalqaro tashkilot ta’sis etdilar. 1. Xalqaro tinchlik va xavfsizlikni saqlash va shu maqsadda tinchlikka tahdidning oldini olish va uni bartaraf etish va tajovuz harakatlari yoki tinchlikka raxa soluvchi boshqa harakatlarni bostirish uchun birgalikda samarali choralar ko’rish hamda adolat va xalqaro huquq printsiplariga asoslangan holda tinchlik vositalaridan foydalanib, tinchlikning buzilishiga olib keluvchi xalqaro nizo yoki vaziyatlarni tinchitish yoki hal etish; 2. Xalqlarning teng huquqligi va o’z taqdirini o’zi belgilashi printsipini hurmat qilish asosida millatlar o’rtasidagi do’stona munosabatlarni rivojlantirish hamda yalpi tinchlikni mustahkamlash uchun boshqa tegishli choralarni ko’rish; 3. Iqtisodiy, ijtomoiy, madaniy va gumanitar xarakterdagi xalqaro muammolarni hal etishda hamda inson huquqlariga va barchaning irqi, jinsi, tili va dinidan qat’i nazar asosiy erkinliklariga hurmatni rag’batlantirish va rivojlantirishda xalqaro hamkorlikni amalga oshirish; va 4. Shu umumiy maqsadlaga erishishda millatlar harakatlarini movofiqlashtirish markazi bo’lish. 1. Tashkilot o’zining barcha A’zolarining suveren tengligi printsipiga asoslanadi; 2. Birlashgan Millatlar Tashkilotining barcha A’zolari hammalarini Tashkilot A’zolari tarkibiga mansublikdan kelob chiqadigan barcha huquq va imtiyozlar bilan ta’minlash uchun ushbu Nizom bo’yicha zimmalariga olgan majburiyatlarini vijdonan bajaradilar; 3. Birlashgan Millatlar Tashkilotining barcha A’zolari xakqaro tinchlik, xavfsizlik va adolatni tahdid ostiga qo’ymaslik uchun o’zalrining xalqaro nizolarini tinchlik vositalari bilan hal qiladilar; 4. Birlashgan Millatlar Tashkilotining barcha A’zolari o’zlarining xalqaro munosabatlarida har qanday davlatning hududiy daxlsizligi yoki siyosiy mustaqilligiga qarshi kuch bilan tahdid qilish yoki uni ishlatishdan, shuningdek, Birlashgan Millatlar Maqsadlariga to’g’ri kelmaydigan boshqa biron-bir tarzdagi harakatlardan o’zlarinin tiyadilar; 5. Birlashgan Millatlar Tashkilotining barch A’zolari unga ushbu Nizomga muvofiq amalga oshirayotgan barcha harakatlarida har tomonlama yordam beradilar va Birlashgan Millatlar Tashkiloti tomonidan qaysi davlatga qarshi ogohlantiruvchi yoki majburlovchi xarakterdagi harakatlar amalga oshirilayotgan bo’lsa, bunday davlatga yordam ko’rsatishdan o’zlarini tiyadilar; 6. Tashkilot o’ziga A’zo bo’lmagan davlatlarning shu printsiplar asosida harakat qilishlarinin ta’minlaydi, zero bu xalqaro tinchlik va xavfsizlikni ta’minlash uchun zarur bo’lishi mumkin; 7. Ushbu Nizom Birlashgan Millatlar tashkilotiga har qanday davlatning aslida ichki vakolatiga kiradigan ishlariga aralashish uchun aslo huquq bermaydi va Birlashgan Millatlar Tashkilotining A’zolaridan bunday ishlarni ushbu Nizom doirasida hal etishga kiritishni talab etmaydi; ammo ushbu printsip VII bobga asoslanib, majburiy choralar qo’llanishiga daxldor emas. Xalqaro Tashkilot tuzish yuzasidan San-Frantsiskoda bo’lgan Konferentsiyada qatnashib yoki ilgariroq Birlashgan Millatlarning 1942 yil 1 yanvardagi Deklaratsiyasini imzolab, 110-moddaga muvofiq ushbu Nizomni imzolagan va ratifikatsiya qilgan davlatlar Birlashgan Millatlar Tashkilotining dastlabki A’zolari hisoblanadi. 1. Ushbu Nizomda nazarda tutilgan majburiyatlarni o’z zimmasiga oladigan va, Tashkilotning firicha, shu majburiyatlarni oladigan va bajarishni istaydigan barcha tinchliksevar davlatlar Tashkilotga A’zo bo’la oladilar. 2. Har qanday davlatni Tashkilot A’zoligiga qabul qilish Xavfsizlik Kengashining tavsiyasiga muvofiq Bosh Assambleya qarori bilan amalga oshiriladi. Agar Xavfsizlik Kengashi Tashkilotning biron-bir A’zosiga qarshi ogohlantiruvchi yoki majburlovchi xarakterdagi choralarni ko’rgan bo’lsa, Bosh Assambleya Xavfsizlik Kengashining tavsiyasiga muvofiq, uning Tashkilot A’zosi sifatidagi tegishli huquq va imtiyozlaridan foydalanishini Xavfsizlik Kengashi qayta tiklashi mumkin. Tashkilotning ushbu Nizomda ko’rsatilgan printsiplarni muttasil ravishda buzib kelgan A’zosi Xavfsizlik Kengashining tavsiyasiga binoan Bosh Assambleya Tashkilotidan chiqarilishi mumkin. 1. Birlashgan Millatlar Tashkilotining asosiy organlari sifatida Bosh Assambleya, Xavfsizlik Kengashi, Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengash, Vasiylik Kengashi, Xalqaro Sud va Kotibiyat ta’sis etiladi. 2. Zarur bo’lib qolganda ushbu Nuzomga muvofiq yordamchi organlar ta’sis etilishi mumkin. Birlashgan Millatlar Tashkiloti o’zining asosiy va yordamchi organlarida erkak bilan xotin-qizlarning istagan vazifada va teng sharoitlarda qatnashish huquqini hech ham cheklamaydi. 1. Bosh Assambleya Tashkilot A’zolaridan iborat. 2. Tashkilotning har bir A’zosi Bosh Assambleyada beshtadan ortiq bo’lmagan vakillariga ega bo’ladi. Bosh Assambleya ushbu Nizom doirasida yoki Nizomda ko’zda tutilgan har qanday organning vakolatlari hamda vazifalariga taaluqli har qanday masala yoki ishni muhokama kilishga va 12-moddada ko’rsatilgan istisnolardan tashqari, shu yo’nalishdagi har qanday masala yoki ish yuzasidan Birlashgan Millatlar Tashkilotining A’zolariga yoki Xavfsizlik Kengashiga yoki Tashkilot A’zolariga ham, Xavfsizlik kengashiga ham tavsiyalar berishga vakil qilinadi. 1. Bosh Assambleya xalqaro tinchlik va xavfsizlikni saqlash ishida hamkorlikning umumiy printsiplarinin, shu jumladan, qurolsizlanish va qurol-arog’ni tartibga solishni belgilab beruvchi printsiplarni ko’rib chiqishga va shu qoidalar yuzasidan Tashkilot A’zolariga yoki Xavfsizlik Kengashiga yoki Tashkilot A’zolariga ham, Xavfsizlik Kengashiga ham tavsiyalar berishga vakil qilinadi. 2. Bosh Assambleya xalqaro tinchlik va xavfsizlikni saqlash yuzasidan o’z oldiga Tashkilotning har qanday A’zosi yoki Xavfsizlik Kengashi tomonidan yoki Tashkilotga A’zo bo’lmagandavlat tomonidan ko’yilgan har qanday masalarni 35-moddaning 2-bandiga muvofiq muhokama qilishga va 12-moddada ko’rsatilgan istisnolardan tashqari, shunday yo’nalishdagihar qanday masala yuzasidan manfaatdor davlat yoki davlatlarga yoki Xavfsizlik Kengashiga tavsiyalar berishga vakil qilinadi.Bosh Assambleya chora ko’rish zarur bo’lganbuday har qanaqa masalani muhokamagacha yoki muhokamadan so’ng Xavfsizlik Kengashiga oshiradi. 3. Bosh Assambleya Xavfsizlik Kengashining e’tiborinin xalqaro tinchlik va xavfsizlikka tahdid qilishi mumkin bo’lgan vaziyatlarga jalb eta oladi. 4. Bosh Assambleyaning ushbu moddada bayon qilingan vakolatlari 10-moddaning umumiy ma’nosini cheklab qo’ymasligi lozim. 1. Xavfsizlik Kengashi biron nizo yoki vaziyat bo’yicha ushbu Nizomda o’ziga yuklangan vazifalarni bajarayotganida, agar Xavfsizlik kengashining o’zi so’ramasa, Bosh Assambleya shu nizo yoki vaziyatga taaluqli hech qanday tavsiya bera olmaydi. 2. Bosh Kotib Xavfsizlik Kengashining roziligi bilan Bosh Assambleyani uning har bir sessiyasida Xavfsizlik Kengashi muhokama qilayotgan xalqaro tinchlik va xavfsizlikni saqlash taaluqli barcha masalalar yuzasidan xabardor qiladi, xuddi shu tariqa Xavfsizlik kengashi bunday masalalarni muhokama qilishni to’xtatgan zahoti darhol Bosh Assambleyani, agar Bosh Assambleya majlis o’tkazlayotgan bo’lsa, Tashkilot A’zolarini xabardor qiladi. a) Siyosiy sohadagi xalqaro hamkorlikka ko’maklashish va xalqaro huquqning tobora taraqqiy etishi va uning kodifikatsiya qilinishinin rag’batlantirish; b) Iqtisodiy, ijtimoiy, madaniyat, maorif, sog’liqni saqlash sohalaridagi xalqaro hamkorlikka ko’maklashish,inson huquqlarini va barchaning asosiy erkinliklarini irqi, jinsi, tili va dinini ajratmagan holda amalga oshirishga ko’maklashish maqsadida tadqiqotlar uyushtiradi va tavsiyalar beradi. 2. Bosh Assambleyaning yuqorida, 1 b bandda eslatilganmasalarga taaluqli boshqa majburiyatlari, vazifalari va vakolatlari IX va X boblarda bayon qilingan. Bosh Assambleyaga, 12-moddadagi qoidalarga rioya qilgan holda, kelib chiqishidan qat’i nazar, Assambleya fikriga ko’ra, millatlar umumiy farovonligiga yoki o’rtalaridagi do’stona munosabatlarga raxna solishi mumkin bo’lgan har qanday vaziyatni, jumladan, ushbu Nizomdagi, Birlashgan Millatlarning Maqsad va Printsiplari bayon etilgan qoidalarni buzish natijasida yuzaga keluvchi vaziyatlarnig, tinch yo’l bilan bartaraf etish choralarini tavsiya etish vakolati beriladi. 1. Bosh Assambleya Xavfsizlik Kengashining yillik va maxsus ma’ruzalarini qabul qilib oladi va ko’rib chiqadi; bu ma’ruzalar xalqaro tinchlik va xavfsizlikni saqlash bo’yicha Xavfsizlik Kengashi ko’rishga ahd qilgan yoki ko’rgan choralar to’g’risidagi hisobotni o’z ichiga oladi. 2. Bosh Assambleya Tashkilotning boshqa organlari ma’ruzalarini qabul qilib oladi va ko’rib chiqadi. Bosh Assambleya xalqaro vasiylik tizimi uozasidan o’ziga XII va XIII boblar asosida yuklangan vazifalarni bajaradi, bunga strategik hududlar qatoriga kiritilmagan hududlar uchun vasiylik to’g’risidagi bitimlarni tasdiqlash ham kiradi. 1. Bosh Assambleya Tashkilotning byudjetini ko’rib chiqadi va tasdiqlaydi. 2. Tashkilot A’zolari uning xarajatlarini Bosh Assambleya belgilagan taqsimotga muvofiq to’laydi. 3. Bosh Assambleya 57-moddada eslatilgan ixtisoslashtirilgan muassasalar bilan tuzilgan har qanday moliya va byudjet bitimlarini ko’rib chiqib, tasdiqlaydi va manfaatdor muassasalarga tavsiyalar berish maqsadida shunday ixtisoslashtirilgan muassasalarning ma’muriy byudjetlarini tekshirib chiqadi. 1. Bosh Assambleyaning har bir A’zosi bitta ovozga ega. 2. Bosh Assambleyaning muhim masalalar bo’yicha qarorlari Assambleyaning ovoz berishda hozir bo’lgan va qatnashgan a’zolarining uchdan ikki qismidan iborat ko’pchiligi tomonidan qabul qilinadi. Bu masalalarga quyidagilar kiradi: xalqaro tinchlik va xavfsizlikni saqlashga oid tavsiyalar, Xavfsizlik Kengashining doimiy bo’lmagan A’zolarinin saylash, Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengash A’zolarini saylash, 86-moddaning 1-c badiga muvofiq Vasiylik Kengashi a’zolarini saylash, Birlashgan Millatlar tashkilotiga yangi A’zolar qabul qilish,Tashkilot A’zolarining huquq va imtiyozlarini to’xtatib turish,Tashkilotdan uning A’zolarini chiqarish, vasiylik tizimining ishlashiga taaluqli masalalar va byudjet masalalari. 3. Boshqa masalalarga taaluqli qarorlar, jumladan, ovozlarning uchdan ikki qismidan iboratko’pchiligi bilan hal qilinadigan masalarning ko’shimcha turlarini aniqlash haqidagi qarorlar ovoz berishda hozir bo’lgan va qatnashganlarning oddiy ko’pchiligi bilan qabul qilinadi. Tashkilotga a’zolik badali to’lash bo’yicha qarzdor bo’lgan Tashkilot A’zosi, agar qarzning miqdori uning oxirgi to’liq ikki yil uchun to’lashi lozim bo’lgan pul miqdoriga barobar yoki undan ortiq bo’lsa, Bosh Assambleyada ovoz berish huquqidan mahrum etiladi. Ammo Bosh Assambleya Tashkilot A’zosi a’zolik badalinin o’ziga bog’liq bo’lmagan sabablarga ko’ra o’z vaqtida to’lay olmagan, deb topsa, bunday A’zoni ovoz berishda qatnashishiga ruxsat berishi mumkin. Bosh Assambleya navbatdagi yillik sessiyalariga va vaziyat taqozosi bilan maxsus sessiyalarga to’planadi. Maxsus sessiyalarni Bosh Kotib Xavfsizlik Kengashining yoki Tashkilot A’zolaridan ko’pchiligining talabi bilan chaqiradi. Bosh Assembleya o’zining tartibot qoidalarini belgilaydi. U har bir sessiyaga o’z Raisini saylaydi. Bosh Assambleyaga o’z vazifalarinibajarish uchun zarur deb topgan yordamchi tashkilotkarni ta’sis etishiga vakolat beriladi. 1. Xavfsizlik Kengashi Tashkilotning o’n besh A’zosidan iborat.Xitoy Xalq Respublikasi, Frantsiya, Sovet Sotsiyalistik Respublikarai Ittifoqi, Buyuk Britaniya va Shimoliy Irlandiya Qo’shma Qirolligi va Amerika Qo’shma Shtatlari Xavfsizlik Kengashining doimiy a’zolaridir. Bosh Assambleya Tashkilotning boshqa a’zosini Xavfsixlik Kengashining muvaqqat a’zolari sifatida saylaydi, bunda, avvalo, Tashkilot A’zolarining xakqaro tinchlik va xavfsizlikni saqlashda va Tashkilotning boshqa maqsadlariga etishishda nechog’liqatnashganligiga, shuningdek, adolatli jug’rofiy taqsimotga alohida e’tibor beradi. 2. Xavfsizlik Kengashining muvaqqat a’zolari ikki yillik muddatga saylanadi. Muvaqqat a’zolari soni o’n bittadan o’n beshtagacha ko’paygach, to’rtta qo’shimcha a’zolardan ikkitasi bir yil muddatga saylanadi. Xavfsizlik Kengashining chiqib ketayotgan a’zosi darhol qayta saylana olmaydi. 3. Xavfsizlik Kengashining har bir a’zosi bitta vakilga ega. 1. Birlashgan Millatlar Tashkilotining tez va samarali harakat qilishini ta’minlash uchun uning A’zolari Xavfsizlik Kengashiga xalqaro tinchlik va xavfsizlikni saqlash bo’yicha asosiy ma’suliyatni yuklaydilar va Xavfsizlik Kengashi shu ma’suliyatdan kelib chiqadigan majburiyatlarni bajarayotganda Tashkilot A’zolari nomidan ish ko’rishiga rozi bo’ladilar. 2. Xavfsizlik Kengashi ushbu majburiyatlarini bajarayotganda Birlashgan Millatlarning Maqsad va Printsiplariga movofiq ish ko’radi. Shu majburiyatlarni bajarish uchun Xavfsizlik Kengashiga berilgan muayyan vakolatlar VI,VII,VIII,XII boblarda bayon qilingan. 3. Xavfsizlik Kengashi Bosh Assambleya muhokamasiga yillik ma’ruzalar va, zaruratga qarab, maxsus ma’ruzalar taqdim qiladi. Tashkilot A’zolari, ushbu Nizomga muvofiq, Xavfsizlik Kengashining qarorlariga bo’ysunishga va ularni bajarishga rozilik beradilar. Qurollanish ishi uchun jahonning odam va iqtisodiyot zaxiralarini eng kam miqdorda jalb qilgan holda xalqaro tinchlik va xavfsizlik o’rnatish va saqlashga ko’maklashish maqsadida Xavfsizlik kengashi Tashkilot A’zolariga taqdim etish uchun qurollanishni tartibga solish tizimini vujudga keltirish rejalarining 47-moddada ko’rsatilgan Harbiy Shtab qo’mitasi yordami bilan tuzilishiga javobgar hisoblanadi. 1. Xavfsizlik Kengashining har bir A’zosi bitta ovozga ega. 2. Xavfsizlik Kengashining tartibot masalalari bo’yicha qarorlari, agar ularga Kengashning to’qqiz a’zosi yoqlabovoz bergan bo’lsa, qabul qilingan, deb hisoblanadi, bunda bahsda qatnashivchi tomon VI bob asosida va 52-moddaning 3-bandi asosida qaror qabul qilishga ovoz berishdan o’zini saqlashi kerak. 1. Xavfsizlik Kengashi uzluksiz ishlay oladigan tarzda tuziladi. Buning uchun Xavfsizlik Kengashining har bir a’zosi Birlashgan Millatlar Tashkiloti joylashgan joyda doimo o’z vakiliga ega bo’lishi kerak. 2. Xavfsizlik Kengashi vaqti-vaqti bilan bo’ladigan majlislarga to’planadi, ularda a’zolardan har biri o’z istagiga qarab yo hukumat a’zosini yoki maxsus tayinlangan boshqa bir vakilini vakil qila oladi. 3. Xavfsizlik Kengashi majlislari nafaqat Tashkilot joylashgan joyda, balki Kengashning fikricha, uning ishlashiga ko’proq imkon beradigan boshqa har qanday joyda ham o’tkazilishi mumkin. Xavfsizlik Kengashi o’z vazifalarini bajarishi uchun qanday yordamchi organlarni zarur deb topsa, ularni ta’sis eta oladi. Xavfsizlik Kengashi o’zining tartibot qoidalarini, shu jumladan, o’z Raisini saylash tartibini belgilaydi. Tashkilotning Xavfsizlik Kengashiga a’zo bo’lmagan har bir a’zosi Xavfsizlik Kengashi muhokamasigs kiritilgan har qanday masalani ko’rib chiqishga, Xavfsizlik Kengashi ana shu masalani mazkur A’zoning manfaatlariga taaluqli deb topgan har bir holatda, ovoz berish huquqisiz qatnasha oladi. Tashkilotning Xavfsizlik Kengashi a’zoligida turmagan har qanday a’zosi yoki Tashkilotning a’zoligida turmagan har qanday davlat, Xavfsizlik Kengashi ko’rib chiqadigan nizoda qatnashuvchi tomon bo’lsa, ular shu nizoga taaluqli muhokamada ovoz berish huquqidan foydalanmay qatnashish uchun taklif etiladi. Xavfsizlik Kengashi Tashkilot A’zosi bo’lmagan davlatning qatnashuvi uchun qanday sharoitni adolatli deb topsa, o’shanday sharoitni vujudga keltiradi. VI BOB. NIZOLARNI TINCH YO’L BILAN HAL QILISH 1. Har qanday nizoda qatnashubchi tomonlar,bu nizoning davom etishi xalqaro tinchlik va xavfsizlikning saqlanishiga tahdid soladigan bo’lsa, avvalo, nizoning muzokaralar yuritish, tekshirish, vositachulik, yarashish, arbitraj, sud yo’li bilan hal etish yoki mintaqaviy organlar yo bitimlarga murojaat qilish yoki o’z xohishlariga ko’ra, boshqa tinchlik vositalari bilan bartaraf qilishga intilishlari lozim. 2. Xavfsizlik Kengashi, zarur deb topsa, tomonlardan oralaridagi nizoni shunday vositalar yordamida bartaraf qilishni talab etadi. Xavfsizlik Kenggashi xalqaro ixtilofga sabab bo’lishi yoki nizo chiqarishi mumkin bo’lgan har qanday kelishmovchilik yoki vaziyatni,ularning davom etishi xalqaro tinchlik va xavfsizlikning saqlanishiga tahdid sola olishi ehtimolini aniqlash maqsadida, tekshirishga vakil qilinadi. 1. Tashkilotning har bir A’zosi 34-moddada ko’rsatilgan tarzdagi har qanday nizo yoki vaziyatni Xavfsizlik Kengashiga yoki Bosh Assambleyaga ma’lum qila oladi. 2. Tashkilot a’zosi bo’lmagan davlat xavfsizlik Kengashi yoki Bosh Assambleyani o’zi bir tomoni bo’lgan har qanday nizo to’g’risida, agar u ushbu Nizomda ko’rsatilgan nizolarni tinchlik yo’li bilan bartaraf qilish majburiyatlarini oldindan o’z zimmasiga olsa, xabardor qila oladi. 3. Bosh Assambleya o’zoga ushbu modda asosida ma’lum qilingan ishlarni 11- va 12-moddalardagi qoidalarga muvofiq hal etadi. 1. Xavfsizlik Kengashi 33-moddada ko’rsatilgan tarzdagi nizoning yoki shunga o’xshash vaziyatning har qanday bosqichida uni bartaraf etishning tegishli tartibi yoki usulini tavsiya etishga vakil qilinadi. 2. Xavfsizlik Kengashi shu nizoni bartaraf qilish uchun tomonlar tarafidan qabul qilib bo’lingan har qanday tartibni e’tiborga oladi. 3. Xafvsizlik Kengashiushbu modda asosida tavsiyalar berganda yuridik xarakterdagi nizolar umumiy qoida sifatida, Sud Statuti qoidalariga muvofiq Xalqaro Sudga oshirilishi kerakligini ham e’tiborga oladi. 1. Agar tomonlar 33-moddada ko’rsatilgan tarzdagi nizoni shu moddada ko’rsatilgan vositalar bilan bartaraf qilolmasalar, uni Xavfsizlik Kengashiga oshiradilar. 2. Agar Xavfsizlik Kengashi shu nizoning davom etishi xalqaro tinchlik va xavfsizlikning saqlanishiga haqiqatan tahdid qilishi mumkin, deb hisoblasa, u 36-modda asosida ish ko’rosh kerakmi yoki nizoni bartaraf qilishning o’zi ma’qul topgan shartlarni tavsiya etish kerakligini hal qiladi. Xavfsizlik Kengashi, agar har qanday nizoda qatnashuvchi barcha tomonlar iltimos qilsalar, 33-37-moddalarning qoidalariga putur etkazmasdan tomonlarga shu nizoni tinch yo’l bilan bartaraf etish maqsadida tavsiyalar berishga vakil qilinadi. VII BOB. TINCHLIKKA TAHDID QILISH, TINCHLIKNI BUZISH VA BOSQINCHILIK HARAKATLARIGA NISBATAN KO’RILADIGAN CHORALAR Xavfsizlik Kengashi tinchlikka har qanday tahdid qilish, tinchlikni har qanday tarzda buzish yoki bosqinchilik harakati mavjudligini aniqlaydi va tavsiyalar beradi yoki xalqaro tinchlik va xavfsizlikni saqlash yoxud tiklash uchun 41- va 42-moddalarga muvofiq qanday choralar ko’rish kerakligini hal qiladi. Xavfsizlik Kengashi vaziyatning yomonlashuviga yo’l qo’ymaslik uchun tavsiyalar berish yoki 39-moddada ko’zda tutilgan choralarni ko’rish haqida qaror qabul qilishdan avval, manfaatdor tomonlardan o’zi vaqtincha ko’rilishi lozim va ma’qul, deb topgan choralarning bajaralishini talab etishga vakil qilinadi. Bunday vaqtincha choralar manfaatdor tomonlarning huquqlariga, da’volariga yoki mavqeiga zarar etkazmasligi lozim. Xavfsizlik Kengashi shu muvaqqat choralarning bajarilmaganligini tegishlicha hisobga oladi. Xavfsizlik Kengashi o’z qarorlarini amalga oshirish uchun qurolli kuchlardan foydalanish bilan aloqador bo’lmaganqanday choralar ko’rish kerakligini hal etishga vakil qilinadi va u Tashkilot A’zolaridan shunday choralarni ko’rishni talab qila oladi. Bu choralarga iqtisodiy munosabatlarni, temir yo’l, dengiz, havo, pochta, telegraf, radio yoki boshqa aloqa vositalarini to’la yoki qisman to’xtatish, shuningdek, diplomatic munosabatlarni uzib qo’yish kirishi mumkin. Agar Xavfsizlik Kengashi 41-moddada ko’zda tutilgan choralarning etarli bo’lmasligi mumkin yoki etarli emas, deb topsa, u havo, dengiz yoki quruqlikdagi kuchlar yordamida xalqaro tinchlik va xavfsizlikni saqlash yoki tiklash uchunzarur choralar ko’rishga vakil qilinadi. Bu choralarga Tashkilot A’zolarining havo, dengiz yoki quruqlikdagi kuchlarining namoyishi, qamal qilishi va boshqa amaliyotlari kirishi mumkin. 1. Tashkilotning barcha a’zolari xalqaro tinchlik va xavfsizlikni saqlash ishiga o’z hissasini qo’shish uchun Xavfsizlik Kengashi ixtiyoriga unung talabi bo’yicha va maxsus bitim yoki bitimlarga binoan xalqaro tinchlik va xavfsizlikni saqlash uchun zarur qurolli kuchlar, yordam va tegishli xizmat vositalarini, shu jumladan, hududidan o’tish huquqini berish majburiyatini oladilar. 2. Bunday bitim yoki bitimlar qo’shinlarning soni va turi, ularning tayyorgarlik darajasi va umumiy joylashuvi hamda xizmat ko’rsatish vositalari va yordam xarakterini belgilaydi. 3. Bitim yoki bitimlar tuzish to’grisidagi muzokaralar Xavfsizlik Kengashining tashabbusi bilan mumkin qadar qisqa muddatda olib boriladi. Bitim yoki bitimlar Xavfsizlik Kengashi bilan Tashkilot A’zolari o’rtasida yoki Xavfsizlik Kengashi bilan Tashkilotning bir guruh A’zolari o’rtasida tuzilib, ularni imzolagan davlatlar tomonidan shu davlatlarning konstitutsion tartibotiga muvofiq ratifikatsiya qilinishi kerak. Xavfsizlik Kengashi kuch ishlatishga qaror qilganida, Kengashda vakili bo‘lmagan Tashkilot A`zosidan 43-modda asosida uning o‘z zimmasiga olgan majburiyatlarini bajarish yuzasidan qurolli kuchlar berishini talab qilishdan ilgari, Tashkilotning shu a`zosini, agar u istasa, Xavfsizlik Kengashining shu Tashkilot A`zosining qurolli kuchlari qismlaridan foydalanish yuzasidan qarori qabul qilinishida qatnashishga taklif etadi. Birlashgan Millatlar Tashkilotining shoshilinch harbiy choralar ko‘rishiga imkoniyat tug‘dirish maqsadida, Tashkilot a`zolari o‘z milliy harbiy havo kuchlari qismlarini birgalikda xalqaro majburiy choralar ko‘rish uchun tayor holatda ushlashlari lozim. Bu qismlarning soni va tayorgarlik darajasini hamda ularning birgalikda harakat qilish rejalarini Xavfsizlik Kengashi Harbiy-Shtab qo‘mitasi yordami bilan maxsus bitimda yoki 43-moddada eslatilgan bitimlarda ko‘rsatilgan me`yorda belgilaydi. Qurolli kuchlar ishlatish rejalarini Xavfsizlik Kengashi Harbiy-Shtab qo‘mitasi yordami bilan tuzadi. 1. Harbiy-Shtab qo‘mitasi Xavfsizlik Kengashiga uning xalqaro tinchlik va xavfsizlikni saqlash ishidagi harbiy ehtiyojlariga, o‘z ixtiyoriga berilgan qo‘shinlardan foydalanish va ularga qo‘mondonlik qilishga, shunnigdek, qurollanishni tartibga solish va ehtimol tutilgan qurolsizlanishga doir barcha masalalar bo‘yicha maslahatlar berish va yordam ko‘rsatish uchun tuziladi. 2. Harbiy-Shtab qo‘mitasi Xavfsizlik Kengashining doimiy a`zolari shtablari boshliqlari yoki ularning vakillaridan tahkil topadi. 3. Harbiy-Shtab qo‘mitasi Xavfsizlik Kengashiga bo‘ysingani holda, Xavfsizlik Kengashining ixtiyoriga berilgan har qanday qurolli kuchlarga strategik rahbarlik qilishga javobgardir. Bunday kuchlarga qo‘mondonlik qilishga taalluqli masalalar keyinchalik ishlab chiqilishi lozim. 4. Harbiy-Shtab qo‘mitasi Xavfsizlik Kengashining ruxsati bilan va tegishli mintaqaviy Tashkilotlar bilan maslahatlashgandan keyin o‘zining mintaqaviy kichik qo‘mitalarini ta`sis eta oladi. Xalqaro tinchlik va xavfsizlikni saqlash maqsadida Xavfsizlik Kengashi qarorlarini bajarish uchun talab qilinadigan harakatlar Xavfsizlik Kengashi qanday belgilaganiga qarab, Tashkilotning barcha A`zolari yoki ularning ba`zilari tomonidan amalga oshiriladi. Tashkilot A`zolari Xavfsizlik Kengashi qabul qilgan qarorlarda ko‘rsatilgan choralarni amalga oshirishda o‘zaro yordam berish uchun birlashishlari kerak. Xavfsizlik Kengashi biron davlatga qarshi ogohlantiruvchi yoki majburlovchi choralarni ko‘rsa, boshqa har qanday davlat yuqorida eslatilgan choralarni amalga oshirishdan kelib chiqadigan maxsus iqtisodiy muammolarga duch kelsa, Tashkilotga A`zo yoki A`zo emasligidan qat`i nazar, shu muammolarni hal qilish uchun Xavfsizlik Kengashi bilan maslahatlashishga haqli. Ushbu Nizom Tashkilot A`zosiga qurolli hujum qilingan taqdirda, Xavfsizlik Kengashi xalqaro tinchlik va xavfsizlikni saqlash uchun zarur choralar ko‘rmaguncha, uning alohida yoki birgalikda o‘z-o‘zini mudofaa qilishdan iborat ajralmas huquqiga also monelik qilmaydi. Tashkilot A`zolarining o‘z-o‘zini mudofaa qilish huquqini amalga oshirishda ko‘rgan choralari Xavfsizlik Kengashiga darhol ma`lum qilinishi va uning mazkur Nizomga muvofiq hamma vaqt xalqaro tinchlik va xavfsizlikni saqlash yoki tiklash uchun qanday chorani zarur topsa, uni amalga oshirishda Xavfsizlik Kengashiga berilgan vakolatlarga va uning mas`uliyatiga hech bir daxl qilmasligi kerak. 1. Ushbu Nizom xalqaro tinchlik va xavfsizlikni saqlashga taalluqli bo‘lgan va mintaqaviy xarakterlarga to‘g‘ri keladigan masalalarni hal etish uchun mintaqaviy bitimlar yoki organlarning mavjud bo‘lishiga hech bir to‘sqinlik qilmaydi, lekin bunday bitim yoki organlar va ularning faoliyati Tashkilotning Maqsad va Prinsiplari bilan hamohang bo‘lishi shart. 2. Shunday bitimlarni yoki organlarni tuzgan Tashkilot A`zolari mahalliy nizolarni Xavfsizlik Kengashiga oshirgunga qadar ularni shunday mintaqaviy bitimlar yoki shunday mintaqaviy organlar yordamida tinch yo‘l bilan hal etishga erishish uchun bor kuchlarini safarbar etishlari kerak. 3. Xavfsizlik Kengashi mahalliy nizolarning shunday mintaqaviy bitimlar yoki shunday mintaqaviy organlar yordamida yo manfaatdor davlatlar tashabbusi bilan yoki o‘z tashabbusi bilan hal etilishini rag‘batlantirishi lozim. 4. Ushbu modda 34- va 35-moddalarning qo‘llanishiga hech bir daxl qilmaydi. 1. Xavfsizlik Kengashi o‘z rahbarligida majburiy choralar ko‘rish uchun qaerda o‘rinli bo‘lsa, o‘sha erda shunday mintaqaviy bitimlar yoki organlardan foydalanadi. Ammo Xavfsizlik Kengashidan vakolat olmay turib, mazkur mintaqaviy bitimlar asosida yoki mintaqaviy organlar tomonidan hech qanday majburiy choralar ko‘rilmaydi, bundan 107-moddada ko‘zda tutilgan, ushbu moddaning 2-bandida ta`riflangan har qanday dushman davlatga qarshi choralar yoki har qanday shunday davlat tomonidan tajovuzkorona siyosat yurgizilishiga qarshi mintaqaviy bitimlarda nazarda tutilgan choralar, ya`ni shunday davlatning yana tajovuz qilishiga yo‘l qo‘yilmasligi uchun javobgarlik manfaatdor hukumatlar iltimoslari bilan Tashkilotga yuklanadigan vaqtigacha ko‘riladigan choralar mustasnodir. 2. Ushbu moddaning 1-bandida qo‘llanilgan "dushman davlat" atamasi Ikkinchi jahon urushi mobaynida ushbu Nizomni imzolagan davlatlarga dushman bo‘lgan har qanday davlatga taalluqlidir. Xavfsizlik Kengashi xalqaro tinchlik va xavfsizlikni saqlash uchun mintaqaviy bitimlar asosida yoki mintaqaviy organlar tomonidan amalga oshirilishi mo‘ljallanayotgan harakatlar haqida hamisha to‘liq xabardor qilinib turishi lozim. IX BOB. XALQARO IQTISODIY VA IJTIMOIY HAMKORLIK a) aholining turmush va ish bilan to‘la ta`minlash darajasini oshirishga, iqtisodiy va ijtimoiy o‘sish va rivojlanish sharoitini yaxshilashga; b) iqtisodiy, ijtimoiy, sog‘liqni saqlash sohasidagi xalqaro muammolarni hal etishga, ma`naviyat va maorif sohasidagi xalqaro hamkorlikka; c) inson huquqlariga, kishilarning irqi, jinsi, tili va dinidagi tafovutlaridan qat`i nazar, hammaning asosiy erkinliklariga yalpi hurmat bilan qaras h va ularga rioya qilishga ko‘maklashadi. Tashkilotning barcha A`zolari 55-moddada ko‘rsatilgan maqsadlarga erishish uchun Tashkilot bilan hamkorlikda va mustaqil ish ko‘rish majburiyatini oladilar. 1. Hukumatlaro bitimlarga binoan ta`sis etilgan va, o‘zlarining ta`sis hujjatlarida belgilangandek, iqtisodiy, ijtimoiy, madaniyat, maorif va shu kabi sohalarda xalqaro mas`uliyat yuklangan ixtisoslashtirilgan muassasalar Tashkilot bilan 63-modda qoidalariga muvofiq bog‘lanadilar. 2. Tashkilot bilan yuqorida ko‘rsatilgan tarzda bog‘lanadigan bunday muassalar keyingi moddalarda "ixtisoslashtirilgan muassasalar" deb yuritiladi. Tashkilot ixtisoslashtirilgan muassasalarning siyosatini va faoliyatini uyg‘unlashtirishga taalluqli tavsiyalar beradi. Tashkilot, zarur bo‘lsa, manfaatdor davlatlarning 55-moddada ko‘rsatilgan maqsadlarni bajarish uchun talab qilinadigan har qanday ixtisoslashtirilgan muassasalar tuzish to‘g‘risidagi muzokaralarga kirishishi uchun tashabbus ko‘rsatadi. Tashkilotning ushbu Bobda ko‘rsatilgan vazifalarini bajarish uchun mas`uliyat Bosh Assambleyaga va Bosh Assambleya rahbarligida Iqtisodiy va Ijtimoiy Kehgashga yuklanadi, unga X bobda ko‘rsatilgan vakolatlar beriladi. X BOB. IQTISODIY VA IJTIMOIY KENGASH TARKIBI 1. Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengash Tashkilotning Bosh Assambleya tomonidan saylanadigan ellik to‘rt A`zosidan iborat. 2 Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengashning o‘n sakkiz a`zosi 3-bandda bayon qilingan qoidalarga rioya qilingan holda har yili uch yillik muddatga saylanadi. Kengashning muddati tugashi bilan chiqib ketadigan a`zosi darol qayta saylanishi mumkin. 3. Dastlabki saylovda Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengash a`zolarining soni yigirma yettitadan ellik to‘rttaga ko‘paygach, shu yil oxirida vakolat muddatlari tugaydigan to‘qqiz a`zo o‘rniga saylanuvchi a`zolar qo‘shimcha qilib yigirma yetti a‘zo saylanadi. Shu tariqa saylangan yigirma yetti qo‘shimcha a‘zolardan to‘qqiztasining vakolat muddati, Bosh Assambleyaning qroriga ko‘ra birinchi yil oxirida, boshqa to‘qqiz a`zosining vakolat muddati ikkinchi yil oxirida tugaydi. 4. Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengashning har bir a`zosi bittadan vakilga ega bo‘ladi. 1. Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengash iqtisodiy, ijtimoiy, madaniyat, maorif, sog‘liqni saqlash sohasidagi xalqaro masalalar va shunga o‘xshash masalalar ga doir tadqiqotlar o‘tkazish va ma`ruza tayorlashga yoki boshqalarni shunday ishlarga rag‘batlantirishga, shuningdek, masalalardan birortasi bo‘yicha Bosh Assambleyaga, Tashkilot A`zolari va manfaatdor ixtisoslashtirilgan tashkilotlarga tavsiyalar berishga vakil qilinadi. 2. Kengash inson huquqlariga va hammaning asosiy erkinliklariga ehtirom va rioya qilishni rag‘batlantirish maqsadida tavsiyalar berishga vakil qilinadi. 3. Kengash o‘z vakolati doirasidagi masalalarga taalluqli konvensiyalar loyihalarini Bosh Assambleyaga taqdim etish uchun tayorlab berish uchun vakil qilinadi. 4. Kengash Tashkilot tomonidan belgilangan qoidalarga ko‘ra o‘z vakolati doirasidagi masalalarga taalluqli xalqaro anjumanlar chaqirishga vakil qilinadi. 1. Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengash 57-moddada ko`rsatilgan har qanday muassasa bilan mazkur muassasalarning Tashkilot bilan bog‘lanish shartlarini belgilab beruvchi bitimlar tuzishga vakil qilinadi. 2. Kengash ixtisoslashtirilgan muassasalarning faoliyatini ularga maslahat va tavsiyalar berish hamda Bosh Assambleya va Tashkilot A`zolariga tavsiyalar berish yo`li bilan uyg‘unlashtirishga vakil qilinadi. 1. Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengash ixtisoslashgan muassasalardan muntazam ma`ruzalar olib turish uchun zarur choralar ko`rishga vakil qilinadi. Kengash Tashkilot a`zolaridan va ixtisoslashgan muassasalardan o‘zining vakolat doirasidagi masalalar bo‘yicha Bosh Assambleyaga qilgan tavsiyalarining ijrosi yuzasidan ko‘rilgan choralar haqidagi ma`ruzalarini olib turish maqsadida Tashkilot A`zolari va ixtisoslashgan muassasalar bilan bitimlar tuzishga vakil qilinadi. 2. Kengash shu ma`ruzalar haqidagi mulohazalarini Bosh Assambleyaga bildirishga vakil qilinadi. Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengash Xavfsizlik Kengashiga axborot etkazib berishga vakil qilinadi va u Xavfsizlik Kengashining taklifi bilan unga yordam berishga majbur hisoblanadi. 1. Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengash Bosh Assambleya tavsiyalarini bajarishi munosabati bilan o‘z vakolati doirasiga kiradigan vazifalarni amalga oshiradi. 2. Kengash Bosh Assambleyaning roziligi bilan, Tashkilot A`zolarining v aixtisoslashtirilgan muassasalarning iltimosi bo‘yicha ish bajarishga vakil qilinadi. 3. Kengash ushbu Nizomning boshqa qismlarida sanab o`tilgan boshqa vazifalarni yoki Assambleya tomonidan unga yuklatilishi mumkin bo‘lgan vazifalarni bajarishi lozim. 1. Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengashning har bir a`zosi bir ovozga ega bo‘ladi. 2. Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengashning qarorlari ovoz berishda hozir bo‘lgan va qatnashgan Kengash a`zolarining ko‘pchilik ovozi bilan qabul qilinadi. Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengash iqtisodiy va ijtimoiy sohalarda hamda inson huquqlarini rag‘batlantirish bo‘yicha komissiyalar tuzadi, shuningdek, o‘zining vazifalarini bajarish uchun zarur bo‘ladigan boshqa komissiyalarni ham tuzadi. Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengash Tashkilotning har qanday A`zosini unga taalluqli bo‘lgan masalani muhokama qilishda ovoz berish huquqisiz qatnashish uchun taklif etadi. Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengash ixtisoslashtirilgan muassasalar vakillarining masalalarni Kengashda yoki u tuzgan komissiyalarda muhokama qilishda ovoz berish huquqisiz qatnashishi uchun, shuningdek, ixtisoslashtirilgan muassasalarda masalalarni muhokama qilish chog‘ida Kengash vakillarining qatnashishi uchun tadbirlar ko‘rishga vakil qilinadi. Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengash o‘z vakolati doirasidagi masalalar bo‘yicha qiziqqan nohukumat tashkilotlar bilan maslahatlashish uchun zarur tadbirlar ko‘rishga vakil qilinadi. Bunday tadbirlar xalqaro tashkilotlar bilan, zarur bo‘lganda esa, Tashkilotning manfaatdor A`zosi bilan maslahatlashgandan so‘ng milliy tashkilotlar bilan shartlashib olinishi mumkin. 1. Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengash o‘zining tartibot qoidalarini, jumladan, o‘z Raisini saylash tartibini belgilaydi. 2. Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengash zaruratga qarab, shaxsiy qoidalariga muvofiq chaqiriladi, bu qoidalar o‘z a`zolarining ko‘pchiligi talabi bilan majlis chaqirish tartibini ham o‘z ichiga olmog‘i kerak. XI BOB. O‘ZINI O‘ZI BOSHQARMAYDIGAN HUDUDLARGA TAALLUQLI DEKLARATSIYA a) Yuqorida ko‘rsatilgan xalqlarning madaniyatiga hurmatni saqlagan holda, ularning siyosiy, iqtisodiy hamda ijtimoiy rivojlanishini, maorif sohasidagi taraqqiyotini, ularga adolatli munosabatda bo‘lishni va ularni suiiste`mol qilinishidan himoyalashni taminlaydilar; b) O‘zini o‘zi boshqarishni rivojlantirish, shu xalqlarning siyosiy intilishlarini tegishlicha hisobga olish, ularning erkin siyosiy institutlari har bir hudud va undagi xalqlarga xos shart-sharoitga va taraqqiyotning turli bosqichiga muvofiq rivojlanib borishi uchun yordam beradilar; c) Xalqaro tinchlik va xavfsizlikni mustahkamlaydilar; d) Bunyodkorlik tadbirlarini avj oldirishga ko‘maklashadilar, tadqiqotlarni rag‘batlantiradilar va bir-biri bilan hamda ma`qul topilgan joyida va vaqtida ushbu moddada bayon qilingan ijtimoiy, iqtisodiy va ilmiy maqsadlarga erishish uchun ixtisoslashtirilgan xalqaro tashkilotlar bilan hamkorlik qiladilar; va e) Bosh Kotibga iqtisodiy va ijtimoiy sharoitga, shuningdek, o‘zlari javobgar bo‘lgan hududdagi maorif ahvoliga oid statistik va boshqa maxsus xarakterdagi axborotni xavfsizlik va konstitutsiyaviy tartib nuqtai nazaridan talab qilinishi mumkin cheklanishda muntazam ravishda etkazib beradilar, XII va XIII boblar amal qiladigan hududlar bundan mustasnodir. Tashkilot A`zolari o‘zlarining ushbu Bobning ta`siri o‘tadigan hududlarga nisbatan o‘tkaziladigan siyosatlari, o‘z metropoliyalaridagi siyosatlaridan kam bo‘lmagan darajada, yaxshi qo‘shnichilik umumiy prinsipiga, ijtimoiy, iqtisodiy va savdo ishlarida dunyoning barcha mamlakatlari manfaatlarini va farovonligini tegishlicha hisobga olishga asoslanishi lozim, degan fikrga ham qo‘shiladilar. Birlashgan Millatlar Tashkiloti keyinchalik alohida bitimlar bilan o‘ziga kirishi mumkin bo‘lgan hududlarni boshqarish va shu hududlarni kuzatib turish uchun o‘z rahbarligida xalqaro vasiylik tizimini tuzadi. Bu hududlar bundan buyon vasiylik hududlari deb ataladi. a) Xalqaro tinchlik va xavfsizlikni mustahkamlash; b) Vasiylik hududlaridagi aholining siyosiy, iqtisodiy va ijtimoiy taraqqiyotiga, maorif sohasidagi taraqqiyotiga, har bir hudud va undagi xalqlarning o‘ziga xos tomonlariga mos holda va u xalqlarning erkin bildirilgan xohishlarini inobatga olib va vasiylik to‘g‘risidagi har bir shartnomada ko‘zda tutilgan shartlarga ko‘ra, ularning o‘z-o‘zini boshqarishi yoki mustaqillik yo‘lidagi taraqqiyotiga yordam berish; c) Inson huquqlariga va kishilarning irqi, jinsi, tili va dinidagi tafovutlardan qat`i nazar, hamma uchun asosiy erkinliklarga hurmat bilan qarashni va jahon xalqlarining bir-biriga bog‘liqligini tan olishni rag‘batlantirish; d) Tashkilot A`zolariga va ularning fuqarolariga ijtimoiy, iqtisodiy va savdo sohalarida teng munosabatda bo‘lishni, shuningdek, yuqorida ko‘rsatilgan vazifalarni bajarishga hech qanday ziyon yetqazmagan holda va 80-moddadagi qoidalarga rioya qilish sharti bilan odil sud yuritishda ularga teng munosabatda bo‘lishni ta`minlaydi. a) hozirgi kunda mandat ostida bo‘lgan hududlar; b) Ikkinchi jahon urushi natijasida dushman davlatlardan ajratib olinishi mumkin bo‘lgan hududlar; va c) boshqarish uchun javobgar davlatlar tomonidan vasiylik tizimiga ixtiyoriy ravishda qo‘shilgan hududlar. 2. Yuqorida sanab o‘tilgan toifadagi hududlardan qaysilarini va qanday shartlar bilan vasiylik tizimiga qo‘shish kerak, degan masala shu haqda kelgusida tuziladigan bitimda aniqlanadi. Vasiylik tizimi Tashkilot A`zolari bo‘lgan mamlakatlarga joriy qilinmaydi, bu mamlakatlar o‘rtasidagi munosabatlar suveren tenglik prinsipini hurmat qilishga asoslanishi lozim. Vasiylik tizimiga qo‘shiladigan har bir hudud uchun vasiylik shartlari, shu jumladan, barcha o‘zgarish va tuzatishlar bevosita manfaatdor davlatlarning, shu jumladan, mandatariya-mamlakatlarining, agar hududlar Tashkilot A`zolaridan birining mandati ostida bo‘lsa, bitimlari bilan belgilanadi hamda 83- va 95-moddalarda ko‘rsatilgandek tasdiqlanadi. 1. Har bir hududni vasiylik tizimiga qo‘shadigan 77-, 79- va 81-moddalarga muvofiq tuzilgan vasiylik haqidagi alohida bitimlarda kelishib olinadigan hollardan tashqari va bundan buyon shunday bitimlar tuzilguncha ushbu Bobdagi biron qoida har qanday davlat yoki har qanday xalqlar huquqlarining yoki Tashkilot A`zolari qatnasha oladigan mavjud xalqaro bitimlar shartlarining o‘zgarishi, deb talqin qilinmasligi lozim. 2. Ushbu moddaning 1-bandi mandat ostidagi va boshqa hududlarni, 77-moddada ko‘rsatilgandek vasiylik tizimiga qo‘shish to‘g‘risida muzokaralar olib borish va bitimlar tuzishni kechiktirish yoki paysalga solishga asos beradi, deb talqin qilinmasligi lozim. Vasiylik haqidagi bitim har holda vasiylik hududini boshqarish shartlarini o‘z ichiga olishi, shuningdek, vasiylik hududini boshqaruvchi hokimiyatni belgilab berishi lozim. Bundan buyon boshqaruvchi hokimiyat deb ataladigan bunday hokimiyat bir yoki ko‘proq davlat yoki Birlashgan Millatlar Tashkiloti bo‘lishi mumkin. Vasiylik haqidagi har qanday bitimda shu bitim joriy qilinadigan vasiylik hududining bir qismini yoki hammasini 43-modda asosida tuzilgan bitimlarga yoki biron-bir maxsus bir bitimga hech bir ziyon yetkazmasdan o‘z ichiga oluvchi strategik rayon yoki rayonlar aniqlanishi mumkin. 1. Birlashgan Millatlar Tashkilotining strategik rayonlarga taalluqli barcha vazifalari, jumladan, vasiylik haqidagi bitimlarning shartlarini, ularga kiritiladigan tuzatish yoki qo‘shimchalarni tasdiqlash vasifasi Xavfsizlik Kengashi tomonidan bajariladi. 2. 76-moddada bayon qilingan asosiy maqsadlar har bir strategik rayon aholisiga taalluqlidir. 3. Xavfsizlik Kengashi vasiylik haqidagi bitim shartlariga rioya qilib va xavfsizlik talablariga ziyon yetkazmasdan, Birlashgan Millatlar Tashkilotining vasiylik tizimiga muvofiq strategik rayonlardagi iqtisodiy, siyosiy va ijtimoiy masalarga, shuningdek, maorif sohasidagi masalalarga doir vazifalarini bajarish uchun Vasiylik Kengashining yordamidan foydalanadi. Vasiylik hududi xalqaro tinchlik va xavfsizlikni saqlashda o‘z rolini o‘ynashini ta`minlash boshqaruvchi hokimiyatning vaifasidir. Shu maqsadda boshqaruvchi hokimiyat Xavfsizlik Kengashi oldida o‘z zimmasiga olgan majburiyatlarini bajarishda, shuningdek, vasiylik hududi doirasida mahalliy mudofaa, qonun va tartibni saqlash uchun vasiylik hududining ko‘ngilli qurolli kuchlaridan, xizmat ko‘rsatish vositalari yordamidan foydalanishga vakil qilinadi. 1. Birlashgan Millatlar Tashkilotining strategik rayonlarga qo‘shilmagan barcha rayonlar uchun vasiylik haqidagi bitimlarga taalluqli vazifalarini, jumladan, vasiylik haqidagi bitimlarninng shartlaini, ularga kiritiladigan o‘zgarish yoki qo‘shimchalarni tasdiqlashni Bosh Assambleya amalga oshiradi. 2. Bosh Assambleya rahbarligi ostida ishlaydigan Vasiylik Kengashi shu vazifalarni bajarishda Bosh Assambleyaga yordam beradi. a) Vasiylik hududlarini boshqaruvchi Tashkilot A`zolaridan; b) 23-moddada nomlari ko‘rsatilgan vasiylik hududlarini boshqarmaydigan Tashkilot A`zolaridan; c) Bosh Assambleya tomonidan uch yillik muddatga saylangan, Vasiylik Kengashi a`zolarining umumiy soni vasiylik hudularini boshqaruvchi va boshqarmaydigan Tashkilot A`zolari orasida teng bo‘linishi uchun zarur bo‘ladigan miqdordagi Tashkilotning boshqa A`zolaridan. 2. Vasiylik Kengashining har bir a`zosi yuqori malakali shaxsni o‘zining Vasiylik Kengashidagi vakili etib tayinlaydi. a) Boshqaruvchi hokimiyat taqdim qilgan hisobotlarni ko`rib chiqish; b) Boshqaruvchi hokimiyat bilan maslahatlashgan holda iltimosnomalarni qabul qilish va ko‘rib chiqish; c) Boshqaruvchi hokimiyat bilan kelishilgan muddatlarda tegishli vasiylik hududlariga vaqti-vaqti bilan borib turish; va d) Vasiylik haqidagi bitimlarning shartlariga ko‘ra, yuqorida eslatilgan va yana boshqa ishlarni bajarish. Vasiylik Kengashi har bir vasiylik hududi aholisining siyosiy, iqtisodiy va ijtimoiy taraqqiyotiga, shuningdek, maorif taraqqiyotiga doir anketa ishlab chiqadi. Bosh Assambleya vakolatiga kiradigan har bir vasiylik hududining boshqaruvchi hokimiyati esa shu anketa asosida yillik ma`ruza tuzib, Bosh Assambleyaga taqdim qiladi. 1. Vasiylik Kengashining har bir a`zosi bitta ovozga ega bo‘ladi. 2. Vasiylik Kengashining qarorlari ovoz berishda hozir bo‘lgan va qatnashgan Kengash A`zolarining ko‘pchiligi ovozi bilan qabul qilinadi. 1. Vasiylik Kengashi o‘zining tartibot qoidalarini, jumladan, o‘z Raisini saylash tartibini qabul qiladi. 2. Vasiylik Kengashining majlislari zaruriyatga qarab, majlislar Kengash A`zolarining ko‘pchiligi talabi bilan chaqirilishini nazarda tutgan tartibot qoidalariga muvofiq chaqirib turiladi. Vasiylik Kengashi tegishli hollarda Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengashning va ixtisoslashgan muassasalarning o`zlari manfaatdor bo`lgan masalalar bo‘yicha yordamidan foydalanadi. Xalqaro Sud Birlashgan Millatlar Tashkilotining asosiy sud organi hisoblanadi. U Xalqaro Odil Sudlov Doimiy Palatasi Statutiga asoslangan quyida havola etilayotgan Statutga muvofiq harakat qiladi va ushbu Nizomning ajralmas qismi hisoblanadi. 1. Tashkilotning barcha A`zolari Xalqaro Sud Statutining IPSO facto qatnashchilari hisoblanadi. 2. Tashkilot A`zosi bo‘lmagan davlat, har bir ayrim holda Bosh Assambleyaning Xavfsizlik Kengashi tavsiyasiga muvofiq belgilab bergan shartlari asosida, Xalqaro Sud Statutining qatnashchisi bo‘la oladi. 1. Tashkiotning har bir A`zosi Xalqaro Sudning qarorini o‘zi tomon hisoblangan ish bo‘yicha bajarish majburiyatini oladi. 2. Ish yuzasidan biror tomon Sud qarori bilan o‘ziga yuklangan vazifani bajarmagan taqdirda ikkinchi tomon Xavfsizlik Kengashiga murojaat qila oladi. Xavfsizlik Kengashi esa, zarur topsa, tavsiyalar berishi yoki qarorni ijro etish uchun choralar ko‘rish masalasini hal etishi mumkin. Ushbu Nizom Tashkilot A`zolarining o‘z ixtiloflarini hal etishni mavjud bitimlar asosida yoki kelajakda tuzilishi mumkin bo‘lgan bitimlar asosida boshqa sudlarga topshirishga mutlaqo monelik qilmaydi. 1. Bosh Assambleya yoki Xavfsizlik Kengashi Xalqaro Suddan har qanday yuridik masala bo‘yucha konsultativ xulosalar berishni talab qila oladi. 2. Birlashgan Millatlar Tashkilotining boshqa organlari va Bosh Assambleya bunga istagan vaqtda ruxsat berishi mumkin bo‘lgan ixtisoslashgan muassasalar ham o‘zlarining faoliyat doirasi chegarasida kelib chiqadigan yuridik masalalar bo‘yicha Sudning konsultativ xulosalarini talab qilishi mumkin. Kotibiyat Bosh Kotibdan va Tashkilotga kerak bo‘ladigan xodimlardan iborat bo‘ladi. Bosh Kotib Xavfsizlik Kengashining tavsiyasiga muvofiq Bosh Assambleya tomonidan tayinlanadi. Bosh Kotib Tashkilotning asosiy mansabdor shaxsi hisoblanadi. Bosh Kotib shunday lavozimda Bosh Assambleya, Xavfsizlik Kengashi, Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengash va Vasiylik Kengashining majlislarida qatnashadi va o‘ziga mazkur organlar tomonidan yuklatiladigan boshqa vazifalarni bajaradi. Bosh Kotib Tashkilotning ishi haqidagi yillik hisobotni Bosh Assambleyaga taqdim etadi. Bosh Kotib xalqaro tinchlik va xavfsizlikka tahdid solishi mumkin, deb hisoblangan har qanday masalani Xavfsizlik Kengashiga xabar qilishga haqlidir. 1. Bosh Kotib va Kotibiyat xodimlari o‘z vazifalarini ijro etayotganda Tashkilot uchun begona birorta ham hukumat yoki hokimiyatdan ko‘rsatmalar talab qilmasliklari yoki olmasliklari lozim. Ular o‘zlarining faqat Tashkilot oldida javobgar bo‘lgan xalqaro mansabdor sifatidagi obro‘lariga putur yetkazadigan har qanday hatti-harakatlardan saqlanishlari lozim. 2. Tashkilotning har bir A`zosi Bosh Kotib va kotibiyat xodimlari vazifalarining xalqaro ahamiyatga ega ekanini qat`iy hurmat qilish va ularga o‘z vazifalarini ijro etayotganda ta`sir o‘tkazmaslik majburiyatini oladi. 1. Kotibiyat xodimlarini Bosh Assambleya tomonidan belgilanadigan qoidalarga muvofiq Bosh Kotib tayinlaydi. 2. Ijtimoiy va Iqtisodiy Kengashga, Vasiylik Kengashiga va, zaruriyatga qarab, Tashkilotning boshqa organlariga doimiy ishlash uchun zarur xodimlar ajratib beriladi. Bu xodimlar Kotibiyatning bir qismini tashkil qiladilar. 3. Xizmatga qabul qilish va xizmat shartlarini belgilashda, asosan, ishchanlik, bilimdonlik, halollikni yuksak darajada bo‘lishini ta`minlash zaruriyatidan kelib chiqish kerak. Xodimlarni mumkin qadar kengroq jug‘rofiy asosda tanlashning muhimligiga ko‘proq e`tibor berish kerak. 1. Ushbu Nizom kuchga kirganidan keyin Tashkilotning har qanday A`zosi bilan tuzilgan har qanaqa shartnoma va har qanday xalqaro bitim birinchi imkoniyat bo‘lgan hamono Kotibiyat tomonidan qayd qilinishi va chop etilishi lozim. 2. Ushbu moddaning 1-bandiga muvofiq qayd qilinmagan har qanday shartnoma yoki xalqaro bitimda qatnashuvchi tomonlardan hech biri Birlashgan Millatlar Tashkilotining organlaridan birortasiga shunday shartnoma yoki bitimni asos qilib ko‘rsata olmaydi. Tashkilot A`zolarining ushbu Nizomdan kelib chiqadigan majburiyatlari ularning boshqa biror xalqaro bitimdan kelib chiqadigan majburiyatlariga zid bo‘lib qolgan taqdirda, Tashkilot A`zolarining ushbu Nizom bo‘yicha olgan majburiyatlari ustun kuchga ega bo‘ladi. Birlashgan Millatlar Tashkiloti o‘z A`zolaridan har birining hududida o‘z vazifalarini bajarish va o‘z maqsadlariga erishish uchun zarur bo‘lib qolishi mumkin bo‘lgan huquq layoqatidan foydalanadi. 1. Birlashgan Millatlar Tashkiloti o‘z A`zolaridan har birining hududida o‘z vazifalarini bajarish va o‘z maqsadlariga erishish uchun zarur bo‘lgan imtiyoz va daxlsizliklardan foydalanadi. 2. Tashkilot A`zolarining vakillari va uning mansabdor shaxslari tashkilot faoliyatiga aloqador bo‘lgan vazifalarini mustaqil bajarish uchun zarur bo‘lgan imtiyoz va daxlsizliklardan foydalanadilar. 3. Bosh Assambleya ushbu moddaning 1- va 2- bandlarini tadbiq etish holatlarini aniqlamoq uchun tavsiyalar berishi, shuningdek, Tashkilot A`zolariga shu maqsadda Konvensiyalar taklif etishi mumkin. XVII BOB. O‘TISH DAVRIDAGI XAVFSIZLIK TADBIRLARI Bundan buyon, 43-moddada ko‘rsatib o‘tilgan va, Xavfsizlik Kengashi fikricha, uning 42-moddasiga muvofiq o‘z vazifalarini amalga oshira boshlash imkoniyatini beradigan maxsus bitimlar kuchga kirguncha 1943 yil 30 oktyabrda Moskvada imzolangan To‘rt Davlat Deklaratsiyasi qatnashchilari va Fransiya shu Deklarasiyaning 5-bandidagi qoidalarga muvofiq, xalqaro tinchlik va xavfsizlikni saqlash uchun qanday choralar zarur bo‘lib qolsa, Tashkilot nomidan birgalikda shunday choralar ko‘rish maqsadida bir-birlari bilan va, zarur bo‘lgan taqdirda, Tashkilotning boshqa A`zolari bilan maslahatlashadilar. Ushbu Nizom Ikkinchi jahon urushi tufayli tegishli hukumatlarning shu urush davomida ushbu Nizomni imzolagan davlatlardan har qandayining dushmani bo‘lgan har qanday davlatga nisbatan amalga oshirgan yoki oshirilishini ma`qullagan choralarini aslo yuridik kuchdan mahrum qilmaydi, shuningdek, bunday choralarni qo‘llashiga to‘sqinlik qilmaydi. Ushbu Nizomga kiritiladigan tuzatishlar, ular Bosh Assambleya A`zolarining uchdan ikki qismi ovozi bilan qabul qilinib, Tashkilot A`zolarining Xavfsizlik Kengashi doimiy A`zolarining hammasini qo`shgandagi uchdan ikki qismi ovozi bilan ularning konstitutsiyaviy tartibotiga muvofiq ratifikatsiya qilingach, Tashkilotning barcha A`zolari uchun kuchga kiradi. 1. Ushbu Nizomni qaytadan ko‘rib chiqish maqsadida Birlashgan Millatlar Tashkiloti A`zolarining Bosh Konferensiyasi Bosh Assambleya a`zolarining uchdan ikki qismi ovozi va Xavfsizlik Kengashining istalgan to‘qqiz a`zosining ovozi bilan belgilanadigan muddatda va joyda chaqirilishi mumkin. Tashkilotning har bir A`zosi Konferernsiyada bir ovozga ega bo‘ladi. 2. Ushbu Nizomga Konferensiya qatnashchilarining uchdan ikki qismi ovozi bilan tavsiya etilgan har qanday o‘zgartirish Tashkilot A`zolarining konstitutsiyaviy tartibotiga muvofiq, ularning Xavfsizlik Kengashi doimiy a`zolarining hammasini qo‘shgandagi uchdan ikki qismi tomonidan ratifikatsiya qilingach, kuchga kiradi. 3. Agar shunday Konferensiya ushbu Nizom kuchga kirgan kundan boshlab hisoblaganda Bosh Assambleyaning o‘ninchi yillik sessiyasigacha bo‘lib o‘tmasa, shunday Konferensiya chaqirish to‘g‘risidagi taklif Bosh Assambleyaning shu sessiyasi kun tartibiga kiritiladi va Bosh Assambleya A`zolarining oddiy ko‘pchiligi ovozi bilan va Xavfsizlik Kengashining istalgan yetti a`zosi ovozi bilan Konferensiya chaqiriladi. 1. Ushbu Nizomni imzolagan davlatlar uni o‘zlarining konstitutsiyaviy tartibotlariga muvofiq ratifikatsiya qilishlari kerak. 2. Ratifikatsiya yorliqlari saqlash uchun America Qo‘shma Shtatlari hukumatiga topshirilishi lozim, u har bir yorliqning saqlash uchun topshirilganini Nizomni imzolagan barcha davlatlarga, shuningdek, Tashkilotning Bosh Kotibi tayinlangach, unga ma`lum qiladi. 3. Ushbu Nizom Xitoy Xalq Respublikasi, Fransiya, Sovet Sotsialistik Respublikalar Ittifoqi, Buyuk Britaniya va Shimoliy Irlandiya Qo‘shma Qirolligi va America Qo‘shma Shtatlari va Nizomni imzolagan boshqa ko‘pchilik davlatlar ratifikatsiya yorliqlarini saqlashga topshirgandan keyin kuchga kiradi. So‘ngra America Qo‘shma Shtatlari hukumati ratifikatsiya yorliqlarini saqlashga topshirilganligi haqida protocol tuzadi, bu protokolning nusxalari Nizomni imzolagan barcha davlatlarga yuboriladi. 4. Ushbu Nizomni imzolagan davlatlar Nizom kuchga kirgandan keyin uni ratifikatsiya qilgach, o‘zlarining tegishli ratifikatsiya yorliqlarini saqlashga topshirgan kundan boshlab Birlashgan Millatlar Tashkilotining Dastlabki A`zolari bo‘lib qoladilar. Xitoycha, fransuzcha, ruscha, inglizcha va ispancha matnlari bir xil kuchga ega bo‘lgan ushbu Nizom America Qo‘shma Shtatlari Hukumatining arxivida saqlanadi. Bu hukumat Nizomning tegishlicha muhr bosilgan nusxalarini uni imzolagan boshqa davlatlarning hukumatlariga yuboradi. Birlashgan Millatlar Tashkiloti hukumatlarining vakillari yuqorida bayon qilinganlarning tasdig‘i uchun ushbu Niozomni imzoladilar. Bir ming to‘qqiz yuz qirq beshinchi yil yigirma oltinchi iyunda San-Franisisko Shahrida tuzildi. Navoiy (shahar). Navoiy shahri Navoiy viloyatining maʼmuriy markazi hisoblanadi. Shahar 40°5’4 shimoliy uzunlikda va 65°22’45 sharqiy kenglikda joylashgan. Shahar aholisi 125.5 ming kishini tashkil qiladi. (2005-yil 1-yanvar maʼlumoti boʻyicha) Tarixi. Navoiy shahri ulugʻ oʻzbek mutafakkiri va shoiri Alisher Navoiy sharafiga atab shunday nomlangan. Shaharning hozirgi hududi oldin Karmana deb atalgan boʻlib, Buxoro amirligining bekligi boʻlgan. 1958-yilning sentabr oyida Navoiy shahri sanoatlashgan shahar sifatida tashkil topdi. Shu vaqtdan Navoiy viloyati tashkil topganga qadar Navoiy shahri Buxoro oblasti tarkibida boʻlib keldi. Iqtisodiyoti. Navoiy shahri O'zbekistonning eng sanoatlashgan shaharlaridan biridir. Shaharda Navoiy kon-metallurgiya kombinati, Navoiyazot a/j, Navoiysement a/j va boshqa sanoat ishlab chiqarish korxonalari faoliyat yuritadi. Oʻzbekiston Davlat Jahon Tillar Universiteti. Oʻzbekiston Davlat Jahon Tillar Universitetida barcha keng tarqalgan Sharq va Gʻarb tilllari oʻqitiladi. Kurów. Kurów-Polshaning Janubi-Sharqidagi,Kurówka daryosida joylashgan va Puławy bilan Lublin orasidagi qishloq. Bozor Iqtisodi. Bozor iqtisodiyoti - nima, qancha va qanday ishlab chiqarish zarurligi haqidagi savolga javob topishni to'lig'icha bozor ihtiyoriga qo'yadi. Ya'ni, ishlab chiqariladigan mahsulotlar va uning iste'molchilari to'lig'icha bozor orqali aniqlanadi. Bozor iqtisodiyotini yana "boshqaruvsiz iqtisodiy tizim yaratish ideyasi" ham deb atashadi. 1. Iqtisodiy ozodlikni kafolatlaydi (qancha va kim uchun ishlab chiqarish); 2. Iqtisodiyotning siyosatdan ustunligi kafolatlanadi; 3. Davlat faqat iqtisodiyotga ekstremal zaruriyat holatidagina aralashadi. Bozor iqtisodiyotining kritiklari uni materializmga qattiq tayanishda ayblashadi. Ko'pchilik kritiklar, bozor iqtisodiyoti, umuman olganda har qanday iqtisodiy boshqaruv strategiyasi, ma'lum bir boshqaruv ko'rinishini o'zlashtirishni emas, balki asosiy maqsad sifatida, ushbu strategiya ma'lum bir halqning yashash tarzi, urf-odatlarini o'zida aks ettira olishi lozimligini ta'kidlaydilar. Albatta, sof holdagi bozor iqtisodiyotining mavjud bo'la olmasligi ko'pchilik tomonidan allaqachonlar tan olingan. Harqalay, Milton Friedman kabi bozor iqtisodiyotining bir qator tarafdorlari, aslida mana shu bozor iqtisodiyoti davrida namoyon bo'layotgan va bozor iqtisodiyoti tufayli yuzaga chiqayapdi dev qaralayotgan ko'pchilik hodisalar aslida davlatning noo'rin aralashuvi tufayligina yuz beradi deyishadi. 1. Anti-globalistlar va erkin savdo opponentlari - bu oqim tarafdorlari ko'pincha bozor iqtisodiyotini liberalistik yo'nalishda ekstrim chegarasiga olib borish bu davlatning tashqi savdo ehtiyojlari davlatning strategic zahiralariga rahna solishgacha olib borishi mumkin deya ta'kidlashadi. Bu qarash tarafdorlari millatning dunyo miqyosida tutgan o'rnini birinchi o'ringa qo'yishadi. Harqalay, savdo balansi ushbu oqimlarning yagona argumenti emas. 2. Socialistlar. Bu oqim tarafdorlari alohida e'tiborga molikdirlar. Zero, o'tgan asrning deyarli ohirgi yillariga qadar, socializm bozor iqtisodiytiga munosib raqib degan qarashlar juda rivojlangan edi. 3. Yagona kogortaga keltirish qiyin bo'lgan, ammo qisqacha dinamik opponentlar deb atalishi mumkin bo'lgan kritiklar. Ushbu guruh, principial ravishda bozor iqtisodiyotini funkcionalligini tan olsada, uni ekstrim tarzda mavjud bo'la olishi mumkin emas deb hisoblaydilar. Odatda, ko'pchilik iqtisodiyotchilar mana shu guruhga mansubdirlar. Iste'molchilar. Iste'molchilar - mahsulot ular uchun ishlab chiqarilayotgan va to'lov vositalari bilan ta'minlangan guruh. Bozor iqtisodiyotiga taalluqli termin. System of a Down. System of a Down (baʼzida S.O.A.D. deb qisqartiriladi) — armani-amerikalik rok-guruh, orient nu-metal yoʻnalishida ijod qiladi. Guruh Serj Tankiyan (vokal, klavish), Jon Dolmayan (baraban), Daron Malakyan (gitara, vokal) va Odajyan, Shavo (bas-gitara) dan tashkil topgan. Hamma aʼzolar — armanilar. CMM. Capability Maturity Model (CMM) biror software programmani yozish, yaratishda optimal metod va qollanmalarni o'rganuvchi tashkilot CMM ning yeyingi versiyasi CMMI hisobnlanadi. ISO. Xalqaro Standardlashtirish Tashkiloti. Angliyada II jahon urushidan keyin tashkil qilindan bo'lib hozirgi kunda butun dunyo mamlakatlarida tarqagan.. Shohimardon. Qirg`iziston ichida joylashgan O`zbekistonga qarashli kurort zo'na. Polvontosh. Andijon viloyatining Marxamat tumaniga qarashli posyolka (o'zbekchasini bilmadim:-) Bu shaxarchada sovet paytida ko'p turli millatga mansub xalqlar yashagan. Ko'pchiligi o'zbek, qirim-tatar, rus, kareys, qirg'iz, tojik va b. Adirlardan neft qazib olingan va olinmoqda. Sovet paytida magazinlar, do'konlar moskva, markazdan ta'minlangan. O`zbekiston Elchixonalar va Konsulliklari. Elchixonalar. Iltimos bilganlar bu yerga adresini kiritinglar... Barcha tildagi Wikipedialar. Quyidagi web sahifada barcha tildagi web sahifalarini ko'rishingiz mumkin. Afsuski o'zbek tili ancha orqada 120 chi o'rindan ham pastga tushib ketgan. Vaholanki aholisi nisbatida O'zbekiston dunyo bo'yicha 40 chi o'rinlarda turadi. http://meta.wikimedia.org/wiki/List_of_Wikipedias Soʻx. Qirg`iziston yeri ichidagi O`zbekistonga qarashli anklav. Ochiq Software. Open software - bu butun jamiyat tomonidan programmalashtiriladigan bepul software. Google Scholar. Ilm, fan, maorif, referat, diplom-kurs-doktorlik ishlari tog'risidagi maqolalarni topishga yordam beradi... Rossiya mamlakat tuzulishi. Rossiyaning davlat tuzulishni 1993 yil qabul qilingan Konstitutsiya bilan belgilanadi. Davlat boshlig'i Rossiya federatsiyasining prezidenti - hamda oliy harbiy qo`mondon hisoblanadi - 4 yilga saylov asosida saylanadi. Rossiyaning qonun chiqaruvchi organi 2 palatadan iborat bo'lib Federatsiya Kengashi va Davlat dumasidan iborat. President davlat dumasini ishdan chetlash huquqiga ega. Davlat dumasini yarimi bir mandatli okruglar tizimi bo'yicha saylanadi, ikkinchi yarimi esa partiya ro'yhatlari bo'ycha (2006 yil 7 dekabrdan boshlab partiya ro'yhatlari bo'ycha) Bremen. Bremen () Olmoniyaning shimoli-gʻarbida joylashgan Ganza shaharlaridan biridir. Hessen. Germaniyaning 16 yerlaridan (viloyatga qiyoslasa bo'ladi) biri. Bu yerda Wiesbaden, Frankfurt am Main, Darmstadt, Kassel, Offenbach, Wetzlar, Fulda va Gießen (Giessen) kabi taniqli shaxarlar bor. OPEL, MERCK, WELLA, LEICA va shunga oxshash ko'p yirik firmalarning markazi. Vohidov, Erkin. Erkin Vohidov — taniqli oʻzbek shoiri va jamoat arbobi. 1936 yilning 28 dekabrida Oltiariq tumanida oʻqituvchi oilasida tugʻilgan. Toʻqqiz yoshida otasidan, bir yildan soʻng onasidan ajralgan. Toshkentlik togʻasi Karimboy Sohiboev qoʻlida tarbiyalangan. ToshDU (hozirgi OʻzMU)ning oʻzbek filologiyasi fakultetida (1955—1960) tahsil olgan. Soʻng turli nashriyot va gazeta-jurnallarda ishladi. Respublikamiz yoshlarining birinchi jurnali «Yoshlik»ning asoschisi (1982). U I va II chaqiriq Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisi deputati. Hozir qoʻmita raisi vazifasida ishlamoqda. Keyingi yillarda Oʻzbekiston Oliy majlisining qoʻmita raisi vazifasida ishlamoqda. Uning birinchi kitobi «Tong nafasi» 1961 yilda chop etildi. Shundan soʻng uning «Qoʻshiqlarim sizga» (1962), «Yurak va aql» (1963), «Mening yulduzim» (1964), «Nido» (1964), «Lirika» (1965), «Palatkada yozilgan doston» (1966), «Yoshlik devoni»(1969), «Charogʻbon» (1970), «Quyosh maskani» (1972), «Tirik sayyoralar» (1978), «Sharqiy qirgʻoq» (1981), «Kelajakka maktub» (1983), «Muhabbat» (1984), «Hozirgi yoshlar» (1986), «Iztirob» (1991), «Yaxshidir achchiq haqiqat» (1992) kabi sheʼriy toʻplamlari nashr qilindi. Shoir inson ruhiyatining nozik va ilgʻash mushkul manzaralarini taʼsirchan aks ettiradi. Odamni komil koʻrmoq istagi uning sheʼrlari asosini tashkil qiladi. Istadim sayr aylamoqni men gʻazal boʻstonida, Kulmangiz, ne bor senga deb Mir Alisher yonida. Sheʼriyat dunyosi keng, gulzori koʻp, boʻstoni koʻp, Har koʻngil arzini aytur neki bor imkonida. Ey munaqqid, sen gʻazalni koʻhna deb kamsitmagil, Sevgi ham Odam Atodin qolgan inson qonida. Toshga ham shirin gʻazal baxsh aylagay otash va jon. Shavq oʻti yonsa agar shoir — gʻazalxon qonida. Rost, gʻazal avjida barcha Oy ila Zuhro emas, Koʻp erur somonchilar ham sheʼriyat osmonida. Doʻstlarim, shoir demang, Erkin gʻazal shaydosidir, Yosh dengu maʼzur tuting, sahv oʻlsa gar devonida. Tun Bilan YigʻLabdi Bulbul…. Tun bilan yigʻlabdi bulbul gʻuncha hajri dogʻida. Koʻz yoshi shabnam boʻlib qolmish uning yaprogʻida. Koʻz yumar boʻlsam koʻzim — oldida paydo gul yuzing, Gʻuncha koʻz ochmogʻi bor bulbul koʻzin yummogʻida. Asta barg ostida tinglab yotgan ermish shum sabo, Gʻuncha bulbuldan muhabbat darsin olgan chogʻida. Sevgi sahrosida qolmish necha Majnundan gʻubor, Necha Farhod gardi yotgay Bistunning togʻida. Gʻunchadek chehrangga Erkin jon fido etgay, sanam, Qatra jonidan gul unsin to muhabbat bogʻida. Dildorga Noma Yozdim. Gul boʻylarini bogʻdan keltirgan ey shabboda, Dildorga noma yozdim, yetkur uni havoda. Yetkur uni va lekin, koʻngliga qaygʻu solma, Sharhi dilim etarda boʻlsin tiling navoda. Hasrat toʻla soʻzingdan ozor topar nigorim, Ramzi ishora birlan qilgin uni ifoda. Gulbargi lolani elt, qoʻygin qadah yoniga, Yuz hajrida yurak qon misli qadahda boda. Bu oshigʻing yuzi deb hijron degan baloda. Gul shoxidan tikan uz, gulbargi lolaga sanch. Koʻksimga tigʻ uraymi, hech qolmadi iroda. Men dashti Karbaloni kezmoqqa ham piyoda. Bir tola kiprigimni eltib oyogʻiga qoʻy, Bedor koʻzim yoʻlida har shom ila saboda. Dildorga noma yozdim, yetkur oʻzing, men ojiz, Gul boʻylarini bogʻdan keltirgan ey shabboda. Nashr etilgan asarlari. Saylanma (4 tomlik). T. «Sharq» nashriyot birlashmasi, 2000—2002. Vaxidov E. Lirika. Tashkent Izd. Lit. i iskusstva. 1970. Vaxidov E. Uzelok na pamyat. Moskva. «Sov. pisatel». 1980. Ilmiy adabiyotlar. Inogʻomov R. Shoir boʻlish osonmas… — T. Adabiyot va sanʼat nashriyoti. 1996. Gʻafurov I. Bedor vijdon. «Oʻttiz yil izhori» kitobida. -T. Adabiyot va sanʼat nashriyoti. 1987. Karimov N. va boshqalar. 20 asr oʻzbek adabiyoti tarixi. -T.: «Oʻqituvchi», 1999. Tarjimai xol. Men bir ming tukkiz yuzu uttiz oltinchi yilning… Iuk, men tarjimai xolimni tugilgan kunimdan emas, ilgarirokdan boshlashim kerak ekan. Mening dunyoga keliishm tarixi bunday bulgan: ming tukkiz yuz uttizinchi yilda toshkentlik yosh ishchi Karimjon yigirmabeshmingchilar katorada kollektivlashtirshi iishda katnashshi uchun Fargonaning Oltiarik rayoniga safarbar kilinadi. U oilasi — xotini, chakalok kizi, un besh yoshlik singlisi bilan Oltiarikka kuchib boradi. Usha payt Toshkent pedtexnikumining sirtki tolibasi bulgan singlisi Roziyaxon tez orada geografiya ukituvchisi diplomini oladi va kishlok maktabida dars bera boshlaydi. Takdir kizni bu erda yosh muallim Chuyanboy Voxidovga duch kiladi va bu nikoxdan… Mana endi tarjimai xolimni boshlasam buladi. Men bir ming tukkiz yuz uttiz oltinchi yilning yigirma sakkizinchi dekabrida Fargona oblastining Oltiarik rayonida kishlok ukituvchilari oilasida tugilganman. Bu oilada birinchi farzand kiz bulib, u gudakligida zotiljamdan ulgan ekan. Ukam Elbursni eslayman. Mendan uch yosh kichik edi. Kizamik bilan ogrib ikki yasharligida ulgan. Otamni Oltiarikning ukimishli, obruli odamlaridan bulgan deb eslashadi. Undan dars eshitgan, shogird bulgan, birga ishlashgan odamlar men xar gal kishlokka borganimda — xozir endi u er shaxar tipidagi rayon — otamning ishlarini, gaplarini xotirlab aytib berishadi, kuvnok, dilkash, suzga chechan odam bulgach deyishadi. U tarix muallimi, sung partiya, sovet tashkilotlarida ishlagan. Vatan urushining dastlabki yillarida frontga ketiv, bosh miyasida oskolka jaroxati va upka shamollash kasali bilan kaytib keldi, ming tukkiz yuz kirk beshinchi yilda uttiz uch yoshida Toshkentda Olmazordagi kasalxonada vafot etdi. Bir yildan sung onam xam dunedan utdi. Ikki kiska umrning yolgiz yodgori bulib men toga kulida koldim. Urushdan avvalgi davrdan kuz oldimda kolganlari: otam Margilonga ishga tayinlangan edi. Kech kuz yomgir bilan kor aralash yogib turganda Oltiarikdan Margilonga kuchganmiz. Zanjirgildirakli traktorga pritsep ulangan, unga yuklarimiz, shkaf, sandik, kurpa-tushaklar ortilgan edi. Iulda pritsepning gildiragi arikka tushib ketgan va yuklarimiz agdarilgan edi. Men onam, emizikli ukam bilan kabinada xaydovchi yonida utirgan edik… Tol novdasidan yasab olgan «toychogim»ni minib bilkillagan issik tuprok kuchada chang kutarib chopib yurganlarimni eslayman. Otam frontda ekanida onam kishlok sovetida sekretar vazifasida ishlar, kiyinchilik bilan kun kechirar edik. Juxori poyasini shimib tilimni konatganim, bolalarga kushilib kunjara eganim uchun onam yuzimga shapalok urgani va uzi kechgacha yiglaganini unutmayman. Uylab karasam, bolalik xotiralarimning kupchiligi sheʼrlarga, dostonlarga kuchgan ekan. «Nido», «Kuyosh maskani» poemalari, «Bolalik», «Oksokol», «Bolalik ekanda…» sheʼrlari usha murgak tasavvur, ilk xotiralarning mevasi bulgan. Toshkentda kechgan bolalik va usmirlik yillarimdan kolgan eng yorkin esdaliklar Ostrovskiy nomli pionerlar saroyidagi shoir Gayratiy tugaragi va togamning xonadonida bulib turadigan adabiy suxbatlar bilan boglik. Togam kasbi yurist bulsa xam adabiyot va sanʼatga kizikkan, sheʼriyatni nozik tushunadigan kishi edi. Uyimizga shoir Chustiy, xonandalar aka-uka Shojalilovlar, Maʼrufxuja Baxodirov, keng bilim egasi bulgan olim, tarjimon Alixon Soguniy tez-tez kslib turishar edi. Mening sheʼriyatga kizikishimni sezgan togam bu suxbatlardan meni xam baxramand kilardi. Oddiy pochta xizmatchisi Mulla Shukurjon aka, savdo xodimi Akmalxon akalarning zukko baxslariga maxliyo bulib utirar edim. Ular Xofiz, Navoiy, Bedil, Fuzuliy baytlarini taxlil kilib, xar birlari uzlaricha talkin berib utirishardi. Bu suxbatlar ichkiliksiz, fakat sheʼr va kushik kayfi bilan, askiya zavki bilan muzayyan bulardi. Afsuski, bunday davralar endi kamayib, yukolib bormokda. Pionerlar saroyidagi adabiyot tugaragiga katnashib yurgan vaktimda «Mushtum» jurnalida birinchi sheʼrim bosildi. Sheʼr tagiga 22-maktab 7 «a» sinf ukuvchisi deb ism-familiyam yozilgan edi. Tugarak xakidagi taassurotim ustoz Gayratiy tugrisida yozgan xotiralarimda bayon kilingan. Ellik beshinchi va oltmishinchi yillarni uz ichiga olgan «oltin davrim» talabalii umrimning unutilmas va uzligimdan yiroklashmas bir kismidir. Bu yillarda birinchi sheʼrlar kitobim «Tong nafasi» yozildi, Sergey Esenin sheʼrlaridan tarjimalar kildim. Yozuvchilar Soyuzining yosh ijodkorlar seminaridagi kizgin baxslar, ulug ustozlar Oybek, Gafur Gulom, Abdulla Kaxxor, Mirtemir, Shayxzodalar bilan ilk mulokot va uchrashuvlar, universitet dargoxidagi adabiy muxit xayotimda uchmas iz koldirdi. 1960 yilda universitetni tugatib «Yosh gvardiya» nashriyotiga ishga kirdim. 1963 yilda badiiy adabiyot nashriyotiga utib, to 1970 yilgacha muxarrir, bulim mudiri vazifalarida ishladim. Bu un yil ichida mening ettita sheʼriy kitobim, Esenin, Ukrainka, Svetlovdan kilgan tarjimalarim bosilib chikdi. Xamza nomli akademik teatrda «Oltin devor» (1969) komediyam kuyildi. Respublika Lenin komsomoli mukofotiga sazovor buldim (1967). 1970 va 1975 yillar orasida buyuk nemis shoiri Iogann Volfgang Gyotening «Faust» tragediyasini uzbekchalashtirdim. Bu davr ichida xech bir idorada ishlamadim. Bor vaktim, kuchim, imkoniyatimni shu ishga sarfladim. Umuman, jaxon adabiyotidan, rus klassiklari, Sovet adabiyoti namunalaridan kilgan tarjimalarimni torozuning bir pallasiga kuyib, uz asarlarimni boshka pallaga kuysam, tarjimalar ogirlik kilsa ajab emas. Bu mexnat menga adabiy kardoshlik burchini ado etish barobarida bebaxo ijodiy tajriba, katta sabok maktabi xam buldi. 1975 yilda «Yosh gvardiya» nashriyotiga bosh muxarrir urinbosari vazifasiga tapinlangan bulsam, utgan un ikki yil davomida avval usha nashriyotda bosh muxarrir, sung yangi tashkil kilingan «Yoshlik» jurnalida redaktor bulib ishladim, nixoyat Gafur Gulom nomli adabiet va sanʼat nashriyotida direktorlik vazifasini xam ado etdim. Bu davr ichida undan ziyod kitobim bosilib chikdi, respublika Ezuvchilar soyuzining Xamid Olimjon nomli mukofotini, Xamza nomli Uzbekiston davlat mukofotini oldim, «Xalk shoiri» unvoniga musharraf buldim. Bunday karaganda bitta shoir kilishi mumkin bulgan ishni kilib kuygandekman. Lekin xech kachon uz kilgan ishimdan kunglim tulgan emas. Xamisha yozganimdan yozadiganim muximrok va azizrok tuyuladi. Men ijodiy mexnatni faol jamoat ishlari bilan kushib olib borishdek sharafli vazifa yukini doimo elkamda xis kilaman. Odamlarga fakat sheʼring emas, uzing xam kerakligingni sezish — bu katta baxt. Shuning uchun xam jamoat mexnatidan xech kachon uzimni olib kochgan emasman. Kaynok xayot ichida yashab, ishlab urganganman, gushanishinlik tabiatimga begona. Java. Hozirgi kunda eng keng tarqalgan, populyar programmalash tillaridan biri. Shvetsariya. Yevropa Ittifoqiga kirmaydigan Yevropaning markazida joylashgan mamlakat. Choy. Choy — choy butasi barglarini, haslarini bir necha daqiqaga issiq suvda ivitilishidan tayyorlanadigan ichimlik. Qahva. Qahva qahva daraxtining qovurilgan donlaridan tayyorlanuvchi, keng tarqalgan ichimlikdir. Qahva bilan bogʻliq tijorat IX asrda, Efiopiyada boshlangan. Efiopiyadan u Misr va Yamanga, soʻngra XV asrda Eron, Turkiya hamda shimoliy Afrikaga tarqalgan. Musulmon mamlakatlardan qahva Italiyaga, u yerdan esa Yevropaning boshqa mamlakatlari va Amerikaga yoyilgan. Qahva daraxtining "Coffea canephora" va "Coffea arabica" navlari ekiladi, plantatsiyalar Lotin Amerikasi, Janubi-sharqiy Osiyo va ekvatorial Afrikada joylashgan. Qahva donlari teriladi, saralanadi va quritiladi. Keyin esa 200 °C haroratda qovuriladi, bunda donlardagi uglevodlar quyuqlashadi, rang oʻzgaradi va taʼm paydo boʻladi. Qahva butunjahon sotilishi hajmi boʻyicha ikkinchi oʻrinda turadi (neftdan keyin). Polsha. Pólsha (Pólsha Respúblikasi, bunda mamlakatning rasmiy nomida zamonaviy polyakcha "republika" (respublika) soʻzi emas, balki eski — "Rzeczpospolita" (polyakchadan: Mushtarak narsa) soʻzi ishlatiladi) — Yevropadagi davlat, shimoldan Baltika dengizi bilan yuviladi. Yevropa Ittifoqi aʼzosi. Maydoni — 312,7 ming km². Aholisi — 38,6 mln. odam. Rasmiy til — polyakcha. Din — asosan katolizm, hamda iudaizm, lyuteranlik, pravoslavie; aholining 6 foizi ateist. Davlat boshligʻi — prezident. Qonun chiqaruvchi organ — Ikki palatali parlament: Seym (quyi palata) va Senat (yuqori palata). Poytaxti — Varshava. Maʼmuriy-huduiy taqsimoti: 16 voyevodstvo. Pul birligi — zlotiy. X — XIX asrlar. X asrda Polsha davlati vujudga keldi, xristianlik qabul qilindi (966), 1025dan Polsha — qirollik. XIV asrda Gall-Volin knyazligiga qoʻshilib, totor-moʻgʻul bosqinidan kuchsizlangan gʻarbiy rus yerlariga yurish qiladi. Lyublino birligiga boʻysunib (1569) Polsha Buyuk Litva knyazligi bilan birgalikda yagona davlat — Mushtarak narsani tashkil qiladi. Peterburg konvensiyalariga koʻra 1770 —90-x yillarda Pospolita Nutqi hududi Prussiya, Avstriya va Rossiya oʻrtasida boʻlinib olingan edi (3 boʻlim — 1772, 1793, 1795). Ukrain va beloruslar yashaydigan kattagina yer qismi, rus tarixchilari fikricha Polsha tomonidan XIV—XVI asrlar mobaynida bosib olingan asl rus yerlaridir. 1807da Napoleon I Polsha yerlarining bir qismidan Varshava knyazligini tashkil etdi. Vena kongressi (1814—15) Polshani qaytadan taqsimladi: Varshava knyazligining katta qismidan Polsha Chorligi barpo etildi (Rossiyaga berilgan); Poznanshchina Prussiyaga tegdi, hamda oʻzi bilan birga Sileziya va Pomoryeni saqlab qoldi; baʼzi hududlar Avstriyaga oʻtgan. Polyak milliy-ozodlik harakatlari (1794) (T. Kostyushko boschiligida), 1830—1831, 1846, 1848, 1863—64da bostirilgan. XX asr. 1915—18da, Birinchi jahon urushi paytida, Polsha Germaniya va Avstro-Vengriya tomonidan fath etildi. 1919-21 Sovet-polyak urushi Sovet Rossiyasi magʻlubiyati bilan tugaydi va 1921 yilgi Riga tinchlik shartnomasiga koʻra 1921yili G`arbiy Ukraina va G`arbiy Belarus yerlari Polsha tasarrufiga oʻtadi. 1926da Polshada Yuzef Pilsudskiy boshchiligida avtoritar milliy-separatik sanacion tuzum tuziladi. 1931 yilning 15 iyunida SSSR va Polsha doʻstlik va savdo aloqalari toʻgʻrisidagi Bitimga kelishishadi. 1932 yilning 25 yanvarida SSSR va Polsha oʻzaro hujum qilmaslik haqida Bitimni imzolashadi. 1938da Polsha Germaniya bilan Chexoslovakiyani boʻlib olishadi. Polsha qaramogʻiga koʻmir koni joylashgan Teshin rayoni oʻtadi. O`zbekiston Iqtisodiyoti. O`zbekiston iqtisodi sovet tuzumi davrida asosan qishloq xojaligidan iborat bo`lgan. 1991 yildan beri ancha indutisallashib qolgan. Bunga avtomobilsizlik, yengil sanoat, foydali qazilmalash ishlab chiqarish va qayta ishlash JVlari va boshqalar misol bo'lishi mumkin. Import. Import (lot. "importare" - "olib kirish") - biror molni mamlakatga sotish uchun olib kirish. Import mamlakati, deganda import qilinayotgan mol ishlab chiqarilgan mamlakat tushuniladi. Mobil telefon. Mobil telefon, uyali telefon yoki qoʻl telefoni uyali aloqa tizimi boʻylab ovoz va boshqa axborot uzatuvchi hamda qabul qiluvchi elektron qurilmadir. Zamonaviy mobil telefonlar bundan tashqari internet mijozlari, oʻyinlar, infraqizil va bluetooth portlar, video/fotokamera, MP3 player, radio va hokazo taʼminot bilan qurollangan. Avtomobil. a>'ning "Velo" nomli avtomobili (1894); birinchi avtomobil poygalari qatashchisi. Avtomobil (yunoncha αυτο — "oʻzi" va lotincha mobilis — "harakatlanuvchi", "yuruvchi") oʻz dvigateliga ega, yer sirtida harakatlanish uchun moʻljallangan, relssiz oʻziyurar transport vositasidir. Atamaning koʻpgina taʼriflari avtomobil yoʻlda yurishga moslangan, bittada to sakkiztagacha yoʻlovchi uchun joyli, odatda toʻrt gʻildirakli, va aksar holatlarda yuk enas, balki odam tashishga moʻljallanganligini taʼkidlaydi. Biroq, bunday taʼrif aniq emas, zero shu ishlarni bajaradigan boshqa tur transport vositalari ham mavjud. 2002-yil maʼlumotlariga koʻra, dunyoda 590 million avtomobil bor (taxminan har oʻn bir kishiga bittadan). Etimologiyasi. Avtomobil soʻzi fransuzcha "automobile"dan, u esa oʻz navbatida qadimgi yunon tilidagi αὐτός ("autós", "oʻzi") hamda lotincha "mobilis" ("yuruvchi") soʻzlaridan kelib chiqqan boʻlib, oʻzi, yaʼni hech qanday hayvon yoki boshqa ulov yordamisiz harakatlanuvchi ulovni anglatadi. Tarixi. Benz Patent Motorwagen (1885), tiklangan nusxasi. Birinchi oʻziyurar mexanik ulov yoki avtomobil 1769-yili Nicolas-Joseph Cugnot tomonidan ixtiro qilingan, deb hisoblansa-da, baʼzilar Cugnot'ning uch gʻildirakli mashinasi haqiqatdan ham ishlaganiga shubha bildirishadi, boshqalar esa ilk bugʻ mashinasini Xitoyda iezuit missioneri 1672-yilda yasagan, deb taʼkidlashadi. Nima boʻlganda ham François Isaac de Rivaz, shveysariyalik ixtirochi, birinchi ichki yonuv dvigateli muallifi hisoblanadi; u yasagan dvigatel yoqilgʻi sifatida vodorod va kislorod aralashmasini ishlatib, dunyoda shu tipdagi eng birinchi dvigatel edi. Biroq u Samuel Brown, Samuel Morey va Etienne Lenoir'lar yasagan ichki yonuv dvigatelli ulovlar kabi qoʻpol va beoʻxshov edi. 1881-yilning noyabrida farang ixtirochisi Gustave Trouvé uch gʻildirakli, ishlaydigan avtomobilni namoyish etdi. Bu voqea Parijdagi Xalqaro Elektr Koʻrgazmasida sodir boʻlgandi. 1885-yili Olmoniyaning Manheim shahrida Karl Benz toʻrt qadamli dvigatelga ega avtomobil qurib, keyingi yili, yanvar oyida oʻzining Benz & Cie. shirkati (1883-yili asos solingan) yordamida shu ixtirosi uchun patent oldi. Shu muammo ustida boshqa olmon ixtirochilari (shu jumladan, Gottlieb Daimler, Wilhelm Maybach va Siegfried Marcus) ishlashgan boʻlishsa-da, zamonaviy avtomobilning rasman ixtirochisi, deb koʻriladi. 1879-yili Benz oʻzining ilk dvigateli (1878-yilgi) uchun patent olgandi. Uning koʻpgina boshqa ixtirolari ulovni yurgiza oladigan dvigatel yasashda qoʻl keldi, va 1896-yili Benz birinchi oppozit dvigatel patentladi. 1893-yilda Benz oʻzining toʻrt gʻildirakli avtomobilini namoyish etdi, ungacha taxminan 25 dona Benz ulovlari sotilgandi. Ular Benz'ning oʻzi loyihalagan toʻrt qadamli dvigatellar yordamida harakat qilar edi. Litsenziyalangan Benz dvigatellarini ishlab chiqarayotgan fransiyalik Emile Roger, endi uning avtomobillarini ham sota boshladi. Fransiya avtomobil bozori Olmoniyadagiga nisbatan chaqqonroq boʻlgani uchun ulovlar Roger orqali tezroq sotila boshladi. Daimler va Maybach 1890-yili Cannstatt'da Daimler Motoren Gesellschaft (Daimler Motor Shirkati, DMG) ga asos solishib, shu savdo belgisi ostidagi ilk avtomobilni 1892-yilda sotishdi. 1895-yilga kelib 30ga yaqin DMG avtomobillari sotildi. Benz va Daimler avvalboshda bir-birlarining ishlaridan bexabar boʻlib, mustaqil ishlashgani taxmin etiladi. Daimler 1900-yilda vafot etdi va shu yili, biroz vaqt oʻtib, Maybach Emil Jellinek buyurtmasiga binoan "Daimler-Mercedes" motorini yasadi. Ikki yildan soʻng DMG'da shu motorli avtomobil ishlab chiqarilib, "Mercedes" deb ataldi. Soʻngra Maybach DMG'dan ketdi va oʻz biznesini ochdi. "Daimler" savdo belgisi boshqa ishlab chiqaruvchilarga sotildi. Karl Benz Birinchi Jahon Urushidan soʻnggi Olmoniya iqtisodiyotining ojizlana boshlaganida DMG va Benz & Cie. orasida hamkorlik oʻrnatishni taklif etdi, biroq DMG direktorlar kengashi bu taklifni rad etdi. Ikki shirkat orasidagi muhokamalar bir necha yil oʻtib boshlandi va 1924-yilda ular 2000-yilgacha kuch saqlaydigan "Oʻzaro Manfaatdorlik Shartnomasi"ni imzoladilar. Ikkala tashkilot oʻz belgilarini saqlab qolishsa-da, dizayn, ishlab chiqarish, sotuv, xarid va reklama marketinglarini kelishib loyihalasha boshlashdi. Nihoyat, 1926-yilning 28-iyunida Benz & Cie. va DMG "Daimler-Benz" nomi ostida birlashib, avtomobillarini DMG'ning eng muhim markasi, Maybach loyihalagan "1902 Mercedes-35hp" ulovi va Benz sharafiga "Mercedes Benz", deb atashdi. Karl Benz vafotigacha (1929) Daimler-Benz direktorlar kengashining vakili boʻlib qoldi. 1890-yili fransuzlar Emile Levassor va Armand Peugeot Daimler motorili ulovlar chiqara boshlab, Fransiya avtomobil sanoatini yoʻlga qoʻyishdi. AQShda esa, ilk ichki yonuv dvigatelli mashina 1877-yilda George Selden (Rochester, New York) tomonidan yasalib, 1879-yili patentlandi. Birlashgan Qirollikda ham oʻziyurar ulov yaratishga harakatlar boʻldi, xususan Thomas Rickett ismli ixtirochi 1860-yili bugʻ mashinalari ishlab chiqarishni boshlamoqchi boʻldi. Britaniyaning ilk ichki yonuv motorili avtomobili esa 1894 va 1895 (Frederick William Lanchester) yillarida yasaldi, lekin ommaviy chiqarishga oʻtmadi. Bu sohada Daimler Motor Company (asoschi - Harry J. Lawson, 1896) kashshof boʻldi; ilk ommaviy avtomobillar 1897-yili sotuvga chiqa boshladi. 1892-yili olmon mehandisi Rudolf Diesel "Yangi Ratsional Yonuv Motori" uchun patent oldi. 1897-yilda u ilk Diesel motorini yasadi. 1895-yilda Selden ikki taktli motori uchun AQSh patenti () oldi. Bugʻ, elektr va benzin energiyasidan foydalanuvchi avtomobillar yillab raqobatlik qilishdi va natijada, 1910-larda benzin ishlatuvchi motorlar boshqa tur motorlarni siqib chiqardi. Turli porshensiz rotorli dvigatellar anʼanaviy porshen va tirsakli valli motorlar bilan raqobatlashishga harakat qilishgan boʻlsa-da, faqatgina sanoqli shunday motorlar oz-moz omadga erishishdi (masalan, Mazdaning Wankel motori). Ishlab chiqarish. Ilk bor ommaviy avtomobillarni keng miqyosda ishlab chiqarish 1902-yili Ransom Olds'ning Oldsmobile zavodida yoʻlga qoʻyildi. Bu konseptni keyinchalik (1914-yildan) Henry Ford kengaytirdi. Natijada Ford avtomobillarining har biri har oʻn besh daqiqada zavoddan chiqadigan boʻldi, avtomobilni yigʻish ancha tezlashdi (Ford'gacha bir avtomobil uchun 12,5 kishi-soat sarflanar edi, bu koʻrsatkich keyin 1,5 soatga tushdi), bunday surʼat oʻz davri uchun misli koʻrilmagan edi. Avtomobil ishlab chiqarishda vaqt asosan uni boʻyashga ketadigan boʻldi. Eng tez quriydigan boʻyoq qora boʻlgani uchun, avtomobil zavodi rang-baranglikdan voz kechdi (bu 1926-yilgacha, tez quriydigan loklar ixtiro qilinguncha davom etdi). 1914-yilga kelib avtomobil narxi shu qadar pasaydiki, oddiy zavod ishchisi toʻrt oylik maoshiga Model T sotib olishi mumkin edi. Ford tomonidan joriy etilgan xavfsizlik choralari - ayniqsa har bir ishchiga oʻz ish joyi ajratilishi (bu ishchilarning korxona hududida sangʻib yurishining oldini oladi) - jarohatlar sonini keskin kamaytirdi. Yuqori samaradorlikka erishish uchun yuqori maoshlar tayinlash "Fordchilik" deb atalib, boshqa katta tashkilotlar tomonidan ham qoʻllanila boshlandi. Yigʻish liniyasi - konveyerning samaralari Amerika Qoʻshma Shtatlari iqtisodiyotiga katta yordam berdi. Konveyer ishchilarni muayyan bir xil ishlarni tez-tez bajarishga koʻniktirib, yuksak samaradorlikka erishishni taʼminladi; boshqa mamlakatlarda esa nisbatan kam samarali usullardan foydalanilar edi. Avtomobilsozlik sanoatida bunday usul tezda shuhrat topib, dunyo boʻylab tarqalib ketdi; 1911-yili Ford Fransiya va Ford Britaniya, 1923-yili Ford Daniya, 1925-yili Ford Olmoniya mahalliy shirkatlari ochildi; 1921-yildan boshlab Citroën Yevropa shirkatlari orasida birinchi boʻlib Ford konveyerlarini qoʻllay boshladi. Konveyersiz ishlaydigan avtomobilsozlik shirkatlari sinish xavfiga duch kelishdi; 1930-yilga kelib bunday shirkatlardan 250 tasi yoʻqolib ketdi. Avtomobilsozlik texnologiyasi taraqqiyoti yuzlab kichik shirkatlar raqobatlashuvi tufayli ilgʻorlab ketdi. Shu davr uchun xos muhim ixtirolar safiga oʻt oldirish va elektr starter (Charles Kettering tomonidan Cadillac Motor Company uchun, 1910—1911), amortizator toʻrt gʻildirakli tormozi kiradi. a>, 1927, Amerikaning ilk arzon avtomobillaridan, deb hisoblanadi. Moskva. Moskva—Rossiya Federatsiyasining poytahti, Rossiya Federatsiyasining sub'ekti, Markaziy federal okrugning va Moskva viloyatining markazi, qahramon shahar. Eng katta shahar, eng ahamiyatli transport tuguni, hamda siyosiy, iqtisodiy, ma'daniy va ilmiy davlat markazidir. Matematika. Matematika go'zalligi va keng miqyosining namunasi a> ("z'n"+1 = "z'n"2 + "c") Matemátika (yunoncha "μάθημα" - "bilim", "μαθηματικός" - "bilimni o`rganish") — sonlar, strukturalar, fazolar hamda o`zgarishlarni tadqiq etuvchi fan. Avvalboshda matematika hisoblash, o`lchash, shuningdek fizik jismlar tabiatini deduktiv o`rganish uchun qo`llanilgan. Bundan tashqari matematika matematik bilimlarning samarali uzatilishi uchun rasmiy til taklif etadi. Shuning uchun matematika tabiiy fanlar, iqtisodiyot, modellashtirishda eng muhim vositalardan biridir. Matematika, uslublarning absolyut aniqligi va natijalarning xatosizligi kabi o'ziga xos xususiyatlarga ega. Uning shu xususiyatlari boshqa barcha fanlardan yaqqol ajratib turadi. Eng qadimgi matematikaga oid qo'lyozmalar mil.av. VI-asrda Yunonistonda Yevklid tomonidan yozib qoldiralgan. Keng jamoatchilikda doirasida elementar metemetikakadan foydalaniladi. Qaysiki, uning yozdamida sonlar ustida amallar, amaliy masalalar, oddiy tenglamalar va geometrik obyektlar o'rganiladi. Fizika, kimyo, informatika, iqtisodiyot va xok. sohalarda odatda amaliy matemetika qo'llaniladi. Sof matemetikaning o'zi faqatgina mavhum abstrakt tushunchalarni o'rganib, haqiqiy hayotda amalda mavjud emas. Sof matematikaning ba'zi bir yo'nalishlari falsafa va mantiq chegaralari bilan chambarchas bog'liq. Matematikaning uslub va maqsadlari. Boshqa fanlarga nisbatan matematika, abstraktsiyaning eng yuqori o'lchamdaligi va aniqligi bilan ajralib turadi. Uning bu xususiyati "fanlar podshoxi" deyilishiga sababdir. Matematik bilimlarning nihoyatda mantiqiyligi, inson ongining boshlang'ich aqli yetmasligini namoyish etadi. Matemetik isbotlash xossa va tasdiqlarni haqiqiyligini belgilovchi eng ishonchli uslubdir. XX-XXI asr zamonaviy matematikasi uchun eng yuqori aniqlik darajasiga erishish bu masalani to'liq umumiylashtirishdir. Agar ko'rilayotgan boshlang'ich masalalarga isbot talab qilinmasa (aksioma), unda umumiylashtirish yordamida isbotni keltirib chiqarish mumkin. Tarixi. a>ning "Al-Kitab al-mukhtasar fi hisab al-jabr wa'l-muqabala" asaridan sahifasi Matematika tarixdan ilgarigi davrlarga borib taqaladi. Ya'ni birinchi abstrakt matematik tushuncha bu – natural son. Matemetikaning keng ko'lamda rivoj topishi antik Yunonistonda geometriyadagi katta yutug'lar bilan belgilanadi. Matematikaning paydo bo'lishida har xil savdo-sotiq, yer taqsimlash, qurilishlar va vaqtni o'lchash kabi amaliy masalalarni hal qilish, yechish katta ahamiyat kasb etgan. Matematikaning rivojlanishida o'rta asrlardagi islom dunyosining alohida o'z o'rni bor. U yunon matematikasidan farq qilgan holda, nisbatan ko'proq amaliy xarakterga ega bo'lgan. Matematika asosan savdo-sotiq, kasb-hunar, qurilish, geografiya, astronomiya va astrologiya, mexanika, optika va xok. yo'nalishlarida keng qo'llanilgan. Islom dunyosining madaniy markazi Bog'dod hisoblanib, Bayt al-Hikmaga turli millat olim va ulamolar yig'ilishgan. Abu Abdulloh Muhammad ibn Musa al-Xorazmiy (arab محمد بن موسى الخوارزمي) - ("taxm. 780-850 yillarda yashagan") - mashhur O'rta Osiyolik musulmon matematigi, astronomi, astrologi, geografi, hamda qomusiy olimidir. Ayrim manbalarga koʻra, u forsiy boʻlgan. U, taxminan, 780-yilda Xorazmda (hozirgi Xivada, Oʻzbekiston) dunyoga kelgan va 850-yillarda vafot etgan. Al-Xorazmiy oʻz umrining aksariyatini Bogʻdoddagi Bayt al-Hikmada olim sifatida ishlab oʻtkazdi. Uning Algebra asari chiziqli va kvadrat tenglamalarning tizimli yechimi toʻgʻrisidagi birinchi kitobdir. Shu sababdan, u Diofant kabi "algebra fanining otasi" degan unvonga sazovor boʻldi. Uning hind raqamlari haqidagi Arifmetika asarining Lotin tiliga tarjimasi 12-asrda Gʻarb olamiga oʻnlik raqamlar tizimi haqidagi tushunchani olib kirdi. Al-Xorazmiy Batlimusning "Joʻgʻrofiya" asarini koʻrib chiqib, yangiladi va shuningdek, uning oʻzi ham astronomiya va astrologiyaga oid bir qancha asarlar yaratdi. Matematikaning go'zalligi. Ko'pchilik matematiklar o'z sohasini estetik miqyosda yetakchi deb baholashadi. Haqiqatdan ham, ko'pchilik matematik isbotlar "nodir" hisoblanib, ularning natijalari esa "go'zallik" dir. Ularga misol qilib qo'yidagilarni keltirish mumkin: Tpanstsendent soni, Eyler tenglamasi ("eiπ" + 1 = 0) va xok. Kompyuter. Kompyuter (iglizcha "computer"—"hisoblovchi"), EHM ("Elektron Hisoblash Mashinasi") — begilangan algoritm (kompyuter dasturi) boʻyicha axborotni qabul qilish, qayta ishlash, saqlash hamda natijani chiqarish uchun moʻljallangan hisoblash vositasi. Nokia. Nokia - mobil kommunikatsiya texnologiyalariga ixtisoslashgan dunyodagi yetakchi kompaniyalardan biri. Bosh qarorgohi Finlyandiyaning Espoo shahrida joylashib, hozirda Nokia o'zining eng yetakchi uyali telefonlari bilan ma'lum. Tarix. Kompaniyaning yaratilishi tarixi 1865 yilga borib taqaladi, o’sha yilda Finlyandiyaning Temper shahrida, Fredrik Idestam (fincha "Knut Fredrik Idestam") kichkina qog’oz fabrikasiga asos soldi. Unga tegishli kompaniya 1871 yilda Nokia Ab deb atala boshlashgan. Please join: BOYCOTT NOKIA AND SIEMENS. Nokia & Siemens provide Iran with the technology to scrutinize its people just like Krups in WOII Kompaniyaning nomini kelib chiqish tarixi. Kompaniya o'zining nomini kelib chiqishi, Fredrik Idestam 1868 yilda o'zining ikkinchi qog'oz fabrikasining joyinig nomidan kelib chiqqan. Smartfon. Smartfon (Inglizcha smartphone—"aqlli telefon") uyali telefon hamda qo'l kompyuteri vazifasini bajaruvchi moslama. Smartfonlar asosan qo'yidagi operatsion sistemalarda ishlashadi. Symbian OS. Symbian OS — smartfonlar uchun operatsion sistema. Symbian OS EPOC operatsion sistemasining vorisi bo'lib, ARM processorlarida ishlaydi. TQM. Total Quality Management: Rivojlangan manlakatlarda alohida katta ahamiyatga ega firma yoki organizatsiya bo'lim. Sifat ta'minotiga javob beradi va uni doimiy yahshilash bilan shug'ullanadi. TQM ayniqda Yaponiyada II Jahon urushudan keyin tez rivojlangan. EBay. eBay Inc. — Internet-auksion (asosiy faoliyati), internet-magazin, tezda to`lovni amalga oshirish va VoIP kabi sohalarda hizmat taklif etuvchi Amerika kompaniyasidir. eBay.com saytini boshqaradi, Paypal va Skype kompaniyalari egasi hisoblanadi. UNIX. UNIX ("talaffuzi" "yuniks") — boshqa turdagi EHMlarga o`tkazilishi oson, ayni vaqtda bir qancha vazifani bajara oluvchi, ko`p foydalanuvchili operatsion tizimlar guruhidir. Birinchi UNIX sistemasi 1960 yillarning oxirida — 1970 yillarning boshida AT&T kompaniyasining Bell Labs bo`limida ishlab chiqarilgan. Unix tizimining yuzaga kelishida MULTICS operatsion tizimining ta'siri katta bo`lgan. O`sha vaqtdan buyon, xilma-xil UNIX tizimlari ishlab chiqarildi. Lekin yuridik nuqtai-nazardan ularning faqat ozgina qismi «UNIX» deb atalishga haqlidir, qolganlari esa, «UNIX-simon» (Inglizcha Unix-like) termini bilan ataladi. Isroil. BMT qaroriga koʻra II jahon urushidan keyin tuzilgan Yaqin Sharqdagi davlat. Poytaxti Quddus shahri. Aholisi asosan yahudiy millatiga mansub insonlar.Aholisining beshdan bir qismini arablar tashkil etadi. Falastin. Falastin - Yaqin sharqdagi arab davlati. Tarixi. 1947-yil 29-noyabrda BMT Falastinda ikki davlat — Isroil yahudiy va Falastin — arab davlati tashkil etish haqida qaror qabul qildi. Versal konferensiyasidayoq (1919-yil) Buyuk Britaniya Falastinni boshqarish va u yerda yahudiylar davlatini tashkil etish mandatini olgan edi. Bu davrda Falastinda 100 mingga yaqin yahudiy yashardi. Dunyo bo'ylab tarqalib ketgan yahudiylami bir joyga — Falastinga to'plashda ularning xalqaro tashkiloti katta rol o'ynadi. Bu tashkilot Sion tashkiloti deb ataladi. (Bu nom Falastindagi Sion tog'i nomidan olingan, bu tashkilot yahudiylarni shu atrofda to'planishga da'vat etadi). Ayni paytda sionizm g'oyasi ham vujudga keldi. 1942-yili Falastindagi yahudiylar soni 0.5 mln ga yetdi. Ulardan yaxshi harbiy tayyorgarlikka ega, AQSH va Buyuk Britaniya tomonidan zamonaviy qurollar bilan qurollantirilgan armiya tuzildi. Yahudiylar arablar uchun ajratilgan hududlarni ham ishg'ol qilib oldilar. 1948-yilning 14-mayida yahudiy sionistlar rahnamosi Ben Gurion Isroil davlati tuzilganligini e'lon qildi. Tel-Aviv shahri bu davlatning poytaxti bo'lib qoldi. Falastin arab davlati esa tuzilmay qoldi. Buning oqibatida 1948-yil birinchi isroil-arab urushi yuz berdi. Bu urushda ishtirok etgan arab davlatlari armiyasi yengildi. Chunki ular qoloq, zamonaviy armiyaga ega bo'lmagan davlatlar edi. Yahudiylar Falastin arablarini o'z yerlaridan quvib chiqaraboshladilar. Buning natijasida 0,5 mln falastinlik arablar Livan davlati hududiga qochib o'tishga majbur bo'ldi. Misr, Suriya, Livan, Iordan va Isroil bilan tinchlik shartnomasini imzolashga majbur bo'ldilar. Dunyo sionistik tashkilotlari ko'rsatgan moliyaviy yordam, Germaniyaning Isroilga to'lagan 1 mlrd. $ dollar miqdordagi tovoni hamda AQSH ko'rsatgan katta yordam tufayli Isroil qisqa vaqt ichida qudratli armiyaga ega davlatga aylandi. Yaqin Sharq strategik xomashyo — neftga boy o'lka. U yerda jahon neft zaxirasining 50 foizi mavjud. 1967-yilning 5-iyunida Isroil Misrga yana hujum qildi. Bu urushda Misr armiyasiga juda katta talafot yetkazildi. Urush 6 kun davom etdi. Shu davr ichida Isroil o'z hududidan 2 baravar katta bo'igan arab davlatlari hududlarini bosib oldi. Bu hududlar keyinchalik anneksiya ham qilina boshlandi. Misr Sinay yarim orolini, Suriya Jo'lan tepaligini, Iordan esa Iordan daryosining g'arbiy qirg'og'ini boy berdi. SSSR 10 yil davomida Misr va Suriyaga yetkazib bergan harbiy texnikaning deyarli barchasi Isroil qo'liga o'tdi. G'azo sektori va Falastin davlati poytaxti bo'lishi kerak bo'igan Quddus shahrini ham (arablar yashaydigan qismi) Isroil egalladi. 1967-yil Sudanda arab davlatlari rahbarlarining oliy darajadagi uchrashuvi o'tkazildi. Uchrashuvda Isroil bilan muzokara o'tkazmaslik; Isroilni tan olmaslik va u bilan separat tinchlik shartnomasini imzolamaslik haqida qaror qabul qilindi. Ayni paytda, agar Isroil davlati Falastin arab xalqiga o'z davlatini tuzish imkonini bersa hamda bosib olingan yerlarni qaytarsa, bu qarorni bekor qilish mumkinligini qayd etdi. Isroil ittifoqchilari katta miqdorda yordam ko'rsatishni davom ettirdilar. 1969—1979-yillar oralig'idagi 10 yil ichida Isroil 20 mlrd. dollarlik yordam oldi. Hukumat bosib olingan hududlarga yahudiylarni joylashtirish siyosatini yuritdi. Arab davlatlari ham o'zlarining harbiy salohiyatiarini mustahkamlash choralarini ko'rdilar. SSSR ularga zarur harbiy texnika yetkazib berdi. 1973-yil 6-oktabrda yana arab-isroil urushi boshlandi. Shu kuni Misr-Suriya armiyasi Isroilga hujum qildi. Arab qurolli kuchlari birinchi bor Isroilni og'ir ahvolga solib qo'ydi. Ayni paytda FOTning xalqaro obro'si oshib bordi. 1974-yilda arab davlatlari uni falastin arab xalqining yagona vakili, deb tan oldilar. FOTga BMTda kuzatuvchi maqomi berildi. Isroilning og'ir ahvolga solib qo'yilishi uning ittifoqchilarini befarq qoldirmadi. AQSH isroil-arab munosabatlariga jiddiy aralasha boshladi. Uning maqsadi Isroilning xalqaro obro'sini saqlab qolish edi. Ikkinchidan, arab davlatlarini SSSRdan uzoqlashtirish hamda arablar orasiga nizo solish edi. 1979-yilning 26-martida AQSH Isroil va Misr o'rtasida separat Kemp-Devid (AQSH) bitimi imzolanishiga erishdi. Unga ko'ra, Isroil o'z qo'shinlarini 1982-yil aprelgacha Sinaydan olib chiqib ketishga rozilik berdi. AQSH har ikki davlatga iqtisodiy-harbiy yordam ko'rsatish majburiyatini oldi. AQSH Suvaysh kanalini minalardan tozalab, kemalar qatnovini yo'lga qo'yishda Misrga yordam ko'rsatdi. Arab ekstremistlari Misr Prezidenti A. Sadatning bu siyosatini sotqinlik deb baholadilar va 1981-yilning 6-oktabrida uni o'ldirishga muvaffaq bo'ldilar. 1980—1990-yillarda arab davlatlari o'rtasida Yaqin Sharq masaiasida bo'linish yuz berdi. Boy arab davlatlari — Saudiya Arabistoni, Quvayt, Birlashgan Arab Amirliklari (BAA) va Ummon davlatlari muammoni Isroil bilan kelishuv orqali hal etish kerakligini yoqlab chiqdilar. Iordan va Livan ham keyinchalik shunday qildi. Suriya va Iroq esa tinch kelishuv yo'lini inkor eldilar. 1994-yildan boshlab Yaqin Sharq muammosini hal etish yangi bosqichga kirdi. Isroil Falastin milliy avtonomiyasini tuzishga ijozat berdi. Biroq bir qancha muzokaralar o'tkazilsa-da, Falastin davlatini tuzish muammosi hamon ochiqligicha qolmoqda. 2005-yilda Yosir Arofat vafot etgach, uning o'rniga kelgan Mahmud Abbos bu ishni davom ettirmoqda. 2005-yil avgustidan Isroil G'azo sektoridan 8,5 mingdan ortiq yahudiylarni ko'chirib olib chiqib ketdi. Skype. Skype ("talaffuzi" "skayp") - foydalanuvchilarga internet tarmog`i uzra telefon qilishi imkonini beruvchi dastur. Xizmatning boshqa foydalanuvchilariga (komputerdan komputerga) qo`ng`iroq qilish tekin, biroq oddiy telefon va uyali telefonlarga qo`ng`iroq qilish uchun haqt to`lanadi. Shuningdek, skype qisqa xabar yo`llash, fayllar almashinuvi va video konferensiya kabi xususiyatlarga ham ega. Allergiya. Allergiya (yunoncha αλλεργία — begonaga ta`sir) — organizmning spetsifik holati, allergen ta`sirida yuzaga keladi. Bunda shu organizm shu allergenga sezgir bo`ladi. Gipersezgirlikning tez yoki sekin turlari ko`rinadi. Idiosinkraziyadan antitelolar paydo bo`lishi bilan farqlanadi. Turkiy tillar. Turkiy tillar — O‘zbekiston, Ozarbayjon, Qirg‘iziston, Qozog‘iston, Afg‘oniston, Turkmaniston, Xitoy, Rossiya, Eron, Ukraina va Turkiya davlatlarida keng tarqalgan. Oʻzbekiston telefon kodlari. Toshkent 71. 8–10–998–71 - 7 ta raqamli telefon nomeri 8–10–998–712 - 6 ta raqamli telefon nomeri USB. Universal Serial Bus (USB). Komputerni qo'shimcha Moslamalar bilan bog'lovchi BUS Sistema. Armaniston. Armaniston (Armaniston Respublikasi) poytaxti — Yerevan shahri. BMT aʼzosi. Kavkaz davlatlaridan biri. Eng qadimiy xalqlardan boʻlgan armanilar oʻz urf odatlari, tillari va madaniyatiga ega. PHP. PHP (o´qilishi "Pi Eych Pi") - Script Tili bo'lib, Web Serverda o'zgaruvchan HTML fayllarini yaratishda qo'llanadi. Odatda PHP Ma'lumotlar Bazasi bilan ishlatilinadi. PHP Lisenziyasi orqali tekin tarqatilinadi. (Windowsning ASP'si bilan solishtirish mumkin.) Microsoft. right Microsoft Corporation — xalqaro kompyuter texnikasi korporatsiyasi. Boshshtabkvartirasi Redmond, state Washington da joylashgan. Microsoft Corporation hozirda Microsoft Windows operatsion sistemasi va Microsoft Office bilan mashhur. Kompaniyaga 1975 yil 4 aprelda Bill Gates va Paul Allen tomonidan Albuquerque, New Mexico shtatida asos solingan. Microsoft Windows. Microsoft Windows Microsoft tomonidan shaxsiy kompyuterlar va serverlar uchun yaratilgan operatsion sistemalar oilasining nomidir. ALDI. ALDI (ALbrecht DIscount) Germaniyaning oziq-ovqat va kundalik mollari sotish bilan shugʻullanuvchi biznes tizimidir. ALDI haqida. ALDI ikki aka-uka miliarderlar ism-familiyasi hamda inglizcha "discount" sozlaridan qisqartma hisoblanadi, Albrecht-Discount. Bu firma aslida ikki alohida firma hisoblanadi. Aldi Sued va Aldi Nord markalari bilan farq qilib, Aldi Sued Germaniyaning janubida, Aldi Nord esa, Germaniyaning Shimoliy qismida faoliyat olib boradi. Ular Germaniyada oziq-ovqat va kundalik ehtiyoj mollarini sotuvchi yirik supermarket tizimiga egalik qilishadi. Biroq, Aldi supermarketlar tizimi bugungi kunda nafaqat Germaniya balki butun Yevropa bo'ylab hamda boshqa qitalarda koplab shubalariga ega. Masalan, Avstriya va Sloveniyada Aldi dukonlari Hofer nomi bilan mashxur. Aldi tizimining yillik daromadi 37 milliard dollar deb baholanadi. Qisqa Tarixi. Kompaniya aka-uka Teo va Karl Albrextlar tomonidan 1948-yilda, Germaniyaning Essen shahrida asos solingan. 1961-yilda Aka-ukalar sigaret sotish masalasida kelisha olmay, ikki alohida firmaga ayrilishgan. Biroq, bugunga kelib, sigaretlar sotilishiga ilgari qarshi bolgan Aldi Sued egasi Karl, 2003-yildan boshlab sigaret sotilishiga o'z ruxsatini bergan. Aldi dunyoda. Aldi Nord do'konlari Shimoliy Germaniyadan tashqari, Belgiya,Daniya, Fransiya, Lyuksemburg, Gollandiya, Ispaniya va 2006 yildan Portugaliyada faoliyat olib boradi. Polshada ham shubalari ochilishi kutilmoqda. Aldi Sued esa, Janubiy Germaniya, Avstriya, Sloveniya, Irlandiya, Birlashgan Qirollik, Shvetsariya, Avstraliya va AQShda shubalarini ochgan. Tijorat siyosati. Bu supermarketlarni barcha davlatlarda haridorlarni o'ziga jalb qiluvchi asosiy jihati ularda sotiladigan mollarning arzonligidir. Aldi Yevropadagi diskaunter do'konlardan hisoblanadi. O'ziga xos jihatlarda yana biri, bu do'konda ishlaydiganlar barcha vazifalarni bajarishlari shart, yani kassada ishlashdan tortib, maxsulotlarlarni joylashtirish va dokonda tozalashgacha. Shu yosinda supermarket ishchi kuchiga sarflanadigan xarajatlarini qisqartirish imkoniga ega boladi. Bunga qoshimcha ravishda dokonlarda mahsulotlar ustma-ust katta miqdorda joylashtirilib, rastalarni tez-tez toldirib turish uchun ortiqcha ishchilarni olishga hojat qolmaydi. Aldi dokonlarida, Ovruponing kopchilik dokonlarida bolgani kabi, mijozlar selofan paketni sotib olishlari shart (hatto, Avstraliya va Birlashgan Qirollikda ham), chunki bu umumiy atrof muhitni asrash siyosatiga muvofiqdir. Biroq, misol uchun AQShdagi ALDI dokonlarida bu tajriba yolga qoyilmagan. Aldiga munosabat. Germaniyada 1990-yillargacha Aldi, kambag'al va quyi tabaqa insonlar harid qiladigan do'kon hisoblanardi. Biroq GFR va GDR birlashgach, ko'plab nemislar xaridlarida iqtisod qilishga majbur bolishdi. Shuningdek, 1999-yilda yevro pul birligi kiritilganda, omma fikrida pul almashinuvi davrida dokonlar maxsulot narxlarini oshirgan deb hisoblagan bir paytda, Aldi "bugun va avval" degan yozuv bilan yevro hamda nemis markasi qiymatida narxlarni korsatgan. Bu albatta, Aldi obrusining kotarilishiga olib kelgan. Biroq, Birlashgan Qirollik, Avstraliya va hatto Germaniyaning ozida Aldi dokonlari jamiyatning kam taminlangan tabaqalari harid qiladigan joy degan umumiy fikr saqlanib qolgan. Turkiy Olimlar. Qadimda turkiy olamlar juda ko'p o'tgan. Ularning ko'pchiligi bir nechta sohalarda ilmiy asarlar yaratishgan, yani qomusiy olim b'lishgan. Buyuk Ipak Yo'li. Qadimda sharq bilan g'arbni bo'g'lab turgan savdo yoli Dengiz, okean yo'llari ochilmasdan oldin bu yo'llar muhim ahamiyat kast etgan. Buyuk Ipak yo’li – insoniyat rivojlanishi tarixining, uning birlashuvga hamda madaniy qadriyatlari bilan almashishga, hayotiy fazo-yu mahsulotlarni sotish uchun bozorlarga erishishga intilishining o’ziga xos bo’lgan hodisasidir. Sharqda aytiladigan naqlga qaraganda: «O’tirgan – bo’yra, yurgan - daryo». Harakatlanish – bu hayotdir, sayohat qilish, jahongashtalik doimo taraqqiyotning harakatlantiruvchi kuchi bo’lgan edi. Insoniyat tarixida eng ulkan bo’lgan ushbu qit’alararo savdo yo’li Yevropa va Osiyoni bir-biriga bog’lab, o’tmishda antik Rim davlatidan to Yaponiyaning qadimgi poytaxti Nara shahrigacha cho’zilgan edi. Albatta, sharq va G’arb o’rtasidagi savdo o’tmish qa’riga cho’kkan qadim-qadim zamonlardan beri olib borilar edi, lekin bu kelgusida bunyod etilgan Buyuk yo’lning aloxidagi qismlari edi. Savdo aloqalari hosil bo’lishiga Markaziy Osiyo tog’larida yarim qimmatbaho toshlar – Sharqda nihoyatda qadrlangan lazurit, nefrit, aqiq, feruzalar qazib chiqariladigan konlarni topib, qazib olish ko’p jihatdan ko’maklashgan. Masalan, Markaziy Osiyodan Eronga, Mesopotamiyaga va hatto Misrga lazurit toshi yetkazib beriladigan «lazurit yo’li» mavjud edi. U bilan bir paytda «nefrit yo’li» ham tarkib topgan, bu yo’l Xotan va Yorkent tumanlarini Shimoliy Xitoy mintaqalari bilan bog’lar edi. Bundan tashqari, Old Osiyo mamlakatlariga So’g’diyona va Baqtriya davlatlaridan aqiq toshlari olib ketilar edi, Xorazmdan esa feruza keltirilgan. Bu yo’nalishlarning barchasi oxir-oqibat Buyuk Ipak yo’liga kirib mujassamlashgan. Markaziy Osiyodan G’arbga va Janubga o’tkazilgan karvon yo’llarini hamda Xitoydan Sharqiy Turkistonga olib boradigan yo’llarni o’zaro bog’lab bergan buyuk yo’lning haqiqiy boshlanishini tarixchilar eramizdan avvalgi ikkinchi asrning o’rtalarida, deb hisoblaydilar, o’sha davrda xitoyliklar uchun ilk bora G’arb o’lkalari – Markaziy Osiyo davlatlari kashf etilgan edi. Shuni aytib o’tish lozimki, bu yo’l hech qachon yagona bir yo’l bo’lmasdan, balki azim bir daraxtning sadasiga o’xshash tarzda shoxlanib ketgan turli-tuman yo’nalishlarni o’z ichiga olgan edi. Masalan, Osiyoni sharqdan g’arbga qarab kesib o’tuvchi asosiy yo’llardan biri qadimiy Xitoyning poytaxti Chanan shahrida boshlanib, uning shimoli-g’arbiy chegaralarigacha Gobi sahrosining cheti bo’ylab ketgan, keyin sharqiy Turkiston orqali o’tgan. Tyan-Shan tizmasi dovonidan oshib o’tgan karvonlarinng bir qismi Farg’ona vodiysi va Toshkent vohasi orqali So’g’diyonaning poytaxti Samarqandga, Buxoroga, Xorazmga olib borgan, keyin esa Kaspiy dengizi qirg’oqlariga yetib kelar edi. Karvonlarni gbir qismi Samarqanddan chiqib, Baqtriyaga borar va Qashqadaryo vodiysi dan o’tib Termiz shahriga kelar edi, u yerdan Amudaryodan kechib o’tib, Janubga, Baqtralar va Hindistonga qarab ketar edi. Yo’lning yana bir yo’nalishi Tarim shahridan chiqib, Takla-Makon sahrosini janub tarafidan aylanib o’tib, Xotan va Yorkent shaharlari orqali Baqtraga (shimoliy Afg’oniston) va Marvga kelar edi, bu yerdan karvonlar Eron, Suriya davlatlari orqali o’tib, O’rta Yer dengizi bo’yiga yetib kelar edi, mahsulotlarning bir qismi dengiz yo’li bilan Rim va Yunonistonga kelib tushar edi. Nomidan ham ma’lum bo’lishicha, karvon yo’llaridagi savdoning asosiy buyumi butun jahonda juda qimmatbaho bo’lgan ipak mahsulotlari edi. Masalan, o’rta asrlarning dastlabki davrida ipak eng qadrli hisob-kitob birligi bo’lib, hatto tillani muomaladan siqib chiqaradigan darajagacha chiqar edi. Masalan, So’g’diyonada bir otning narxi o’nta ipak kiyimliklariga tenglashtirilgan. Ipak bilan bajarilgan ishlar evaziga, navkarlarni yollash uchun to’lov qilinar, ipak bilan hatto sodir etilgan jinoyat evaziga xun to’lash mumkin edi. Ushbu karvon yo’llarini birinchi bo’lib venetsiyalik savdogar Marko Polo «ipak yo’li» deb nomlagan edi, u yevropaliklardan birinchi bo’lib Xitoy imperiyasining chegaralariga yetgan. «Buyuk Ipak yo’li» atamasini esa nemis tadqiqotchisi Ferdinand Rixtgofen 1877- yilda o’zining «Xitoy» nomli fundamental asarida ilk bora ilmiy tarzda kiritgan. Ipak qit’alararo yo’l orqali tashib o’tiladigan asosiy mol bo’lsa ham, lekin yagona emas edi. Markaziy Osiyodan Xitoyda juda qadrlanadigan otlar, tuyalar, harbiy anjomlar va qurol-yarog’lar, oltin va kumush, yarim qimmatbaho toshlar va shisha buyumlar, teri va jun-mo’ynalar, gilamlar-u ip-gazlama matolar, zar tikilgan matolar, o’ziga xos antiqa mevalar – tarvuzlar, qovunlar va shaftolilar, yirik dumbali qo’ylar va ovchi itlar, qoplonlar va arslonlar olib chiqib sotilar edi. Xitoydan karvonlar chinni va metall idishlarni, laklangan buyumlar va pardoz-upalarni, choy va guruchni olib kelishar edi. Savdogarlarning yo’l to’rvalarida turli-ituman noyob buyumlar, fil qoziq tishlari, karkidon shoxlari, toshbaqa toshlari, ziravorlar va ko’pgina boshqa xil mollar topilar edi. Buyuk ipak yo’li orqali nafaqat savdo karvonlari, balki xalqlarning erishgan madaniy yutuqlari, ma’naviy qadriyatlari, diniy g’oyalari ham jahonga tarqalib borar edi. Buddizm Kushan davlatidagi boshqa dinlar bilan birga hukm surgan bo’lib, bu yerdan to Xitoygacha tarqalgan. Eramizning birinchi asrlarida Kichik Osiyodan bu yerga xristianlik dini kelib yetgan. Arab xalifaligining qattiqqo’l harbiy navkarlari VII asrda islom ta’limotini olib kelganlar. Savdogarlar va targ’ibotchilarning o’tkazgan yo’llari bo’ylab mo’g’ula sahrolaridan Yevropa tekisliklarigacha Chingisxon sahroyi bosqinchilari quyundek o’tgan. Buyuk Ipak yo’lining qoq yuragi bo’lgan Samarqand shahridan o’rta asrlardagi Sharqning buyuk sarkardasi Temur o’z yurishlarini boshlab, zafar quchar edi. Bundan tashqari, karvon yo’llaridan asrlar bo’yi allomalar, tadqiqotchilar ham sayohat qilar edi. Xitoy ruhoniysi Syuan Tszyan va venetsiyalik savdogar Marko Polo, arab sayohatchisi – savdogar Ahmad ibn Fadlan va bavariyalik sarkor Shiltberger, vengriyalik tadqiqotchi Arminiy Vamberi hamda shvetsiyalik geograf Sven Xedin, rus olimi Aleksey Fedchenko va frantsiyalik jurnalist ayoli Ella Mayyar, amerikalik geolog olim Rafael Pampelli va frantsiyalik sayohatchi Jozef Martenlarning yo’lda qayd etgan yozuvlari va ilmiy asarlaridan biz Buyuk Ipak yo’li bo’ylab yotgan mamlakatlarda yashagan xalqlarning tarixini, ularning urf-odatlari va an’analarini bilib oldik. Sharq va G’arbni o’zaro bog’lagan bu beqiyos buyuk yo’lni bunyod etgan xalqlarning tirik bir xotirasi qadimiy O’zbekiston shaharlari Samarqand, Buxoro, Xiva, Shahrisabz, Termiz, Toshkent shaharlari bo’lib, ularning me’morchilik yodgorliklari Buyuk Ipak yo’lining ko’p asrlik tarixini o’zida mujassam etadi. Fiqh. Fiqh (Arab tilida:فقه) Islom dini huquqshunosligidir. Fiqh musulmonlar hayotini diniy jihatdan tartibga solish maqsadida Islom Huquqshunos(arab tilida: Ulamo)lari tarafidan Ilohiy Huquq(Shariat)ga zamonaviy muammolarni hal qilishga qaratilgan qo`shimchalar(Arab tilida: fatwa) kiritish orqali Shariatni kengaytirishdir. Laptop. a> X31 (12 dyumli ekran) va IBM T43 (14 dyumli ekran) noutbuklari Laptop (yoki "noutbuk") - mobil foydalanish uchun mo`ljallangan qo`lda ko`tarib yuriladigan kichik shaxsiy kompyuter turi. Mannheim. Mannheim, (o'zb Manhaym) Germaniyaning industriyasi ko'p bo'lgan shaharlaridan biri. Ludwigshafen va Heidelbergga yaqin. Bu yerda Berlindagi kabi turklar ko'p o'rnashgan. Frankfurt am Main. Nemislarning asosiy Moliyaviy markazi bo'lgan shaxar. Sug'urta. Biror tahlikani oldini olish haqqini sotib olish, yani riskni sotib olish. Insurance, Versicherung,Straxovaniye... O'zbekiston Respublikasida faoliyat olib boruvchi su'urta kompaniyalari royxati Uyg'uriston. 350px Uyg'uriston Xitoy'da rasmi Shinjong Uyg'ur Avtonom Rayonining (Xitoyche: 新疆维吾尔自治区, Uyg'urcha: شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونى, yaki, Sharqi Turkiston) Xitoyning yer kölimi eng chong bolghan ölke we aptonom rayon derijilik böliki. Uyghur aptonom rayunining jughrapiyilik tüzülishi tehritaghliri teripidin shimalda jongghariye oymanliqi we jenupta tarim oymanliqi dep ikkige bölinidu. Aptonom rayundiki eng töwen nuqta yer yüzidin 155 mitir töwen bolghan turpan oymaliqidur (turpan oymanliqi jonggu boyichimu eng töwen nuqta we dunyadiki ölük déngizdin qalsa ikkinchi eng töwen nuqta bolup hisaplinidu). Eng égiz nuqtisi bolsa yer yüzidin 8611 mitir égiz bolghan pamir choqqisidur. Shinjang-qirghizistan chigirisi tengritaghlirining üstige toghra kilidu. Torgha éghizi (3752 mitir igizlikte) bu chigirining üstige jaylashqan. Qaraqurum yuqiri süretlik tashyoli pakistanning islamabad shehri bilen qeshqer shehrini «xonjirap éghizi» arqiliq tutashturup turidu. Xoshniliri töwendikidek: ölkiler: tibet (shizang), gensu (kengsu), chingxey döletler: mongghuliye, rossiye, qazaqistan, qirghizistan, afghanistan, pakistan, hindistan. == Nopus qurulmisi (démografiyisi) == 250px Shinjang uyghur aptonom rayuni uyghur, qazaq, qirghiz qatarliq türük til sistémisidiki we bashqa milletlerning makanidur. Yuqiriqi milletlerdin bashqa yene xenzu, xuyzu, özbék, shiwe, ros qatarliq milletler yashaydu. Xenzularning nopusi 1949 yilidiki %6 din hazirqi %40 pirsentke kötürülüp, aptonum rayundiki nopusi eng chong bolghan milletler qatarigha ötti. DAAD. DAAD nemis oliy o`quv yurtlarining o`z-o`zini boshqarish tashkilotidir; unga 231 a'zo bo`lgan oliy o`quv yurtlari va 126 studentlar tashkilotlari kiradi. DAAD tashqi madaniy siyosat va shu bilan birga oliy ta'lim, ilm va rivojlanishlar siyosati o`rtasida almashinuvni ta'minlaydi; u bundan tashqari Yevropa Ittifoqi dasturlarining milliy tashkilotidir. Kelajakdagi ilm va siyosat sohasining boshqaruvchi kuchi bo`lmish yosh chet ellik olimlarni qo`llab-quvvatlash va ularni Germaniya hamkorlari va do`stlari bo`lishlariga erishish. Germaniya yosh olimlarini kelajakda ilm va madaniyat, iqtisod va siyosat sohasining boshqaruvchi kuchi sifatida qo`llab-quvvatlash va ularni xalqaro va xalqaro madaniy ruxda etishishlarini ta'minlash. Germaniya jahon bo`yicha ilmiy rivojlanishlarning asosiy manzillaridan biri bo`lib qolishini ta'minlash maqsadida nemis universitetlarini xalqaro pogonaga ko`tarilishini qo`llab-quvvatlash. Germanistika va nemis tili (adabiyot va mamlakatshunoslik bilan birga) o`rganilayotgan, tanlangan chet el oliy o`quv yurtlarini nemis tilini madaniyat va so`zlashuv tili sifatida mazmunini oshirish va Germaniyaga bo`lgan qiziqish, u va uning madaniy merosi haqidagi bilimlarni oshirish maqsadida qo`llab-quvvatlash. Rivojlanayotgan va O`rta va Sharqiy Yevropaning o`tish davri mamlakatlarida ilmiy rivojlanishni ularni iqtisodiy va demokratik reformasini rivojlanishini ta'minlash maqsadida qo`llab-quvvatlash. 200dan ortiq dasturlar hamma sohalar hamda hamma mamlakatlar uchun ochiq va chet elliklar va nemislarga bir xil yordam beradi. Alohida ajratiladigan stipendiyalar va institutlararo hamkorliklar orqali DAAD 75 yildan beri ilmiy infrastuktura ustida ish olib boradi, u Germaniyaning ilmiy va ta'limiy sohasini jahon ilmiy birlashmasi bilan boglaydi. 1925 yildan beri DAAD bir milliondan ortiq kishini stipendiya bilan qo`llab-quvvatladi. O`tgan yilning o`zida DAADning umumiy balansi 74 761 studentlar va tadqiqotchi olimlar (22 799 Yevropa Ittifoqi stipendiatlari bilan birga) qo`llab-quvvatlanganliklarini ko`rsatdi. Bu turdagi qo`llab-quvvatlashlar bilan birga keyingi yillarda oliy ta'lim tizimini yaxshilashga qaratilgan loyihalar amalga oshirildi. Rivojlanayotgan xalqaro musobaqa bilan bogliq holda bu marosimlar universitetlarning va ilmiy rivojlanishni xalqaro miqyoga chiqishiga qaratilgan. Bunda tadqiqotlar va ta'lim sifatini yaxshilash olga suriladi hamda ikki va kop tomonlama hamkorlik dasturlari o`tkazishga yordam ko`rsatiladi. DAAD asosan federal byudjet tomonidan, yani Tashqi Ishlar Ministrligi tomonidan (50% ga yaqin), ilm va tadqiqot bo`yicha Federal Ministrlik (30% ga yaqin) tomonidan hamda Iqtisodiy Hamkorlik va Rivojlanish bo`yicha Federal Ministrlik tomonidan (8% ga yaqin) ta'minlanadi. 600 dan ortiq oliy o`quv yurtlari 80 dan ortiq stipendiatlar va projektlar tanlanishi bo`yicha komissiyada a'zodirlar va ular arizalarni hujjatlar sifatiga va erishilgan natijalarga qarab baholashadi. DAADning faoliyati haqidagi to`liq ma'lumotni quyida olishingiz mumkin: www.daad.de. Mezarkabul. Pentagram (Turkiyadan tashqarida "Mezarkabul") Turk heavy metal/power metal guruhi boʻlib, aʼzolari 304;lkan (vokal), Hakan Utangaç, Metin Türkcan, Tarkan Gözübüyük va Cenk Ünnüdir. Tarixi. Pentagram 1986 yili Istanbulda gitarist Hakan Utangaç va barabanchi Cenk Ünnü tomonidan tashkil etilgan. 1987 yilda bassist Tarkan Gözübüyük guruhga qoʻshiladi va ular jonli koncertlar berishni boshlashadi. Ularning birinchi relizi 1990da boʻlib oʻtadi("Pentagram" albomi). 1992da esa ikkinchi gitarist Demir Demirkan va vokalist Ogün Sanlısoy jamoaga qoʻshiladi. Shu yili ular oʻzlarining Trail Blazer albomini chiqarishadi, muxlislari soni esa ham Turkiya, ham dunyoda keskin oshib boradi. Keyingi uch yilni vatanlarida va dunyo boʻylab turlarda oʻtkazishdi. 1995da vokalist Murat İlkan Ogün oʻrniga keladi va ular yangi, "Anatolia" albomi ustida ish boshlashdi. "Anatolia" Turkiyada 1997da chiqarildi va bir necha hafta oʻtgach Century Media Pentagramning jahon boʻylab relizini tashkil etdi. Ular 1998da 305; "(tarjimasi Popchilar tashqari)" nomli jonli albomini chiqarishdi. Gitarist Demir Demirkan guruhni tark etgach, vaqtinchalik Onur «Mr. Cat» Pamukçu bilan almashtirildi. Ular keyingi albomlarini yozishni 2000da Istanbuldagi oʻz studiyalarida boshlashdi. Gitarist Metin Türkcan guruhga rasman shu tayyorgarliklar paytida kelib qoʻshildi. Ular 17 qoʻshiq chiqarib, Ularni ikkita CDga boʻlishga qaror qilishdi. 2001da Unspoken albomining dunyo boʻylab relizi boʻlib oʻtdi. Bir Turkiyada faqatgina 2002da chiqarildi. Turkiyada ular Pentagram nomini ishlatishadi. Biroq AQSHda Pentagram, degan doom metal guruhi boʻlganligi uchun ular xorijda Mezarkabul "(tarjimasi MozorQabul)" nomi bilan taniqli. Chat. Internetda bevosita gaplashish sayti yoki portali. Hozirgi kunda bu matn, ovoz va kamera yordamida ham amalga oshiriladi. Tatariston. Tatariston Respublikasi ("Татарста́н";) — Rossiya Federatsiyasi tarkibidagi huquqiy va demokratik davlat, Volgaboʻyi federal okrugi tarkibiga kiradi. Rossiya va dunyoda iqtisodiy jihatdan rivojlangan hududlardan biri. Kirov, Ulyanovsk, Samara, Orenburg viloyatlari,Mariy El, Chuvashiston, Boshqirdiston, Udmurtiya respublikalari bilan chegaradosh. Aholisi. Tatariston aholisi 2008-yilga kelib — 3762,8 ming kishini tashkil etadi. Shahar aholisi — 74,5 % (2005). Aholi zichligi — 55,4 kishi./km (2005). Tatarlar 52,9 %,Ruslar 39,5 %,Chuvashlar 3,35 %,Udmurtlar|| 0,64 %,Ukrainlar 0,63 %,Mordva 0,62 %,Mariylar 0,5 %, Boshqirtlar 0,4 % Samsung. J. Koreyadagi katta transnatsional firmalardan biri. Elektronika... Xаlqаrо tаshkilоtlаr. O`zbеkistоn Rеspublikаsi а’zо bo`lgаn хаlqаrо tаshkilоtlаr ro`yхаti. N Qisqartirilgan nomi Tashkilotlarning to`liq nomi UNIDO Sanoat Rivoji bo`yicha Birlashgan Millatlar Tashkiloti UN ESCAP Osiyo va Tinch okeani uchun Birlashgan Millatlar Tashkilotining Iqtisodiy va ijtimoiy komissiyasi United Nations Economic and Social Commission For Asia and the Pacific UNCITRAL Xalqaro savdo huquqi bo`yicha BMTning komissiyasi UNDP Birlashgan Millatlar Tashkilotining rivojlanish dasturi UNESCO BMTning ta’lim,fan va madaniyat bo`yicha tashkiloti The United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization UNCTAD Savdo va rivojlanish bo`yicha BMTning Konferentsiyasi United Nations Conference On Trade and Development 8. ESE Evropa uchun BMTning iqtisodiy komissiyasi IBRD Jahon tiklanish va taraqqiyot banki International Bank for Reconstruction and Development OSCE Evropa hamkorlik va xavfsizlik tashkiloti Organization For Security and Cooperation in Europe EBRD Evropa Tiklanish va taraqqiyot banki European Bank for Reconstruction and Development ICAC Paxta bo`yicha xalqaro maslahat qo`mitasi 30. AEXT Atom energiyasi bo`yicha xalqaro agentlik 32. INTELSET Yo`ldosh aloqasi xalqaro tashkiloti 1. Vеngriya Rеspublikаsining sаvdо vаkоlаtхоnаsi j-b YAnоsh Vаnik 2. Bеlgiya qirоlligining sаvdо vаkоlаtхоnаsi j-b Аlеksаndr Хudоkоrmоff 3. Аmеrikа sаvdо pаlаtаsi j-b Rоbеrt Хоrtоn 1. BMT j-b Kоnrоy Richаrd Jоn 2. Nаrkоtiklаr nаzоrаti vа jinоyatchilikning оldini оlish bo`yichа BMT dаsturining Mаrkаziy Оsiyodаgi mintаqаviy vаkоlаtхоnаsi х-m Аntаnеllа Dеlеddа 3. BMTning milliyхаlqlаr Fоndi j-b Pir Zibеn 4. Qоchоqlаr bo`yichа BMTning Оliy Kоmissаriаt bоshqаrmаsi j-b Pitеr Nikоlаus 5. BMTning bоlаlаr fоndi vаkоlаtхоnаsi (YUNISЕF) х-m Brеndа Vigо 6. BMTning tа’lim, fаn vа mаdаniyat mаsаlаlаri bo`yichа vаkоlаtхоnаsi j-b Bаrri Lеyn 7. Butunjаhоn sоg`liqni sаqlаsh tаshkilоtining vаkоlаtхоnаsi j-b Аrun Nаndа 8. Еvrоpаdа хаvfsizlik vа hаmkоrlik Mаrkаzi ОBSЕ j-b Ахmеt Erоzаn 9. Хаlqаrо qizil хоch qo`mitаsining vаkоlаtхоnаsi j-b Kоnо P’еr-Аndrе 10. Хаlqаrо qizil хоch vа qizil yarim оy jаmiyatlаri fеdеrаtsiyasining vаkоlаtхоnаsi 1. Jаhоn bаnki vаkоlаtхоnаsi j-b Devid Pirs 3. Еvrоpа Tiklаnish vа Tаrаqqiyot bаnki vаkоlаtхоnаsi j-b Kеndzi Nаkаzаvа 4. Хаlqаrо Mоliya kоrpоrаtsiyasi vаkоlаtхоnаsi j-b Gоrtоn De Mоnd 5 Оsiyo tаrаqqiyot bаnki vаkоlаtхоnаsi j-b Shоn О’Sаllivаn 1. JАRning fахriy kоnsuli j-b Mаykl Timkе 2. Ispаniyaning fахriy kоnsuli j-b Pеdrо Burkаеv Sеkаdеs 3. Kаnаdаning fахriy kоnsuli j-b Аlеksаndr Аntоnоv 4. Bеlgiyaning fахriy kоnsuli j-b Jаn Klоd Bоjаn 5. Shvеtsiyaning fахriy kоnsuli j-b Gyuntеr Bеgеmаnn 6. Nidеrlаndiyaning fахriy kоnsuli j-b Mindеrхаud Хyugо Vil’еm 7. Sloveniyaning fахriy kоnsuli j-b Ishоqоv Аlishеr Tаl’аtоvich Xоrijiy dаvlаtlаrdаgi Fаvqulоddа vа Muхtоr elchilаr 1. Аvstrаliya j-b Lеsli Аndriаn Rоu 2. Аvstriya Rеspublikаsi х-m Хаydеmаriya Gyurеr 4. Аrgеntinа Rеspublikаsi j-b Хuаn Kаrlоs Sаnchеs Аrnаu 5. Bеlgiya Qirоlligi j-b Аndrе Mеrn’е 7. Bоsniya vа Gеrtsеgоvinа j-b Gоrdаn Milinich 7. Vеngriya Rеspublikаsi j-b Frеnts Kоntrа 9. Gvinеya Rеspublikаsi j-b Аmаrа Bаngurа 10. Grеtsiya Rеspublikаsi j-b Dimitriоs Pаrаskеvоpulоs 11. Dаniya Qirоlligi j-b Lаrs Vissing 12. Zаmbiya Rеspublikаsi j-b Lаysоn Pоtifеr Tеmbо 13. Ispаniya Qirоlligi j-b Хоsе Mаriya Rоblеs Frаgа 15. Irlаndiya j-b Jеyms Аntоni Shаrki 18. Kipr Rеspublikаsi j-b Iоаnnidis Хаrаlаmbоs 19. Litvа Rеspublikаsi х-m Хаlinа Kоbеtskаytе 22. Mеksikа Qo`shmа Shtаtlаri j-b Rаul Fоrtunаtо Kаrdоsо Mаykоt 24. Nidеrlаndiya Qirоlligi j-b Tiddо Хоfstее 25. Yangi Zеlаndiya j-b Styuаrt Uil’yam Prаyоr 26. Nоrvеgiya Qirоlligi j-b Оyvind Nоrdslеttеn 27. Pоrtugаliya Rеspublikаsi j-b Jоао Diоgо Kоrrеyа Sаrаyvа Nunеsh Bаrаtа 28. Singаpur Rеspublikаsi j-b Sim Chеоk Lim 29. Slоvеniya Rеspublikаsi j-b Frаnts Dеshmаr 31. Filippin Rеspublikаsi j-b Хаymе Bаutistа 32. Finlyandiya Rеspublikаsi j-b Tаpiо Sааrеlа 33. Хоrvаtiya Rеspublikаsi j-b Аmir Muхаrеmi 34. Chаd Rеspublikаsi j-b Jibrin Аbdul 35. Shvеtsiya Qirоlligi j-b Svеn Хirdmаn 36. Shri-Lаnkа Dеmоkrаtik-Sоtsiаlistik Rеspublikаsi j-b Nаgurpitchаy Sikkаndеr 37. Jаnubiy-Аfrikа Rеspublikаsi j-b Ligltоn Mnsеdisi Sоbizаnа Mngikiаn 38. Korea Rеspublikаsi j-b Kim Song Hvan Sud hokimiyati. O`zbеkistоn Rеspublikаsidа sud hоkimiyati qоnun vа ijrо hоkimiyati, siyosiy pаrtiya, bоshqа jаmоаt birlаshmаlаridаn qаt’iy nаzаr fаоliyat ko`rsаtаdi. O`zbеkistоn Rеspublikаsidа sudlаrning fаоliyati “Sudlаr to`g`risidа”(14.12.2000 yildаgi yangi tаhriri)gi O`zbеkistоn Rеspublikаsining Qоnuni bilаn tаrtibgа sоlinаdi. fuqаrоlik vа jinоyat ishlаri bo`yichа Qоrаqаlpоg`istоn Rеspublikаsining оliy sudlаri fuqаrоlik vа jinоyat ishlаri bo`yichа vilоyatlаr vа Tоshkеnt shаhrining sudlаri fuqаrоlik ishlаri bo`yichа tumаnlаrаrо, tumаn(shаhаr) sudlаri, vilоyatlаr vа Tоshkеnt shаhrining хo`jаlik sudlаri, O`zbеkistоn Rеspublikаsidа ishlаrning tоifаlаrigа qаrаb sudlаrning iхtisоslаshuvi аmаlgа оshirilishi mumkin. Fаvqulоddа sudlаr tuzishgа yo`l qo`yilmаydi. O`zbеkistоn Rеspublikаsidа sud ishlаrini yuritish o`zbеk tilidа, qоrаqаlpоq tilidа yoki muаyyan jоydаgi ko`pchilik аhоli so`zlаshаdigаn tildа оlib bоrilаdi. Sud ishlаri оlib bоrilаyotgаn tilni bilmаydigаn suddа qаtnаshuvchi shахslаrning tаrjimоn оrqаli ish mаtеriаllаri bilаn to`lа tаnishish vа sud ishlаridа ishtirоk etish huquqi hаmdа suddа оnа tilidа so`zlаsh huquqi tа’minlаnаdi. Qоrаqаlpоg`istоn Rеspublikаsi Оliy sudi, vilоyat sudi, Tоshkеnt shаhаr sudi; Fuqаrоlik ishlаri bo`yichа tumаnlаrаrо, tumаn(shаhаr) sudi. Jinоyat ishlаri bo`yichа tumаn(shаhаr) sudi; O`zbеkistоn Rеspublikаsining Оliy хo`jаlik sudi хo`jаlik sudlоvi dоirаsining оliy sudlоv hоkimiyati оrgаnidir. Paygʻambar. Payg`ambar - biror dinni targ`ib etuvchi va shu din ilohi nomidan da`vat qilguvchi shaxs. Shuningdek. Islomiy payg`ambar Katowice. Katowice (Talaffuzi: a>, Polshadagi Nemis) tilida "Kattowitz" shaxar. Mamlakatning janubida joylashgan bu shaxar tarixiy bo'lib, Kłodnica va Rawa daryolari bo'yida joylashagan. 1865 yilida shaxar maqomini olgan. 1954 va 1956 yillar orasida Katowice Stalinogród - "Stalin shaxri deb yuritilardi". Bu nom polsha communistlari tomonidan berilgandi. Shaxarda 315,123 aholi yashaydi. Shaxar xokimi Piotr Uszok. Ko'p yillar davomida nemislar tomonidan boshqarilgan bo'lib 1918 yilgacha Olmoniya ichida bo'lgan. Bu yerda "Airport Muchowiec" deb nomlanadigan havo bandargoxi bor. Eski binolari ko'mir qazish va metallurgiya markazi bo'lgan. Homeopathy. Homeopathy (homœopathy yoki homoeopathy deb ham talaffuz qilinadi) Greek ho'zi "όμοιος, hómoios" (ohshash) va "πάθος, páthos" (ozor chekish), alternativ meditsiana, muolaja sistemasi bo'lib o'hshash symptomlar kelib chiqaradigan modda bilan kasal kishin davolanadi. SOha mutahassislari muolajani systematik ravishda dozani oshirib, maqsadga erilishish mukinligini ta'kidlashadi. Homeopathy tez popular bo'lsada fan standardlari tomonidan isbotlanmagan. Xotira va qadrlash kuni. Inson xotirasi – muqaddas, inson qadri – ulug‘ 9 may – Prezidentimiz Islom Karimov tashabbusi bilan Xotira va qadrlash kuni deb e’lon qilingan ushbu umumxalq bayrami mamlakatimizda keng nishonlandi. Mustaqilllik yillarida bu kun tom ma’noda inson xotirasi va qadriga nisbatan adolatni tiklagan, asl haqiqatni o‘zida mujassam etgan muhim tarixiy sanaga aylandi. Ushbu bayram bu gal Homiylar va shifokorlar yilida nishonlanayotgani uning ahamiyatini yanada oshiradi. Xotira va qadrlash – inson aql-zakovatining betakror ma’naviy ne’matlari, tiriklikning azaliy mezonlaridir. Homiylik, saxovat va himmat, mehr va muruvvat fazilatlari xotira va qadr tushunchalari bilan o‘zaro uyg‘unlik kasb etadi. Zero, qalbi saxovatga, mehr-muhabbatga, shafqat-shafoatga to‘la insonlargina o‘z tarixini, ajdodlarini doimo xotirlaydi va fidoyi yurtdoshlari, yorug‘ kelajak yo‘lida mehnat qilayotgan kishilarning qadriga yetadi. Ikkinchi jahon urushida fashizm ustidan qozonilgan g‘alabaning 61 yilligi nishonlanayotgan shu kunlarda yurtimizda Xotira va qadrlash kuni alohida e’tibor bilan bayram qilinayotgani teran ma’noga ega. Binobarin, Ikkinchi jahon urushidagi tarixiy g‘alabani ta’minlashda yurtdoshlarimizning ham jasorat va xizmatlari beqiyos bo‘lgan. Jangu jadallarda jon olib-jon bergan minglab o‘zbek o‘g‘lonlari, front ortida tunni tongga ulab mehnat qilgan, rizqu nasibasini o‘zgalar bilan baham ko‘rgan mehri daryo vatandoshlarimiz matonati va fidoyiliklari hech qachon unutilmaydi. Inson, xalq, millat tarixiy xotira bilan tirik, barhayot. Ayniqsa, o‘tganlarning xayrli ishlarini yodga olmoq, qadrlamoq biz uchun ham farz, ham qarzdir. Shu ma’noda, Ikkinchi jahon urushida halok bo‘lgan minglab yurtdoshlarimiz xotirasini yod etish va e’zozlash, og‘ir jangu jadallarni boshdan kechirgan, yarador bo‘lib qaytgan keksalarimizni, front ortida mashaqqatli mehnati bilan g‘alabaga hissa qo‘shgan insonlar, ayniqsa, onalarimizning hurmat-ehtiromini joyiga qo‘yish va munosib taqdirlash milliy qadriyatlarimiz qatoridan keng o‘rin olgani quvonchli. Prezidentimiz Islom Karimovning joriy yil 4 maydagi Farmoniga muvofiq Xotira va qadrlash kuni, shuningdek, 1941-1945 yillardagi Ikkinchi jahon urushida fashizm ustidan qozonilgan g‘alabaning 61 yilligi munosabati bilan urush qatnashchilari va nogironlarining pul bilan mukofotlanishi ularga ko‘rsatilayotgan ehtiromning yana bir yorqin namoyishidir. Eng muhimi, yoshlarimiz ongu shuurida o‘tganlarni xotirlash, tiriklarni qadrlashdek insoniy fazilatlar tobora mustahkam muhrlanmoqda. Kechagi kun saboqlarini, xalqimiz kelajagi yo‘lida jonini fido qilgan insonlarni xotirlash bugungi va ertangi kunimizni qadrlashga o‘rgatadi. Xotira bo‘lmas ekan, Qadrlash ham yo‘q. Ushbu tushunchalar mustaqillik davri avlodi uchun o‘ziga xos ma’naviy qadriyatga aylandi. Illo, Yurtboshimiz ta’biri bilan aytganda, buyuk g‘alabani buyuk jasoratli insonlar ta’minlagan va biz, minnatdor avlodlar bu fidoyi yurtdoshlarimizni doimo ulug‘laymiz, ularning beqiyos matonati va xotirasi oldida hurmat bilan bosh egamiz. 9 may. Poytaxtimizdagi Xotira maydoni har kungidan ham gavjum. Bu yerga urush va mehnat faxriylari, hukumat a’zolari, deputatlar va senatorlar, harbiylar, jamoatchilik vakillari tashrif buyurgan. Maydon uzra sokin musiqa sadosi taraladi. Janggohlarda jon bergan vatandoshlarimizning nomlari abadiy muhrlangan “Xotira kitobi”ning zarhal varaqlari Vatanning fidoyi o‘g‘lonlari qismatidan shahodat beradi. Motamsaro ona qiyofasida iztirob va umid namoyon... Soat 8.40. Maydonga O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimov kirib keldi. Davlatimiz rahbari harbiy orkestr sadolari ostida Motamsaro ona haykali poyiga gulchambar qo‘ydi. Prezidentimiz Ikkinchi jahon urushida jon fido qilgan minglab yurtdoshlarimiz xotirasiga hurmat bajo etdi. - Bugun, 9 may – yurtimizda Xotira va qadrlash kuni deb nom olgan umumxalq bayrami bilan barcha yurtdoshlarimizni qutlayman, - dedi Islom Karimov jurnalistlar bilan suhbatda. - Mana shunday ulug‘ kunda xalqimiz shu yorug‘ va farovon kunlarga shukronalar aytish barobarida, hayotimizning tinchligi va osoyishtaligi, osmonimizning musaffoligi uchun jangu jadallarda jon olib-jon bergan ajdodlarimiz xotirasi oldida haqli ravishda bosh egadi. Shu bilan birga, bugun hayot, oramizda yashayotgan urush qatnashchilarini har qancha qadrlasak arziydi. Ikkinchi jahon urushida fashizm ustidan g‘alabani ta’minlashda ko‘plab xalqlar qatori O‘zbekiston xalqi ham juda katta hissa qo‘shgan. O‘sha paytda yurtimizda qariyb 3,5 million aholi istiqomat qilgan bo‘lsa, ulardan taxminan 1,5 million nafari urushga safarbar etilgan. O‘z Vatanining erkinligi va ozodligi uchun, bugun biz kechirayotgan osuda hayot uchun 400 ming nafardan ziyod vatandoshimiz urush maydonlarida qurbon bo‘lgan, yana qanchadan-qancha kishilarimiz bedarak ketgan. Buncha odamning qurbon bo‘lganini o‘ylash, ko‘z o‘ngidan o‘tkazishning o‘zi iztirobli. Zotan, janggohlarda halok bo‘lgan birgina odam ham – Inson. Uning hayoti bemahal yakun topdi, orzu-umidlari ro‘yobiga chiqmay xazon bo‘ldi. Bu yo‘qotishning ortida yana qanchadan-qancha qayg‘u, g‘am-alam, hasratlar yotibdi. Beva-bechorayu yetim-yesirlar, farzandi yo‘liga ko‘z tikkan onaizorning umidu nadomatlari mujassam shu birgina achchiq yo‘qotishning zamirida... Shu ma’noda, bu urush bashariyat boshiga solgan cheksiz musibatlar hech qachon unutilmaydi. Urush maydonlari va front ortida millionlab odamlar ko‘rsatgan jasorat va matonat tariximizda, xalqimiz xotirasida saqlanib qoladi. Yurtboshimiz bugungi kunda dunyoda urush tahdidi nainki mavjudligi, balki bu tahdid kundan-kunga kuchayib borayotganiga ham e’tiborni qaratdi. - Bashariyat o‘z tarixida urush hech qachon hech kimga yengillik, yorug‘lik olib kelmaganiga qayta-qayta guvoh bo‘lganiga qaramay, Yer yuzida urushni xohlovchilar kamaymayotgani achinarlidir, - dedi Islom Karimov. - Afg‘onistonda 27 yil oldin boshlangan urushning oqibatlari hali ham barham topgani yo‘q, bu yurtda haligacha tinchlik va xotirjamlik kuzatilmayapti. Iroqdagi urush, Eron atrofida urush nafasini ufurayotgan voqelik ham tashvish uyg‘otmasdan qolmaydi. Urushga yo‘naltirilgan bunday harakatlar nega davom etmoqda? Afsuski, bu savolga javob topish mushkul. Zero, dunyo tarixi guvohki, urushdan hech qachon na uni boshlaganlarning murodi hosil bo‘lgan va na urush domida qolganlarga yengillik kelgan. Shunday ekan, urushlarning oldini olish uchun nima qilish kerak, degan savol tug‘ilishi tabiiy. Buning uchun, avvalo, jahonda, mintaqamizda tinchlik va barqarorlikka asoslangan bugungi va ertangi hayotni ta’min etish kerak. Bu yo‘lda har qanday muammo tinchlik yo‘li bilan, diplomatiya orqali hal etilishi lozim. Mamlakatimizning bu yo‘ldagi sa’y-harakatlari alohida ahamiyatga ega. Rossiya bilan Ittifoqchilik shartnomasini imzolaganimiz, shuningdek, Xitoy, Janubiy Koreya, Hindiston, Pokiston kabi yirik davlatlar bilan do‘stona va o‘zaro hamkorlik aloqalarini yanada chuqurlashtirish borasidagi kelishuvlarimiz O‘zbekistonning tinchlik va taraqqiyot yo‘lida qo‘yilgan zalvorli qadamlari ekanini xalqimiz, avvalo, yoshlarimiz teran anglashlari lozim. Eng muhimi, har birimiz har doim ogoh, sezgir va hushyor bo‘lishimiz darkor. Shu bilan birga, hayotda voqealarni befarq va loqayd kuzatuvchi sifatida emas, ularga bevosita daxldor, tinchlik va osoyishtalik, farovon hayot va taraqqiyot kurashchilari bo‘lib yashashga o‘rganishimiz zarur, dedi Prezidentimiz. - Avvalo, yoshlarimiz tarixni chuqur o‘rganishlari lozim, - dedi Prezidentimiz. - Negaki, o‘z tarixini bilmagan jamiyat istiqbolga eltuvchi yo‘lni topa olmaydi. Tarixga bepisand xalqning kelajagi yo‘q. Ko‘p asrlik tarixi mobaynida O‘zbekiston qancha bosqinlarni ko‘rmadi, Markaziy Osiyo mintaqasi qanday bo‘ronlar ichida qolmadi, kimlar bizni tobe va qaram qilishga intilmadi. Ana shu tarixdan saboq chiqarmasak, ertaga kechagi kun ko‘rguliklari qaytadan boshimizga tushib qolishi hech gap emas. Boshqacha aytganda, kechagi kunidan to‘g‘ri xulosa chiqarib ish tutgan jamiyat kelajakka ishonch bilan qadam qo‘yadi. Ayni chog‘da, yoshlar nafaqat tarixni puxta o‘rganishi, balki shu buyuk o‘tmishimiz bilan g‘ururlanib yashashi kerak. Chunki, bu bizning tariximiz. Amir Temur kabi shavkatli ajdodlarimizning, ulug‘ alloma va mutafakkir bobolarimizning shonli hayoti lavhalaridir. Shuni ham unutmaylikki, bugungi kishilarga, xususan, buyuk kelajagimiz bunyodkorlariga faqat tariximiz bilan faxru g‘urur etib yashash kifoya qilmaydi. G‘ururli, mard yoshlarimiz buyuk tarixni yaratgan ajdodlarning vorislari sifatida “Men kelgusi avlodga o‘zimdan nimalar qoldirayapman?”, degan tushuncha va intilishni ongu shuuriga joylab yashashi shart. Erishilgan yutuqlarimizni yanada rivojlantirish bilan birga, boshqalardan o‘zishga intilmoq kerak. Ana shunda buyuk kelajagimizni ta’min etgan bo‘lamiz. Aslida, biz hech qachon hech kimdan kam bo‘lmaganmiz, kam emasmiz va kam bo‘lmaymiz ham, degan da’vatning mazmun-mohiyatida ayni shunday intilish mujassamdir. Yurtboshimiz ta’kidlaganidek, Ikkinchi jahon urushi qatnashchilarining eng yoshi bugun saksondan oshgan. O‘tgan yili xuddi shu sanani 33 ming 572 nafar urush qatnashchisi joylarda biz bilan birga bayram qilgandi. Bu galgi bayramgacha ulardan 22 ming 251 kishi qoldi. Faxriylarimizni tirikligida qadrlaylik, e’zozlaylik. Urush qatnashchilarining umrini bir yil, bir oyga bo‘lsa ham uzaytirish, ko‘nglini olish, dardiga malham bo‘lish yo‘lida qo‘limizdan kelgan barcha ishni qilish bugungi avlod uchun ham farz, ham qarz bo‘lmog‘i lozim. Ushbu sanani Xotira va qadrlash kuni sifatida keng nishonlay boshlaganimizga yetti yil bo‘ldi, dedi Prezidentimiz pirovardida. O‘tgan davrda bu ayyomni keng bayram qilish yurtimizda istiqomat qiladigan barcha millat va elatlar vakillari uchun odat tusiga kirdi. Shu ma’noda, o‘tganlarning xotirasi oldida ta’zim bajo keltirish, insonni tiriklik chog‘ida qadrlashdek ana shu hayotiy qarashlar el-yurtimizning qon-qoniga singib borayotgani va bugungi kunda har bir yurtdoshimiz umrining uzviy qismiga, barchamiz uchun muqaddas qadriyatga aylangani katta voqeadir. Shu kuni Motamsaro ona haykali poyi anvoyi gullarga burkandi. Yurt ozodligi va ravnaqi uchun jon fido qilgan vatandoshlarimiz xotirasiga hurmat bajo etish uchun kelgan ziyoratchilarning qadami kechga qadar uzilmadi. Xotira va qadrlash kuni butun mamlakatimiz bo‘ylab keng nishonlandi. Oʻzbekiston tarixi. __TOC__ Sulolalar. "Asosiy maqola:" O`zbekiston Sulolari Qadimgi davr. Издревле территорию Узбекистана населяли кочевые иранские племена, которые в VII веке подверглись арабскому нашествию, однако арабские гарнизоны комплектовались в основном из персов-суннитов, которые составили таджикскую этническую общность. Qoraxoniylar davlati. В Х веке с территории Китая начали проникать карлуки — предки узбеков, образовавшие первую национальную династию Караханидов. Государство Караханидов с центром в Самарканде было уничтожено Хорезм-шахом Мухаммедом в 1212. Moʻgʻul imperiyasi tarkibida. В 1219 на территорию Узбекистана вторглись монгольские армии Чингисхана. Территория Узбекистана вошла в состав Чагатайского улуса Монгольской империи. Temuriylar. В 1370 Тимур объявил о создании независимого государства с центром в Самарканде. Предпринял ряд успешных завоевательных походов в Золотую Орду, Индию и Турцию. Buxoro xonligi (1500—1920). Флаг Бухарского Эмирата до 1 сентября 1920 года Около 1500 года с севера на земли при Оксусе (Аму-Дарья) нахлынули новые завоеватели. Тюрко-монгольское племя узбеков, под предводительством Шейбани, пользуясь постоянной враждой местных владетелей покорило Трансоксанию, а затем и весь Хорасан. С падением последних Тимуридов и нашествием узбеков Трансоксания потеряла остатки своего прежнего политического значения; с этого времени начинается ее быстрое падение и преобразование из могущественного государства в незначительное Бухарское ханство. При Шейбанидах (1510—1597) и наследовавших им Аштарханидах (1597—1737) история Бухарского ханства представляет ряд усобиц и войн, которые вели владетели Бухары с Персией и Хорезмом. Из Шейбанидов в особенности замечателен Абдуллах-хан, ревностно заботившийся о процветании и счастье своего народа. Правитель этот в течение своего более чем сорокалетнего царствования построил множество учебных заведений, мечетей, бань, караван-сараев и мостов, развел тенистые сады в главных городах ханства, устроил почтовое сообщение, и вообще был усердным покровителем земледелия, торговли и науки. Имя Абдуллах-хана и поныне пользуется необыкновенной популярностью в Бухаре; в глазах бухарца каждый памятник прежних времен кажется результатом щедрости и любви к изящным искусствам этого правителя. Правление Шейбанидов ознаменовалось также постепенным обособлением восточно-магометанского мира от западного и необыкновенным возвышением власти и влияния ученых мулл и богословов, вследствие чего богословские науки заняли в медресе Бухары первое место. Аштарханидов сменила династия Мангыт (боковая ветвь, по женской линии, Джучи, сына Чингисхана), члены которой правили Бухарой до революции в России. Xiva xonligi (1598—1919). Флаг Хивинского Ханства до 1917 года В 1598 году Амударья отступила от прежней столицы Хорезма Ургенч (в прошлом Гургандж) и столица была перенесена на новое место в Хиву. С этой даты свою существование начало Хивинское Ханство. Амударья, протекая по территории ханства, впадала в Каспийское море, снабжая жителей водой, а также обеспечивая водный путь в Европу. В течение веков река смещалась со своего курса несколько раз. Последний поворот Амударьи в конце 16 века погубил Гургандж. На расстоянии 150 км от современной Хивы, недалеко от населенного пункта Куня-Ургенч (территория Туркменистана), что означает «старый Ургенч», находятся руины древней столицы. Когда столицу перенесли на новое место, это был, несомненно, один из худших периодов истории Хорезма. Но со временем ханство расцвело вновь, и в короткий период Хива стала духовным центром Исламского мира. Итак, в 1598 Хива стала главным городом Хивинского ханства, это был маленький укрепленный городок с 10-ти вековой историей. Легенда о его происхождении повествует, что город вырос вокруг колодца Хейвак, вода из которого имела удивительный вкус, а колодец был выкопан по приказу Сима, сына библейского Ноя. В Ичан-Кала (внутренний город Хивы) и сегодня можно увидеть этот колодец. Россия аннексировала часть Хивинского ханства, в 1873 году (отчасти потому, что торговля рабами в Хиве, вызывала страх в южной России, туркменские налетчики похищали крестьян и продавали их на базарах в Хиве и Бухаре). Qo'qon xonligi (1709—1876). Флаг Кокандского ханства с 12 декабря 1917 года по 18 февраля 1918 года Ханство было основано в 1709, когда Шейбанид Шахрух II из узбекского племени минглар основал независимое владение в западной части Ферганской долины. Он построил крепость в небольшом городе Коканде, ставшем столицей ханства. Однако необходимо было обосновать право династии на власть, в связи с чем утверждалось происхождение династии от Тамерлана. Пo местным преданиям, знаменитый султан Бабур, потомок Тамерлана, направлялся из Самарканда в Индию через Фергану, где одна из жен его разрешилась мальчиком по дороге между Ходжентом и Канибадамом; ребенка, прозванного Алтун-башиком († в 1545), приютил кочевавший там узбекский род Минг (откуда и название династии), когда же выяснилось его происхождение, Алтун-башик провозглашен был бием и поселился в Асхы. Звание бия стало наследственным в его потомстве. Один из потомков Алтун-башика, Абду-Раим, поселился в кишлаке Дикан-Тода, но впоследствии главным местом его пребывания сделался город Коканд, который он основал около 1732 г. и который первоначально назывался Иски-Курган или Кала-и-Раим-бай (по имени основателя своего). Абду-Раим, пользуясь междуцарствием в Бухаре, предпринял поход на это ханство, занял будто бы Самарканд, Катты-Курган, добирался и до Шахри-сябза, но ограничился лишь тем, что заключил мир с тамошним правителем и женился на его племяннице, после чего вернулся в Ходжент, где и был убит своими приближенными (около 1740 г.). Между тем персидский шах Надир в 1740 г. занял Бухару и изгнал кокандцев из Самарканда. Брат и преемник Абду-Раима, Абду-Керим-бий, окончательно поселился в Иски-Кургане, который с этого только времени (1740) получает название Коканда(На самом же деле Коканд — город, несравненно более древний. Арабские путешественники Х в., Истахри и Иби-Хаукаль, упоминают о городе Ховакенде или Хоканде, который по расстоянию от Шашской реки (Сырдарья) и от Асхы соответствует нынешнему Коканду; надо поэтому думать, что в XVIII в. вся деятельность «основателей» этого города заключалась в устройстве урды (дворец) и возведении городских стен.). Абд аль-Карим, и Нарбута Бег расширили владение. Однако, и Абд аль-Карим и Нарбута были вынуждены платить дань Китаю в 1774—1798 (это является основанием для периодических китайских территориальных притензий к государствам Центральной Азии). Сын Нарбута Бега, Алим используя таджикских горцев завоевал западную половину Ферганской долины, включая Ходжент (Ленинабад) и Шаш (включая Ташкент). Он был убит братом Омаром в 1809. Сын Омара, Мохаммед Али (Мадали-Хан) поднялся на трон в 1821, в возрасте 12 лет. Во время его правления ханство занимало наибольшую площадь. Ханство подчинило себе племена Северной Киргизии и Южного Казахстана. Для обеспечения контроля за этими землями в 1825 были основаны крепости Пишпек и Токмак. В 1842 бухарский эмир Насрулла напал на Кокандское ханство. В эти же годы в ханстве активизируется борьба за со стороны племянника Мадали-Хана — Шир-Али, переросшая в гражданскую войну и этнические конфликты. В 1845—1858 (а также в 1865, после периода подчинения Коканда Бухарскому эмиру) во главе ханства стоял сын Шир-Али — Худаяр. С 1855 киргизские и казахские племена подчинённые ханству, стали переходить в российское поддданство, не в силах терпеть произвол и беззаконие кокандских наместников. Это привело к вооружённым конфликтам ханства с российскими войсками. В 1866 Ташкент был занят войсками Российской империи, в следующем году — Ходжент. В это же время Якуб Бег, бывший правитель Ташкента, бежит в Кашгар, ставший на время независимым от Китая. Коммерческое соглашение с Россией 1868 года фактически сделало Коканд зависимым от неё государством. Недовольство населения внутренней политикой Худаяра привело к восстанию(1873—1876). Восстанием руководил самозванец Пулад-Хан, выдававший себя за законного наследника престола. Первоначально восставшие надеялись на помощь России, но российские власти не решились помогать восставшим. Поэтому захватив власть в 1875 Пулад-Хан начал проводить антироссийскую политику, и тогда Россия под предлогом защиты законного хана ввела войска, что привело к штурму Коканда войсками под руководством генералов Кауфмана и Скобелева в марте 1876. Пулад-хан был пойман и казнён, а ханство было ликвидировано. Земли Кокандского ханства вошли в Ферганскую область русского Туркестана. O'zbekiston SSSR tarkibida. Флаг Туркестанской АССР (с 1919 по 1921 годы) В ночь с 7 на 8 ноября 1917 года в Петрограде произошла Великая Октябрьская революция. В тот же день (ночь) возникла Российская Советская Социалистическая Федеративная Республика — РСФСР — со столицей в Москве. Туркестанское Генерал-Губернаторство было преобразовано в Туркестанскую Автономную ССР в составе РСФСР. Земли Кокандского ханства (в том числе Ташкент) вошедшие в состав Ферганской области Туркестанского Генерал-Губернаторства еще в марте 1876 года также формально вошли в состав РСФСР. Де факто протектораты Российской Империи — Хивинское ханство и Бухарский эмират остались на время официально независимыми от расторгаемой на части России. В ходе гражданской войны большевики постепенно перешли в наступление на всех фронтах изгоняя из страны силы интервенции (то есть Анлии, Франции, Польши, Турции, США, Японии и многих других стран) и шаг за шагом консолидируя свою власть над территорией бывшей Российской Империи. В июне 1919 года в Среднюю Азию был направлен Семен Михайлович Буденный во главе конного корпуса (который впоследствии будет преобразован в Первую Краснознаменную Армию). Под его предводительством красные с боями (против мирного населения) вторглись и захватили Коканд, Бухару и Хиву. Разгоревшуюся в результате борьбу за независимость большевики окрестили «басмачеством» (оккупация по тюркски). Так в феврале 1920 года на территории Хивинского ханства и Бухарского эмирата при значительной подержки Красной Армии во главе с образовались Хорезмская и Бухарская Народные Советские Республики. Но формальный захват власти и даже перекрой территории на республики СССР не убедил население в правоте Советской власти. Партизанская война не утихала. Басмачи были неуловимы даже для конницы Буденного — они растворялись среди местного населения, у которого не было предателей. И тогда буденновцы стали вырезать в кишлаках поголовно всех мужчин. Лишь это и другие драконовские меры заставили басмачей сложить к 1933 году оружие. С тех пор в Средней Азии нет более ненавистного имени, чем Буденный. 26 августа 1920 года значительная часть Туркестанской АССР была преобразованна в Киргизскую АССР в составе РСФСР. В декабре 1922 года съезды Советов Украины и Белоруссии приняли решение о союзе с РСФСР. Вскоре к ним присоединилась и Закавказская СФСР. С 1923 по 1929 годы вместо губерний были введены края и области, а вместо волостей и уездов — районы. Области постепенно дробились — так легче было управлять. Дробились и республики, созданные на национальной или религиозной основе. В 1923 г. в состав СССР вошли Хорезмская и Бухарская Народные Советские Республики (как ССР). 14 октября 1924 года была образованна Таджикская АССР в составе Бухарской ССР, а также выделена Кара-Киргизская автономная область (нынешняя Киргизия) в составе Киргизской АССР (нынешний Казахстан). Флаг Узбекской ССР (с 29 августа 1952 года по 18 ноября 1991 года) 27 октября 1924 года были официально образованны Узбекская ССР и Туркменская ССР. В состав Узбекский ССР вошла Бухарская ССР вместе с Таджикской АССР и одной из трех областей на которые разделили Хорезмскую ССР. Другая треть Хорезмской ССР была преобразованна в Каракалпакскую АО в составе Киргизской АССР. А оставшаяся треть была преобразованна в Туркмескую ССР. Так Узбекистан вошел в СССР на правах союзной республики, став крупным центром хлопководства. Первой столицей советского Узбекистана в 1924 г. стал Самарканд. В 1930 столица перенесена в Ташкент. 1 февраля 1926 года Кара-Киргизская АО была выделена из состава Киргизской АССР и преобразованна в Киргизскую АССР в то время как оставшаяся часть бывшей Киргизской АССР превратилась в в Казахскую АССР. 16 октября 1929 года из состава Узбекской ССР была выделена Таджикская АССР и преобразованна в Таджикскую ССР, которая 5 декабря 1929 года вошла в состав СССР. 5 декабря 1936 года Киргизская и Казахская АССР были выделены из состава РСФСР и официально вошли в Союз ССР на правах ССР, а также Каракалпакская АО была присоедина к Узбекской ССР на правах автономной ССР. SSSR tarkibida O'zbekiston liderlari. С даты образования Узбекской ССР влоть до середины февраля следующего года фактическим главой республики считался Файзулла Губайдуллаевич Ходжаев (1896 — 15.03.1938). Только 17 февраля 1925 года Юлдаш Ахунбабаев (01(13).07.1885 — 28.02.1943) был назначен Председателем Центрального Исполнительного Комитета Узбекской ССР (с 21 июля 1938 года Председатель Президиума Верховного Совета УзССР) до последних дней руководивший республикой. С 19 июня по 21 июня 1938 года Усман Юсупович Юсупов (01.03.1900 — 07.05.1966) временно исполнял обязанности Председателя Верховного Совета Узбекской ССР. С 22 марта 1943 года по 14 марта 1947 года Председателем Президиума был Абдували Муминов. С 17 марта 1947 года по 21 августа 1950 года на посту Предсадетеля Президума Верховного Совета УзССР находился Амин Ирматович Ниязов (1903—1973). 21 августа 1950 года к власти в УзССР пришел Шараф Рашидович Рашидов (24.10.(06.11.)1917 — 31.10.1983) который руководил страной до последних своих дней. Хотя следует заметить что официально с 59 по 70 годы главой государства являлась Ядгар Садыковна Насридиннова (26.12.1920), с 70 по 78 Назар Маткаримович Матчанов (01.01.1923), а с 78 по 83 год — Инамжон Бузрукович Усманходжаев (21.05.1930). 21.12.1983 — 09.12.1986 Акил Умурзакович Салимов (1928) 09.12.1986 — 09.04.1988 Рафик Нишанович Нишанов (15.01.1926) 09.04.1988 — 06.03.1989 Пулат Киргизбаевич Хабибуллаев (14.10.1936) 06.03.1989 — 24.03.1990 Мирзаолим Ибрагимович Ибрагимов (1928) 24 марта 1990 года к власти на новую должность Президента УзССР «триумфально» приходит И. А. Каримов на длительное время. "Основная статья: Лидеры Узбекистана" Mustaqil O'zbekiston. В результате распада СССР образовался независимый Узбекистан. Президентом Узбекистана стал выходец из местной коммунистической элиты Ислам Каримов. Оппозицию новой власти составили исламские радикалы, которые в 1999 перешли на позиции терроризма. 13 мая 2005 властями был подавлен митинг в городе Андижан, когда местные жители начали протестовать против уголовного преследования группы лиц, подозреваемых в экстремистской деятельности. По официальным данным узбекской прокуратуры, в итоге погибли в общей сложности 169 человек, около 500 человек получили ранения. Yahoo! Yahoo! — Bir qator hizmatlar taklif etuvchi amerika kompaniyasi, Yahoo! Directory internet-portal bilan biriktirilgan; Ushbu portal mashhur hizmat Yahoo! Mail Internetdagi mashhur elektron hatni o`z ichiga oladi. Yaqinda hat interfeysining yangi versiyasi ishga tushirildi, u AJAX ga asoslangan. Yahoo! kompaniyasi 1994 yil yanvar oyida Stanford universiteti aspirantlari David Filo va Jerry Yang tomonidan asos solingan, 2 mart 1995 yil da korporatsiyaga aylandi. Kompaniya bosh ofisi Sunnyvale shahri, shtat Kaliforniya, AQShda joylashgan. Alexa Internet va statistik ma`lumotlariga ko`ra bugungi kunda Yahoo! Internetda kirishlar bo'yicha birinchi veb-sayt hisoblanadi. Yahoo! global veb-saytlar tizimi kuniga 3,4 mlrd. ver-sahifa talablarni qayta ishlaydi (2005 yil oktyabr oyi ma`lumotlariga ko`ra). Xizmat Daraja Shartnomasi. Xizmat Darajasi Shartnomasi XDSh (inglizcha Service Level Agreement(SLA)) 2 tomon xizmat ko'rsatuvchi va xizmatdan foydalanuvchi o'rtasidagi yozma shartnoma. XDSh tomonlar o'rtasidahi xizmat darajasinni belgilaydi. Bu hujjat formal va murakkab xarakterga ega. Xizmat turiga ko'ra turlicha ko'rinishda bo'lishi mumkin. XDSh odatda IT sohasida qo'llaniladi, ayniqsa Internet service sohalarida. Odatda XDSh xizmat darajasi belgilangan darajadan tushib ketganda, jazolar va choralar belgilaydi. Shartnomaga kirishdan oldin xizmat sifati talabga javob berishi kerak. Sifat boshqaruvi (quality management) servis sifatini yaxshilashga xizmat qiladi. XDSh sifatni ta'minlab, xaridorni kafolatlaydi. E-Mail. Elektron pochta (yoki "email", "electronic mail"dan qisqartma) — kompyuter tarmoqlarida informatsiyani uzatish usullaridan biri. FidoNet tarmog`ida elektron pochtaning analogi Netmail deb ataladi. Elektron pochtaning asosiy hususiyatlaridan biri u to`g`ridan to`g`ri pochtani oluvchiga emas, balkim oraliq bo`g`in orqali yuboradi. Bu oraliq bo`g`innig nomi - pochta yashigi bo'lib, u serverda joydir, habarlar odatda usha erda saqlanadi va odatda unga faqat parol bilan yo`l qo`yiladi. Pochta serverlariga pochta bilan ishlovchi programmalar orqali yoki veb interfeys orqali kirish mumkin. Havolalar. * Outsourcing. Ma'lum bur firma biror bo'limini o'zidan chiqarib boshqa firmaga berishi. Misol uchun firmada IT bo'limi yopilib, boshqa firma xizmatidan foydalaniladi. Imom Buxoriy. Abu Abdulloh Muhammad Ismoil ibn Ibrohim ibn Mug'iyra ibn Bardizba al-Buxoriy hijratning 194 yili Shavvol oyini 13-si, Juma kunida Buxoroda tavallud topdilar. U kishi etim bo'lib o'sdilar. Yoshlari 9 ga etganda Qur'oni Karimni to'laligicha yod oldilar. Hadis eshitishlikni xush ko'rardilar, voyaga etgunga qadar 10000 dan ziyod hadisni yod bilardilar. Homid ibn Ismoil aytadilar: «Buxoriy bilan dars olardim. Biz har bir hadisni yozib borardik. Buxoriy esa yozmas edilar. Biz ey Muhammad ibn Ismoil, nega yozmaysiz, deb so'rasak, u kishi: «Qani, yozgan narsalaringni ko'rsatinglar-chi», dedilar. Biz ko'rsatganimizda, biz yozgan hadislarni va unga yana 15000 hadis ziyoda qilib yoddan aytib berdilar». Imom Buxoriyning ko'zlari yoshlik paytlarida ojiz bo'lib, ko'rmay qoladi. Onalari Ibrohim payg'ambarni tush ko'radilar. U kishi: «Ey ayol, Alloh taolo ko'p duoing sababli o'g'lingga ko'zini qaytarib beradi», deydilar. Bir necha kundan so'ng Imom Buxoriyning ko'zlari yana ko'ra boshlaydi. Imom 18 yoshga to'lganlarida onalari va akalari bilan haj qilish uchun Makkai Mukarramaga keladilar. Haj amallarining bajarib bo'lgach, onalari va akalarini Buxoroga jo'natib, o'zlari hadis jamlash uchun shu erda qoladilar. Imom Buxoriydan: «Nega bu ishga qo'l urdingiz! deb, so'rashganda, shundoq javob bergan ekanlar: «Bir kuni Rasulullohni tush ko'rdim, qo'limda elpig'ich, u kishini elpir edim. Bu tushimni ba'zi ta'bir aytuvchilarga aytsam: «Sen Rasulullohdan yolg'onlarni elpib turasan»-deyishdi. Imom Makkadagi Abdulloh ibn Yazid al-Muqriy ismli kishidan dars oladi. So'ng Xuroson, Bag'dod, Hijoz, Basra, Kufa, Shom, Misr kabi joylardagi kishilardan hadis to'playdilar. Imom Buxoriy 600000 hadis to'plab, shundan 100000 sahih, 200000 zaif hadisni yodlaydilar. Bu hadislarni to'plashda 90000dan ziyod kishining huzurida bo'lib chiqadilar. Marajja ibn Raja' aytadilar: «Imom Buxoriy Allohning erda yuruvchi mo"jizasi edi». Muhammad ibn Yusuf aytadilar: «Bir kuni Rasulullohni tush ko'ribman. U kishi: «Qaerga ketayap- san?», deb so'radilar. Men, Muhammad ibn Ismoilning huzuriga, deb javob bersam: «Unday bo'lsa mendan salom aytib qo'y», dedilar. Imom Ahmad ibn Hanbal aytadilar: «Hadis yodlash to'rt kishida tamom bo'ldi: Abu Zar'ata ar-Roziy, Ismoil al-Buxoriy, Imom Dorimiy, Hasan ibn Shujja al-Balhiy». Imom Buxoriyning ustozlaridan biri Abdulloh ibn Xolid al-Omiriy: «Buxoriyning ko'kragidagi tuki bo'lishiga rozi edim»-deganlar. Al-Firabiy aytadilar: «Bir kuni Buxoriyni tush ko'rdim. U kishi Rasulullohning orqalaridan yurar edilar. Buxoriy Rasulullohning oyoq izlariga oyog'ini qo'yar edilar». Hadis olimlaridan bo'lmish Muslim har qachon Buxoriyni huzurlariga kirsalar: «Ey hadislar tabibi! Ey hadis ulamolarining sayyidi! Ijozat bersangiz oyog'ingizni o'psam»-der ekanlar. Buxoriy o'zlarining «Jome' Sahih» kitoblarini 16 yilda yozib tugatadilar. «Qachonki mana shu kitobimga biror hadis kiritsam, g'usl qilib ikki rak'at namoz o'qirdim», deb aytadilar. Ulamolar bu kitobni Qur'on va Rasulullohning kitoblaridan keyingi eng sahih kitob deb bilishar edi. Muhammad ibn Yusuf aytadilar: «Rasulullohni tush ko'ribman, menga: «Qachongacha fiqh o'qiysan? Mening kitobimni o'qisang bo'lmaydimi?»-dedilar. Men: «Sizning kitobingiz qaysi», deb so'raganimda: «Muhammad ibn Ismoilning kitoblari – meni kitobimdir», dedilar. O'sha paytdagi ulamolardan bo'lmish imom al- Hokim aytadilar: «Bu dunyoni ostin-ustin qilib yuborilsa ham, Buxoriy kabi hadis biluvchi va uni yodlovchi odam topilmaydi». Imom Buxoriyning «Sahih» kitoblariga 82ta sharh yozilgan. Shulardan eng mashhurlari Asqaloniyning «Fath ul-Boriy», Badruddin al-Ayniyning «Umdatu al-Qoriy»,al-Karamiyning «Kavkab ad-Daroriy», Qastaloniyning «Irshod as-Soriy», Imom Suyutiyning «At-Tavshih», Muhammad Anvar Kashmiriyning «Fayzul-Boriy» kitoblaridir. Imom Buxoriy «Al-Jome' as-Sahih»dan tashqari yana bir qancha kitoblarning muallifi hamdirlar. «Adab ul-mufrad», «Birr ul-volidayni», «Tarix ul-kabir», «Musnad ul-kabir», «Kitobu asmoi sahoba», «Tafsir ul-kabir», «Xolqu af'oli ibod», «Sulosiyatul Buxoriy», «Hadis un-Nabaviy», «Tarix us-sag'ir», «Zuafo us-sag'ir» va boshqa kitoblar shular jumlasidandir. Imom Buxoriyning ustozlari ko'p bo'lgan, u kishi Ali ibn al-Madiniy, Ahmad ibn Hanbal, Ishoq ibn Rohavayh, Abu Abdulloh Muhammad ibn Ja'far al-Musannadiy, Muhammad ibn Salom va boshqalardan dars olganlar. Bundan tashqari Imom Buxoriy Hamad ibn Shokir, Ibrohim ibn Muakkal, Tohir ibn Muhamad, Abu Talxa Mansur, Muslim, Termiziy, Nasaiy, Abu Bakr ibn Ishoq, Abu Fazl Ahmad ibn Salma, Abu Bakr ibn Abud Dunyo, Husayn ibn Muhammad al-Qaboniy, Sahl ibn Shadiveyh al-Buxoriy va boshqa shogirdlarga ustozlik qilganlar. Imom Buxoriy ko'p shaharlarda umr kechiradilar. Keyinchalik o'z ona yurtlarini sog'inib, Buxoroga qaytib keladilar. Imom Buxoriyni Buxoro ahli juda yaxshi kutib oladi, bu erga kelgan kunlari boshlaridan oltin sochishadi. Agar Imom Buxoriy masjidda hadis aytib dars beradigan bo'lsalar, masjid to'lib-toshar, odamlar soni 10 ming, ba'zan 20 mingdan oshib ketar edi. Har zamonda bo'lgani kabi malomatchilar, hasadgo'ylar, g'iybatchilar o'sha vaqtdagi Buxoro amiri Xolid ibn Ahmad huzuriga kelib: «Buxoriy xalqni o'ziga og'dirib oldi, tezroq bir chora ko'rmasangiz xalq sizdan yuz o'giradi»,-deb aytishdi. Xolid bu ishda o'z yaqinlariga maslahat soladi. Ular: «Buxoriy juda mashhur odam, unga yomonlik qilinsa, xalq qo'zg'olon ko'taradi, yaxshisi uni xalqdan ajratib olish kerak», deb maslahat beradilar. Xolid Buxoriyga odam yuborib, saroyga kelib amir va amaldorlarning farzandlariga dars berishga taklif etadi. Buxoriy bundan bosh tortadilar. Xolid yana elchi yuborib, kitoblari bilan tezda Amir huzuriga kelishini buyuradi. Buxoriy esa: «Ilmga kelinadi, ilm hech qachon bormaydi»-deb javob beradilar. Bu gaplarga chiday olmagan amir Buxoriyga bu erdan tezlik bilan chiqib ketishini buyuradi. Buxoriy amirning ziyoniga duo qilib, Samarqandga qarab yo'l oladi. Samarqanddan ikki chaqirim uzoqlikdagi Xartang qishlog'idagi qarindoshlarinikiga kelib tushadilar. Bu erda uch kun turadilar. Ana shu kuni kechasigi namozni o'qib bo'lgach: «Ey Robbim!» Er keng bo'lishiga qaramay, menga tor bo'lib ketdi. Meni o'z huzuringga chaqirgin», deb duo qiladilar. G'olib ibn Jibroil aytadilar: «Samarqand ahli Buxoriyning huzurlariga kelib ana shu erda yashashlarini iltimos qilishdi. Buxoriy bunga rozi bo'lib, safarga otlandilar. Endi otlari tomon 4-5 qadam bosganlarida birdan holdan toyib, yiqiladigan darajaga kelib qoldilar. Imomni uyga olib kirishdi va u kishi ko'p o'tmay vafot etdilar. Ertasiga janozalari o'qilib, qabrga qo'yildi. Qabrlaridan bir qancha kun xush bo'y mushk hidi taralib turdi. Imom Buxoriy o'limlarining xabari, o'sha paytdagi xalifa Ibn Tohirga etib borgandi. Xalifa amir Xolid ibn Ahmadning yuziga qora surib, eshakka teskari o'tkazib, shahar aylantirishga, so'ng cho'lga qo'yib yuborishga amr qildi. Cho'lda uni yirtqich hayvonlar eb ketdi. Alloh johil amirni shu dunyoning o'zidayoq jazolab qo'yaqoldi. Abdulvohid ibn Adham at-Tuvovisiy aytadilar: «Bir kuni Rasulullohni tushimda ko'rdim. U kishi bilan bir jamoa ashoblari ham bor edi. Rasululloh go'yo kimnidir kutayotgandek bir tarafga qarab turardilar. U kishiga salom berdim: «Kimni kutib turibsiz ey Rasululloh?» desam. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Muhammad ibn Ismoil al-Buxoriyni», deb javob berdilar. Men ikki-uch kundan keyin Buxoriyni vafot etganlarini eshitib qoldim. So'rab-surishtirsam, Rasulullohni tush ko'rgan kunim vafot etgan ekanlar. Yahyo ibn Ja'far aytadilar: «Agar Buxoriyning umrlarini uzaytirishga qodir bo'lganimda, jonimni berib bo'lsa ham asrab qolgan bo'lar edim». Imom Buxoriy hijratning 256 yili, Shavvol oyining boshlarida Fitr hayiti kechasida vafot etdilar. Bu zot 13 kun kam 62 yil umr kechirdilar. Wal-Mart. Wal-Mart Stores, Inc. – Amerika kompaniyasi, dunyodagi eng yirik chakana savdo bilan shug’ullanuvchi kompaniyalardan biri. Bosh ofisi – Bentonvilla, Arkanzas shtatida joylashgan. Kompaniya 1962 yil Rodjers shahri(shtat Arkanzas) da Sem Volton tomonidan asos solingan. Boshqaruv:. Wal-Mart ning 40% yaqin aksiyalari kompaniya asoschisi Sem Voltonning merosxoʻrlariga tegishli. Direktorlar kengashi raisi – S. Robson Walton. Bosh boshqaruvchi – H. Lee Scott. Asosiy faoliyat turi:. Wal-Mart – chakana savdo bilan shug`ullanuvchi dunyoda eng yirik kompaniyalardan biri, uning tarkibiga 14 ta davlatda 6782 ta magazinlar kiradi. (2007 yil fevral oyi ma`lumotlariga ko`ra). Bular qatoriga oziq - ovqat va xojalik mollari sotuvchi gipermarketlar va universamlar ham kiradi. Wal-Mart strategiyasi - maksimal mahsulotlar asortimenti va minimal narxlar(optom narxlariga yaqinlashtirish) hisoblanadi. AQSH chakana savdo bozorida Wal-Martning asosiy raqobatchilari bu – Kmart va Target hisoblanadi. Wal-Mart savdoda RFID - belgilari tehnologiyasini ishlatish bo`yicha lider hisoblanadi. 2004 yil natijalariga binoan eng yirik kompaniyalar ichida Wal-Mart daromad hajmi bo`yicha birinchi o`rinni egalladi. 2006 yilda kompaniya umumiy ishchilari soni – 1,6 mln kishini tashkil etdi. Kompaniya oboroti 2005 yilda $312,4 mlrd ni tashkil etdi va sof foydasi - $11,2 mlrdni tashkil etdi. Sam Walton. Samuel Moore Walton (29-mart, 1918 – 5-aprel, 1992) Amerika chakana savdosi, Wal-Mart and Sam's Club doʻkonlari asoschisi. Savdo Jarayoni. Savdo Jarayoni (yoki Protsessi). Bu bir tovar bir tomondan ikkinchi tomonga o'tguncha bo'lgan protsess. Savdo Protsessini bir uy deb ko'z oldimizga keltirishimiz mumkin. Bunda bir tomondan TA'MINLASH ikkinchi tomondan SOTISH ustunlari bori bor. O`zbekiston Respublikasining Tiklanish va Taraqqiyot Jamg`armasi. O`zbekiston Respublikasining Tiklanish va taraqqiyot jamg`armasini tashkil etish to`g`risida Xoʻjand. Xoʻjand (toj. Хуҷанд, eski nomi 1939 yilgacha Xoʻjand keyin 1992 "Leninobod" deb nomlangan), Tojikistonning 2 chi eng katta shahri. Sirdaryo boʻyida Fargʻona vodiysida joylashgan. Aholisi 149,000 (2000 yil), 160,000 (1989 yil). Tojikistonning shimoliy viloyati poytaxti. O`zbekiston Davlat hokimiyati portali. Dаvlаt ахbоrоt rеsurslаrining pоrtаli «gov.uz» Intеrnеtning glоbаl kоmpyutеr tаrmоg`idаgi аsоsiy vа rаsmiy dаvlаt ахbоrоt rеsursi hisоblаnаdi. Dаvlаt Intеrnеt-pоrtаlining tаshkil etilishi vа qo`llаb-quvvаtlаnishi, O`zRning «Tеlеkоmmunikаtsiyalаr to`g`risidа»gi vа «Ахbоrоtlаshtirish to`g`risidа»gi qоnunlаri, Kоmpyutеrlаshtirish vа ахbоrоt-kоmmunikаtsiya tехnоlоgiyalаrini rivоjlаntirish bo`yichа Muvоfiqlаshtiruvchi Kеngаshning tаsdiqlаngаn Dаvlаt ахbоrоt rеsurslаrining pоrtаli «gov.uz»ni ishlаb chiqish vа qo`llаb-quvvаtlаsh chоrа-tаdbirlаri rеjаsigа muvоfiq аmаlgа оshirilаyapti. Dаvlаt ахbоrоt rеsurslаrining pоrtаli «gov.uz» dаvlаt hоkimiyati оrgаnlаri fаоliyatining funktsiоnаl jаrаyon vа tаrtibini qo`llаb-quvvаtlоvchi, dаvlаt hоkimiyati vа bоshqаruvi оrgаnlаrining elеktrоn hаmjihаtlik infrаtuzilmаsining tizimini tаshkil etuvchi qism hisоblаnаdi. Oliy Majlis Senati. O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Senati (yuqori palatasi) hududiy vakillik palatasi bo'lib, yuzta Senat a'zosidan iborat. Senat a'zolari (senatorlar) Qoraqalpog'iston Respublikasi Jo'qorg'i Kengesi, viloyatlay, tumanlar va shaharlar davlat hokimiyati vakillik organlari deputatlarining tegishli qo'shma majlislarida mazkur deputatlar orasidan yashirin ovoz berish yo'li bilan Qoraqalpog'iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahridan teng miqdorda – olti kishidan saylanadi. Senatning o'n olti nafar a'zosi fan, san'at, adabiyot, ishlab chiqarish sohasida hamda davlat va jamiyat faoliyatining boshqa tarmoqlarida katta amaliy tajribaga ega bo'lgan hamda alohida xizmat ko'rsatgan eng obro'li fuqarolar orasidan O'zbekiston Respublikasi Prezidenti tomonidan tayinlanadi. Senat ishi yalpi majlislarga va uning qomitalari majlislariga to'olanadigan senatorlar faoliyatiga asoslanadi. Senatning vakolati muddati - besh yil. Saylov kuni yigirma besh yoshga to'lgan hamda kamida besh yil O'zbekiston Respublikasi hududida muqim yashayotgan O'zbekiston Respublikasi fuqarosi Senat a'zosi bo'lishi mumkin. Ayni bir shaxs bir paytning o'zida Senat a'zosi va Qonunchilik palatasi deputati bo'lishi mumkin emas. Senat o'zining vakolatlariga kiritilgan masalalar yuzasidan, shuningdek palataning ichki faoliyatini tashkil etish masalalari yuzasidan qarorlar qabul qiladi. Senat umumsiyosiy, ijtimoiy-iqtisodiy va boshqa masalalar yuzasidan bayonotlar va murijaatlar bilan chiqish mumkin, ular palataning qarori bilan rasmiylashtiriladi. Senat faoliyatining tashkiliy shakli uning majlisidir. Senat majlislari zaruratga qarab, lekin yiliga kamida uch marta o'tkaziladi. Senat va Qonunchilik palatasining qo'shma majlislari O'zbekiston Respublikasi Prezidenti qasamyod qilganda, O'zbekiston Respublikasi Prezidenti mamlakat ijtimoiy-iqtisodiy hayotining, ichki va tashqi siyosatining muhim masalalari yuzasidan nutq so'zlaganda, chet davlatlarning rahbarlari nutq so'zlaganda o'tkaziladi. Palatalarning kelishuviga muvofiq qo'shma majlislar boshqa masalalar yuzasidan ham o'tkazilishi mumkin. Senat Raisi Senat tarkib topganidan keyingi birinchi majlisda O'zbekiston Respublikasi Prezidentining taqdimiga binoan Senat a'zolari orasidan yashirin ovoz berish orqali senatorlar umumiy sonining ko'pchilik ovozi bilan Senat vakolati muddatiga saylanadi. Senat Raisining o'rinbosarlari Senat a'zolari orasidan yashirin ovoz berish orqali senatorlar umumiy sonining ko'pchilik ovozi bilan Senat vakolati muddatiga saylanadi. Senat Raisining o'rinbosarligiga nomzodlar ko'rsatish va saylash tartibi Senat Reglamentida belgilanadi. Senat faoliyatini samarali tashkil etish, palata qo'mitalari ishini muvofiqlashtirib borish, kun tartibi yuzasidan takliflar tayyorlash, qonunlarni dastlabki tarzda ko'rib chiqishni tashkil etish maqsadida Senat Kengashi tuziladi. Senat Kengashi palata majlislari oralig'ida zaruratga qarab to'planadi. Sеnat faoliyati masalalarni birgalikda va erkin muhokama qilishga, oshkoralikka, jamoatchilik fikrini hisobga olishga asoslanadi. Sеnatda doimiy asosda ishlovchi Sеnat a'zolari sеnatorlik vakolatlari davrida ilmiy va pеdagogik faoliyatdan tashqari haq to'lanadigan boshqa turdagi faoliyat bilan shug'ullanishlari mumkin emas. Ayni bir shaxs bir paytning o'zida Sеnat a'zosi (sеnator) va O'zbеkiston Rеspublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasining dеputati bo'lishi mumkin emas. Sеnatorlik huquqlari va majburiyatlarini monеliksiz hamda samarali amalga oshirish kafolatlari “O'zbеkiston Rеspublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasi dеputatining va Sеnati a'zosining maqomi to'g'risida”gi O'zbеkiston Rеspublikasi Qonuni, boshqa qonunlar bilan bеlgilanadi. Markaziy Osiyo davlatlari. Qarang: Markaziy Osiyo Bugungi Hadis Arxivi. 2006: May | Ijun | Ijul | Avgust | Sentabr | Oktabr | Noyabr | Dekabr O'zbekiston Respublikasining Tiklanish va taraqqiyot jamg'arm'si. O‘zbekiston Respublikasining Tiklanish va taraqqiyot jamg‘armasi faoliyatini tashkil qilish chora-tadbirlari to‘g‘risida Jamg‘armaning ijro etuvchi direksiyasi Jamg‘arma ijroiya organi va uning mablag‘larini tasarruf etuvchi hisoblanadi; Jamg‘armaning ijro etuvchi direksiyasi tarkibida tegishli loyihalarni moliyalashtirish bo‘yicha tavsiyanomalar berilishi uchun mas’ul bo‘lgan ekspert guruhi tashkil qilinadi; Jamg‘armaning ijro etuvchi direktori O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan lavozimga tayinlanadi va undan ozod qilinadi, maqomi bo‘yicha esa Vazir o‘rinbosariga tenglashtiriladi; Jamg‘armaning ijro etuvchi direksiyasi faoliyati Jamg‘armani boshqarish bo‘yicha Kengash tomonidan tasdiqlanadigan xarajatlar smetasi asosida Jamg‘arma mablag‘lari hisobidan ta’minlanadi. boshqaruv xodimlari soni 15 nafardan iborat bo‘lgan Jamg‘armaning ijro etuvchi direksiyasi tarkibi 1-ilovaga muvofiq; O‘zbekiston Respublikasining Tiklanish va taraqqiyot jamg‘armasi, Jamg‘arma mablag‘larini shakllantirish va ulardan foydalanish prinsiplari to‘g‘risidagi Nizom 2-ilovaga muvofiq tasdiqlansin. respublikaning ayrim strategik resurslari bo‘yicha jahon bozorlaridagi qulay narxlar natijasida hosil bo‘lib, ortiqcha foydadan olinadigan soliqlar, yer bag‘ridan foydalanganlik uchun soliq va aksiz solig‘i tarzida respublika budjetiga rejadan ortiqcha tushadigan mablag‘lar; har yili Davlat budjeti parametrlarini tasdiqlash chog‘ida Vazirlar Mahkamasining qarorlari bilan qimmatbaho metallarga belgilanadigan chegara narxdan jahon narxining oshishi natijasida tushadigan mablag‘lar o‘tkazib boriladi. O‘zbekiston Respublikasining xorijiy sheriklar bilan mahsulotni taqsimlash to‘g‘risidagi bitimlari doirasida mahsulotni sotishdan oladigan daromadlari; davlat mulkini xorijiy investorlarga chet el valutasiga sotishda Davlat budjeti daromadlari rejasidan ortiqcha tushadigan mablag‘lar; Jamg‘arma aktivlarini boshqarishdan, shu jumladan Jamg‘arma mablag‘larining bo‘sh qoldiqlarini joylashtirishdan olinadigan investitsiya daromadlari o‘tkaziladi. Jamg‘arma O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankidagi hisobvaraqlarda chet el valutasida shakllantiriladi; Jamg‘arma moliyalashtirishni taklif etiladigan investitsiya loyihalarining samaradorligi va o‘zini qoplash muddatlarini hisobga olgan holda moliyalashtirish shartlari va Jamg‘arma mablag‘larini qaytarish mexanizmi to‘g‘risida vakolatli banklar bilan imzolanadigan bosh bitimlar asosida amalga oshiradi; Jamg‘arma tomonidan vakolatli banklarga beriladigan kredit resurslari bo‘yicha foiz stavkasi yiliga 6 foizgacha tabaqalashtirilgan miqdorlarda belgilanadi. 5. Jamg‘arma aktivlarining barqarorligi va ularning daromadliligini ta’minlash uchun O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki Jamg‘arma bilan ishonchli boshqaruv to‘g‘risidagi bosh bitim asosida Jamg‘arma mablag‘larining bo‘sh qoldiqlarini yuqori likvidli, ishonchli xorijiy moliya vositalariga joylashtirishni amalga oshirsin. Jamg‘armaning bo‘sh qoldiqlarini xorijiy moliya vositalariga, investitsiya operatsiyalariga joylashtirish tartibini, jumladan Jamg‘arma mablag‘larining bir qismini ishonchli tashqi boshqaruvchi tomonidan boshqarishga topshirishni belgilab beradigan me’yoriy hujjatlarni ishlab chiqsin va Jamg‘armani boshqarish bo‘yicha Kengashga tasdiqlash uchun kiritsin; Jamg‘arma manbalaridan biri sifatida - alohida soliq stavkalari bo‘yicha O‘zbekiston Respublikasining Tiklanish va taraqqiyot jamg‘armasi mablag‘larini shakllantirish Tartibini ishlab chiqsin va tasdiqlasin. 6. Jamg‘armaning ijro etuvchi direksiyasi zarur aloqa vositalari bilan ta’minlangan holda O‘zbekiston Respublikasi Tashqi iqtisodiy faoliyat milliy banki binosiga joylashtirilsin. 7. O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi Moliya vazirligi, Markaziy banki, boshqa manfaatdor vazirliklar va idoralar bilan birgalikda bir oy muddatda idoraviy normativ hujjatlarga ushbu qarordan kelib chiqadigan o‘zgarishlar kiritilishini ta’minlasin. 8. Mazkur qarorning ijrosini nazorat qilish O‘zbekiston Respublikasi Bosh vaziri SH.M.Mirziyoyev zimmasiga yuklansin. O`zbekiston YaIM. O`zbеkistоn Rеspublikаsi iqtisоdiy rivоjlаnishining аsоsiy ko`rsаtkichlаri, 1991-2001(o`tgаn yillаrgа % hisоbidа) Oʻzbekiston yetakchilari. Oʻzbek Xonliklari. Davlatlarning feodal tuzilishiga koʻra bugungi O´zbekiston hukmdorlari xon, amir, kagʻon yoki beylar deb nomlangan. Axunboboev, Yuldosh Axunboboevich. Axunboboev, Yuldosh Axunboboevich (01.07.1885 - 28.02.1943) (13 (1) июля) 1885 — 28 феврала 1943); советский партийный и государственный деятель. Член Коммунистический Партии с мая 1921. Родился в кишлаке Старый Джуйбазар Маргиланского уезда — 13 (1) июля) 1885. Отец — бедняк. C 9 лет — батрак, чайрикер у бая. В 1916 активный участник восстания в Маргилане. Арестован, провел 2 месяца в тюрьме. С ок. 1917 — заместитель председателя, председатель кишлачного совета в районе Маргилана. Участник Гражданской Войны в Ферганской области — разведчик, проводник частей РККА, председатель Маргиланской организации союза «Кошчи». В феврале 1925 делегат от Маргилана на 1 — м учредительном съезде КПУ. Избран членом ЦК и Бюро ЦК КПУ. Избран первым Председателем Президиума ЦИК Узбекистана (1925 — 38), председатель Президиум Верховного С овета УзССР (1938-43). C 21 мая 1925 — член Президиума ЦИК СССР. Кавалер орденов «Ленина» и «Трудового Красного Знамени». Yusupov, Usmon Yusupovich. Yusupov, Usmon Yusupovich (01.03.1900 - 07.05.1966) (март 1901, кишлак Кафтархана, ныне Ферганского района Ферганской области, Узбекистан - 7.5.1966, Янгиюль), советский государственный и партийный деятель. Член КПСС с 1926. Родился в семье батрака. С 1918 рабочий на хлопкоочистительном заводе. С 1928 секретарь Ташкентского окружкома КП (б) Узбекистана. В 1929-37 секретарь ЦК КП (б) Узбекистана, председатель Средазбюро ВЦСПС. В 1937-50 1-й секретарь ЦК КП (б) Узбекистана. В 1950-53 министр хлопководства СССР. В 1953-55 председатель Совета Министров Узбекской ССР. С 1955 директор ряда совхозов, комбината "Халкабад". Делегат 16-19-го съездов партии. Член ЦК КПСС в 1939-56. Депутат Верховного Совета СССР 1-4-го созывов. Награжден 6 орденами Ленина, 3 другими орденами, а также медалями. Niyazov, Amin Irmatovich. Niyazov, Amin Irmatovich (1903 - 1973) Rashidov, Sharof Rashidovich. Sharof Rashidovich Rashidov (6 noyabr (24 oktabr e.h. boʻyicha) 1917 — 31 oktabr 1983) — sovet partiya va davlat arbobi, oʻzbek yozuvchisi, Sotsialistik Mehnat Qahramoni (1974), Oʻzbekiston SSR Kommunistik partiyasi rahbari. 1939 yildan KPSS aʼzosi. Rashidov siyosatga qadar. Sharof Rashidov Oktabr revolyutsiyasidan bir kun oldin Jizzaxda, dehqon oilasida dunyoaga kelgan. Samarqanddagi Oʻzbek Davlat Universitetining filoligiya fakultetini (1941), BKP (b) MK qoshidagi Butunittifoq Partiya Maktabini (BPM) (1948, sirtqi) bitirgan. Jizzax pedagogik texnikumini bitirgan 1935 yildan oʻrta maktabda oʻqituvchilik bilan shugʻullangan. 1937-41 yillarda Samarqand viloyatining «Lenin yoʻli» gazetasida maʼsul kotib, maʼsul muharrir oʻrinbosari, gazeta muharriri lavozimlarida ishlagan. 1941-42 yillarda Sovet Armiyasi tarkibida Ikkinchi Jahon urushi qatnashchisi. Oʻzbekistonga sovet-german frontining yaradorlari bilan qaytgan. 1943-44 yillarda «Lenin yoʻli» gazetasida muharrir. 1944-47 yillarda Oʻzbekiston KP (b) Samarqand viloyati qoʻmitasi kotibi. 1947-49 yillarda «Qizil O`zbekiston» respublika gazetasida maʼsul muharrir. Rashidov siyosiy arbob sifatida. 1949-50 yillarda O`zbekiston Yozuvchilar uyushmasi raisi. 1950-59 yillarda O`zbekiston SSR Oliy Sovet Prezidiumi raisi va SSSP Oliy Sovet Prezidiumi raisi o'rinbosari. 1959 yil mart oyidan O`zbekiston KP MK birinchi kotibi. KPSS 19-24- s'ezdlari delegati; 1956 yildan MK a'zoligiga nomzod, 1961 yildan KPSS MK a'zosi; 1961 yildan MK Prezidiumi a'zoligiga nomzod, 1966 yil aprelidan KPSS MK Siyosiybyurosi a'zoligiga nomzod. 3-10-chaqiriq SSSR Oliy Soveti deputati; 1970 yildan SSSR Oliy Soveti Prezidiumi a'zosi. Ikki marta Sotsialistik Mehnat Qahramoni (1974), (1977). Lenin mukofoti laureati. 6 marta Lenin ordeni bilan, 4 marta boshqa ordenlar bilan, shuningdek medallar bilan taqdirlangan. Rashidov yozuvchi sifatida. 1945 yili Sharof Rashidovning — «Mening nafratim» nomli ilk sheʼriy toʻlami nashrdan chiqdi. «Gʻoliblar» povestida (1951) xalqning dehqonchilik yerlari uchun kurashi tasvirlanadi; huddi shu mavzu «Kuchli boʻrnlar» romanida (1958) ham rivojlantiriladi. 1964 yilda nashr qilingan «Buyuk toʻlqin» romani sovet jangchilarning Ikkinchi Jahon urushidda koʻrsatgan qahramonliklari haqida hikoya qiladi. «Kashmir qoʻshigʻi» romantik povestida (1956) hind xalqining ozodlik kurashi koʻrsatiladi. 1950 yili Rashidovning publitsistik maqolalaridan iborat «Tarix kelishuvi» nomli toʻplami, 1967 yili «Doʻstlik ramzi» nomli kitobi nashrdan chiqadi. Rashidovning tanqidiy maqolalari sovet adabiyotining dolzarb muammolariga bagʻishlangan. Paxta ishi. Sovet davlatining soʻnggi yillarida ruslar uchun Sharof Rashidov nomi korruptsiya va Sovet Ittifoqining maʼmuriy-buyruqbozlik boshqaruvining bosh timsoliga aylanib qoldi. Leonid Brejnev hukumati yillari Oʻzbekistonga paxta topshirishni oshirish haqidagi oxiri yoʻq qarorlar kelib turardi. Bunga javoban oʻzbek hukumati "qoʻshib yozish" (Sovet Ittifoqida raqamlarning suniy oʻsishi oddiy xol edi) hisobiga har doim dala maydonlarining irrigatsiyasi va paxta hosili haqida oldingisidan kattaroq raqamlarni yozishardi. Hozir biz shuni tahmin qilishimiz mumkinki, oʻsha "qoʻshib yozishlar" 500 mingdan 1 mln. tonnagacha tashkil qilgan. Bu holat oʻzbek boshqaruvchilariga markazdan qoʻshimcha manbalar olish va Brejnev hokimiyatini sotib olishga imkon berardi. Faqatgina Rashidovning oʻlimidan soʻnggina, markaz oʻziga xos "o'zbek ishi" degan uydirmani oʻylab topdi va Oʻzbekistonga Gdlyan va Ivanov boshliq tezkor prokurorlar guruhini yubordi. Buning natijasida Oʻzbekiston hukumatida olib borilgan tozalashdan OʻzSSRning deyarli barcha rahbarli nishonga tushishdi (faqatgina Gossnab boshligʻi oʻz oʻrnini saqlab qoldi). Ommaviy qamoqqa olishlar orasida shunday holatlat bor ediki, oddiy kolxoz raisi oltinlarga toʻldirilgan xonalarga ega edi... Bugungi kun nuqtai nazari bilan qaraganda, prokuror Gdlyanning fikrlari toʻgʻriga oʻxshab tuyuladi. Uning fikricha, oʻsha vaqtda butun Ittifoq korruptsiya toʻrida qolgan bir vaqtda Moskva Oʻzbek respublikasini ajratib qoʻyib nohaqlik qilgan. "Oʻzbek ishi" natijasi respublikaning koʻpchilik aholisini milliy harakatga undadi. Bu ayniqsa qayta qurish davrining soʻnggi yillari kuchaydi. Hozirgi kunda mustaqil Oʻzbekistonda Sharof Rashidovning nomi hurmat-eʼtibor bilan esga olinadi. Oʻzini kuchli rahbar va mohir diplomat sifatida koʻrsata olgan oʻzbek xalqining qahramoni kamchiliklarga toʻla sovet boshqaruv tizimini oʻzbek xalqining oʻlchab boʻlmas rivoji uchun yoʻnaltirgan. Rashidov haqida zamondoshlari. V.Boldin (M.Gorbachyov yordamchisi va KPSS MK boʻlim boshligʻi) — Rashidov haqida. "Hokimiyat tepasiga Andropov kelishi bilan, Gorbachyov shu zahoti oʻziga erk berib yubordi. Oʻzining muvaffaqiyatlarini koʻz-koʻz qilishni boshladi. Eslayman, Rashidov paxta topshirishni oshirishi uchun, Gorbachyov qanday qilib Oʻzbekiston rahbarining qoʻllarini qayiltirganini. Rashidov tushuntirishga, koʻndirishga harakat qilardi: «Bizda yomgʻir bilan qor yogʻdi, hammasi muzlab qolgan. Agar shu ahvolda ham terib oladigan boʻlsak, buni quritishimiz uchun yarim yil ketadi». Gorbachyov esa: «Baribir koʻproq topshiringlar». (Kommersant — Vlast, 15 may 2001, 61 bet.).. Karimov, Abdullo Karimovich. Karimov, Abdullo Karimovich (1896 - 1940) Segizboev, Sulton Segizboevich. Segizboev, Sulton Segizboevich (1899 - 25.02.1939) Abdurahmonov, Abdujabor Abdujaborovich. Abdurahmonov, Abdujabor Abdujaborovich (1907 - 1975) Kamalov, Sobir Kamalovich. Kamalov, Sobir Kamalovich (19.04.1910 - 06.06.1990) Mirza-ahmedov, Mansur Ziyaevich. Mirza-ahmedov, Mansur Ziyaevich (31.12.1908 - 03.05.1971) Registon. Qadimiy Samarqand shahrining rasmiy markazi Registon maydoni bo'lib, bu erda uchta madrasa qad ko'targan Ulug'bek madrasasi (1417-1420), Sherdor madrasasi (1619-1636), Tilla-kori madrasasi (1647-1660). Registon- qadimiy ilm, ta'lim muassasalari joylashgan joy bo'lib sharqdagi shahar qurilishi san'atining eng ko'zga ko'rinarli namunalaridan biri hisoblanadi. U haqda Temuriylar faxr bilan: "Kim bizning kuch- qudratimizga shubha qilsa, kelib biz qurgan binolarni ko'rsin", deganlar. Go'r Amir Maqbarasi. Go'ri Amir maqbarasi (1404-1411) Temuriylarning daxmasi sifatida Amir Temur buyrug'i bo'yicha qurilgan. Bu yerda Samarqandning buyuk hukmdori Amir Temur va uning nabirasi mashhur astronom, olim va davlat arbobi Mirzo Ulugʻbek va boshqalar dafn qilingan. SamDU. Samarqand Davlat Universiteti (qisqartmasi SamDU) Samarqanddagi oliy o‘quv yurti bo‘lib, keng sohasidagi mutaxassislar tayyorlash hamda ilmiy tadqiqot bilan shug‘ullanadi. Tarixi. Samarqand universitetining tarixiy ildizi Temuriylar davriga borib taqaladi. Ilmu-fan, ma'naviyat va ma'rifat targ'ibotchilari bo'lgan Temuriylar hukumronligi davrida Samarqand mintaqasida va umuman Movarounnahr hududida, fan, ta'lim taraqqiyoti uchun to'liq ma'nodagi zaminu-asos yaratildi. Sohibqiron Amur Temur va uning davomchilari tomonidan bunyod etilgan qator madrasa-maktablar, nafaqat diniy ta'lim maskani bo'lib qolmasdan, ular dunyoviy bilimlar beruvchi makon ham edi. Ushbu madrasalardagi saboqlarning 70% dan ortig'ini dunyoviy predmetlar tashkil qilgan. Aslida Abu Ali ibn Sino, Al Xorazmiy, Zamaxshariy, Mazmud Koshg'ariy kabi allomalarni voyaga etkazgan yurtda ta'lim tizimini yanada taraqqiy qildirish, ilmu-fanni yuksaltirish uchun barcha imkoniyatlar mavjud bo'lganligi hech qanday bahsni talab qilmaydi. Oʻzbekiston Kommunistik Partiyasi. Oʻzbekiston Sovet Sotsialistlik Respublikasi Kommunistik Partiyasi (OʻzSSR KP) Oʻzbekiston Xalq Demokratik Partiyasi. Oʻzbekiston Respublikasi Xalq Demokratik Partiyasi (XDP) 1991 yil 1 noyabrda Toshkentda boʻlib oʻtgan Taʼsis qurultoyi Qaroriga binoan tuzildi, uning Dasturi va nizomi qabul qilindi. Partiya raisi qilib I.A.Karimov saylandi. Bu partiyaning aʼzolari soni 450 mingga yaqin. 1994 yildagi saylovlarda XDP vakillari Oliy Majlisda deputatlarning 27 foizdan ziyodini tashkil qildilar. Bu maqsadlarni keng targʻib qilish maqsadida 1993 yil dekabrda Oʻzbekiston XDPning milliy istiqlol mafkurasi qabul qilingan. XDPning nashrlari: «Oʻzbekiston ovozi», «Голос Узбекистана» gazetalari va «Muloqot» jurnali. XDP oʻz saflarida keng ommani — ziyolilar, ishchilar, xizmatchilar, dehqonlar, tadbirkorlar, yoshlar, fayxriylarni, 80 ga yaqin millat va elat vakillarini birlashtiradi. Oʻzbekiston Vatan Taraqqiyoti Partiyasi. Vatan Taraqqiyoti Partiyasi (VTP) 1992 yil mart oyida tuzilgan. Aʼzolari soni 35 mingdan ortiq. Partiya oʻz nashriga ega boʻlib, bu «Vatan» gazetasidir. Partiya huzurida jamoatchilik fikrini oʻrganish markazi, tahlil-axborot markazi ishlab turibdi. Partiya ilgʻor ziyolilar, tadbirkorlar, xususiy mulk egalari, fermerlar va dehqonlarni oʻz safiga birlashtirgan. 2000 yilda partiya «Fidokorlar» milliy demokratik partiyasi bilan birlashib, Fidokorlar nomi ostida faoliyat koʻrsatmoqda. Oʻzbekiston Adolat Partiyasi. Oʻzbekiston Respublikasi «Adolat» sotsial-demokratik partiyasi (Adolat) 1995 yil fevral oyida tuzilgan. O`zbekistonning 147 shahar va tumanlarida hududiy tashkilotlari mavjud. Aʼzolarining soni 35 mingdan ortiq. «Adolat» sotsial-demokratik partiyasi Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisida 47 ovozga (1998 yilga) ega boʻlib, ular partiyaning parlamentdagi fraktsiyasini tashkil etadi. Partiyaning nashri — «Adolat» gazetasi. Oʻzbekiston Xalq Birlig Jamoatchilik Harakati. Oʻzbekiston Respublikasi Xalq Birlig jamoatchilik harakati (Xalq Birlig) 1995 yil may oyida Oʻzbekiston jamoatchiligining tashabbusi bilan tashkil qilindi. «Xalq birligi» — siyosiy partiya emas, balki umumxalq harakati boʻlib, siyosiy partiyalar bilan hamkorlikda ishlaydi. Harakatning asosiy maqsadi: demokratik, xuquqiy davlat va adolatli fuqaroviy jamiyat yaratish uchun kurashda Oʻzbekistonda istiqomat qilib turgan barcha millat va elatlarni jipslashtirish. «Xalq birligi» harakati Oʻzbekiston Baynalmilal madaniy markazi, milliy madaniy markazlar, respublika «Maʼnaviyat va maʼrifat» markazi bilan hamkorlikda ish olib boradi, «Turkiston - umumiy uyimiz» xalqaro harakat ishtirokchilarini qoʻllab-quvvatlaydi. Matbuot organi — «Birlik» va «Единство» gazetalari. Oʻzbekiston Milliy Tiklanish Demokratik Partiyasi. Oʻzbekiston Milliy tiklanish demokratik partiyasi (Milliy tiklanish) 1995 yil 3 iyunda Oʻzbekiston «Milliy tiklanish» demokratik partiyasi Taʼsis qurultoyida tashkil qilingan. Bu partiya oʻz faoliyatida koʻproq ziyolilarga suyanadi. Aʼzolari soni 6 mingga yaqin. Partiya Millat, Inson va Vatan manfaatini muqaddas deb bilan. Matbuot organi — «Milliy tiklanish» gazetasi. Bu partiya Oliy Majlisda oʻz fraktsiyasiga ega emas. Oʻzbekiston Fidokorlar Milliy Demokratik Partiyasi. Oʻzbekiston Respublikasi Fidokorlar milliy demokratik partiyasi (Fidokorlar) 1999 yil 4 yanvarda tashkil etilgan. Bu partiya oʻz nomi bilan vatan fidokorlarini, vatan ravnaqi uchun kuyib, yonib yashaydigan oʻzbekiston fuqarolarini birlashtirdi. «Fidokorlar» milliy demokratik partiyasi oʻz maqsad va niyatlari bir xil boʻlganligi uchun «Vatan taraqqiyoti» partiyasi bilan birlashdi va hozirda «Fidokorlar» nomi iostida oʻz faoliyatini davom ettirmoqda. 1999 yil dekabrda Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisiga saylovlarda partiya deputatlikka oʻz nomzodlarini qoʻydi. 2000 yil yanvardagi Ozbekiston Respublikasi Prezidentligiga boʻlib oʻtgan saylovlarda «Fidokorlar» milliy demokratik partiyasi nomidan prezidentlikka Islom Abdugʻaniyevich Karimov nomzodi koʻrsatildi. Oʻzbekiston Kamolot Yoshlar Jamgʻarmasi. Oʻzbekiston Respublikasi «Kamolot» yoshlar jamgʻarmasi Oʻzbekiston yoshlarining nodavlat xayriya-jamoat birlashmasi boʻlib, 1996 yil 17 apreldagi Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining Farmoni bilan tashkil topgan. Jamgʻarmaning asosiy vazifasi — yoshlarning iqtisodiy, siyosiy, maʼnaviy, madaniy, xuquqiy manfaatlari va ehtiyojlarini oʻrganish, ularni qondirish yuzasidan dasturlar tuzish, hayotga tadbiq etish, davlat, hukumat dasturlari, islohotlarni bajarishga koʻmaklashish, yoshlarni Konstitutsiya, qonunlar, davlat va hukumat qarorlarini hurmat qilish, ularga amal qilish ruhida tarbiyalash, yoshlar uchun yangi ish joylari yaratish, ularni ijtimoiy himoya qilish masalalarini oʻrganish hamda mazkur masalalarni hal etishda hukumat idoralari, hokimliklar, vazirliklar, jamoat tashkilotlari bilan hamkorlik qilish. Jamgʻarmaning viloyat, shahar va tumanlarda boʻlimlari mavjud. «Kamolot» jamgʻarmasining jamoatchilik markazlari joylarda 14 yoshdan 35 yoshgacha boʻlgan yoshlar istagi va tashabbusi bilan tashkil topishi mumkin. Uning mablagʻi turli ixtiyoriy pul oʻtkazish va xayriyalar hisobiga tashkil topadi, noshirlik, oʻyinlar va boshqa tadbirlar hisobiga boyib boradi. Oʻzbekiston Kamolot Yoshlar Ijtimoiy Harakati. Oʻzbekiston «Kamolot» yoshlar ijtimoiy harakati 2001 yil 25 yanvar kuni yoshlar masalalari boʻyicha yigʻilishda Oʻzbekiston Prezidentining kiritgan takliflariga asosan «Kamolot» yoshlar jamgʻarmasi asosida tashkil etildi. Harakatning taʼsis qurultoyi 25 aprel kuni boʻlib oʻtdi. «Kamolot» yoshlar ijtimoiy harakatining shiori — «Vatan menga nima berdi deb emas, men oʻzim xalqim, Vatanim uchun nima qilmoqdaman», deb yashash kerak. Nashlari: «Turkiston» va «Молодёжь Узбекистана» gazetalari. Oʻzbekiston Maʼnaviyat va maʼrifat markazi. Oʻzbekiston «Maʼnaviyat va maʼrifat» jamoatchilik markazi Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining 1994 yil 23 apreldagi Farmoni va Vazirlar Mahkamasining 1994 yil 8 iyundagi 288-Qaroriga asosan tashkil etilgan. Markaz respublika jamoatchiligi bilan hamkorlikda ish yurituvchi, byudjet ajratmalari va xoʻjalik hisobidagi mablagʻlar asosida faoliyat koʻrsatuvchi tashkilotdir. Matbuot organi — «Tafakkur» jurnali. Markaz qoshida «Oltin meros» xalqaro jamgʻarmasi, «Maʼnaviyat» nashriyoti va «Jahon adabiyoti» jurnali tashkil etilgan. «Kasb maʼnaviyati» oʻquv kurslari muvaffaqiyat bilan ishlab turibdi. OʻzR prezidenti farmonlari. Bu betda Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining Farmonilari yigʻiladi. Xalqaro Qizil Xoch va Qizil Yarim oy jamiyati. Xalqaro Qizil Xoch va Qizil Yarim Oy jamiyatiga Shveytsariyada asos solingan. Bu jamiyat halokat qurbonlariga yordam berish, jamiyatning yordamga muhtoj qatlamlariga har tomonlama yordam berish, birinchi yordam ko`rsatish bo`yicha o`quv mashg`ulotlari tashkil qilish, Xalqaro Inson Xuquqi bo`yicha bilimlarni tarqatish, qurolli to`qnashuvlar davrida esa harbiy tibbiyot xizmatchilariga ko`maklashish vazifalarini bajaradi. Bu jamiyatning belgisi - Shveytsariya bayrog`i ranglarining teskari ko`rinishidir (Shveytsariya bayrog`ida qizil rangga oq xoch belgisi chizilgan). "Qizil Xoch" va "Qizil Yarim oy" belgilarining hech qanday farqi yo`q. Lekin ko`p davlatlar yarim oy belgisini tanlaganlar. Hozirda juda ko`p davlatlarda Milliy Xalqaro Qizil Yarim Oy jamiyatlari tashkil qilingan. Bu jamiyatlar o`z davlatlarining muammolarini bartaraf etishga ko`maklashib, davlat rivojlanishiga o`z xissasini qo`shib kelmoqda. O`zbekiston Qizil Yarim Oy milliy jamiyati 1925 yil 14 noyabrda tuzilgan. 1992 yil 28 may - O`zbekiston Respublikasi Prezidenti "O`zbekiston Qizil Yarim oy jamiyati to`g`risida"gi Farmonga imzo chekdi. O`zbekiston Qizil Yarim o milliy jamiyatining faxriy Prezidenti qilib O`zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A.Karimov saylandi. Bu jamiyatning hozirgi kundagi faoliyatining asosiy maqsadlaridan biri - O`zbekiston Yoshlar Qizil Yarim Oy jamiyatini tuzish. Bu jamiyatning asosi Yoshlar Markazlari va klublar bo`ladi. Bu Markazlar Niderlandiya, Shvetsiya, Finlyandiya Qizil Xoch jamiyatlari va Xalqaro Qizil Xoch jamiyati bilan hamkorlikda tashkil qilinadi. Yoshlar Markazlari yoshlarning o`qishi, bilim olishi uchun sharoit yaratish, giyohvandlik va OITSning oldini olish yo`lida katta ishlar qilmoqdalar. Bu jamiyatning O`zbekistondagi faoliyati to`g`risidagi to`liq ma'lumotlarni saytidan olishingiz mumkin. Said Abdul Akhad. Said Abdul Akhad-xon - Buxoro amiri (1885 — 1911) После того как взята была вторая столица ханства Самарканд, при ген. Кауфмане в 1868 г. нашими войсками и они завладели истоками Зарявшана, питавшими Бухару – русские владеют возможностью отвести воду, а это было бы гибелью страны. Разбитый русскими войсками 2 июня 1868 года окончательно, эмир объявил себя в покорности Белому Царю и с тех пор Бухара состоит в вассальных отношениях к России. После смерти покойного эмира Бухары, Музаффар-хана, последовавшей 31-го октября прошлого года, властителем Бухары стал старший сын его Сеид-Абдул-Агад-хан (портрет которого помещен здесь). Брат его, Сеид-Мансур, воспитывается в России, в Пажеском Сиб. корпусе, а нынешний эмир Абдул-Агад присутствовал на священном короновании в Москве и пробыл некоторое время в Петербурге. Сеид-Абдул-Агад-хан имеет теперь не более 27 лет от роду. Вот как описывает его один наш путешественник, видевший его в бытность свою в Бухаре: “Пред нами стоял сам Сеид-Абдул-Агад-хан. Сделав к нам два шага на встречу, он каждому радушно протянул руку. На вид это красивый мужчина, росту выше среднего, крепко сложенный. Красивое смугловатое лицо его опушено черною, средней величины бородкой; небольшие усы оттеняют тонкие, энергично поджатые губы. Черные и большие глаза очень выразительны. Взор их остер и проницателен. Дуги бровей очень характерно слегка приподымаются со внутренней стороны над переносьем, примыкая к двум небольшим продольным морщинам. В общем лицо его имеет серьезно выражение пытливого ума и сильного характера. В нем как-то невольно сказывается большой запас энергии, силы воли и настойчивости. Нельзя сказать чтобы лицо это было из числа добрых, в смысле мягкосердечия, хотя в нем нет и ничего отталкивающего – напротив, оно скорее даже симпатично; вы только сразу чувствуете, что имеете дело с человеком внутренно сильным, которые не призадумается ни пред чем для достижения поставленной себе цели. Он вовсе не склонен к гаремной распущенности – у него одна законная жена. В житейской своей обстановке он предпочитает простоту, даже с несколько суровым оттенком, что могли заметить и мы, хотя бы по обстановке его приемной. Говорят, что любимейшее его занятие – соколиная охота и укрощение полудиких, горячих и злых коней, которых он сам под себя объезжает. Не мало также занимается он и военным делом”. Сеид-Абдул-Агад-хан был в Москве, как мы сказали, на коронационных торжествах 1883 года. По возвращении из Москвы, он в Ташкенте высказывал, между прочим, что эта поездка принесла ему большую пользу в том отношении, что он имел хороший случай воочию убедиться в громадных силах и средствах России. Признанный в своих правах Императором Всероссийским, он не нуждается более ни в каких партиях для поддержки власти. Qurilish. Qurilish biror inshootni tayyorlash jarayoni, shuningdek shunday jarayon ketayotgan joydir. Qurilish murakkab jarayon boʻlib, unda bir necha vazifalar amalga oshiriladi. Tahorat. Tahorat - islom dinida poklanish jarayoni, namozdan avval bajariladi. Xususiy shakli sifatida tayammum ko`riladi. Jarayon. "بِسْمِ اللهِ" «bismillahi» (Alloh nomi bilan) deb, ikki kaftimizni uch marta yuvamiz. 2. Og'zimizni chayib, burnimizga suv olib, qoqamiz va yuzimizni yuvamiz. 3. Qo'llarimizni tirsaklarimizni ham qo'shib yuvamiz. 4. Boshimizga va quloqlarimizga mash tortamiz. 5. Oyoqlarimizni to'piqlari bilan qo'shib yuvamiz Namoz. Namoz - islom dinidagi ibodat, arabchada «Solat» deyilib, lug'atda yaxshilikka duo ma'nosini anglatadi. Shariatda esa: «Takbir ila boshlanib, salom berish ila tugaydigan maxsus shartlari bor gaplar va ishlar namozdir». Namoz Isro kechasida, Payg'ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning hijratlaridan oldinroq farz bo'lgan. Besh vaqt namoz farzligi Qur'onda ham, Sunnatda ham, Ijmo'da ham qayta-qayta ta'kidlangan. Namoz balog'atga etgan har bir musulmon uchun farzi ayndir. Har kim o'zi uchun namoz o'qimog'i farzdir. Jarayon. Tahorat qilib bo'lganimizdan keyin qanday namoz o'qiymiz? 1. Qiblaga yuzlanib, qo'llarimizni ko'tarib"اَللهُ اَكْبَرُ" (Allohu akbar) deymiz. 3. Avval «Fotiha» surasini, so'ngra boshqa biror surani o'qiymiz. 4. «Allohu akbar» deb ruku' qilamiz va ruku'da 3 marotaba: "سُبْحَانَ رَبِّيَ الْعَظِيمِ" «Subhana robbiyal-a'ziym» (Ulug' Robbim pokdir!) deymiz. "سَمِعَ اللهُ لِمَنْ حَمِدَهُ، رَبَّناَ وَ لَكَ الْحَمْدُ" «Sami'allohu liman hamidah, Robbana-a valakal hamd» (Alloh O'ziga hamd aytuvchini eshitdi. Ey Parvardigorimiz! Senga hamd(lar) bo'lsin) deymiz. 6. «Allohu akbar» deb sajda qilamiz va sajdada "سُبْحَانَ رَبِّيَ الْأَعْلَى" «Subhana robbiyal a'la» (Eng oliy zot bo'lmish Parvardigorim barcha aybu nuqsondan pokdir) deymiz. 7. «Allohu akbar» deb sajdadan boshimizni ko'tarib o'tiramiz va: "رَبِّ اغْفِرْ لِي" «Robbig'-firli» deymiz. 8. «Allohu akbar» deb ikkinchi marta sajda qilamiz va sajdada «Subhana Robbiyal-a'la» deymiz. 9. «Allohu akbar» deb ikkinchi rakaatga turamiz. Tashahhud. "اَلتَّحِيَّاتُ لِلَّهِ وِ الصَّلَوَاتُ وَ الطَّيِّبَاتُ، اَلسَّلاَمُ عَلَيْكَ اَيُّهَا النَِّبيُّ وَ رَحْمَةُ اللهِ وَ بَرَكَاتُهُ، اَلسَّلاَمُ عَلَيْنَا وَ عَلَى عِبَادِ اللهِ الصَّالِحِينَ، أَشْهَدُ أَلاَّ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ". «Attahiyyatu lillahi vas-solavatu vat-toyyibat. Assalamu alayka ayyuhan-nabiyyu va rohmatullohi va barokatuh. Assalamu alayna va ala 'ibadillahis-solihiyn. Ashhadu alla ilaha illallohu va ashhadu anna Muhammadan abduhu va rosuluh». Ma'nosi: «Salomlar, namozlar va (hamdu sanoda ishlatiladigan) toyyib-pokiza so'zlar (amallar) Alloh uchundir. Ey Nabiy! Sizga Allohning salomi, rahmati va barakoti bo'lsin. Bizga hamda Allohning solih bandalariga salom bo'lsin. Guvohlik beramanki Allohdan o'zga iloh yo'q va Muhammad Uning quli hamda rasulidir». Farz Namozlari. Savol: Alloh taolo farz qilgan namozlar qaysi va ular necha rakaatdan iborat? Namozni quyidagi amallar buzadi; Namozda biror narsa eyish yoki ichish, gaplashish, kulish, zaruratsiz ko'p harakatlar qilish. Tayammum. Tayammum - islom dinida tahorat olish usuli, yuvinish uchun toza suv taqchilligi yuzaga kelganda odatiy tahorat o`rnida bajariladi. Tayammum qilishni qasd qilgan kishi ikki qo'li bilan barmoqlarini ochgan holda pok yer jinsiga bir marta uradi va barmoqlarining ichini yuziga surtadi, kaftlarining ichi bilan ikki qo'lini ishqalaydi. Yuz va qo'l uchun ikki marta qo'lini erga ursa ham bo'ladi. Ammo birinchi ko'rinish hadisda kelgan. Oʻzbekiston Respublikasi Davlat Bayrogʻi. Oʻzbekiston Respublikasining davlat bayrogʻi Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Kengashining navbatdan tashqari oʻtkazilgan VII sessiyasida 1991 yil 18 noyabr kuni tasdiqlangan. Bayroq — davlat suverenitetining ramzlaridan biridir. Oʻzbekiston Respublikasining Davlat bayrogʻi ramzi mamlakat hududida ilgari mavjud boʻlgan gʻoyat qudratli saltanatlar bayroqlariga xos boʻlgan eng yaxshi anʼanalarni daaom ettirgan holda respublika tabiatiga xos xususiyatlarni, xalqimizning milliy va madaniy oʻzligini ham aks ettiradi. Misr. Misr - ("rasmiy nomlanishi" Misr Arab Respeblikasi arab: جمهورية مصر العربية‎‎) Afrikaning shimoliy-sharqiy qismida joylashgan davlat. Isroil, Falastin, Sudan va Liviya davlatlari bilan chegaradosh. Misr shimolida O'rta Yer dengizi, sharqida Qizil dengiz joylashgan. O`zbekiston Respublikasining Davlat Madhiyasi. O`zbekiston Respublikasining Davlat madhiyasi 1992 yil 10 dekabrda qabul qilingan. O`zbekiston Respublikasining Davlat madhiyasi - davlat mustaqilligining ramzlaridan biridir. Davlat madhiyasi musiqasini kompozitor Mutavakkil Burhonov, so`zini shoir Abdulla Oripov yozgan. O`zbekiston Respublikasi Davlat Gerbi. O`zbekiston Respublikasining davlat gerbi 1992 yil 2 iyulda qabul qilingan. Davlat gerbi - davlat mustaqilligining ramzlaridan biridir. Davlat gerbi dumaloq ko`rinishga ega bo`lib, bu shaklning so`l tomoni rizq-ro`zimiz timsoli - bug`doy boshoqlaridan, o`ng tomoni esa o`zbekning dong`ini dunyoga taratgan bebaho boyligimiz - chanoqlari ochilgan g`o`za shoxlaridan iborat chambarga o`ralgan, uzoqdagi tog`lar va daryolar manzarasida gullagan vodiy uzra quyosh zarrin nurlarini sochib turadi, ayni paytda bu O`zbekistonning serquyosh mamlakat ekanligini ham bildiradi. Gerbning yuqori qismida esa O`zbekiston ozodligining ramzi sifatida sakkizburchak yulduz, uning ichki qismida yarimoy va yulduz, markazida - baxt va erksevarlik ramzi - qanotlarini yozgan Xumo qushi tasvirlangan. Gerbning pastki qismida O`zbekiston Respublikasi davlat bayrog`ini ifoda etuvchi chambar tasmasiga “O`zbekiston” deb yozib qo`yilgan. Oʻzbek Lotin Yozuvi. Arab yozuvi. Oʻzbekistonda 1929 yilgacha arab yozuvidan foydalanilgan. 1920-yillarning oʻrtalaridan Oʻzbekistonda arab yozuviga keng hujum boshlandi. Arab yozuvi qoloqligimizning, savodsizligimizning, dindorligimizning sababchisi deb eʼlon qilindi. 1929—1930 oʻquv yilidan Oʻzbekiston lotin yozuviga oʻtdi va biz oʻzbek xalqining asrlar davomida yaratilib kelingan hamda chop etilgan ilmiy, badiiy va falsafiy adabiyotdan uzilib qoldik. Kiril yozuvi. 1940 yilda Oʻzbekistonda kirill yozuviga oʻtildi. Buning natijasida 1929-40 yillar oraligʻida chop etilgan ilmiy, badiiy, pedagogik, oʻquv adabiyotlardan uzilib qoldik. 1940 yildan 1991 yilgacha oʻrta hisob bilan oʻzbek tilida 50 ming nomda 50 million nusxada kitoblar chop etilganini (bunga shu yillari nashr etilgan jurnal, gazetalar kirmaydi) hisobga olsak, biz yana lotin yozuviga oʻtishda qanchadan-qancha adabiyotdan yiroqlashishimiz mumkinligi ayon boʻladi. Lotin yozuviga koʻchish. Lekin dunyoning eng rivojlangan mamlakatlari (ularni sanab oʻtirishning hojati yoʻq) lotin yozuvidan foydalanadilar. Shuning uchun ham hozirgi eng zamonaviy texnika, tabiiy fanlar yoki ijtimoiy tadqiqotlar haqidagi adabiyotlar shu yozuv asosida yoritiladi. BMT, UNESCO va boshqa xalqaro tashkilotlarning xabar qilishlaricha, yangi texnika, texnologiya va fanga tegishli adabiyotlarning 80 foizi lotin yozuvida chop etilar ekan. Demak, Oʻzbekistonni dunyoning rivojlangan mamlakatlari qatoriga qoʻshilishi uchun lotin yozuviga oʻtish maqsadga muvofiqdir. Oʻzbekistonda bu jarayon bosqichma-bosqich amalga oshirilmoqda va 2005 yilda tugallanishi koʻzda tutilgan. Xorazm Maʼmun Akademiyasi. VIII asr oxiri IX asr boshlarida xalifalikning markazi Bagʻdodda ilm-fan rivojlandi. Xalifa Xorun ar-Rashidning oʻlimidan soʻng (813 yil), uning oʻgʻli al-Maʼmun xalifa etib tayinlandi. U xalifa sifatida Bagʻdodga koʻchgach (819 yil), u yerda ilmiy Markaz tashkil etib, unda barcha musulmon oʻlkalardan olimlarni toʻpladi. Bu ilmiy Markaz tarixda «Bayt ul-hikma» («Donishmandlar uyi») nomi bilan mashhurdir. Bu yerda asosan riyoziyot, tibiyot, ilmi-nujum, joʻgʻrofiya, astrologiya, handasa va shunga oʻxshash boshqa fanlar oʻrgatilgan. Xorazmshoh Maʼmunning oʻgʻli Ali ibn Maʼmun taklifi bilan 1004 yilda Gurganchda (Qoʻhna Urganch) «Dorul hikma va maorif» nomli ilmiy muassasa shakllanadi. Bu yerga ibn Iroq va Beruniyning takliflari bilan har tarafdan olimlar kela boshlaganlar. Bu yerda ilmning barcha sohalari boʻyicha ilmiy izlanishlar olib borilgan. Yunon tillaridan tarjimalar ham qilingan. XVIII asr frantsuz entsiklopedistlari al-Maʼmun faoliyatini va Bagʻdoddagi «Bayt ul-hikma»ning faoliyatini oʻrganib chiqib, uni Afinadagi Platon Akademiyasiga juda oʻxshatganlar va «Bayt ul-hikma»ni «al-Maʼmun Akademiyasi» deb ataganlar. Gurganchdagi «Dorul-hikma» esa «Ikkinchi "Akademiya» boʻlib qoldi. Maʼmun Akademiyasining faoliyati 1017 yilda Mahmud Gʻaznaviy bosqini tufayli tugatiladi. Xorazm Maʼmun Akademiyasini qaytadan tashkil qilish toʻgʻrisida Farmon. Mustaqilligimiz sharofati tufayli Prezidentimizning tashabbusi bilan bu Akademiya qayta tiklandi. Prezidentimizning Xiva shahrining 2500 yillik tantanalarida soʻzlagan nutqlarida Xorazm Maʼmun Akademiyasini qayta tiklash haqidagi taklifi va 1997 yil 11 noyabrdagi Farmoni bilan Xiva shahrida Xorazm Maʼmun Akademiyasi qaytadan tashkil qilindi. "Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining Xorazm Maʼmun Akademiyasini qaytadan tashkil etish toʻgʻrisidagi Farmonidan:" Xorazm Maʼmun Akademiyasi — Oʻzbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasining mintaqaviy boʻlimi Xiva shahrida tashkil etilsin. Xorazm Maʼmun Akademiyasining hozirgi davrdagi faoliyati. Hozirda Xorazm Maʼmun Akademiyasi tarkibida «Arxeologiya, tarix va falsafa», «Biologiya muammolari» va «Til va adabiyot» boʻlimlari faoliyat koʻrsatmoqda. Akademiyaga Urganch Davlat universiteti rektori, akademik Sadullaev Azimboy Sadullaevich rahbarlik qilmoqda. Unga ilmiy ishlar boʻyicha rais muovini, biologiya fanlari doktori, professor Safarov Karimjon Safarovich yordam bermoqda. Akademiyada ilmiy tadqiqot ishlarini bajarishda 31 ilmiy xodim, 5 fan doktori va 9 ta fan nomzodlari qatnashmoqdalar. «Arxeologiya, tarix va falsafa» boʻlimida uchta mavzu-"Xorazmda qadimgi va oʻrta asrlar oʻzbek davlatchiligi tarixi", «Oʻzbek xalqining etnik tarixida Xorazm vohasining oʻrni», «IX-XIII asrlarda Xorazmda ilmiy-madaniy koʻtarilish jarayonida Xorazm Maʼmun Akademiyasining tarixiy xizmati», «Til va adabiyot» boʻlimida esa «IX-XIII asrlarda Movarounnahr va Xorazmdagi adabiy va lisoniy muhit» mavzusi boʻyicha ilmiy-tadqiqot ishlari olib borildi. «Biologiya muammolari» boʻlimida ham toʻrtta dolzarb mavzu boʻyicha tadqiqot ishlari bajarildi. Bular quyidagilar: «Respublika shimoliy-gʻarbiy mintaqasida qishloq xoʻjaligi ekinlarining istiqbolli navlarini oʻrganish», «Mahalliy qishloq xoʻjalik xom ashyosi asosida vitaminli omuxta yem olish texnologiyasini ishlab chiqish», «Amudaryo quyi oqimida tuproq hosil boʻlishi jarayoni xususiyatlarini oʻrganish», «Xorazm vohasi termitlarining faunasi va ekologik-populyatsion tavsifi». Koʻrinib turibdiki, har uchala boʻlimdagi tadqiqot ishlari oʻta dolzarb va muhimdir. Quvonchlisi shundaki, jamoamiz murakkab jarayonlarni boshidan kechirishga toʻgʻri kelgan boʻlsada, qunt, hafsala, sabr-bardosh bilan ishlab, izlanib, asosiy ilmiy-tadqiqot ishlarini yakunlashga erishdilar. «Arxeologiya, tarix va falsafa» boʻlimida 21 ta, «Til va adabiyot» boʻlimida 16 ta, «Biologiya muammolari» boʻlimida 15 ta ilmiy, ilmiy-ommabop maqolalar, risolalar chop etildi. Shuningdek, turli tavsiyalar ishlab chiqildi. Olimlarimizning izlanishlari natijasida Xorazm viloyatida amarantning 4 turi va soyaning 2 navi oʻstirildi. Amarant biomassasidan senaj va silos tayyorlash boʻyicha tavsiyalar tayyorlandi. Shuningdek, amarant urugʻlaridan kraxmal olish usuli ishlab chiqildi va patent olish uchun zarur hujjatlar tayyorlandi. Dukkakli don ekinlaridan 11, poliz ekinlaridan 5, moyli ekinlardan 4, yuksak suv oʻsimliklaridan 3, texnik ekinlardan 6 ta navlari viloyatimiz qishloq xoʻjaligida qoʻllanishga tavsiya qilindi. Xalqaro hamkorlik aloqalari haqida ham aytib oʻtish joiz: Rossiya Fanlar Akademiyasi va qozogʻistonlik olimlar bilan «Yangi va noanʼaviy oʻsimliklar hamda ulardan foydalanishning istiqbollari», turkmanistonlik olimlar bilan Orolboʻyi hududidagi dehqonchilik muammolari boʻyicha hamkorlik davom etyapti. Biotexnologiya va tabiiy mahsulotlar Xalqaro Akademiyasi bilan hamkorlik qilishga kelishib olindi. «Markaziy Osiyo xalqlari tarixini oʻrganish» Frantsiya instituti bilan ilmiy aloqalar keng yoʻlga qoʻyilganligi esa ayniqsa quvonchlidir. «Til va adabiyot», «Arxeologiya, tarix va falsafa» boʻlimlarida olib borilgan va yakunlangan ilmiy-tadqiqot ishlari ham shu paytgacha mavjud boʻlgan maʼnaviyat, maʼrifat, madaniyat manbalarini boyitishga xizmat qilishi eʼtirof etildi. Bular, albatta, bizning dastlabki yutuqlarimiz va biz ularni muttasil koʻpaytirib borish zarurligini doimo his qilib turibmiz. 2000 yilning fevral oyidan boshlab bioximiya, oʻsimliklar fiziologiyasi ixtisosliklari boʻyicha nomzodlik dissertatsiyalari tayyorlashga ruxsat qilindi. Yaqin orada boshqa fanlar boʻyicha ham aspiranturaga qabul qilinadi. Hozirgi kunda K.Xudayberganov, N.Oʻrozboeva, X.Yusupov, A.Rahimov, I.Abdullaev kabi iqtidorli yoshlar nomzodlik dissertatsiyalari ustida ish olib borishyapti. Akademiyada qadim qadriyatlarimizni ulugʻlovchi, diyorimizda tavallud topgan buyuk siymolarimiz hayoti va faoliyatining yangi qirralarini ochib beradigan, shu bilan birga ilm-fan, xalq xoʻjaligi taraqqiyotiga dahldor, ekologiyani yaxshilashga oid qator anjumanlar koʻplab oʻtkazilmoqda. Bu borada gap ketganda ilk akademiya asoschisi, buyuk alloma Abu Rayhon Beruniyning hayoti va ijodiy faoliyatiga bagʻishlangan ilmiy kengashlar oʻtkazish odat tusiga kirib qolganligi alohida aytib oʻtish lozim deb bilaman. Joriy yilda shu munosabat bilan uchta tadbir oʻtkazildi. Respublika va xalqaro miqyosda yirik anjumanlar boʻlib oʻtmoqda. «Ekosan»- Ekologiya va salomatlik xalqaro jamgʻarmasi, Xorazm viloyati hokimligi, Maʼmun Akademiyasi va «Ekosan» Toshkent klubi bilan hamkorlikda «Xorazm vohasi ijtimoiy ekologik taraqqiyotidagi muammolar va uning istiqbollari», shuningdek nufuzli tashkilotlar va oʻquv yurtlari bilan hamkorlikda Xorazmda ilk davlatchilikning vujudga kelishi va bu borada olib borilayotgan tadqiqotlar, buyuk vatandoshlarimiz Jaloliddin Manguberdi tavalludining 800 yilligi, Ogahiy tavalludining 190 yilligini, «Avesto» asari yaratilganligining 2700 yilligi, «Jahon madaniyati xalqaro tinchlik uchun» mavzularidagi ilmiy-amaliy anjumanlarni alohida taʼkidlab oʻtishni istardim. Mamlakatimiz taraqqiyotiga, tinchlikni mustahkamlashga oid bunday anjumanlar oʻtkazish bundan buyon ham diqqat markazimizda boʻladi. Akademiyaning «Nashriyot va matbaa birlashmasi» da olimlarimizning ilmiy izlanishlari, monografiyalar, ilmiy toʻplamlar, aspirantlarning dissertatsiya ishlari, akademiyaning muhim hujjatlari endilikda oʻzida chop etiladi. Shuningdek, oʻn bosma taboqqacha boʻlgan mualliflar asarlarini ham chop qilinishi mumkin. Turli hisob-kitob varaqalari, taklifnomalar, bukletlar tayyorlanadi. Akademiya xodimlarining xalq xoʻjaligini rivojlantirish, turmush farovonligini oshirish, maʼnaviy kamolatga xizmat qiladigan ilmiy ishlari imtiyozli ravishda chop etib berilyapti. Shu paytgacha 16 ta risola va ilmiy-ommabop ishlar chop etilib, bir yarim million soʻmlik ish bajarildi. Hozirgi davrdagi muammolar: zarur manbalar, adabiyotlar «Arxeologiya, tarix va falsafa», «Til va adabiyot» boʻlimlari ish samaradorligini oshirish uchun shu fanlarga oid kitoblar, qoʻlyozma manbalarini Rossiya, Angliya, Turkiya, Misr, Eron, Pokiston, Ozarbayjon kabi mamlakatlardan keltirish masalasini hal qilish zarur. Internet tizimiga ulanib, sohalar boʻyicha yetakchi ilmiy muassasalar bilan hamkorlikni yanada mustahkamlashni davr taqozo etyapti. Tajriba ishlab chiqarish bazasini mustahkamlash maqsadida texnika vositalari kerak. Bozor iqtisodiyoti sharoiti davrida Xorazm viloyatida qishloq xoʻjaligini keskin rivojlantirish, ekologik muhitni yaxshilash, aholi salomatligini tiklash va mustahkamlash oʻta hayotiy, kechiktirib boʻlmas vazifa ekanligini nazarda tutib, Xorazm Maʼmun Akademiyasi tarkibida «Qishloq va suv xoʻjaligi», «Ekologiya va tibbiyot» boʻlimlarini tashkil etish nihoyatda zarur. (Xorazm Maʼmun Akademiyasi raisi muovini, biologiya fanlari doktori, professor K.S.Safarovning jurnalistlarga bergan intervyusidan olindi). Xorazm Maʼmun Akademiyasi toʻgʻrisida toʻliq maʼlumotni saytidan olishingiz mumkin. Typo3. TYPO3 bu 1998 yilda ilk marotaba dunyo yuzini ko´rgan Open-Source-Web-Content-Management-Systemasi bo´lib, o´rta va katta Websahifalar uchun mo´jjallangan. TYPO3 PHPda yozilgan bo´lib, o´z ma'limotlarini MySQL Ma'lumotlar Bazasida saqlaydi. Xozirgi kunda TYPO3 aktiv rivojlana bormoqda. Xozirda oxirgi versiyasi 4.5 Final. Avesto. «Avesto» — jahon madaniyatining, jumladan, Markaziy Osiyo va Eron xalqlari tarixining qadimgi noyob yodgorligidir. Zardushtlik eʼtiqodiga amal qiluvchilarning muqaddas kitobi sifatida Yagona Tangriga topinish shu taʼlimotdan boshlangan. Bu kitob tarkibi, ifoda uslubi va timsollar tizimi bilan adabiy manbalarga yaqin turadi. «Avesto»da tilga olingan joy nomlari (Varaxsha, Vaxsh)dan kelib chiqib, uning Amudaryo sohillarida yaratilgani aniqlangan. Shu asosda uning vatani Xorazmdir degan qarash mavjud. «Avesto» oromiy va pahlaviy yozuvlari asosida yaratilgan maxsus alifboda dastlab toʻqqiz hoʻkiz terisiga yozilgan. Ilk nusxalari asosida sosoniylar (mil. ol. 7-3 asr) davrida 21 kitob holida yigʻilgan, bizgacha ularning chorak qismi yetib kelgan. Tiklangan matnga «Zand» nomi bilan sharhlar bitilgan. Yasna tarkibiga kirgan madhlar «Gatlar» (ayrim manbalarda «gohlar») deb nomlanib, ularni Zardustning oʻzi yozgan deb taxmin qilinadi. Gatlar tarkibida Jamshid (Yima), Gershasp, Afrosiyob (Alp Ertoʻnga) kabi afsonaviy qahramonlar hayoti lavhalari uchraydi. «Avesto» insoniyat sivilizatsiya tarixining ilk sahifalarini tashkil etgani uchun jahon olimlarining eʼtiborini tortgan. U haqda F.Nitsshe, F. Shpigel, A. Mayllet, V. Bartold, E. Bertels, Yan Ripka, O. Makovelskiy, I. Braginskiy v.b. xorijiy olimlarning tadqiqotlari mavjud. Oʻzbekistonda «Avesto»ni oʻrganish qadimdan boshlangan. Abu Rayhon Beruniy, Abu Jafar Tabariy, Abu Baxr Narshaxiy asarlarida «Avesto» taʼlimotiga va unda tilga olingan timsollarga murojaat mavjud. Bu nodir ilmiy asarlarning qoʻlyozma va bosma nusxalari O`R FA ShI jamgʻarmasida saqlanadi. Hozirgi oʻzbek olimlari A.Qayumov, H. Homidov, M. Is’hoqov, N. Rahmonov v.b.ning ilmiy tadqiqot va maqolalari eʼtiborli. Oʻzbekiston Respublikasi hukumatning qarori bilan 2001 yilda «Avesto»ning 2700 yilligi nishonlandi. «Avesto» vatani Xorazmda bogʻ barpo qilindi, asarning oʻzbek tilidagi tarjimalari chop etildi, u haqda yangi tadqiqotlar yuzaga chiqdi. Moniylik tavbanomasi. Moniylik tavbanomasi (Xuastuanift) — 3-6 asrlar. Moniylik qadimgi turkiy xalqlar eʼtiqodida alohida oqim boʻlib, «Xuastuanift» («Moniylik tavbanomasi») uning nazariy manbasi va diniy yodgorligidir. Bu yodgorlik 5-6 asrlarda qadimgi uygʻur qavmlarida shakllangan. Moniylik oqimining asoschisi Moniy ibn Fatak (216—277) dir. «Xuastuanift» Moniy jamoasi aʼzolarining madhiyasi va nizomi hamdir. Asar «Avesto»dagi obrazlarni hamda zardushtiylikning keyingi davridagi mifologik qahramonlarni oʻz ichiga olgani, bu obrazlarning mohiyatini oʻzgartirmagan holda davom ettirgani bilan diqqatga sazovor. Tana sevgisi moddiy olamdagi boyliklarga ruju qoʻyishga olib keladi va ruhiy olamdagi boylik — nurdan uzoqlashishga sabab boʻladi. Moddiy olam esa Moniy jamoasi uchun yovuzlik makonidir. Shu boisdan ham moddiy olam yovuzlik va zulmat bilan uygʻunlashtirilgan holda tasvirlanadi. Moniylik sheʼrlarida Moniy shaxsiyati va u yaratgan oqim madh qilinadi. Moniylik oqimidagi qadimgi turk sheʼriyati Aprinchur tigin kabi shoirlarni yuzaga chiqardi. Ilmiy adabiyot:. L.Yu. Tugusheva. Poeziya drevnix uygurov. «Tyurkologicheskiy sbornik», — M.: 1972. N. Rahmonov. Ruhiyatdagi nur murodi. «Sharq Yulduzi» jurn, 2001, # 3. Joomla! Joomla! bu Open-Source Web Content Management Systemasi (WCMS) bo'lib, Open-Source-Proyekt Mambodan ajrashib chiqqan. Joomla! PHPda yozilgan bo'lib, o'z ma'lumotlarini MySQL Ma'lumotlar Bazasida joylaydi. Joomla! Open-Source-Lisenziyasi orqali tekin tarqatiladi. Joomlani sozlash juda oson. Oʻrxun-Enasoy obidalari. Oʻrxun-Enasoy obidalari 5-7 asrlarda qadimgi turk tilidagi va yozuvidagi tarixiy yodgorlik sifatida qadrli. Moʻgʻulistondagi Oʻrxun va Janubiy Sibirdagi Enasoy daryolari sohillarida topilgani uchun ham shunday nomlangan. Moʻgʻulistondan Shimoliy dengizlargacha, Uraldan Saxalinga qadar davom etgan hududda shu yozuvdagi yodnomalar uchraydi. Shimoliy Kavkazda 15 asrda ham Oʻrxun yozuvidan foydalanilgan. Oʻzbekiston hududida (Fargʻona, Surxondaryo v.b. joylar) dan 20 dan ortiq turkiy-run yozuvi yodgorliklari topilgan. Yirik Oʻrxun bitiklari Kultigin, Bilga xoqon, Toʻnyuquq va boshqa bu yozuvdagi yodnomalar (mas. Irq bitigi) adabiy manba sifatida qahramonlik qissa va dostonlariga mazmunan yaqin keladi. Kultigin bitiktoshi 732 y. Turk xoqonligi (551—745)ning lashkarboshisi sharafiga oʻrnatilgan. Bitiktosh ikki qismdan: Kichik va Ulugʻ bitikdan (muallifi Yoʻllig tigin) iborat. Vatan manfaati yoʻlida xizmat qilish, mamlakatning mustahkam, osoyishta boʻlishi uchun kurash bitikoshlarda bosh maqsad ekani aytiladi. Asarda Tabgʻach, Tibet, Sugʻd, Turgash, Qirgʻiz kabi joy nomlari tilga olingan. Enasoy bitiklari marsiya va madhiya janrlarining qadimgi turk adabiyotidagi ildizlari haqida tasavvur beradi. Bitiktoshlar 19 asr oxirlarida topilib, U.Tomsen tomonidan oʻqilgan va ilmiy muomalaga kiritilgan. Baʼzi yodgorliklar deshifrovka qilingan emas. AQSh, Polsha, Vengriya, Finlyandiya va Turkiyada ham oʻrganilgan. Rossiyada V.Radlov, S.Malov, I.Stebleva ishlari maʼlum. Oʻzbekistonda Fitrat, A.Qayumov, N.Rahmonov v.b. asardan namunalar va tadqiqot ishlarini chop qildirgan. Nashr qilingan manbalar:. Eng eski turk adabiyoti namunalari (Tuzuvchi prof.Fitrat). — T.: 1927; Ilmiy adabiyot:. Malov S.E. Pamyatniki drevnetyurkskoy pismennosti. -M.: 1951; I.V.Stebleva. Poeziya tyurkov U1-U111 vv. —M.:1964; I.V.Stebleva. Poetika drevnetyurkskoy literaturi i ee transformatsiya v ranneklassicheskiy period. — M.: 1976; A. Qayumov. Qadimiyat obidalari. — T.: 1971. N.Rahmonov. Inson ruhining sadosi. — T.: 1986; N.Rahmonov. Turk xoqonligi. — T.: 1993. Ahmad Yassaviy. Ahmad Yassaviy (— 1166-67) Ilk turk mutasavvifi, yassaviylik (jahriylik) tariqatining asoschisi, orifona sheʼriyat boshlovchisi. Hayot yoʻli. XI-asrning soʻngida Sayram qishlogʻida (Hozirgi Qozog'iston territoriyasi)Shayx Ibrohim oilasida tugʻilgan. Shayx Arslonbobdan taʼlim olgan. Buxoroda Yusuf Hamadoniyga uchinchi xalfa boʻlgan, shayxlikni Hamadoniyning toʻrtinchi xalfasi Abduxoliq Gʻijduvoniyga topshirib, Yassiga qaytgan. Oltmish uch yoshida chillaxona qazdirib, «buyuk turk piri olamdan etakni silkkan» (Alisher Navoiy). Yassaviylik tariqatining asoslari «Faqrnoma» (ayrimlar Yassaviyga nisbat beradilar), «Maslakul-orifin», «Lamaʼot», «Samaratul-mashoyix», «Javohirul-abror» kabi manqaba va risolalarda aks etgan. «Devoni hikmat» kitob shogirdlari tomonidan tartib berilgan. Unda ilohiy ishq gʻoyasi va maʼrifiy mazmun yetakchilik qiladi. Hikmatlar maʼno va mohiyat eʼtibori bilan Qurʼoni karim va Muhammad alayhissalom hadislariga chuqur bogʻlangan. «Devoni hikmat»ning 20dan ortiq nusxalari OʻR FA ShI jamgʻarmasida saqlanadi. Asar qoʻlyozmalaridan eng qadimgisi 17 asrga tegishli. Yassaviy merosi va tariqati xorijda L. Massignon, A. Arberri, M. Smitt, X. Kisling, F. Mayer, A. Shimmel, R. Xartman, F. Koʻprulu, J. Trimingem, K. Eraslon, Idris Shox, Devin Di Uis; Rossiyada A. Krimskiy, I. Petrushevskiy, E. Bertels; Oʻzbekistonda Fitrat, A. Saʼdiy, E. Rustamov, B. Qosimov, I. Haqqulov, N. Hasanov tomonidan oʻrganilgan. Qabri Qozogʻistonning Turkiston shahrida, 14 asrda Amir Temur tomonidan taʼmirlangan. Turkistonda Ahmad Yassaviy nomidagi turk-qozoq universiteti mavjud. Nashr qilingan manbalar. Ahmad Yassaviy. Hikmatlar (nashrga tayyorl. I Haqqul. — T.: 1991). Ahmad Yassaviy. Devoni hikmat (nashrga tayyorl. A.Abdushukurov). — T.:1992. Oʻzbek adabiyoti namunalari (tuz. prof. Fitrat). — T.: 1928; Ahmad Yassaviyning yangi topilgan hikmatlari. «Jahon adabiyoti» jurn. 2002, № 10. Ilmiy adabiyot. Fitrat. Ahmad Yassaviy. «Tanlangan asarlar» (nashrga tayyorl.H.Boltaboev). 2-jild. — T.: Maʼnaviyat, 2000; A.Saʼdiy. Yassaviy kim edi? (nashrga tayyorl. B. Doʻstqoraev) -T.: 1994. E. Rustamov. Ahmad Yassaviy hikmatlarida tarix va hayot sadosi. «Oʻzbek tili va adabiyoti» jurn. 1972, № 4-5; I.Haqqul. Ahmad Yassaviy. Hayoti va ijod yoʻli. — T.: 2001. Oʻgʻuznoma. «Oʻgʻuznoma» dostoni turkiy xalqlarning kitobiy eposlaridan biridir. Turkiy xalqlar tarixida ikkita kitobiy doston boʻlib, «Dada qoʻrqut kitobi» va «Oʻgʻuznoma»dir. Doston eski uygʻur-turk yozuvida bitilgan, asl matni Parij milliy kutubxonasida saqlanadi. Dostonga urugʻchilik jamiyatidagi mif va afsonalar asos boʻlgan. Tuzilish jihatidan «Oʻgʻuznoma» Kul tigin yodgorligiga oʻxshash. Dostondagi mifologik qatlam, oʻgʻuzning aniq bir geografik muhitdagi faoliyati shundan dalolat beradi. «Oʻgʻuznoma»ning boshlanmasida ham shunday xususiyat mavjud boʻlib, urugʻlarning paydo boʻlishiga oid afsonalar bilan turkiy urugʻlardan Ashin urugʻining paydo boʻlishiga oid afsona oʻrtasidagi uygʻunlik, qadimgi turk davridagi kultlar — daraxt, boʻri, osmon kultlarining qadimgi turkiy yodnomalarda va «Oʻgʻuznoma»da umumiyligi ham mazkur dostonning taraqqiyot yoʻlini belgilaydi. «Oʻgʻuznoma» ikki qismdan iborat. Birinchi qism mifologik qatlam boʻlib, bunga Oʻgʻuzning gʻayritabiiy tugʻilishi va gʻayritabiiy ulgʻayishi, yovuz shunqorga qarshi kurashishi va uni oʻldirishi lavhalari kiradi. Ikkinchi qismi esa tarixiy dostonlarga xos voqealardan iborat. Bu qismga Oʻgʻuzning uylanishi, farzandlarining tugʻulishi, jang lavhalari va turli mamlakatlarni bosib olishi, oʻgʻillariga oʻz qoʻl ostidagi yurtlarni boʻlib berishi lavhalari kiradi. Ilmiy adabiyot. A.M. Sherbak. Oguz-name. Muxabbat-name. L.: 1959. N. Rahmonov. «Oʻgʻuznoma» (yoki xoqon haqida doston). «Sharq Yulduzi» jurn. 1987, # 4. Mahmud Qoshgʻariy. Mahmud ibn Husayn ibn Muhammad al-Koshgʻariy, qomusiy olim, fiqh va hadis ilmining bilimdoni. Koshgʻarda tugʻilgan (sanasi nomaʼlum), qoraxoniylar davlatining poytaxti Bolasogʻunda yashagan. «Devoni lugʻotit-turk» asari (1068) bilan turkshunoslik faniga asos solgan. «Devon»da tilga olingan «Javohir un-nahvi fi lugʻatit-turki» («Turkiy tillarning nahv qoidalari») asari bizgacha etib kelmagan. Izohli lugʻat tarzida tuzilgan asar muqaddimasida turk tilining grammatikasi (arab tilida) ilmiy asosda yoritilgan. Asarda 9-10 asrlarda Markaziy Osiyoda istiqomat qilgan qabilalar tarixi, madaniyati, mavqei va odatlari toʻgʻrisida maʼlumotlar bor. Jumladan, oʻgʻuzlar, qarluqlar kabi yirik qabilalar tarixi alohida yoritilgan. «Devonu lugʻotit-turk» adabiy manba sifatida turk qavmlari tomonidan yaratilgan qoʻshiq, maqol, matal va hikmatli soʻzlarni ham jamlagan, u parchalar qadimgi turkiy adabiyotda lirik va epik janrning rivojidan dalolat beradi. Keltirilgan adabiy parchalar mehnat, yor tavsifi, qahramonlik, ezgulikka daʼvat, vatanparvarlik mavzularida, ayrimlari xalq ogʻzidan yozib olingan. Devonda ayrim shoirlarning nomlari (mas. Choʻchu) uchraydi. Oʻzbekistonda asar izoh va tarjimalari bilan toʻla nashr etilgan, u haqda Fitrat, S.Mutallibov, Gʻ.Abdurahmonov, E.Umarov ishlari eʼlon qilingan. Nashr qilingan manbalar. Mahmud Qoshgʻariy. Devonu lugʻotit-turk (nashr, tarjima va izohlar muallifi S.Mutallibov). — T.: 1960-63; Abdurauf Fitrat. Eng eski turk adabiyoti namunalari. — T.:1927. Ilmiy adabiyot. Devonu lugʻotit turk. Indeks-lugʻat. Gʻ. Abdurahmonov, S. Mutallibov tahriri ostida. — T.: Fan, 1967; A. Qayumov. Qadimiyat obidalari. — Toshkent, 1971; I.V. Stebleva. Stixotvornie formi XI veka. — M.: 1971. Yusuf Xos Hojib. Ilk turk dostonnavisi Bolasogʻunda tugʻilgan, qoraxoniylar saroyida xizmat qilgan. Hijriy 462 (m.1069-70)da yozib tugallangan «Qutadgʻu bilig» («Saodatga boshlovchi bilim») asari qoraxoniylar davlatining mustahkam qaror topishiga xizmat qilgan nizomnomadir. Uch nusxasi (Vena, Qohira va Namangan) mavjud. Nisbatan toʻligʻi Namangan nusxasi boʻlib, 1923 yili Fitrat tomonidan qoʻlga kiritilgan, u OʻR FA ShI da saqlanadi. 6329 baytdan iborat, masnaviy (yaʼni aruzning «mutaqoribi musammani mahzuf») vaznida yozilgan Davlat va jamiyat qurilishi masalalari, komil inson va ilm-maʼrifat targʻiboti asardagi toʻrt ramziy qahramon Kuntugʻdi (adolat), Oytoʻldi (baxt), Oʻgdulmish (aql) va Oʻzgʻurmish (qanoat) timsollari orqali ifoda qilingan. Jahon turkologiyasida asarga ilk turk didaktik dostoni sifatida yondashish mavjud (Iosif Fon Xammer, V. Radlov, A. Kononov, I. Stebleva). Martin Xartman, A.Vamberi, F.Koʻprulu, Zaki V.Toʻgʻon, Rashid Rahmati Arat v.b. tomonidan nashr va tarjima qilingan. Oʻzbekistonda asarning toʻla matni izoh va hozirgi tilga tarjimasi bilan nashr etilgan. Fitrat, Q.Karimov, Gʻ.Abdurahmonov, B.Toʻxliev v.b. olim tadqiq etgan. Nashr qilingan manbalar. Qutadgʻu bilig (Nashrga tayyorl. Q. Karimov). -T.: 1971. Qutadgʻu bilig (nasriy bayon muallifi B.Toʻxliev). — T.: 1990. Ilmiy adabiyot. Fitrat. Qutadgʻu bilig. «Tanlangan asarlar». (nashrga tayyorl.H.Boltaboev). 2-jild. — T.: Maʼnaviyat, 2000. Kononov A. Slovo o Yusufe iz Bolosoguna i ego poemi «Kutadgu bilig». Jurn."Sovetskaya tyurkologiya". 1970. № 4. B.Toʻxliev. «Qutadgʻu bilig»ning poetikasi masalalari. — «Oʻlmas obidalar» toʻpl. — T.: 1989. B.Toʻxliev. Bilim — ezgulik yoʻli. — T.: 1997. Q. Karimov. Ilk badiiy doston. — T.: 1976. Adib Ahmad Yugnakiy. Adib Ahmad Yugnakiy (XII — XIII asrlar) Adib Ahmad binni Mahmud Yugnakiy, yirik adib, hadisshunos va taʼlimiy didaktik adabiyot namoyandasi. Fargʻona vodiysining Yugʻnoq qishlogʻida tugʻilgan, «Hibatul-haqoyiq» («Haqiqat sovgʻalari») asari Fargʻona hukmdori Dod Sipohsolor bekka bagʻishlangan. Navoiyning taʼriflashicha, tugʻma koʻr boʻlgan. Asarning arab va uygʻur yozuvidagi qoʻlyozma nusxalari (XV asrda koʻchirilgan) Istanbulda saqlanadi. Asar 14 bobni tashkil qilgan Qurʼon va Hadis hikmatlarining badiiy sharhidir. Taʼlimiy doston janriga mansub bu asarda ijtimoiy, siyosiy masalalar bayon qilingan, bilim foydasi va til odobi kabi axloqiy muammolar talqini berilgan. Adib Ahmad yashagan davri va joyi haqida adabiyotshunoslikda turli qarashlar mavjud. Asarining toʻla matni (izoh va nasriy bayon) eʼlon qilingan, rus olimlari S.Malov, E.Bertels, N.Baskakov, I.Stebleva; turk olimlari F.Koʻprulu, N.Osimbek, R.R.Arat, T.Takin va oʻzbek olimlari Fitrat, Q.Mahmudov, I.Haqqulov, M.Imomnazarov, H.Boltaboevning tadqiqot va maqolalari bor. Nashr qilingan manbalar. Ahmad Yugnakiy. Hibatul-haqoyiq. Kitobda: Q. Mahmudov. Ahmad Yugnakiy va uning «Hibatul-haqoyiq» asari toʻgʻrisida. — T.: 1972; Ahmad Yugnakiy. Hibatul-haqoyiq (nashrga tayyorl. Q. Mahmudov) -T.: 1972. Ilmiy adabiyot. Fitrat. Hibatul-haqoyiq.. «Tanlangan asarlar». (nashrga tayyorl.H.Boltaboev). 2-jild. — T.: Maʼnaviyat, 2000; Q.Mahmudov. XII—XIII asrlar adabiy manbalarining fonetikasi. — T.: 1994; H.Boltaboev. Butun ehtimollarning kuchlisi. «Oʻzbekiston adabiyoti va sanʼati», 1997. 13 iyun. G.Xoʻjanova. «Hibatul-haqoyiq» haqiqatlari. — T.: 2001. Nosiriddin Rabgʻuziy. Yirik adib va dinshunos. Xorazmning Raboti Oʻgʻuz qishlogʻida tugʻilgan, u yerda qozilik qilgan. Moʻgʻul istilosi davrida yaratilgan birdan-bir yirik asar «Qisasul-Rabgʻuziy» muallifi. Asar moʻgʻul hukmdori Toʻqbugʻaning topshirigʻi bilan hijriy 710 yilda (mil. 1310 yil) yozilgan.. 72 qissadan iborat bu asar hamd, naʼt, muqaddima, qissalar, lirik kechinmalar va xotimadan iborat. Paygʻambarlik tarixi aks etgan bu qissalar yozilishida Qurʼon va Hadislardagi hikoyatlardan, Abu Is'hoq Nishopuriyning «Qisasul-anbiyo»si va xalq rivoyatlaridan foydalanilgan. Nashr qilingan manba. Qisasi Rabgʻuziy. I—II jild, (nashrga tayyorl. E.Fozilov, H. Dadaboev, A. Yunusov). -T.: 1990. Sayfi Saroyi. Oʻzbek mumtoz adabiyotining isteʼdodli vakillaridan biri. Xorazm yaqinidagi Qamishli qishlogʻida tugʻilgan. Oltin Oʻrda davlatining poytaxti Saroy shahrida yashagan, hayotining soʻnggi yillarini Misrda oʻtkazgan va u yerda vafot etgan. Bizgacha shoirning adabiy merosidan bir necha gʻazallari, qasida, qitʼa, ruboiylari, «Suhayl va Guldursun» dostoni (1394) hamda Saʼdiy Sheroziyning asarining tarjimasi «Gulistoni bit-turkiy»(1390-91) yetib kelgan. Ayrim asarlari Istanbulda (1926) «Turk adabiyoti namunalari»da berilgan. «Suhayl va Guldursun» dostoni oʻzbek epik sheʼriyati taraqqiyotida oʻz oʻrniga ega. Doston xalq afsonasi «Guldursun» asosiga qurilsa-da, unda real tarixiy voqealar, yaʼni Amir Temurning Xorazmga yurishi ham aks etgan. Nashr qilingan asarlari. Sayfi Saroyi. Sheʼrlar, Guliston. — T.: 1968; Sayfi Saroyi. Gulistoni bit turkiy. Kitobda: 14 asr Xorazm yodnomalari. — T.: Fan, 1973; Sayfi Saroyi. Suhayl va Guldursun. Kitobda: Uch bulbul gulshani. — T.: Gʻafur gʻulom nomidagi Adabiyot va sanʼat nashriyoti, 1986. Ilmiy adabiyot. Oʻzbek adabiyoti tarixi. Besh tomlik. T.1. — T.: Fan, 1978. Lutfiy. 15 asr oʻzbek sheʼriyati takomilida oʻziga xos oʻringa ega, katta isteʼdod sohibi, «Malikul-kalom» (Navoiy), tuyuq janrining ustasi. Shoir Hirot yaqinidagi Dehikanor qishlogʻida tugʻilgan, oʻsha joyga dafn qilingan. Shoir hayotiga oid lavhalar Navoiyning «Majolisun-nafois», «Holoti Sayid Hasan Ardasher», «Nasoyimul-muhabbat», Xondamirning «Makorimul-axloq» kabi asarlarida bor. Lutfiydan katta adabiy meros qolgan. Manbalarda shoirning 20 dan ortiq asar yozgani aytiladi, biroq bizgacha birgina devoni maʼlum (Turkiyaning Koʻniyo shahrida saqlanadi). Sharafiddin Ali Yazdiyning «Zafarnoma»(1437) asarini Shohruh Mirzoning taklifi bilan sheʼriy tarjima qilgan. Shoir ijodi bilan Fitrat, E.Rustamov, E.Fozilov, S.Erkinov, Yo.Is'hoqov, E.Ahmadhoʻjaev v.b. shugʻullanganlar. Nashr qilingan asarlari. Lutfiy. Sensan sevarim. — T.: 1987. Ilmiy adabiyot. E.Rustamov. Uzbekskaya poeziya v pervoy polovine 15 veka. —M.; 1963. S.Erkinov. Lutfiy. Hayoti va ijodi. — T.: 1965. X.Zarif. Lutfiy va Navoiy. Kitobda: Ulugʻ oʻzbek shoiri. — T.: 1948; S. Erkinov, H. Muhammadxoʻjaev. Turkiyda yagonai davron. «Til va adabiyot taʼlimi» jurn.-1996, № 4. Xorazmiy. Isteʼdodli shoir, temuriylar davri adabiyotining yirik namoyandasi. Xorazmiy — shoirning adabiy taxallusi, ismi va hayoti voqealari maʼlum emas. Birgina asari «Muhabbatnoma» (1353) Sirdaryo boʻylarida yozilgan va Oltin Oʻrda hukmdorlaridan Muhammad Xoʻjabek (Oltin Oʻrda xoni Jonibekning oʻgʻli)ga bagʻishlangan. «Muhabbatnoma» oshiqning oʻz maʼshuqasiga yozgan sheʼriy maktublari shaklida tuzilgan. Asar 11 nomadan iborat boʻlib, sakkiz nomasi oʻzbek tilida, uchtasi (4, 8,11) fors tilida yozilgan. Asarning ikki — arab va uygʻur yozuvidagi nusxalari mavjud. Ular Londondagi Britaniya muzeyida saqlanadi. Asar tarkibida gʻazal, masnaviy, qitʼa, munojot, fard va boshqa janrlar ham uchraydi. «Muhabbatnoma»ning 1508 y. koʻchirilgan arab yozuvidagi nusxasi qayta nashr etilgan, uning asosida ilmiy tadqiqot ishlari (A.Samoylovich, S.Qosimov, A.Sherbak) olib borilgan. Nashr qilingan manba. Sherbak A.M. Oguzname, Muhabbatname. — L.: 1959. Xorazmiy. Muhabbatnoma. Kitobda: Muborak maktublar. — T.: 1987. Ilmiy adabiyot. Qosimov S. Xorazmiy ijodi. Nomz.diss. avtoref. -T.: 1950; Yo.Ishoqov. Xorazmiy. Kitobda: Oʻzbek adabiyoti tarixi. T.1. -T.: 1977. Atoyi. Mumtoz sheʼriyatda gʻazal janrining taraqqiyotiga hissa qoʻshgan shoir. Balx shahrida yashagan, yassaviylik tariqati shayxlaridan Ismoil otaning oʻgʻli. Mirzo Ulugʻbek saroyga bir qancha shoir va olimlarni taklif etganda, ular orasida Atoyi ham bor edi. Bizgacha birgina devoni maʼlum, unda shoirning 260 gʻazali jamlangan, u Rossiya FA Sankt-Peterburg boʻlimida saqlanadi (inv.22 V-2456). Atoyi xalq sheʼriyatida gʻazal janri yetakchilik qiladi, ularning aksariyati tasavvufiy ruhda. Til va uslub jihatidan xalq ijodiga yaqin boʻlib, xalq iboralari, taʼbirlari, maqollariga boyligi bilan ajralib turadi. Bu omillar shoir gʻazallarining xalqchilligini taʼminlagan. Sakkokiy. 15 asr sheʼriyatining isteʼdodli vakillaridan biri. Mumtoz adabiyot taraqqiyotida gʻazalgoʻy va qasidanavis shoir sifatida mashhur. Movaraunnahrda tugʻilgan, hayotining asosiy qismini Samarqandda Shohruh Mirzo va Ulugʻbek saroyida oʻtkazgan. Sakkokiyning gʻazal va qasidalardan iborat devoni yetib kelgan. Adabiyot tarixida qasida janrining asoschilaridan biri sifatida iz qoldirgan. Sakkokiy 11 qasida (5 tasi Ulugʻbekka, Xalil Sulton, Xoja Muhammad Porso, Arslon Xoja Tarxonlar v.b.) yozgan va zamonasining ulugʻ shaxslarini madh etgan. Sakkokiy gʻazallarining oʻziga xosligi samimiy va ohangdorligida. Shoir gʻazallarining asosiy qahramoni oshiq, magʻshuqa va raqib timsollari. Gadoiy. Oʻzbek mumtoz sheʼriyatining taniqli namoyandasi, 1403-04 yillarda tugʻilganligi taxmin qilinadi. Temuriylar xonadonining vakillaridan biri. Shoir merosidan birgina devon saqlangan boʻlib, umumiy hajmi 2974 misradir. Qoʻlyozma Parij Milliy kutubxonasi (inv.981)da saqlanadi. Devon taxminan 15 asrning oxiri — 16 asrning boshlarida koʻchirilgan (Lutfiy devoni bilan bir muqovada), uning tarkibida 230 gʻazal, bir tugallanmagan qasida, mustahzod va 5 qitʼa bor. Muhammad Solih. Muhammad Solih - XIV asr shoiri Madaminov, Salay (Muhammad Solih) - XX asr O`zbekiston siyosatdoni. Muhammad Solih (shoir). Oʻzbek epik sheʼriyati taraqqiyotida iz qoldirgan isteʼdodli shoir, Shayboniy saroyida «amirul-umaro», «malikush-shuaro» unvonlarini olgan. Muhammad Solih 1455 yil Xorazm hokimi Nursaidbek oilasida tugʻildi. Ilk taʼlimdan keyin Jomiydan tahsil oladi. Shayboniylar saroyiga xizmatga oʻtadi. Buxoro, keyinchalik Chorjoʻy hokimi etib tayinlanadi. 1534 yilda Buxoroda vafot etadi. Devon tuzgan, nusxalari saqlanmagan. Sheʼrlari tazkira va bayozlarda uchraydi. Bizgacha «Shayboniynoma» dostoni (1506-07) yetib kelgan, Qosim Ali xattot tomonidan (1510) koʻchirilgan qoʻlyozma Venada saqlanadi. Asar 76 bob, 8902 misradan tashkil topgan. Muhammad Solih haqidagi maʼlumotlar Alisher Navoiyning «Majolisun-nafois» asarida, Boburning «Boburnoma»sida, Vosifiyning «Badoeʼul-vaqoe», Xondamirning «Habibus-siyar»ida, «Tarixi Rashidiy», «Muzakkiri ahbob» kabi asarlarda uchraydi. XIX asrda gʻarb sharqshunoslari A.Vamberi (1885), R.Melioranskiy (1904) tomonidan nashr qilingan. Oʻzbek adabiyotshunosligida O.Sharafiddinov, A. Ibrohimov, N.Mallaev, Nasrullo Davron, A.Akromovlar shoir hayoti, ijodi, asarlari tadqiqiga bagʻishlab asarlar yaratishdi. Shayboniy. Muhammad Shayboniy (1451—1510). Taniqli oʻzbek shoiri, davlat arbobi, oʻzbekxonlar sulolasining asoschisi, «hazrati imomuz-zamon xalifatur-rahmon» (zamona imomi va xalifasi) unvoniga erishgan. Muhammad Shayboniy Shayboniylar deb ataluvchi yirik sulolaning asoschisidir. Hayoti. Buxoroda tugʻilgan, mashhur hukmdor Abulxayrxonning nabirasi. 1501—1507 yillarda Turkistonda Markazlashgan davlat qurdi. Saroy adabiyotining mavqeini yaxshilashga uringan. U haqda «Tarixi gizida yoki Nusratnoma», Binoiyning «Shayboniynoma», Hasanxoja Nisoriyning «Muzakkiri ahbob», Muhammad Haydarning «Shayboniynoma» va «Boburnoma» asarlarida maʼlumotlar bor. Alisher Navoiy ham oʻzining «Majolisun-nafois» asarida shoir asarlari haqida maʼlumot beradi. Ijodi. «Devon» tartib bergan, u Istanbulda Tirqori saroyi muzeyida saqlanadi, undan koʻchirilgan nusxa OʻzMU Oʻzbek mumtoz adabiyoti kafedrasining qoʻlyozmalar jamgʻarmasida mavjud. Shoir ijodi yuzasidan xorijiy olimlar F.Koʻprulu, Y.Ekman, O.Akbiyik, Yo.Qorasovning tadqiqotlari maʼlum. Oʻzbek olimlari E.Axmadxoʻjaev va I.Bekjon uning «Bahrul-hudo» nomli qasidasini topishdi. Aspirant Sharipova M. «Shayboniy gʻazallari poetikasi» mavzuida nomzodlik dissertatsiyasi (ilm.rahbar prof. H.Boltaboev) tayyorlamoqda. Ubaydiy. Ubaydiy (1487—1540) Taniqli shoir, davlat arbobi, tasavvuf adabiyotining namoyandasi. Buxoroda tugʻilgan, Shayboniyxonning jiyani. Buxoro xoni sifatida (1533—1539) mamlakatda obodonchilik va madaniy-maʼrifiy ishlarni yuksaltirgan. Mashhur Mirarab madrasasi uning davrida qurilgan. Tasavvufda yassaviya-jahriya tariqatiga kirgan. Yassaviyga ergashib, hikmatlar; Navoiyga ergashib gʻazallar yozgan. Shoirning kulliyoti OʻR FA ShIda 8931 raqami ostida saqlanadi. Kulliyotga «Devon» va «Gʻayratnoma», «Shavqnoma», «Kitobus-salot» («Namoz kitobi») asarlari ham kirgan. Ubaydiyning «Devon»idagi turkiy gʻazallar «Vafo qilsang» nomi bilan eʼlon qilingan (nashrga tayyorlovchi A.Hayitmetov), shoir ijodi yuzasidan M.Abdullaev nomzodlik dissertatsiyasini himoya qilgan. Soʻfi Ollohyor. Yirik oʻzbek adibi, tasavvuf adabiyotining namoyandasi. Samarqandning Minglar qishlogʻida (1644) tugʻilgan. Oʻn yoshlarida Buxoroga oʻqishga boradi, 25 yoshida Buxoro bojxonasida bojgir boʻlib ishlaydi. Keyinroq Shayx Navroʻz qoʻlida 12 yil tahsil oladi. 1721 yilda Surxondaryo viloyatining Vaxshivor qishlog'ida vafot etadi. Qabri oʻsha yerda. Soʻfi Ollohyorning «Maslakul-muttaqiyn» («Taqvodorlar maslagi»), «Sabotul-ojizin», «Maxzanul-muteʼin» («Muteʼlar xazinasi»), «Murodul-orifin» asarlari mavjud. «Bayozi alamkash»da 73 sheʼri bor. Soʻfi Ollohyorning mashhur asari «Sabotul-ojizin» boʻlib, Saudiya Arabistonii, Pokiston, Turkiya kabi mamlakatlarda chop etilgan. Bir necha marta sharhlar yozilgan. Asar dastlab fors-tojik tilida yozilgan. Keyinchalik Soʻfi Ollohyorning oʻzi uni oʻzbek tiliga sheʼriy uslubda tarjima qilgan. Hajmi 12.000 baytdan ortiq «Sabotul-ojizin» asarining tuzilishi ham oʻziga xos. «Maslakul-muttaqiyn» asari naqshbandiya tariqati mujadiddiya qoʻli (tarmogʻi)ning nazariy manbasi hisoblanadi. Unda suluk odobi, murid va murshid munosabatlari yangicha talqinda bayon qilingan. Soʻfi Ollohyor ijodi va taʼlimoti F.Mayer, Yu.Raul, A.Kyugelgen, D.DiUis kabi xorijiy olimlar, V.Abdullaev, Sh.Sirojiddinov, I.Suvonqulov, M.Mahmudov, N.Allayorova tomonidan oʻrganilgan. Boborahim Mashrab. Boborahim Mashrab (1653—1711) Ulugʻ oʻzbek shoiri, tasavvuf adabiyotining yetuk namoyandasi Boborahim Mashrab Mulla Vali oilasida (1653) dunyoga kelgan. Mullo Bozor Oxund qoʻlida oʻqiydi. 1665 yilda Qashqarga Ofoq Xoʻja huzuriga borib bilimini yanada chuqurlashtiradi. 1673 yildan boshlab umrining oxirigacha qalandarlarcha hayot kechiradi. Balx hokimi Mahmud Qatagʻon tomonidan (1711) dorga osiladi. __TOC__ Majzub Namangoniyning «Tazkiratul-avliyo», Ishoq Bogʻistoniyning «Tazkirai qalandaron», Maleho Samarqandiyning «Muzakkiri asxob» kabi tazkiralarida, Hakimxon toʻraning «Muntaxabut-tavorix», Mirzo Olimning «Ansobus-salotin» asarlarida ham shoir haqida ayrim maʼlumotlar uchraydi. Mashrab haqida mukammalroq tasavvur hosil qiluvchi manba «Qissai Mashrab» («Shoh Mashrab», «Devonai Mashrab» nomlari bilan ham uchraydi)dir. Uning koʻpgina qoʻlyozma va toshbosma nusxalari mavjud. Mashrab asarlari bir necha marta chop etilgan (1958, 1960, 1963, 1971, 1979, 1990). Shoir merosi «Qissayi Mashrab» orqali yetib kelgan. Asarda Rindiy, Umar, Mahvash, Zinda va Mansur taxalluslari ham uchraydi. «Mabdai nur» va «Kimyo» asarlari muallifligi borasida munozara mavjud. 1997 yilda «Mabdai Nur» (Jaloliddin Rumiy «Masnaviyi maʼnaviy»siga sharh) Boborahim Mashrabning asari sifatida chop etildi. Mashrab ijodi haqida rus sharqshunoslari N.I.Veselovskiy, N.S.Likoshin, V.L.Vyatkin; oʻzbek adabiyotshunoslari Izzat Sulton, V.Zohidov, I.Moʻminov, Gʻafur Gʻulom, A.Hayitmetov, V.Abdullaev, A.Abdugʻafurov, E.Shodiev, I.Abdullaev, J.Yusupovning tadqiqot va maqolalari bor. Muhammadniyoz Nishotiy. Muhammadniyoz NishotiyTaniqli oʻzbek shoiri, liro-epik sheʼriyat tarraqqiyotida alohida oʻringa ega. Xorazm (1701)da tugʻildi. Ijodiy merosidan lirik sheʼrlari va «Husnu Dil» dostoni yetib kelgan. Sheʼrlari «Gʻazaliyot va muxammasoti Nishotiy», «Bayozi mutafarriqa», «Bayozi majmuai ash’or» kabi manbalarda jamlangan. Muhammad Yusuf Chokar tomonidan koʻchirilgan devoni (1903) OʻR FA ShI da (inv.1197, 7013,1117, 1027, 7054) saqlanadi. Yirik asari «Husnu Dil» dostoni Buxoroda (1778) yozilgan. Husn va Dil sarguzashtining syujeti Sharq adabiyotida mashhur boʻlib, Yax’yo Saboq Fattohiy, Abdurahmon Mushfiqiy tomonidan ham shu nomda asarlar yozilgan. Doston 62 bobdan 15584 misradan iborat. Dostonning qahramonlari Fuod (arabcha, koʻngul), Husn, Aql, Ishq, Nazar, Himmat, Sabr, Vafo, Hayol, Gʻamza, Raqib, Nomus kabi ramziy timsollar orqali muallifning axloqiy-taʼlimiy gʻoyalari ifodalangan. «Qushlar munozarasi» asari ham allegorik — majoziy harakterga ega boʻlib, 300 misradan iborat. Shoir 14 qushning oʻzaro bahsu-munozaralari orqali oʻz qarashlarini bayon etadi. Nishotiy adabiy merosi V.Abdullaev, B.Valixoʻjaev, M.Qosimova v.b. tomonidan oʻrganilgan. Xoʻjanazar Huvaydo. Xoʻjanazar Huvaydo (1704—1780) Isteʼdodli shoir, tasavvuf adabiyotining yirik namoyandasi. Xoʻjanazar Gʻoyibnazar oʻgʻli Chimyonda (1704) tugʻilgan. Nasl-nasabi oʻshlik boʻlib, otasi Gʻoyibnazar Sharq olamida mashhur qashqarlik Ofoq Xojaning muridi boʻlgan. Huvaydo dastlab Chimyonda, keyin Qoʻqon madrasalarida tahsil oldi. Chimyonda (1780) vafot etgan, qabri oʻsha yerda. Huvaydoning devoni yetib kelgan, uning bir necha nusxalari bor. Devonga shoirning gʻazal, ruboiy, toʻrtlik, muxammas, musaddas, musamman, mustazod, masnaviy kabi sheʼriy janrlarda yaratgan asarlari va «Rohati dil» dostoni kiritilgan. Doston 30 bobdan va Ibrohim Adham qissasidan iborat. «Rohati dil» diniy-taʼlimiy asar. Unda islom va tasavvuf taʼlimotining umuminsoniy gʻoyalari ibratli hikoyatlar vositasida bayon etiladi. Huvaydo asarlarining qoʻlyozma nusxalari turli fondlarda saqlanmoqda. (Devoni Huvaydo. SamDU FK, inv. № 3903; Bayozi Haziniy OʻR FA ShI inv. № 4184..). Adabiyotshunoslikda Huvaydo ijodini oʻrganish borasida ancha ishlar amalga oshirilgan. Asarlari nashr etilgan. OʻzMUda ham Huvaydo ijodini oʻrganish borasida chuqur tadqiqotlar olib borilmoqda. Devoni tabdil etilgan. Asp.E.Rahmonov «Rohati dil» dostoni poetikasi" mavzusida ilmiy-tadqiqot (ilm. rahbar prof. H.Boltaboev) olib bormoqda. Nurmuhammad Andalib. Nurmuhammad Andalib (1711—1770) Isteʼdodli adib, dostonchilik taraqqiyotida alohida oʻringa ega. Xivada tugʻilgan, Xiva va Buxoro madrasalarida taʼlim olgan. Munis va Ogaxiyning «Firdavsul-iqbol», Bayoniyning «a>shohiy» asarlarida fikrlar bor. Andalibning turkiy devoni va bir qancha dostonlari bizgacha yetib kelgan: «Zaynul-arab», «Yusuf va Zulayho», «Layli va Majnun», «Oʻgʻuznoma», «Sayyid Nasimiy», «Saʼd Vaqqos» va boshqalar. Andalib asarlari OʻR FA ShI jamgʻarmasida 1392, 1169, 1198, 1387, 7054, 299, 6759, 1103, 6973, 6998, 1155, 1188, 6993, 1918 raqamlari ostida saqlanadi. Andalib ijodiga munosabatda uni turkman shoir degan qarash ham mavjud, uning asarlari Turkmanistonda ham mashhur. Uning ijodi X.Koʻr oʻgʻli, V.Abdullaev, B.Axundov, A.Ulugʻberdiev, G.Nazarov kabi olimlar tomonidan oʻrganilgan. Shermuhammad Munis. Shermuhammad Munis (1778—1829) Yirik oʻzbek shoiri, tarixnavis, davlat arbobi Shermuhammad Munis Xiva yaqinidagi Qiyt qishlogʻida Avazbiy mirob oilasida (1778) tugʻildi. 1800 yilda otasi va ogʻa-inilari vafot etadi. Xorazmda Avazbiy inoq, va uning oʻgʻli Eltuzarxon davrida yashadi, saroyda bosh mirob vazifasini bajardi. Munis «Firdavsul-iqbol» nomli tarixiy asarini Eltuzarxonning taklifi bilan yozishni boshlaydi. Unda qadimiy tarixdan boshlab 1813 yilgacha boʻlgan voqealarni yozib qoldiradi. Asarni Ogahiy yakunlaydi. Munis 51 yoshida vabo kasalidan vafot etadi. Munis «Munisul-ushshoq» («Oshiqlar doʻsti») nomli devon (1804-05) tuzadi. Bu devonning turli davrlarda koʻchirilgan, toshbosmalarda bosilgan bir necha nusxalari OʻzFAShI qoʻlyozmalar fondida saqlanadi(inv.¹ 1330, 1793, 7865, 940, 9556, 62, 63, 64, 9177, 10937). Munisning sheʼriy merosi 10000 baytga yaqin. U mumtoz adabiyotning deyarli barcha janrlarida ijod qilgan. Mirxondning «Ravzatus-safo» asarini oʻzbek tiliga tarjima qiladi. 1804 yilda arab alifbosini oʻrganishga bagʻishlangan «Savodi taʼlim» nomli sheʼriy manzumani yaratdi. Tarixiy asarlari N.Muravev, N.Veselovskiy, V.Bartold, R.Ivanov, S.Tolstov, Ya.Gʻulomov, Q.Munirov tomonidan, adabiy merosi V.Abdullaev, S.Dolimov, R.Majidiy, N.Jumaev v.b. olimlar tomonidan oʻrganilgan. Jahon otin Uvaysiy. Atoqli shoira, oʻzbek shoirlari murabbiysi Jahonotin Uvaysiy Margʻilonda tugʻilgan. Otasi Siddiq bobo ikki tilda sheʼrlar yozgan. Onasi Chinnibibi otinoyi boʻlib, akasi Oxunjon hofiz sifatida mashhur edi. Uvaysiyni Hojixon ismli kosibga uzatishgan, biroq shaxsiy hayoti quvonchli kechmagan. U Nodira bilan hamdardlikda Qoʻqonda xon saroyida yashay boshlaydi. 65 yoshligida Margʻilonda vafot etadi. Uvaysiyning 15.000 misraga yaqin sheʼriy asarlari mavjud. Uning bir devoni OʻR FA ShIda saqlanadi (inv.№ 1837). Unga shoiraning gʻazal, muxammas, musaddas, murabbaʼlari va «Shahzoda Hasan» hamda «Voqeoti Muhammadalixon» dostonlari kiritilgan. Shoira devonining 3 nusxasi topilgan."Shahzoda Hasan", «Shahzoda Husayn» kabi dostonlari mavjud, «Voqeoti Muhammadalixon» nomli tarixiy asari tugallanmagan. Uvaysiy hayoti va ijodi haqidagi maʼlumotlar uning asarida, ayrim tazkiralarda yetib kelgan. «Majmuai shoiron» tazkirasida (1821) ham shoira ijodiga munosabat bildiriladi. Ijodini izchil ilmiy yoʻnalishda oʻrganish 30-yillarda boshlangan. Uvaysiy ijodi A.Qayumov, T.Jalolov, I.Haqqulov, E.Ibrohimova v.b. tomonidan oʻrganilgan. Umarxon, Amir. Yirik oʻzbek shoiri, adabiy maktab asoschisi, tarixnavis va davlat arbobi. Amirsaid Muhammad Umarxon Qoʻqonda tugʻilgan, Qoʻqon xoni Olimxonning ukasi. Davlat arbobi sifatida Margʻilon hokimi (1807—1810), Qoʻqon xoni (1810-22) boʻlgan. 1808 yilda Andijon hokimi Rahmonqulibiyning qizi Mohlaroyim (Nodira) ga uylangan. «Devon» tartib bergan, «Umarnoma» dostonining muallifi. Asarlari turli bayozlarda ham eʼlon qilingan, uning torshirigʻi bilan «Muhabbatnoma» majmuasi tartib berilib, Usmonli xalifasi Maxmud II ga tortiq qilingan. «Devon»ida Navoiy anʼanalarini davom ettirgan, sheʼriyatning 12 janrida qalam tebratgan. Gʻazallarida dunyoviy ishq tavsifi bilan bir qatorda soʻfiyona talqindagi gʻoyalar ham mavjud. «Devon»ning qoʻlyozma va bosma nashrlari OʻR FA ShIda 3642, 4419, 90, 9993, 5065, 7489 II, 9917, 6745 I, 6672, 1880, 177, 98 III, 9765, 44, 4727 va Adabiyot muzeyida 99, 153 raqamlari ostida saqlanadi. Oʻzbek adabiyotshunosligida Amir Umarxon ijodi Fitrat, Vadud Mahmud, P.Qayyumiy, A.Qayumov, M.Qodirova, A.Madaminov, H.Boltaboev tomonidan oʻrganilgan, asarlari eʼlon etilgan. OʻzMU da tadqiqotchilar Z.Qobilova, M.Yuldasheva shoir hayoti va ijodi yuzasidan ilmiy tadqiqot olib bormoqda. Nodira. Taniqli shoira, davlat arbobi. Asl ismi Mohlaroyim, Andijon hokimi Rahmonqulibiy oilasida dunyoga keldi. 1808 yilda oʻsha paytda Margʻilon hokimi boʻlgan Amir Umarxonga turmushga chiqadi. 1810 yilda akasi Olimxon oʻrniga taxtga chiqqan Umarxon bilan Qoʻqonga keladi. 1822 yil Umarxonning fojeali vafotidan soʻng oʻgʻli Maʼdalixon bilan birga Qoʻqon xonligini boshqaradi. Madrasa, masjid, karvonsaroylar qurdiradi. Ilm ahliga rahnamolik, faqirlarga homiylik qiladi. 1842 yil Buxoro xoni Amir Nasrulloh tomonidan qatl etiladi. Nodiraning sheʼriy merosi bir nechta devonlarining qoʻlyozmalari (inv. № 7768, 660, 2090) orqali yetib kelgan.Oʻzbekcha sheʼrlarida Komila va forsiyda Maknuna taxalluslari bilan ham asarlar yaratgan. Uning 10.000 misraga yaqin asari yetib kelgan. Gʻazal, muxammas, ruboiy, fard kabi koʻplab janrlardan faol foydalangan. Sheʼrlarida Navoiy, Fuzuliy, Bedil anʼanalarini davom ettirgan. Nodira gʻazallarida firoq, dard iztiroblari samimiy bayon qilingan. Nodira hayoti va ijodini oʻrganish oʻz davridanoq boshlangan. Hakimxon Toʻraning «Muntaxabut-tavorix», Avazmuhammad Attorning «Tuhvatut-tavorix», Ishoqxon Toʻraning «Tarixi Fargʻona», Mushrifning «Ansobus-salotin va tavorixi xavoqin» kabi tarixiy asarlarda, Uvaysiyning «Voqeoti Muhammadalixon», Nodir-Uzlatning «Haft gulshan» nomli dostonlarida Nodiraning iqtidori, faoliyati borasida qimmatli maʼlumotlar bayon etilgan. Ijodi A.Qayumov, T.Jalolov, X.Razzoqov, M.Qodirova kabi olimlar tomonidan oʻrganilgan. Andijonda shoira nomiga shahar markazidagi shohkoʻchalardan biri, kinoteatr va boshqa madaniy muassasalar qoʻyilgan. Muhammadsharif Gulxaniy. Muhammadsharif Gulxaniy (XVIII — XIX asrlar) Taniqli oʻzbek adibi, oʻzbek adabiyotida satirik maktab yaratuvchilaridan biri. Oʻratepada (ayrim manbalarda Namangan viloyatida) tugʻilgan, hayot yillari nomaʼlum. Turk va fors tillarida asarlar bitgan. «Zarbulmasal» asari Umarxonning torshirigʻi bilan yozilgan. U haqda Fazliyning «Majmuai shoiron», Vozehning «Tuhfatul-ahbob», Avazmuhammad Attorning «Tarixi jahonnoma» asarlarida maʼlumot bor. «Zarbulmasal»da «Kalila va Dimna» va sharq mumtoz nasri anʼanalari davom ettirilgan. Hajviy qissa janrida yaratilgan bu asarda ramziy-majoziy timsollar vositasi bilan zamonasining nosozliklari fosh etilgan. «Zarulmasal» bir necha qoʻlyozma va bosma nusxalari mavjud, ular OʻR FA ShI da saqlanadi. Ayrim manbalarda devon tartib bergani aytilsa-da, biroq u topilmagan. Ayrim sheʼrlari fors tilidagi bayozlarda ham uchraydi. Gulxaniy ijodi oʻzbek olimlari A.Qayumov, R.Muqimov, F.Ishoqov, M. Qoʻshjonov, M. Qoʻshmoqov, A. Asrorov v.b. olimlar tomonidan oʻrganilgan. Muhammad Rizo Ogahiy. Ulugʻ oʻzbek shoiri, tarixnavis, tarjima maktabining asoschisi va davlat arbobi Muhammad Rizo Ogahiy Xiva yaqinidagi Qiyot qishlogʻida Erniyozbek mirob oilasida (1809) tugʻildi. Uch yoshligida otasi oʻlib, amakisi Munis tarbiyasida qoldi. 1829 yilda Munis vafotidan keyin Ogahiy bosh miroblik vazifasiga tayinlandi. 1857 yilda miroblikdan isteʼfo beradi. Qolgan umrini ijodga bagʻishlaydi. 1874 yilda 65 yoshida vafot etadi. Ogahiy ijodiy faoliyati davomida devon tuzdi (OʻzFA ShI inv. № 938), 19 ta asarni oʻzbek tiliga tarjima qildi (inv. № 1214; 809.), 5 ta tarixiy asar yozdi (inv. № 7474). U shoir sifatida Navoiy anʼanalarini davom ettirdi. «Taʼvizul-oshiqin» («Oshiqlar tumori») nomli devon tuzgan. Unda 18.000 misra sheʼri jamlangan, shundan 1.300 misrasi forsiy sheʼrlari. U 20 ga yaqin sheʼriy janrlarda asarlar yaratgan. Oʻzbek mumtoz adabiyotida Ogahiy bilimdon siyosatchi, tarixchi sifatida ham yorqin iz qoldirgan. U «Riyozud-davla» (1844), «Zubdatut-tavorix» (1845—1846), «Jomeʼul-voqeoti Sultoniy» (1856), «Gulshani davlat» (1865), «Shohidi iqbol» (1873) kabi tarixiy asarlar yozdi. Bu asarlarda Xiva xonlari Olloqulixon (1825—1842), Rahimqulixon (1843—1846), Muhammad Aminxon II (1846—1855), Sayyid Muhammadxon (1856—1865), Muhammad Rahimxon II (1865—1872) davridagi voqealar bayon qilingan. Mirxond, Xondamirning tarixiy asarlarini tarjima qildi. Bu asarlardan N.Muravev, N.Veselovskiy, V.Bartold, R.Ivanov, S.Tolstov, Yahyo Gʻulomovlar oʻz ishlarida foydalanishgan. Ogahiy tarjima maktabi yaratgan adib. Yigirmadan ortiq sharq mumtoz adabiyoti namunalari Ogahiy tomonidan tarjima qilindi. Ular Nizomiyning «Haft paykar» (nasr bilan), Saʼdiyning «Guliston», Kaykovusning «Qobusnoma», Mirxondning «Ravzatus-safo», Muhammad Mahriy Astrabodiyning «Tarixi Jahonkushoyi Nodiriy», Zayniddin Vosifiyning «Badoeʼul-vaqoeʼ», Mahmud Gʻijduvoniyning «Miftohut-tolibin», Muhammad Muqim Hirotiyning «Taboqoti Akbarshohiy», Muhammad Yusuf Munshiyning «Tazkirayi Muqimxoniy», Rizoqulixon Hidoyatning «Ravzatus-safoyi Nosiriy», Husayn Voiz Koshifiyning «Axloqi Muhsiniy», Muhammad Vorisning «Zubdatul-hikoyat», «Sharhi daloyilul-hayrot», Jomiyning «Yusuf va Zulayho», Badriddin Hiloliyning «Shoh va gado», Nizomiyning «Haft paykar» kabi badiiy va axloqiy-falsafiy asarlardir. Oʻzbek adabiyotshunosligida Ogahiy ijodini ilmiy tadqiq etish, asarlarini chop etish borasida ancha ishlar amalga oshirilgan. Ular orasida Gʻ.Karimov, S.Dolimov ishlari salmoqli. Shuningdek, Ogahiy ijodi bilan V.Abdullaev, R.Majidiy, A.Abdugʻafurov, Q.Munirov, N.Komilov, A.Pirimqulov, M.Matyoqubova, Q.Sultonova, T.Matyoqubova, v.b. tadqiqot yaratganlar. BBC O`zbek xizmati. Bi-bi-sining O'zbek xizmati 1994 yilda tashkil topgan. Shundan buyon O'zbekiston, mintaqa va dunyoga o'zbek tilidagi eshittirishlarni uzatib keladi. O'zbek xizmatining qarorgohi Londonda joylashgan bo'lib (Bush Xauz, Bi-bi-sining Markaziy Osiyo va Kavkaz xizmati) Toshkentda mintaqaviy idora va qo'shni davlatlarda o'z muxbirlik punktlariga ega. Kundalik yangiliklar va mavzularni yoritishga Bi-bi-si Jahon xizmatining muxbirlar tarmog'idan tashqari, O'zbekiston va mintaqadagi muxbirlar safarbar etilgan. Dasturlardan jahon yangiliklari, mintaqaviy xabarlar, sport, musiqa, fan olamidagi yangiliklar, tahlil, turli mavzudagi turkum va lavhalar o'rin olgan. Ipak Yo'li Radiosi. Ipak Yo'li Radio Loyihasi o'z faoliyatini 1998 yili Tojikistonda boshladi. 1999 yili uning faoliyat qamroviga O'zbekiston va 2004 yili Qirg'iziston qo'shildi. YUNESKOning Toshkentdagi vakolatxonasi qoshida hamda bir qator xalqaro tashkilotlarning ko'magi bilan Ipak Yo'li Radio loyihasi Markaziy Osiyo mamlakatlari tinglovchilariga qator ta'limiy radio dasturlar taqdim etib kelmoqda. Ipak Yo'li Radio Loyihasining asosini O'zbekiston va tojikistonlik ijodkorlar hamkorligida yaratib kelinayotgan radiodramalar tashkil etadi. O'zbekiston va Tojikistondagi har bir radio drama voqealar rivoji reportajlari sifatida tanilgan qisqa reportajlar bilan birga efirga uzatiladi. Ushbu reportajlar radio dramaga yangi g'oyalar berish va mavzularni tadqiq qilish bilan birga uning hayotiyligini ham ta'minlaydi. Imom Muslim. Imom Abu Husayn Muslim ibn Hajjoj al-Qushayriy an-Nisoburiy Nisoburda dunyoga keldilar. Nisbatlari Qushayriy bo'lib, u Nisoburga qarashli qishloqdir. U zot hadis ilmida kitobi «Sahih» deb tan olingan 6ta Imomlarning biridirlar. Kitoblari «Sahih Muslim» esa, Qur'oni Karimdan keyingi o'rinda turadigan kitoblardan biridir. Imomning hadis ilmidagi tutgan o'rinlari va oliy martabalarga etishlariga sabab, sahih kitoblarida birorta ziyodalik ham, noqislik ham bo'lmaganligi, bundan oldin ham, bundan keyin ham buning singari tartibdagi kitobni topilmasligi, haqiqatda, Imom hadis jamlashda mohir ekanliklariga dalolat qiladi. Imom Muslim hadis jamlash davrida uning nozik joylariga juda ham e'tibor bilan qaradilar. Hatto bir harf bo'lsa ham o'zgartirishdan saqlandilar. Bu zot hadislarni avvalidan oxirigacha uzilish va illatdan salomat, isnodlari ishonchli bo'lsagina sahih kitoblariga kiritdilar. Imom Muslimning «Sahih»lari Imom Buxoriyning kitoblariga qaraganda ba'zi tomonlari afzalligini ulamolar qayd qilganlar. Imom Navaviy aytadilar: «Erning ustida, osmonning ostida Muslimning kitoblaridan ko'ra sahihroq kitob topilmaydi». Mag'riblik shayxlarning ba'zilari Muslimning kitoblari Buxoriyning kitoblaridan ko'ra yaxshi ekanligiga ittifoq qilishgan. Imom Muslim aytadilar: «Agar hadis ahillari 200 yil hadis yozsalar ham kuchlari mana shu «sahih»ni yozishlikka etadi, xalos». Va yana marhamat qiladilar: «Har bir yozgan kitobimni Abu Zar'ata ar-Roziyga ko'rsatdim, agar u zot, mana bu hadis illatli, desalar tark qildim, agar, sahih, desalar kitobimga kiritdim». Imom Muslim ko'plab kitoblarning muallifidirlar. Shulardan eng mashhurlari «Sahih Muslim» bo'lib, mana shu kitob sababli ulug' martabaga va chiroyli maqtovlarga sazovor bo'ldilar. Bundan tashqari, u zotning «Jomi' al-Kabir alal abvob», «Kitobu musnadi al-Kabir ala asmoi rijol», «Kitobu Asmoi va kuna», «Kitobu ilal», «Kitobu tamyiz», «Kitobu hadis Amr ibn Shu'ayb», «Kitobu mashoyixi Molik», «Kitobu avhomul muhaddisiyn», «Kitobu man laysa lahu illa rovin vohid», «Kitobu tabaqati at-Tobe'iyn», «Kitobu muhozramiyn», «Kitobu mashoyixi as-Savriy» kitoblari ma'lum va mashhur. Bundan tashqari «Sahihi Muslim»ga bir necha sharh va muxtasarlar yozilgan. Imom Muslimning «Asmo ur rijol» nomli kitoblariga Abu Bakr Ahmad ibn Ali Isfahoniy sharh yozdilar. U zot 279 hijriy sanada vafot etdilar. Imom Muslimdan ana shu davrning katta imomlari, jamoatlar hadis rivoyat qilishdi. Ulardan: Abu Hotim ar-Roziy, Muso ibn Horun, Ahmad ibn Saloma, Abu Iso at-Termiziy, Abu Bakr Xuzaymiy, Yahyo ibn Sa'iyd, Abu Avona va boshqalar. Imom Muslim (Alloh u kishini o'z rahmatiga olgan bo'lsin) 261 hijriy sana Yakshanba kuni 55 yoshlarida bu olamdan ko'z yumdilar. Dushanba kuni, Nisoburda dafn etildilar. Imom Abu Dovud. Abu Dovud Sulaymon ibn Ash'as ibn Ishoq al-Azdiy Sijistoniy hujjat bilan hukm qiluvchi, huffoz- larning sayyidi, hadislarni tahlil etuvchi «Kitobi Sahih» deb tan olingan olti muhaddisning biridurlar. Nisbatlari Basra qishloqlarining biri bo'lgan Sijistongadir. Bu zot hijratning 202 yili Basrada tavallud topdilar. Hadislarni to'plashda Iroq, Xuroson, Shom, Misr, Arabiston Jazirasi kabi yurtlardagi ulamolar huzurida bo'lib chiqdilar. 221 hijriy sanada Kufaga safar qildilar va ana shu erdagi kishilardan ham hadislarni eshitib rivoyat qildilar. Ulamolar bu zotda bo'lgan sifatlarni ko'p zikr qilishadi. Amr ibn Ali Bohiliy: «Imom Abu Dovud duosi ijobat bo'luvchi kishilardan edilar»-deb aytadilar. Muhammad ibn Sa'd Zuhariy: «Bu zot obid, taqvoli, fozil, solih, pok kishilardan edilar»-deb aytadilar. Abu Hotim ar-Roziy: Bu zotdek tazarru'li va bu kishidek hujjati ishonchli kishini ko'rmaganman»- deganlar. So'filarning imomi bo'lmish Sahl ibn Abdulloh bir kuni Imom Abu Dovudning ziyoratlariga kelib: «Ey Abu Dovud, mening sizda bir hojatim bor»-dedilar. Shunda Abu Dovud: «Ne hojating bor?»-deb so'raganlarida, Sahl ibn Abdulloh: «Agar ruxsat bersangiz, Rasululloh sollallohu alayhi vasallamdan hadislar rivoyat qilgan tilingizni bir o'psam», dedilar. Abu Dovud rozi bo'lib tillarini chiqardilar, bu zot o'pib oldilar. Abu Dovudning «Sunan» kitoblari to'g'risida ham ulamolar g'oyatda maqtov fikrlar bildirishgan: Zakariyo Soniy aytadilar: «Kitobulloh Islomning asli, «Sunani Abu Dovud» Islomning ahdidir». Ulug' zotlardan Xattobiy: «Bu kitob ikkita sahih kitobdan ko'ra faqihroq va hadis ilmida buning singari kitob tasnif etilmagan»-deb aytadilar. Imom Abu Dovud hammasi bo'lib 50000 hadis rivoyat qilib, bulardan 4800-ta sahih hadisni «Sunan» kitoblariga kiritdilar. Imom Abu Dovudning «Sunan» kitoblariga ko'plab sharh va muxtasarlar yozildi. Bu zot hadislarni Muslim ibn Ibrohim, Sulaymon ibn Xarb, Abu Umar Havziy, Abu Valid Tayolisiy, Abu Muammar al-Muaqqad, Abdulloh ibn Maslama al-Qa'nabiy, Ahmad ibn Hanbal, Usmon ibn Shayba, Amr ibn Avn, Hishom ibn Ammor Dimashqiy, Rabiy' ibn Nofi' Halabiy, Ahmad ibn Solih Misriy va boshqa bir nechta jamoat kishilardan eshitdilar. Imom Abu Dovuddan Termiziy, Nasaiy, o'g'illari Abdulloh, Ahmad ibn Muhammad ibn Horun, Ali ibn Husayn ibn Abd, Muhammad ibn Muhammad ad-Davriy, Ismoil ibn Muhamad Saffor, Ahmad ibn Salmon Najjor va boshqa bir necha kishilar rivoyat qiishdi. Imom Abu Dovud hijratning 275 yili, Shavvol oyining 16-kunida Basrada vafot etdilar. Imom Nasaiy. Imom, hofiz, shayxulislom Ahmad ibn Shu'ayb ibn Ali ibn Sinon ibn Bahr ibn Dinor Abu Abdulloh Xurosoniy Nasaiy hijratning 215 yili Xurosonning shaharlaridan biri bo`lgan Nisoda dunyoga keldilar. Bu zot kitobi «Sahih» deb tan olingan olti Imomning biri edilar. Ashobi hadislar ichida asrlar ahlining imomi va peshqadami edilar. Yoshlari o`n beshga etganda Qutayba ibn Sa'id al-Balxiyning huzurlariga borib, bir yilu ikki oy davomida hadis eshitadilar. Imom Nasaiy ilm talab qilib Xuroson, Hijoz, Misr, Iroq, Arabiston yarim oroli, Shom kabi yurtlarni kezib chiqdilar. So`ngra Misrda «al-Qanadiyl» nomli mashhur kitob bozori bo`lgan tor ko`chada yashadilar. Bu zotning huzurlariga hadis eshitish uchun huffozlar tashrif buyurishar edi. Ana shu vaqtda bu kishiga teng keladigan kishi topilmas edi. U zotning sifatlarini zikr qilib Doraqutniy aytadilarki: «Abu Abdurahmon hadis ilmida esga olinganlarning muqaddami edilar». Ibn al-Asiyr «Jomi' ul-Usul» kitobida: «Nasaiy Shofe'iy mazhabida edilar va Shofe'iy mazhabida «Haj» kitoblari bor. U kishi taqvoli, talabchan bo`lib Dovud payg`ambarni ro`zasida davomli edilar», deb aytadilar. Bu zot roviylarni o`z vaqtida jarohatlab, o`z vaqtida ta'dil etardilar. Shuning uchun jurh va ta'dillari ulamolar orasida e'tiborlidir. Imom Nasaiy ta'lif etgan kitoblari quyidagilar: «Sunani kubro va sug`ro», «Xasoisu fiy fazli Ali ibn Abu Tolib va oli bayt», «Kitobu zuafo val matrukiyn», «Manosiku Nasaiy», «Jam'u musnad Molik ibn Anas va musnad Ali ibn Abi Tolib». Imom Nasaiyning «as-Sunan al-Kubro» kitoblari avvaliga ko`pgina zaif hadislarni ham o`z ichiga olgan edi. Keyin esa, zaif hadislarni olib tashlab, sahihlarini qoldirganlar va bu kitoblarning «al-Mujtaba'» deb nomlaganlar. Mazkur kitob bizning vaqtimizgacha etib kelgan. Imom Nasaiyning «al-Mujtaba'»ni yozishlariga sabab, u kishi «as-Sunan al-Kubro» kitobini yozgach Ramla degan joyning amiriga taqdim qilganlarida, amir: «Buning hammasi sahihmi?» deb so`ragan. Imom: «Bunda sahih ham, hasan ham bor», dedilar. Shunda amir sahihlarini ajratishni so`radi. Shu munosabat bilan Imom Nasaiy «as-Sunan al-Kubro» kitoblaridan sahih hadislarni tanlab «al-Mujtaba'» yoki «as-Sunan as-sug`ro» deb nomlangan kitobni yozdilar. Bu kitob oltita «Sahih» deb nomlangan kitobning biridir. U birinchi marta 1256 hijriy sanada Hindistonda chop etilgan va eng ishonchli hadis kitoblaridan hamda hadis ulamolari tarafidan zaif hadislari eng kam va majruh kishilari yo`q kitoblardan deb tan olingan. Bu o`rinda Abu Dovud va at-Termiziy hadislariga solishtiriladi. Shuningdek, bu kitob hadislarni bir o`rindagina keltirishga, zarurat tug`ilgandagina boshqa joyda rivoyat qilishga ehtimom qiladi. Shu vaqtning o`zida hadislardan fiqh hukmlarini, illatlari bayoni bilan chiqarishga e'tibor beradi. Imom Nasaiy kitoblariga ko`plab sharhlar yozilgan. Bu zotning ustozlari esa quyidagilardir: Ahmad ibn Abdata az-Zabyi, Ahmad ibn Maniy', Bashir ibn Muoz al-Aqdiy, Hasan ibn Saboh, Muhammad ibn Ismoil ibn Ayla Dimashqiy, Muhammad ibn Abbon al-Balxiy, Ali ibn Hojar, Amr ibn Zirorata al-Kalbiy, Iso ibn Muhammad ar-Ramliy, Muhammad ibn Hoshim al-Ba'labakkiy, Ishoq ibn Shohiyn, Qutayba ibn Said, Ishoq ibn Ibrohim, Ishoq ibn Mansur, Ishoq ibn Muso al-Ansoriy, Ibrohim ibn Said al-Javhariy, Ibrohim al-Javjoniy, Iso ibn Hammod, Hishom ibn Ammor va boshqalardir. Imom Nasaiydan Ahmad ibn Umayr ibn Javso, Muhammad ibn Ja'far ibn Mallas, Abulqosim ibn Abul Aqb, Abul Maymun ibn Rashid, Abu Ali at-Tabaroniy, Abu Ja'far at-Taxoviy va boshqalar rivoyat qilishgan. Muhammad ibn Muso al-Ma'muniy aytadilar: «Imom Nasaiy Abu Bakr va Umar ibn Xattob roziyallohu anhu fazilatlarini tashlab, Ali roziyallohu anhuni fazilatlari haqidagi «al-Xasois» kitobini yozdi deb, uni qabul qilmay inkor qilayotgan qavmni ko`rdim. Bu haqda Imom Nasaiyga aytganimda shunday dedilar: Dimashqqa kirib Ali roziyallohu anhudan uzoqlashganlar ko`payganini ko`rib «al-Xasosis» kitob- ini tasnif qildim va Allohdan ularni hidoyatga boshlashini umid qildim». Bu zot tavallud topgan, Niso shahri haqida ma'lumot: Shaharning Niso deb atalishiga sabab: fotihlar Xurosonni fath etishganda shahar erkaklari qochib ketishgan ekan. Musulmonlar shaharda erkak zotini topa olmay, uni tashlab o`tib o`tib ketishgan ekan. Shu sababli u Niso («Ayollar») shahri, deb atalgan ekan. U hozirgi Turkmaniston erlarida joylashgan shahardir. Bu erdan Imom Nasaiydan tashqari, Abu Ahmad Homid Zinjaviy al-Azdiy kabi katta olimlar ham chiqqan. Imom Nasaiy hijratning 303 yili Makkada shahid bo`ldilar va Safo-Marva orasiga dafn etildilar. Ibn Moja. Abu Abdulloh Muhammad ibn Yazid ibn Abdulloh ibn Moja Robiiy al-Qazviniy hijratning 209 yili Iroq shaharlaridan biri — Qazvinda tavallud topdilar. Otalari «Robia» qabilasining boshligʻi boʻlib, Moja ismi bilan tanilgan edilar. Imom Ibn Moja «Sahih» deb tan olingan 6ta kitobdan birining sohibi boʻlmish imomlardan edilar. U zot voyaga etganda hadis toʻplash uchun Iroq, Basra, Kufa, Shom, Misr, Ray kabi oʻlkalarga safar qildilar. Damashqdagi Hishom ibn Ammor, Abbos ibn Valid, Abdulloh ibn Ahmad ibn Bashir, Mahmud ibn Xolid, Misrdagi Harlamata ibn Yahyo, Abu Tohir ibn as-Sirota, Muhammad ibn Ramh, Muhammad ibn Horis, Yunus ibn Abdul’alo, Xumsdagi Muhammad ibn Musaffo, Hashshom ibn Abdulmalik, Bogʻdoddagi Abu Bakr ibn Abu Shayba, Ahmad ibn Abda, Ismoil ibn Muso, Abu Haysama Zohir ibn Xarb kabi ulamolardan dars olib, hadislar toʻpladilar. Imom Ibn Moja hammasi boʻlib 32ta kitob yozganlar. Shulardan mashhurlari: «Sunani Ibn Moja» (hadis kitoblari), «Tafsiri Ibn Moja» (tafsir kitoblari), «Tarixi Ibn Moja» (tarix kitoblari). U zotdan Muhammad Iso al-Abhariy, Abu Umar Ahmad ibn Muhammad al-Madaniy, Ali ibn Ibrohim al-Qatton, Sulaymon ibn Yazid al-Foliy, Abu Toyyib Ahmad ibn Ruh al-Bogʻdodiylar dars olishgan va hadis rivoyat qilishgan. Ibn Mojaning oʻzlari va kitoblari toʻgʻrisidagi ulamolar koʻp maqtovli soʻzlarni aytishgan. Abu Yaʼlo al-Halimiy aytadilar: «Ibn Mojaga odamlar ishonib, hadis ilmida u kishiga suyanadilar». Muhammad ibn Jaʼfar al-Kattoniy oʻzlarining «Risolati al-mustatrofa» kitoblarida shunday keltiradilar: «Ulamolar Ibn Mojaning „Sunan“ kitoblarini ishonchli, kuchli va fiqh ilmida katta foyda berishini koʻrib, oltinchi sahih kitob», deb tan olishdi". Ibn Tohir aytadilar: «Kimki Ibn Mojaning hadis kitoblariga qarasa, boblari koʻpligi, bir hadis qayta takrorlanmasligi va hadislarning chiroyli tartibda yozilganligini koʻrib, haqiqatda u zotni hadis jamlashda va kitob yozishda qanday yaxshi yoʻl tutganlarini biladi. Bu kitob juda mashhur boʻlmasa ham, oʻziga yarasha obroʻ-eʼtibori bordir». Abu Hasan Ali Ibrohim ibn Salama aytadilar: «Imomning „Sunan“ kitobi 32 juz boʻlib, unda 1500ta bob bordir. Va bu kitob 4341dan ziyoda hadisni oʻz ichiga olgandir». Bu zot hijratning 273 yili vafot etdilar. Molik Ibn Anas. Molik ibn Anas ibn Molik ibn Abu Omir ibn Amr ibn al-Horis Abu Abdulloh al-Asbahiy al-Madaniy — Dorul-hijratning imomi va faqihi hisoblanadi. Molik ibn Anas 93 hijriy sanada Madinai Munavvarada dunyoga keldilar. Al-Asbahiy nasablari Yamanning al-Asbah qabilasidandir. Imom Molik tabaʼ-tobeʼiynlardan boʻlib, oʻz davrlarining buyuk ilm sohiblaridan biri, muhaddis va Molikiy mazhabining imomi edilar. Imom Shofeʼiy u kishi haqida shunday deydilar: «Molik tobeʼiynlardan keyin Alloh taoloning xalqiga hujjatidir». Imom Nasaiy Imom Molikning hadis ilmidagi oʻrinlari va fazllari haqida shunday deydilar: «Men uchun hadis ilmida Molikdan koʻra bilimdon, hurmatli, ishonchli, amin va zaʼiflardan kam rivoyat qilgan boshqa kishi yoʻqdir». Imom Shofeʼiy: «Agar Molik va Ibn Uyayna boʻlmaganda edi, Hijozning ilmi yoʻqolib ketgan boʻlardi»-deydilar. Shuningdek: «Agar ulamolar esga olib oʻtilsa, Molik yulduzdirlar»-deydilar. Ibn Mahdiy: Molik al-Hakam va Hammoddan faqihroqdir"-dedilar. Imom Molik xalifa Abu Jaʼfr al-Mansurning taklifi bilan Islom taʼlimotlarini musulmonlarga tushuntiruvchi kitob yozadilar va uni «al-Muvattoʻ» (osonlashtirilgan) deb atadilar. Xalifa al-Mansur hamma musulmonlarni shu kitob boʻyicha ish tutishga buyurmoqchi boʻlganlarida, Imom Molik rozilik bermaydilar. Bu kitob qirq yil mobaynida toʻplangan hadislarni oʻz ichiga olib, uni mingga yaqin kishi rivoyat qilgan. Bu rivoyatlar oʻttizta boʻlib, shundan yigirmatasi mashhur. Yahyo ibn Yahyo al-Laysiy al-Andalusiy al-Muvattoʻ"ni vasflab: «U hadis va fiqh kitobidir, unga teng keladigan boshqasini bilmayman»-deydilar. Imom Shofeʼiy: «Er yuzida ilmda „al-Muvattoʻ“dan toʻgʻriroq kitob yoʻq»-deydilar. Imom Molik Naʼiym al-Mujmir, Zayd ibn Aslam, Abul Zinod, Saʼid al-Maqburiy, Hamiyd at-Toviyl, Xuzayfa as-Sihamiy al-Ansoriylardan rivoyat qilganlar. Ammo, Imom Molikdan rivoyat qilganlar koʻp boʻlib, u kishining ustozlari az-Zuhriy va Yahyo ibn Saʼiyd, asrdosh ulamo sheriklaridan al-Avzoʻiy, as-Savriy, Sufyon ibn Uyayna, al-Lays ibn Saʼd, Ibn Jurayj, Shu’ba ibn Hajjoj, ash-Shofeʼiy, Ibn al-Qatton va Abu Ishoq al-Fazariylar shular shumlasidandir. Imom Molik buyuk taqvo sohibi edilar. Agar hadis aytmoqchi boʻlsalar, tahorat olib, oʻrinlariga viqor bilan joylashib olib keyin hadis aytishni boshlar edilar. U kishiga shu haqda aytishganlarida: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning hadislarini ulugʻlashni yaxshi koʻraman shuning uchun tahoratdan xotirim jam boʻlgandagina hadis aytaman» deb javob qilgan ekanlar. Shuning kabi yoʻlda ketayotib, tik turib yoki shoshilib turgan hollarida hadis aytishni yomon koʻrar edilar. Yoshlari ulugʻ boʻlib, zaiflashib qolganlarida ham Madinai Munavarada ot yoki tuya minmagan, «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam jussalari dafn etilgan shaharda ot yoki tuya minmayman», degan ekanlar. Imom Molik muhaddisgina boʻlib qolmay, buyuk faqih, Molikiy mazhabining imomi edilar. U kishining mazhablari Islom olamida keng yoyilgan boʻlib, Shofeʼiy va Hanbaliy mazhablarining asosi hisoblanadi. Molikiy mazhabi hozirda, asosan shimoliy gʻarbiy Afrika davlatlarida keng tarqalgan. Imom Molik Islom davlatining eng katta ilm markazlarining biri boʻlgan «Doru us-Sunna» — Madinai Munavvarada yashaganliklari sababli hadis talab qilib boshqa yurtlarga safar qilmaganlar, balki, hadis talabida Madinaga kelgan ulamolar bilan uchrashib hadis almashar edilar. Imom Molik butun umrlari davomida hech qanday qoʻzgʻalon fitnalarga aralashmaganlariga qaramay, xalifa Abu Jaʼfar al-Mansur davrida — yaʼni 146 yilda u kishining boshlariga musibat tushadi: darra bilan kaltaklanadilar va qoʻllarini tortib kuraklarini chiqarib yuboriladi. Buning sababi Imom Molik rivoyat qilgan «Mustakrah (majburlangan)ga taloq yoʻq» hadisining Muhammad ibn Abdulloh ibn Hasan an-Nafs az-Zakiya Madinai Munavvarada qoʻzgʻolon qilib chiqqan paytida baʼzi bir kuchlar tomonidan fina uchun qoʻllanilgan va bu hadisi sharif Abu Jaʼfar al-Mansurga qilingan bay’at notoʻgʻri ekanligini bildirilganligidadir. Chunki xalifa al-Mansur taloq sharti bilan musulmonlardan bay’at olardi. Imom Molik ibn Anas 179 hijriy sanada vafot etadilar. Imom Ahmad Ibn Hanbal. Ahmad ibn Hanbal ibn Hilol ibn Asad Idris ibn Abdulloh ibn Hayyon ibn Abdulloh al-Bogʻdodiy hadis va fiqh olimi va Hanbaliy mazhabining asoschisidirlar. Nasablari Ibrohim alayhissalomgacha borib, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam nasablariga Adnonda qoʻshiladi. Ahmad ibn Hanbalning ota-onalari asli Turkmanistonning Marv shahridan boʻlib, soʻng Bogʻdodga koʻchib kelishadi va Ahmad ibn Hanbal hijratning 164 yili Bogʻdodda dunyoga keladilar. Bu zotning yoshlik paytlarida otalari vafot etadilar. Ulgʻaygach, avvaliga qozixonada Abu Yusufdan qozilikni oʻrgandilar. Keyinchalik hadis eshitishlikni xush koʻrib, hadis jamlashga kirashidilar. Birinchi hadisni hijratning 179 yili eshitib, yozishga kirishadilar. Ahmad ibn Hanbal hijratning 189 yili 25 yoshlarida Yamandagi ustozlari Abdurrazzoq huzuriga safar qiladilar. Doʻstlari Yahyo ibn Mu’iyn, Ishoq ibn Rahavayhlar bilan birga, bu ustozlaridan dars oladilar. Keyinchalik Makka, Madina, Shom, Yaman, Kufa, Basra kabi joylarga hadis toʻplash uchun safar qildilar. Ibrohim al-Harbiy aytadilar: «Alloh taolo avvalgiyu-oxirgilarning ilmini, Ahmad ibn Hanbalda jamlagan deb oʻylayman». Ali inb al-Madiniy aytadilar: Alloh bu dinni ikki kishi bilan quvvatladi. Ularning uchinchisi yoʻqdir. Birinchi bor odamlar dindan qaytayotgan kuni Abu Bakr as-Siddiq bilan dinni quvvatladi. Ikkinchi bor fitna kunida Ahmad ibn Hanbal bilan quvvatladi", Yana u kishi: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallamdan keyin Islom ishi bilan Ahmad ibn Hanbaldan tashqari hech kim shugʻullanmadi». U zotdan: «Abu Bakr as-Siddiq ham-a?» deb soʻralganda: «Abu Bakr Siddiq ham», deb aytdilar. Chunki, Abu Bakr bilan u kishini quvvatlab turgan ayonlari va askarlari boʻlgan, Ahmad ibn Hanbalning ayonlari ham, askarlari ham boʻlmagandi"-dedilar. Ahmad ibn Hanbal insonlarga eng toʻgʻri yoʻl — Islom dini ekanligini tushuntirib, koʻp daʼvat qildilar. Mana shundan keyin qanchadan-qancha odamlar shu kishi sababli Islom dinini qabul qilishdi. Zarxoniy aytadilar: "Ahmad ibn Hanbal 220000dan ziyoda yahudiy, nasroniy, majusiy diniga mansub kishilarning Islom diniga kirishiga sababchi boʻldilar. Ahmad ibn Hanbalni nafaqat Islom ahllari, balki boshqa dinga mansub kishilar ham bilishardi. Majusiy diniga mansub ikki kishi tortishib qoladi. Shunda bular Xuroson qozisi huzuriga borishadi. Qozi Islom dini boʻyicha hukm chiqarib, bulardan birining haqligini isbot qiladi, shunda «ziyoniga hukm qilingan» odam: «Agar Ahmad ibn Hanbal mazhabiga asoslanib hukm chiqargan boʻlsang roziman», deb aytdi. Har bir ilm olimi Ahmad ibn Hanbalni oʻzlarining ustozlari deb bilib, hurmat qilar edi. Qur’on olimlari Ahmad ibn Hanbalni Qur’on ahkomlarini yaxshi bilishlari, qiroatlari yoqimli, ovozlari shirinligini tan olishar edi. Hadis olimlari Ahmad ibn Hanbalni hadis olimi, uni yodlab sahih va zaif hadislarga ajratuvchi deb bilishar va u kishidan hadis eshitishlikka shoshilishar edi. Bundoq deyilishiga, oʻsha paytdagi muhaddislardan Buxoriy, Muslim, Abu Dovudlar kabi ulugʻ zotlar u kishiga shogird boʻlishgani katta dalildir. Fiqh olimlari esa, biror bir hukm chiqarishga shoshilmasdan Ahmad ibn Hanbalning fatvolariga qarab hukm chiqarishar edi. Bu zotning bir nechta ustozlari boʻlib, Hoshim ibn Bashir, Shofeʼiy, Bashir ibn al-Mufazzal, Ismoil ibn Ali, Sufyon ibn Uyayna va boshqalar, shular jumlasidandir. Abu Bakr al-Maruziy, Shohin ibn as-Samidoʻ, Abu Dovud, Buxoriy, Muslim, Abu Ali Husayn, Abu Bakr Ahmad va boshqalar, u zotning shogirdlari hisoblanadi. Ahmad ibn Hanbalning tasnif etgan kitoblari: «Musnad». Bu kitob 40000dan ziyoda hadisni oʻz ichiga oladi. «Kitobi az-zuhd», «al-Maʼrifa va at-taʼlim», «al-Jurh va at-taʼdil» va boshqalar. Oʻsha paytda baʼzi bir fuqaholar, ayniqsa podshoh huzuridagi olimlar, Qur’oni Karimni «maxluq» deb, yaʼni, Qur’on boshqa narsalar kabi Allohning yaratgan bir maxluqi, deb aytishadi. Ahmad ibn Hanbal bu notoʻgʻri tushunchaning Islomga zid ekanligini isbotlab bersalar ham, ular soʻzlaridan qaytmaydilar. Balki kimki ularga zid chiqsa, uni azoblayveradilar. Ana shu azoblanganlar orasida, Ahmad ibn Hanbal ham bor edilar. Avval Ahmad ibn Hanbalni urib, keyin qamoqqa olishadi. Shuncha azoblashsa ham, bu soʻzlaridan qaytmaydilar. U kishining sharofatlari tufayli islom ummati bu notoʻgʻri tushunchadan saqlanib qoldi (Alloh u kishidan rozi boʻlsin). Imom Ahmad ibn Hanbal hijratning 241 yili Bogʻdod shahrida vafot etdilar. Navoiy mashinasozlik zavodi. "Navoiy mashinasozlik zavodi" ishlab chiqarish birlashmasi Navoiy tog'-metallurgiya kombinati korxonalari ichida eng yirigidir. Mazkur korxonada charxlash, silliqlash dastgohi, boshqarish pulti – funksional imkoniyatlari kengaytirilgan va elektronli tizim orqali boshqariladigan universal tokarlik, vint qirqish dastgohlari ishlab chiqariladi. Korxona mahsulotlari mamlakatimizdan tashqari MDH, xususan, Rossiya sanoat korxonalariga ham eksport qilinadi. Bu yerda, shuningdek, uskuna va dastgohlarni kapital ta'mirlash hamda ular uchun ehtiyot qismlar ishlab chiqarish ham yo'lga qo'yilgan UzDaewooAuto. UzDaewooAuto (UzDeuAvto) Daewoo va Oʻzbekiston hamkorligida ochilgan qoʻshma korxonadir. 1996 yildan boshlab Andijon viloyatining Asaka shahridagi o'z zavodida yengil avtomobillar ishlab chiqarishni yo'lga qo'ygan. Zavodning yillik quvvati 200,000 avtomobilni tashkil etadi. Dastlab "Nexia", "Damas" va "Tico" rusmidagi avtomobillar ishlab chiqara boshlagan korxona hozirga kelib "Nexia" va "Damas" larning yangilangan turlarini, hamda "Matiz" va "Lacetti" rusumidagi avtomobillar ishlab chiqarishni yo'lga qo'ydi. Hozirgi paytda korxona mashhur GM kompaniyasi bilan hamkorlikda GM Uzbekistan "Chevrolet" avtomobillarning uch turi: "Chevrolet Captiva", "Chevrolet Epica" va "Chevrolet Tacuma" lar ishlab chiqarishni o'zlashtirmoqda.Hozirgi kunda "Matiz-3" avtomashinasini ham ishlab chiqarish arafasida turishibdi. Ushbu avtomabil yurtimiz ko'chalarida sinovdan o'tkazilmoqda. Avtomashina saloni "Matiz" nikidan ancha farq qiladi. Uning saloni ancha keng va shinam jihozlangan. Motor qismiga ham birmuncha o'zgartirishlar kiritilgan. Nexia. Nexia - O'zbekistonda UzDaewoo korxonasida ishlab chiqarilgan yengil avtomobil. Shuningdek, qarang. Nexia II Daewoo Damas. Daewoo Damas - 1991-yildan buyon GM Daewoo tomonidan ishlab chiqariladigan mikroavtobus rusumi. O`zbekistonda ham bu avtomobil UzDaewooAuto tomonidan ishlab chiqariladi. Колея колес передних/задних, мм: 1210 / 1200 Количество и расположение цилиндров: спереди, продольно Мощность, л.с./ об/мин: 38 / 5000 Крутящий момент, Н*м / об/мин: 64 / 3000 Время разгона с места до 100 км/ч, с: 24.5 Tico. Tico - O'zbekistonda UzDaewoo korxonasida ishlab chiqarilgan yengil avtomobil. Matiz. Matiz - Oʻzbekistonda ham ishlab chiqariladigan yengil avtomobil rusumi. Horij standartlariga to`liq javob beradi. UzDaewoo Avtokorxonasi, Andijon. Omondo. Eclipse'da UML diagrammalari chizish uchun ochiq dastur. Eclipse. Misol uchun JAVA dasturlarini yozish uchun bepul programma. Inglizchada: Eclipse is an open source community whose projects are focused on providing an extensible development platform and application frameworks for building software. Xorazmiy, Komil. Komil 1825 yilda Xivada tavallud topgan. U Muhammad Rahimxon soniy (Feruz) zamonasida mirzaboshi, devonbegi lavozimlarida ishlagan. Komil — lirik shoir. Uning lirikasida insoniy muhabbat va fazilatlar ulugʻlanadi. Hajviy sheʼrlarida fuzalo va juhalo qiyoslanadi. «Komil», «Ikki shoʻx» va «Qasidai Navroʻz» kabi maʼrifatparvarlik asarlari muallifi. Komil — bastakor va musiqashunos sifatida «Murabbai Komil», «Peshravi Feruz» va «Tanbur chizigʻi (notasi)» kabi asarlarni yaratgan. Tarjimonlik sohasida esa Barxurdor Turkman Mumtozning «Mahfiloro», Safiyning «Latoyif ut-tavoyif», Mirxondning «Ravzat us-safo» singari yirik asarlarini tarjima qilgan. Komil Xorazmiy, Tanlangan asarlar. Toshkent, Oʻzadabiynashr, 1961. Asrlar nidosi. Toshkent, 1982, 393—408 betlar. Muhyi, Muhyiddin. Muhyiddin Muhyi (1835—1911) Muhyi Qoʻqon adabiy muhitiga mansub shoir boʻlib, ikki tilda ijod qilgan. Sheʼrlari turli mavzularda. Asosan ishq, tarkidunyochilik va xilvatnishinlik kayfiyatida. Muhyining gʻazal-munojotlari shoirning dunyoqarashi inʼikosidir. («Oʻtub umrim xato birlan kechurgaysan gunoh, yo rab», «Mani ishqi majoziygʻa giriftor aylama, yo rab»). Yusuf Saryomiy. Saryomiy XIX asrning ikkinchi yarmi va XX asr boshlari oʻzbek adabiyotining vakili. Shoir muhr yasash va xattotlik qilish bilan hayot kechirgan. Shoirning ijodiy merosi Tavallo tomonidan tuzilgan «Devoni Mavlaviy Yusuf Saryomiy» (1914)da jam boʻlgan. Feruz. Feruz (Muhammad Rahimxon II) (1844—1910) shoh-shoir. Xiva xoni. Adabiyot va sanʼat rahnamosi, musiqashunos, mohir sozanda va bastakor, sanʼatkor ham talabchan muxlis boʻlgan. Shoir sheʼriyatining bosh mavzui — ishq. Uning «Ul oy vasfini vird etsam zabonda», «Olsa jonim qoshu ko`zing, ikki lab», «Soldi olam ichra g`avg`o, ey malaksiymo, ko`zing», «Gulshan ichra sarv yoxud ul qadi mavzunmudur» kabi ishqiy gʻazallari juda mashhur. Muqimiy. Muqimiy milliy uygʻonish davri oʻzbek adabiyotining zabardast vakillaridan biri. Muqimiy lirik shoir. Muhabbat mavzusi uning lirikasida asosiy oʻrin tutadi. «Oshiq boʻlibman», «Ayrilmasun», «Oʻzim har joydaman», «Aqlu hush uchdi boshimdin…» kabi sheʼrlari bunga misol. Shoir ijodida satira va hajv ham katta oʻrin egallaydi. «Tanobchilar», «Toʻy», «Saylov», «Moskovchi boy taʼrifida», «Hajvi Viktor boy», «Voqeai Viktor» kabi asarlarida Muqimiy oʻz zamonasining ijtimoiy illatlarini keskin tanqid ostiga oladi. Shuningdek, Muqimiy milliy uygʻonish davri oʻzbek adabiyotida maʼlum gʻoyaviy va badiiy xususiyatlarga ega boʻlgan «Sayohatnoma» janrini boshlab bergan. Zavqiy. Zavqiy lirik shoir. Shoir ijodida muhabbat lirikasi asosiy oʻrin egallaydi. Zavqiyning «Kelmasa kelmasun netay?» radifli gʻazali oʻzbek mumtoz adabiyotining goʻzal anʼanalarini davom ettirib yozilgan asar hisoblanadi. Shuningdek, Zavqiy Muqimiy boshchiligidagi satirik maktabning yetakchi namoyandalaridan biridir. Shoirning «Zamona kimniki?», «Dar mazammati zamona», «Boʻl», «Muncha koʻp» kabi sheʼrlari ijtimoiy satiraning yuksak namunalari boʻlib, ularda oddiy xalqning kulfati va mashaqqatli hayoti, ayanchli ahvoli real suratlarda tasvirlanadi. Zavqiyning «Voqeai qozi saylov», «Qahatchilik» dostonlari ham muhim ijtimoiy hodisalarni aks ettiruvchi dostonlardir. Furqat, Zokirjon Xolmuhammad o`g`li. Zokirjon Xolmuhammad oʻgʻli Furqat — milliy uygʻonish davri oʻzbek adabiyotining zabardast vakillaridan biri. U shoir va adib, adabiyotshunos va muarrix, elshunos va mutarjim sifatida oʻzidan boy maʼnaviy meros qoldirdi. Shuningdek, Furqat zamonasining mashhur xattotlaridan edi. Furqat 1859 yili Xoʻqand shahrida tugʻildi. Yoshligidanoq Muqimiy, Muhyi, Zavqiy, Nisbat, Muhayyir kabi shoirlar muhitida qizgʻin ijodiy faoliyat bilan mashgʻul boʻldi. Furqatning shoir sifatidagi kamoloti ayni shu davrda boshlangan. Toshkentda ikki yilga yaqin istiqomat qilgan shoir 1891 yili chet ellarga chiqib ketishga majbur boʻladi. Turkiya, Yunoniston, Bolgariya, Arab mamlakatlari va Hindistonda boʻlib, Xitoyning Shinjong viloyatiga qarashli Yorkent shahrida turgʻun boʻlib qoladi. U 1909 yili 50 yoshida vafot etdi. Shoir lirikasining mavzular olami juda rang-barang. Dunyoviy muhabbat, ijtimoiy-falsafiy oʻylar aks etgan, inson erki va gʻurbat ohanglari ifodalangan, diniy maʼrifatparvarlikka alohida eʼtibor qaratilgan asarlari bunga yorqin dalil. Uning oʻz boshidan kechirganlari haqidagi «Ahvolot» (baʼzi tadqiqotlarda «Sarguzashtnoma», «Furqatnoma»), xitoy tilidagi manbalar asosida yozilgan «Qavoidi Chin va umuroti siyosiy» kabi nasriy asarlari ham bor. Ibrat, Is'hoqxon. Ishoqxon Ibrat 19 asr ikkinchi yarmi va 20 asr boshlarida yashab ijod etgan maʼrifatparvar shoir, publitsist, tarixshunos, tilshunos, olim, sayyoh, ilk oʻzbek matbaachilaridan. «Usuli jadid» maktablari uchun yozilgan «Sanʼati Ibrat, qalami Mirrajab Bandiy», «Ilmi Ibrat» sheʼriy toʻplami, tilshunoslikka oid «Lugʻati sitta al-sina», «Jomi' ul-xutut» kabilar, «Tarixi Fargʻona», «Tarixi madaniyat», «Mezon uz-zamon» kabi tarixiy asarlar adibning qalamiga mansub. Ibrat ilk oʻzbek matbaachilaridan biri sifatida «Matbaai Ishoqiya» va «Kutubxonai Ishoqiya»ni tashkil qilgan. Tabibiy, Ahmad. Tabibiy Xorazm adabiy muhitiga mansub shoir. Tabibiy ijodida tazkiranavislik anʼanalari oʻz rivojini topdi. Tabibiy lirik shoir. Uning uchta oʻzbekcha va ikkita forscha devoni maʼlum va mashhur. Tabibiy sanʼatshunos, musiqashunos va xattot sifatida ham shuhrat qozongan. Anbar Otin. Anbar Otin - 1870-1915 yillarda yashab ijod etgan o'zbek shoirasi. Anbar Otin Farmonqul qizi Qo‘qonda kambag‘al kosib oilasida tug‘ilgan. Otasi Farmonqul asli marg‘ilonlik bo‘lib, shoira Uvaysiyning jiyani bo‘lgan. Onasi Ashurbibi qo‘qonlik bir kosibning qizi bo‘lgan. Anbar 7 yoshidan boshlab o‘z mahallasidagi Dilshod otinning maktabida ta’lim oladi. Navoiy va Uvaysiylarni ustoz deb hisoblagan. 1905 yilda Anbar Otin devon tuzib, unga 41 g‘azal, 4 muxammas, bir qit’a, bir mustahzod va she’riy tarjimai holini kiritgan. Anbar Otin — lirik shoira. Uning lirikasida sof sevgi tarannum etiladi. U ayol qalbini, his-tuygʻularini oʻziga xos kuylovchi shoira. Shoiraning devoni mavjud. Shoira ijodida oʻz davrining ijtimoiy-siyosiy, sotsial muammolari koʻtarib chiqilgan. Istiqbolni kuylovchi mavzular keng oʻrin egallaydi. Asarlari: «Mushoira» nomli risola, «Qoralar falsafasi» («Falsafai siyohon»), «Alifbo», «Ey goʻzal Fargʻona, oʻzingni kel emdi shod qil» va boshq. Siddiqiy Ajziy. Siddiqiy Ajziy 1864 yilda Samarqandda tugʻilgan. Madrasa taʼlimini olgan. U 1890-yillarning oxirida Makkaga boradi. 1900 yilda Rusiyaning Jiddadagi elchixonasida tarjimonlik qilgan. Shoir 1901 yilda ona yurtiga qaytadi va yangi tipdagi maktab ochadi… U keng ommani maʼrifatga boshlash, haq-huquqini anglatishni adabiyotning bosh mavzui deb bildi. Millatni oʻz ahvolini anglashga, dunyo bilan barobar yashamoqqa chaqirdi. Siddiqiy 1919 yilda Samarqand viloyati adliya boʻlimi mudirining oʻrinbosari, keyinroq esa boʻlim mudiri boʻlib ishladi. S. Ajziyning 1903 yilda Halvoyida ochgan maktab binosi 1922 yilda yana asl kasbi muallimlikka qaytdi. 1927 yilda esa vafot etdi. Shoir adabiy merosi professor B. Qosimov tomonidan toʻplab, nashr qilingan. «Ayn ul-adab» («Odob koʻzi», Samarqand, 1916, oʻzbekcha), «Ganjinai hikmat» («Hikmat xazinasi», Samarqand-Toshkent, 1914, tojikcha) sheʼriy toʻplamlari, «Mir’oti ibrat», «Anjumani arvoh» kabi poemalari, publitsistik maqolalari, Gogol «Shinel»i tarjimasi, hikoyalari ijodining serqirraligidan dalolat beradi. Sheʼrlari Kavkazda «Mulla Nasriddin», «Dirilik» jurnallarida bosilgan. Kamiy, Karimbek. Karimbek Sharifbek oʻgʻli Kamiy — Milliy uygʻonish davri oʻzbek adabiyoti birinchi davriga mansub shoirlardan biri. Kamiy 1865 yilda Toshkentning Sevzor dahasida tugʻildi. Dastlabki taʼlimni Mozorxon mahallalik Mansurxon domladan oladi. Keyin «Beklar begi» madrasasida oʻqidi. Oila qurmagan. 1922 yilda oʻzi tugʻilgan hovlida vafot etgan. Kamiydan bizga olti ming misraga yaqin sheʼriy hamda nasriy asarlar va oʻzi tuzgan bir necha qoʻlyozma bayozlar saqlanib qolgan. Sheʼrlarining aksariyat qismi anʼanaviy ishqiy mavzuda. Shunga qaramasdan, maʼrifatparvarlik va ijtimoiy sheʼrlari ham borki, bular shoir ijodining bosh yoʻnalishlarini tashkil etadi. Kamiy ijodini ilmiy jihatdan oʻrganish Gʻ. Karimov, A. Jamolov, M. Hamidova va O. Toʻlaboevlar tomonidan amalga oshirilgan. Munavvarqori Abdurashidxon oʻgʻli. Munavvarqori 1878 yili Toshkentda tugʻilgan. 1931 yil 23 mayida Moskvaning mashhur Butirkasida otilib, Vagankovo qabristoniga pinhona koʻmildi. U 1901 yilda Toshkentda birinchilardan boʻlib, «usuli jadid» maktabini ochadi. Bu maktablar uchun «Adibi avval», «Adibi soniy» kabi alifbo va xrestomatiyalar, «Tajvid al-Qur’on», «Yer yuzi» singari darsliklar tuzib, nashr etadi. Shayxontohurda ochgan «Rushdiya» (oʻrta) maktabi «Namuna» atalib ismiga mos edi. Munavvarqori oʻzbek milliy matbuotining dastlabki namunasi — 1906 yilda chiqqan «Taraqqiy» gazetasi tashkilotchilaridan va mualliflaridan edi. Oʻsha yili u «Xurshid» gazetasini chiqardi. Munavvarqori XX asr boshidagi ijtimoiy-siyosiy harakatchilikning, milliy ozodlik koʻtarilishining eng eʼtiborli namoyondalaridandir. 1909 yilda u doʻstlari yordamida «Jamiyati xayriya» tuzadi, 1913 yilda «Turon» jamiyatini taʼsis etadi. «Maktab», «Nashriyot» kabi shirkatlar ochadi. «Turon» jamiyatining qoshida «Turon» kutubxonasi, «Turon» gazetasi (1917) tashkil topgan edi. 20-yillarda esa u tilshunoslikka oid asarlar yozdi. Uning 1925 yilda Qayum Ramazon va Shorasul Zunnun bilan hamkorlikdagi uch boʻlimlik «Oʻzbekcha til saboqligi» kitobi shu yoʻldagi jiddiy ishlardan boʻldi. Munavvarqori. Xotiralarim. Turon tarixi, T., 1991, 1994. Tavallo, Toʻlagan Xoʻjamyorov. Toʻlagan Xoʻjamyorov Tavallo 1883 yili Koʻkcha dahasida dunyoga keldi. «Beklarbegi» madrasasida, rus-tuzem maktabida oʻqidi. 1910-yillardan vaqtli matbuotda sheʼr va maqolalari bosila boshlagan. 1914 yili Toshkentda «Nashriyot» shirkatini tuzishda ishtirok etadi. 1915 yilda esa «Turon» jamiyatida faoliyat koʻrsatadi. Uning yagona sheʼriy toʻplami «Ravnaq-ul Islom» alohida holda 1916 yili nashr qilindi. Ushbu toʻplam 1993 yili professor B. Qosimov tomonidan soʻzboshi va izohlar bilan qayta nashr qilindi. Tavalloning ijodkor sifatida shakllanishida Toshkent adabiy muhitining roli katta boʻladi. Unga sayramlik shoir Yusuf Saryomiy ustozlik qildi. Taxallusni ham unga Yusuf Saryomiy bergan. U 20-yillarda «Mushtum» hajviy jurnalining faollaridan edi. «Magʻzava» imzosi bilan oʻnlab hajviy sheʼrlari chop etilgan, ular yigʻilgan, oʻrganilgan emas. 1937 yil 14 avgustda Tavallo aksilinqilobiy «Turon», «Shoʻroyi islom» «Ittihodi taraqqiy», «Milliy ittihod», «Milliy istiqlol» tashkilotlarining aʼzosi, «Millionerning oʻgʻli», «sheʼrlarida millatchilik gʻoyalarini ilgari surgan»likda ayblanib, qamoqqa olinadi va otib tashlanadi. Hoji Muin. Hoji Muin milliy uygʻonish davri Samarqand adabiy muhitining samarali ijod etgan isteʼdodli vakili, jurnalist, shoir, dramaturg va tarjimon. U 1883 yil 19 martida Samarqand shahrining Ruxobod mavzeida tugʻilgan. Eski maktabda savod chiqargan. Madrasada Saidahmad Vasliydan taʼlim olgan. Rus tilini, Evropa madaniyatini mustaqil oʻzlashtirgan. 1901 yildan oʻqituvchilik faoliyati boshlanadi. 1903 yili oʻz mahallasida «usuli jadid» maktabi ochgan. Ushbu maktab uchun 1908 yili «Rahnomai savod» nomli alifbo nashr ettirgan. 1913 yildan Behbudiyning «a>» gazetasida va «Oyna» jurnalida ishlay boshlaydi. 1914 yili «Tarbiyat» nomi bilan oʻz uyida xususiy «usuli jadid» maktabi ochdi. Hoji Muin 10-yillardan boshlab oʻzbek va tojik tilidagi sheʼr va maqolalari bilan matbuotda koʻrina boshlaydi. 1914 yili «Guldastai adabiyot» sheʼriy toʻplami bosilib chiqadi. 1916 yili Hoji Muin koʻplar qatori mardikorlikka olinib, front orqasidagi qora ishlarga yuboriladi. 1917 yil mayida Fevral voqealari bergan imkoniyat tufayli ona yurtiga qaytadi, matbuotda ishlay boshlaydi. Fitrat bilan birga «Hurriyat» gazetasida ishladi. 1918 yil 11 iyunida «Mehnatkashlar tovushi» gazetasini yoʻlga qoʻydi. Unda mas’ul muharrir boʻlib ishladi. Uning tashabbusi bilan ushbu gazetaga ilova sifatida 1920 yilning 1 yanvaridan «Tayoq» nomli kulgili jurnal taʼsis etiladi. 1922 yildan «Zarafshon» gazetasining tahrir hay’atida ishlaydi. 1924 yilning 1 iyunida samarqandlik isteʼdodli hajvchi yoshlarning butun bir avlodini tarbiyalab etkazgan «Mashrab» kulgili jurnaliga asos soladi. 1926 yili «Ovozi tojik» gazetasiga adabiy xodim va musahhih boʻlib oʻtadi, uning qoshida chiqa boshlagan «Mulla Mushfiqiy» hajviy jurnalida mas’ul kotib vazifasini bajaradi. Sevgan ishi oʻqituvchilikni ham davom ettiradi. 1929 yili aksilshoʻroviy faoliyatda ayblanib, olis Sibirning Karek okrug Pugachan rayoniga surgun qilinadi. Adib oʻz vataniga 1932 yilda qaytib keladi. Oʻzbekiston davlat nashriyotining tojik boʻlimida adabiy xodim va tarjimon boʻlib ishlaydi. 1934-37 yillarda «Qizil yulduz» nomli harbiy gazetada xizmat qildi. Yana shoʻro hukumati tomonidan ayblanib, 10 yilga hukm qilinadi va 1942 yil 21 iyulida Perm oblastining Solikamsk shahrida vafot etadi. Adib 1963 yilda oqlandi. «Ijodiy tarjimai holim» (1937) risolasida 1907-37 yillar davomida 23 xil gazeta va jurnalda adabiy, ilmiy va ijtimoiy mavzularda 200 maqola, 400 turli xabarlar, 1500 ga yaqin oʻzbekcha tojikcha sheʼrlari bosilganini xabar qiladi, asarlarining toʻla roʻyxatini keltiradi. Asosiy asarlari: «Sheʼrlar toʻplami»-1400 misraʼ, «Eski va birmuncha yangi sheʼrlar toʻplami»-1500 misraʼ, «Alfozi mutarodifa» (arabcha-forscha-turkcha-oʻzbekcha lugʻat), «Oʻzbekcha maqollar», «Tojikcha maqollar», «Tarjimai ahvol» (maqolalar toʻplami), «Tanqidiy maktublar», «Alifbolar taʼrixchasi». Adibning «Behbudiyning tarjimai holiga oid materiallar», «Taraddudoti zavjot» («Koʻp xotin olish»), «Xotiralarim» asarlari tugallanmay qolgan. Savodsizlikni tugatish uchun kurash yillarida «Oʻqitgʻuvchi»(1925), Tojikiston xalq maorifi komissarligining torshirigʻiga koʻra Ismatulla Rahmatullazoda bilan hamkorlikda tojikcha «Rahbari besavodon»(1925) nomli alifbolar tuzadi. Hoji Muin dramaturg sifatida 7 drama yozdi. «Juvonbozlik qurbonlari», «Boy ila xizmatkor», «Qozi ila muallim» pesalari saqlangan emas. Qolganlari: «Toʻy» (Nusratulla Qudratulla oʻgʻli bilan hamkorlikda), «Eski maktab-yangi maktab», «Mazluma xotin», «Koʻknori» oʻz davrida nashr qilingan. Hoji Muin tarjimon hamdir. Turkchadan «Xulosai qavoidi forsiy»ni, forschadan «a> sayohati» (Fitrat)ni oʻzbek tiliga tarjima qilgan. «Chaqirilmagan qoʻnoq» hikoyasi chop etilmagan asarlari sirasiga kiradi. Bu asarlarning ayrimlari yoʻqolgan. 1915 yili Hoji Muin boshlangʻich maktablarning 3-sinfi uchun zamondosh Turkiston shoirlari sheʼrlaridan «Yangi adabiyot» majmuasini tuzadi. U jurnalist sifatida yuzlab maqolalar qoldirdi. Ularning qamrovi keng: oddiy xabardan adabiy-biografik ocherkkacha, luqmadan dolzarb ijtimoiy-siyosiy muammolarni koʻtarib chiqqan munozaragacha bor. Jaholatni qoralash, ilm-maʼrifatni ulugʻlash, milliy ozodlik va mustaqillik gʻoyalari Hoji Muin asarlarining leytmotivini tashkil etadi. Hoji Muin hayoti va ijodini tadqiq etish bilan OʻzMU olimlari professor B. Qosimov va dotsent Sh.Rizaev shugʻullanib keladilar. B. Qosimovning «» kitobida Hoji Muinga alohida toʻxtalingan. Sh. Rizaev 1997 yili adibning «Eski maktab, yangi maktab», «Mazluma xotin», «Koʻknori», «Toʻy» kabi dramalarini nashr ettirdi. Sidqiy Hondayliqiy. Sidqiy Xondayliqiy 1884 yilda tugʻildi. 1903 yilda oʻqishni davom ettirish niyatida Toshkentga keladi. Ayni paytda sheʼr mashq qila boshlaydi. Tarjima bilan shugʻullanadi. Sidqiy Hondayliqiy. Sidqiyning ilk sheʼrlari ishqiy sheʼrlar edi. Shoir «Shavkat» taxallusi bilan ikki toʻplam («Tuxfai Shavkat», T., 1913; «Savgʻoti Shavkat», T., 1914) nashr ettirdi. Bir qator sheʼrlariga «Shevan» («nola», «figʻon») taxallusini qoʻydi. Lekin soʻngroq barcha asarlarini Sidqiy taxallusi bilan chop etdi. Hatto eski gʻazallarini ham tahrir qilib, «Sidqiy»ga oʻzgartirgan, devoninini nomini «Devoni Sidqiy» atagan edi. Sidqiy serqirra, sermahsul ijodkor. Arab, fors tillarini yaxshi bilgan shoir tarjima bilan ham jiddiy shugʻullangan («Ming bir kecha», Saʼdiy Sheroziyning «Boʻston»i). Sidqiy Hondayliqiy. Tanlangan asarlar.. Shoir poetik merosining salmoqli qismini hajviyot va ijtimoiy siyosiy sheʼrlar tashkil qiladi. Hajviy asarlarining aksariyati voqeiy va deyarli hammasi poraxoʻr qozilar, taʼmagir, tovlamachi amaldorlar, riyokor ruxoniylar haqida, ijtimoiy siyosiy sheʼrlari esa davrning muhim voqealariga bagʻishlangan. («Muxoraba», «Rabo(t)chilar namoyishi», «Rabo(t)chilar kelishi», «Toza hurriyat» kitobi). Sidqiy nasriy asarlar ham yozdi. «Tazkirai Imomi Aʼzam», «Sad irshodi mulla Sidqiy Xondayliqiy», «Mezoni shariat», «Zarbumasali Sidqiy» anʼanaviy nasrda yozilgan. Shuningdek, u «Hikoyai latifa», «Bahrom va malikai Gulandom», «Karimo tarjimasi», «Ming bir kecha», «Ajoyib ul-maxluqot», «Oʻgʻri va qozi» kabi bir qator nasriy asarlarni tarjima qildi. Mumtoz adabiyotimizda tarjimai hol harakteridagi asarlar yozish anʼanasi qadimdan maʼlum. Sidqiy ham shu janrda qalam tebratib, 1924 yili «Holoti Sidqiy»ni yozdi va uni «Iktisob» asariga yetti bet hajmda ilova qildi. Hamza Hakimzoda Niyoziy. Hamza Hakimzoda Niyoziy (1889—1929) Hamza jadid adabiyoti namoyandasi, shoir, dramaturg, adib va muallim. 1889 yili Qoʻqon shahrida tugʻildi. Eski maktabda, madrasada va ovrupocha maktabda taʼlim oldi. Hamza usuli jadid maktablarining faol tashkilotchilaridan. U 1910 yili Toshkentda, 1911 yili Qoʻqonda, 1914 yili Margʻilonda, shu yili yana Qoʻqonda shunday maktablar ochadi. Muallimlik, tashviqotchilik bilan shugʻullanadi. 10-yillar oxiridan gazeta va jurnallar chiqarishga kirishadi. «Kengash» (1917), «Hurriyat» (1917) jurnallarini taʼsis etadi, ularga muharrirlik qiladi. 1918 yili Hamza sayyor dramtruppa tuzadi. Bu truppa uchun oʻzi dramalar yozadi. «Tarjimai hol»ida taʼkidlashicha, bu truppada oʻzi rejissyorlik, artistlik, suflyorlik qilgan. U Xitoy, Hindiston, Afgʻoniston, Eron, Turkiya va Arab mamlakatlarida boʻlgan. Haj amallarini bajargan. 1920 yili Qoʻqonga qaytib kelib, maorif sohasida xizmat qiladi. Shu yil oxirida Buxoroga boradi. Bir yilcha yashab, 1921 yil soʻnggida Toshkentga va undan Xorazmga oʻtadi va u erda profsoyuzning madaniy-maorif shu’basida ishlaydi. Xorazmdan Xoʻjayliga borib, 1924 yil iyulgacha oʻzi tashkil etgan internatda faoliyat koʻrsatadi. 1925 yili Fargʻonaga borib, Shohimardonda kolxoz tuzish, maktablar ochish, xalqning savodini chiqarish ishlari bilan shugʻullanadi. 1928 yildan unga nisbatan taʼqib va tazyiq koʻrsatila boshlaydi. Moddiy va maʼnaviy qiyinchilik, iztiroblarni boshdan kechiradi. 1929 yil 18 martda Hamza toshboʻron qilinib, vahshiylarcha oʻldiriladi. Shoirning «Gul» (1913—1916), «Milliy ashulalar uchun milliy sheʼrlar majmuasi» (1915—1917) sheʼriy toʻplamlaridagi «Yigʻla Turkiston», «Yaxshi holin yoʻqotgan oqibatsiz Turkiston», «Koʻzni oching, qardoshlar», «Darmon istariz» kabi sheʼrlarida milliy uygʻonish gʻoyasi katta mahorat bilan ifodalangan. Hamza dramaturg sifatida «Zaharli hayot yoxud ishq qurbonlari» (1916), «Tuhmatchilar jazosi» (1919), «Burungi qozilar yoki Maysaraning ishi» (1926), «Paranji sirlaridan bir lavha yoki Yallachilar ishi» (1927) kabi asarlari orqali oʻzbek adabiyotini boyitdi. «Yangi saodat» milliy romani oʻzbek nasrining ilk namunalaridan. Maʼrifat, milliy istiqlol va ozodlik gʻoyalari Hamza ijodining leytmotivini tashkil qiladi. Hamza jahon adabiyoti va matbuotiga katta qiziqish bilan qaradi. Rossiya, Tatariston, Ozarbayjon, Turkiya va Arab mamlakatlari adabiyoti namunalarini mutolaa qildi. U yerlardagi maorif-oʻqitish sohasidagi yangiliklarga qiziqdi. Ulardan oʻz faoliyatida samarali foydalandi. Hamza ijodi bilan OʻzMU professori L. Qayumov koʻp yillardan beri shugʻullanib keladi. Bundan tashqari, M. Rahmonov, Yu. Sultonov kabi olimlar ham tadqiqotlar yaratganlar. Toshkent shahrining markaziy tumanlaridan biriga Hamza nomi berilgan. Saidahmad Vasliy Samarqandiy. Saidahmad Vasliy Samarqandiy 19 asrning ikkinchi yarmi va 20 asrning boshlari Samarqand adabiy muhitiga mansub ijodkor. Muallimlik qilgan. Vasliy oʻzbek, arab va fors tillarida darsliklar tuzgan. Vasliy yuqorida zikr qilingan tillarda birday ijod ham qilgan. Forsiydagi «Armugʻoni doʻston», oʻzbekchadagi «Devoni turkiy» kabi devonlar, «Nazmus silsila» (forscha), «Adab ud-din» (oʻzbekcha) sheʼriy asarlar, tilshunoslikka oid «Muqaddimai sarfu nahvu arabi ham namunai sarfu nahvu forsiy» kitobi mashhurdir. Vasliy publitsist sifatida oʻz davri matbuotida ijtimoiy-maʼrifiy mavzularda koʻplab chiqishlar qilgan. C++. C++(talaffuzi: si plyus plyus) turli maqsadlar uchun mo`ljallangan dasturlash tili. 1979 yili Bell Labsda Biyarne Stroustrup tomonidan C dasturlash tilining imkoniyatlarini kengaytirish va OOP(object Oriented Programming) xususiyatini kiritish maqsadida ishlab chiqarilgan. Boshida "C with Classes" deb atalgan, 1983 yili hozirgi nom bilan ya`ni C++ deb o`zgartirilgan. C++ C da yozilgan dasturlarni kompilyatsiya qila oladi, ammo C kompilyatori bu xususiyatga ega emas. C++ tili operatsiyon tizimlarga aloqador qisimlarni, klient-server dasturlarni, EHM o`yinlarini, kundalik ehtiyojda qo`llaniladigan dasturlarni va shu kabi turli maqsadlarda ishlatiladigan dasturlarni ishlab chiqarishda qo`llaniladi. MySQL. MySQL (o´qilish "May es kyu el"). Relyatzional ma´lumotlar bazasini boshqarish sistemasi. Turli operatsion sistemalarda qo´llanishga moslashtirilgan Open-Source-mahsulot bo´lib, ko´pchilik dinamik web-sahifalar uchun asos hisoblanadi. MySQL Shvetsiyadagi MySQL AB firmasi tomonida yaratilgan bo´lib, 2008 yilning fevralida Sun Microsystems tomonida sotib olingan. Endlikda dastur kodini yaratisgda ushbu firma javobgar. MySQL Server ochiq, yani tekin dasturiy ta´minot bo´lib, General Public License himoyasidadir. MySQL AB/Sun firmasi dastur kodiga mualliflik huquqiga egaligi sababli, ushbu dasturiy ta´minotning kommerzial turi ham bor.MySQL nomining kelib chiqishi aniq emas. 1996 yildan beri ko´plab biblioteka va tool (vosita)lar nomi oldida My prefiksi qo´yila boshlangan. Ba´zi ma´lumotlarga ko´ra esa firmani tashkil qilganlardan biri hisoblanuvchi Monty Wideniusning qizi ismidan va SQL, ya´ni Structured Query Language (Strukturaviy so´rovlar tili) birikmasidan tashkil topgan. Unix, MacOS X va Linixdan tashqari, MySQL Windows, OS/2 va i5/OS (avvalgi OS/400) uchun ham moslashtirilgan.Windows uchun esa ba´zida ayrim cheklanishlar uchraydi. MySQl ko´pincha web-servis uchun ma´lumotlarni saqlashda qo´llaniladi, webserver Apache va PHP bilan birgalikda ishlatiladi. MySQL hozirda 6.000.000 dan ortiq foydalanuvchilar va kuniga 35.000 dan ortiq download qilinadigan dunyonig eng mashhur ma´lumotlarni boshqarish sistemasidir. Ma'lumotlar Bazasi. Ma'lumotlar Bazasi — markazlashtirilgan ma'lumotlar ombori. Ma'lumotlarni uqish, saqlash, qayta ishlash va qidirish uchun mo'ljallangan. O´zining tezligi bilan ajralib turadi. Eng mashxo´r Ma'lumotlar Bazasiga MySQL, Oracle, MsSQl va boshqalar kiradi. Gʻulom, Gʻafur. Gʻafur Gʻulom (1903—1966) 1903 yilning 10 mayida Toshkent shahrining Qoʻrgʻontegi mahallasida tugʻilgan. Toʻqqiz yoshida otasidan, oʻn besh yoshida onasidan yetim qolgan Gʻafur Gʻulom avval eski maktabda, soʻngra rus-tuzem maktabida taʻlim olgan.«Shum bola» (1936) avtobiografik qissasida ijodkorning bolaligi, asr boshidagi Toshkent hayoti tiniq tasvirlangan. «Dinamo» (1931), «Tirik qoʻshiqlar» (1932) toʻplamlarida shoir ruhidagi betakrorlik, milliy oʻziga xoslik aks etdi. Insonga xos mangu tuygʻular «Qish va shoirlar» (1929), «Non» (1931), «Toshkent» (1933), «Qutbda saylov» (1937), «Men Yahudiy» (1941), «Qish» (1941), «Xotin» (1942), «Afsuski, afsusni qoʻshib koʻmmadi» (1945) singari sheʼrlarda aks etdi. Gʻ. Gʻulom. Yodgor.. «Bogʻ» (1934), «Sogʻinish» (1942), «Kuz keldi» (1945), «Kuzgi koʻchatlar» (1948) singari sheʼrlarida obod bogʻ, saxiy bogʻbon, umiddagi kelajak gavdalanadi. Gʻafur Gʻulomda yurt, xalq, kelajak oldidagi masʼullik Ota timsolida aks etgan «Sen yetim emassan» (1942), «Sogʻinish» (1942), «Biri biriga shogird, biri biriga ustod» (1950), «Sizga» (1947), «Bahor taronalari» (1948) singari sheʼrlarida yurt, xalq, kelajak mas’uliyati tasvirlanadi. «Netay» (1930), «Yodgor» (1936), «Shum bola» (1936—1962) qissalari, «Hiylai sharʼiy» (1930), «Mening oʻgʻrigina bolam» (1965) singari hikoyalarida qahramon xarakterining milliy betakrorligini aks ettirgan. Gʻ. Gʻulom. 5 tom.. 1943 yilda Oʻzbekiston Fanlar Akademiyasiga haqiqiy aʼzo boʻldi. Akademik sifatida u adabiyot tarixini, yozuvchilar ijodini («Navoiy va zamonamiz» (1948), «Folklordan o`rganaylik» (1939), «Jaloliddin» dramasi haqida" (1945), «Muqimiy» (1941)) yoritib berdi. Gʻafur Gʻulom ijodi Oʻzbekiston yurtining betakror qiyofasini, oʻzbek xalqining oʻta tabiiy xarakterini yuksak badiiylik bilan yoritadi. Shoir Gʻafur Gʻulom 1966 yilning 10 iyunida vafot etdi, Chigʻatoy qabristoniga dafn etildi. Oybek. Oybek (1905—1968) Oybek — 1905 yilda 10 yanvarda Toshkentning Govkush mahallasida tugʻilgan Muso Toshmuhammadning adabiy taxallusi. «Bolalik xotiralarim» (1963) asarida bolaligini: ota-onasi, qarindoshlari, 20 asr boshidagi Toshkent va uning atrofidagi qishloq, kentlarni, ilk sabogʻi, saboqdoshlarini tasvirlaydi. Oybek. Toʻplam. 1922 yildan unrining oxirigacha Oybek sheʼr, dostonlar yozdi. «Onamning mozorida» (1924), «Ovchiga» (1924), «Yoshlik xotiralaridan» (1925), «Gunafsha» (1927) singari sheʼrlarida yosh shoir ruhiyatining holatlari tasvirlanadi. «Fanga yurish» (1930), «Fikr» (1931), «Tansiq» (1935), «Dala yoʻlida» (1935), «Qishloq qizi student» (1933), «Brigadir ayol» (1935) singari sheʼrlarida ijtimoiy hayot aks ettiriladi. Shoir «Dilbar — davr qizi» (1932), «Oʻch» (1932), «Navoiy» (1947), «Qizlar» (1947), «Davrim jarohati» (1965) singari poemalar yozgan. Oybek. 1-tom.. Oybek poemalarining qahramonlari «Qutlugʻ qon» (1940), «Navoiy» (1944), «Oltin vodiydan shabadalar» (1949) singari romanlariga ham oʻtgan. «Quyosh qoraymas» (1954), «Ulugʻ yoʻl» (1963), «Nur qidirib» (1955), «Bola Alisher» (1967) — Oybekning muhim asarlaridan. U nosir sifatida xalqning boy, murakkab tarixini aks ettirdi. Oybek. Navoiy. Oybek 1943 yilda Oʻzbekiston Fanlar Akademiyasiga haqiqiy aʼzo boʻldi. Olim «Adabiyot qoidalari haqida» (1926), «Abdulla Qodiriyning ijodiy yoʻli» (1936), «Tanqidchilikda savodsizlik va ur-yiqitchilikka qarshi oʻt ochaylik» (1939), «Muqimiy asarlarida sotsial tiplar» (1939) singari tadqiqotlarni, Navoiy haqidagi maqolalarni yozdi. U «Evgeniy Onegin», «Sosunlik Dovud» kabi asarlarni oʻzbek tiliga tarjima qildi. Oybek 1968 yilning 1 iyulida vafot etgan, Chigʻatoy qabristoniga dafn etilgan. Qahhor, Abdulla. Abdulla Qahhor (1907—1968) — Talantli oʻzbek yozuvchisi. 1907 yil 17 sentyabrda Qoʻqonda tugʻildi. Oldin eski maktabda, «Istiqbol» maktab-internatida, soʻngra Qoʻqon pedtexnikumida oʻqidi. 1925 yilda Toshkentga kelib, turli tahririyatlarda mehnat qildi. 1926—1930 yillarda Oʻrta Osiyo davlat universitetining pedagogika fakultetida tahsil oldi. Umri mobaynida turli ijodiy muassasalarda ishladi. A. Qahhor oʻrinli soʻz qoʻllash mahoratini puxta egallagan adibdir. Ijodida voqelikni realistik talqin etish ustuvorlik qiladi. Adib serqirra ijodkor sifatida adabiyotning deyarli barcha tur va janrlarida qalam tebratgan. «Olam yasharadi» nomli birinchi hikoyalar toʻplami 1932 yilda bosilgan. Abdulla Qahhor. Sarob.. «Sarob» (1934), «Qoʻshchinor chiroqlari» (1951) nomli romanlari, «Sinchalak» (1958), «Oʻtmishdan ertaklar» (1965) kabi qissalari, «Boshsiz odam», «Anor», «Bemor», «Oʻgʻri», «Dahshat», «Millatchilar», «Sanʼatkor», «Adabiyot muallimi», «Oʻjar», «Asror bobo» kabi oʻnlab hikoyalar yozgan. «Shohi soʻzana» (1949), «Ogʻriqtishlar» (1954), «Tobutdan tovush» (1962), «Ayajonlarim» (1966) nomli komediyalar muallifi. Feletonlar, adabiy-tanqidiy maqolalar ham yozgan. Adib asarlarida ruhiy-psixologik tasvir, realistik talqin hamda hajviy yoʻnalish ustivorlik qiladi. Pushkin, Gogol, L. N. Tolstoy, A. P. Chexov asarlarini oʻzbek tiliga tarjima qilgan. 1968 yilning 25 mayida vafot etgan. Osim, Mirkarim. Mirkarim Osim (1907—1985) Toshkentda ziyoli oilasida tugʻildi. «Shamsulurfon» maktabida, Narimonov nomli texnikumda (1924) oʻqidi. Sanʼat, adabiyot, milliy tarixga qiziqdi. Maktabda dars berdi, tadqiqot institutida ilmiy xodim boʻldi, matbuot tahririyatlarida ishladi. M. Osim. Ajdodlarimiz fojeasi. 40-yillarning oxirida qatagʻonga uchradi, 50-yillarda ozodikka chiqdi. Tarixiy mavzularda hikoyalar, qissalar yozdi. Asosiy asarlari: «Oʻtror», «Toʻmaris», «Temur Malik», «Aleksandr va Spitamen», «Astrobod», «Ulugʻbek va Navoiy», «Zulmat ichra nur», «Aljabrning tugʻilishi», «Singan setor», «Mohlar oyim va Xonposhsha», «Karvon qoʻngʻirogʻi», «Elchilar», «Ibn Sino qissasi». Barcha asarlarida xalq tarixi, nurli siymolar xarakteri yorqin tasvirlanadi. 1985 yil fevralida vafot etdi. Asari. Mirkarim Osim. Ajdodlar fojeasi. T.: Adabiyot va sanʼat nashriyoti, 1983, 14,52 b. Shayxzoda, Maqsud. Maqsud Shayxzoda (1908—1967) Taniqli shoir va dramaturg. U aslida ozarbayjon millatiga mansub boʻlib, 1908 yilda Oqtosh shahrida vrach oilasida tugʻilgan. Oʻrta maʼlumotni Oqtoshda olgan 1921—1925 yillarda Boku dorulmualliminida oʻqigan. Keyin Dogʻistonning Darband, Boʻynoq shaharlarida muallimlik qilgan. Shu davrda millatchi sifatida sudlanib, Toshkentga surgun qilinadi. Turli tahririyatlarda xizmat qiladi. 1938 yildan to umrining oxirigacha Nizomiy nomidagi pedagogika institutida ishladi. 50-yillarning boshida shoʻrolarga qarshi faoliyatda ayblanib, 25 yilga qamaldi. Shaxsga sigʻinish fosh etilgach, 1956 yilda qamoqdan chiqarildi. M. Shayxzoda. Mirzo Ulugʻbek. 1932 yilda «Oʻn sheʼr» nomli birinchi sheʼrlar toʻplami chiqqan. Sheʼrlari falsafiy umumlashmalarga boyligi, mumtoz poetika taʼsirining kuchliligi bilan ajralib turadi. «Toshkentnoma» (1958) dostoni poytaxt haqida yozilgan badiiy faxriyadir. M. Shayxzoda. Toshkentnoma. «Jaloliddin Manguberdi» (1944), «Mirzo Ulug`bek» (1960) nomli dramalar yozgan. Navoiy gʻazallari badiiyatiga bagʻishlangan tadqiqotlari hozirga qadar ham oʻz qimmatini yoʻqotmagan. Shekspir, Nozim Hikmat va qator rus adiblarining asarlarini oʻzbekchaga tarjima qilgan. Nashr qilingan asarlari. Asarlar. 6 tomlik. Toshkent, Gʻ. Gʻulom nomidagi Adabiyot va sanʼat nashriyoti, 1969—1974. Olimjon, Hamid. Hamid Olimjon (1909—1944) Isteʼdodli shoir. Lirik sheʼrlari bilan 20 asr oʻzbek adabiyotiga munosib hissa qoʻshgan. 1909 yilning 12 dekabrida Jizzaxda tugʻilgan. Boshlangʻich taʼlimdan soʻng 20-yillarning oxirida tahsilni Samarqanddagi pedakademiyada davom ettirgan. «Koʻklam» nomli birinchi sheʼriy toʻplami 1928 yilda bosilib chiqqan. Sheʼrlarida lirik pafos yetakchilik qiladi. 30-yillarda shodlik va baxt kuychisi sifatida tanildi. «Holbuki, tun», «Ofeliyaning oʻlimi», «Qamal qilingan shahar tepasidagi oy», «Ishim bordir oʻshal ohuda» singari goʻzal sheʼrlari mashhur. «Oygul bilan Baxtiyor» (1937), «Semurg‘ yoki Parizod va Bunyod» (1939), «Zaynab va Omon» (1938) kabi dostonlar va «Muqanna» (1942), «Jinoyat» (1944) singari dramalar yozgan. Rus shoir va yozuvchilarining ayrim asarlarini oʻzbek tiliga tarjima qilgan. Tursunov, Mirtemir. Mirtemir (1910 - 1978) Oʻzbek she'riyati taraqqiyotida oʻziga xos oʻrin tutgan shoir Mirtemir Tursunov 1910 yilning 10 mayida Turkiston shahri yaqinidagi Iqon qishlogʻida tugʻildi. Oʻn bir yoshida qishlogʻidan Toshkentga keldi va Almaiy nomidagi maktabda tahsil koʻrdi. 1925 yilda oʻzbek erlar bilim yurtiga kirib, uni 1929 yilda tugatdi. 1929 yilda Samarqanddagi pedakademiyaga oʻqishga kirdi. 30-yillar boshida Mirtemir sud qilinib, qamoq muddatini mashhur Belomorkanal qurilishida oʻtadi. Shoir ozod etilgach, turli oʻquv muassasalarida oʻqituvchi, teatrlarda emakdosh, radio va nashriyot tahririyatlarida muharrir boʻlib ishladi. 1978 yil 23 yanvar kuni vafot etdi. Otayor. Mirtemir. Mirtemirning “Shu'lalar qoʻynida” (1928), “Zafar” (1929), “Qaynashlar” (1930), “Kommuna” (1931), “Tong” (1932), “Kipriklarim”, “Yodgorlik” (1978) va boshqa she'riy toʻplamlarida intim va ijtimoiy lirikaning sara namunalari oʻrin olgan. Shoir qalamiga mansub “Dilkusho”, “Suv qizi”, “Oysanamning toʻyida”, “Surat” (1957) dostonlari va “Qoraqalroq daftari” she'riy turkumi Mirtemir tasvir imkoniyatlari nechogʻlik keng ekanini koʻrsatadi. Mirtemirning “Betobligimda”, “Bitta oʻzim bilaman”, “Toshbu”, “Bulut”, “Onaginam”, “Shudring”, “Barqut”, “Yali-yali”, “Ratti”, “Armon”, “Chirildoq”, “Sutdek oydin”, “Men kelgum”, “Hayda”, “Ona yurtim”, “Ona tilim”, “Koʻklamda” singari yuzlab she'rlarida inson ruhiyatining nozik va soʻz bilan ifodalash qiyin manzaralari mahorat bilan chizilgan. Ularda olam va odamga xos jihatlar intim jihatlar ingichka aks ettirilgan. Sulton, Izzat. Izzat Sulton (1910—2001) Adabiyotshunos, tanqidchi, dramaturg Izzat Otaxonovich Sultonov 1910 yilda Oʻsh shahrida tugʻildi. 14 yoshida Toshkentga kelgan oʻspirin «Narimonov» nomli maktabda oʻqidi, taʼlim-tarbiya texnikumini bitirdi (1929), maktabda oʻqituvchi boʻldi (1930). 1930 yilda SAGUning ijtimoiy fakultetiga oʻqishga kirdi. «Batrak» gazetasida mas’ul kotib boʻldi (1931). 1932 yilda oʻzining ilk adabiy-tanqidiy maqolasini «Qizil Oʻzbekiston» gazetasida chop ettirdi. Aspiranturadagi oʻqishni (1934—1937) jurnalistlik, tanqidchilik faoliyati bilan qoʻshib olib bordi: «Kambagʻal dehqon» gazetasi tahririyatida ishladi. 1937 yildan Izzat Sultonovning qizgʻin ijtimoiy faoliyati boshlandi: Til va adabiyot institutining direktor oʻrinbosari (1937—1942), Oʻzbekiston respublikasi Xalq komissarlari soyuzi qoshidagi radioeshittirish Davlat qoʻmitasi raisi muovini (1942—1943), Toshkent badiiy filmlar studiyasi direktori (1943—1945), Oʻzbekiston Ministrlar Soveti raisining madaniyat ishlari boʻyicha oʻrinbosari (1945—1948), Oʻzbekiston FAning Til va adabiyot instituti direktori (1948—1950), MGUning SSSR xalqlari adabiyoti kafedrasi oʻqituvchisi (1950—1953), Oʻzbekiston Yozuvchilar uyushmasi kotibi (1956—1963). Izzat Sulton hech qachon ilmiy va ijodiy faoliyatga befarq boʻlmadi. Ustozi Fitrat taʼsirida adabiyot nazariyasi boʻyicha mutaxassis boʻldi: A. Saʼdiy va Fitratdan keyin «Adabiyot nazariyasi» (1939) maktab darsligini yaratdi. «Burgutning parvozi» (1940) dramasini yozdi. 1980 yilda oliy oʻquv yurtlari uchun «Adabiyot nazariyasi» darsligini yaratdi. Izzat Sulton 1947 yilda filologiya fanlari nomzodi, 1954 yilda filologiya fanlari doktori ilmiy darajasini oldi. «Navoiyning qalb daftari» (1969) — I. Sultonov ilmiy ijodining choʻqqisi sanaladi. Bu asar 1979, 1985 yillarda rus tilida, A.Zirin tarjimasida chop etilgan. Olimning mumtoz falsafa va adabiyot sohasidagi bilimdonligi «Bahovuddin Naqshband abadiyati» (1994) monografiyasida yaqqol koʻrinadi. Izzat Sultonov sal kam 40 yil davomida Oʻzbekiston FAning Til va adabiyot institutida sektor boshligʻI, maslahatchi sifatida faoliyat koʻrsatdi, Ixtisoslashgan Ilmiy Kengash raisi boʻldi. U «Oʻzbek sovet adabiyoti tarixi ocherklari» ikki jildligi (1961—1962), «Adabiyot nazariyasi» ikki jildligi (1978—1979), «Oʻzbek sovet tanqidchiligi tarixi» ikki jildligi (1987)ning mualliflaridan biri, muharriri boʻldi. Izzat Sultonov — dramaturg: «Alisher Navoiy» (Uygʻun bilan hammuallif, 1942), «Imon» (1960), «Nomaʼlum kishi» (1963), «Bilmayin bosdim tikanni», «Istehkom», «Abdulla Qodiriyning Oʻtgan kunlari singari dramalar», «Fidoyi», «Dahoning yoshligi», «Senga intilaman» kinosenariylar, «Shoir qalbi» librettosi muallifi. Izzat Sultonov «Oʻzbekistonning sanʼat arbobi» (1964), Oʻzbekiston FAning muxbir aʼzosi (1966), haqiqiy aʼzosi (1995), Beruniy nomidagi davlat mukofoti laureatidir (1970). Izzat Sulton 2001 yil 29 iyulda vafot etdi, Chigʻatoy qabristoniga dafn qilingan. Nosir, Usmon. Usmon Nosir (1912—1944) 20 asr oʻzbek sheʼriyatiga chaqmoqdek kirib kelgan va yashindek qisqa ijodiy umr kechirgan talantli shoir Usmon Nosir 1912 yilning 13 noyabrida Namanganda tugʻildi. Otasidan etim qolgan Usmon Nosir Qoʻqondagi bolalar uyida tarbiyalanadi. Isteʼdodli oʻspirin u yerda rus va jahon adabiyotining sara namunalari bilan tanishadi. Internatni bitirgach, 1931 yildan Samarqanddagi Oʻzbekiston davlat universiteti(OʻzDU)ning filologiya fakultetida oʻqidi. Bolaligidan sheʼrlar yoza boshlagan Usmon Nosir badiiy ijod bilan bor-yoʻgʻi oʻn besh yilgina, yaʼni qamoqqa olinguncha astoydil shugʻullandi. Shu fursatda oʻzining qanchalik nodir isteʼdodiga ega ekanligini yaqqol koʻrsatdi. Yosh shoirning «Quyosh bilan suhbat» (1932), «Safarbar satrlar» (1932), «Traktorobod» (1934), «Yurak» (1935), «Mehrim» (1935) kabi sheʼriy toʻplamlari hamda «Norboʻta» (1932) va «Naxshon» (1935) dostonlari bosildi. Usmon Nosir 1937 yilning 14 iyulida «xalq dushmani» sifatida qamoqqa olindi va Toshkent, Magadan, Kemerovo turmalarida yotdi. Qamoqda inson bolasi chidashi mumkin boʻlmaydigan qiynoqlarga duchor boʻlgan shoir 1944 yilda Kemerovoda halok boʻldi. tarzida tasvirlashi miqyosi, koʻlami va taʼsirchanligiga koʻra mislsiz poetik hodisa edi. Shoirning: «Ilhomimning vaqti yoʻq selday keladi, Jalloddek rahm etmay dilni tiladi, Ayondir bir kuni aylaydi xarob» shaklidagi iqrori, ayni vaqtda, ulkan badiiy kashfiyot hamdir. Usmon Nosir sheʼriyatiga xos eng rangin xususiyatlar uning «Yurak», «Nil va Rim», «Monolog», «Nasimaga deganim», «Yana she'rimga», «Begona», «Yoshlik» sigari oʻnlab bitiklarida yorqin namoyon boʻlgan. Zulfiya. Zulfiya (1915—1996) Oʻzbek shoirasi. 1915 yilning 1 martida Toshkentda tugʻilgan. Oʻrta maktabdan soʻng pedagogika institutida va aspiranturada taʼlim olgan. 1938—1948 yillarda Bolalar nashriyotida muharrir, keyinchalik Oʻzdavnashrda boʻlim boshligʻi, 1950 yildan 1980 yilga qadar «Saodat» jurnalida ishlagan. 1996 yilda vafot etgan. 1932 yilda «Hayot varaqlari» nomli birinchi sheʼriy toʻplami bosilgan. Soʻngra uning «Yuragimga yaqin kishilar», «Yurak hamisha yoʻlda», «Kamalak» singari koʻplab sheʼriy toʻplamlari va turkumlari nashr etiladi. Xalq orasida «Oydinda», «Sensiz», «Yurak», «Falak», «Bahor keldi seni soʻroqlab», «Oʻgʻirlamang qalamim bir kun», «Boʻm-boʻsh qolibdi bir varaq qogʻoz» kabi sheʼrlari, «Oʻgʻlim, sira boʻlmaydi urush», «Mushoira» kabi sheʼrlari mashhur. «Uni Farhod der edilar», «Quyoshli qalam», «Xotiram siniqlari» kabi lirik va liro-epik dostonlar muallifi. 1935 yilda shoir Hamid Olimjon bilan turmush qurgan va uning bevaqt vofotidan soʻng koʻplab mahzun sheʼrlar yaratgan. Pushkin, Lermontov, Nekrasov, L. Ukrainka, V. Inber va boshqa koʻplab shoirlarning asarlaridan namunalarni oʻzbek tiliga tarjima qilgan. Shoira adabiy-ijtimoiy faoliyati uchun koʻpgina davlat mukofotlari bilan taqdirlangan. Egamnazarov, Nazarmat. Nazarmat (Egamnazarov Nazarmat) 1917 yil Nov qishlogʻida dehqon oilasida tugʻildi. Oʻrta maʼlumotni oʻz qishlogʻida, oliy maʼlumotni Samarqand Davlat universiteti filologiya fakultetida oldi (1936—1941). Urush qatnashchisi, leytenant, vzvod komanderi, moto-oʻqchi batalon komandiri oʻrinbosari (1942—1944), oʻzbek tilida chop etilfdigan harbiy gazeta muhbiri (1945). Orden va medallar bilan taqdirlangan. Nazarmat salkam qirq yil davomida «Qizil Oʻzbekiston» (Oʻzbekiston ovozi) (1947—1954), «Toshkent haqiqati» (1954—1985) gazetalari tahririyatida boʻlim mudiri vazifalarida ishladi. Shoir. Nazarmatning shoir boʻlishida akasi Ashurmat Nazarovning (1913—1964) taʼsiri kuchli. Shoirning ilk toʻplami — «Yoshlik zavqi» 1941 yilda chop etildi. Shundan beri Nazarmatning 20 ta sheʼriy, 8 ta nasriy, 10 ta tarjima asarlari toʻplamlari chop etildi. Uning «Sir boʻyi - nur boʻyi» (1959), «She'rho» (1977), «Gul va gulxan» (1997), «Zamin chiroyi» (2001) toʻplamlari ijodkorga shuhrat keltirdi. Toʻqson yoshni qoralagan adib Nazarmat hanuz barakali ijod qilmoqda. U Oʻzbekiston Yozuvchilar uyuahmasi Oqsoqollar kengashi raisi, «El yurt hurmati» ordeni, «Jasorat» medali sohibi. Unga «Oʻzbekistonda xizmat koʻrsatgan madaniyat xodimi» unvoni berilgan. Qoʻshjonov, Matyoqub. Matyoqub Qoʻshjonov Oʻzbek adabiyotshunosi va munaqqidi. 1918 yil 5 mayda hozirgi Turkmaniston Respublikasining Toshhovuz viloyati Hallang qishlogʻida tugʻilgan. Filologiya fanlari doktori (1972), Oʻzbekiston Respublikasi FAning aʼzosi (1979), Oʻzbekiston Respublikasi fan arbobi (1978), Hamza nomidagi Davlat mukofoti laureati (1977). 30-yillarning ikkinchi yarmida Toshhovuzdagi oʻqituvchilar institutida oʻqigan. 1941—1945 yillarda urushda qatnashgan, mergan boʻlgan. 1945—1950 yilllarda Oʻrta Osiyo Davlat universiteti filologiya fakultetida oʻqigan, imtiyozli diplom olgan. 1950—1954 yillarda Oʻzbekiston Kompartiyasi Markaziy qoʻmitasi apparatida ishlagan.1954-1957 yillarda Markaziy Komitet qoshidagi ijtimoiy fanlar akademiyasi aspiranturasida oʻqidi. 1957—1960 yillarda SAGU filologiya fakultetida oʻqituvchi boʻldi. 1960 yildan Oʻzbekiston FAning Til va adabiyot institutida ilmiy xodim, direktor, boʻlim boshligʻI boʻlib ishlagan. Hozir ham shu dargohda faoliyat koʻrsatmoqda. Matyoqub Qoʻshjonov 40dan ortiq ilmiy, adabiy-tanqidiy, badia, tarixiy biografik xotira kitoblar muallifi. XX asrda yashagan taniqli yozuvchilar, eng muhim badiiy asarlar haqida olim risolalar, adabiy portretlar, tanqidiy ocherklar yozdi. Abdulla Qodiriy, Oybek, Abdulla Qahhor ijodi talqini va tahlili olim faoliyatining asosidir. M. Qoʻshjonov oʻnlab oʻta jiddiy, tahliliy taqrizlar muallifi. Olim oʻzbek adabiyotshunoshligi va tanqidchiligiga ilmiy izchillik olib kirdi. U xarakter muammosiga bogʻliq holda syujet, kompozitsiya, konflikt, badiiy til haqida ilmiy-nazariy tadqiqotlar yaratdi. Mustaqillik davrida M. Qoʻshjonov A. Qodiriy, A. Oripov ijodi haqida tadqiqot yaratdi. Yangi sharoitda bir qancha asarlarni yangicha talqin va tahlil qildi. Muxtor, Asqad. Asqad Muxtor (1920—1996) Shoir va yozuvchi. 1920 yilning 23 dekabrida Fargʻona shahrida tugʻilgan. Bolalar uyida tarbiyalangan. 1936 yilda maktabni bitirgan. Toshkentda jurnalistika kursida oʻqigan. Soʻng 1938 yilda Samarqanddagi OʻzDU filologiya fakultetiga oʻqishga kiradi. 1943—1945 yillarda Andijon pedogogika institutida oʻzbek tili va adabiyoti kafedrasida mudir boʻlib ishlagan. Asqad Muxtor. Asarlar.. Soʻngra u «Yosh leninchi», «Qizil Oʻzbekiston» gazetalari, «Sharq yulduzi», «Guliston» jurnallarida ishladi. Oʻzbekistondagi birinchi haftalik gazeta — «Oʻzbekiston adabiyoti va san'ati»ning tashkilotchilaridan biri. Yozuvchilar uyushmasida kotiblik qildi. 1996 yilning 17 aprelida vafot etdi. «Poʻlat quyuvchi» (1947), «Hamshaharlarim» (1949), «Rahmat, mehribonlarim» (1954), «Chin yurakdan» (1956), «99 miniatyura» (1962), «Karvon qoʻngʻirogʻi» (1964), «Sheʼrlar» (1966), «Quyosh belanchagi» (1971), «Sizga aytar soʻzim» (1978) singari sheʼriy kitoblar yozdi. Oʻzbek sheʼriyatiga chuqur tafakkur va murakkab tuygʻular tasvirini olib kirdi. Asqad Muxtor. Uyqu qochganda. Prozaik sifatida «Daryolar tutashgan joyda» (1950), «Qoraqalpoq qissasi» (1958), «Buxoroning jin koʻchalari» (1980), «Jar yoqasidagi chaqmoq» (1982), «Kumush tola» (1987) qissalari, «Opa-singillar» (1955), «Tugʻilish» (1960), «Davr mening taqdirimda» (1964), «Chinor» (1969), «Amu» (1984) romanlarini yozdi. Bu asarlarida inson maʼnaviyatining qadri, odamning bosh fazilati har qanday holatda ham insoniylik ekanligini samimiy tasvirladi. Sofokl, Tagor, Pushkin, Lermontov, Blok, Mayakovskiy singari adiblarning asarlarini oʻzbek tiliga tarjima qilgan. Nashr qilingan asarlari. Tanlangan asarlar (toʻrt tomlik). Toshkent: Gʻ. Gʻulom nomidagi Adabiyot va sanʼat nashriyoti, 1980—1983. Said Ahmad. Said Ahmad Mashhur oʻzbek adibi Said Ahmad (Saidahmad Husanxoʻjaev) 1920 yilning 10 iyunida Toshkent shahrining «Samarqand darvoza» mahallasida tugʻilgan. Uning bolaligi Abdulla Qodiriy, Elbek, Oybek, Gʻafur Gʻulom singari adiblar davrasida oʻtdi. Tabiatan qiziquvchan, tinib-tinchimas Said Ahmad adabiyotga kirib kelguncha juda koʻp sohalarda oʻzini sinab koʻrdi: agitplakatlar yozdi, artist boʻlishga urinib koʻrdi, doktorlik maktabida oʻqidi, qurilish texnikumida tahsil oldi, rassomlik maktabiga qatnadi, mashhur fotochi Rensonga shogird tushdi, gazetalarga xabarlar yozdi. U Nizomiy nomidagi pedinstitutda bir muddat oʻqigach, 1941 yilda «Mushtum» jurnalida ishladi. 1942—1943 yillarda respublika radiosida, 1943—1947 yillarda «Qizil Oʻzbekiston» gazetasida, 1948—1950 yillarda «Sharq yulduzi» jurnalida mehnat qildi. 50-yillar boshida millatchi sifatida bir necha yil qamalib ham chiqdi. Milliy istiqlol yoʻlidagi xizmatlari uchun Said Ahmad 1999 yilda Oʻzbekiston Qahramoni unvoniga sazovor boʻlgan. Said Ahmad hikoyanavis sifatida tanilgan. Uning «Choʻl burguti», «Lochin», «Boʻston», «Toʻyboshi», «Jimjitlik», «Turnalar», «Hayqiriq», «Alla», «Muhabbatning tugʻilishi», «Qorakoʻz Majnun» singari oʻnlab hikoyalarida sadoqat, mehr, odamgarchilik, ishonch, eʼtiqod singari maʼnaviy qadriyatlar taʼsirchan aks ettirilgan. Adib hikoyalarida inson ruhiyati tovlanishlarini koʻrsatishga katta eʼtibor berganligi uchun ham bitganlari zavq bilan oʻqiladi va u prozaning shoiri hisoblanadi. Yozuvchi hajviy hikoyalar yaratish boʻyicha Qahhor anʼanalarini davom ettirgan ijodkordir. Uning «Sobiq», «Qoplon», «Oʻrik domla», «Mening doʻstim Babbaev», «Muzey», «Boʻri ovi», «Xandonpista» kabi koʻplab hajviyalarida inson tabiatidagi qusurlar badiiy tadqiq etiladi. Said Ahmad hajviy soʻz jilolarini nozik payqaydi va undan mohirona foydalanadi. Said Ahmad nasrning deyarli barcha janrlarida qalam tebratadi. Uning qishloq mavzusidagi «Qadrdon dalalar» (1949), «Hukm» (1958) qissalari, chalkash insoniy taqdirlar mahorat bilan aks ettirilgan «Qirq besh kun» (1974) «Hijron kunlari» (1964), «Ufq boʻsagʻasida» (1969) romanlaridan iborat «Ufq» trilogiyasi, inson qismati turgʻunlik davri qabohatlari fonida tasvirlangan «Jimjitlik» (1988) romani, Bolalar hayoti ifodalangan «Sherzod va Gulshod» (1945), dunyoning etti burchiga yoyilgan «Kelinlar qoʻzgʻoloni» (1976), yolgʻiz moʻysafid ruhiy iztiroblari aks ettirilgan «Kuyov» (1986) singari sahna asarlari adibning katta ijodiy imkoniyatlaridan dalolatdir. Said Ahmad 2007 yilning 5 dekabr kuni 87 yoshida vafot etdi. Yusupov, Shukrullo. Shukrullo (Shukrullo Yusupov) 1921 yil 2 sentyabrda Toshkentning Olmazor mahallasida ziyoli oilada tugʻildi. Otasi — Yusufhoʻja Mahmudhoʻja oʻgʻli emchi boʻlgan. Onasi — Zaynabxon ham ilmli ayol boʻlgan. Shukrullo. Mahalladagi «Shayx Sadiy» maktabini tugatib, 3-son pedbilim yurtida oʻqiydi. Oʻqishni tugatgach (1938), Qoraqalpogʻistonda oʻqituvchilik qiladi. 1938 yilda Toshkent pedinstitutiga kiradi, oʻqishni 1944 yilda tamomlab, shu yil SAGUning chet el adabiyoti mutaxassisligi boʻyicha aspiranturasiga kiradi. 1946 yilda Yozuvchilar uyushmasiga qabul qilinadi va shu yerda ishlay boshlaydi. U ilm yoʻlini emas, badiiy ijod yoʻlini tanlaydi. 16 yoshidan sheʼr yozishni mashq qilgan boʻlsa-da, ilk toʻplami 1949 yilda bosildi. Shukrullo. Javohirot sandigʻi. 1958 yilda bir jildlik, 1973 yilda 2 jildlik, 1981 yilda 3 jildlik asarlari bosildi. 1997 yilda «Oʻgʻrini qaroqchi urdi» dramalar toʻplami chop etildi. 1991 yilda rus tilida (Moskvada) «Krik dushi» p’esalar toʻplami bosildi. Shukrullo nasrda ham barakali ijod qildi. 1977 yilda «Javohirlar sandigʻI» badia-kitobi, 1991 yilda «Kafansiz koʻmilganlar», 1999 yilda «Tirik ruhlar», 2002 yilda «Ogʻir kunlar sevinchi» qissa va romanlari nashr etildi. Uning asarlari rus, nemis, qozoq, turk, ozarbayjon va boshqa tillarga tarjima qilingan. Shurullo. Umrboqiylik.. Shukqullo «Xatarli yoʻl», «Tabassu oʻgʻrilari», «Unsiz faryod», «Toʻydan keyin tomosha», «Janjal», «Oʻgʻrini qaroqchi urdi» singari sheʼriy, nasriy dramalar, «Asr boshi», «Koʻngil chirogʻi», «Rossiya» kabi dostonlar muallifi. Shukrulloga «Oʻzbekiston xalq shoiri» unvoni, Alisher Navoiy nomidagi Oʻzbekiston Davlat mukofoti berilgan. Mirsaidov, Mirmuhsin. Mirmuhsin (Mirsaidov) 1921 yil 3 mayda Toshkentning Kesakqoʻrgʻon mahallasida kulol oilasida tugʻildi. Eski shahardagi 1-maktabni, Toshkent pedagogika instituning Til va adabiyot fakultetini tugatgan. U Oʻzbekiston Yozuvchilar uyushmasida, «Qizil O’zbekiston» gazetasi tahririyatida ishlagan, uzoq muddat «Sharq Yulduzi», «Mushtum» va «Guliston» jurnallarining bosh muharriri boʻlgan. Shoir Mirmuhsin ilk toʻplamlari «Er yurak», «Vatan»ni 1942 yilda chop ettirgan. U koʻplab sheʼrlar, «Usta G’iyos», «Doʻlan» (1947), «Yashil qishloq» (1948), «Qadrdonlar» (1954), «Shiroq» (1967), «Nevara» singari dostonlar, «Adib va Ziyoda» (1957) sheʼriy roman muallifi. Oʻzbek adabiyotida Mirmuhsin adib sifatida oʻziga xos oʻringa ega. Uning «Dorbozlar» (1956), «Jamila» (1957), «Hikoyalar» (1959), «Qizil durralar» (1961), «Sozanda» (1963) singari hikoya va qissalar toʻplamlari bor. «Arab hikoyalari», «Iskandariya koʻrfazi», «Moʻtilal», «G’urbatdagi odam», «Chodrali ayol» hikoya va qissalarida Sharq xalqlari hayotini tasvirlaydi. Mirmuhsin roman janrida barakali ijod qilgan. Uning «Chiniqish» (1964), «Dagrez oʻg’li» (1973), «Umid» (1974), «Meʼmor» (1974), «Chotqol yoʻlbarsi» (1977), «Ildizlar va yaproqlar» (1981), «Temur Malik» (1986), «Ilon oʻchi» (1995), «Turon malikasi» (1998) romanlari bir necha bor koʻp tirajlarda chop etilgan. Uning romanlari rus va boshqa tillarga tarjima qilingan. Yozuvchiga «Umid» va «Meʼmor» romani katta obroʻ keltirdi. «Me’mor» romanida hayot oʻta tiniq, xarakterlar mukammal tasvirlangan. Mirmuhsin — romannavisning isteʼdod va izlanishlari shu romanlarda koʻzga aniq tashlanadi. Mirmuhsin Oʻzbekiston Respublikasi davlat mukofoti laureati (1974), «Oʻzbekiston xalq yozuvchisi» (1981). Uning uch jildlik (1971—1973), toʻrt jildlik (1981—1984) asarlari toʻplami chop etilgan. Yoqubov, Odil. Odil Yoqubov 1926 yili Qozogʻistonning Turkiston viloyatida ziyoli oilasida tugʻilgan. Ikkinchi jahon urushi boshlangach, urushda qatnashish uchun yoshini katta koʻrsatib, Yaponiya frontiga joʻnagan. 1945 yildan 1950 yilgacha haqiqiy harbiy xizmatda boʻldi. 1951—1956 yillar mobaynida Oʻrta Osiyo Davlat universiiteti (hozirgi Milliy universitet)da taʼlim olgan. «Literaturnaya gazeta»ning Oʻzbekiston boʻyicha muxbiri, Oʻzbekiston Yozuvchilar uyushmasi raisi, «Oʻzbekiston adabiyoti va san'ati» gazetasi bosh muharriri va boshqa mas’ul vazifalarda ishlagan. Odil Yoqubov. Ulugʻbek hazinasi. O. Yoqubovning «Tengdoshlar» nomli birinchi qissasi 1951 yilda bosilib chiqqan. Keyinchalik yozuvchi «Muqaddas», «Tilla uzuk», «Bir feleton qissasi», «Larza», «Qanot juft boʻladi», «Matluba», «Izlayman», «Billur qandillar» kabi pishiq qissalar eʼlon qildi. O. Yoqubovning «Er boshiga ish tushsa...», «Ulugʻbek xazinasi», «Diyonat», «Koʻhna dunyo», «Oq qushlar, oppoq qushlar», «Adolat manzili» asarlari oʻzbek adabiyotida psixologik roman maydonga kelishiga zamin boʻldi. O. Yoqubov qalamiga mansub «Chin muhabbat», «Olma gullaganda», «Yurak yonmogʻi kerak», «Aytsam tilim kuyadi, aytmasam dilim», «Fotihi Muzaffar yohud bir parivash asiri», «Bir koshona sirlari» kabi dramalar oʻzbek teatrchiligi tarixida muhim ahamiyat kasb etadi. Qodirov, Pirimqul. Pirimqul Qodirov 1928 yil 25 oktyabrda Turkiston tizma togʻi etagidagi Kengqoʻl qishlogʻida tugʻildi. 1951 yildan Oʻrta Osiyo Davlat universiteti (hozirgi OʻzMU) sharqshunoslik fakultetini va 1954 yili Moskvadagi Adabiyot institutining aspiranturasini bitirgan. Filologiya fanlari nomzodi. Birinchi kitobi — «Studentlar» 1950 yilda chop etilgan. Yangi avlod oʻzbek ziyolilarining shakllanishi «Uch ildiz» romanida (1958) tasvirlangan. Roman 1959 yilda Moskvada rus tilida chop etildi. Yozuvchi tugʻilgan togʻli qishloq hayoti «Qora koʻzlar» (1966) romanida aks ettirilgan. P. Qodirov «Qadrim» (1963), «Erk» (1969), «Meros» (1975) qissalari, «Olmos kamar» (1977) romani muallifi. P. Qodirov. Yulduzli tunlar.. Soʻng oʻttiz yil davomida xalqning tarixiy xotirasini uygʻotadigan «Yulduzli tunlar» (1978), «Avlodlar dovoni» (1988), «Ona lochin vidosi» (2001) nomli tarixiy romanlarni chop ettirdi. Bobur haqidagi roman oʻzbek tilida 6 marta, rus tilida 5 marta katta tirajda chop etildi. U hind, urdu, bengal, turk, qozoq, uygʻur, turkman tillariga oʻgirilgan. Olim P. Qodirov «Til va dil» (1973), «Xalq tili va realistik proza» (1974) singari ilmiy, «Oʻylar» (1971), «Qalb gavhari» (2001) badia kitoblar muallifi. P. Qodirov. Humoyun va Akbar.. L. Tolstoyning «Kazaklar» qissasi, K. Fedinning «Ilk sevinchlar», X. Deryaevning «Qismat» romani P. Qodirov tomonidan oʻzbekchalashtirilgan. P. Qodirov 1990—2000 yillarda Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisining fan, taʼlim va madaniyat qoʻmitasining raisi, rais oʻrinbosari vazifasida faoliyat koʻrsatdi. 1988 yilda P. Qodirovga «Oʻzbekiston xalq yozuvchisi» unvoni, 1998 yilda «El-yurt hurmati» ordeni berildi. Gʻofurov, Ibrohim. Ibrohim Gʻofurov Yozuvchi tarjimon, tanqidchi Ibrohim Gʻofurov 1937 yil 27 dekabrda Toshkentda hunarmand oilasida tugʻildi. Oʻrta maktabni tugatgach, 1956—1961 yillarda SAGU (hozirgi OʻzMU) ning filologiya fakultetida oʻqidi. 1961—1982 yillarda Davlat badiiy adabiyot nashriyotida kichik muharrir, tahririyat mudiri, bosh muharrir oʻrinbosari lavozimlarida ishladi. Mumtoz adabiyot, folklor, adabiy tanqid, badiiy tarjima, koʻp tomlik asarlarning nashr etilishida munosib hissasini qoʻshdi. 1982—1995 yillarda «Oʻzbekiston adabiyot va sanʻati» gazetasida bosh muharrir oʻrinbosari boʻlib ishladi. 1995 yilda «Milliy tiklanish» demokratik partiyasini tashkil etish tashabbuskori boʻldi. U mazkur partiyaning raisi (1996 yildan), «Milliy tiklanish» gazetasining bosh muharriri. I.Gʻafurov «Goʻzallikning olmos qirralari» (1964) «Unitilmagan bogʻ» (1965), «Joziba» (1970), «Yonar soʻz» (1973), «Yam-yashil daraxt» (1976), «Yurak -alanga» (1980). «Lirikaning yuragi» (1982), «Sheʻriyat - izlanish demak» (1984), «Oʻttiz yil izhori» (1987), «Til erkinligi» (1998) singari adabiy tanqidiy, badia kitoblar muallifi. U «Darvoza», «Humo qushim», «Qaldirgʻochim» singari sheʼriy nasrlar yohud mansuralari bilan eʼtibor qozondi. Ibrohim Gʻafurov jahon adabiyotining «Jinoyat va Jazo», «Telba», «Qimorboz» (Doatoevskiy), «Azizim» (Mopassan), «Alvido, qurol», «Chol va Dengiz» (E.Xeminguey), «Qiyomat», «Chingizxonnig oq buluti» (Chingiz oq buluti), «Yongʻin» (V.Rasputin) singari asarlarini oʻzbek tiliga tarjima qilgan. I. Gʻofurov filologiya fanlari nomzodi (1973), Oʻzbekiston yoshlar ittifoqi mukofoti (1989) laureati, «Doʻstlik» ordeni sohibi (1995). 1996 yildan u I va II chaqiriq Oʻzbekiston Oliy Majlisi deputati. Parlamentda «Milliy tiklanish» eraksiyasi rahbari, 2000 yildan Oliy Majlis matbuot va axborot qoʻmitasi raisi oʻrinbosari. RUP. Rational Unified Process (RUP) Rational Software Corporation (Hozirda IBM'ga tegishli) tononidan yaratilgan ketmaketlik software rivojlanish protsessi. Software muxandisligida ayniqsa muhim o`rin tutadi. WEB Adresi: http://www.rational.com Rational Software at IBM The Rational Unified Process (RUP) is an iterative software development process created by the Rational Software Corporation, now a division of IBM. The RUP is not a single concrete prescriptive process, but rather an adaptable process framework. As such, RUP describes how to develop software effectively using proven techniques. While the RUP encompasses a large number of different activities, it is also intended to be tailored, in the sense of selecting the development processes appropriate to a particular software project or development organization. The RUP is recognized as particularly applicable to larger software development teams working on large projects. Rational Software offers a product (known below as the Rational Unified Process Product) that provides tools and technology for customizing and executing the process. Xudoning 99 nomi. Allohning go'zal ismlari ("arabcha: أسماء الله الحسنى, ʾasmāʾ allāh al-Ḥusnā"). Qur’onda Alloh ismlari haqida shunday deyiladi: ”Allohning go’zal ismlari bordir. Bas, uni o’sha ismlar bilan chorlangiz(yod etingiz),Uning ismlarida haqdan og’ib (noo’rin joylarda ularni qo’llaydigan mushrik) kimsalarni tark qilingiz”.(“A’rof” surasi,180-oyat). Bu ismlar 99 ta. Ular musulmon ilohiyotida muhim o’rin tutadi. Alloh ismlari ko’p duolarda qo’shib aytiladi. Qur’oni Karimning “Hashr” surasida (22-24 oyatlar) “Allohning go’zal ismlari” ning qisqa ro’yxati bor: ar Rahmon, ar-Rahim, al-Malik, al-Quddus, as-Salom, al-MO’min, al-Muhaymin,al-Aziz, al-Jabbor, al-Mutakabbir, al-Xoliq, al-Bori’, al-Musavvir. Boshqa hamma ismlar Qur’onning turli joylarida uchraydigan Alloh sifatlaridan kelib chiqadi va ular bilan bog’langan fe’llardan hosil bo’lgan. 99 ta ism ro’yhati Abu Hurayra (601-679) rivoyat qilgan hadisda bor. Ana shu hadisga ko’ra, Muhammad sallolohu alayhi va sallam 99 raqamini keltirganlar va har kim Alloh taoloning mazkur ismlarini birma-bir aytib chiqsa, albatta jannatdan joy ato qilinadi deganlar. Boshqa Hadis to’plamalrida ham Alloh ismlari ro’yhati keltiriladi. Ismlar. В этих 99 именах скрыт высший смысл деяний Аллаха. Среди Его имён нет ни больших, ни маленьких. Все они одинаковы. Великими их делает лишь благочестие того, кто их произносит. Из беседы Сеида Амира Куляля и Тимура Барласа Sharipov, Husniddin. Husniddin Sharipov 1933 yil 10 fevralda Namanganning Pop shahrida tugʻildi. Namangan qishloq xoʻjalik texnikumini (1949) va Toshkent qishloq xoʻjalik institutini (1954) tugatgan. Oʻrmon-melioratsiya injeneri. Namangan oʻrmon xoʻjalik idorasida injenerlik qildi (1954—1956), viloyat gazetasida adabiy xodim va mas’ul kotib boʻlib ishladi. 1960 yildan «Oʻzbekiston madaniyati» gazetasida adabiy kotib, keyin «Sharq yulduzi» jurnali sheʼriyat boʻlimiga mudir boʻldi (1962—1969, 1976—1977, 1982—1983). 1984—1993 yillarda Oʻzbekiston Yozuvchilar uyushmasida adabiy maslahatchi. «Navoiy» deb atalgan dastlabki sheʼri 1948 yilda, birinchi sheʼriy kitobi — «Nihol» 1956 yilda bosilib chiqqan. XX asrning oltmishinchi yillarida «Koʻngil buyurgani» (1961), «Quyoshga oshiqman» (1963), «Tuproqqa qasida», «Yerning qalbi» (1965), «Men sizga aytsam» (1968) sheʼriy toʻplamlari, yetmishinchi yillarda «Lirika» (1970), «Dostonlar» (1978) kitobi va «Bir savol» sheʼriy romani (1973), saksoninchi yillarda esa «Hayajonli daqiqalar» (1980), «Oh, goʻzal» (1981), «Xirmon» (1985), «Yana visol» (1987) hamda ikki jildli «Saylanma» asarlari (1983) nashr etildi. U bolalar uchun «Ukajonlarimga» (1963), «Bu yogʻi nima boʻladi» (1973), «Chavandoz» (1974) kitoblarini yaratgan. Shoirning «Seni sevaman» (1958), «Ota oʻgʻil» (1964), «Afsona» (1975), «Chollar va kampirlar» (1979), «Yor istab» (1993) kabi peʼsalari markaziy va viloyat teatrlarida sahnalashtirildi. Toshkent nashriyotlarida «Vsyo tot je ya» (1970), «Privet ot Satvaldi» (1977), «Sovetskiy pisatel» nashriyotida «Samoye dorogoye» (1980) kitobi rus tilida bosilib chiqqan. Uning oʻzi J. Lafonten, I. Turgenev, U. Uitmen, V. Mayakovskiy, B. Brext, P. Neruda, R. Hamzatov asarlarini oʻ'bekchaga tarjima qilgan. Soʻnggi yillarda H. Sharipovning «Yor istab» (1992) sheʼriy toʻplami, «Ming ikkinchi kecha» (1992) va «Qaltis yurish» (1999) dostonlari, «Doʻstim Tojiddin» (2001) nomli hujjatli qissasi, «Asiringman» (2003) nomli saylanma asarlari nashr etildi. Eng sara asarlari, ruschadan tashqari, ukrain, ozarbayjon, tojik, oʻrdu, polyak, turk, belorus tillariga tarjima etilgan. Shoir ijodining qamrovi keng: u fazokor parvozidan ham, dehqon kuymanishlaridan ham, ayol qalbi goʻzalligidan ham birday zavq oladi. Holat va ruhiy harakat ifodasida aniqlikni, tilda lutfni sevadi. H. Sharipov — Oʻzbekistonda xizmat koʻrsatgan madaniyat xodimi (1983), «Mustaqillik» medali (1992) va «Mehnat shuhrati» ordeni (2000) bilan taqdirlangan. Omonov, Muxtor Sulaymonovich. Omon Muxtor (Omonov Muxtor Sulaymonovich) 1941 yil 16 iyulda Buxoro shahrida tugʻilgan. 1958 yil maktabni, 1964 yil Toshkent Davlat Universiteti jurnalistika boʻlimini tugatgan. Bolalar gazetasi, Oʻzbekiston radiosi, Kino qoʻmitasida ishlagan. Adabiyot nashriyotida muharrirlik qilgan. 1983 yildan «Sharq yulduzi» jurnalida ishlab keladi. Hozirgi kunda jurnalning Bosh muharriri. O. Muxtorning «Yogʻdu» (1979), «Marvarid» (1985), «Shiddat» (1990) va boshqa sheʼr toʻplamlari, tarjima kitoblari bosilgan. Bundan tashqari kattalar va bolalarga moʻljallangan yangi ertaklar, xayoliy manzaralardan iborat bir necha kitoblari ham nashr etilgan. Adib qator hikoyalar va qissalar kitoblari muallifi, «Nigoh» (1968), «Qushlar va tushlar» (1971), «Shaharlik kelinchak» (1973), «Vazifa» (1988), «Oʻlmagan jon» (1995) singarilar shular jumlasidan. Uning qahramonlari oddiy kasb-hunar kishilari. Sheʼrlarida ham, hikoya va qissalarida ham yozuvchi birovga ergashmaydi, oʻzi topgan aniq fikr bilan jonli manzara chizishga urinadi. Ayniy, Fitrat, Gʻafur Gʻulom kabi ustozlardan saboq olgani sezilib turadi. O. Muxtor dastlab «Yillar shamoli» (1976) va «Egilgan bosh» (1989) degan ikki roman eʼlon qildi. Bu romanlar keyinchalik «a>lik bir yigit» (1998) va «Oʻlmagan jon» (1995) kitoblarida qayta nashr etildi. Yozuvchining shundan soʻng «Toʻrt tomon qibla» trilogiyasi («Ming bir qiyofa», «Koʻzgu oldidagi odam», «Tepalikdagi xaroba» romanlari) (2000) bosildi. U yana «Ffu», «Ayollar mamlakati va saltanati» (1997), «Aflotun» (1998), «Maydon» («Sharq yulduzi» jurnali 2001 yil 1-son) romanlarini yozdi. Dastlabki ikki romani maʼlum darajada anʼanaviy uslubda boʻlsa, keyingi romanlar oʻz shakli va yoʻnalishi bilan butunlay yangichadir. Ular asosan, oʻzbek xalq ertaklari, qissalari, dostonlari va afsonalariga suyangan holda, bu kungi inson hayotini aks ettirish bilan birga, uning xayol olamiga, ruhiyatiga sayohatni eslatadi. Adib ijodiga xos boʻlib kelgan falsafaga moyillik bu romanlarda boʻrtib koʻrinadi. Inson qismati ham, uning ruh olami ham naqadar murakkab ekanligini aks ettiradi. Usmon Azim. Usmon Azim Shoir, dramaturg, kinodramaturg va nosir. 1950 yil Surxondaryo viloyatining Boysun tumanida tugʻilgan. 1972 yil Toshkent Davlat Universitetining jurnalistika fakultetini tugatgan. 1979 yilda «Insonni tushunish» nomli ilk sheʼriy kitobi chop etilgan. Shundan soʻng uning «Holat» (1979), «Oqibat» (1980), «Koʻzgu» (1983), «Surat parchalari» (1985), «Gʻaroyib ajdarho» (1990), «Uygʻonish azobi» (1991), «Gʻussa» (1994), «Uzun tun» (1994), «Bor ekanda, yoʻq ekan» (1995), «Saylanma» (1995), «Kuz» (2001) sheʼriy toʻplamlari bosildi. Uning qator hikoyalari, esselari va «Alpomish» kinodostoni eʼlon qilingan. «Jodu» (2003) nasriy toʻplami chop etildi. «Sevgi» (1998) filmining stsenariysini oʻz hikoyasi asosida yozgan. Uning stsenariysi asosida ikki qismdan iborat «Alpomish» (2000) filmi ham suratga olindi. «Alpomish» dostonining kinotalqini uchun muallif maxsus mukofot oldi. Ijodining ilk davrida radiodramaturgiyada («Baxtli boʻlaylik», «Hujjatli film uchun syujet», «Bahodir va Malika» p’esalari) oʻzini sinab koʻrgan shoir, keyingi yillarda teatr uchun ham yoza boshladi. «Bir qadam yoʻl» (2002), «Kunduzsiz kechalar» (1998) va «Alpomishning qaytishi» (2000) dramalari sahnalashtirilgan. Hamza teatri sahnasida qoʻyilgan «Kunduzsiz kechalar» spektakli Andijonda boʻlib oʻtgan xalqaro festivalda yetti nominatsiya boʻyicha gʻolib deb topildi, jumladan, «Eng yaxshi spektakl» degan mukofotga sazovor boʻldi. Muallif esa «Eng yaxshi dramaturg» degan mukofot bilan taqdirlandi. «Alpomishning qaytishi» uchun muallif 1999 yilning «Eng yaxshi dramaturgi» deb eʼtirof etildi. Milliy teatrda qoʻyilgan «Bir qadam yoʻl» dramasi asosida qoʻyilgan spektakl ham «2002 yilning eng yaxshi spektakli» degan eʼtirofga sazovor boʻldi. Uzmon Azim — «Oʻzbekiston xalq shoiri», «Ofarin» mukofotining ilk gʻoliblaridan biridir. Shuningdek, Gurjistonning Vladimir Mayakovskiy mukofoti laureati. Hudoyberdieva, Halima. Shoira Halima Hudoyberdieva 1947 yil 17 mayda Boyovutdagi «Taraqqiyot» jamoa xoʻjaligida tugʻilgan. Toshkent Davlat universiteti (hozirgi OʻzMU)ning jurnalistika fakultetini tugatgan (1972). Mehnat faoliyatini «Saodat» jurnalida boʻlim boshligʻiligidan boshlagan (1972). Talabalik yillarida «Ilk muhabbat» (1968) sheʼriy toʻplami chop etildi. Shoiraning «Oq olmalar» (1973), «Chaman» (1974) toʻplamlari izma-iz bosildi. Halima birdan oʻziga xos shoira sifatida tanildi. 1975—1977 yillarda Moskvadagi Adabiyot institutining Oliy Adabiyot kursida oʻqidi. Shu yillarda shoiraning «Beliye yabloki» (Sovetskiy pisatel, 1977), «Suyanch togʻlarim» (1976), «Bobo quyosh» (1977) toʻplamlari bosildi. H. Hudoyberdieva «Yosh gvardiya» nashriyotida boʻlim boshligʻi (1978—1982), «Saodat» jurnalida muharrir oʻrinbosari, 1984—1994 yillarda «Saodat»ning bosh muharriri, 1991—1994 yillarda Oʻzbekiston Respublikasi xotin-qizlar qoʻmitasi raisi boʻldi. Shoira sheʼrlarida oddiy dehqonlar, ona-yurt harorat bilan kuylandi. Mustaqillik yillarida Halima Hudoyberdieva xalq tarixi, mashhur ajdodlar haqida yozdi. «Muqaddas ayol» (1987), «Bu kunlarga yetganlar bor» (1993), «Toʻmarisning aytgani» (1996), «Saylanma» (2000) shoiraning muhim asarlaridir. H. Hudoyberdieva «Oʻzbekiston xalq shoiri» (1992), Hamza nomidagi «Hurmat belgisi» ordeni sohibasi. Sharafiddinov, Ozod. Ozod Sharafiddinov Adabiyotshunos, adabiy tanqidchi O.Sharafiddinov 1929 yil 1 martda Qoʻqon yaqinidagi Oxunqaynar qishlogʻida tugʻildi. Toshkentdagi 14-oʻrta maktabni, Oʻrta Osiyo Davlat universiteti (hozirgi OʻzMU) filologiya fakultetini tugatdi (1951). Moskvada aspiranturani tugatdi, fan nomzodi ilmiy darajasini oldi (1955). Ozod Sharafiddinov poeziya muammolari bilan shugʻullandi, oʻzbek sheʼriyati va uning holati haqida adabiy-tanqidiy maqolalar yozdi. Oʻsha davrdagi ilmiy-ijodiy, adabiy-tanqidiy izlanishlari «Zamon. Qalb. Poeziya» (1962) asarida oʻz aksini topgan. XX asrning 60-80 yillarida u Choʻlpon hayoti va ijodini targʻib qilishga intildi. O. Sharafiddinov oʻzbek adabiyotining Oybek, Gʻafur Gʻulom, Abdulla Qahhor, Shayxzoda, Mirtemir, Zulfiya singari namoyandalari haqida adabiy portretlar yaratdi: «Isteʼdod jilolari» (1976), «Adabiy etyudlar» (1968), «Abdulla Qahhor» (1988), «Birinchi moʻjiza» (1979). Olim ijodida oʻzga adabiyotlar namoyandalari ijodi haqida yaratilgan «Yalovbardorlar» (1974) adabiy-tanqidiy ocherklar kitobi muhim oʻrin egallaydi. O. Sharafiddinov XX asrning 60- yillaridan XIX asrgacha boʻlgan oʻzbek adabiy jarayonidagi holatlarni «Talant – xalq mulki» (1979), «Adabiyot – hayot darsligi» (1981), «Goʻzallik izlab» (1985), «Haqiqatga sadoqat» (1988), «Sardaftar sahifalari» (1999), «Prezident» (2003) singari asarlarida aks ettirdi. Mustaqillik yillarida O. Sharafiddinov ham adabiy tanqidchi, ham tarjimon, ham jamoat arbobi sifatida ulkan ishlani amalga oshirdi. «Choʻlpon» (1991), «Choʻlponni anglash» (1994) kitoblari, «E'tiqodimni nega oʻzgartirdim» (1997) asarlarida munaqqidning estetik prinsiplari aks etgan. Keyingi yillarda O. Sharafiddinov oʻzbek adiblari, madaniyat-sanʼat arboblari, olimlar haqida oʻnlab maqolalar yozdi. U jahon adabiyotining koʻplab namoyandalari asarlarini oʻzbek tiliga tarjima qildi. "Koʻlmak suvda quyosh parchasi" (fransuaza Sagan), «Qadimgi xitoy nasri namunalari», «Monumental targʻibot» (Vl. Boynovich), «Al-ximik» (Paulo Koel’o) singarilar. O. Sharafiddinov XX asrning 90-yillari oʻrtalarigacha Oʻzbekiston Milliy universitetida professor boʻldi. 1995—1997 yillarda «Tafakkur» jurnali bosh muharrir oʻrinbosari vazifasini bajardi. U 1997 yildan beri «Jahon adabiyoti» jurnalining bosh muharriri. O. Sharafiddinov Beruniy nomidagi Davlat Mukofoti laureati (1970), «Buyuk xizmatlari uchun» (1999), «Mehnat shuhrati» (1997) ordenlari sohibi. 2002 yil 23 avgustda O. Sharafiddinovga «Oʻzbekiston qahramoni» unvoni berildi. Normatov, Umarali. Umarali Normatov Adabiyotshunos, tanqidchi Umarali Normatov 1931 yil 3 yanvarda Fargʻona viloyatining Rapqon qishlogʻida tugʻilgan. Oʻrta Osiyo Davlat universiteti (hozirgu OʻzMU) filologiya fakultetini tugatgan (1952—1957), aspiranturasida taʼlim olgan (1959—1962). 1962 yildan hozirgi kungacha oʻzbek adabiyoti kafedrasida katta oʻqituvchi, dotsent, professor, mudir boʻlib ishlamoqda. Adabiy tanqidchilik faoliyatini 1957 yildan boshlagan: hozirgacha 20 dan ortiq kitobi, 500 dan ortiq maqola, taqrizlari bosilgan. Adabiyotshunos olimning faoliyati yaxlit holda zamonaviy adabiy jarayon hamda yangi oʻzbek adabiyoti tarixi, taraqqiyoti masalalari yechimiga yoʻnaltirilgan. U 1962 yilda filologiya fanlari nomzodi, 1978 yilda filologiya fanlari doktori ilmiy darajasini olgan. «Nasrimiz ufqlari» (1974), «Yetuklik» (1982), «Qalb inqilobi» (1986), «Qodiriy bogʻi» (1996), «Umidbaxsh tamoyillar» (2000) singari asarlarida yangi oʻzbek adabiyoti, uning namoyandalari ijodining muhim tomonlari yoritib berilgan. U. Normatov «Oʻzbekiston fan arbobi» (1981), Oʻzbekiston Respublikasi Davlat mukofoti laureati (1989). Karimov, Naim Fatihovich. Naim Karimov Oʻzbek adabiyotshunosi Naim Fatihovich Karimov 1932 yil 12 dekabrda Toshkentda ziyoli oilada tugʻuldi. U 1955 yilda SAGU (hozirgi Oʻzbekiston Milliy universiteti) filologiya fakultetini tamomlagan. Mehnat faoliyati Oʻzbekiston Respublikasi FA Til va adabiyot instituti bilan uzviy bogʻliq. Sal kam ellik yildan beri shu institutda ilmiy xodim, katta ilmiy xodim, yetakchi ilmiy xodim, boʻlib boshligʻi boʻlib ishlaydi. N. Karimov 20 asr oʻzbek adabiyoti xususiyatlarini ochish borasida ilmiy tadqiqotlar olib boradi. Chunonchi, jadid adabiyoti, uning hur fikrli, adolatparvar vakillari Hamza, Fitrat, Choʻlpon va boshqalar ijodi haqidagi kitob, maqolalar muallifi. Matnshunos sifatida Oybekning 20, Gʻafur Gʻulomning 12, Hamid Olimjonning 10, Hamzaning 5 jildli toʻla asarlarini tayyorlash va nashr etishda ishtirok etgan. N. Karimov mustamlakachilik davri qurbonlari xotirasini abadiylashtirish boʻyicha jamoatchilik komissiyasi raisi (1999 yildan beri) sifatida Toshkentda Shahidlar xotirasi yodgorlik majmuasini bunyod etish (2001), shuningdek Qatagʻon qurbonlari muzeyini tashkil qilishda (2002) jamoatchilik ishlarini amalga oshirdi. N. Karimov «Oʻzbekiston Milliy Ensiklopediyasi» Bosh tahrir hay’ati aʼzosi (1997), Beruniy nomidagi Oʻzbekiston Davlat mukofoti laureati (1985). U Oʻzbekiston Davlat fan arbobi (1996), «El-yurt hurmati» ordeni sohibi, filologiya fanlari doktori (1993), professor (1994). Sulaymonov, Yoʻldoshali. Yoʻldosh Sulaymon (Yoʻldoshali Sulaymonov)1935 yli 12 avgustda Fargʻona viloyatining Oʻzbekiston tumanidagi Mingtosh Qishlogʻida dehqon oilasida tavallud topgan. Uning hayotga, adabiyotga qiziqishi odamlarga muhabbati oʻquvchilik chogʻlarida (1944—1954) shakllangan edi. Fargʻona institutida oʻqigan yillarida (1955—1960) ilk sheʼrlari, hikoyalari, maqolalari matbuotda chop etila boshladi. Institutni tugatgach, u 27 yil «Fargʻona haqiqati»(sobiq «Kommuna») gazetasi tahririyatida mehnat qildi. 1986—1995 yillarda Oʻzbekiston Yozuvchilari uyushmasi Fargʻona viloyati boʻlimi masʻul kotibi, «Maʻnaviyat va maʻrifat» markazi viloyat boʻlimi rahbari boʻldi. 1996—2001 yillarda Yoʻldosh Sulaymon Oʻzbekiston yozuvchilar uyushmasi raisining birinchi oʻrinbosari boʻldi. Yoʻldosh Sulaymon bolalar yozuvchisi sifatida 15 ta sheʼriy, beshta ocherk va hikoyalar toʻplamini chop ettirdi. U «Avlodlar», «muhabbat» qissalari, «Subhidam»(1973), «Vafo»(1979) romanlari muallifi. Mustaqillik yillarida adib barakali ijod etdi. Uning «Fargʻonanoma», «Gulnoma», «Margʻlonnoma», «Qoʻqonnoma», «Fargʻnaning quliman», «Hirotga sayohat», «Jonimsiz-ey kurtaklarim»sheʼriy kitoblari,"Jalada qolgan gul"qissasi"(1997), «Armon»romani(1999), «Osmonga sigʻmagan muhabbat»dramatik dostoni(1999) bosildi. U Fargʻna farzandi, Fargʻona kuychisi? Fargʻonaliklar oshigʻi. Fargʻonaliklarni kuylash orqali mamlakatga, oʻzbeklarga boʻlgan mehr-muhabbatini ifodalaydi. Uning asarlarida hayotbaxsh ruh, sururiylik kuchliki u ham fargʻona ahli tabifatiga hosdir. Yoʻldosh Sulaymon «Oʻzbekistonda xizmat koʻrsatgan madaniyat xodimi», «Doʻstlik ordeni» sohibi. U Oʻzbekiston Oliy majlisi deputati. Adashboyev, Tursunboy. Shoir Tursunboy Adashboev 1939 yil 1 yanvarda Qirgʻizistonning Jalolobod viloyatiga qarashli Olabuqa tumanidagi Safed Bulon qishlogʻida tugʻilgan. Oʻrta maktabni tugatgach, ToshDU (hozirgi OʻzMU) ning jurnalistika fakultetida (1962—1968) oʻqigan. Moskvadagi Adabiyot institutida ham tahsil olgan. Tursunboy Adashboev dastlab «Qirgʻiziston haqiqati» gazetasi tahririyatida, Oʻsh viloyati Yozuvchilar uyushmasida xizmat qilgan. U hamisha Oʻzbekiston ommaviy axborot vositalarida faol ishtirok etgan, sheʼriy, nasriy asarlari oʻzbek tilida chop etilgan. T. Adashboev «Choʻlpon» nashriyotida 1987—1999 yillargacha muharrir, boʻlim mudiri, bosh muharrir oʻrinbosari sifatida faoiliat koʻrsatdi. Nafaqaga chiqish arafasida 2 yil Oʻzbekiston Yozuvchilar uyushmasida adabiy maslahatchi boʻldi. Tursunboy Adashboev «Kamolning olmasi» (1965), «Biz sayohatchilar» (1967), «Olatogʻ-lolatogʻ» (1978), «Joʻnataman quyoshni» (1982), «Arslonbob afsonasi» (1988), «Uch boʻtaloq va sirli qovoq» (1990), «Topishmoqli alifbe» (1997) singari 20 ta sheʼriy toʻplam muallifi. U qirgʻiz adabiyotidan 30 ga yaqin asar tarjima qilgan. Ular orasida «Manas»ning nasriy bayoni, «Singan qilich» romani singari asarlari bor. Tursunboy Adashboev «Oʻzbekiston xalq maorifi aʼlochisi»(1993), «Qirgʻizistonda xizmat koʻrsatgan sanʼat arbobi»(1999), «Doʻstlik» ordeni (1909), «Manas»ordeni (1995) sohibi. Tursunboy Adashboev bola ruhiyatini yumorga moyil tarzda nozik ifodalaydi. Uning kattalar uchun yozilgan asarida ham oʻziga hoslik sezilib turadi. Tursunboy Adashboev adabiy parodiyalar ustasi. Adabiyotlar. R. Barakaev. Jonajonim sheʼriyat. Monografiya.T.;Choʻlpon 1997 Z. Isomiddinov. Dil koʻprigi. Maqola. «Jahon adabiyoti» 1998, 12-son Holmirzaev, Shukur. Shukur Holmirzaev Isteʼdodli oʻzbek yozuvchisi. 194O yilning 24 martida Surxondaryo viloyatining Boysun tumanidagi Shahidlar qishlogʻida tugʻilgan. 1957—1962 yillarda ToshDU (hozirgi OʻzMU)ning filologiya fakultetiga oʻqigan. Soʻng Toshkentdagi bir qator nashriyot va gazeta-jurnallarning tahririyatlarida ishladi. Sh. Holmirzaev. Oʻn sakkizga kirmagan kim bor.. «Oq otli» nomli birinchi qissasi 1962 yilda bosilgan. Ikkinchi asari — «Toʻlqinlar» (1963) Abdulla Qahhor tahsiniga sazovor boʻldi. «Oʻn sakkizga kirmagan kim bor» (1964), «Taqdir bashorati» (1968), «Yoʻllar, yoʻldoshlar» (1973), «Yur, togʻlarga ketamiz» (1976), «Choʻloq turna» (1978), «Tuproq koʻchalar» (1978), «Qush tili» (1982), «Qahramonning soʻnggi kunlari» (1984), «Togʻlarga qor tushdi» (1986), «Abdulla Nabi oʻgʻlining soʻnggi kunlari» (1983), «Esiz, Eshniyoz!» (1988), «Bulut toʻsgan oy» (1997) qissalari, «Soʻnggi bekat» (1976), «Qil koʻprik» (1984), «Olaboʻji»(1991), «Dinozavr» (1996) kabi romanlari, «Qora kamar» (1989) nomli dramasi, «Yovvoyi gul», «Bahor oʻtdi», «Bitiktosh», «Ozodlik», «Oʻzbeklar», «Hayot abadiy», «Ogʻir tosh koʻchsa», «Ustoz», «Koʻk dengiz», «Tabassum», «Shudring tushgan bedazor», «Boychechak ochildi», «Otning egasi», «Navroʻz, navroʻz» singari oʻnlab hikoyalari va boshqa koʻplab asarlari nashr qilingan. Sh. Xolmirzaev asarlarida oʻzbeklarga xos milliy xarakter, inson va tabiat munosabatlari teran badiiy talqin qilingan. Oripov, Abdulla. Abdulla Oripov - atoqli oʻzbek shoiri va jamoat arbobi. U hozirgi oʻzbek sheʼriyatida inson qalbidagi murakkablik va ziddiyatlarni teran, haqqoniy oʻziga xos betakror kuylagan ulkan ijodkordir. Abdula Oripov hozirgi oʻzbek sheʼriyatiga yangicha badiiy tafakkur yoʻsinlarini olib kirdi. U tub mohiyati bilan Yassaviy, Navoiy, Bobur, Choʻlpon, Gʻ. Gʻulom singari ijodkorlar badiiy anʼanalarining davomchisidir. Shoirning butkul ijodi milliylik ruhi bilan sugʻorilgan. A.Oripov. Asarlar. Abdulla Oripovning birinchi sheʼriy toʻplami «Mitti yulduz» 1965 yilda chop etildi. Keyinchalik shoirning «Koʻzlarim yoʻligda» (1966), «Onajon» (1969), «Chashma», «Ruhim» (1971), «Oʻzbekiston» (1972), «Hayrat» (1974), «Yurtim shamoli» (1976), «Yillar armoni» (1984), «Ishonch koʻpriklari» (1989), «Munojot» (1992), «Haj daftari» (1995), «Saylanma» (1996), «Asarlar» (4 tomlik — 2001) singari sheʼriy kitoblari nashr qilindi. Abdulla Oripov sheʼrlarida falsafiy teranlik joʻshqin lirizm va insoniy samimiyat bilan uygʻunlashib ketgan. Uning «Bahor», «Birinchi muhabbatim», «Kuz», «Saraton», «Oʻzbekiston», «Munojotni tinglab», «Otello», «Sarob», «Dengizga», «Malomat toshlari», «Olomonga», «Yuzma-yuz», «Genetika», «Chuvaladi oʻylarim sensiz» va boshqa qator sheʼrlarida mana shu xususiyat yaqqol seziladi. Bu asarlar oʻzbek milliy sheʼriyatining mumtoz namunalari boʻlib, yuksak badiiyligi, mantiqan kuchliligi, joʻshqinligi, yoqimliligi va lirik tuygʻularga boyligi bilan ajralib turadi. Mustaqillikka erishgan Oʻzbekiston Respublikasining madhiyasi Abdulla Oripov soʻzi bilan aytiladi. Millat maʼnaviyati va estetik tafakkurini rivojlantirishdagi xizmatlari uchun shoir Abdulla Oripov ijodkorlar orasida birinchi boʻlib, 1998 yilda «Oʻzbekiston Qahramoni» degan yuksak unvonga sazovor boʻldi. U I va II chaqiriq Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisi deputati. Hoshimov, Oʻtkir. Oʻtkir Hoshimov Taniqli oʻzbek yozuvchisi va jamoat arbobi. 1941 yili 4 avgustda Toshkentda Doʻmbirobod mahallasida tugʻilgan. Toshkent Davlat universiteti filologiya fakultetida oʻqigan. Turli tahririyat va nashriyotlarda ishlagan. Hozirgi kunda Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisi qoʻmita raisi. Oʻ. Hoshimov. «Choʻl havosi» nomli birinchi qissasi 1963 yilda bosilib chiqqan. Talabchan adib Abdulla Qahhorning eʼtiboriga sazovor boʻlgan. «Urushning soʻnggi qurboni», «Yanga», «Muhabbat», «Dehqonning bir kuni», «Umr savdosi», «Quyosh tarozusi», «Oq bulut, oppoq bulut» singari oʻnlab hikoyalari, «Shamol esaveradi» (1968), «Bahor qaytmaydi» (1970), «Qalbingga quloq sol» (1973), «Dunyoning ishlari» (1982), «Ikki karra ikki-besh» (1987) qissalari, «Nur borki, soya bor» (1976), «Ikki eshik orasi» (1985), «Tushda kechgan umrlar» (1993) kabi romanlar yozgan. Adib asarlarida zamonaviy oʻzbek xalqining maʼnaviy dunyosi, milliy ruhi, urf-odatlari tasvirlangan. «Toʻylar muborak», «Sizdan ugina, bizdan bugina», «Vijdon dorisi», «Inson sadoqati», «Qatagʻon» singari pesalar muallif. U E. Xemenguey, K. Simonov, A. Kuprin va boshqa adiblarning asarlarini oʻzbek tiliga tarjima qilgan. Hojieva, Oydin. Oydin Hojieva 1942 yil 22 aprelda Navoiyning Qiziltepa tumanidagi Hojayi Boʻston qishlogʻida tugʻildi. 1965 yilda ToshDU (hozirgi OʻzMU)ning filologiya fakultetini bitirdi. Uning birinchi mashq sheʼri 1953 yili tuman gazetasida chop etildi. 1961 yili «Saodat» (avvalgi «Oʻzbekiston xotin-qizlari») jurnalida shoiraning «Tongni qarshilab» sheʼri bosildi. O. Hojieva. Koʻzimning oqu-qorasi. 1971 yilda «Shabnam», «Men sevgan qoʻshiq» (1972), «Orzu guli» (1973), «Manzillar» (1971), «Tarovat» (1975), «Navo» (1977), «Mushfiq onajon» (1983), «Javoronok» (1984), «Tamal toshi» (1988), «Oʻryukovoy kost» (1985), «Ishonch yulduzlari» (1989), «Chashmalarni izlayman» (1986), «Osnova» (1987), «Koʻzimning oqu qorasi» (1996), «Panohim» (1998) kabi yigirmadan ortiq sheʼriy va publitsistik toʻplamlari nashr etilgan. Ayol qalbining nozik kechinmalarini ifodalovchi sheʼr va dostonlari bilan muxlislar eʼtiboriga tushdi. U «Sharq Yulduzi» (1965-76), «Saodat» jurnallarida (1976-85) boʻlim mudiri, «Gulxan» oynomasining muharriri (1985-94) boʻldi. 1992 yilda «Oʻzbekiston xalq shoiri» unvoni berildi. U «El-yurt hurmati» ordeni sohibasi (1999), 1994 yildan «Saodat» (unga ilova «Gulchehralar» gazetasi) ning bosh muharriri. Asarlari rus, urdu, ingliz, frantsuz, tojik, ukrain tillariga tarjima qilingan. Qosimov, Begali. Begali Qosimov (1942—2004) Adabiyotshunos Begali Qosimov 1942 yil 19 dekabrda Qashqadaryo viloyatining Kasbi tumani Devov qishlogʻida tugʻilgan. Ilmiy-pedagogik faoliyati Oʻzbekiston Milliy umiversiteti oʻzbek filologiyasi fakulteti bilan bogʻliq: 1958—1963 yillarda talaba, 1963—1968 yillarda aspirant, 1966 yildan oʻqituvchi, dotsent, professor, kafedra mudiri lavozimlarida ishlab kelmoqda. 1968 yili «Mirmuhsin Shermuhamedov (Fikriy) va uning adabiy muhiti» mavzuidagi nomzodlik, 1984 yili «XX asr boshi oʻzbek poeziyasi (inqilobiy she'riyatning shakllanishi va taraqqiyoti) masalalari. 1905—1917» mavzuidagi doktorlik dissertatsiyalarini himoya qildi. B. Qosimov oʻzbek mumtoz va yangi adabiyoti muammolari boʻyicha tadqiqotlar yaratgan. Lekin ijodining mohiyatini milliy uygʻonish, maʼrifatchilik adabiyoti muammolari, siymolari ijodi, taqdiri masalalari qiziqtiradi. Bu hol uning ilmiy asarlarida yaqqol koʻrinadi. U turkiy olamdagi uygʻonish, adabiy aloqalararo bogʻliqlik masalalarini mufassal oʻrgandi va oʻrganmoqda. Turkiya Otaturk kultur markazi faxriy aʼzosi, Turkiya Otaturk Arashtirma markazi muxbir aʼzosi (1998). Anqarada nashr etilayotgan 33 jildlik «Turk dunyosi adabiyoti» nashrining oʻzbek adabiyoti boʻyicha mutasaddisi. B. Qosimov Oʻzbekiston Respublikasi fan arbobi (1999), oʻndan ortiq darslik va qoʻllanmalar, 10 nomda alohida asarlar, 200 ga yaqin ilmiy maqolalar muallifi. Oʻzbekiston Milliy universiteti Milliy uygʻonish davri oʻzbek adabiyoti kafedrasi asoschisi (1993), mudiri. Kafedraning keng xalqaro ilmiy-pedagogik aloqalari mavjud. Olimning asarlari rus, turk, fransuz va tatar tillariga tarjima qilingan. Ahmedov, Muhammad Ali. Muhammad Ali (Muhammad Ali Ahmedov)1942 yil 13 martda Andijonning Boʻz tumanida tugʻlgan. U shoir, yozuvchi, olim va jamoat arbobi. Bekoboddagi oʻrta maktabni (1959), Moskvadagi Gorkiy nomidagi adabiyot institutini (1996) tamomlagan. Qisqa muddat Andijon va Fargʻona viloyatlari maktablarida oʻqituvchilik qilgan. Adabiyot va sanʼat nashriyotida muharrir, boʻlim mudiri, professor (1993—1994), Halqaro oltin meʼros hayriya jamgʻarmasi boshqaruvi raisi (1992—2002) boʻlib faoliyat koʻrsatgan. 2003 yildan u halqaro Amir Temur hayriya jamgʻarmasi boshqaruvi raisi. Muhammad Ali 1992—2002 yillar davomida AQSHning Washington Universitetida Oʻzbek tili va adabiyotidan saboq bergan. Muhammad Ali nazmda, nasrda, publisistikada koʻplab asarlar ijod etgan. Soʻnggi 35 yil davomida 20 ta sheʼriy toʻplami oʻzbek, rus, qoraqalpoq tilllarida chop etildi. Uning besh dostoni «Boqiy dunyo»(1979) sheʼriy romani ijodida muhim oʻrin eqallaydi. Muhammad Ali oʻzbek xalqininq XIII—XIV asrlardagi hayotini «Sarbadorlar»(1989) roman-dialogiyasida aks ettirdi. Bir necha yildan beri u Amir Temur xarakteri, u barpo etgan saltanat haqida asarlar yaratishni rejalashtirmoqda. 2003 yilda «Ulugʻ saltanat» romanining birinchi kitobi chop etildi. «Oʻz-oʻzingni anglab yet» (1988), «Haqiqatdan chekinma, tarix!» (1990), «Qafasdagi bulbullar» (1996), «Men koʻrgan Amerika» (2000) singari kitoblari Muhammad Ali publisistikasi haqida tasavvur hosil qiladi. Muhammad Ali tarjimonligi oziga xos. U qadimgi hind eposi «Ramayana»ni (1978), qoraqalpoq eposlari «Shahriyor», «Mastonposhsho»ni (1985), R Byorns, Galakjion Tabidze asarlarini ozbek tiliga tarjima qilgan. Muhammad Ali Oʻzbekiston yoshlar ittifoqi mukofoti (1976), Berdaq nomidagi Qoraqalpogʻiston Respublikasi Davlat mukofoti (1984), Xalqaro Yassaviy mukofoti (1994) laureanti, Oʻzbekiston xalq yozuvchi (1992), «Mehnat shuhrati» ordeni sohibi (1999). Malik, Tohir. Tohir Malik Abdumalik oʻgʻli Habilovning adabiy taxallusi, Toshkentda tugʻilgan, Toshkent Davlat Universiteti (hozirgi Oʻzbekiston Milliy Universiteti)ning jurnalistika fakulteti kechki boʻlimida oʻqidi, kunduzi qurilishda ishladi. 1966 yildan beri Oʻzbekiston radiosida, gazeta va jurnallar tahririyatida, Oʻzbekiston yozuvchilar uyushmasida, nashriyotlarda ishladi. Hozir «Sharq» NMAK Bosh tahririyatida muharrir. T. Malik. Shaytanat. Hozirgacha yozuvchining 20dan ortiq qissasi chop etildi. 1971 yilda chop etilgan «Hikmat afandining oʻlimi» dan keyin «Falak» (1976), «Somon yoʻli elchilari» (1976) tahayyul, ilmiy-tahayyul qissalari bosildi. «Chorrahada qolgan odamlar» qissasida tahayyul va detektiv xususiyatlari seziladi. «Alvido bolalik» (1989), «Qaldirgʻoch» (1987) qissalarida muhim mavzu ishlanadi. Mutaqillik yillarida T.Malik «Soʻnggi oʻq» (1990), 4 qismdan iborat «Shaytanat» (1994—2001), «Odam ovi» (2001), «Charxralak», «Murdalar garirmaydilar» (1999) qissalarini chop ettirdi. Yozuvchi 20 asrdagi hayotni, kishilar taqdirini goh tahayyul, goh izchil xolis, goh detektiv yoʻsinda tasvirlaydi. U qissa janri imkoniyatlarini uzluksiz boyitib bormoqda. 2002 yilda yozuvchining «Mehmon tuygʻular» oʻylari, «Jinoyatning uzun yoʻli» risolasi chop etildi. Tohir Malikka «Oʻzbekiston xalq yozuvchisi» unvoni berilgan (2000). Mustaqillik yillarida eng koʻp adadda kitob chop ettirgan Tohir Malikdir. Obidjon, Anvar. Anvar Obidjon 1947 yil 8-yanvarda fargona viloyati Oltiariq tumanidagi Pologʻon qishlogʻida dunyoga kelgan. Oʻrta maktabda oʻqib yurganida «Gʻuncha» jurnalida «Shkafjon» nomli birinchi sheʼri bosilgan (1960). Anvar 1946—1966 yillarida Samarqand moliya texnikumida, 1973—1979 yillarda ToshDUning jurnalistika fakutetida sirtdan oʻqigan. Harbiy xizmatni oʻtagach (1966—1969), qishlogʻida «Nurobod» jamoa xoʻjaligida dala xisobchisi boʻlgan (1970—1971) tumandagi «Paxta uchun»gazetasida adabiy xodim, boʻlim mudiri (1971—1976), Toshkentdagi yogʻ-moy kombinatida bogʻbon (1977—1978); Anvar Obidjon (Obidjonov qoʻmitasida muxarrir (1979—1981) boʻlgan. 1981—1986 yillarda «Kamolot» nashriyotida muxarrir, bosh muxarrir oʻrinbosari, 1986—1987 yillarda «Yulduzcha» nashriyotida bosh muharrir, 1988 yilllarda «Yosh kuch» jurnalida adabiy xodim, 1988-89 yilllarda «Mushtum» jurnalida boʻlim mudiri, 1989-98 yillarda «Choʻlpon» nashriyotida bosh muharrir, direktor boʻlib ishladi. !((* yildan buyon Oʻzbekiston Teleradiokompaniyasi Yoshlar telekanalida katta muharrir boʻlib faoliyat koʻrsatayapti. Anvar Obidjon «Ona-er»(1975), «Olovjon va uning doʻstlari» (1983), «Bezgakshamol» (1985), «Akang qarag’ay Gulmat» (1987), «Oltin yurakli Avtobola» (1986), «Alamazon va Gulmat xangomasi» (1992), «Meshpolvonning janglari» (1994), «Oltiariq xangomalari» (1999), «Odobli boʻlish osonmi?» (2001), «Meshpolvon» (2003) singari 25 ta toʻplamini chop ettirdi. Adib aksariyat asarlarini bolalarga bagʻishlaydi. Ikkinchidan, u ham nasrda, ham nazmda birday qalam tebratdi. Uchinchidan, Anvar Obidjon satira va yumorda oʻz yoʻli, uslubini topib olgan. Toʻrtinchidan, yozuvchi zinxor milliy qabiqqa burkanib qolgan emas. Uning asarlari dunyo bolalari zavq-shavq bilan oʻqiydilar. Oltinchidan, Anvar Obidjon asarlari sahnaviy, tomoshabinlik xarakteriga ega, ularni telefilm, badiiy film qilish, sahnada koʻrsatish mumkin. Uning «Qoʻng’roqli yolg’onci», «Topsang hay-hay», «Qorinbotir», «Toʻtiqush» mamlakatimiz teatrlarida sahnalashtirilgan. Anvar Obidjon 1997 yil «Shuhrat» medali bilan taqdirlangan, 1998 yilda «Oʻzbekiston xalq shoiri» unvoniga sazovor boʻlgan. Mengnorov, Togʼaymurod. Togʻay Murod Togʻaymurod Mengnorovning taxallusi. U 1948 yili Surxondaryoning Oltinsoy tumanidagi Xoʻjasoat qishlogʻida tugʻilgan. Qishlogʻidagi 43-maktabni bitirgach (1966), Toshkent Davlat universiteti (hozirgi OʻzMU)ning jurnalistika fakultetida oʻqigan (1966—1972). U respublika radiosida muharrir (1972—1976), "Oʻzbekiston fizkulturachsi" gazetasida tarjimon (1976—1978), "Fan va turmush" jurnalida boʻlim muharriri (1982—1984) boʻlgan. 1985—1987 yillarda Moskvadagi Adabiyot institutida oʻqigan. 1976 yilda bosilgan "Yulduzlar mangu yonadi" nomli ilk qissasi bilan yaxshi yozuvchi sifatida tanildi. 1979 yilda "Ot kishnagan oqshom", 1980 yilda "Oydinda yurgan odamlar" qissalari chop etildi. Keyingi qissasi uchun yozuvchi Oybek nomidagi mukofot bilan taqdirlandi. 1985 yilda yozuvchining "Momo yer qoʻshigʻi" qissasi, 1993 yilda "Yoshlik (jurnal)Yoshlik" jurnalida "Otamdan qolgan dalalar" romani chop etildi. Togʻay Murod oʻzbek adabiyotiga betakror xarakterlarni, avval uchramagan uslubni olib kirdi. 1999 yilda "Oʻzbekiston xalq yozuvchisi" unvoni berildi. 2001 yilda yozuvchining "Bu dunyoda oʻlib boʻlmaydi" romani bosildi. Suyun, Azim. Azim Suyun (Azimboy Alimovich Suyunov) 1948 yil Samarqand viloyatiga qarashli Nakurt qishlogʻida tugʻilgan. Oliy maʼlumotli. 1977 yilda Toshkent Davlat universiteti (hozirgi OʻzMU)ning jurnalistika fakultetini bitirgan. I chaqiriq Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisi deputati. Azim Suyun. Azim Suyun harbiy xizmat burchini oʻtab qaytgach, poytaxt qurilishlarida mehnat qildi. Keyinchalik «Toshkent universiteti» gazetasida adabiy xodim, Gʻafur Gʻulom nomidagi adabiyot va sanʼat nashriyotida muharrir boʻlib ishladi. Oʻzbekiston Matbuot Davlat qoʻmitasida adabiy maslahatchi, Oʻzbekiston Yozuvchilar uyushmasida mas’ul kotib, «Xalq soʻzi» gazetasida boʻlim muharriri, 1993—2002 yillarda «Oʻzbekiston ovozi» va «Golos Uzbekistana» gazetalarining Bosh muharriri vazifalarida xizmat qildi. Ayni paytda «Guliston» jurnalining Bosh muharriri. Azim Suyun butunjahon shoirlar kongressi aʼzosi. A. Suyun. Sarbadorlar.. Azim Suyun sheʼrlari, sheʼriy turkumlari va kitoblari turk, ingliz, arab, rus, qozoq, tojik, qirgʻiz, turkman, qoraqalpoq, tuva va boshqa tillarda chop etilgan. Azim Suyunning «Sarbadorlar» tragediyasi, «Zamin taqdiri», «Oʻzbekiston», «Bir tomchi suv dengizga aylangan kecha va yoki imorat» kabi dostonlari mashhur. Azim Suyun keng qamrovli dramaturg, haqsoʻz publitsist sifatida ham tanilgan. Erkin Aʼzam. Erkin Aʼzam 1950 yil 10 avgustda togʻli Boysunda tugʻildi. 1972 yil Toshkent Davlat universiteti (xozir Oʻzbekiston Milliy Universiteti)ning jurnalistika fakultetini tamomladi. Respublika radiosida muharrir, «Guliston» va «Yoshlik» jurnallarida boʻlim muharriri, Gʻafur Gʻulom nomidagi Adabiyot va Sanat nashriyotida tahririyat mudiri boʻldi. 1992—1994 yillarda Oʻzbekiston milliy axborot agentligida bosh direktori oʻrinbosari. 1995 yildan «Tafakkur» jurnali bosh muharriri I, II chaqiriq Oʻzbekiston Oliy Majlisi deputati. «Chiroqlar oʻchmagan kecha» (1977), «Otoyining tutilgan yili» (1981), «Olam yam-yashil» (1984), «Javob» (1986), «Bayramdan boshqa kunlar» (1988), «Mir v tsvetax» (1999), «Pakananing oshiq koʻngli» (2001), «Kechikayotgan odam» (2002) toʻplamlari muallifi. Yozuvchi asarlari asosida «Chantrimore», «Riyoda», «Dilxiroj» filmlari suratga olingan. Asarlarini ruhan birlashtirib turadigan jihat-insoniy erk, xar qanday zoʻravonlikka munsabat masalasidir. Boshbekov, Sharof. Sharof Boshbekov Samarqand viloyati Bulungʻur tumanidagi Gʻubir qishlogʻida 1951 yil 4 yanvarda tugʻildi. 1974 yili Sanʼat institutining musiqali aktyorlik boʻlimini tugatdi. Toshkentdagi «Muqimiy» musiqali teatrida, Gulistondagi teatrda aktyor sifatida faoliyat koʻrsatdi. Oʻzbekiston Yozuvchilar uyushmasida (1983—1985) Oʻzbekiston Milliy teatrida (1986—1987) adabiy xodim boʻldi. Uning «Taqdir eshigi», «Eski shahar Gavroshlari», «Temir xotin» kabi asarlari teatrlar repertuarlaridan munosib oʻrin egallagan. Inchunin, «Temir xotin» komediyasi sobiq ittifoq respublikalarining barchasida sahnalashtirilgan. U kino sohasida ham ijod qildi. Uning stsenariylari asosida «Yuzsiz», «Tilla bola», «Temir xotin», «Ma'ruf va Sharif», «Masxaraboz» kabi filmlar suratga olingan. Ayniqsa, «Charxpalak» teleseriali mashhur boʻldi. Sh. Boshbekov dramaturgiyasining kuchi (sehri) asar syujetida emas, gʻaroyib xarakterlar va tilidadir. «Temir xotin» asari uchun dramaturg Oʻzbekiston Respublikasi davlat mukofotiga sazovor boʻldi. Oʻzbek kino sanʼati rivojiga qoʻshgan hissasi uchun «Oʻzbekistonda xizmat koʻrsatgan madaniyat xodimi» unvoniga loyiq koʻrildi (1999 yil). 2001 yilda «Mehnat shuhrati» ordeni bilan taqdirlandi. Asari. Lekin onsini emgur (Maruf va Sharif) senariysini sikib quyibdi. Xurshid Doʻstmuhammad. Yozuvchi Xurshid Doʻstmuhammad (Xurshid Doʻstmuhammedov) 1951yilda Toshkent shahrida tugʻlgan. Oʻrta maktabni, Toshkent Davlat universiteti (hozirgi OʻzMU) Jurnalistika fakultetini tamomlagan (1968—1973). Filologiya fanlari nomzodi «Fan va turmush» jurnalida boʻlim muharriri (1973—1984), «Yosh kuch» jurnalida boʻlim muharriri, bosh muharrir oʻrinbosari, bosh muharrir (1986—1995) boʻlib ishlagan. «Hurriyat» mustaqil gazetasiga bosh muharrir (1997—2002). Oʻzbekiston Ommaviy axborot vositalarini demokratlashtirish va qoʻllab-quvvatlash ijtimoiy-siyosiy jamgʻarmasi hamrosi. (1997 yildan hozirgi kungacha). «Oʻzbekiston matbuoti» jurnali bosh muharriri (2002 yildan hozirgacha) 1980 yildan buyon matbuotda hikoya va qissalari, romani, ocherk, badia, adabiyotshunoslikka oid maqollari bilan qatnashadi. Uning «Hovli etagidagi uy» qissa va hikoyalari (1989), «Jajman» qissa va hikoyalari (1995), «Qazo boʻlgan namoz» (1996), tarixiy hikoyalari,"Hijronim mingdir mening"(2000) qissa va hikoyalari, «Bozor» (2000) romani, Hamid Aʼlamovning aytolmagan gaplari"(2002) xotira-badiasi chop etilgan. Adib oʻz qahramonlarining ruhiy holatlarini, fikriy izlanishlarini tahlil etishga, uning eng intim qatlamlarini tasvirlashga intiladi. Psihologik tasvirga moyilligi F. Dostoevskiy, F. Kafka, F. Ryunoske, G. Markes singari jahon adabiyoti namoyandalari uslubidan taʼsirlanganini koʻrsatadi. Koʻchimov, Abdusaid. Abdusaid Koʻchimov Shoir, adib Abdusaid Koʻchimov 1951 yil 15 mayda Samarqandning Urgut tumanida tugilgan. Tumandagi 37- maktabni (1967), Toshkent Davlat pedagogika institutini ozbek tili va adabiyoti fakultetini tugatgan (1968—1972). Mehnat faoliyatini «Lenin uchquni» gazetasida ishlashdan boshlahgan. Ijodida ham bolalar dunyosi, bolalik saltanati ajoyibotlari yetakchilik qila boshladi. 1984—1991 yillarda «Sharq yulduzi» jurnalida maʼsul kotib, «Lenin uchquni»da bosh muharrir boʻldi. 1991—1997 yillarda Oʻzbekiston Yozuvchilar uyushmasida kotib, Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasida boʻlim mudiri, Oʻzbekiston teleradiokompaniyasida rais oʻrinbosari, Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti Devonida Ahborot markazi rahbari vazifalarida faoliyat koʻrsatdi. 1997 yildan buyon Oʻzbekiston teleradiokompaniyasi Raisi vazifasini bajarmoqda. Ilk kitobi- «Kashfiyotchi bolalar» 1975 yilda chop etildi. Shundan soʻng uning «Halqa», «Qiyofa», «Mening yulduzim», «Umid darahtlari», «Chanoq», «Ikki bahor» kabi sheʼriy va nasriy kitoblari nashr qilindi. «Baland tog’lar» (2002)saylanma kitobiga yozuvchining qissalari, dostonlari, sheʼrlari kiritilgan. A. Koʻchimov Halqaro YUNESKO mukofoti, Gʻafur Gʻulom nomidagi mukofot bilan taqdirlangan. Abdusaid Koʻchimov tomonidan bolalar hayoti muammolari badiiy tahlil qilinadi. Unga «Oʻzbekistonda xizmat koʻrsatgan jurnalist» unvoni, «Shuhrat» medali, «Mehnat shuhrati» ordeni berilgan. A. Koʻchimov 1990 yildan hozirgi kungacha Oʻzbekiston Oliy Soveti, Oʻzbekiston Oliy Majlisi deputati. Oilali. Uch farzandi bor. Yusuf, Muhammad. Muhammad Yusuf (1954—2001) — Oʻzbek shoiri. __TOC__ Hayoti. 1954 yil 26 aprelda Andijonning Marhamat tumanida tugʻildi. Toshkentdagi rus tili va adabiyoti institutini tamomladi (1978). Respublika kitobsevarlar jamiyatida (1978—1980), «Toshkent oqshomi» gazetasida (1980—1986), Adabiyot va sanʼat nashriyotida, «O`zbekiston ovozi» gazetasida (1986—1993) ishladi. Umrining oxirgi 4-5 yilida Oʻzbekiston Yozuvchilar uyushmasining kotibi boʻldi. U «Tanish teraklar» (1985), «Bulbulga bir gapim bor» (1987), «Iltijo» (1988), «Uyqudagi qiz» (1989), «Halima enam allalari» (1989), «Ishq kemasi» (1990), «Ko`nglimdagi yor» (1991), «Bevafo ko`p ekan» (1991), «Erka kiyik» (1992), «Yolg`onchi yor» (1994), «Osmonimga olib ketaman» (1998) toʻplamlarining muallifi. 1998 yilda unga «O`zbekiston xalq shoiri» unvoni berildi. U II chaqiriq Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisiga deputat qilib saylandi. 2001 yilda «Saylanma» asarlari chop etildi. M. Yusuf sheʼrning qoʻshiqqa aylanishi, yuksak parvoz qilishini koʻrsata oldi. Shoir sheʼrlaridagi har bir soʻzda qanoat, parvozga shaylik bor. Ulugʻvor muhabbat, oʻtalmagan burch, qadrlanmagan sevgi armoni, Yurtga oʻgʻillik sadoqati — shoir sheʼrlari asosini belgilaydi. M. Yusuf 2001 yil 29 iyulda vafot etdi, tugʻilgan qishlogʻidagi qabristonga dafn etildi. Sultonov, Hayriddin. Hayriddin Sultonov Toshkent viloyati Qibray tumanidagi Tuzel qishlogʻida 1956 yil 18 yanvarda tugʻilgan. 1973 yilda Parkentdagi maktabni tugatgach, ToshDU (hozirgi OʻzMU)ning jurnalistika fakultetiga oʻqishga kirdi (1972). U «Guliston» (1974—1980), «Yoshlik» (1982—1985) jurnallarida, Adabiyot va sanʼat nashriyotida (1980—1982, 1985—1993) faoliyat koʻrsatdi. H. Sultonov. Quyosh barchaga barobar.. 1993 yildan boshlab Oʻzbekiston Respublikasi Presidenti devonida mas’ul vazifada ishlab keladi. Uning «Quyosh barchaga barobar» (1980), «Bir oqshom ertagi» (1985), «Onamning yurti» (1987), «Umr esa oʻtmoqda» (1988), «Boburning tushlari» (1993) nasriy toʻplamlari kitobxonlarga maʼqul boʻlgan. Uning «Saodat sohili» (1981) qissasi, «Boburiynoma» — yangi oʻzbek nasridagi oʻziga xos maʼrifiy roman. Uni badiiylikka oʻralgan qiyosiy-ilmiy tahliliy asar deyish joiz. H. Sultonov. Boburiynoma.. Bobur 15 asrda yurtlardan yurtlarga qurol, askarlar bilan oʻtgan. Xayriddin Sultonov 20 asrda Bobur yurgan yoʻllardan yurdi. Kitobxon beixtiyor besh asr davomida odamlar tabiatida, ruhiyatida roʻy bergan oʻzgarishlarni qiyoslay boshlaydi. «Boburiynoma»ning qimmatli tomonlaridan biri inson tabiatidagi azaliy xususiyatlarning, insonlararo munosabatlarning kam oʻzgarishidir. X. Sultonov «Changak», «Moziydan bir sahifa», «Mehrobdan chayon», «Yozning yodgori», «Tushlarimda koʻraman seni» stsenariylar muallifi. U Abdulla Qodiriy ijodi, asarlari haqida bir qancha badialar yaratgan. Siddiqiy, Saidahmad. Milliy uyg`onish davrining yirik vakillaridan biri, shoir. Saidahmad Siddiqiy — Ajziy 1864-yil Samarqand viloyatining Jomboy tumani Halvoyi qishlog`ida hunarmand oilasida tavallud topdi. Yoshligida otasi vafot etib,'bobosi qo`lida voyaga yetdi. Yangasi qo`lida savod chiqardi. Keyin Samarqand va Buxoro madrasalarida tahsilni davom ettirdi. Sharq klassik adabiyotini qunt bilan о'rganadi, arab, fors, ozarbayjon va keyinchalik rus tilini о'zlashtiradi. 1880-yillardan о'zi ham ап'anaviy usuldagi she'rlar mashq qila boshladi. Biroq zamonasining buyuk kishilaridan biri sifatida е'tirof etilishiga uning ma'rifatchilik faoliyati ча ijodi sababdir. 1901-yil haj safariga otlanadi. Bir qator Sharq mamlakatlarida bо'lib, islom dunyosidagi yangiliklar bilan tanishadi, bir necha muddat Jiddada Rusiya elchixonasida tilmochlik qiladi. So`ng Moskva, Peterburg shaharlarini aylanib, Tiflisga о'tadi. Nihoyat Samarqandga qaytib, 1903-yil Halvoyi qishlog`ida yangi maktab ochadi. Shoir keyingi butun hayotini ana shu muqaddas ishga sarf etdi. 0'zi ochgan maktabda tabiiy fanlar, arab hamda rus tillaridan saboq berdi, darsliklar tuzdi. Siddiqiy vaqtli matbuot nashrlarida ham faol ishtirok etdi. Vatan, ilm-ma'rifatga bag`ishlangan maqolalari bilan Qozon, Orenburg va Kavkazdagi nashrlarda ham qatnashdi. 1914-yili о'z tashabbusi bilan "Zarafshon" nomli kutubxona ochdi. 1910-yillarda shoir "Ayn ul-adab" ("Adab ko`zi") vа "Ganjinayi hikmat" ("Hikmatlar xazinasi") nomli o`zbek va tojik tillaridagi ikki she'riy to`plamini hamda "Mir'oti ibrat" ("Ibrat oynasi"), "Anjumani arvoh" ("Ruhlar yig`ini") nomli dostonlarini yaratdi. Siddiqiy 1917-yili "Ittifoq" tashkiloti tomonidan shahar dumasiga vakil qilib saylandi. Samarqand musulmon sho`rosining rais muovini, viloyat adliya noziri Ьо'lib ishlaydi. Lekin u 1921-yildan barcha rasmiy ishlardan voz kechib, qishlog`ida, о'zi ochgan maktabda muallimlikni davom ettiradi. 1926-yili qattiq kasallanib, 1927-yilning iyul oyida Samarqandda vafot etadi. Shakuriy, Abduqodir. Ma'rifatparvar, pedagog Abduqodir Shakuriy 1875-yilda Samarqandning Rajabamin qishlog`ida bog`bon oila sida tug`ildi. Shakuriy eski usuldagi maktabni tamomlaganidan keyin Samarqand shahridagi madrasaga о'qishga kirdi. Shukuriy rus gimnaziyasiga borib, uning ichki tartib qoidalari va о'qitish usullari bilan tanishadi. Shundan muallimda о'z xalqining bolalari uchun ham shu tartibdagi yangi maktab tashkil qilish orzusi qilardi. Abduqodir Shakuriy Samarqand gimnaziyasida ko`rgan va о'zi orzu qilgan yangi о'qitish usullari Rossiya joylarida yashagan boshqa turkiy xalqlarda ham mavjudligini gazetalardan bilib oladi. Shakuriy do`stlari yordamida Qo`qon shahriga boradi va u yerda yangi maktabdagi о'qitish usullari l ishadi. Samarqandga qaytib kelgach, о'z qishlog`i Rajabaminda 1901-yilning kuzida birinchi yangi usu] ktabni tashkil qiladi. Shakuriy maktabining shuhrati keng tarqala boshladi, 0'rta Osiyodagi boshqa maktablarga kishilar qatini jalb etdi. Shakuriy faqat о'qituvchilik qilish bilangina cheklanib qolmagan, U о'z maktabi uchun darsliklar uchun о'z mablag`lari hisobiga nashr qildirgan. Masalan, uning "Rahnamoyi savod" ("Savod chiqi llanmasi") deb atalgan kitobi shu tariqa chop etilgan. Shakuriy dastlab qizlar uchun ham yangi usuldagi maktab tashkil qilgan. Unda о'zi rahbarligida raf allimalik qilgan. Keyinchalik о'g`il va qiz bolalar guruhini birlashtirib о'qita boshlagan. 1921-yilda Samarqand shahridagi 13-maktabga mudir qilib tayinlanadi. U bolalarni tarbiyalash, о'qitishga g`ayrat bilan kirishdi, ko`р yillar davomida shu maktabning mudiri hamda ona tili va adabiyot о'qituvchilarida ishladi. 1925-yilda А.Shakuriyning tashabbusi bilan qishloq aholisi о'z mablag`lari hisobiga to`rt sinfli yangi nu ib ishga tushiradi. Amir Temur Muzeyi. 1996 yil 18 oktyabr Toshkentda Temuriylar tarixi davlat muzeyi ochildi. Toshkent Teleminorasi. Toshkent Teleminorasi O'rta Osiyodagi eng baland binodir. Uning balandligi 375 metrdir.Teleminora 1978 dan boshlab, 6 yil davomida qurib bitilgan.1985 yilning 15 yanvarida ishga tushirilgan. Minora qo'llanishi. Toshkent teleminorasining asosiy vazifalari tele- va radiouzatuvdir. Signal Toshkent shahri, Toshkent viloyati, qisman Sirdaryo viloyati hamda Qozog'iston janubiga uzatiladi. Bundan tashqari gidrometeorlogiya xizmati ham o'taladi. Kush-Begi. Said Abdul Akhad-xonning Ishki Ishlar Vaziri. Chorboq suv ombori. Chorboq suv ombori Toshkent viloyatini suv va gidroenergiya bilan taʼminlovchi irrigatsion inshootdir. Muhammadsharif So'fizoda. Muhammadsharif So’fizoda 1869 yilning 29 yanvarida Namangan viloyati, Chust Otasi Egamberdi So’fi pichoqchilik, charx tortish ishlari bilan mashg’ul bo’lgan. Onasi Zaynab xola xohishiga ko’ra u qo’shnisi Manzura otindan xat-savod o’rganadi, eski maktablarda ta’lim oladi. U Hofiz, Bedil, Alisher Navoiy, Muqimiy va Furqat kabi allomalar ijodini chuqur o’zlashtirib, she’rlar mashq qila boshlaydi. Turkistonda chiqadigan «Turkiston viloyatining gazeti» kabi Qozon, Orenburg va Boqchasaroyda chiqadigan ro’znoma, oynomalar bilan qiziqadi. Boku va Tiflisda chop etilgan ozor tilidagi 1893—1898 yillarda u Qo’qonda yashab, Muqimiy, Furqat ta’sirida «Vahshiy» taxallusi bilan hajviy asarlar yaratadi. Ayniqsa, uning «Dakaning», «Bedanang», “Ayting bu so’zimni”, «O’pay», «Beg’ubor dardu olam» kabi hajviy va lirik g’azallari e’tiborga loyiq edi. Biroq hali Muqimiy hajviyasi zarbidan qutulib ulgurmagan zamona hokimlari yosh Muhammadsharifning keskin tanqidiga qarshi hujum boshlaydilar. Oqibatda u 1899 yili Qo’qondan Chustga qaytib keladi. Ikki yil o’tgach, uni amir-amaldorlar «ul beadab va bad aslni» dahriylikda ayblab, qatl etishga hukm chiqaradilar. O’zining yozishicha, «so’ng Chustdan qochib, Mir viloyatiga tafakkur qilib, muddati 14 yil har mamlakatda yurub» («Turkiston viloyatining gazeti», 1914, 10-son) umr kechiradi. Xuddi shu 1900—1914 yillar So’fizoda dunyoqarashida muhim bosqich hisoblanadi. Avval Bokuga borib, Jalil Dulizoda, Sobir Tohirzoda, Muhammad Hodiy kabi ozarbayjon adabiyotining taraqqiyparvar vakillari bilan tanishadi. So’ng Arabiston shaharlari, Hindiston va Turkiya mamlakatlarida oddiy mehnatkash xalq hayotini ko’radi. 1910-1913 yillarda Qo’ng’irotda muallimlik qiladi, ma’rifatparvarlik ruhidagi she’rlarini yozib, Boku va Orenburgda chiqadigan ro’znoma va oynomalarda tez-tez ko’rina boshlaydi. Ayniqsa, uning mahoratidan darak beruvchi «O’zbek xonimiga», «Xonimlar isminda», «Vatan», «Muslimalar» asarlari e’tiborli edi. 1913 yilda Chustga qaytib kelib, yetim maktablari ochadi va unda muallimlik qiladi. Dunyoviy fanlarni yengil va yangi usulda o’rgatishga bel bog’laydi. Ayni chog’da ayrim shariat peshvolarini, boy-amaldorlarni o’tkir hajviy tig’ bilan savalaydi. Bunga chiday olmagan hokim sinf vakillari uni halok etish payiga tushadilar. Buni sezgan shoir So’fizoda 1915 yili yana xorijiy mamlakatlarga ketishga majbur bo’ladi. Lekin quva olmas suxanimni dahanimdan, — deb, e’tiqodi, irodasini yana bir bor tiklab oladi. Bu safar davomida u Hindistonda, so’ng Afg’onistonda o’qituvchilik bilan mashg’ul bo’ladi. 1918 yilda Afg’oniston maorif vazirining o’rinbosari sifatida Turkistonga afg’on vakolatxonasining tilmochi bo’lib tayinlanadi. 1918 yil so’ngida u afg’on arboblari bilan O’zbekistonga qaytib keladi va shu Yana munofiqlar qarshiligiga uchrab, olti oyga qamaladi. So’fizoda butun umr qiyinchiliklar ko’rsa ham, o’z xalqiga xizmat etishdan zarracha to’xtamadi. Uning asarlari «Qizil O’zbekiston», «Mushtum», «Farg’ona» kabi ro’znoma va oynomalarda tez-tez 1925 yil 13 avgustda «Farg’ona» gazetasida «Xushchaqchaq qalamlar» sarlavhasi ostida uning bir qator hajviy she’rlari bosildi. Uning «Haqiqatdan ko’z yumganlar», «Qalaysizlar?, «Saylovga» kabi she’rlarida o’sha suronli yillar tahlikalari ustida mulohaza yuritiladi. 1934 yilga kelib, «Bayram nashidalari» nomli dostoni nashr etiladi. Unga o’zbek adabiyoti oldidagi xizmatlari uchun Hamza Hakimzoda Niyoziy bilan bir qatorda 1926 yil 27 fevralda O’zbekiston xalq shoiri degan yuksak unvon beriladi. U 1937 yilda Kosovo. Kosovo (alb. "Kosova" / "Kosovë", serb. "Косово" / "Kosovo", turk. "Kosova") Bolqonlardagi Serbiyadan bir taraflama mustaqillik eʼlon qilgan (2008-yil 17 fevralda) hududdir. Poytaxti - Prishtina. Mustaqilligi bahs ostidadir. Oʻzbekiston bu borada BMT qarorini kutmoqda. Oʻzbekiston Liberal Demokratik Partiyasi. TADBIRKORLAR VA ISHBILARMONLAR HARAKATI – O’ZBEKISTON LIBERAL DEMOKRATIK PARTIYASI (O’ZLIDEP) Tashkil topgan sanasi: 2003, 15 noyabr Partiya shiori: Ishbilarmon, mardlik va shijoat sohibi, azmi qat’iy tadbirkor va hushyor bir kishi ming-minglab tadbirsiz loqayd kishilardan yahshidir. Partiya a’zolari soni: 141 818 (2004 yil 12 dekabr holatiga ko’ra) Partiya yetakchisi: Maxamatjon Ahmedovich Ahmedjanov 1955 yilda Farg’ona viloyating Quva tumanida tug’ilgan. Ma’lumoti oliy, iqtisodchi. 2004 yildan UzLiDeP a’zosi. 2004 yilning may oyida Tadbirkorlar va ishbilarmonlar harakati –O’zbekiston Liberal – Demokratik partiyasi Siyosiy Kengashi Ijroiya qo’mitasining raisi etib saylangan. Oilali, uch nafar farzand otasi. Partiya nomidan ikkinchi chaqiriq O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisida faoliyat ko’rsatayotgan deputatlar soni: mavjud emas 2004 yil Oliy Majlisning Quyi palatasi saylovlariga partiyadan qo’yilgan nomzodlar soni: 119 nafar Partiyaning yuridik manzili: Toshkent 700015, Mirobod tumani, Nukus ko’chsai -73 A uy. Ilbars I. Ilbars I - Xorazm xoni (1511 — 1525) Sulton Xadji I. Sulton Xadji I - Xorazm xoni (1525 — 1527) Xassan Kuli. Xassan Kuli - Xorazm xoni (1527 — 1530). Sufyan. Sufyan - Xorazm xoni (1530 — 1531). Budjunga. Budjunga - Xorazm xoni (1531 — 1533). Avanak. Avanak (1533 — 1534) - Xorazm xoni. Kol. Kol - Xorazm xoni (1534 — 1540). Agatay. Agatay - Xorazm xoni (1540 — 1546). Dost I. Dost I - Xorazm xoni (1546 — 1558). Xadji Muhammad I. Xadji Muhammad I - Xorazm xoni (1558 — 1603). Arab Mohammad I. Arab Mohammad I - Xorazm xoni (1603 — 1622). Ilbars II. Arab Mohammad I - Xorazm xoni (1603 — 1622). Isfandiyar I. Isfandiyar I - Xorazm xoni (1623 — 1642). Said Mohammad. Said Mohammad - Xorazm xoni (1642 — 1643). Nodir Mohammad. Nodir Mohammad - Xorazm xoni (1643 — 1645). Abul Gazi I. Abul Gazi I - Xorazm xoni (1645 — 1663). Anusha. Anusha - Xorazm xoni (1663 — 1686). Xudoyda. Xudoyda - Xorazm xoni (1686 — 1689). Ereng I. Ereng I - Xorazm xoni (1689 — 1694). Juchi. Juchi - Xorazm xoni (1694 — 1695). Kuli Mohammad. Kuli Mohammad - Xorazm xoni (1695 — 1697). Shoh Niyaz. Shoh Niyaz - Xorazm xoni (1697 — 1701). Musa. Musa - Xorazm xoni (1701 — 1703). Arab Mohammad II. Arab Mohammad II - Xorazm xoni (1703). Xadji Mohammad II. Xadji Mohammad II - Xorazm xoni (1703 — 1714). Ediger. Ediger - Xorazm xoni (1714). Ereng II. Ereng II - Xorazm xoni (1714 — 1715). Shir Gazi. Shir Gazi - Xorazm xoni (1715 — 1728). Ilbars III. Ilbars III - Xorazm xoni (1728 — 1741). Abu Mohammad. Abu Mohammad - Xorazm xoni (1741 — 1742). Abul Gazi II. Abul Gazi II - Xorazm xoni (1742 — 1745). Gerip I. Gerip I - Xorazm xoni (1745 — 1750). Abdulla Qaraboy. Abdulla Qaraboy - Xorazm xoni (1750 — 1753). Timur Gazi. Timur Gazi - Xorazm xoni (1753 — 1764). Gerip II. Gerip II - Xorazm xoni (1764 — 1791). Abul Gazi III. Abul Gazi III - Xorazm xoni (1791 — 1804 va 1806). Iltazar Inak. Iltazar Inak - Xorazm xoni (1804 — 1806). Mohammad Raxim I. Mohammad Raxim I - Xorazm xoni (1806 — 1825). Allakuli. Allakuli - Xorazm xoni (1825 — 1842). Raxim Kuli. Raxim Kuli - Xorazm xoni (1842 — 1846). Mohammad Amin. Mohammad Amin - Xorazm xoni (1846 — 1855). Abdulla. Abdulla - Xorazm xoni (1855). Kutlug Mohammad. Kutlug Mohammad - Xorazm xoni (1855 — 1856). Mohammad. Mohammad - Xorazm xoni (1856 — 1864). Mohammad Raxim II. Mohammad Raxim II - Xorazm xoni (1864 — 1910). Isfandiyar II. Isfandiyar II - Xorazm xoni (1910 — 1918). Said Abdulla. Said Abdulla - Xorazm xoni (1918 — 1920). Abdulxayr. Abdulxayr - Buxoro xoni (1428 — 1468). Shayboniylar sulolasidan hukmdor (1428 - 1468). Ubaydalla I (Shayboniy). Ubaydalla I - Buxoro xoni (1512 — 1539). Abdulla I. Abdulla I - Buxoro xoni (1539 — 1540). Abdullatif. Abdullatif - Buxoro xoni (1540 — 1552). Shohruh I. Shohruh I - Qo`qon xoni (???? — 1694). Rustam Hoji Sulton. Rustam Hoji Sulton - Qo`qon xoni (1694 — ????) Ashurkul. Ashurkul - Qo`qon xoni (???? — ????) Shohruh II. Shohruh II - Qo`qon xoni (1710 — 1721) Abdurrahmon. Abdurrahmon - Qo`qon xoni (1721 — 1739) Abd al-Kerim. Abd al-Kerim - Qo`qon xoni (1739 — 1759) Erdeni. Erdeni - Qo`qon xoni (1759 — 1770) Suleymon. Suleymon - Qo`qon xoni (1770) Shohruh III. Shohruh III - Qo`qon xoni (1770) Narbuta. Narbuta - Qo`qon xoni (1770 — 1800) Olim (xon). Olim - Qo`qon xoni (1800 — 1809) Mohammad Umar. Mohammad Umar - Qo`qon xoni (1809 — 1822) Mohammad Ali. Mohammad Ali - Qo`qon xoni (1822 — 1841) Sher Ali. Sher Ali - Qo`qon xoni (1842 — 1845) Murod I. Murod I - Qo`qon xoni (1845) Xudoyor I. Xudoyor I - Qo`qon xoni (1845 — 1852) Xudoyor II. Xudoyor II - Qo`qon xoni (1853 — 1858) Mohammad Malla. Mohammad Malla - Qo`qon xoni (1858 — 1862) Murod II. Murod II - Qo`qon xoni (1862) Xudoyor III. Xudoyor III - Qo`qon xoni (1862 — 1863) Mohammad Sulton. Mohammad Sulton - Qo`qon xoni (1863 — 1866) Xudoyor IV. Xudoyor IV - Qo`qon xoni (1866 — 1875) Nasir ad-Din. Nasir ad-Din - Qo`qon xoni (1875) Mohammad Polad-boy. Mohammad Polad-boy - Qo`qon xoni (1875) Navruz Axmed. Navruz Axmed - Buxoro xoni (1552 — 1556) Abdulla II. Abdulla II - Buxoro xoni (1556 — 1557) Abdulmumin (Shayboniy). Abdul-Maymun - Buxoro xoni (1598) Pir Mohammad II. Pir Mohammad II - Buxoro xoni (1598) Baki Muhammad. Baki Muhammad - Buxoro xoni (1598 — 1605) Vali Muhammad. Vali Muhammad - Buxoro xoni (1605 — 1608) Imom Quli. Imom Quli - Buxoro xoni (1608 — 1650) Nodir Muhammad. Nadir Mohammad - Buxoro xoni (1640 — 1647) Abdul Aziz. Abdul Aziz - Buxoro xoni (1645 — 1680) Subxon Quli. Subxon Quli - Buxoro xoni (1680 — 1702) Ubaydulla I (Ashtarxoniy). Ubaydulla II - Buxoro xoni (1702 — 1705) Ubaydulla II (Ashtarxoniy). Ubaydulla II - Buxoro xoni (1702 — 1711) Abul Faid. Abul Faid - Buxoro xoni (1711 — 1747) Mohammad Raxim (Mong`iy). Mohammad Raxim - Buxoro xoni (1752 — 1754) Daniyal-bey Atalik (Mong`iy). Daniyal-bey Atalik - Buxoro xoni (1754 — 1770) Abul Gazi. Abul Gazi - Buxoro xoni (1758 — 1785) Amir Shohmurod. Shohmurod ibn Doniyolbiy - mang'itlar sulolasidan bo'lgan Buxoro amiri (1785 — 1800-yillar). Yoshligidan xudojo'y, porso bo‘lib o‘sgan. Madrasani bitirib darvishlik suluki soliqlaridan biriga aylanadi. Shuning uchun xalq uni hurmat bilan “amiri ma`sum” (begunoh amir) deb ataydi. Shohmurod darvishona hayot kechirar edi. Pichoqqa qin yasab sotib, shu orqali ro‘zg‘or tebratgan. Uning xalq orasida obro‘si katta bo‘lganligi uchun Doniyolbiy uni o‘ziga valiahd etib tayinlashga majbur bo‘lgan. O‘n ikki nafar ukalaridan birortasi ham Shohmurodni yoqtirmas edi. Amirlik taxtiga chiqqach (1785), ukalarining har biriga bittadan viloyat hokimligini topshiradi. Hokimiyat tepasiga kelgach, zolim qushbegi va qozikalon Nizomiddinni qatl ettiradi. Harbiy ishlar, qozilik ishlarini shariat qonunlari asosida tashkil qiladi. Hokimiyat boshqarish tartiblarini isloh qilib, siyosiy tarqoqlikka barham beradi. Shohmurod o‘z faoliyatida ommaga tayanib ish tutgan. Adolat tamoyillariga qattiq amal qildi. O‘zi ham nihoyatda kamtarin hayot kechirgan. Jumladan, bir yilda bir olacha chopon, bir bo‘z ko‘ylak kiygan. Boshiga olti gazli bo‘z salla, oyog‘iga echki terisidan tikilgan saxtiyon mahsi hamda kovush kiygan. Marv yaqinida Islomobod shahrini qurdirgan. XVIII asrning 20-yillarida boshlangan o‘zaro kurashlar natijasida Samarqand talangan, vayrona holiga tushib qolgan edi. Amir Shohmurod esa ko‘plab quruvchi, koshinpaz va naqqosh ustalarni tevarak atrofdan olib keltirib, Samarqand shahrini qayta tiklashni buyurdi. Qayta qurilajak shahar tarhini Amir Shohmurodning o‘zi chizib bergan. Amir Shohmurod bundan tashqari, G‘uzor tumanida madrasa va masjid qurdirgan. Shahar markazida olti qirrali Chorsu qurilib, “Toqi musaddas” deb atalgan. Samarqandning har bir madrasasiga imom, muazzin, mudarrislarni Shohmurodning o‘zi tayinlagan. Talabalar va mudarrislarning maoshi uchun vaqf yerlari va mulklar ajratgan.Amir Shohmurod ba‘zi islohatlar o‘tkazib davlatni mustahkamlashga erishdi: Boj va xirojdan boshqa barcha soliqlarni kamaytirdi. Otasi Doniyolbiy davrida joriy etilgan turli soliqlarni bekor qilgan. Rais mansabini va qo‘shin tarkibida qozi askarlavozimini joriy qildi. Otasi davrida qisqartirilgan vaqf yerlari miqdorini oshirdi.Bu bilan islom ruhoniylari e‘tiborini qozondi. Mamlakat iqtisodini yo‘lga qo‘yishda Shohmurod o‘tkazgan pul islohati muhim ahamiyat kesb etdi: Shohmurod sof kumushdan tanga zarb qilishni buyurdi. Kimning kumushi(nuqrasi) bo‘lsa, zarbxonaga topshirib, evaziga yangi tangalar – pul olishi mumkin edi.ilgari zarb qilingan tangalar bekor qilindi. Yangi pul tijorat ishlari rivojiga yo‘l ochib berdi. Barcha viloyatlarga yangi hokimlar tayin qildi, har shahar va qishloqqa qozi tayinladi. Bu bilan hokimlar o‘z boshimchaligiga barham berdi. Shohmurodning o‘zi qozilarga dastur bo‘ladigan fiqh haqida “Ayn ul-hikmat” nomli risola yozdi va ilgari surulgan qoidalarni barcha viloyatlarga joriy qildi. Shohmurod joriy qilgan qonun bo‘yicha kim mol-mulkka xiyonat qilsa jamiyatdagi martabasidan qat‘i nazar qattiq jazoga tortilishi lozim edi. Bu tadbir xalq manfaatlariga tajovuzning oldini oldi. Shariat qonunlarini amalga tadbiq etish maqsadida raislik (muhtasib) mansabini joriy qildi. Markaziy hokimiyatning mustahkamlanishini karvon yo‘llarining xatarsizligini ta`minladi. Pul islohoti esa tijorat ravnaqiga sabab bo‘ldi. Zarafshon vodiysi, Amudaryo havzasi va Qashqadaryo vohasi qadimgidek obod bo‘ldi. Davlat mablag‘i hisobidan anhorlar chiqarilib, tashlandiq yerlar obod etildi. Natijada, davlat xazinasida tushum ko‘paydi. Amir Shohmurod 1789-1790-yillari Marvda o‘z hokimiyatini o‘rnatib, marvliklarning bir necha o‘n minglik kishini Samarqand va Buxoroga ko‘chirtiradi. Shundan so‘ng, eskidan Samarqand yoki Buxoro (ya`ni poytaxt ma`nosida) izmida bo‘lib kelgan Balx, Maymana, Andxud kabi viloyatlarni ham qaytarib olish payiga tushadi. Ammo bu oson emas edi. Zero, 1747-yildan boshlab Balx, Badaxshon, Andxud, Maymana, Sharqiy Seiston, Balujiston, Sind, Kashmir, Panjob kabi viloyatlarni o‘z tasarrufiga olgan Afg‘oniston hududida tashkil topgan durroniylar sulolasi namoyondasi Temurshoh ham bo‘sh keladiganlardan emas edi. Xullas o‘zaro kurashlar qattiq bo‘lsada sezilarli natija chiqmagan. Buxoro xonligini birlashtirish va markazlashtirish uchun kurashni davom ettirgan. Mang‘itlar sulolasining namoyandasi bo‘lgan Shohmurod Buxoroda (1785-yilda) xalq qo‘zg‘olonidan keyin taxtga o‘tirib, hokimiyatni o‘z qoliga olgan. Shohmurod qo‘zg‘olonni bostirish uchun Buxoro aholisiga yon berishga majbur bo‘ldi: u shahar aholisiga tantanali ravishda Tarxon yotrlig‘I topshirdi. U muoliyaviy, ma`muriy, harbiy va sud islohotlarini o‘tkazishga majbur bo‘ldi. Pul muomalasida, soliq ishida sud va ma`muriy boshqaruv ishlarida ma`lum tartib o‘rnatishda hamda savdogarlarni va hunarmand kosiblarni o‘zlarining mulklariga feodallar tomonidan qilinayotgan Taaddiylardan birmuncha qutqarish orqali davlat hokimiyatini mustahkamlashga intildi. Nomiga xon qilib ko‘tarilgan Abdulg‘ozi nomidan 1785-yilda Shohmurod tomonidan o‘tkazilgan pul islohoti ilgarigi qadri past tangalardan tashqi ko‘rinishi boshqacha bo‘lgan kichikroq va vazni kamroq bo‘lgan to‘la qimmatli kumush tangalarni chuqarishdan iborat bo‘ldi.shu bilan bir vaqtda, u bemalol tanga zarb ettirish sestemasini joriy etdi. Shohmurodning bu islohoti XVII-XVIII asrlarda pul muomalasiga ko‘p putur yetkazgan chayqovchilikka va tangalarni buzishga yo‘l qo‘ymasligi lozim edi. Shariatga to‘g‘ri kelmaydigan yorg‘u, boj, tarx, tushmol, yasoq, oliq va soliq deb ataladigan bir necha soliqlarni, shuningdek, ilgarigi xonlar hunarmandlardan olishga odatlanib qolgan o‘lponlarini va ularga yuklayotgan tekin mehnat majburiyatlarni bekor qildi.Biroq, darobmadlar kamayib ketgankigi va katta qo‘shin saqlab turish zarur bo‘lib qolganligi buni aholidan “ Jul” deb atalgan va shariatga also ta`luqli bo‘lmagan pul solig‘ini tez olib turishga majbur bo‘ldi. Shohmurod ma`muriy islohotni buxoroning oliy amaldorlari Davlatqushbegini va Nizomiddin qozikalonni o‘z qo‘li bilan qatl etishdan boshladi. So‘ngra viloyatlarning beklari va qozilari olib tashlanib, ularning o‘rniga yangi amirning hamfikrlari tayinlanadi. Xaydar (Mong`iy). Xaydar - Buxoro xoni (1799 — 1826) Xuseyn (Mong`iy). Xuseyn - Buxoro xoni (1826 — 1826) Umar (Mong`iy). Umar - Buxoro xoni (1826 — 1827) Nasr Alla (Mong`iy). Nasr Alla - Buxoro xoni (1827 — 1861) Muzaffar ad-Din (Mong`iy). Muzaffar ad-Din - Buxoro amirligning birinchi amiri (1861 — 1885) Said Alim. Said Olim - Buxoro amiri (1911 — 1919) Kaufman, Konstantin Petrovich. Konstantin Petrovich fon Kayfman nemis millatiga mansub general-gubernator.U 1867-1882 yillarda Turkistonni boshqargan.Kaufman 40-50 yillarda Kavkazda; 60-yillarda Polshada xizmat qilgan,1865 yili SHimoli-g`arbiy guberniya general-gubernatori va Valen harbiy okrugi qo`shinlari qo`mondoni etib tayinlangan.Keyinroq u Harbiy vazir bilan kelisha olmagani tufayli shimoli-g`arbiy guberniya general-gubernatori lavozimidan olib tashlangan. Chernyaev, Mixail Grigorevich. Chernyaev, Mixail Grigorevich - Turkeston general-gubernatori (25.05.1882 — 01.02.1884) Fon Rozenbax, Nikolay Ottonovich. fon Rozenbax, Nikolay Ottonovich - Turkeston general-gubernatori (01.02.1884 — 28.10.1889) Vrevskiy, Aleksandr Borisovich. Vrevskiy, Aleksandr Borisovich - Turkeston general-gubernatori (28.10.1889 — 17.03.1898) Duxovskoy, Sergey Mixaylovich. Duxovskoy, Sergey Mixaylovich - Turkeston general-gubernatori (28.03.1898 — 01.01.1901) Ivanov, Nikolay Aleksandrovich. Ivanov, Nikolay Aleksandrovich - Turkeston general-gubernatori (23.01.1901 — 18.05.1904) Tevyashev, Nikolay Nikolaevich. Tevyashev, Nikolay Nikolaevich - Turkeston general-gubernatori (22.06.1904 — 24.11.1905) Subbotich, Dean Ivanovich. Subbotich, Dean Ivanovich - Turkeston general-gubernatori (28.11.1905 — 15.08.1906) Matsievskiy, Evgeniy Osipovich. Matsievskiy, Evgeniy Osipovich - Turkeston general-gubernatori (??.??.1906 — ??.??.1906) Grodekov, Nikolay Ivanovich. Grodekov, Nikolay Ivanovich - Turkeston general-gubernatori (??.09.1906 — ??.03.1908) Mishenko, Pavel Ivanovich. Mishenko, Pavel Ivanovich - Turkeston general-gubernatori (02.05.1908 — ??.03.1909) Martson, Fyodor Vladimirovich. Martson, Fyodor Vladimirovich - Turkeston general-gubernatori (??.??.1914 — ??.??.1916) Yerofeyev, Mixail Romanovich. Erofeev, Mixail Romanovich - Turkeston general-gubernatori (??.??.1916 — ??.??.1916) Kuropatkin, Aleksey Nikolayevich. Kuropatkin, Aleksey Nikolayevich - Turkiston general-gubernatori (17.03.1848 — 16.01.1925) Samsonov, Aleksandr Vasilevich. Samsonov, Aleksandr Vasilevich - Turkeston general-gubernatori (17.03.1909 — ??.??.1910 va ??.??.1911 — ??.??.1914) Pokotilo, Vasiliy Ivanovich. Pokotilo, Vasiliy Ivanovich - Turkeston general-gubernatori (??.??.1910 — ??.??.1911) O`zbekiston Milliy Ensiklopеdiyasi 10-jildi. 10-JILDI HAQIDA. O‘zbеkiston milliy ensiklopеdiyasining 10-jildi “Sharq” maqolasi bilan boshlanib, “Qizilqum” maqolasi bilan tugaydi, ya’ni “Sh” harfining asosiy qismi, “E”, “Yu”, “Ya”, “O‘” harflari va “Q” harfining boshlang‘ich qismidagi maqolalarni o‘z ichiga oladi. Unda jami 2524 maqola bo‘lib, umumiy hajmi 115,0 nashriyot-hisob tabog‘ini tashkil etadi. Shuning 80,6 tabog‘i matn, 34,4 tabog‘i bеzak matеrialdir. Tarix fanlari bo‘yicha jami 11,35 muallif tabog‘ida 355 maqola tayyorlandi. “O‘zbеklar, “O‘zbеk ulusi”, “Etnografiya”, “Shohruh”, “Sharqshunoslik”, “Yunusxo‘ja”, “O‘zbеkxon”, “O‘troqlik”, “Qang‘ davlati” va boshqalarni ko‘rsatish mumkin. Til va adabiyot bo‘yicha 9,1 muallif tabog‘ida 240 ta maqola bеrildi. “Shukrullo”, “Elbеk”, “Uslub”, “Uvaysiy”, “Ergash Jumanbulbul o‘g‘li”, “O‘zbеk xalq ijodi”, “Yassaviy”, “Ertak”, “Shе’r”, “Shе’riyat”, “Epos”, “Shohnoma”, “Yugnakiy”, “Shoh Qarib Mirzo”, “Shohiy”, “Ellinizm”, “Etnomika”, “Etnolingvistika”, “Etimologiya”, “O‘zbеk tili”, “Qadimgi turkiy tillar”. Falsafadan “Estеtika”, “Etika”, “Yaxshilik va yomonlik”, “Erkinlik”, “Qadriyat” singari maqolalar bor. Dinlar tarixi bo‘yicha islomdagi mazhab va oqimlar bilan, O‘zbеkistonda olib borilayotgan diniy siyosat bilan aloqador maqolalar anchagina. Ular orasida “Shialik”, “Yassaviylik”, “Qaffol Shoshiy” kabi maqolalar bor. Shuningdеk, Shis, Shuayb, Yunus, Yusuf, Ya’qub, Yahyo singari payg‘ambarlar haqidagi maqolalar qiziqish uyg‘otadi. 10-jildda “O‘zbеk an’anaviy tеatri”, “O‘zbеk davlat drama tеatri”, “O‘zbеk milliy akadеmik drama tеatri”, “O‘zbеkiston yoshlar tеatri”, “O‘zbеkiston Rеspublikasi ilmiy-ommabop filmlar studiyasi”, “O‘zbеkiston rus akadеmik drama tеatri”, “O‘zbеkiston qo‘g‘irchoq tеatri”, “Eski masjid” tеatri, “O‘zbеktеlеfilm”, “O‘zbеkfilm”, Qashqadaryo tеatri, “Qayumov Malik”, “Shomurotova Oyimxon”, “Eshonto‘rayеva Sora”, “Yusufjon qiziq”, “Shashmaqom”, “Estrada”, “O‘zbеkiston ashula va raqs ansambli”, “O‘n ikki maqom”, “Shaharsozlik”, “Yassaviy majmuasi” kabi maqolalar bor. Ushbu jildda 27 ta mamlakat (Shvеtsiya, Shvеtsariya, Shri-Lanka, Eron, Efiopiya, Yaponiya, Shimoliy Osеtiya va boshqalar) haqida maqola bеrildi. Qashqadaryo viloyati bilan bog‘liq 15 dan ziyod turkum maqola bеrildi. Shuningdеk, O‘zbеkiston tumanlari, shaharlari, shaharchalari, tuman markazlari haqida maqolalar bor. Har bir gеografik obyеkt tеgishli xarita va sxеmalar bilan boyitilgan. O‘zME 10-jildida hamma sohadan jami 600 dan ziyod biografik maqola bеrildi. Mеzon bo‘yicha buyuk mutafakkirlar, davlat va jamoat arboblari, O‘zbеkiston Qahramonlari, O‘zbеkiston xalq yozuvchilari, O‘zbеkiston xalq artistlari, fan hamda san’at arboblari va boshqalar o‘rin olgan. 10-jildda 740 ta bеzak matеrial (jumladan rangli, xaritalar, rasmlar, oq-qora suratlar) bеrildi. Ularning ko‘pi originaldir. O`zbekiston Milliy Ensiklopеdiyasi. “O‘zbеkiston milliy ensiklopеdiyasi” 1-jildi “A” harfidan “Beshbaliq” so‘zigacha bo‘lib, jami 4000 dan ortiq maqolani o‘z ichiga oladi. 130 nashriyot hisob tabog‘ini tashkil etadi. O‘zbеkiston milliy ensiklopеdiyasining 2-jildi “Bеshik” maqolasi bilan boshlanib “Gidrofizika” maqolasi bilan tugaydi, ya’ni “B”, “V”, “G” harfidagi maqolalarni o‘z ichiga oladi. Unda jami 4,5 ming maqola bo‘lib, umumiy hajmi 119,52 nashriyot-hisob tabog‘ini tashkil etadi. “O‘zbеkiston milliy ensiklopеdiyasi” 3-jildi “Gidrofiliya” maqolasi bilan boshlanib, “Zеbra” maqolasi bilan tugaydi, ya’ni “G” harfining kеyingi yarmidagi, “D”, “Ye”, “Yo”, “J” harflaridagi, shuningdеk “Z” harfining boshlanish qismidagi maqolalarni o‘z ichiga oladi. Unda jami 4100 maqola bo‘lib, umumiy hajmi 119,52 nashriyot-hisob tabog‘ini tashkil etadi. Shuning qariyb 90 tabog‘i matn, 29,5 tabog‘i bеzak matеrialdir. O‘zbеkiston milliy ensiklopеdiyasining 4-jildi “Zеbunniso bеgim” maqolasi bilan boshlanib, “Konigil” maqolasi bilan tugaydi, ya’ni “Z” harfining asosiy qismi, “I”, “Y” harflaridagi, shuningdеk, “K” harfining birinchi yarmidagi maqolalarni o‘z ichiga oladi. Unda jami 4100 maqola bo‘lib, umumiy hajmi 130,5 nashriyot-hisob tabog‘ini tashkil etadi. Shuning qariyb 95 tabog‘i matn, 35,5 tabog‘i bеzak matеrialdir. O‘zbеkiston milliy ensiklopеdiyasining 5-jildi “Konimеx” maqolasi bilan boshlanib, “Mirzoqush” maqolasi bilan tugaydi, ya’ni “K” harfining 2-yarmi, “L” harfi, shuningdеk, “M” harfining birinchi yarmidagi maqolalarni o‘z ichiga oladi. Unda jami 3650 maqola bo‘lib, umumiy hajmi 130,5 nashriyot-hisob tabog‘ini tashkil etadi. Shuning qariyb 93 tabog‘i matn, 37 tabog‘i bеzak matеrialdir. O‘zbеkiston milliy ensiklopеdiyasining 6-jildi “Miriy” maqolasi bilan boshlanib, “Parxish” maqolasi bilan tugaydi, ya’ni “M” harfining 2-yarmi, “N”, “O” harflari, shuningdеk, “P” harfining birinchi yarmidagi maqolalarni o‘z ichiga oladi. Unda jami qariyb 3500 maqola bo‘lib, umumiy hajmi 130,5 nashriyot-hisob tabog‘ini tashkil etadi. Shuning 90 tabog‘i matn, 40,5 tabog‘i bеzak matеrialdir. • подробнее O‘zbеkiston milliy ensiklopеdiyasining 7-jildi “Parchin” maqolasi bilan boshlanib, “Soliq” maqolasi bilan tugaydi, ya’ni “P” harfining asosiy qismi, “R” harfidagi, shuningdеk, “S” harfining birinchi yarmidagi maqolalarni o‘z ichiga oladi. Unda jami 3653 maqola bo‘lib, umumiy hajmi 130,0 nashriyot-hisob tabog‘ini tashkil etadi. Shuning 90,02 tabog‘i matn, 40,0 tabog‘i bеzak matеrialdir. O‘zbеkiston milliy ensiklopеdiyasining 8-jildi “Solnoma” maqolasi bilan boshlanib, “To‘ytеpa” maqolasi bilan tugaydi, ya’ni “S” harfining ikkinchi yarmi, “T” harfining asosiy qismidagi maqolalarni o‘z ichiga oladi. Unda jami 3102 maqola bo‘lib, umumiy hajmi 130,0 nashriyot-hisob tabog‘ini tashkil etadi. Shuning 94,8 tabog‘i matn, 35,2 tabog‘i bеzak matеrialdir. O‘zbеkiston milliy ensiklopеdiyasining 9-jildi “To‘ychi Hofiz” maqolasi bilan boshlanib, “Sharshara” maqolasi bilan tugaydi, ya’ni “T” harfining ikkinchi yarmi, “U”, “F”, “X”, “S”, “Ch” harflari va “Sh” harfining boshlang‘ich qismidagi maqolalarni o‘z ichiga oladi. Unda jami 3026 maqola bo‘lib, umumiy hajmi 130,0 nashriyot-hisob tabog‘ini tashkil etadi. Shuning 91,37 tabog‘i matn, 38,63 tabog‘i bеzak matеrialdir. O‘zbеkiston milliy ensiklopеdiyasining 10-jildi “Sharq” maqolasi bilan boshlanib, “Qizilqum” maqolasi bilan tugaydi, ya’ni “Sh” harfining asosiy qismi, “E”, “Yu”, “Ya”, “O‘” harflari va “Q” harfining boshlang‘ich qismidagi maqolalarni o‘z ichiga oladi. Unda jami 2524 maqola bo‘lib, umumiy hajmi 115,0 nashriyot-hisob tabog‘ini tashkil etadi. Shuning 80,6 tabog‘i matn, 34,4 tabog‘i bеzak matеrialdir. • подробнее ХХI аsr insоniyat tаriхiy tаrаqqiyoti bоsqichidа ахbоrоt, infоrmаsiya, intеrnеt dаvri bo`lib qоlishi shubhаsiz. Kishilаr mаnа shu turli хildаgi хаbаrlаr, infоrmаsiyalаr ummоnidаn o`zlаrigа kеrаkli mа`lumоtlаrni оlish uchun ensiklоpеdik аdаbiyotlаrgа murоjааt qilаdilаr. Dеmаk, bundаy nаshrlаrni chоp etish bugungi kundа nоshirlаrimiz оldidа turgаn dоlzаrb vаzifаdir. Prokudin-Gorskiy, Sergey Mixaylovich. Сергей Михайлович Прокудин-Горский (31 августа 1863, Муром (Владимирская губерния) — 27 сентября 1944, Париж) — известный русский фотограф, внёс значительный вклад в развитие фотографии. Биография. Сергей Михайлович Прокудин-Горский провёл своё детство в родовом имении Прокудиных-Горских Фуникова Гора. По некоторым сведениям, учился в Александровском лицее, однако документами это не подтверждено. Закончил Технологический институт в Санкт-Петербурге, где посещал лекции Менделеева. Затем продолжил своё обучение на химика в Берлине и Париже. Сотрудничал с известными химиками и изобретателями: Момене и Мите. Вместе с ними занимался разработкой перспективных методов цветной фотографии. Вернувшись в Россию в середине 90-х годов XIX века, женился на Анне Александровне Лавровой (1870—1937) — дочери известного русского металловеда и директора товарищества гатчинских колокольных, медеплавильных и сталелитейных заводов Лаврова. Сам Прокудин-Горский стал директором правления на предприятии своего тестя. В 1898 Прокудин-Горский становится членом фотографического отдела Императорского русского технического общества и выступает с сообщением «О фотографировании падающих звезд (звёздных дождей)». Уже в то время он является крупнейшим российским авторитетом в области фотографии, ему было поручена организация курсов практической фотографии при ИРТО. 2 августа 1901 года в Петербурге открывается «фотоцинкографическая и фототехническая мастерская» С. М. Прокудина-Горского, где расположилась лаборатория и редакция журнала «Фотограф-любитель». 13 декабря 1902 года Прокудин-Горский впервые объявил о создании цветных диапозитивов по методу трёхцветной фотографии, а в 1905 году запатентовал свой сенсибилизатор, превосходящий по качеству аналогичные разработки иностранных химиков, в том числе сенсибилизатор Мите. В мае 1908 года Прокудин-Горский ездил в Ясную Поляну, где сделал цветной фотографический портрет Льва Николаевича Толстого. В своих записях Прокудин-Горский отметил, что писатель «особенно живо интересовался всеми новейшими открытиями в различных областях, а равно и вопросом передачи изображения в истинных цветах». Кроме того, известны сделанные им фотографии Шаляпина и царской семьи. 30 мая 1908 года в залах Академии художеств прошёл показ цветных проекций фотографий, сделанных Прокудиным-Горским. Его снимки древних ваз — экспонатов Эрмитажа — впоследствии были использованы для реставрации их утраченного цвета. Уже в то время фотограф задумывает грандиозный проект: запечатлеть в цветных фотографиях современную ему Россию, её культуру, историю и модернизацию. Прокудин-Горский в 1909 г. получает аудиенцию у царя Николая II, который поручает ему заснять всевозможные стороны жизни всех областей, составлявших тогда Российскую империю. Для этого фотографу был выделен специально оборудованный железнодорожный вагон. Чиновникам было предписано помогать Прокудину-Горскому в его путешествиях и не препятствовать даже в фотографировании стратегических объектов, в том числе мостов, заводов, и т. д. В 1909—1915 годах Прокудин-Горский объездил значительную часть России, фотографируя старинные храмы, монастыри, заводы, виды городов и разнообразные бытовые сцены. В эти же годы, в Самарканде, Прокудин-Горский испытывает изобретённый им киноаппарат для цветной киносьёмки, впрочем, качество снятого фильма оказалось неудовлетворительным. После начала Первой мировой войны Прокудин-Горский делал фотохронику боевых действий, но впоследствии был вынужден отказаться от дальнейших фотографических опытов и занялся цензурой прибывающих из-за границы кинематографических лент, анализом фото-препаратов и обучением экипажей самолётов аэрофотосъёмке. Вскоре после Октябрьской революции 1917 года был сделан профессором учреждённого А. В. Луначарским фотокиноинститута. В последний раз его коллекция фотографий демонстрировалась в России 19 марта 1918 года, но вскоре после этого Прокудин-Горский покинул РСФСР, увезя с собой почти все сделанные фотопластины, за исключением изъятых у него фотографий царской семьи и стратегических объектов. Оказавшись в эмиграции, фотограф некоторое время пробыл в Норвегии и Англии. Переехав в 1922 году в Ниццу, Прокудин-Горский работал вместе с братьями Люмьер. В начале 30-х годов фотограф занимался просветительской деятельностью во Франции и даже собирался сделать новую серию фотографий художественных памятников Франции и её колоний. Эта идея была реализована сыном Прокудина-Горского — Михаилом. Скончался Прокудин-Горский в Париже, спустя несколько недель после освобождения города войсками союзников. Похоронен на русском кладбище в Сент-Женевьев-де-Буа. Технология. В начале XX века ещё не существовало многослойных цветофотоматериалов, поэтому Прокудин-Горский использовал обычные чёрно-белые фотопластинки и фотоаппарат собственной конструкции (точное его устройство неизвестно, вероятно, он был похож на фотоаппарат системы Мите). Через цветные фильтры синего, зелёного и красного цветов делались последовательно три быстрых снимка одного и того же сюжета, после чего получались три чёрно-белых позитива. Для просмотра таких фотографий использовался проектор, работающий через соответствующие светофильтры. При проекции изображений с фотопластинок на экран получалось полноцветное изображение. Возможно, показы проекций фотографии Прокудина-Горского стали первыми в мире демонстрациями слайдов. Существовал также способ, с помощью которого изображение с фотопластинок можно было получить на бумаге. Для этого использовалась литография. Однако в связи с трудоёмкостью перевода изображения на литографский камень, лишь считанные фотографии Прокудина-Горского были опубликованы в цвете при жизни фотографа. В их числе — портреты Ф. Шаляпина и Л. Толстого. Судьба коллекции Прокудина-Горского и компьютерная обработка его фотографий. Следует отметить, что Прокудин-Горский не был пионером в области цветной фотографии. Достаточно много фотографов делали снимки в похожей технике, однако только коллекция русского фотографа сохранилась так хорошо и в такой полноте. Коллекция фотографий Прокудина-Горского была куплена у его наследников в 1948 году Библиотекой Конгресса США и долгое время лежала в архивах. Только развитие компьютерных технологий позволило обработать эти снимки и показать уникальные виды Имперской России в полном цвете. В 2001 году библиотека конгресса открыла выставку «Империя, которой была Россия». Для неё стеклянные пластины были отсканированы, и с помощью компьютера воссозданы исходные цветные фотографии. Тем не менее, оказалось недостаточным просто поместить отсканированные изображения в соответствующий RGB-канал. Текущая вода, движущиеся по небу облака, дым и практически незаметные движения лиц давали цветовое искажение в виде зрелищного радужного эффекта. Эти искажения практически невозможно было исправлять вручную. В 2004 году был заключен контракт с Блез Агвера и Аркас на разработку инструментов для автоматической коррекции цифровых фотографий, полученных при помощи сканирования чёрно-белых позитивов (). Всего коллекция Прокудина-Горского насчитывает 1902 цветных и около 1000 чёрно-белых фотографий. Их реставрация и обработка продолжается по сегодняшний день. Oʻzbekiston Futbol Federatsiyasi. Oʻzbekiston Futbol Federatsiyasi Oʻzbekistonning futbol klublari va musobaqalarini idora etuvchi tashkilotidir. Futbol — Oʻzbekistondagi madaniy hayotning ajralmas qismidir. O`zbek futbolining tarixi chuqur va mustahkam ildizga ega boʻlib, bu ildizlar XX asr boshlariga borib taqaladi. 1912-yildayoq, hozirga kelib «Millionlar oʻyini» deb atalayotgan mazkur oʻyin «kasalligi» bilan Farg`ona va Qo`qonning butun aholisi «ogʻrigan» edi. Oʻzbek futboli tarixidagi ilk jamoa ham aynan shu vohada paydo boʻlgani ham fikrlar isbotidir. Shundan soʻng, Samarqand, Toshkent, Andijon, Namangan hamda Oʻzbekistonning boshqa shaharlarida turli futbol klublari paydo boʻla boshladi. Oʻtgan asrning 20-yillari oʻrtalariga kelib, mamlakat birinchiligi baxslari ham oʻtkazila boshladi. 1928-yilda Oʻzbekiston Milliy terma jamoasi asos solindi. Oʻsha kezlarda endi tashkil etilgan jamoa Moskvada oʻtgan spartakiada baxslarida oʻziga hos natijalarni qayd etdi. 30-yillarga kelib, oʻzbekistonlik futbolchilar xalqaro oʻyinlar doirasida birinchi gʻalabani nishonlashdi. Havaskor futbolchilardan tashkil topgan Norvegiya va Germaniya terma jamoalari magʻlubiyatga uchratildi. 1939-yildan eʼtiboran, Oʻzbekistonning yetakchi jamoalari, jumladan Toshkentning «Dinamo», «TODO», «Spartak» kabi futbol klublari Sobiq Ittifoq birinchilgi hamda mamlakat Kubogi oʻyinlarida, B toifasidagi sport ustalari oʻrtasidagi musobaqalarda ishtirok etishni boshlashdi. 1956-yilda esa, hozirga kelib, nafaqat Oʻzbekistonning, balki butun Osiyoning eng kuchli jamoalaridan biri «Paxtakor» futbol klubiga asos solindi. «Paxtakor» jamoasi 1962 hamda 1982-yillarda Sobiq Ittifoq chempionatida 6-oʻrinni egalladi, 1968-yilda esa jamoa vakillari Sobiq Ittifoq Kubogi baxslarining finaliga yoʻl olishgan. Oʻsha kezlarda Toshkent viloyati sharafini himoya qiluvchi «Politotdel», Jizzaxning «Boʻston», Fargʻonaning «Neftchi», Namanganning «Navbahor», Samarqandning «Dinamo» klublari ham Sobiq Ittifoq chempionatining birinchi ligasida muvaffaqiyatli ishtirok etishdi. 1991-yilda Oʻzbekiston Mustaqillikka erishgach, Oʻzbekiston Futbol Federatsiyasi (OʻFF) 1994-yildan boshlab, Osiyo Futbol Konfederatsiyasi (OFK) hamda FIFAning toʻlaqonli aʼzosiga aylandi. Shu yoʻl bilan mamlakat jamoalari yirik xalqaro turnirlarda ishtirok etish huquqini qoʻlga kiritdi. Jahon va Osiyo chempionati baxslari, Olimpiada va Osiyo oʻyinlari musobaqalari oʻz navbatida Federatsiya raxbarlarini futbol mutaxassislari, murabbiylar va barcha darajadagi murabbiylariga boʻlgan munosabatlarini tiklash va qayta yoʻlga qoʻyish imkoniyatini yaratib berdi. Ana shu eʼtibor va harakatlar bois, turli yillarda Fargʻonaning Neftchi hamda Qarshining Nasaf jamoalari Osiyoning klublar oʻrtasidagi nufuzli Qitʼa Kubogi oʻyinlarida muvafaqqiyatli ishtirok etdi. Yutuqlardan bir shingil sifatida, Oʻzbekiston terma jamoasining 1994-yilda, Yaponiyaning Xirosima shahrida oʻtkazilgan Osiyo oʻyinlarida champion boʻlganini alohida tilga olish mumkin. Bu hozirga qadar, Oʻzbekiston terma jamoasining eng katta yutuqlaridan biri sanaladi. Shuningdek, 2000-yilda Futzal, yaʼni mini-futbol boʻyicha Oʻzbekiston terma jamoasi Osiyo chempionati ikkinchi oʻrinni egalladi. 2002-yilga borib, 20-yoshgacha boʻlgan futbolchilardan iborat Oʻzbekiston yoshlar terma jamoasi Jahon Chempionatining final qismiga yoʻllanmani qoʻlga kiritdi. Terma jamoalarning muvaffaqiyatli ishtiroklari, klub va bolalar futbolining tezkor ravishda rivojlanishini Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Abdugʻaniyevich Karimov hamda mamlakat hukumatining diqqat va eʼtibori bilan bogʻlash mumkin. Oʻzbekistonning mustaqillik yillarida Vazirlar Mahkamasining Oʻzbekistonda futbolni rivojlantirish borasidagi qarorlari futbolni rivojlantirishga xizmat qildi. Bu orada, mini-futbol, ayollar hamda bolalar va oʻsmirlar futboli, ommaviy futbolni rivojlantirish borasida barcha masalalarni hal qiladigan, turli savollarga javob beradigan normativ baza yuzaga keldi. Bu esa, xalqaro musobaqalarda terma jamoalar va klublarning muvaffaqiyatli ishtirokiga sabab boʻldi. «Oʻzbekiston Respublikasida futbolning keyingi istiqbollarini belgilash toʻgʻrisida»gi Qonuni (144-sonli; 18/03/1993) «Oʻzbekistonda futbol taraqqiyotining prinsiplari va asoslarini tubdan amalga oshirish toʻgʻrisida»gi Qonuni (27-sonli, 17/01/1996) «Oʻzbekistonda Futbol taraqqiyoti jamgʻarmasining faoliyatini yaxshilash va uni qoʻllab quvvatlash toʻgʻrisida»gi Qonuni 1998-yilning 6-iyulida qabul qilib, 238-sonli qonun etib belgilab qoʻyildi. Bu qonun Oʻzbekistonda futbolni rivojlantirish boʻyicha 2006-yilgacha amalda boʻladigan milliy dasturga ishora edi. 1996-yilning 17-yanvarida qabul qilingan 27-sonli qonun yordamida professional klublar tizimi orqali respublikada futbolni rivojlantirish siyosati aniqlab olindi. Oʻzbekiston chempionatining Oliy Ligasida hozirga kelib, 14 ta jamoa ishtirok etadi. Birinchi Ligada esa, 20 ga yaqin professional futbol klublari kurash olib bormoqda. 200 dan ortiq klublar esa, ikkinchi ligada birinchi liga yoʻllanmasi uchun kurashni davom ettirmoqda. Oʻlkadagi futbol klublari hamda terma jamoalarga oʻrinbosarlar tayyorlash maqsadida mamlakatning barcha tumanlarida futbol boʻyicha ixtisoslashgan maktab-internatlar ochilgan. Ana shu yosh iqtidorlarning kelajagi uchun mas’ul boʻlgan murabbiylar hamda hakamlarning malakasini oshirish boʻyicha, Toshkentda FIFA hamda OFK mutaxassislari ishtirokida xalqaro seminarlar ham uyushtirildi. Bu orada respublikadagi stadionlar qayta taʼmirdan chiqib, yaʼni oʻyingohlar barpo etildi. Bundan tashqari mini-futbol baxslari uchun qator maydonlar qurildi. Oʻzbekistonning boshqa hududlarida ishlarni tashkil etish uchun Oʻzbekiston Futbol Federatsiyasi tarkibidagi viloyat futbol federatsiyasi yaratildi. Ana shu federatsiyalar Oʻzbekiston Futbol Federatsiyasiga kerakli maʼlumotlarni oʻz vaqtida toʻgʻridan toʻgʻri yetkazib turadi. Virtual Bilim Supermarketi. O`zbekiston umumjaxon integratsion jarayonning faol ishtirokchisi sifatida chet elda orttirilgan yangi ilmiy-texnikaviy, ta'limiy axborotlar, bilim va texnologiyalardan (Internet orqali) foydalanishda o`tkir ehtiyojni sezmoqda. Shuningdek, O`zbekistonning axborot manbalari boy tarixiy, madaniy merosxo`r mamlakat sifatida chet el auditoriyasi uchun muqarrar qiziqish uyg`otadi. Sanoati rivojlangan va ko`pgina rivojlanayotgan mamlakatlarda o`z mamlakatlarining ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishida, uning iqtisodiy potensialining o`sishida muhim ahamiyat kasb etadigan milliy information tarmoqlari yaratilgan va ulardan aktiv foydalaniladi. Etarli darajada shuni aytish mumkinki, miliy axborot tarmoqlari va tarmoq texnologiyalarning rivojlanishi, ayniqsa, rivojlangan mamlakatlarning tarmoq iqtisodida yangi ijtimoiy-iqtisodiy formatsiyaning ya'ni axborot jamiyatini va zamonaviy axborot va komp'yuter texnologiyalariga asoslangan yangi turdagi tashkiliy va ishlab-chiqarish munosabatlarini shakllanisniga ragbatlantirildi (olib keldi). Shu munosabat bilan milliy ilmiy-ta'limiy axborot tarmog`ini yaratish masalasi juda dolzarb xisoblanadi. Zamonaviy milliy ilmiy-ta'limiy axborot tarmoq infrastrukturasini yaratish uchun esa turli vazirliklar va tashkilotlar faoliyatining birlashuvi, barcha mavjud axborot tarmoqlarining integratsiyasi (uyg`unlashuvi) zarur. • Elektron ilmiy-ta'limiy axborotni taqdim etish uchun dastur- texnikaviy asosi va tarkibini yaratish. Ushby yo`nalish masalasi asbob-uskunalar vosita va xizmatlar bazasini - axborot va ta'limiy manbalar va xizmatlardan foydalanuvchi va yaratuvchilari uchun universitet, kollej, litsiy, ilmiy tashkilotlarda xususiy axborot manbalari va xizmatlarini yaratish va foydalanish yo`lida texnik to`siqni olib tashlashda imkon beradigan navigatsiya mexanizmini amalga oshirish va xizmat tarmoqlarini tashkil qilishning dastur vositalarini yaratish bilan bog`liq. Bu butun tartibni ochishda vaqt sarfini pasaytirishda, uni yaratishdagi moliyaviy va moddiy harajatlarni kamaytirishda, yagona standart va yo`nalishdan foydalanishni ta'minlashda, tartibning ishlashi va undan foydalanish unumdorligini oshirishda imkon yaratadi. • Electron nashrlar normativ-huquqiy bazasini yaratish. Bu masalani echishning muhimligi milliy electron axborot manbalari ilmiy-ta'limiy tarmoqni shakllantirish va ulardan foydalanish yo`lida qator muammolar – normativ-huquqiy, tashkiliy myammolar mavjydligi bilan belgilanadi. Jida muhim masalalardan biri esa electron nasnrlarni tashkil qilishda normativ-huquqiy bazasining yo`qligi bilan bog`liq. Mavjud qonuniy baza ushbu progressiv nashr usulining rivojlanishini ta'minlamaydi. Ayrim holda, rasmiy ilmiy nashrlar sifatida OAKda tasdiqlangan electron nashrlarning huquqiy mexanizmining yo`qligi. Bu esa electron nashrlarning mazmunini (ma'nosini), ularning ma'lumotlar almashinish tarmog`i orqali keng legal (qonuniy) tarqalishini ancha kamaytiradi. O`zbekistonda, shuningdek, electron nashrlar intellectual (aqliy) mulk huquqi himoyasi bo`yicha huquqiy bazaning yo`qligi electron nashrlarning noqonuniy ko`payishi va tarqalishiga olib keladi. O`zbekistonda electron nashrlarni rivojlantirish yo`lida turgan myammolarni aniqlamoq, bu sohadagi ilgor chet el tajribasini o`rganmoq, electron nashrlar intellectual (aqliy) mulk huquqi himoyasi masalalarini yo`lga qo`ymoq, electron nashrlarni tashkil qilishning tartibi va tadbirlarini ishlab chiqmoq, ilmiy attestatsiya maqsadida electron nashrlarni qonunlashtirish, hamda ularning kelgusidagi tasdig`i uchun tegishli normative-huquqiy hyjjatlar paketini tayyorlash zarur. Ko`rsatilgan masalalar echimining muhim omillaridan electron nashrlar texnologiyasini tatbiq qilish myammolarini aniqlash uchun davlat xizmatchilari, huquqshunoslar, o`qituvchilar, kutubxona xodimlari uchun dumaloq stollar o`tqazilishi, electron nashrlar tashkil qilishda ilg`or chet el tajribalaridan foydalanish, amaliy ishchilar uchun shu sohada malaka oshirishda seminarlar o`tkazish hisoblanadi. • Portalning axborot kontentuni yaratish (axborot bilan to`ldirish). Ushbu yo`nalish vazifalariga tarmoq axborot infrastrukturasini shakllantirish, uning axborot manbalari va xizmatlar bazasini yaratish kiradi. Asosiy vazifalardan biri ko`pgina mavjud axborot manbalarini – vatan va chet el referativ va to`liq tekstli ma'lumotlar bazasini aktuallashtirishdan, universitet va ilmiy-tekshirish tashkilotlar kutubxonalari electron kataloglarini yaratish, bibliografik axborot, byulleten, vatan va chet el nashriyoti adabiyot yangiliklari, kutubxona tartibini tashkil qilishning zamonaviy texnologiyalari bilan tanisnishga imkoniyat yaratishdan iborat. Tarmoqni axborot bilan to`ldirishning asosiy manbalaridan asosan chet el ma'lumotlar bazasi (referativ, to`liq tekstli EBSCO, eITL va boshqa ma'lymotlar bazasi), kutubxona tartibi kataloglari, electron kutubxonalar, shaxslar, ijtimoiy, davlat, tijorat tashkilotlari Internet saytining axborot materiallari, electron nashrlari va shu kabilar hisoblanadi. Shuni ta'kidlash kerakki, ilmiy va ta'limiy soha ahllarga axborotlarni electron saqlash joylarini shakllantirish texnologiyasi masalalari bo`yicha keng ma'lumot berish, vatan va chet el MBdan foydalanish zarur. Davlat xizmatchilari, huquqshunoslar, o`qituvchilar, kutubxona xodimlari uchun shu sohada malaka oshirishda seminar-o`quv mashg`ulotlarini o`tkazish, ilg`or chet el tajribalaridan foydalanish lozim. Albaniya. Albaniya (Albaniya Respublikasi) poytaxti - Tirana shahri. BMT a'zosi Andorra. Andorra (Andorra Qirolligi) poytaxti - Andorra la Vella shahri, BMT a'zosi. Iqtisodiyot. YIMning 80%i turizm sohasiga to’g’ri keladi. Andorraga yiliga 9 mln turist keladi. Iqtisodiyotning boshqaruvida davlatning ro’li juda past darajada va kichik biznes va xususiy tadbirkorlik qo’llab quvvatlanadi. Iqtisodiyotda bank sektori katta rol o’ynaydi. Andorrada qishloq xo’jaligi juda past rivojlangan, chunki, yerning atigi 2%i qayta ishlashga yaroqlidir. Qishloq xo’jaligi sohasida aholining 1%i band. Andorrada kartoshka va tamaki yetishtiriladi. Temir rudalari koni,svinets,gidroenergetika resurslari, hamda mineral suv va o’rmon resurslariga ega. Kuchli tomonlari: iqtisodning asosi - turizm. Bank sistemalarining yuqori jihatdan mahfiy hisoblanadi. Eksportga qishloq xo’jaligi mahsulotlaridan: don, kartoshka va tamakini chiqaradi. Zaif tomonlari: Fransiya va Ispaniya davlatning iqtisodiy siyosatini belgilab beradi. Ishlab chiqarish mahsulotlarini va xom-ashyo importiga bog’lanib qolgan. Eksport: $148.7 million (2005). Eksport hamkorlari: Ispaniya 59.5%, Fransiya 17.0% (2006). Import: $1.879 mlrd (2005). Import - hamkorlari: Ispaniya 53.2%, Fransiya 21.1% (2006). Avstria. Avstria (Avstria Respublikasi) poytaxti - Vena shahri. BMT a'zosi Ozarbayjon. Ozarbayjon (Ozarbayjon Respublikasi, ozarcha: "Azərbaycan Respublikası") poytaxti — Baku shahri. BMT aʼzosi Belarus. Belarus (Belarus Respublikasi) poytaxti - Minsk shahri. BMT a'zosi Belgiya. Belgiya (Belgiya Qirolligi) poytaxti - Brussels shahri. BMT a'zosi Bosniya va Gerzegovina. Bosniya va Gersegovina poytaxti - Sarayevo shahri. BMT a'zosi Chexiya. Chexiya (chex.:Česko/Česká republika, "talaffuzi:Chesko/Cheska republika") markaziy Yevropadagi davlat. Poytaxti Praga shahri. Chexiya g’arbdan Germaniya (810 km.), shimoldan Polsha (762 km.), sharqdan Slovakiya (252 km.) va janubdan Avstriya (466 km.) davlatlari bilan chegaraga ega. Chexiya 3 ta yirik tarixiy viloyatlarga bo’linadi – Chex, Morava va Slezska. Chexiya 10 milliondan ortiq (2008) aholiga ega. KIRISH. Barchamizga ma’lumki, Chexiya Respublikasi Markaziy Yevropada joylashgan, rivojlanib kelayotgan yosh mamlakatlardan biri hisoblanadi. Mazkur maqolada ushbu davlatning bu kunga qadar bosib o’tgan yo’llari va bugungi kundagi istiqbollari haqida gap boradi. Bunda Chexiyaning qanday mustaqil davlatga aylangani, sobiq Chexoslovakiya tarkibida bo’lganda qanday amaliy kasb etganligi ko’zda tutilgan. Ushbu maqolada bundan tashqari, Chexiyaning xalqaro munosabatlar sub’yekti sifatida namoyon bo’lishi, boshqa davlatlar, xususan O’zbekiston bilan diplomatik aloqalari to’g’risida so’z yuritilgan. Maqolaning maqsadi shundan iboratki, u Markaziy Yevropa mintaqasiga kiruvchi kichik davlat-Chexiya Respublikasi tashqi siyosatining yangi yo’nalishlarini tahlil qiladi. Postsovet hamjamiyati davlatlari, jumladan Chexiya bilan bevosita bog’liq XX asr oxirlaridagi o’zgarishlardan keyin bu davlatlarning Yevropa va transatlantika strukturalariga integratsiyalashuv jarayoni boshlandi. Xullas, Chexiya Respublikasining bugungi kunga qadar bosib o’tgan barcha rivojlanish yo’nalishlari yoritib berilgan. Shu o’rinda men Chexiya Respublikasining 1- Prezidentining quyidagi so’zlarini keltirib o’tmoqchiman: “Har bir ko’chada ikkitadan non do’koni, bir juft shirinliklar do’koni, ikkita pivo bari va ko’plab magazinlar bo’lishi lozim, asosiysi ularning hammasi xususiy bo’lishi kerak.” Muallifdan: Aliqulov Mirzohid TARIXI. Chexiya Respublikasi tarixiga nazar tashlaydigan bo’lsak, chex yerlari dastlab IX asr oxirida, bu yerlar birlashgan vaqtdan beri ma’lum. O’sha davrlarda Chexiya qirolligi sezilarli darajada kuchga ega edi, lekin diniy konfliktlar (XV asrdagi gusit urushlari va XVII asrdagi o’ttiz yillik urush kabilar) qirollikni barbod qildi. Keyinchalik u Gabsburglar ta’siriga tushadi va Avstriya-Vengriyaning bir qismiga aylanadi. Chexiyaning davlat sifatida shakllanishi 9-asr ikkinchi yarmiga borib taqaladi. 1526-1918 yillarda Chexiya Avstriya monarxiyasi. I – Jahon Urushidan keyin bu davlatning barbod bo’lishi natijasida Chexiya, Slovakiya va Karpat rusi birlashdilar va mustaqil Chexoslovakiya Respublikasini tuzdilar. Bu voqea Antanta davlatlarining aktiv qo’llab – quvvatlashi bilan 1918-yil noyabrda yuz berdi. Chexiya Respublikasining 1 – Prezidenti etib Tomash Garrig Masarik saylandi. Bu davlatda yetarli darajada nemis millatiga mansub kishilar istiqomat qilishgan va bu narsa Chexoslovakiyaning qaytadan shakllanishiga sabab bo’ldi. O’shanda Germaniya 1938-yil Myunxen bitimiga binoan Sudet viloyatini anneksiya qilishga erishdi va bu Slovakiyaning ajralishiga olib keldi. Chexiya hududi esa Germaniya tomonidan 1939-yil okkupatsiya zonasiga aylantirildi(Bogemiya va Moraviya protektoratlari). II – Jahon Urushidan Chexoslovakiya Sovet ittifoqi ta’siriga tushadi. 1968-yilda Aleksandr Dubchek boshchiligidagi mamlakat liderlarining partiya boshqaruvini liberallashtirishga va “ Praga bahori ” inqilobi paytida “insoniy shaxs sotsializmini” qurishga urinishlari Varshava Shartnomasiga binoan armiya hujumlari bilan tugadi. 1989-yili Chexoslovakiya “ Baxmal “ revolyutsiyasi oqibatida rivojlanishning sotsializm yo’nalishidan voz kechdi. 1993-yil 1- yanvarda mamlakat tinch yo’l bilan 2 qismga bo’lindi va Chexiya va Slovakiya mustaqil Respublikalari tashkil topdi. 1918-1992 (ikkinchi jahon urushi davridan tashqari) yillarda esa Chexoslovakiya davlati tarkibida bo’lgan. 1969 yil 1-yanvarda rasman suveren davlat sifatida Chexoslovakiya sotsialistik respublikasi tarkibida federativ Chexiya sotsialistik respublikasi (1990 yildan boshlab Chexiya respublikasi) tashkil topgan. 1993-yil 1-yanvardan boshlab Chexiya mustaqil davlat deb e’lon qilindi; shuningdek shu kundan boshlab Chexiya respublikasi konstitutsiyasi kuchga kirdi. Chexiya suveren, demokratik va parlamentli respublikadir. Davlat boshlig’i prezident. Ikki palatali qonun chiqaruvchi davlat organiga ega. Chexiya NATO va Yevropa Ittifoqi a’zosi. Ma'muriy bo'linishi. "Ahol. = Aholisi; Ahol.zich. = Aholi zichligi;YaIM = Yalpi Ichki Maxsulot (million CZK); YaIM  / kishi = YaIM / kishi boshiga (CZK da) GEOGRAFIYASI. Chexiya Respublikasi Markaziy Yevropada joylashgan davlat hisoblanadi. Shimolda Polsha, shimoli-g’arb va g’arbda Germaniya bilan, janubda Avstriya bilan, va sharqda Slovakiya bilan chegaradosh. Chegaralarining umumiy uzunligi – 1880 kmga teng. Mamlakatning nomlanishi chex qabilalari nomidan kelib chiqqan. Poytaxti bo’lmish Praga shahri turistlar tashrif buyuradigan va mamlakatning eng katta shaharlaridan biridir. Chexiya 2 ta tarixiy hudud – Sileziya va Moraviya hududlarining qo’shilishidan tashkil topgan. Chexiya 13 ta o’lka (viloyatdan) iborat. Maydoni 78,9 ming km² ni tashkil qiladi. Landshaftlari turli xil ko’rinishga ega. G’arbiy qismida (Bogemiya) mamlakatning eng baland nuqtasi 1602 m balandlikdagi Snejka tog’i joylashgan. Sharqiy qismi – Moraviya ham anchagina adirlarda va asosan Marx daryosi qo’ynida joylashgan hamda Oder daryosi irmoqlarini o’z ichiga oladi. Dengizga chiqa olmaydigan Chexiya hududidan daryolar 3 ta dengizga borib quyiladi: Shimoliy, Boltiq va Qora dengizlar. Chexiya aholisining asosini etnik chexlar va g’arbiy slavyan tillari guruhiga mansub chex tilida gaplashuvchilar tashkil qiladi. Chet ellik fuqarolar mamlakat aholisining 4 % ini tashkil qiladi. Chexiyada immigrantlar orasida eng ko’p diasporani ukrainlar tashkil qiladi. Undan keyingi o’rinlarda slovaklar, Vetnam, Rossiya va Polsha fuqarolari turadi. Boshqa etnik guruhlarga esa nemis, sigan, vengr va yahudiylar kiradi. Chexiya va Slovakiya o’rtasidagi chegara sobiq Chexoslovakiya fuqarolari uchun ochiq. Mamlakatdagi yagona megapolis shahar Praga hisoblanadi. U yerda 1,118 ming aholi yashaydi. 2008-2009-yilgi iqtisodiy inqiroz munosabati bilan Chexiya xorijlik ishchilari sonini kamaytirishga yo’naltirilgan chora- tadbirlar ko’rmoqda. Shunisi ma’lumki, Chexiya fuqarolarining 59 % Xudoga ishonmaydi, ya’ni ular ateistdir. Eng ko’p dinga sig’inuvchilar katolik oqimini(26,8 %) va protestantlik oqimini (2,5 %) tashkil qiladi. Pravoslavlik oqimiga sig’inuvchilar esa 3 %. O’ZIGA XOS USTUN TOMONLARI. Chexiya Respublikasi – industrial mamlakat hisoblanadi. Mamlakatdagi asosiy yetakchi tarmoqlar – yonilg’i-energetika, metallurgiya, mashinasozlik, kimyoviy, yengil va oziq – ovqat sanoati hisoblanadi. Postkommunistik davlatlar orasida Chexiya eng barqaror va muvaffaqiyatli iqtisodiy tizimga ega davlatdir. Aholi fon boshiga Yalpi Ichki Mahsulot tayyorlash bo’yicha Sharqiy Yevropa mamlakatlari ichida 1 – o’rinda turadi. 1995-yilda Chexiya sobiq kommunistik davlatlar orasida birinchi bo’lib “ Iqtisodiy hamkorlik va Rivojlanish tashkilotiga ” a’zo bo’ldi. Chexiya pul birligi krona hisoblanadi. U 1995 – yilda muomalaga kiritilgan. 2004-yil 1- mayda Yevropa Ittifoqiga a’zo mamlakatlar qatoridan joy oladi va unga a’zo bo’lgan kundan boshlab uning iqtisodiy o’sish su’rati ancha ko’tarildi. Bugungi kunda Chexiya YIMi 211,698 mlrd.ni tashkil qiladi. Qora metallurgiya va harbiy sanoat avtomobil va elektrotexnika sanoati hisobidan o’z ahamiyatini yo’qotdi. Tashqi savdo saldosi bo’yicha mamlakat aholi jon boshiga dunyoda Yaponiya, Buyuk Britaniya, Fransiya, Germaniya va Italiyadan keyingi o’rindi turadi. Chexiya Respublikasi Sharqiy Evropa mamlakatlari orasida birinchilardan bo’lib keng ko’lamli siyosiy va ijtimoiy-iqtisodiy islohotlarni amalga oshirgan, iqtisodiy o’sish ko’rsatkichlari bo’yicha o’z mintaqasida etakchi o’rin egallab turgan davlatdir. Chexiyaning "Eriell Korporeshn", "Marts TsZ", "Tomas Praga", "ChKD Nove Energo", "Ayveks-ChR", "Yason Trevel", "Yantsen" kabi kompaniyalari hozirgi kunda jahonning eng samarali va kuchli kompaniyalaridandir. Chexiyaning "Cheshka Sporitelna", "Investichni a postovni bank", "Komerchni bank", "Chek eksport bank" kabi banklari butun dunyoda mashhur va deyarli barcha davlatlaridagi banklar bilan o’zaro aloqa o’rnatgan, xususan O’zbekiston Respublikasi banklari bilan ham. CHEXIYA RESPUBLIKASI TASHQI SIYOSATINING ASOSIY YO’NALISHLARI. Konstitutsiyaga muvofiq Chexiya parlamentar Respublika hisoblanadi. Davlat boshlig’i (Prezident) bilvosita parlament tomonidan 5 yilga saylanadi. U ichki va tashqi siyosat yo’nalishlarini aniqlaydigan bosh vazirni tayinlaydi. Chexiya parlamenti 2 palatali: deputatlar palatasi va senatdan iborat. Chexiya Respublikasi xalqaro munosabatlarda Markaziy Yevropada demokratik va siyosiy, iqtisodiy, ijtimoiy, barqaror davlat pozitsiyasidan maydonga chiqadi. U nafaqat o’zining uzoq muddatli manfaatlarini himoya qiladi, balki Yevropa va butun jahon hamjamiyati rivoji uchun javobgarlik hissini o’ziga oladi. Chexiya Respublikasi sobiq Chexoslovakiya xalqaro ahvollarining barcha ijobiy tomonlariga tayanadi. Bunda unga federatsiyaning tinchlik yo’li bilan bo’linishi yordam berdi. Chexiya Respublikasi o’zining tashqi siyosatini olib boradigan xalqaro hamjamiyat xalqaro tashkilotlarga integratsiyaning turli darajasi bilan davlatlar birlashuvini, suveren davlatlar o’zaro hamkorligi natijasi hisoblanadi. Sovuq urush tugaganidan va ikki qutblik dunyoning barbod bo’lishidan so’ng xavfsizlik bilan bog’liq holatlar, jahon iqtisodiyotining globalizatsiya va liberalizatsiya jarayonlari, davlatlarning bir-biri bilan o’zaro bog’liqligining yuksalishi, fan va texnika rivojlanishi natijasida xalqaro tashkilotlar va integratsion birlashmalar doirasida ko’p tomonlama hamkorlikni yo’lga qo’yish ahamiyati sezilarli darajada o’sdi. Asrlar davomida Markaziy Yevropa mamlakatlari global jahon siyosati sub’yekti emas, balki ob’yekti bo’lishgan. Bunga sabab bu mintaqa mamlakatlari qulay geografik mintaqada joylashgan. Ikkala Jahon urushlari ham ushbu mintaqada boshlandi, chunki unda jahonning eng yirik davlatlari o’rtasidagi ziddiyatlarning liniyasi aks etadi. Chexoslovakiya Federativ Respublikasi qulaganidan so’ng (1993-yil 1- yanvar) Chexiya va Slovakiya jahon siyosiy xaritasidan yangi davlatlar qatoridan o’rin oldi. Asosiy geografik xarakteristikasini hisobga oladigan bo’lsak, ikkala davlat ham Kichik Yevropa davlatlari kategoriyasiga mansub. Kichik davlatda kuch ishlatish pozitsiyasi nuqtai nazaridan katta salohiyati bo’lmaydi, shuning uchun u ko’proq asoslangan va o’ylangan tashqi siyosiy va geopolitik strategiya qo’llashi lozim. Birinchi bosqich (1993 – 1997 – yillar). Xalqaro munosabatlarning sub’yekti sifatida yangi Chexiya mamlakatinig paydo bo’lishi bilan bog’liq. Bu davrda boshqaruvchi siyosiy elitalarning ideologik qarashlari asosan tashqi siyosat kurslariga ta’sir ko’rsatdi. Ikkinchi bosqich (1997 – 2003 – yillar). Bunga Yevroatlantika integratsiyasi bo’yicha rivojlanishning jadallashuvi xosdir. Chexiya Respublikasi tashqi siyosat kursiga ta’sir ancha susaydi. Chexiya xalqaro aloqalarining bayon etilgan ko’p tomonlama ekanligiga qaramasdan, Yevroatlantik strategiyasi bugun ham ustun kelmoqda. Uchinchi zamonaviy bosqich (2003 – yildan buyon). Chexiya tashqi siyosatini konsepsiyalashni, uzoq muddatli istiqbollar va qisqa muddatli rejalar qatori qurishni ko’zda tutadi. Tashqi siyosatni olib borishda asosiy o’rinni bosh vazir va tashqi ishlar vaziri egallaydi. Rasman oxirgi qaror Prezidentga tegishli bo’lsada, boshqaruv shakli nuqta’I nazaridan to’g’ri kelmaydigan davlat boshlig’ining qarashlari ko’pincha inobatga olinmaydi. Aynan shuning uchun ikkala Chexiya Respublikasi Prezidentlari Vatslav Gavel (1993-2003) va Vatslav Klaus (2003-yildan buyon) kamdan – kam muhim tashqi siyosiy masalalar bo’yicha umumiylikka murojaat qilishgan. Bundan tashqari Chexiya tashqi siyosatida yana bir o’ziga xos tomon bor: U nihoyat darajada jonlantirib ko’rsatiladi. • Yevropa Ittifoqi doirasida integratsiyani rivojlantirish; • NATO, YI va BMT strukturalarida faol qatnashish; • Mintaqaviy hamkorlikning rivojlanishi uchun chegaradosh mamlakatlar bilan yaqin qo’shnichilik munosabatlarini qo’llab – quvvatlash; • Xalqaro iqtisodiy hamkorlikni rivojlantirish maqsadida ikki tomonlama va ko’p tomonlamalik asosida boshqa davlatlar va xalqaro tashkilotlar bilan aloqalarni rivojlantirish. • Transatlanti mamlakatlaridan tashqaridagi mamlakatlar bilan munosabatlaridagi siyosat; Chexiya Respublikasi Markaziy Yevropada o’zini o’nglab olishi uchun unga YI, AQSH va Rossiya bilan mustahkam aloqalar zarur. Chexiya Respublikasi tashqi siyosatining muhim aspektlari bo’lib iqtisodiy diplomatiya va xorijda mamlakatni shunday ataladigan namoyishi ataladi. 2003 – yilgi konsepsiyaga muvofiq ikki tomonlama va ko’p tomonlama munosabatlarda iqtisodiy diplomatiyanig parametrlari biroz cheklanadi. Biroq mamlakatni namoyish etishning istiqbolli metodi sifatida nohukumat darajada xalqaro hamkorlik ajralib turadi. 2005 – yilgi konsepsiya Chexiya Respublikasini xorijda yanada to’liqroq namoyish etish masalalarini ochib beradi. Bunda chet el investitsiyalarini jalb etishni oshirish 1-navbatda turizm sektorini ko’zda tutadi. Chexiya Respublikasi tashqi siyosatining yangi bosqichida bir necha ichki ziddiyatlarni qayd etish mumkin. “Markaziy Yevropada” tashqi siyosiy “Vertikal qurishga ” urinish hozircha ancha muvaffaqiyatsiz. AQSH tomonidan Chexiya va Polsha hududida raketa hujumidan mudofaa tizimi qurilishi to’g’risida xabarlar tarqalgan ilk paytlardayoq ushbu tashabbus qizg’in munozaralarga sabab bo’lmoqda. Rossiya ushbu harakat ortida mintaqa xavfsizligi uchun katta bir xatarni ko‘rdi. Rasmiy Vashington esa bu bor-yo‘g‘i raketa hujumi ehtimolida qo‘llanadigan tizim ekanini bildirdi. Oxir-oqibat, ushbu tashabbus har ikki davlat - Polsha va Chexiya tomonidan ham qo‘llab-quvvatlandi. Ayni paytda mudofaa borasida ko‘p tomonlama siyosat olib borishga urinayotgan Chexiya rahbariyati oldida ana shu muhim masalada qat'iy to‘xtamga kelish, milliy mustaqillik va xavfsizlik o‘rtasidagi oltin o‘rtaliqni topish vazifasi ko‘ndalang turibdi. XALQARO TASHKILOTLARGA A’ZOLIGI. Chexiya Respublikasi siyosiy, gumanitar iqtisodiy rivojlanishni ta'minlashga qaratilgan barcha muhim regional tashkilotlar a'zosi hisoblanadi. 90 - yillar boshlarida Varshava Shartnomasi va O'zaro Iqtisodiy Yordam Kengashi qulaganidan so'ng Markaziy Yevropa mamlakatlari o'z mintaqasi doirasida Yevropa Ittifoqiga keyingi integratsiyalar maqsadida ichki integratsiyalarni o'tash zarurligini yaxshi angladilar. Aniq siyosiy xarakterga ega "Vishegrad gruppasi" ga 1991 - yil 15 - fevralda Polsha, Vengriya va sobiq Chexoslovakiya Respublikasi tomonidan tashkil qilindi. Bu umumiy manfaatlar sohasidagi hamkorlik bo'yicha mintaqaviy tashkilot hisoblanadi. Asosiy maqsad Markaziy Yevropaning erkin savdo hududini yaratish. Bundan tashqari bu tashkilot madaniyat, san'at, ta'lim va texnik sohalarni ham qamrab oladi. 1992-yilda Erkin savdo to'g'risidagi Markaziy Yevropa shartnomasi (CEFTA) tuzildi. Maqsad - shu mamlakatlar o'rtasida o'zaro iqrisodiy munosabatlarni liberalizatsiyalashdan iborat. Bugungi kunda asoschi davlatlardan tashqari (Vishegrad guruhi) Sloveniya, Bolgariya va Ruminiya kiradi. Bu shartnoma ochiq hisoblanadi unga a'zo bo'lish uchun belgilangan shartlarni bajargan har qanday xohlagan davlatga imkon beradi. Markaziy va umumyevropa integratsiya yo'nalishidagi bu davlatlar faolligiga qaramasdan ulardan har biri o'zining milliy manfaati yo'lida mustahkam turadi. Ba'zida ular o'rtasida qandaydir raqobatni sezish mumkinki, ularning G'arbiy Yevropa strukturasiga integratsiya jarayoning 1-davrlarida aks etdi. 1993-yilda Chexiya Respublikasi Yevropa Ittifoqiga a'zo bo'lish istagini bildirgan. A'zolikka rasmiy arizasi 3 yildan keyin taqdim etildi. 2004 yil 1 - mayda Chexiya Respublikasi 9 ta nomzod mamlakatlar qatori Yevropa Ittifoqiga a'zo bo'lishga muyassar bo'ldi va bu bilan a'zo mamlakatlar soni 15 tadan 25 taga ko'paydi. Yevropa Ittifoqiga a'zo bo'lish bilan bir vaqtda Chexiya Respublikasi Shengen bitimini ham imzoladi va 2007-yil 21-dekabrdan Chexiyaning quruqlikdagi hamda 2008-yil mart oyi oxirlaridan xalqaro aeroportlarda ham chegara nazorati bekor qilindi. Chexiya Respublikasi uchun Yevropacha yo'nalish 1-darajada turadi. U o'z oldiga YI ga to'la huquqli a'zolikka erishish vazifasini qo'ygan. Mirek Topolanek hukumati Shengen zonasiga kirgandan so'ng, qisqa muddat ichida Chexiya Respublikasi ma'muriy amoliyotini muvofiqlashtirish majburiyatini olgan edi. Chexiya Respublikasining Yevropa siyosatini bugungi kunda 2006-2007-yillar Tashqi Ishlar Vaziri bo'lgan Vitsepreizdent - Aleksandr Vondra o'tamoqda. Chexiya Respublikasi 2009-yil boshidan 6 oy muddatga YI kengashi rais davlati bo'ldi. Chexiya Respublikasi, Yevropa ittifoqi davr rahbarligini Fransiyadan davr oldi. Chexiya Respublikasi davlat rahbari Vatslav Klus, 6 oy mudatlik Yevropa ittifoqi davr rahbarligini yuritadi. Chexiya Respublikasi, vazifani 7-Yanvar kuni rasmiy marosim bilan Fransiyadan davr oladi. Yevropa ittifoqi davr rahbarligini Fransiyadan davr oladigan Praga boshqaruvi, davr rahbarligi bo’yicha, “kurraviy moliyaviy inqiroz”, “energiya” va “tashqi aloqalar” mavzulari ustida to’xtalishi kutilmoqda. • Tashqi siyosatning uzoq vaqtli tamoyillaridan kelib chiqish; • Chexiya Respublikasi pozitsiyasi YI ning boshqa a'zolari pozitsiyasi bilan taqqoslaganda ancha kuchli ko'rinadigan masalalarni muhokama qilish uchun olg'a surish; • YI va jahonda Chexiya Respublikasi obro'sini oshirish; • O'z mamlakatida umumiy fikrga tayanish; Yevropa İttifoqi Davr Raisi Chexiya Respublikasi Tashqi İshlar Vaziri, Karel Schwarzenberg, Turkiya Yevropa İttifoqi a’zoligini qo’llab- quvatlaganligini bildirdi. France 24 Kanalining savollariga javob bergan Schwarzenberg, Fransiya Prezidenti Nicolas Sarkozyning nazariyalariga qo’shilmaganliklarini bildirib, “Chexiya Respublikasi sifatida bizning rasmiy uslubimiz, Turkiyani Yevropa İttifoqiga a’zo bo’lishi deb “ aytganligini yozmoqda. Chexiya Tashqi İshlar Vaziri, AQSH Prezidentining Turkiyani Yevropa İttifoqi a’zoligiga bergan himoyasi mavzusida esa, “ Yevropa İttifoqi bilan tegishli qarorlar Yevropa İttifoqi ichida olinadi. Ba’zan tashqaridan qilingan ijobiy talqinlar ham aksi jihatdan natija berishi mumkin” dedi. Chexiya Respublikasi raisligi uchun " Yevropa to'siqlarsiz " shiori tanlandi. Biroq Lissabon strategiyasini amalga oshirish aniq muammoga aylandi. Prezident Vatslav Klaus Lissabon shartnomasiga qarshi parlamentda uni rad etishni va konstitutsion sudga yo'naltirishni bildirdi. Aslida Yevropa umumiy konstitutsiyasi proekti 2005-yil fransiya va Niderlandiyadagi umumiy saylovlarda muvaffaqiyatsizlikka uchradi. Undan so'ng 2008-yilda Irlandiyada shunday ahvol kuzatildi. 2009-yilfa esa Irlandiya bunga roziligini berdi. Keyingi yillarda chexiya ham o'z noroziligini bildirdi va nihoyat 2009-yilning noyabr oyi boshida Chexiya Respublikasi Prezidenti V. Klaus Lissabon Shartnomasini oxirgi bo'lib ratifikatsiya qildi va u 1-dekabrdan kuchga kirdi. Chexiyaning Yevropa valyutasiga o'tish masalasini ko’radigan bo’lsak, Chexiya prezidenti Vaslav Klaus 2007-yil 27-aprelda bu masala yuzasidan referendum o'tkazishga chaqirdi. Klausning fikricha, referendumda Chexiya aholisining ko'pchiligi milliy valyuta - kronadan voz kechishga xohish bildirgan taqdirda mamlakat yevro hududiga kirishi kerak. Chexiyada chiqadigan qator gazeta va jurnallar sahifalarida Klausning shu mavzudagi maqolasi chop etildi. Unda, jumladan, shunday deyiladi: "Har qanday milliy valyuta davlatning muhim ramzidir. Mazkur ramzdan voz kechish masalasini faqat mamlakat fuqarolari hal qiladi". Xabarlarga ko'ra, Chexiya moliya vazirligi mamlakatning yevro hududiga o'tish muddatini 2012 yilga belgilamoqda. Bizga ma'lumki, BMT I-Jahon Urushidan keyin tasdiqlangan Millatlar Ligasi faoliyatini davom ettirdi. 1945-yil 24-oktabrda San-Fransiskodagi Chexoslovakiya vakolatxonasi 49 davlat bilan birgalikda BMT ning Nizomini imzoladi. Iqtisodiy Hamkorlik va Rivojlanish Tashkiloti (OECD)ga a'zoligi 1995-yil 21-dekabr, Chexiya Respublikasi rasman bu tashkilotga a'zo bo'ldi, biroq unga a'zo bo'lish harakati bir necha yil avval boshlangan edi. 1999-yil 12-mart Chexiya Respublikasi NATO xavfsizlik tizimiga a'zo bo'ldi. Unga a'zo bo'lishga qadar davlat birlashgan delegat maqomiga erishgan edi va tashkilotning "Tinchlik uchun sherikchilik" dasturiga qo'shildi. AQSH bilan bir necha harbiy-siyosiy o'zaro faoliyat chizig'iga ega munosabatlar asosiy o'rinni egallaydi: NATO doirasida sherikchilik Afg'oniston va Iroq missiyalarida ishtirok etish va terrorizmga qarshi kurash. NATO ga a'zo bo'lgach Chexiya Respublikasi Ittifoq bayrog'i ostida xorijiy harbiy va insonparvarlik missiyalariga qatnashib kelmoqda. Chexiya askarlari bugungi kunda NATO buyrug'i ostida Kosova va Afg'onistonda ish yuritmoqda. Chexiya harbiy missiyasi Afg'onistonfa 2002-yildan amalga oshirilmoqda. Ularning asosiy vazifalari radio-kimyoviy himoya bilan bog'liq. Iroqda ham 2003 - yil mart oyidan chex askarlari harbiy ob'yektlarni himoyalash funksiyasini o`tamoqda. Vashington bilan iki tomonlama munosabatlar oxirga paytda ikki muhim mavzuda namoyon bo’lmoqda: AQSH ning raketa hujumidan mudofaa tizimini joylashtirish va Chexiya fuqarolarinign AQSH ga chqishda viza tartibining bekor qilinishi bilan bog’liq. Viza muammosi yetarli darajada muvaffaqiyatga erishdi. Lekin Yevropaning ko’pgina siyosatshunos olimlari Chexiya Respublikasi tashabbusini umumyevropa birdamligini buzish deb qaramoqda. 2008 – yil noyabr oyidan boshlab Chexiya Respublikasi fuqarolarida AQSH ga chiqish uchun viza olishga hojat qolmadi. Vashington 2007 – yil yanvarda rasman mamlakatda raketa hujumidan mudofaa tizimini joylashtirish taklifi bilan Chexiya Respublikasi hukumatiga murojaat qilgan edi. Muzokaralar jarayonida shu narsa a’yon bo’ldiki Chexiya Respublikasi fuqarolarining katta qismi bu g’oyani qo’llamasligiga qaramasdan, Chexiya Respublikasi hukumati Vashingtonga yon berishga intilmoqda. Chexiya hududida AQSH harbiy bazasini bunyod etilishi mamlakatning milly suverenitetiga daxldor bo’lgan masaladir. Bu muhim savollarga esa odatda referendum yo’li bilan javob topilishi lozim. Rossiya va boshqa MDH mamlakatlari bilan munosabatlar “muhim” deb qaraladi, lekin ular ustuvor deb e’tirof etilmaydi. Rossiya, Ukraina va boshqa MDH davlatlari bilan harbiy – strategik masalalarni Chexiya NATO va OSCE (Yevropa Xavfsizlik va hamkorlik tashkiloti) doirasida muhokama qiladi. Rossiya bilan munosabatlardagi eng muhim masalalar keyingi kelajakda “ Radar muammosi ” dagi qarama-qarshiliklar va Kavkazdagi mojarolarni hal qilish bo’lib turibdi. AQSh prezidenti Barak Obama Jorj Bush davrida ishlab chiqilgan reja - Yevropada raketa hujumiga qarshi mudofaa tizimi o’rnatish qarorini o’zgartirib, Chexiya va Polshada bunday yirik qurilmalar o’rnatilmaydi demoqda. Amerika muqobil usullar ustida o’ylanmoqda. Obamaning aytishicha, AQSh va Yevropa birinchi navbatda qisqa va o’rta masofaga uchadigan raketadan himoyalanishi kerak. Eron aynan shu xildagi qurolni sinovdan o’tkazgan. Bush paytidan qolgan loyihaga qarshilik bildirib kelgan Rossiya Obamaning qaroridan mamnun. AQSh Mudofaa vaziri Robert Geytsning aytishicha, Yevropa shimoli va janubida (Polsha va Chexiyada) sensor va raketani nishonga oluvchi qurilmalar joylash, shuningdek dengiz kuchlarini ishga solish muhokamada. O’z navbatida AQSh va Rossiya generallari Vashingtonning Yevropada raketa hujumiga qarshi mudofaa tizimini joylashtirish rejasini muhokama qilishda davom etmoqda. Rossiya tizim unga qarshi qaratilgan degan fikrda. Amerika esa tizimdan maqsad Erondan Yevropaga chiqarilishi mumkin bo’lgan raketa hujumi ehtimolining oldini olishdan iborat, deydi. AQSh taklif qilayotgan raketa hujumiga qarshi mudofaa tizimi Polsha va Chexiyada o’rnatiladi. Tizim sobiq Sovet Ittifoqi chegaralari yaqinida joylashadi. Rossiya strategik raketa kuchlari qo’mondoni general Nikolay Solovsov tizimni Rossiyaga tahdid deb biladi. Agar Polsha va Chexiya hukumatlari AQSh tizimining o’z hududida joylashtirilishiga ijozat bersa, Rossiya mazkur davlatlarni potensial nishon sifatida ko’radi, deydi general. AQSh Davlat kotibi Kondoliza Rays general Solovsovning mulohazalarini “noo’rin” deb atadi. “Menimcha, Eron yadro dasturi kasb etgan xavf barchaga ravshan. Shunga yarasha chora ko’rilishi tabiiy. Biz o’z xavfsizligimizni ta’minlamoqchimiz”, dedi Kondoliza Rays. Agar Eron Amerikaga qit’alararo raketa hujumini amalga oshiradigan bo’lsa, Polsha va Chexiya raketani urib tushirish uchun eng qulay joy hisoblanadi. AQSh raketa mudofaasi agentligi direktori general-leytenant Genri Oberingning so’zlariga qaraganda, mudofaa tizimi o’z ichiga Yevropada 10 ta, Alyaskada 40 ta va Kaliforniyada 4 ta raketa urib tushirish moslamalarini oladi. “Qurilish ishlari taxminan 3-4 yil oladi”, deydi AQSh generali. AQSh rasmiylarining ta’kidlashicha, Rossiya Qo’shma Shtatlarning bu rejalaridan ancha avval xabardor qilingan va Vashington bu masalada Moskva bilan muzokara qilishda davom etadi. Qo'shma Shtatlar Rossiyaning Polsha yaqinida qisqa masofali ballistik raketalar o'rnatish rejasiga norozilik bildirmoqda. Rossiya prezidenti Dmitriy Medvedevning aytishicha, Rossiyaning bu harakati AQShning Polsha va Chexiyada raketa hujumiga qarshi mudofaa tizimini o'rnatish rejasiga javobdir. Dmitriy Medvedev Rossiya raketalarini Kaliningradda, Polsha va Litva chegarasiga yaqin joyda o'rnatmoqchi. Nishonni 300 kilometrgacha bo'lgan masofadan turib urib tushiradigan "Iskandar" deb nomlanuvchi bu raketalar AQSh mudofaa tizimiga qarama-qarshi qo'yilmoqda. Bundan tashqari, deydi Medvedev, AQShning Chexiya va Polshadagi tizimiga Rossiya elektron to'siq qo'yishga harakat qiladi. Davlat departamenti so'zlovchisi Shon Makkormakning aytishicha, AQSh tizimi Rossiyaga qarshi qaratilgan emas va Kreml buni tushunishi kerak. "Rossiya qaroridan norozimiz. Chunki Chexiya va Polshadagi mudofaa tizimi Eron kabi davlatlar hujumidan himoya qilishga qaratilgan. Rossiya tizimdan xavotirlanmasa ham bo'ladi, chunki u Polshaga qo'yiladigan oz sonli raketalarni bemalol urib tushira oladi," deydi Makkormak. Pentagon rasmiylari Kremlni tinchlantirishga urinib, Rossiyaga o'z mudofaa tizimini nazorat qilishni taklif qilganini ta'kidlaydi. O’ZBEKISTON BILAN DIPLOMATIK ALOQALARI. Chexiya Respublikasi va O’zbekiston Respublikasi o’rtasidagi diplomatik aloqalar 1993 – yil 1 – yanvarda o’rnatilgan. 2004 – yil oktabr oyida Chexiya Respublikasining O’zbekiston Respublikasidagi elchixonasi ochilishi bilan ikki mamlakat o’rtasidagi diplomatik munosabatlar yangi bosqichga ko’tarildi. Chexiya Respublikasi Ozbekiston Respublikasining mustaqilligini 1992 – yil 24 – yanvarda tan oldi. Ikkala davlat o’rtasidagi siyosiy muloqot asoslari 1997-yil 14-16-yanvardagi Ozbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimovning Chexiya Respublikasiga rasmiy tashrifi chog’idan boshlangan. O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimov taklifiga binoan Chexiya Respublikasi Prezidenti Vatslav Klaus 2004 – yil 12 – 15 – sentabrda rasmiy tashrif bilan O’zbekistonda bo’ldi. Chexiya Respublikasi Sharqiy Evropa mamlakatlari orasida birinchilardan bo’lib keng ko’lamli siyosiy va ijtimoiy-iqtisodiy islohotlarni amalga oshirgan, iqtisodiy o’sish ko’rsatkichlari bo’yicha o’z mintaqasida etakchi o’rin egallab turgan davlatdir. O’zbekistonning ushbu mamlakat bilan munosabatlari do’stlik va hamkorlik, o’zaro ishonch va hurmat tamoyillariga asoslanadi. Mamlakatlarimiz ikki tomonlama munosabatlarni rivojlantirishdan birdek manfaatdor, hamkorlikni kengaytirish borasida muntazam muloqot yo’lga qo’yilgan. Xalqaro muammolarga nisbatan qarashlarimiz ham mushtarak. Prezident Vatslav Klausning tashrifi - Chexiya davlat rahbarining O’zbekistonga ilk rasmiy tashrifi. 13 sentyabr' kuni Do’rmon qarorgohida rasmiy kutib olish marosimi bo’ldi. Oliy martabali mehmon sharafiga faxriy qorovul saf tortdi. Islom Karimov va Vatslav Klaus shohsupaga ko’tarildilar. Ikki mamlakatning davlat madhiyalari yangradi. Prezidentlar faxriy qorovul safi oldidan o’tdilar. Yakkama-yakka suhbat chog’ida Prezidentlar o’zaro munosabatlarning bugungi ahvolini tahlil etib, istiqbollarini muhokama qildilar, tomonlarni qiziqtirgan xalqaro muammolar yuzasidan fikr almashdilar. Ushbu tashrif ikki tomonlama aloqalar tarixidagi muhim voqea ekanligi qayd etildi. Oliy darajadagi O’zbekiston-Chexiya muloqoti o’zaro hamkorlikni yangi bosqichga ko’tarishi ta`kidlandi. Prezident Islom Karimov qayd etganidek, O’zbekiston uchun Chexiya bilan siyosiy muloqot, iqtisodiy hamkorlik va boshqa sohalardagi aloqalar muhim ahamiyatga ega. O’zbekiston Chexiyani ishonchli sherik deb biladi va uning mintaqamizdagi siyosiy va iqtisodiy manfaatlarini ro’yobga chiqarish uchun bu davlatni har tomonlama qo’llab-quvvatlaydi. Chexiya ham O’zbekistonni Markaziy Osiyodagi o’zining ishonchli hamkori hisoblaydi. O’zbekiston Prezidentining Markaziy Osiyo umumiy bozorini barpo etish tashabbusini qo’llab-quvvatlaydi. Chexiya O’zbekistonning mintaqada integratsiyani rivojlantirish, xavfsizlikni ta`minlash borasidagi sa`y-harakatlarini yuqori baholaydi. Mamlakatlarimiz Savdo-iqtisodiy va ilmiy-texnikaviy hamkorlik bo’yicha hukumatlararo komissiyaning faoliyatiga, terrorchilik va diniy ekstremizmga, noqonuniy muhojirlik va qurol-yarog’ savdosiga, uyushgan jinoyatchilik va narkobiznesga qarshi kurashda hamkorlikni yanada kuchaytirish masalalariga alohida e`tibor beradi. Prezidentlarning muloqoti ikki mamlakat rasmiy delegatsiyalarining kengaytirilgan tartibdagi muzokarasida davom etdi. Muzokarada savdo-iqtisodiy hamkorlikni yanada rivojlantirish va ijtimoiy sohadagi aloqalarni faollashtirishga oid masalalar asosiy o’rin egalladi. 2004 yilning 1 mayidan - Chexiya Evropa Ittifoqiga qo’shilganidan keyin 1993 yilda imzolangan savdo-iqtisodiy va ilmiy-texnikaviy hamkorlik to’g’risidagi hukumatlaro bitim o’z kuchini yo’qotdi. Shu munosabat bilan tomonlar iqtisodiyot, sanoat va ilmiy-texnikaviy sohalarda hamkorlik bo’yicha yangi bitimni ishlab chiqdi va u 2004 yil 28 iyun' kuni imzolandi. Bu hujjatga muvofiq ikki mamlakat o’rtasida eng ko’p qulaylik yaratish tartibi joriy qilingan. Iqtisodiy munosabatlarimiz Prezident Islom Karimovning 1997 yilning yanvarida Chexiyaga rasmiy tashrifi chog’ida imzolangan sarmoyalarni o’zaro rag’batlantirish va himoyalash, tashqi iqtisodiy faoliyatni boshqaruvchi muassasalar va milliy banklarning hamkorligi to’g’risidagi qator muhim hujjatlar bilan tartibga solinadi. Mamlakatimizda chexiyalik ishbilarmonlar sarmoyasi ishtirokida tuzilgan 30 korxona mavjud. Ular xalq iste`moli mollari, oziq-ovqat mahsulotlari, qurilish materiallari, dori-darmon ishlab chiqarish, qishloq xo’jaligi mahsulotlarini qayta ishlash sohalarida faoliyat ko’rsatmoqda. Tashqi iqtisodiy aloqalar agentligida Chexiyaning "Eriell Korporeshn", "Marts TsZ", "Tomas Praga", "ChKD Nove Energo", "Ayveks-ChR", "Yason Trevel", "Yantsen" kabi kompaniyalari ro’yxatdan o’tgan. O’zbekiston Tashqi iqtisodiy faoliyat milliy banki Chexiyaning "Cheshka Sporitelna", "Investichni a postovni bank", "Komerchni bank", "Chek eksport bank" kabi banklari bilan aloqa o’rnatgan. "Asaka" banki "Obxodni bank" bilan hamkorlik qilmoqda. O’zbekiston va Chexiya savdo-sanoat palatalari o’rtasidagi hamkorlik ishbilarmonlar kengroq faoliyat ko’rsatishiga xizmat qilmoqda. Bulardan tashqari sayyohlik, sug’urta, farmatsevtika, neft-gaz, kimyo sanoati korxonalari yaqindan hamkorlik qilyapti. O’zbekistonga Chexiyaning tramvay va trolleybuslari keltirilmoqda. "V.P.Chkalov nomidagi Toshkent aviatsiya ishlab chiqarish birlashmasi" davlat aktsiyadorlik jamiyati bilan Chexiya mudofaa vazirligi o’rtasida harbiy-transport samolyotlarini etkazib berish borasida muzokara olib borilmoqda. Ayni paytda O’zbekiston-Chexiya hamkorligida 16 Hamkorlik ko’lami keng. Lekin muzokaralarda mustahkam huquqiy asos mavjudligiga qaramay, o’zaro savdo hajmi tomonlarni qoniqtiradigan darajada emasligi ta`kidlandi. Bu boradagi ko’rsatkich o’tgan yili 39,4 million, joriy yilning yanvar'-iyun' oylarida esa 16 million AQSh dollarini tashkil etdi. O’zbekiston Chexiyaga asosan paxta tolasi, matolar, ayrim rangli metallarni sotadi, Chexiyadan esa uskunalar, rezina buyumlar va dori-darmon oladi. Ishbilarmonlar yanada faolroq ishlasa, hamkorlikni kuchaytirsa, bu ro’yxatni ancha kengaytirish mumkin bo’lur edi. Buning uchun imkoniyatlar mavjud. Binobarin, O’zbekistonda Chexiya mahsulotlariga, Chexiyada O’zbekiston mahsulotlariga talab va ehtiyoj bor. Ikki mamlakat iqtisodiyotida bir-biriga to’g’ri kelmaydigan tarmoqlar deyarli yo’q, aksincha, ko’pgina sohalarda ular bir-birini to’ldira oladi. Prezident Islom Karimovning ta`kidlashicha, O’zbekiston va Chexiya ishbilarmonlarini bir-biriga tanishtirishning hojati yo’q. Mamlakatimizda "Tatra", "Shkoda" kabi kompaniyalarni yaxshi tanishadi. Ikki tomonlama manfaatli sohalarda hamkorlikni kuchaytirish uchun yanada kengroq qulaylik yaratish kerak. O’zbekiston bu yo’nalishda hamkorlikkka tayyor. Ayniqsa, qishloq xo’jaligi mahsulotlarini qayta ishlash, to’qimachilik va oziq-ovqat sanoatidagi hamkorlik istiqbolli. Lekin ishga solinmagan imkoniyatlar ham ko’p. Masalan, Chexiya O’zbekiston paxtasini uchinchi davlat orqali sotib oladi. Mevalar va poliz ekinlarini qayta ishlash borasidagi aloqalar ham talab Ta`kidlash joizki, savdo-iqtisodiy munosabatlar xususida ikki tomon hamfikr. Prezident Vatslav Klaus Chexiya ishbilarmonlarining katta delegatsiyasi bilan kelganining boisi ham shunda. Ijtimoiy-madaniy hamkorlik doirasida O’zbekistonning yosh iste`dodlari 1994 yildan buyon Chexiyaning Liditsa shahrida o’tadigan an`anaviy Jahon bolalar ijodiyoti ko’rgazmasida qatnashib keladi. Chexiya hukumati o’zbekistonlik talaba va tadqiqotchilar uchun har yili grantlar ajratmoqda. Fanlar akademiyalari, Qishloq va suv xo’jaligi, Xalq ta`limi, Sog’liqni saqlash vazirliklarining ilmiy muassasalari o’rtasida materialshunoslik, tibbiyot, mikroelektronika, yadro fizikasi, mashinasozlik, farmakologiya kabi sohalarda yaqin hamkorlik qaror topgan. Muloqot chog’ida bu yo’nalishlardagi hamkorlikni ham yanada kengaytirishga kelishib olindi. Muzokara yakunida Islom Karimov va Vatslav Klaus O’zbekiston va Chexiya Prezidentlarining qo’shma bayonotiga imzo chekdilar. O’zbekiston Tashqi iqtisodiy faoliyat milliy banki bilan "Chexoslovenska obxodni banka A.S." o’rtasida kredit bitimi imzolandi. Jurnalistlar bilan uchrashuvda Islom Karimov va Vatslav Klaus muzokara natijalari haqida so’zlab, muloqot o’zaro ishonch ruhida o’tganini ta`kidladilar. Muhokama etilgan barcha masalalar bo’yicha fikrlar bir joydan chiqqani qayd etildi. Muzokaralar, imzolangan hujjatlar o’z samarasini berishiga, ya`ni o’zaro hamkorlik barcha sohalarda yangi pog’onaga ko’tarilishiga ishonch bildirildi. Chexiya Prezidenti Vatslav Klaus O’zbekiston Bosh vaziri Shavkat Mirziyoev hamrohligida "Interkontinental" mehmonxonasiga tashrif buyurdi. Oliy martabali mehmon ikki mamlakat ishbilarmonlarining anjumanida nutq so’zlab, ularni hamkorlikni yanada kengaytirishga chaqirdi. Vatslav Klaus Mirzo Ulug’bek nomidagi O’zbekiston Milliy universitetining talabalari, professor va o’qituvchilari bilan uchrashdi. Mehmon fan-ta`lim sohasidagi hamkorlik umumiy hamkorlikda muhim ahamiyat kasb etishini qayd etdi. Chexiya Prezidentiga Milliy universitetning Faxriy doktori unvoni berildi. Oliy martabali mehmon Xotira va qadrlash maydonidagi "Motamsaro ona" haykali poyiga gulchambar qo’ydi. Oliy martabali mehmon O’zbekiston tarixi davlat muzeyini ziyorat qildi. Uzoq o’tmishimizga, madaniy-ma`naviy merosimiz nihoyatda boy va qadimiy ekaniga alohida e`tibor qaratdi. Yaqin tariximiz - mustaqillikning qo’lga kiritilishi, istiqlol yillarida amalga oshirilgan o’zgarishlar bilan tanishar ekan, mamlakatimizdagi ijtimoiy-iqtisodiy va demokratik islohotlarga yuksak baho berdi. Daniya. Daniya (Daniya Qirolligi)(dat. Kongeriget Danmark) — Grenlandiya orolini qo'shib hisoblaganda Yevropada, maydoni jihatidan eng katta mamlakat. Shimoliy Yevropadagi davlat. Qisqacha tarixi. IV asrda Daniya hududiga brittlar va yutlar kirib kelishdi, keyinchalik ular Britaniyaga ko'chishdi, Yutlandiya yarim orolini esa danlar egallashdi. Davlat tuzilishi. Daniyaning davlat tuzilishi — 1953 yil 5 iyundagi kostitutsiya asosida konstitutsiyon monarxiya. bbvb Daniya regionlari. Har bir viloyat o'z navbatida munitsipolitet yoki kommunalardan (dan. Kommune) iborat. Geografik ma'lumotlar. Daniya Yutlandiya yarim oroli va Fyun, Zelandiya, Falster, Lollan va b. orollarda joylashgan. Daniya tarkibiga dunyodagi eng yurik orol - Grenlandiya kiradi. Iqtisodiyoti. Daniya - yuqori rivojlanishga ega industrial-agrar mamlakat. Asosiy eksport mahsulotlari mashinasozlik tovarlari, go'sht va go'sht mahsulotlari, sut mahsulotlari, baliq. Aholisi. Aholisi — 5,5 mln. (2008 yil, iyul oyiga baho). O'rtacha umr ko'rish ko'rsatkichi — erkaklarda 76 yil, ayollarda 81. Estoniya. Estonia (Estonia Respublikasi) poytaxti — Tallinn shahri. BMT aʼzosi Finlandiya. Finland (Finland Respublikasi) poytaxti — Helsinki shahri. BMT aʼzosi Gurjiston. Gurjiston (Gurjiston Respublikasi) poytaxti — Tbilisi shahri. Yunoniston. Yunoniston (Yunoniston Respublikasi) poytaxti — Afina shahri. BMT aʼzosi Vengriya. Vengriya (Vengriya Respublikasi) poytaxti — Budapesht shahri. BMT aʼzosi. Islandiya. Islandiya (Islandiya Respublikasi) poytaxti — Rekyavik shahri. BMT aʼzosi Irlandiya. Irlandiya (Irlandiya Respublikasi) poytaxti — Dublin shahri. BMT aʼzosi Italiya. Italiya (), расман Италия Республикаси, Европанинг жанубида Аппенин ярим ороли ва Ўрта денгиз ҳавзасида жойлашган энг йирик ороллар, Сицилия ва Сардиния оролларини ўз ичига олади. Италия ўзининг шимолий чегараларини Алп тоғлари орқали Франция, Швейцария, Австрия, Словения билан бўлишади. Ундан ташқари Италия ҳудудида Сан Марино ва Ватикан мустақил давлатлари жойлашган. Италия жуда узоқ ва буюк тарихга эга. У ер Этрурия ва Рим каби кўплаб Европа маданиятларининг бешиги саналади, кейинчалик Буюк Европа Ренесанси ҳам айнан Италияда бошланган. Италиянинг пойтахти Рим шаҳри Ғарб цивилизациясининг ўчоқларидан биридир, шу билан бирга у Католик Черковининг маркази ҳисобланади. Бугунги кунда Италия демократик республика бўлиб, ЯИМнинг ҳажми бўйича 7-ўринда, аҳолининг турмуш даражаси бўйича жаҳонда 8-ўринда турувчи ривожланган мамлакатдир. Италия ҳозирги Европа Иттифоқининг илк таъсисчи 6 мамлакатидан биридир (1957 йил имзоланган Рим Битими), шунингдек у Буюк Саккизлик (G8) мамлакатлари, Европа Кенгаши, Ғарбий Европа Иттифоқининг аъзоси саналади. 2007 йил 1 январдан Италия Бирлашган Миллатлар Ташкилоти Ҳавфсизлик Кенгашининг аъзоси ҳисобланади. Geografiyasi. Италия Европанинг жанубида жойлашган этиксимон Аппенин ярим ороли, Сицилия (9.926 км2), Садрина (9.301 км2), Эльба ва кўплаб майда ороллардан ташкил топган бўлиб, 301.323 км2 майдонни эгаллайди. Шимоли-шарқдан жануби-ғарбга 1,145 км узунликка эга. Италиянинг шимолий чегаралари Монте-Сервино (4.478 м), Монте-Роза (4.634 м) каби осмнўпар чўққили Алп тоғлари билан ўралган. Унинг энг баланд нуқтаси Италия, Франция, Швейцария чегарасида жойлашган Мон Бланк чўққиси ҳисобланиб, 4.810 метрни ташкил қилади. Алп тоғлари ва Аппенин ярим ороли орасида По дарёси билан кенг Ломбардия текислиги жойлашган. Италия ўзининг вулқонлари билан ҳам машҳурдир: Этна – Европадаги энг катта ҳаракатдаги вулқон. Ундан ташқари Вулкано, Стромболи ва Везуви вулқонлари ҳам Италия вулқонларидир. Италияда дарёларга жуда бой, улардан По ва Адиге энг миҳимларидир. По дарёси 652 км узунликда бўлиб, шундан 480 км жойида кема қатнови йўлга қўйилган. Адиге дарёсининг узунлиги 410 кмни ташкил қилади. Уларнинг иккови ҳам ғарб томонга оқади ва Адриатика денгизига қуйилади. Италия дарёлари кўп булишига қарамасдан майда ва саёздир. Италиянинг шимолий қисмида ҳам ярим орол қисмида ҳам бир қанча кўллар бор. Гарда, Магиоре, Комо, Трасимено шулар жумласидандир. Iqlimi. Италиянинг иқлими жуда ўзгарувчан ва бошқа Ўрта ер денгизи малакатлариникидан фарқ қилади. Шимолий ҳудудлар, Турин, Милан, Болоняда иқлим нам субтропикдир. Соҳилбўйи минтақаларида ички баландлик ва водийлардан иқлим ўзгачадир, айниқса қиш ойларида юмшоқ ва илиқ ҳаво, ёзда эса қуруқ ва анча иссиқ об-ҳаво ҳукмрондир. Aholisi. ISTAT (Италия Статистика Қўмитаси) нинг сўнги баҳолашига кўра 2007 йилнинг февраль ойи ҳолатига Италияда аҳолиси 59.206.382 кишини ташкил қилади. Италия аҳоли сони бўйича Европада тўртинчи (Германия, Фрвнция ва Буюк Британиядан сўнг), жаҳонда 22-ўринда туради. Аҳоли сонининг ўсиши асосан иммигрантлар ва 79,81 йилни ташкил қилувчи ўртача ҳаёт узунлигининг ўсиши билан боғлиқ. Аҳоли зичлиги бўйича Италия бир квадрат километрга 196 киши билан Европада бешинчидир. Саводхонлик кўрсаткичи 98% ни ташкил қилади, мажбурий мактаб таълими 6 ёшдан 18 ёшгачадир. Бутун аҳолининг тахминан 2/3 қисми шаҳарларда яшайди, лекин ушбу кўрсаткич бошқа ғарбий Европа мамлакатларидан анча камдир. Viloyat, Provinsiya va Munitsipalitetlari. Италия 20 та вилоятга (regione) бўлинган. Улардан бештаси маҳаллий қонунчиликка ўзгартириш киритиш ҳуқуқига эга бўлган махсус автоном вилоят мақомига эга. Улар ўз навбатида 109 провинция (province) ва 8.101 муниципалитетдан (comuni) ташкил топган. Iqtisodiyoti. Халқаро Валюта Фондининг маълумотларига кўра 2006 йил Италиянинг ялпи ички маҳсулоти (ЯИМ) ҳажми 1.852.585 АҚШ долларни ташкил қилган ва бу кўрсаткич жаҳон мамлакатлари орасида 7-ўринни эгаллайди. Иқтисодиётни структуравий жиҳатдан саноат маҳсулотлари 29%, хизматлар 69% ва қишлоқ хўжалиги 3% ни ташкил қилади. Иқтисодий Ҳамкорлик ва Тараққиёт Ташкилотининг маълумотига кўра Италия 2004 йилда саноат маҳсулотлари экспорти бўйича 6-ўринни эгаллаган. Шимолда капиталистик иқтисодиёт саноатга ихтисослашган хусусий компаниялардан ташкил топган бўлса, жанубий қисмларда қишлоқ хўжалиги ривожланган. Италияда Мафия мамлакат иқтисодиётида катта улушга эга, ва бу 127 миллиард АҚШ долларини ташкил этади; уюшган жиноятчилик Италия ЯИМнинг 7% ни ташкил қилади. Хом ашёнинг катта қисми ва энергия ташувчиларининг қарийб 75% импорт қилинади. Сўнгги ўн йилликда Иқтисодиёт ва Валюта Иттифоқи талабларига биноан Италия қаттиқ фискал сиёсат олиб борди ва кичик инфляция кўрсаткичига эга бўлди. 1999 йил Евро тадбиқ этилиши биланоқ Италия уни қабул қилди. Latviya. Latvia (Latvia Respublikasi) poytaxti — Riga shahri. BMT aʼzosi Lixtenshteyn. Lixtenshteyn (Lixtenshteyn Qirolligi) poytaxti — Vaduz shahri. BMT aʼzosi Luksemburg. Luksemburg (Luksemburg Buyuk Gersogligi) poytaxti — Luksemburg shahri. BMT aʼzosi Makedoniya Respublikasi. Makedoniya Respublikasi (Makedonia Respublikasi) poytaxti — Skopye shahri. BMT aʼzosi Malta. Malta (Malta Respublikasi) poytaxti — Valletta shahri. BMT aʼzosi Moldova. Moldova (Moldova Respublikasi) poytaxti — Chizinau shahri. BMT aʼzosi Monako. Monaco (Monaco Qirolligi) poytaxti — Monako shahri. BMT aʼzosi • 160,4 km ² •dunyoda 188 o’rin ) AHOLISI� 32 965 kishi. (220- o’rin) �• (2009) YIM�  • $ 870 mln $  (177- o’)(2009)�  • aholi jon boshiga $27 000 MONAKO IQTISODIYOTI Banklarning mahfiyligi va past soliqlar chet el mamlakatlaridan milliardlarning tinimsiz kelishiga olib keladi. Tashqi qarzi yo’q,Valyuta rezervi 2 mlrd $ ni tashkil etdi.Ishsizlik darajasi past 3%. Ajoyib iqlim sharoiti va kazinolar o’ziga turistlarni jalb qiladi.Monakoda yilida 300 kun quyoshlidir.Iqtisodiyotning asosiy daromadlari turizm sohasidan olinadi.Hamda,qurilish,farmatsevtika,kimyo va elektron sohasi,bank va moliya sektori tashkil etadi. YIM 1999 yili 870 mln $ni tashkil etdi. Yiliga korxonalar pul aylanmasi 9mlrd yevroni tashkil etadi. Ishsizlik darajasi past.45000 ish o’rinlari bo’lib,aholi sonidan ham ortiq.Monakoda ishlaydiganlar boshqa davlat vakillaridir.. Iqtisodiy hamkor Fransiya.Umumiy bojhona va moliya tizimiga ega.Monako fransuz elektenergiyasini importiga bog’lanib qolgan. 1 yanvar 2002 yili Monako yevrodan foydalanishga o’tdi.2002 yilgacha Monegas frankidan foydalanar edi. Chernogoriya. Chernogoriya poytaxti - Podgoritsa shahri. BMT a'zosi Niderlandlar. Niderlandlar (Niderlandlar Qirolligi) poytaxti — Amsterdam shahri. BMT aʼzosi Norvegiya. Norvegiya (Norvegiya Qirolligi) poytaxti — Oslo shahri. BMT aʼzosi Portugaliya. Portugaliya (), toʻliq rasmiy nomi Portugaliya Respublikasi () — kontinental Yevropadagi eng gʻarbiy davlat. Poytaxti — Lissabon shahri. BMT aʼzosi. Ruminiya. Ruminiya ("România") poytaxti — Bucharest shahri. BMT aʼzosi San Marino. San Marino (San Marino Respublikasi) poytaxti — San Marino shahri. BMT aʼzosi Serbiya. Serbiya (serbcha: Србија, "Srbija"), rasman Serbiya Respublikasi (serbcha: Република Србија, "Republika Srbija") Markaziy va Janubi-sharqiy Yevropada, Oʻrta-Dunay platosi va Bolqon yarimorolida joylashgan mamlakatdir. Poytaxti — Belgrad shahri. BMT aʼzosi. Slovakiya. Slovakia (Slovakia Respublikasi) poytaxti — Bratislava shahri. BMT aʼzosi Sloveniya. Slovenia (Slovenia Respublikasi) poytaxti — Lyublyana shahri. BMT aʼzosi Ispaniya. Ispaniya (Ispaniya Qirolligi) poytaxti — Madrid shahri. BMT aʼzosi Shvetsiya. Shvetsiya (Shvetsiya Qirolligi) poytaxti — Stokgolm shahri. BMT aʼzosi Ukraina. Ukraina (ukr. Україна) poytaxti — Kiev shahri. BMT aʼzosi. Birlashgan Qirollik. Birlashgan Qirollik (Buyuk Britaniya va Shimoliy Irlandiya Birlashgan Qirolligi) poytaxti - London shahri. BMT a'zosi Vatikan. Vatikan (Muqaddas Shahar) poytaxti — Vatikan Shahri shahri. Xumoyun. Xumoyun - Boburiylar sulolasidan hukmdor (1530 - 1556). Akbar-shoh. Akbar-shoh - Boburiylar sulolasidan hukmdor (1556 - 1605). Jahongir. Jahongir - Boburiylar sulolasidan hukmdor (1606 - 1628). Shoh-Jahon. Shoh-Jahon - Boburiylar sulolasidan hukmdor (1628 - 1658). Aurang Alamgir. Aurang Alamgir - Boburiylar sulolasidan hukmdor (1658 - 1707). Bahodir-shoh I. Bahodir-shoh I - Boburiylar sulolasidan hukmdor (1707 - 1712). Jahondar-shoh. Jahondar-shoh - Boburiylar sulolasidan hukmdor (1712 - 1713). Farruh Siyyor. Farruh Siyyor - Boburiylar sulolasidan hukmdor (1713 - 1719). Muhammad-shoh. Muhammad-shoh - Boburiylar sulolasidan hukmdor (1719 - 1748). Ahmad-shoh. Ahmad-shoh - Boburiylar sulolasidan hukmdor (1748 - 1754). Alamgir II. Alamgir II - Boburiylar sulolasidan hukmdor (1754 - 1760). Shoh Alam I. Shoh Alam I - Boburiylar sulolasidan hukmdor (1760 - 1788). Bedorbaxt. Bedorbaxt - Boburiylar sulolasidan hukmdor (1788 - 1788). Shoh Alam II. Shoh Alam II - Boburiylar sulolasidan hukmdor (1788 - 1806). Akbar-shoh II. Akbar-shoh II - Boburiylar sulolasidan hukmdor (1806 - 1837). Bahodir-shoh II. Bahodir-shoh II - Boburiylar sulolasidan hukmdor (1837 - 1858). Abdulla III. Abdulla III - Buxoro xoni (1557 — 1598) Kuchkunchi. Kuchkunchi ("Kuchkunchi-xon Abdulxayr-xon o`g`li") - Shayboniylar sulolasidan hukmdor (1510 - 1530). Pir Mohammad (Shayboniy). Pir Mohammad ("Pir Mohammad Jonibek-sulton o`g`li") - Shayboniylar sulolasidan hukmdor (1556 - 1561). Iskandar-sulton (Sheybaniy). Iskandar-sulton ("Iskandar-sulton Jonibek-sulton o`g`li") - Shayboniylar sulolasidan hukmdor (1561 - 1583). NBU. O`zbekiston miliy banki. National bank of Uzbekistan O‘zbekiston Respublikasi Tashqi iqtisodiy faoliyat milliy banki mamlakatimiz Prezidenti I.Karimov 1991 yil sentabr oyida chiqargan Farmon bilan tashkil etilgan. Bank oldiga mamlakatimiz kompaniyalarining tashqi savdo operatsiyalari bo‘yicha xalqaro andozalar darajasida xizmat ko‘rsata oladigan, O‘zbekiston iqtisodiyotiga xorijiy investitsiyalarni, ilg‘or texnologiyalarni jalb etishga qodir bo‘lgan moliya muassasasi yaratish vazifasi qo‘yilgan. Mohiyatan, bugungi kunda O‘zmilliybank mamlakatimiz bank tizimining xalqaro moliya bozorlaridagi “tashrifnoma”si bo‘lib qoldi. Konservativ, puxta o‘ylangan siyosatga tayanib, Bankni boshqarishning samarali mexanizmlarini, o‘sish strategiyasini ishlab chiqdi. Bu holat unga dadil va jo‘shqin rivojlanib, professional moliya muassasasi, o‘z mijozlarining ishonchli sherigi sifatida mustahkam obro‘ga ega bo‘lish imkonini berdi. Bank bozor o‘zgartishlarini amalga oshirishda faol yetakchilik qilib kelmoqda. Loyihalarni moliyalash, universal tijorat, investitsiya va jamg‘arma banklari funksiyalarini eng maqbul tarzda uyg‘unlashtirib ishlayotgan O‘zmilliybank O‘zbekiston bozor iqtisodiyotiga muvaffaqiyatli kirib borishiga yordam bermoqda. Mamlakatimiz mustaqillik yillarida iqtisodiy rivojlanishi dinamikasi Bank tarixida aks etgan. O‘zmilliybank mamlakatimiz bank xizmatlari bozorida peshqadamlik qilayotgani, barqaror rivojlanayotgani, uning depozit bazasi beto‘xtov o‘sib borayotgani, xorijiy kredit yo‘nalishlari keng ko‘lamda jalb etilayotgani O‘zmilliybank O‘zbekiston iqtisodiyotining amalda barcha tarmoqlariga mansub investitsiya loyihalarini moliyalashda faol qatnashishida yordam berdi. Mustaqillik yillarida Bank iqtisodiyot tarkiban chuqur qayta qurilishini ta’minlovchi loyihalarni moliyaladi. Bular, neft va metallarni qazib olish hamda qayta ishlash, qishloq xo‘jaligi mashinasozligi, kimyo sanoati hamda mineral o‘g‘itlar ishlab chiqarish, to‘qimachilik sanoati, qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini qayta ishlash, sayyohlik, havo va temir yo‘l transporti, aloqa, kichik va o‘rta biznesni rivojlantirish loyihalari va O‘zbekiston iqtisodiyotining yangi qiyofasini shakllantiruvchi boshqa ko‘plab loyihalardir. 1993 yildan buyon “The Banker” jurnali reytinglariga ko‘ra, Milliy bank jahondagi eng katta bank muassasalarining obro‘li birinchi mingligiga kirgan va hozir unda 562-o‘rinni egallab turibdi. Mamlakatimiz bank sho‘’basi jadal rivojlanayotgan sharoitda Milliy bank O‘zbekistonda va Markaziy Osiyoda birinchi bo‘lib hisob yuritish xalqaro andozalariga mos keladigan yangi hisobvaraqlar rejasidan foydalanishga o‘tdi. Hozirgi vaqtda Milliy bankda joriy etilayotgan eng yangi “Globus” avtomatlashtirilgan bank tizimi Bankka o‘z biznesini maksimal darajada kengaytirish imkonini beradi. O‘zmilliybank “Reyter”, “Telereyt”, “Svift” kabi nufuzli xalqaro moliya kommunikatsiyalari tarmoqlariga, “VIZA” hisob-kitob tizimiga a’zo bo‘lgan, jahondagi eng katta emitentlar chiqargan, jumladan “Ameriken Ekspress” yo‘l cheklarini to‘lovga qabul qilayapti va sotayapti. Mamlakatimizning iqtisodiy muhim hisoblanuvchi barcha mintaqalarida joylashgan 96ta filial va bo‘lim Milliy bankning 603 mingdan ziyod korporativ va xususiy mijozlariga keng doiradagi xizmatlar ko‘rsatilishini ta’minlamoqda. Shuningdek, Milliy bank Moskva shahrida o‘zining “Aziya-Invest Bank” sho‘’ba bankiga ega. U 2001 yil yakunlariga ko‘ra Rossiyaning 200ta eng yirik banki safiga qo‘shildi. Xalqaro aloqalar faol rivojlanmoqda. Hozirgi kunda Milliy bank vakillik tarmog‘i jahonning 67 mamlakatidagi 570 bankni o‘z ichiga olgan. Bank 2004 yilda o‘zining respublika moliya bozoridagi mavqeini mustahkamlab, rivojlanishda ijobiy dinamikaga erishdi. Milliy bankning jamlama balansi hajmi ekvivalentda 2.929 mln. AQSh dollarini tashkil etdi. Hisobot yilida Bank sarmoyasi 11 mln. AQSh dollariga ko‘payib, 01.01.2005 yildagi holatga ko‘ra 485 mln. AQSh dollarini tashkil etdi. 2005 yil 1 yanvardagi holatga ko‘ra, kredit portfeli hajmi 2.418,4 mlrd. so‘mni tashkil etdi (2004 yil 1 yanvarda 2.312,3 mlrd. so‘m edi). Milliy bank O‘zbekistondagi butun tashqi savdo oborotining 70%dan ortig‘i bo‘yicha xizmat ko‘rsatmoqda. Bunda eksport-import bo‘yicha kreditlashning bo‘nak to‘lovlari qaytarilishi, kontraktlar ijro etilishi yuzasidan kafolatlar berish, veksellarni diskontlash, forfeyting, faktoring, o‘zbekistonlik eksportchilarga bevosita bank kreditlari berish, loyihalarni moliyalash, eksport-kredit agentliklari ishtirokida eksport-importni moliyalash kabi mexanizmlari qo‘llanilayapti. To‘lov muddati suriladigan akkreditivlar qo‘llanilmoqda, mijoz tovarni yetkazib berayotganda va sotayotganda mablag‘larni konsignatsiya shartlarida bir martalik konvertatsiyalash ishlari amalga oshirilayapti; Milliy bank loyihalarni moliyalashda yangi korxonalar qurish, ishlab turganlarini modernizatsiyalash yoki texnik qayta qurollantirish (jumladan, mashina-uskunalar sotib olish, qurilish-montaj va boshqa ishlarni bajarish), shuningdek ishlab chiqarish hamda xizmat ko‘rsatish sohasi obyektlari normal faoliyat yuritishini ta’minlash uchun zarur xom ashyo va materiallarning bir qismini sotib olish ko‘zda tutilgan investitsiya loyihalarini moliyalashni o‘z oldiga maqsad qilib qo‘ygan. Kreditlar iqtisodiyotning ustuvor tarmoqlarida tarkibiy o‘zgartishlarni ta’minlovchi eng muhim investitsiya loyihalarini moliyalash uchun mo‘ljallangan. YTTB, OTB, XMK kabi va boshqa yirik xalqaro moliya muassasalari kredit yo‘nalishlarining aksariyat qismi tijorat asosida, bevosita hukumat kafolatlari taqdim etmasdan jalb qilinmoqda; O‘zmilliybank investitsiya banki sifatida mamlakatimizda infrastrukturasi rivojlangan, O‘zbekistondagi iqtisodiy islohotlarni faol qo‘llab-quvvatlayotgan, moliya hamda sanoat sho‘’balari rivojlanishiga yordam berayotgan eng katta bank hisoblanadi. Bankning investitsiya portfeli aviasozlik, to‘qimachilik, oziq-ovqat sanoati, qurilish, agrobiznes, transport va sayyohlik, moliya sho‘’basi korxonalarining aksiyalarini qamrab olgan. Kichik va o‘rta biznesni qo‘llab-quvvatlash, uning investitsiya loyihalarini moliyalash – bank faoliyatidagi shubhasiz ustuvor yo‘nalishdir; Aholiga ko‘rsatiladigan xizmatlar doirasini kengaytirish siyosatiga qat’iy amal qilib, Bank aholining jalb etilgan mablag‘lari va xususiy omonatlar bo‘yicha mamlakatimiz moliya bozorida yetakchilar safiga qo‘shildi. Hozirgi kunda Bank chakana xizmatlarning 70dan ziyod turini taqdim etmoqda. O‘zmilliybank bo‘lim va filiallari orqali ko‘rsatiladigan elektron xizmatlar doirasi kengayishi, aholining bankka ishonchi ortishi, omonatlar shartlarini maqbullashtirish, yangi depozitlarni ishlab chiqish va joriy etish, xizmatlar sifatini oshirish borasida aniq maqsadli ishlar olib borilishi natijasida mijozlar soni ancha ko‘paydi. Amalga oshirilgan ishlar O‘zmilliybankka aholining jalb etilgan depozitlari bo‘yicha O‘zbekistonda peshqadamlik mavqeini egallash imkonini berdi; Bank aholiga ko‘rsatiladigan xizmatlarni rivojlantirish borasida plastik kartochkalarning har xil turlariga katta ahamiyat berib qaramoqda. Ularni joriy etishda O‘zmilliybank eng zamonaviy texnologiyalardan dadil foydalanib, chinakam novatorlik qilayapti. Yil davomida kartochka egalari soni 190 ming kishidan oshdi. O‘zmilliybank kartochkalari bo‘yicha to‘lovni qabul qiladigan savdo-servis korxonalari tarmog‘i kengayishi bu kartochkalar aholi orasida yanada ommalashib ketishiga yangi turtki berdi. Savdo va xizmat ko‘rsatish sohasining 540dan ortiq eng katta korxonalari Bank bilan so‘m kartochkalari bo‘yicha xizmat ko‘rsatish to‘g‘risida shartnomalar tuzdi. O‘zmilliybank milliy valutada hisob-kitoblar qilish uchun mo‘ljallangan so‘m kartochkalari, Visa Classic va Visa Electron xalqaro kartochkalari, IAPA hamda Priority Pass diskont kartochkalari chiqarayapti, shuningdek xorijiy banklar chiqargan VISA, Evrocard/Mastercard, American Express kartochkalari bo‘yicha xizmat ko‘rsatmoqda. Bank, shuningdek, IAPA, Priority Pass va DSO diskont kartochkalarini ham taklif etayapti. Bankning bo‘lim va filiallari mamlakatimizning iqtisodiy jihatdan muhim ahamiyatga ega bo‘lgan barcha mintaqalarida joylashgan. Ular mijozlarga bank xizmatlarining butun kompleksini taqdim etayapti, elektron banking tizimi, ya’ni bankomatlar, savdo va servis korxonalaridagi terminallar orqali zamonaviy bank xizmatlaridan foydalanish imkoniyatini ta’minlayapti; “Bank-mijoz” dasturiy kompleksi bank bilan mijoz avtomatlashtirilgan tarzda o‘zaro hamjihat ishlashi uchun mo‘ljallangan, pul mablag‘larini real vaqt rejimida tezkor boshqarish imkoniyatini oshirishda yordam beradi. 2002 yilning may oyida AFIRATOning 25-yillik konferensiyasi va Bosh assambleyasi o‘tkazilayotganda bank ilgari surgan “Mijozlarga masofadan elektron xizmatlar ko‘rsatish tizimi” mahsuloti uchun “Texnologiyalarni rivojlantirish” nominatsiyasida Milliy bankka AFIRATO mukofoti taqdim etildi. Keng doiradagi, jumladan o‘rta va kichik investorlarni qimmatli qog‘ozlar bozoriga jalb etish maqsadida Bank “Zamonaviy mulkdor” yangi bank mahsuloti – qimmatli qog‘ozlar bilan savdo qilish elektron tizimini joriy etdi hamda rivojlantirmoqda. Bu tizim mamlakatimizning barcha mintaqalarini qamrab olgan. O‘zmilliybank mamlakat fond bozorini rivojlantirishga qo‘shgan hissasi uchun “Zamonaviy mulkdor” Osiyo va Tinch okeani mamlakatlari bank kongressining 2001 yildagi yig‘ilishida “Eng yaxshi innovatsiya mahsuloti” nominatsiyasida g‘olib deb topilgani bilan haqli ravishda faxrlanadi. Yangi bank mahsuloti aholining pul mablag‘lari fond bozoriga kirib kelishi ko‘payishini va bu pullar mazkur bozorda muomalada bo‘lishini rag‘batlantiradi. Bunda aholiga o‘zining bo‘sh mablag‘larini yuqori daromadli hamda eng likvid qimmatli qog‘ozlarga yo‘naltirish orqali qo‘shimcha daromad olish imkoni beriladi. Shunisi muhimki, bank mijozlari buyurtmanomalar qabul qilish punktlari ixtisoslashgan tarmog‘i orqali birjadan tashqari savdo elektron tizimi yordamida aksiyalar va boshqa qimmatli qog‘ozlar sotib olish yo‘li bilan pul mablag‘larini ishga solishning zamonaviy shakllaridan foydalanish imkoniga ega bo‘ldilar. Bank xizmatlarining yangi turi qimmatli qog‘ozlarni erkin sotib olish va sotish, korxonalar aksiyalariga pul mablag‘larini investitsiyalash masalalari yuzasidan maslahatlar olish, uyushgan fond bozorida qimmatli qog‘ozlarning narxlari to‘g‘risida zarur ma’lumotga ega bo‘lish imkoniyatini yaratadi. Milliy bank O‘zbekiston kredit bozorida peshqadamlik qilmoqda. Bank sanoatning barcha tarmoqlariga hamda mulkchilikning har qanday shakliga mansub korxona va tashkilotlarga milliy va xorijiy valutada kreditlar berayapti. Bank oborot sarmoyasini moliyalash, eksport va importni moliyalash, loyihalarni moliyalash uchun kreditlar ajratmoqda. Kichik va o‘rta biznesni qo‘llab-quvvatlash, uning investitsiya loyihalarini moliyalash – Bank faoliyatining so‘zsiz ustuvor yo‘nalishidir. O‘zbekiston bilan Rossiya Federatsiyasi o‘rtasida eksport-import operatsiyalarini bajarish, yagona bank fazosini shakllantirish uchun ishonchli moliya tuzilmasi bo‘lishini ta’minlash maqsadida tashkil etilgan “Aziya-Invest Bank” sho‘’ba banki Rossiya moliya bozorida mustahkam mavqeni egallab turibdi. Hozirgi vaqtda mamlakatimiz bank tizimi jami aktivlarining 70%dan ortig‘i va bank tizimi jami sarmoyasining 57% Milliy bank ulushiga to‘g‘ri keladi. Hozirda bankning asosiy kuch-g‘ayrati ustuvor tarmoqlarga xorijiy investitsiyalarni faol jalb etish, kichik va o‘rta biznes loyihalarini amalga oshirish, korporativ va chakana mijozlar doirasini kengaytirish, fond bozoridagi ish samaradorligini oshirish, O‘zmilliybankni institutsional rivojlantirish va xususiylashtirish dasturini ishlab chiqish kabi vazifalarga yo‘naltirilmoqda. O‘zmilliybank tuzilishida keng ma’nodagi investitsiya bankini rivojlantirish eng muhim vazifalardan biri hisoblanadi. Bank investitsiyalaridan ko‘zlangan maqsad, hozirgi kunda ham, uzoq muddatli istiqbolda ham bankning tijorat manfaatlari iqtisodiyotni rivojlantirishning ustuvor yo‘nalishlari, mijozlar manfaatlari bilan eng maqbul darajada uyg‘unlashuviga erishishdan, aktivlarni diversifikatsiyalash, xatarni minimallashtirish hamda resurslar samaradorligini oshirishdan iboratdir. Qimmatli qog‘ozlar bozoriga keng doiradagi investorlarni, jumladan o‘rta va kichik investorlarni jalb etish maqsadida Bank o‘zining “Zamonaviy mulkdor” deb nomlangan bank mahsuloti – mamlakatimizning barcha mintaqalarini qamrab olgan bo‘lim hamda filiallar orqali qimmatli qog‘ozlar bilan savdo qilish elektron tizimini rivojlantirish borasida jonbozlik ko‘rsatmoqda. O‘zmilliybank mamlakat fond bozorini rivojlantirishga qo‘shgan hissasi uchun “Zamonaviy mulkdor” Osiyo va Tinch okeani mamlakatlari bank kongressining 2001 yildagi yig‘ilishida “Eng yaxshi innovatsiya mahsuloti” nominatsiyasida g‘olib deb topilgani bilan faxrlanishga haqli. Milliy bank yangi bank va moliya mahsulotlarini taklif etish, o‘zaro manfaatli hamkorlikka yordamlashish, mijozlar iqtisodiy rivojlanishi va ularning farovonligi o‘sishida ko‘maklashish orqali O‘zbekiston bank xizmatlari korporativ va chakana bozorlaridagi o‘z mavqeini mustahkamlash, tashqi bozorlarda o‘z mijozlari manfaatlarini izchillik bilan himoya qilish niyatidadir. Milliy bank daromadliligi darajasi yuqori ekani olib borilayotgan kredit va tijorat faoliyatiga puxta o‘ylab yondashilayotgani hamda oqilona konservativ siyosat yuritilayotgani bilan uyg‘unlikda unga keyingi besh yil mobaynida BIS ishonchlilik reytingi bo‘yicha jahonning eng ishonchli banklari orasida yetaksi mavqeni egallab turish imkonini bermoqda. Bank xorijiy sheriklar oldida o‘z zimmasiga olgan barcha majburiyatlarni to‘la hajmda va belgilangan mudatlarda bajarib kelayapti. Bank faoliyat yuritayotgan butun davr mobaynida hali biror marta ham tashqi to‘lovlar bajarilmagan va Hukumat kafolatlariga murojaat qilingan holatlar yuz bermadi. Aksincha, O‘zmilliybank kredit tarixiga baho bergan yetakchi eksport-import agentliklari kredit yo‘nalishlari hajmini davlat kafolatlarisiz oshirayaptilar. Kredit yo‘nalishlari hisobidan hujjatli operatsiyalar bo‘yicha O‘zmilliybank majburiyatlarini qabul qiladigan xorijiy banklar soni ko‘payib borayotganligi ham Milliy bankning amaliy obro‘-e’tibori balandligidan dalolat beradi. Xorijiy vakil banklar ochgan shunday yo‘nalishlar umumiy hajmi 500 mln. AQSh dollarini tashkil etadi. mavjud va potensial mijozlar maqsad guruhlarining ehtiyojlari hamda talablariga javob beruvchi faol marketing siyosatini shakllantirish; korporativ mijozlar bilan ishlarni kuchaytirish. Mumkin qadar ko‘proq birinchi darajali mijozlarni bankka jalb etish va uzoq muddatli asosda biriktirib olish; mijozlar bilan ishlashning andozaviy texnologiyalarni har bir mijozga alohida yondashuv bilan uyg‘unlashtirishga asoslangan yangi ideologiyasini joriy etish; mamlakat chakana bozoridagi peshqadamlikni saqlab qolish; investitsiya dasturini, kichik va o‘rta biznesni rivojlantirish dasturini amalga oshirishda davlatga maksimal darajada yordam berilishini, respublikamiz eksporti qo‘llab-quvvatlanishini ta’minlash; mijozlar keng doirasiga tayanib, aktivlar va passivlar strukturasining muvozanatli holatini ta’minlash, ularni boshqarishning zamonaviy usullarini joriy etish; resurs bazasini diversifikatsiyalash, jumladan bunda tashqi moliyalashdan foydalanish; bankning xorijiy investorlar oldidagi katta obro‘sidan, xalqaro andozalar bo‘yicha bank ishonchliligining yuqori ko‘rsatkichlaridan foydalanib, xalqaro bozorlarda bank uchun maqbul narxlarda sarmoya jalb etish borasidagi ishlarni faollashtirish; daromadlilik, likvidlikni oshirish, valuta va bozorga oid xatarlarni kamaytirish maqsadida investitsiya portfeli tuzilishini maqbullashtirish; bankni boshqarishning moslashuvchan tuzilishini barpo etish. Bunda boshqaruvning iqtisodiy vositalariga hamda vakolatlarni taqsimlashning maqbul tizimiga asoslanish. Mamlakatimiz hukumatining qaroriga muvofiq, O‘zbekiston bank tizimini isloh etish dasturida Milliy bank aksiyalarining 49%ni investorlarga sotish va bankni xususiylashtirish ko‘zda tutilgan. Bankimiz xususiylashtirilishi uning yanada shaffofroq bo‘lishini ta’minlash, ilg‘or texnologiyalarni jalb etish, menejment darajasini oshirish, xalqaro sarmoya bozorlariga chiqish imkonini beradi, mijozlarga xizmat ko‘rsatish sifatini oshiradi, Bankning muhtoriyati va mustaqilligini kengaytiradi, o‘z faoliyatining pirovard natijalari uchun aksiyadorlar oldidagi javobgarlikni oshiradi. Bu vazifalar muvaffaqiyatli hal etilishi Bankning strategik maqsadlariga erishish garovidir. Muzaffar ad-Din. Muzaffar ad-Din (Mang`iy) Muzaffar ad-Din (Shayboniy) Afgʻoniston. Afg`oniston (Afg`oniston Islom Davlati) - O`zbekiston jabubidagi bir davlat. Poytaxti - Kabul shahri. BMT a'zosi. Shimoliy Afg`onistonda ba'zi viloyatlarda o‘zbeklar keng tarqalgan bo‘lib ular hozirgacha o‘zbek tilida gaplashishadi. Bangladesh. Bangladesh (Bangladesh Xalq Respublikasi) poytaxti - Dakka shahri. BMT a'zosi Xitoy Xalq Respublikasi. Xitoy (Xitoy Xalq Respublikasi) poytaxti — Pekin shahri. BMT aʼzosi Hindiston. Hindiston (Hindiston Respublikasi) poytaxti - Dehli shahri. BMT a'zosi Yaponiya. Yaponiya ("Nippón, Nixón", rasmiy. "Nippón-kóku, Nixón-kóku") — Sharqiy Osiyodaga orol mamlakat. Yaponiya BMT, Katta sakkizlik va OTIHning a'zosi hisoblanadi. Ushbu yuqori taraqqiy etgan mamlakat, YaIM hajmiga ko'ra jahonda AQSh va Xitoydan so'ng uchinchi o'rinni egallaydi. Siyosiy tuzilmasi. Yaponiya konstitutsion monarxiya hisoblanadi. Yaponiya konsitutsiyasi 3 may 1947 yilda kuchga kirdi va asosan AQShning okkupatsion kuchlari tomonidan tuzilgan edi. Yaponiya Konstitutsiyasining to'qqizinchi moddasi mamlakatni urush olib borish hamda qurolli kuchlarga ega bo'lish huquqidan mahrum etadi. Ammo, aslida esa, Yaponiya o'z armiyasiga egadir — Yaponiya mudofaa kuchlari. Imperator. Konstitutsiya bo'yicha Yaponiyaning voris imperatori - bu, "mamlakatning va xalqning birligi timsolidir". Mamlakatdagi barcha farmoyish va qarorlar Kabinetning ko'rsatmasiga qarab amalga oshiriladi, va Kabinet ularning majburiyatini o'z zimmasiga oladi. Mavjud huquqiy nazariyalarga ko'ra, imperator - natsiyaning ruhoniy yetakchisidir, lekin u mamlakatning boshlig'i hisoblanmaydi (va shundan kelib chiqqan holda, Yaponiya - deyarli respublikadir). Lekin ushbu nazariya umum qabul qilinmagandir. 1990 yildan boshlab Yaponiyaning imperatori bo'lib Akixito hisoblanadi (eraning nomi - Xeysey). Parlament. Yaponiya parlamenti ikki palatadan tashkil topgandir: Namoyondalar palatasi va Maslahatchilar partiyasi. Hukumat. 2007 yil 25 sentabr kuni Sindzo Abening bo'shashi haqidagi da'vosi qondirildi hamda butun kabinetning tarqatilganligi e'lon qilindi. Yangi bosh-vazir etib Yasuo Fukuda tayinlandi. Sindzo Abe 2006 yilning 26 sentabr kuni bosh-vazir etib tayinlangan edi, va lavozimdan ketishi haqida 2007 yil 12 sentabr kuni xohish bildirgan edi. Ketishining asosiy sababi deb, u tomonidan ishlab chiqilgan terrorizmga qarshi kurash rejasining demokratik partiya tomonidan qo'llab-quvvatlamasligida deb ko'rsatgan, ammo, press-konferentsiyadan so'ng xuruj qilgan asab tarangligi kasalligi, hamda uning gospitalizatsiya etilganligi, uning ushbu qarorga kelishiga undaganligini tan oldi. Ajdodlar davomchisi, ya'ni, sobiq TIV vaziri Sintaro Abening o'g'li va 1957-1960 yillar davomida bosh-vazir bo'lgan Nobusuke Kisining nabirasi bo'lmish Abe, avvalroq LDPning general kotibi o'rinbosari hamda hukumatning stats-kotibi lavozmini egallagan edi, va bungacha YaLDPning rahbari hisoblangan Koidzumining o'rnini egallagan edi. Avvalgi bosh-vazir bo'lib Dzyunitiro Koidzumi hisoblangan edi (u ham Liberal-demokratik partiya lideri hisoblanar edi). U, partiyaning navbatdan tashqaridagi sessiaysida rahbar etib tayinlangandan so'ng hukumatni boshqarishni 2001 yilning aprel oyida boshlagan edi (avvalroq - Pochta vaziri). U to'rt yil ichida kabinetda uch marotaba radikal almashishlarni amalga oshirdi. Oxirgi marotaba ushbu almashishni 2005 yil 31 oktabr kuni amalga oshirdi. 2005 yil 11 sentabr kuni navbatdan tashqari saylovlarda YLDP parlamentdagi 480 ta o'rindan 296 tasini qo'lga kiritdi. Koidzumining o'zi esa, sentabr oyida YaLDPning rahbari etib qayta saylandi. Koidzumi, 2006 yilning noyabr oyida o'z lavozimining muddati tugagandan so'ng, hokimiyatdan ketishini ma'lum etib o'tgan edi, lekin bu ancha vaqtliroq sodir bo'lib o'tdi. Sud tizimi. Sud tizimining eng yuqori organi - bu Yaponiya Oliy sudidir, va u, boshqa mamlakatlardagi konstitutsion sudlar singari ba'zi nokonstitutsion hisoblangan huquqiy normalarni inkor etish vakolatiga egadir. Geografiya. Yaponiya Tinch okeanining g'arbiy qismidagi orollarda joylashgan. Eng katta orollari: Xokkaydo, Xonsyu, Sikoku, Kyusyu. Regionlar. Tarixan Yaponiya sakkizta regionga bo'linadi: Xokkaydo, Toxoku, Kanto, Tyubu, Kansay (Kinki), Tyugoku, Sikoku va Kyusyu. Birgina Xokkaydo prefekturasidan iborat bo'lgan Xokkaydo regionidan tashqari, har bir region bir nechta prefekturalarni o'z ichiga oladi. Ma'muriy bo'linish. Yaponiya prefekturalari Iqtisodiyot. Yuqori texnologiyalar (elektronika, robototexnika) kuchli rivojlangan. Bundan tashqari avtomobilsozlik ham yaxshi rivojlangan. Qishloq ho'jaligi davlat tomonidan subsidiya etiladi. «Sinkansen» tezyurar temir yo'l to'ri mavjuddir. Eksport tuzulmasi: kompyuterlar, elektrotexnika, avtomobil. Import tuzilmasi: ximikatlar, yoqilg'i, ruda va boshqa xom-ashyo, oziq-ovqat mahsulotlari. Aviasozlik. 1962 yil mamlakatda birinchi fuqarolar (tijorat) samolyoti qurildi. 2003 yili Yaponiyada aviatsiya sohasini rivojlantirish bo'yicha 428 million dollarlik hamda 2008 yilgacha mo'ljallangan milliy dastur qabul qilindi. Ushbu dastur doirasida hukumat "Mitsubishi Heavy Industries" bilan hamkorlikda birinchi milliy reaktiv yo'lovchi avialayneri ustida ish boshladi. Atom energetikasi. 2006 yil ko'rsatkichiga binoan, umumiy elektroenergiya ishlab chiqarishning 30%i Yaponiya AESlari hissasiga to'g'ri keldi. Mamlakat yadro yoqilg'isining 60%ini Avstraliya va Kanadadan oladi. Yaponiya iste'mol qiladigan uranning umumiy miqdori 8,7 ming tonnani tashkil etadi. YaIM. 2004 YaIMning o'sishi 1,9 % ni tashkil etdi. 2005 yil YaIM 1,3 % ga o'sdi va 4,96 trln dollarni tashkil etdi. (aholi jon boshiga 38,9 ming dollar). 2006 yilning birinchi yarim yilligida iqtisodiyotning o'sishi bir qancha tezlashgan. Madaniyat. Eramizning so'nggi I ming yillikning oxiridan boshlab Yaponiyada adabiyot nihoyatda tez sur'atlar bilan rovjlana boshladi va u hozirgi kunlargacha yetib kelgandir (masalan, Yaponiya madhiyasining matni IX-X asrlar bilan belgilanadi). II ming yillik boshlarida mavjud bo'lgan rassomlik san'ati va arxitekturasi hozirgi paytgacha saqlanib qolgan. Yaponiya madaniyatining shakllanishi davrida unga Xitoy madaniyati, Meydzi Restavratsiyasidan keyin esa - G'arbiy Evropa madaniyati katta ta'sir ko'rsatgan. XX asrlarda esa Yaponiya multiplikatsiya va komikslar butun jahon ko'lamida muvaffaqiyatlar qozondi. Xitoy. Yaponiya TIV boshlig'i Taro Aso, hammani lol qoldirgan holda, Xitoy Yaponiya uchun tahdid o'chog'i degan so'zi bilan chiqish qildi, va u shu bilan birga shundoq ham tang va chigal bo'lib turgan Xitoy va Yaponiya o'rtasidagi munosabatlarni yanada keskinlashtirdi. Qurolli kuchlar. После Второй мировой войны Японии было запрещено иметь свои вооружённые силы. Статья 9 Конституции Японии запрещала стране иметь свою армию и участвовать в войнах. В Японии существовали только небольшие силы самообороны. Однако в последние десятилетия это было фактически формальностью, поскольку на вооружении сил самообороны было высокотехнологичное оружие, их численность достигла 240 тысяч, военный бюджет, составляющий 44 млрд долларов — один из самых больших в мире, небольшой контингент японских войск участвовал в иракской кампании. 15 декабря 2006 года в существующее положение вещей получило юридическое оформление. Было учреждено министерство обороны и силы самообороны официально трансформированы в вооруженные силы. Изменения в Конституции Японии позволяют применять вооруженные силы в международных миротворческих операциях, закрепляя фактическое положение вещей. Японские газеты. По суммарному тиражу ежедневных газет (72,7 млн экз.) Япония занимает первое место в мире, по количеству газет на душу населения (592 экз. на 1 тыс. чел.) — второе место, уступая лишь Норвегии. Крупнейшими общенациональными газетами являются «Асахи» (12,4 млн экз.), «Ёмиури» (14,4 млн экз.), «Майнити» (5,6 млн экз.) и «Никкэй» (4,7 млн экз.). Они также имеют издания на английском языке («Асахи Ивнинг Ньюс» — «Asahi Evening News» (38,8 тыс. экз.), «Дэйли Йомиури» — «The Daily Yomiuri» (52,8 тыс. экз.), «Никкэй Уикли» — «Nikkei Weekly» (34,4 тыс. экз.)), также на английском языке выходит газета «Джэпэн Таймс» («The Japan Times» — 80 тыс. экз.). Кроме этого в Японии издаются десятки местных (региональных и префектуральных) газет. Koreya Xalq Demokratik Respublikasi. Shimoliy Koreya maydoni 120,54 ming km². Axolisi 23.486.550 kishi. Poytaxti - Pxen'yan. 9 ta ma’muriy provintsiyaga va 4 ta markazga bo`ysunuvchi shaxarlar (Pxen'yan, Keson, Xamxin, Chxonjin). Davlat boshligi - prezident. Davlat hukumatining Yuqori organi va qonun chiqaruvchi organi - bir palatali Yuqori Xalq yig`ini hisoblanadi. 1948-yil Kim Ir San rahbarligida Mehnat partiyasi MK hukumati shakllandi. 1958-yilda qishloq va shaharlarda ijtimoiy shakllanish tugallandi. 1972-yil dekabrda KXDRning yangi konstitutsiyasi qabul qilindi.Asosiy sanoat tarmoqlari: qora va rangli metallurgiya, mashinasozlik, kimyo sanoati. Qurilish materiallari ishlab chiqariladi, yog`ochni qayta ishlovchi,kimyo va neft kimyosi, to’qimachilik, oziq-ovqat sanoat tarmoqlari bor. Qishloq xo`jaligida dehqonchilik ustun turadi. Yerlarga ishlov beriladi va sug`oriladi. Sholi, texnika ekinlari, dukkaklilar, paxta, tamaki va boshqalar yetishtiriladi. Plantatsiyalarda jenshen, bog`dorchilik, sabzavotchilik rivojlangan. Yirik shoxli qoramollar, cho`chqachilik, parrandachilik, baliqchilik tarmoqlari bor. Temir yo`llarning uzunligi - 4915km dan ortiq,shundan 3500km elekrtlashtirilgan, avtomobil yo’llari - 31200 km dan ortiq. Dengiz portlari: Vonsan, Chxonjin, Nampxo, Xinnam. Tashqi aloqalar aylanmasining hissasi 80% dan ortiq. Metallurgiya, kimyo, mashinasozlik, tog`-kon sanoati mahsulotlari, baliq mahsulotlari, mevalar eksport qilinadi. Hamkorlari: Xitoy, Yaponiya, Rossiya, Germaniya. Pul birligi-vona.KXDR xalq hukumati yillarida mustamlaka mamlakatdan industrial-agrar sotsialistik mamlakatga aylandi. Iqtisodiy rivojlanishi sotsialistik mamlakatlar bilan hamkorlikda olib borildi. Sanoat xissasiga sanoat mahsulotlari va qishloq xo`jalikning ¾ qismi to’g’ri keladi. Elektr energiyasi ishlab chiqariladi, ko’mir, temir, rux, molibden, volfram, qo’rg’oshin, mis, alyuminiy, magniy, oltin, grafit, pirit, tuz qazib chiqariladi. Koreya Respublikasi. Koreya Respublikasi, norasmiy nomlari: Janubiy Koreya, Koreya (hangul: 대한민국, hanja: 大韓民國,),) Sharqiy Osiyoda, Koreys yarimorolida joylashgan mamlakatdir. Shimoldan Koreya Xalq Demokratik Respublikasi bilan chegaradosh. Poytaxti — Seul shahri aglomeratsiyasi aholisi boʻyicha jahonda ikkinchi oʻrinda turadi. Koreya jahonning eng qadimgi tamaddunlaridan biridir; uning hududida Quyi Paleolit davridayoq odamlar yashaganligi maʼlum. Uch Koreys Qirolligining 668-yildagi birlashuvidan to 1910-yilgacha koreys xalqi yaxlit mamlakatda yashadi. Koreya boʻlinishidan soʻng 1948-yili Janubiy Koreya davlati yaratildi. Koreys Urushidan keyin Koreya Respublikasi iqtisodiyoti kuchli o'sishni boshidan kechirib, mamlakat Katta Yigirmatalik safiga kirdi. Bugungi kunda Janubiy Koreya Toʻrt Osiyo Barslaridan biri, deb hisoblanadi. Janubiy Koreya BMT, WTO, OECD, APEC kabi tashkilotlar aʼzosi, AQShning yaqin hamkorlaridan biri boʻlib, xalqaro siyosatda faol qatnashadi. Janubiy Koreya iqtisodiyoti yuqori texnologiyalar va qulay infratizimga asoslangan, Samsung, LG, Hyundai-Kia kabi koreys shirkatlari elektronika, avtomobil, kema, mashina va robotlar ishlab chiqarishadi. Janubiy Koreya shuningdek taʼlimi ilgʻor mamlakatlardan biri boʻlib, aholisi ilmiy savod darajasi boʻyicha jahonda birinchi, matematik savod boʻyicha esa ikkinchi oʻrinda turadi. Tarixi. Arxeologik topilmalar daliliga asosan Koreyslar Koreya yarimorolini Ilk Paleolit davrida egallagan. Koreya tarixi eramizdan avvalgi 2333-yil Tanginning afsonaviy tarzda Koʻchoʻsonga asos solishi bilan boshlanadi. Tanginning qirolligi "Choʻson" deb atalgan (ammo, hozirgi kunda yaqin davrdagi Choʻson sulolasidan farqlash uchun Koʻchoʻson yoki Qadimgi Choʻson deb ataladi). Koʻchoʻson Koreya yarimoroli shimoli va Manjuriyaning bir qismini egallashgacha kengaydi. Xitoyning Han sulolasi bilan bir necha urushlardan keyin, Koʻchoʻson parchalanib, bir necha davlatlarga boʻlinib ketdi va Koreyaning Uch Qirollik Timsoli davriga olib keldi. Uch Qirollik timsoli davri davomida Buyo, Okcho, Doʻngyo va Samhan birlashmasi Koreya yarimoroli va janubiy Manchuriyani egallab oldi. Aynan shu davrda Uch Qirollik ravnaq topdi. Uch Qirollik davri. Eramizdan avvalgi 57-yillarda Uch Qirollik boshlandi va Shilla 668-yilda Koʻguryo ustidan yarimorolni birlashtirguncha kengayib bordi. Bu davrda Koʻguryo, Bekche, Shilla va Kaya yarim orolga hukmronlik qildi. Lekin Koʻruryo umuman olganda uch qirollikning eng kuchli va eng kattasi edi. Eng gullagan davrida Koʻguryo Manjuriyadagi Xitoy yerlariga hujum qildi va egallab olib katta yerga hukmronlik qildi. Koʻguryo Vey, Shuy va Tang kabi xitoylar bilan bir necha marta jang qildi va chekindi, 668-yil, Shilla-Tang ittifoqi vaqt oʻtishi bilan qirollikni qulatishga olib keldi. Eramizdan avvalgi (e.a.) II asrda Xitoy yozuvi ("hanja") ieroglifni qabul qilishi, eramizning IV asrida Buddizmning kirib kelishi Koreyaning Uch Qirolligiga teran taʼsir koʻrstatdi. Koreyslar keyinchalik ushbu taʼsirni Yaponiyaga oʻtkazdi. 667-yilda Uch Qirollikning Shilla tomonidan birlashtirilishi Shimol-Janubiy Davlat davriga olib keldi. Koreya yarimorolini Shilla, Manchuriyani esa Balhe boshqardi. Birlashgan Shilla davri Koreyaning madaniyati eng rivojlangan, yaʼni madaniy uygʻonish davri hisoblanadi. Shoirlik va sanʼatga dalda berildi. Birlashgan Shilla tinch munosabat olib bordi chunki Soʻng Sulolasi aggressiv emas edi. Bu davr davomida Koreya va Xitoy oʻrasida munosabatlar yaxshi boʻldi. 935-yilda Birlashgan Shilla ichki nizolar taʼsirida parchalanib ketdi va oxirgi qirol Koʻryoga taslim boʻldi. Koryo Qirolligi. Koryo davlatiga 918-yilda asos solingan va 936-yilda butun yarim orolni birlashtirib yagona davlatga aylantiriladi. "Koryo" soʻzi hozirgi "Koreya" nomiga asos boʻldi. Bu sulola vakillari yarimorolni 1392-yilgacha oʻz qoʻl ostilarida ushlab turadilar. Ushbu sulola vakillari boshqaruvi davrida tegishli qonunchilik asoslari ham ishlab chiqildi. Buddizm butun yarimorol boʻylab keng tarqaldi. Ammo 1231-yildan oʻsha davrda juda ham kuchli boʻlgan moʻgʻullar imperiyasi Koryo davlatiga hujumlarni boshlaydi, 25 yillik qarshilikdan soʻng Koryo qiroli moʻgʻullarga taslim boʻlishga majbur boʻladi. 80 yil davomida Koreya moʻgʻullar boshqaruvi ostida yashaydi. XIV asrninig oʻrtalariga kelib moʻgʻullar imperiyasi asta-sekin kuchsizlana boshlaydi, har xil ichki kurashlar tufayli tanazzulga yuz tuta boshlaydi, bu esa albatta Koryo qiroli Konminga qoʻl keladi va mustaqillikni qoʻlga kiritib moʻgʻullarni mamlakat hududidan quvib chiqaradi. Xitoyda Yuan sulolasi tanazzulga yuz tutib Min sulolasi davlati boshqaruviga kelganda Koreya davlati yangi sulola vassali ekanligini tan oladi (1368-yilda). Shunday boʻlsa-da Koreya armiyasi generali Li Son Ge zimdan Yuan sulolasini qoʻllab quvvatlab turadi, bu esa albatta oʻz natijasini beradi. Kerakli madadni olgan Li Son Ge Koryo sulolasini tugatib Choʻson nomi ostida 1392-yilda yangi davlatga asos soladi. Choʻson qirolligi. Choʻson davlati poytaxti sifatida Xanson shahri (hozirgi Seul) tanlanadi. 1394-yilda esa rasmiy din sifatida Konfusiylik qabul qilinadi (Konfusiylik diniga dastlab Xitoyda Konfusiy degan odam asos solgan). XV asrda esa Qirol Sejong tomonidan hozirgi koreys alifbosi "Hangul"ga asos solinadi. Choʻson 1582-yildan 1598-yilgacha yaponlarning doimiy hujumlaridan biroz kuchsizlanadi. 1627- va 1636-yillarda Manjuriyada qaror topgan Sin sulolasining Choʻsonga qilgan hujumlaridan soʻng Choʻson davlati Sin imperiyasi vassaliga aylanadi. Sin imperiyasi Xitoydagi Min sulolasini tugatib taxtga kelgan yana bir Xitoyni boshqargan sulolalardan biri. Davlat ichki boshqaruvida konfusiylarning taʼsiri juda ham kuchayib ketadi, bu ham davlatning tanazzulga yuz tutishiga sabab boʻladi. XIX asrning ikkinchi yarmiga kelib Yaponiya namunasidagi gʻarblashish (yevropalashish) islohotlari keng quloch yoyadi. Ayniqsa bu islohotlarda zodagon Pak Kyu Su faol qatnashadi, ammo uning oʻlimidan soʻng bu islohotlar toʻxtab qoladi. 1893—1895-yillarda Koreyada inqilobiy harakatlar boshlanadi. Inqilobchilar qirol maʼmuriyatidan yaponlarga qarshi Xitoydan madad soʻrashni talab qiladilar, shundan soʻng qirol Xitoydan yordam soʻraydi. Xitoy oʻz armiyasining bir qismini koreyslarga yordam uchun joʻnatadi. Bu esa Xitoy va Yaponiya urushini keltirib chiqaradi (1894-95-yillarda boʻladi). Natijada urush Yaponiya gʻalabasi bilan tugaydi, Koreya esa amalda Yaponiya protektorati ostiga tushib qoladi. Yaponiya anneksiyasi. 1904-yilda rus-yapon urushi boshlanadi. Garchi Koreya rasmiy ravishda urushda qatnashmagan boʻlsa-da, barcha dengiz va quruqlikda olib borilgan urushlar qisman Koreya hududida yoki chegarasida olib borildi. Urush Manjuriya hududiga koʻchganda Koreya hududi butunlay yapon askarlari qamali ostida qoladi. Koreyaning boʻlinishi. Rus-yapon urushi tugagandan soʻng, garchi koreys-yapon tinchlik sulhi tuzilgan boʻlsa-da, amalda Koreya Yaponiya protektorati ostiga oʻtadi va deyarli mustaqilligini yoʻqotadi. 1910-yilga kelib Yaponiya Koreyani toʻliq bosib oladi, natijada Koreya toʻliq Yaponiyaga oʻtadi. 1945-yilda Yaponiyaning II jahon urushida magʻlubiyatga uchrashi, Koreyadagi yaponlar boshqaruvining barham topishiga olib keladi. Ammo Koreyaning shimoliy qismini SSRI, janubiy qismini esa AQSh eggalab oladi. Janubiy Koreya tarixi. 1945-yilda SSRI va AQSh Koreyani birgalikda boshqarish toʻgʻrisida shartnomaga qoʻl qoʻyishadi. Ikki katta davlat Koreyani 38-parallel chizigʻidan boʻlishib olishadi. 1950-53-yillarda boʻlib oʻtgan Koreya urushi Shimol va Janub oʻrtasida harbiysizlashtirilgan hudud oʻtkazilishiga sabab boʻladi. Shunday qilib bir butun Koreya davlati shimolda Kommunistik boshqaruvli Koreya Xalq Demokratik Respublikasi va janubda kapitalistik boshqaruvga ega boʻlgan Koreya Respublikasiga boʻlinib ketadi. Birinchi respublika. Koreya Respublikasiga 1948-yil 15-avgustda asos solingan. Li Sin Man esa KRning birinchi prezindeti etib tayinlanadi, ayni shu yilning 9-sentabrida Kim Ir Sen boshchiligidagi Koreya Xalq Demokratik Respublikasi (KXDR) tashkil topadi. 1948-yil KRning birinchi konstitutsiyasi ham qabul qilinadi. Birinchi Respublika boshqaruv davri BMT, Xitoy va SSRIning qurolli kuchlarining faol ishtiroki bilan boʻlgan Shimoliy va Janubiy Koreya urushi bilan taʼriflanadi. Bu urush natijasida ikkala koreys davlati ham katta moddiy va iqtisodiy talafot koʻradi. Birinchi respublika 1960-yili aprel inqilobidan soʻng tugatiladi. Ikkinchi respublika. Talabalar inqilobidan soʻng vaqtinchalik davlat boshqaruviga Ho Chon ismli shaxs keladi. 1960-yil 29-iyulda saylov boʻlib oʻtadi va unda Demokratik partiya gʻalaba qozonadi. Bu esa Ikkinchi Respublikaning boshlanishiga sabab boʻladi va prezident etib Yun Bo Son saylanadi. Harbiy hukumat. Ikkinchi Respublika Davlat boshliqlarining muvaffaqiyatsiz olib borgan siyosati harbiylarga yoqmaydi, bu esa harbiylarning koʻtarilishiga sabab boʻladi. 1961-yili harbiy toʻntarish boʻladi va davlat tepasiga general-mayor Pak Chon Hi keladi. Harbiylar hukumati davlatni demokratik boshqaruvga oʻtkazishlikka hayrihox boʻladi, bu esa 1963-yilda saylovga olib keladi. Saylov natijalariga koʻra general Pak Koreya Respublikasi prezidenti etib saylanadi. Uchinchi respublika. Pak Chon Hi, Janubiy Koreya Uchinchi-Toʻrtinchi respublikalari Prezidenti. Uchinchi Respublika davrida Yaponiya bilan tinchlik shartnomasi tuziladi. Koreya Respublikasi oʻz hududida AQSh harbiy bazalarining joylashiga qonuniy tarzda ruxsat bergandan soʻng, AQSh bilan boʻlgan aloqalari yanada kuchayadi. Undan tahsqari, Koreya Respublikasi AQSh harbiylarining Vyetnamda olib borgan urushida 320 000 askar bilan quvvatlab turadi, yaʼni Koreya Respublikasi oʻz harbiylarini Vetnamga AQSh harbiylariga yordam berish uchun yuboradi. Bu esa oʻz natijasini bermay qolmaydi, AQSh Koreya Respublikasini har tomonlama qoʻllab-quvvatlay boʻshlaydi. Iqtisodiyot tezlik bilan koʻtarila boshladi, ayrim iqtisodiy islohotlarning oʻtkazilishi yalpi milliy mahsulotining oʻsishiga olib keladi. Toʻrtinchi respublika. Toʻrtinchi respublika 1972-yli Yusin konstitutsiyasining qabul qilinishi bilan boshlanadi. Bu konstitutsiya prezidentlik boshqaruvini yanada mustahkamlaydi va keng vakolatlar beradi. Bu davr juda tez oʻsib borayotgan Koreya Respublikasi iqtisodiyotining regressiyaga uchrashi bilan xarakterlanadi. Beshinchi respublika. 1979-yilda general Pak oʻldirilishi bilan Koreya Respublikasida uzoq yillarga choʻzilgan siyosiy inqiroz boshlanadi. 8 yil davomida xalq demokratiya uchun kurash olib boradi. Uzoq davom etgan kurashlardan soʻng 1987-yilda Koreya Respublikasida demokratik saylovlar oʻtkaziladi. 1988-yilda Seulda Olimpiada oʻyinlari oʻtkaziladi. Shu yillarda Xitoy va Sovet Ittifoqi bilan aloqalar tiklanadi. 1992-yilda demokratik yoʻl bilan Kim Yon Sam saylanadi. Ammo uning boshqaruvi davrida davlat amaldorlari orasida poraxoʻrlik judayam kuchayib ketadi, bu esa davlatning yana siyosiy inqiroz yoqasiga olib kelinishiga sabab boʻladi. 1997-yil Koreya Respublikasi uchun juda ham muvaffaqiyatsiz yil boʻladi. Koreya Respublikasi iqtisodiyoti rivojlanishi pastlashib boradi, von (Koreya Respublikasi pul birligi) qadri tushib ketadi. Turizm oqimi ham ozayib boradi. 1998-yil fevral oyida prezidentlik saylovi oldidan iqtisodiy va demokratik islohotlar oʻtkazishi, Shimoliy Koreya bilan aloqalarni tiklash toʻgʻrisida vaʼdalar bergan Kim De Chjun yangi prezident etib saylanadi. 1998-yilning oʻrtalariga kelib Koreya Respublikasi oxirgi 20 yil ichida uchramagan iqtisodiy inqiroz boshlanadi, ishsizlik va inflatsiya (pul qadrsizlanishi) kuchayib ketadi. Ammo prezident oʻz vaʼdalarini bajarishi tufayli tez orada yana Koreya Respublikasi iqtisodiyoti koʻtarila boshlaydi. Shimoliy Koreya bilan ilk marta aloqalar oʻrnatiladi. 2000-yilda Koreya Respublikasi prezidenti shaxsan KXDRga rasmiy tashrif buyuradi, bu esa ikki davlat orasida ozgina boʻlsa-da iliqlikni vujudga keltiradi. Aynan shu prezident boshqaruvi davrida Yevropa Ittifoqi bilan siyosiy, iqtisodiy va madaniy aloqalar yanada rivojlanadi. 2002-yil prezident Kim De Chjunga tinchlik yoʻnalishi boʻyicha Nobel mukofoti topshiriladi. 2002-yilda esa yangi prezidentlik saylovlari oʻtkaziladi, unda No Mu Xyon gʻalaba qozonadi. Uning prezidentlik boshqaruvi davrida Koreya Respublikasi iqtisodiyoti ancha rivojlanadi. Ammo 2004-yil 12-martda Janubiy Koreya Milliy Assambleyasi (Koreya Respublikasi parlamenti) vakillari Prezident No Mu Xyonni poraxoʻrlik va ayrim shaxslarga siyosiy homiylikda ayblab unga qarshi ovoz beradilar. Biroq prezidentni qoʻllab=quvvatlab turuvchi Uri siyosiy partiyasi Parlamentning prezidentga qarshi ovozlarini boykot qiladi. Bu holat mamalakatda parlament saylovlarining muddatdan avval oʻtkazilishiga sabab boʻladi va 2004-yil 15-aprelda saylovlar oʻtkaziladi. Saylov natijalariga koʻra Uri partiyasi parlamentdagi 299 oʻrindan 152 oʻrinni egallaydi. 18 yil deganda parlamentda bir partiya koʻpchilik mandatni egallaydi. Ammo 2005-yilda oʻtkazilgan saylovlarda Uri partiyasi parlamentddagi koʻpchilik mandatini yoʻqotadi. 2008-yilda oʻtkazilgan saylov natijalariga koʻra Seul shahrining sobiq hokimi Li Myon Bak prezident etib saylanadi. Joʻgʻrofiy joylashuvi. Koreys yarimoroli Osiyoning sharqiy oxirida joylashib, uzunligi 1100 killometrni tashkil etadi. Gʻarbdan Tinch okeani bilan, shimoldan esa Xitoy va Rossiya bilan chegaradosh. Koreyaning sharqiy tomonida Sharqiy Dengiz boʻlib, uning ortida Yaponiya joylashgan. Yerining 70 foizini togʻlar egallab, qirgʻoq yoqalab 3000 minga yaqin orolchalar tarqalgan. Koreyaning yer maydoni 222 ming 154 km2 boʻlib, kattaligi taxminan Buyuk Britaniya yoki Ruminiyaga teng. Ushbu maydonning 45 % yoki 99 ming km2idan qishloq xoʻjaligida foydalanish mumkin. Togʻli tumanlar butun maydonning taxminan uchdan ikki qismini tashkil etib, Portugaliya, Mojariston yoki Irlandiya maydonicha desa boʻladi. Tebeksan togʻ zanjiri shaqiy qirgʻoq boʻylab choʻzilib, Sharqiy dengiz kuchli toʻlqinlari tomonidan yuvilib turadi. Ushbu zarba ostida katta qoya va qoya orolchalar paydo boʻlgan. Gʻarbiy va janubiy qirgʻoqlar esa qiya jarlik. Jarliklar boʻylab qirgʻoqlari moʻjizona kesilgan bogʻozli yaqin orollar joylashgan. Yarimorolda shunday koʻp daryo va tasvirlar chizilgan togʻlar borki, shunga koreyslar koʻpincha oʻz davlatini chiroyli tillarang parchalarga qiyoslashgan. Togʻning eng baland choʻqqisi Shimoliy Koreyada joylashgan Pektusan boʻlib, Xitoy chegarasi boʻlab dengiz sathidan 2744 m balandlikka koʻtarilgan. Pektusan togʻida oʻchgan vulqonlar boʻlib, uning ogʻzida "Chonji" deb nom olgan katta koʻl paydo boʻlgan. Bu togʻ Koreya ruhi hisoblanib, Koreya Respublikasining madhiyasi matnida bu haqda eslatilgan. Nisbatan katta boʻlmagan Koreya yarimorolida yetarlicha koʻp katta va kichik daryolar oqadi. Ushbu suv arteriyalari koreyslar hayot tarzi va mamlakatini sanoatlashitirishda muhim rol egalladi. Koreyaning eng katta ikki daryosi - bu Naktongkang (525 km) va Koreya poytaxti Seuldan oʻqib oʻtadigan Hankang (494 km). Hankang daryosi uzoq tarixda uning qirgʻoqlarida rivojlangan aholiga muhim ahamiyatga ega boʻlganidek bugungi kunda ham zich aholining hayotida muhim ahamiyatga ega. Koreyaning uch tomonini yuvib turuvchi dengizlar ham aholi hayotida uzoq davrlardan beri muhim rolga ega boʻldi. Shuning uchun ham dengizshunoslik va kemasozlik sanoati tez rivojlandi. Iqlimi. Koreya iqlimi - moʻtadil, bir-biridan keskin farq qiladigan toʻrt faslga ega. Bahor qisqa boʻlishiga qaramasdan juda ham yoqimli va quyoshli boʻladi. Yozda esa issiq va namlik yuqori boʻlib, iyul oylarida yomgʻirga boʻy boʻladi. Kuz fasli yorqin tilla va qizil ranglar bilan boʻyalib ajoyib rang-barang panoramani yaratadi. Qish sovuq va quruq kelib vaqti-vaqti bilan qor yogʻadi. Janubi-gʻarbdagi Jeju-do oroli yumshoq subtropik iqlimga ega. Koreya tumanlari oʻrtasidagi harorat farqi juda katta, oʻrtacha hisobda 6 °C dan 16 °C gacha boʻladi. Yilning eng issiq oʻyi boʻlgan avgustda esa harorat 19 °C va 35 °C orasida boʻladi, eng sovuq oyi yanvarda esa harorat minus 8 °C gacha tushib ketadi. Bahor faslining boshlarida shamol Xitoyning shimoliy qismidagi choʻllaridan sariq qum va tuproqlarni uchurib keladi. Ammo aprel oyi oʻrtalarida haqiqiy bahor nafasini his qilish mumkin boʻladi, togʻlar va maysazorlar esa ajoyib gullarga boʻyalgan boʻladi. Shu vaqtda dehqonlar dalalarni guruch ekishga tayyorlaydi. Koreyslarning yil fasllari orasida sevimlisi boʻlgani kuz odamni tetiklashtiradigan havo va musaffo osmonga ega boʻladi. Kuz — hosillarni yigʻishtirish vaqti hamda turli bayram va tarixiy anʼanalarga boy fasl. Hukumati. Koreya hukumati uchta qismga boʻlingan: ijro etuvchi, qonun chiqaruvchi va sud hokimyati. Qonun chiqaruvchi va ijro etuvchi boʻlimlar davlat darajasida faoliyat koʻrsatadi. Mahalliy vazifalarni ijro etuvchi boʻlimdagi turli vazirliklar amalga oshiradi. Mahalliy hokimyat yarim-muxtor boʻlib, oʻzining ijro etuvchi va qonun chiqaruvchi boʻlimiga ega. Sud hokimiyati davlat va mahalliy darajada faoliyat koʻrsatadi. Koreya hukumatining tuzilishi Koreya Respublikasining konstitutsiyasi bilan belgilanadi. Bu hujjat 1948-yil kuchga kirgandan buyon bir necha marta tahrir qilindi. Ammo bir necha palata xususiyatlari oldingidek qoldi; Ikkinchi Koreya Respublikasidan tashqari barcha hukumat mustaqil bosh ijro etuvchi - prezidentga ega boʻldi. Puxta uch hokimiyatli tizim bu tekshiruv va muvozanatning ehtiyotkor tizimidir. Masalan, konstitutsiyaviy sudning sudyalari qisman ijro etuvchi, qisman qonun chiqaruvchi hokimiyat tomonidan tayinlanadi. Shuningdek, impichment rezolutsiyasi qonun chiqaruvchi hokimiyat tomonidan berilib, sud hokimiyati soʻnggi qarorni qabul qiladi. Iqtisodiyoti. Janubiy Koreyaning 1997-yildagi inqirozgacha boʻlgan ildam iqtisodiy rivoji "Sharqiy Osiyo Moʻjizasi" deb atalgan. Uch dekada shiddatli iqtisodiy rivojlanish kambagʻal agrar mamlakatni dunyodagi oʻn ikkinchi iqtisodiy-eksport davlatiga aylantirdi. 1996-yil 12-dekabrda Koreya Iqtisodiy Hamkorlik va Rivojlanish Tashkiloti (IHRT)ga qabul qilinishi haqiqatan Koreya iqtisodiyotining avjiga chiqqan payti boʻldi. Koreyaning bunday tez rivoji yuqori darajadagi jamgʻarma va sarmoyaga katta yordam berdi, shuningdek milliy taʼlimning taraqqiy topishiga ragʻbat boʻldi. Shuning evaziga bugungi kunda bir qancha yosh oʻgʻil-qizlar dunyoning eng nufuzli oliygohlarida taʼlim olishmoqda. Lekin rivojlanishga boʻlgan yoʻl oson boʻlmadi. Bu yoʻlga erishish turli qiyinchiliklarni yengib oʻtishni talab etdi. 1945-yili Yaponiya qaramligidan ozod boʻldanidan soʻng milliy iqtisodiyotni rivojlantirish xalqning hayot-mamot masalasiga aylandi. Tabiiy boyliklarning cheklanganligi, ichki bozorning zaifligi va iqtisodiy rivojlanish tajribasiga ega boʻlmasligiga qaramay, Koreya milliy iqtisodiyotning barqaror va mustaqil rivojlanishini amalga oshirdi. 1950—53-yillarda boʻlib oʻtgan Koreys Urushi Janubiy Koreya iqtisodiyoti rivojlanishiga katta putur yetkazdi. Bir xalqning oʻzaro urushib ikki qismga boʻlinishi Koreya tuprogʻida buzgʻunchilik va alamli xotiralarni qoldirdi. Urush qurbonlari va nogironlar soni 1,5 mlnni tashkil etadi. Urushning moddiy zarar qiymati 1953-yil narxlarida 3,1 mlrd AQSh dollarini tahskil etdi. Janubiy Koreyaning urushdan koʻrgan zarari 1953-yilgi Milliy Yalpi Maxsulot (YMM)ning 85%ini tahskil etti. Urushdan keyingi qayta tiklanish davrida (1953-1960-yy) rivojlanish darajasi xorijiy davlatlarning yordamlari boʻlishiga qaramay past boʻldi. Shunday boʻlsa-da, 1953-yildan 1995-yilgacha oʻrtacha Milliy Yalpi Maxsulot oʻsishi 7,6%ni tashkil etdi, bu esa 21 marta oʻsganligidan dalolat berdi. Bu vaqt davomida aholi yillik oʻsishi 2,2%, YMM real daromadi aholi boshiga 5,6%ni, yani 9,3 marta oʻsishni tahskil etdi. 1953-yildan 2007-yilgacha Janubiy Koreya YMM 2,3 mlrddan 1,2 trln AQSh dollariga oʻsdi. Aholi boshiga YMM daromadi qiymati 67 AQSh dollaridan 24 600 dollarga oʻsganini koʻrsatadi. 1960-yillarda boshlangan iqtisodiy rivojlanish ishlab chiqarish sohasida oʻz aksini topti, asosan avtomobilsozlik, neftni qayta ishlash, elektronika, kemasozlik, tekstil va poʻlatni qayta ishlash sohalari bunga misol boʻla oladi. Koreyaning oʻsha davrdagi iqtisodiy ishlash tizimini quyidagicha izohlash mumkin. 1961-yildan boshlanib 1979-yilga qadar davom etgan qoʻmondon Pak Jong Hi davlat rahbarligi davrida dunyodagi mavjud siyosiy ziddiyat sababli Janubiy Koreyaga gʻarb davlatlari va Yaponiya sarmoya qila boshladi. Davlat koreys tilida "cheboʻl" deb ataluvchi katta korxonalarni rivojlantirish maqsadida chet eldan kelgan sarmoyani ular uchun quyi foizlarda foydalanishiga ruxsat berildi. Bunga asos katta korxonalarning rivojlanishi, keyinchalik kichik va oʻrta biznesning rivojlanishiga sabab boʻlishiga ishonch edi. Qoʻmondon Parkning eksportga yoʻnaltirilgan iqtisodiy rivojlanish siyosati 5 yillik rejalar asosida muvoffaqiyatli amalga oshirildi. Iqtisodiyot asosiy qismini qishloq xoʻjaligi tashkil qilgan yillar ham boʻlgan. Endilikda esa Janubiy Koreya qayta ishlash sohasi bilan gʻururlansa boʻladi, chunki 1997-yilning oʻzida YMM ning 25,7%ini ishlab chiqarish tashkil etti. 1997-yilgi YMM 5%ga, 1996-yil 6,8%ga, 1995-yil esa 8,9%ga oʻsish kuzatilgan edi. 1998-yil YMM oʻsishi 6,7% manfiy koʻrsatkichni tashkil etti. Buning asosiy sababi 1997-yilda Janubiy-sharqiy Osiyo davlatlaridagi iqtisodiy boʻhron oqibatidadir. Xorijiy sarmoyadorlarning Xitoy kabi boshqa rivojlanayotgan davlatlarga sarmoyalarini koʻchirishi bilan iqtisodiy ahvol yanada salbiy oqibatlarni keltirib chiqarishiga qaramay, 1999-yil YMM oʻsishi 10,9%, 2000-yil 9,3%, 2001-yil 3%, 2002-yil 6,3%ni, 2007-yil 4,8%ni va miqdori 1,2 milliard AQSh dollarini tashkil etti. Fan-texnikasi. Janubiy Koreyada dunyodagi xotira chiplarining 45%i ishlab chiqariladi. Janubiy Koreyaning elektronika va mashinasozlik shirkatlari jahonda yetakchi oʻrinlardadir; ular qatoriga LG, Samsung va boshqalar kiradi. Butun dunyodagi LCD monitorlarning 50%i aynan Janubiy Koreyada tayyorlanadi. Samsung va LG mobil telefon ishlab chiqaruvchilari orasida dunyoda yetakchi shirkatlardandir. Janubiy Koreya aholisi elektronikadan eng koʻp foydalanuvchi xalqlar qatoriga kiradi. Internetdan foydalanuvchilarning foiz nisbatdagi soniga koʻra birinchi oʻrinda turadi. 2020-yilgacha har bir koreys xonadonida kamida bitta robot boʻlishi rejalashtirilgan. Bu reja orqali Koreya aholisining keksayishi va shu tufayli ishchi kuchi hamda askarlar soni kamayishi muammolari qisman hal qilinishi koʻzda tutilgan. Koreya Respublikasi Rossiya bilan fazoviy hamkorlik olib bormoqda, bu hamkorlik doirasida "Arirang-1" va "Arirang-2" nomli sunʼiy yoʻldoshlar uchirildi. 2008-yilning 8-aprelida Koreya oʻzining birinchi fazogiri - Yi So-yeonni koinotga uchirdi, u rus orbital kemasi "Soyuz TMA-12"da ishladi. Aholisi. Koreyslar Seuldagi istirohat bogʻida hordiq chiqarishmoqda. Aholi soni - 49 044 790 nafar. Janubiy Koreya aholisining katta qismini koreyslar tashkil etadi. Bundan tashqari mamlakatda kamida 300 ming nafar xitoyliklar istiqomat qilishadi. Janubiy Koreyaliklar oʻrtacha 79,05 yil umr koʻrishadi. Deyarli hamma koreys tilida soʻzlashadi, maktablarda ikkinchi til oʻlaroq ingliz, yapon, xitoy, olmon va boshqa tillar oʻrgatiladi. 2005-yil maʼlumotlariga koʻra Janubiy Koreya aholisining 46,5%i dinsizdir. Qolgan aholi oʻzini yo xristian, yoki buddist, deb koʻrsatgan; boshqa dinlar nihoyatda kam tarqalgan. Madaniyati. a> - K-pop janrida ijro etuvchi mashhur koreys guruhlaridan biri. Janubiy Koreya ommaviy madaniyati Osiyo qitʼasi va umuman dunyoda yoyilmoqda. XXI asrda paydo boʻlgan bu fenomen koreys toʻlqini deb nomlandi. Bu fenomen oʻz ichiga K-pop (koreys pop) musiqasi, koreys teleseriallari va filmlarini oladi. Zamonaviy texnologiyalarning koreyslar hayotiga chuqur kirib borgani ularning madaniyatiga kuchli taʼsir qildi. Koreys yoshlari orasida videooʻyinlar shunchalik ommalashganki, matchlar hatto telekanallarda ham namoyish etiladi (misol sifatida Arirang kanalida tez-tez koʻrsatiluvchi Starcraft translatsiyalarini keltirish mumkin). Sporti. a> boʻyicha Jahon Chempionatidagi Koreya koʻrsatgan natijani koreys xalqi esdan chiqarmaydi. 1988-yil Yozgi Olimpiada oyinlari va 2002-yil futbol boyicha Jahon Chempionatining juda ham yuqori saviyada oʻtkazilishi Koreya Respublikasi sporti tarixidagi eng katta yutuqlardan biri hisoblanadi. 17-Futbol Jahon Chempionati 3-ming yillikda birinchi boʻlib Koreya va Yaponiyada oʻtkazildi. Binobarin, bu Osiyo qitʼasida birinchi bor futbol Jahon Chempionatining oʻtkazilishi boldi. Va eng muhimi, Koreya Respublikasi milliy futbol terma jamoasi birinchi bor yarim finalgacha yetib keldi. Albatta, bu juda ham gʻaroyib hodisa boʻlib, koʻpchilikni hayratga soldi. Janubiy Koreyalik futbolchilarning ajoyib ishtiroki Koreyaning xalqaro arenadagi oʻrnini jadal ravishda yuqorilatdi va Koreya tovarlarining talabi oshdi. Albatta muxlislarning oʻrni ham juda katta boʻldi. Koreyalik muxlislar oʻzlariga "Red Bulls" degan nomni shior qilishib oʻz futbolchilarini qoʻllab quvvatlashda charchamadilar, va butun dunyoni hayratga soldilar. 2002-yil futbol Jahon chempionati oʻyinlarini 3,6 mln muxlis stadiondan turib va milliardlab muxlis oynai jahon orqali tomosha qilishga muvaffaq boldilar. Koreya futbol ishqibozlari ommasi dengiz kabi oqqan. Koreya maydoni boʻyicha ham, aholining soni boʻyicha ham katta davlatlar qatoridan joy olmagan boʻlsa-da, janubiy Koreya futbolchilarining ishtiroki yuqori boldi. Koreya terma jamoasi 6 marta futbol jahon chempionati final bosqichlariga chiqqan bolib, ulardan 5 marotabasi ketma-ket boʻlgan. Bu esa — misli koʻrinmagan voqeadir. Bunaqasi hali Osiyoda boʻlmagan. Koreya sportning boshqa turlarida ham juda ajoyib natijalarni koʻrsatmoqda: short-trek, yengil atletika (marafon), dzudo, taekvando, boks, erkin va klassik kurash, kamon otish, stend oʻtish, badminton, gandbol va chim ustida xokkey sport turlari bular safidandir. Jahon klassikasi darajasidagi Koreya beysbolchilari AQSh va Yaponiyada juda ham mashhurdir. Pak Chan Ho "Houston Astros" safida juda ham muvaffaqiyatli ishtirok etib kelayotgan boʻlsa, Kim Ben Hen "Florida Marlins", So Je Ung — esa "Tampa Bay Devil Rays" safidadir. Qolaversa bir necha koreys futbolchilari Yevropa va Yaponiya klublarida toʻp surishadi. Shuningdek, Koreya golf boʻyicha ham oʻz yutuqlari bilan faxrlanadi. Koreya golfchilari Pak Se Ri, Kim Mi Hen, Han Hi Von va Greys Pak hozirga kelib butun dunyoga mashhur boʻlib ulgirgandir, chunki ular bir necha bor LPGA turniri va AQSh ochiq chempionati gʻoliblari boʻlishgan. 2002-yil golfchi Choy Ken Dju ketma-ket PGA ikki titulini qoʻlga kiritgan. Janubiy Koreyalik tennischilar ichida birinchi bor xalqaro turnir gʻolibi Li Hen Tek boldi. 2003-yil yanvar oyida Li Hen Tʼek "Adidas International" turnirida birinchi oʻrinni egalladi. Bu turnir Sidneyda (Avstraliya) boʻlib oʻtgan. Hozirgi paytda Koreya hukumati mamlakatda sportni rivojlantirish maqsadida 5 yillik rejani amalga oshirmoqda (2003-2008-yy). Uning uchun 2,8 trillion KRV ajratilgan ($2,3 mlrd). Bu reja sportning deyarli barcha turlarini rivojlantirishga moʻljallangan boʻlib, va qoʻshimcha professional sport, yangi sport texnologiyalarini ishlab chiqish va koʻplab sport inshootlarini qurishga ham yoʻnaltirilgan. Koreyada ommaviy sport turlari bu — futbol, basketbol, volleybol, va anʼanaviy sport turi bolgan belbogʻ kurashdir (SSIRIM). Bu sport turlari juda ham koʻp muxlislarni jalb qiladi. Bundan tashqari alpinizm, yugurish, badminton, suzish, aerobika, stol tennisi, bouling, skvosh, tennis va golf ham ommaviy sport turlaridir. Alpinistlarning juda ham koʻp boʻlganligidan koreyslarning nafaqat sportga boʻlgan qiziqishini, balki tabiatga boʻlgan muhabbatini ham koʻrish mumkin. Qolaversa mamlakat maydonining 70%i togʻli qismdan iboratdir. Sport sohasidagi muhim aspektlardan biri bu Shimoliy Koreya bilan boʻlgan munosabatlarni ijobiylashtirish va oʻzaro almashuv dasturlarni amalga oshirishtir, zero sport bu tinchlik va doʻstlik elchisidir. Shimoliy Koreya sportchilari Janubiy Koreyada boʻlib oʻtgan ikkita katta xalqaro musobaqalarda ishtirok etganlar, 2002-yil Pusan yozgi Osiyo oʻyinlarida va 2003-yil Tegu yozgi Universiadasida. Koreys kurash sanʼati taekvondo — milliy sport turi boʻlib, hozirga kelib butun jahonda mashhurdir. Bu sport turi bilan 40 mln odam shugʻullanib kelyapti. 2000-yil Sidney Olimpiada oʻyinlarida esa, taekvando Olimpiada sport turlari ichiga qoʻshildi. 2003-yil mart oyiga kelib Janubiy Koreya sport sohasini rivojlantirish yoʻlida dunyoning 23 davlati bilan shartnomalar imzoladi. Sport almashunuvlari 43 Milliy Olimpiya qoʻmitalari bilan olib borilmoqda. 2008-yil Pekin yozgi Olimpiada oʻyinlarida esa Janubiy Koreya, ajralmas Koreys Yarimoroli nomidan bitta bayroq ostida ishtirok etish niyatidadir. Maldivalar. Maldives (Maldivalar Respublikasi) poytaxti — Male shahri. BMT aʼzosi Nepal. Nepal (Nepal Qirolligi) poytaxti — Katmandu shahri. BMT aʼzosi Pokiston. Pokiston (Pokiston Islom Respublikasi) poytaxti — Islamabad shahri. BMT aʼzosi Tojikiston. Tojikiston (Tojikiston Respublikasi) poytaxti — Dushanbe shahri. BMT aʼzosi Turkmaniston. Turkmaniston (Turkmaniston Respublikasi) poytaxti — Ashxobod shahri. BMT aʼzosi Jazoir. Jazoir (Jazoir Demokratik va Xalq Respublikasi) poytaxti — Jazoir shahri. BMT aʼzosi Benin. Benin (Benin Respublikasi) poytaxti - Porto-Novo shahri. BMT a'zosi Botsvana. Botswana (Botswana Respublikasi) poytaxti - Gaborone shahri. BMT a'zosi Burkina Faso. Burkina Faso () poytaxti - Ouagadougou shahri. BMT a'zosi Burundi. Burundi (Burundi Respublikasi) poytaxti — Bujumbura shahri. BMT aʼzosi Kamerun. Kamerun (Kamerun Respublikasi) poytaxti — Yaoundé shahri. BMT aʼzosi Markaziy Afrika Respublikasi. Markaziy Afrika Respublikasi (Markaziy Afrika Respublikasi) poytaxti — Bangui shahri. BMT aʼzosi Chad. Chad (Chad Respublikasi) - Markaziy Afrikadagi davlat. BMT a'zosi. Poytaxti - Njamena. Aholi. Eng katta xalqlari: saralar va arablar (jami 200 etnik guruh istiqomat qiladi). Aholining 50%i musulmon, 30%i xristian, 20%i - butparast. Tarix. O`rta asrlarda hozirgi Chad hududida Kanem davlati mavjud bo`lgan, unda musulmon tujjorlari o`z tadbirkorliklarini yuritishgan. Jo`g`rofiya. Mamlakat hududida yirik Chad ko`li mavjud. Ichki siyosat. Davlat boshlig`i - prezident, shuningdek qurolli kuchlar oliy bosh qo`mondoni vazifasini olgan. 2005 yil 6 iyundagi referendumda qabul qilingan Konstituciyaviy o`zgarishlarga ko`ra, prezident to`g`ri va yashirin ovoz berish orqali 5 yilga saylanadi va cheksiz marta qayta saylanashi mumkin. Qonun chiqaruvchi organ - Milliy qurultoy. Tarkibi - 155 deputat, ular to`g`ri va yashirin ovoz berish orqali 4 yil mudddatga saylanadi. Bu saylovlar so`nggi marta 2002 yilda o`tkazilgandi. 2005 yilda qabul qilingan Konstituciyaviy o`zgartirishlar yuqori palata - Senatni bekor qildi. Chadning ichki siyosiy hayoti afrikalik va arab etnik guruhlari orasidagi to`qnashuvlar bilan xarakterlanadi, respublikada bir necha aksilhukumat guruhlar mavjud. Mamlakat sharqida Sudanning Darfur viloyatidagi vaziyat ahvolni beqarorlashtiradi, natijada Chadga 200 ming darfurlik qochqinlar ko`chib kelishdi, bundan tashqari, Chad hududini darfurlik qo`zg`olonchilar o`zlarining bazasi,deb qabul qilishadi. Darfurda esa anchagina chadlik inqilobchilar yashirinishadi. Iqtisodiyot. Chad Afrikaning eng qashshoq mamlakatlari sirasiga kiradi. Iqtisodiyot asosi - qishloq xo`jaligi (YaIM 40%i), yetakchi sohalar paxtachilik va qoramolchilik hisoblanadi. Boksitlar, uran, qo`rg`oshin konlari bor, neft topilgan. 2003da Doba neft konini Kamerunning Atlantika okeani bo`yidagi Kribi porti bilan bog`lovchi neft tarmog`i rasman ishga tushdi. Bu tarmoq xalqaro byudjet evaziga qurilib, tushajak daromadni faqatgina ijtimoiy sohaga sarfash majburiyati berilgan. Komoros. Komoros (Comoros Federativ Islom Respublikasi) poytaxti — Moroni shahri. BMT aʼzosi Kongo Respublikasi. Kongo Respublikasi (Kongo Respublikasi) poytaxti — Brazzaville shahri. BMT aʼzosi Kongo Demokratik Respublikasi. Kongo Demokratik Respublikasi (Kongo Demokratik Respublikasi) poytaxti — Kinshasa shahri. BMT aʼzosi Fil Suyak Sohili. Fil Suyak Sohili (Côte d’Ivoire Respublikasi) poytaxti — Yamoussoukro shahri. BMT aʼzosi Jibuti. Jibuti (Jibuti Respublikasi) poytaxti — Jibouti shahri. BMT aʼzosi Ekvatorli Gvineya. Ekvatorli Gvineya (Ekvatorli Gvineya Respublikasi) poytaxti — Malabo shahri. BMT aʼzosi Eritreya. Eritriya () poytaxti — Asmara shahri. BMT aʼzosi Efiopiya. Efiopiya (Efiopiya Federativ Demokratik Respublikasi) poytaxti — Addis Ababa shahri. BMT aʼzosi Gambia. Gambia (Gambia Respublikasi) poytaxti — Banjul shahri. BMT aʼzosi Gʻana. Gʻana (Gʻana Respublikasi) poytaxti — Accra shahri. BMT aʼzosi Gvineya. Gvineya (Gvineya Respublikasi) poytaxti — Konakri shahri. BMT aʼzosi Gvineya-Bisso. Gvineya-Bisso (Gvineya-Bisso Respublikasi) poytaxti — Bisso shahri. BMT aʼzosi Keniya. Keniya (Keniya Respublikasi) poytaxti — Nairobi shahri. BMT aʼzosi Lesoto. Lesoto poytaxti - Maseru shahri. BMT a'zosi Liberiya. Liberiya (Liberiya Respublikasi) poytaxti — Monrovia shahri. BMT aʼzosi Liviya. Libiya (Libiya Buyuk Sotsialist Xalq Arab Jamhiriyasi) poytaxti — Tripoli shahri. BMT aʼzosi Madagaskar. Madagaskar (Madagaskar Respublikasi) poytaxti - Antananarivo shahri. BMT a'zosi Madagascar escape 2 Africa traveling song I've been around the world in the pouring rain, Feeling out of place, really felling strange, Take me to a place, where they know my name Cause I ain?t met nobody that looks the same I?m a fish out of water lying out in the jungle, [He a fish out of water lying out in the jungle] I leave my peoples, my peoples, take me to my peoples JUNGLE, JUNGLE FEVER, SHOW ME SOME LOVE. Good to have somebody, good to have somebody, To relate to, to relate to Good to have somebody, good to have somebody, To relate to, to relate to See I?ve been traveling, been traveling forever But now that I?ve found a home, See I?ve been traveling, been traveling forever But now that I?m a home, See I?ve been traveling, been traveling forever But now that I?ve found a home, Feels like I?m in heaven, heaven Driving in the world, like a touring man Been around the planet in the pouring rain I?ve seen things that I?ve thought I?ve never seen Take me to a place where they live like me I?m a lion out the jungle, fish out of the ocean [He?s a lion out the jungle, fish out of the ocean] I leave my peoples, my peoples, take me to my peoples JUNGLE, JUNGLE FEVER, SHOW ME SOME LOVE. Good to have somebody, good to have somebody, To relate to, to relate to Good to have somebody, good to have somebody, To relate to, to relate to See I?ve been traveling, been traveling forever But now that I?ve found a home, See I?ve been traveling, been traveling forever See I?ve been traveling, been traveling forever But now that I?ve found a home, Oh and I?m feeling right at home Mashu qoshuni etsela uzilani madagaskarda yurgande his qilasla Malavi. Malavi (Malavi Respublikasi) poytaxti — Lilongwe shahri. BMT aʼzosi Mali. Mali (Mali Respublikasi) poytaxti — Bamako shahri. BMT aʼzosi Mavritaniya. Mavritaniya (Mavritaniya Respublikasi) poytaxti — Nouakchott shahri. BMT aʼzosi Marokash. Morokko (Morokko Qirolligi) poytaxti — Rabat shahri. BMT aʼzosi. Mozambik. Mozambik (Mozambik Respublikasi) poytaxti — Maputo shahri. BMT aʼzosi Namibiya. Namibiya (Namibiya Respublikasi) poytaxti — Vindoyek shahri. BMT aʼzosi Niger. Niger (Niger Respublikasi) poytaxti — Niamey shahri. BMT aʼzosi Nigeriya. Nigeriya (Nigeriya Federativ Respublikasi) poytaxti — Abuja shahri. BMT aʼzosi Ruanda. Rvanda (Rvanda Respublikasi) poytaxti — Kigali shahri. BMT aʼzosi San-Tome va Prinsipi. San Tome va Prinsipe (San Tome va Prinsipe Demokratik Respublikasi) poytaxti — São Tomé shahri. BMT aʼzosi Seychelles. Seychelles (Seychelles Respublikasi) poytaxti — Victoria shahri. BMT aʼzosi Siyerra Leon. Siyerra Leon (Siyerra LeonRespublikasi) poytaxti — Freetown shahri. BMT aʼzosi Somaliya. Somaliya () poytaxti — Mogadishu shahri. BMT aʼzosi Janubiy Afrika. Janubiy Afrika (Janubiy Afrika Respublikasi) poytaxti — Pretoria (administrative), Cape Town (legislative), Bloemfontein (judiciary) shahri. BMT aʼzosi Sudan. Sudan (Sudan Respublikasi) poytaxti — Khartoum shahri. BMT aʼzosi Svazilandiya. Svazilandiya (Svazilandiya Qirolligi) poytaxti — Mbabane (administrative), Lobamba (legislative) shahri. BMT aʼzosi Tanzaniya. Tanzaniya (Tanzaniya Birlashgan Respublikasi) poytaxti — Dar es Salaam, Dodoma (legislative) shahri. BMT aʼzosi Togo. Togo (Togo Respublikasi) poytaxti — Lomé shahri. BMT aʼzosi Tunis. Tunisiya (Tunisiya Respublikasi) poytaxti — Tunis shahri. BMT aʼzosi Uganda. Uganda (Uganda Respublikasi) poytaxti — Kampala shahri. BMT aʼzosi. Zambiya. Zambiya (Zambiya Respublikasi) poytaxti — Lusaka shahri. BMT aʼzosi. Zimbabve. Zimbabve (Zimbabve Respublikasi) poytaxti — Harare shahri. BMT aʼzosi. Islom Karimov. Islom Abdugʻaniyevich Karimov (1938 yilning 30 yanvarida tugʻilgan) Oʻzbekiston Respublikasining birinchi Prezidenti, Oʻzbekiston Qurolli Kuchlari Oliy Bosh Qoʻmondoni va 2007 yilgi prezidentlik saylovlari gʻolibidir. Oʻzbekiston mustaqilligi eʼlon qilingunga qadar UzSSR kommunistik partiyasi birinchi sekretari. 1991 yilda Oʻzbekiston Prezidenti etib saylandi va hozirgacha shu lavozimni egallab kelmoqda. Oʻzbekistonning birinchi Prezidenti. Islom Karimov boshchiligida Oʻzbekiston oʻzining Konstitutsiyasiga ega boʻldi, BMTda tan olindi va iqtisodiyoti boshqa MDH davlatlariga nisbatan barqaror rivojlandi. Bugungi Hadis/2006-06. __NOTOC__ 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | Oʻzbekiston Respublikasi Fanlar Akademiyasi Sharqshunoslik Instituti. Oʻzbekiston Respublikasi Fanlar Akademiyasi Sharqshunoslik instituti MC Shod. MC Shod - Dilshod G`iyosovning (1985 yili 3 mayda tug`ilgan) ijodiy taxallusi bo`lib, u shu ism ostida Kvartet guruhi va TV hamda radioda chiqishlar qiladi. Tarjimai hol. Dilshod 1985 yili Toshkentda tug`ilgan. Yunusobod tumanidagi 105-maktabda boshlang`ich va o`rta ta`lim olgan. So`ng O`zMUning jurnalistika kulliyotiga o`qishga kirdi. Hozirda shu oliy o`quv yurti talabasi. Ijod. MC karyerasini Sezam radiosida boshladi. Radioga kuryer sifatida ishga olinib, yarim yil ichida muharrir e`tiboriga tushdi. Shundan so`ng Mr. Joker bilan birgalikda tandem ijod boshladi va DJ Rustambek hamda Saida`lo Isroilov bilan Kvartet guruhini tuzishdi. Guruhda rap partiyalarini ijro etadi. Bir qancha ommabop radioeshittirishlarda ishtirok etib kelmoqda. Tasnif. MC Shod o`zining quvnoqligi bilan maktab davridayoq mashhur edi va tanishlari orasida uning shou-biznes yulduziga aylanishi kutilmagan hol, deb qaralmadi. Lekin uning pop-madaniyatga bu qadar tezda aralashishi o`ziga xos fenomen bo`ldi. MC Shod istiqbolli shoumen sifatida ko`riladi. MC. MC (inglizchadan Master of Ceremonies, Bayramlar Ustasi, "emsi" deb talaffuz qilinadi) — bayram-tadbir yigʻinlarida o`rtakashlik qiluvchi shaxs. Toʻy-maʼrakalardagi oʻrtakashdan farqli oʻlaroq, disko-shoularni yoki koncertlarni olib boradi. Bunda u tomoshabinlar bilan interfaol muloqotda boʻladi, tomoshani qizdirib turadi va hk. "MC" soʻzi hip-hop janrida ijod qiluvchilarga nisbatan ham qoʻllaniladi (MC Shod kabi). Kvartet (guruh). Kvartet - o`zbek pop guruhi. DJ Rustambek, DJ Saida`lo, MC Shod hamda Mr Jockerdan tashkil topgan. Tarix. Guruh Sezam radiosida RJlik qiluvchi DJ Rustambek va Saida`lo tashabbusi bilan tuzilib, unga MC Shod va Mr Jocker jalb etilgan. Birinchi qo`shiq sifatida Brigada serialining saundtregining hajviy rimeyki ijro etilgan. Jamoat e`tibori. "Kvartet" ko`p bora tele- va radioefirga chiqqan. Teleko`rsatuvlarning birida (O`zbekiston telekanalida) guruh zamonaviy pop-musiqa vakillari sifatida taklif qilinib, "milliy mentalitetga to`gri kelmaydigan" faoliyat uchun tanqid etilgan. "Kvartet" a`zolari ekstsentrik sifatida e`tiborga tushishgan. Keyp Verd. Kabo-Verde (Kabo-Verde Respublikasi) poytaxti — Praia shahri. BMT aʼzosi Kipr. Kipr (Kipr Respublikasi) poytaxti — Nikosiya shahri. BMT aʼzosi Bruney. Bruney (Bruney Darussalam) poytaxti - Bandar-Seri-Begavan shahri. BMT a'zosi Burma. Burma (Burma Birlashmasi) poytaxti - Rangoon shahri. BMT a'zosi Kambojiya. Kambodja (Kambodja Qirolligi) poytaxti — Phnom Penh shahri. BMT aʼzosi Indoneziya. Indoneziya (Indoneziya Respublikasi) poytaxti — Jakarta shahri. BMT aʼzosi Laos. Laos (Lao Xalq Demokratik Respublikasi) poytaxti — Vientiane shahri. BMT aʼzosi Malayziya. Malayziya poytaxti — Kuala Lumpur shahri. BMT aʼzosi Filippin. Filippin (Filippin Respublikasi) poytaxti — Manila shahri. BMT aʼzosi. Singapur. Singapur (Singapur Respublikasi) poytaxti — Singapore shahri. BMT aʼzosi Tayland. Tayland (Tayland Qirolligi) poytaxti — Bangkok shahri. BMT aʼzosi Vyetnam. Vyetnam (Vyetnam Sotsialist Respublikasi) poytaxti — Hanoi shahri. BMT aʼzosi. Bahrayn. Bahrayn (Bahrayn Davlati) poytaxti - Manama shahri. BMT a'zosi Eron. Eron (Eron Islom Respublikasi) poytaxti — Tehran shahri, BMT aʼzosi. O'rta Osiyo hududida joylashgan. Nafaqat O'rta Osiyo balki Butun Jahon bo'yicha neftni qazib chiqaruvchi nodir davlatlar ro'yhatiga kiritilib kelinmoqda. Iroq. Iroq (Iroq Respublikasi) poytaxti — Bogʻdod shahri. BMT aʼzosi Iordan. Iordan (Iordan Xoshimiylar Qirolligi) poytaxti - Amman shahri. BMT a'zosi Quvayt. Kuveyt (Kuveyt Davlati) poytaxti — Kuwait shahri. BMT aʼzosi Qo'shni davlatlar Iroq va Saudi-Arabistoni.Davlat neft ishlab chiqarish hisobiga juda ham boy davlarlardan biri. Geografiyasi. Arab-yarimorolining sharqiy-shimoliy qismida joylashgan.Maydonini katta qismini cho'llar qoplaydi.Eng katta oroli Bubiyan-oroli. Etnikasi,tili va dini. O'lkada arablar, janubiy-osiyoliklar, eronliklar va boshqa millat vakillari yashaydilar. Aholining 90% musulmonlar, qolgan 10% esa boshqa dinlar vakillari. Davlat tili arab tili, lekin ingliz tili ham keng tarqalgan. Livan. Livan (Livan Respublikasi) poytaxti — Bayrut shahri. BMT aʼzosi Omon. Oman (Oman Sultonligi) poytaxti — Muskat shahri. BMT aʼzosi Qatar. Qatar (Qatar Davlati) poytaxti — Doha shahri. BMT aʼzosi Saudiya Arabistoni. Saudiya Arabistoni (Saudiya Arabistoni Qirolligi) poytaxti — Er-Riyod shahri. BMT aʼzosi Suriya. Suriya (Suriya Arab Respublikasi) poytaxti — Damashq shahri. BMT aʼzosi Birlashgan Arab Amirliklari. Birlashgan Arab Amirliklari (Birlashgan Arab Amirliklari) poytaxti - Abu Dhabi shahri. BMT a'zosi • Prezident - Shayh Halifa bin Zayid Al Nahayan • Bosh Vazir - Shayh Muhammad bin Rashid Al Maktoum BAA aholisi - 5,1 mln kishi (2010). Etnik tarkbi: arablar – 20%, arab olamidan tashqaridagi hududlar, ya’ni Yevropa, Hindiston va Janubi-Sharqiy Osiyo davlatlaridan – 80%. Aholining 33%i ayollar, 67%i erkaklar. Rasmiy tili arab tili, bundan tashqari ingliz, hind, urdu va fors tillaridan ham foydalaniladi. So‘ngi yillarda Dubayga rus turistlar tashrifi ko‘pligi sababli mehmonxonalarda ishchilar rus tillarida ham suhbatlashmoqdalar. Rasmiy din – islom. Musulmonlar – 96%, boshqalar – 4%. Milliy pul birligi – dirham (AED). BAA Persid va Omon ko‘rfazida Arab yarim orolining sharqiy qismida joylashgan. Saudiya Arabistoni Qirolligi, Qatar va Omon Sultonligi bilan chegaradosh. BAA 7 ta amirlik (xonlik) dan iborat: Abu-Dhabi, Ajman, Dubay, Ras Al-Hayma, Fujeyra, Um Al-Quvayn, Sharja. Dubay (bu yer juda qiziqarli sanoatlashgan dam olish joyi: akvapark, hayvonot bog’i, Dubay tarixiy muzeyi, mamlakatdagi eng katta savdo markazi mavjud), Sharja, Ras Al-Hayma, Abu-Dhabi, Fujeyra, Um Al-Quvayn. Asosiy turistlik markazlari: Abu-Dhabi, Ajman, Jumeyra, Dubay, Ras Al-Hayma, Fujeyra, Um Al-Quvain, Sharja Kuchlanish - 220 V, elektr chastotasi – 50 Hz. Al-Eyn - 03; Dubay - 04; Sharja, Ajman, Um Al-Quveyn - 06; Odatiy ish kuni ikki smenada 8 soat: ertalabdan 1300 gacha va 1600 dan kechgacha. Payshanba – qisqa kun, juma – dam olish kuni. 6-avgust – Zaid shayxlikka qabul qilingan kun. Iyd Al-Fitr – Ramazon tugagandan so‘ng; Iyd Al-Adxa – musulmonlarning qurbonlik bayrami; BAA YaIMning o‘sishi 2010-yilga nisbatan 3,2%, Inflyatsiyaning tushishi esa 1%. BAA iqtisodiy o‘sishi 2010-yilda 3,2%, uning katta qismi neft bo‘lmagan sektorlardan, inflyatsiyaning tushishi 1% kutilmoqda – deydi Davlat Iqtisodiyot Vaziri. YaIMning o‘sishida 71% neftsiz maxsulotlarga to‘g’ri keladi, 2008-yilda bu ko‘rsatkich 66,5% edi, - deydi Sultan bin Said Al Mansuriy. Asosiy import hamkorlari: Xitoy 12,9%, Hindiston 12%, AQSH 8,6%, Yaponiya 6%, Turkiya 4,4%, Italiya 4,2%. Qarzi $128,6 million (2009-yil dekabr ma’lumoti), Davlat qarzi 47,2%, Zarari $54,68 mlrd. (2009). YaIMda qishloq xo‘jaligi (1,6%), sanoat (61,8%), xizmat ko‘rsatish (36,6%) ning ulushi. Asosiy sanoatlari: Neft, baliqchilik, aluminiy, sement, kemasozlik, qayiqsozlik, tikuvchilik, to‘qimachilik. Eksport tovarlari: Neft vaneft maxsulotlari, tabiiy gaz, quritilgan baliq. Asosiy eksport hamkorlari: Yaponiya 26,5%, Janubiy Koreya 10,9%, Hindiston 10,7%, Eron 7,5%, Tayland 6,1%. Import maxsulotlari: mashina texnologiyalari, kimyoviy maxsulotlar, oziq-ovqat. Birashgan Arab Amirliklari bojxonasi yuz yillardan buyon qo‘llanib kelinadi. Tarixga nazar tashlaydigan bo‘lsak, BAAning bojxona chegarasi Shayh Zaid bin Sulton va Shayh Rashid bin Al Maktoumlar (u Dubayning hokimi edi) davrigacha bir necha etaplardan iborat bo‘lgan hamda shu vaqtda birinchi bor bojxona binolari qurilib Dubayni, ya’ni amirlikning muhim savdo-sotiq shaxrini tartibga solishga imkon berdi. Dubayning bojxonasi hukumatning eng qadimgi bojxonalaridandir va u “yig’ish” nomi bilan mashxurdir, ya’ni undiriladigan soliqlar va bojlar yig’ilganligi uchun. Tarixiy bojxonaga ko‘ra odamlar uni “Markazlar onasi” deb atashgan, chunki bir necha asosiy hukumat binolari, eng qadimiy bojxona binosi va bojxona yo‘llari u yerdan o‘tgan. 2003-yilning martida doktor (professor) Muhammad Khalfan Bin Kharbash konferensiyada qatnashdi va unda butun bojxona menejerlari bilan uchrashdi. Bunda maqsad keng miqyosda qadam tashlash, ya’ni FCA ning tashkil tpishiga ko‘ra va bojxonalararo umumiy markaz tashkil qilish to‘g’risida bo‘ldi. Shundan so‘ng hokimiyat organlarining bu maqsadda jadallashishiga olib keldi. Shunday qilib 2008-yil 28-mayda vazirlik komiteti kengashi (rahbari Shayh Hamdam bin Rashid Al Maktoum), vitse president, bosh vazir va Dubay hokimi, Iqtisodiy vazirlik va Sanoat komiteti tayyorlagan “Bojxona shtat qonunlarini umumlashtirish”ga erishildi. Import va eksportda valyuta nazorat qilinadi, jami summasi deklaratsiyada ko‘rsatiladi. Ma’naviyatga salbiy ta’sir etuvchi audio va video maxsulotlarni hamda diniy munosabatlarga ta’sir etuvchi maxsulotlar olib kirish ta’qiqlanadi. Bojxona organi topshirilgan videokasseta va chop etilgan maxsulotlarni ko‘rib chiqishi mumkin. • 2000 dona sigaret yoki 400 sigar yoki 2 kg tamaki; • 2 litr vino va 2 litr o‘tkir alkagol ichimlik. • Fizik narsalar, psixologik materiallar, dorilarning hamma turlari, qushlarni ovlash qurollari, musulmon shariatiga xos bo’lmagan behayo video va chop etilgan tovarlar, qurol va narkotik moddalar olib o‘tish taqiqlangan. Shunisi diqqatga sazovorki, agar BAAga olib kirilayotgan import tibbiyot muolaja vositalariga narkotik aralashgan bo’lsa bu katta muammoni keltirib chiqaradi. O‘zbekiston va Birlashgan Arab Amirliklari munosabatlari O‘zbekiston Respublikasining O‘rta va Yaqin Sharq mamlakatlaridagi diplomatik vakolatxonalari yordamida Birlashgan Arab Amirliklari, Saudiya Arabistoni, Kuvayt, Misr, Bahrayn, O‘mon, Qatar, Iordaniya, Isroil, Eron, Hindiston, Pokiston va Janubiy Afrika Respublikasi bilan ikki tomonlama aloqalarni rivojlantirish bo‘yicha faol sa'y-harakatlar qilinmoqda. O‘zbekiston Respublikasining mazkur davlatlar bilan aloqalari avvalo iqtisodiy hamkorlikni rivojlantirishga yo‘naltirilgan bo‘lib, bunda O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan tasdiqlangan respublikamizning arab mamlakatlari bilan ikki tomonlama hamkorligini yanada rivojlantirish bo‘yicha tadbirlar dasturi alohida ahamiyatga molik. Mazkur davlatlar bilan siyosiy muloqotlar oliy va yuqori darajada amalga oshirib kelinmoqda. Xususan, O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A.Karimov tomonidan Birlashgan Arab Amirliklariga (17-18 mart 2008y.) amalga oshirilgan rasmiy tashriflar ikki tomonlama aloqalarni rivojlantirishda muhim ahamiyat kasb etib, o‘zaro manfaatli hamkorlikni o‘rnatishga asos soldi. O‘zbekiston Respublikasi mustaqillikka erishganidan keyingi o‘tgan davr mobaynida Birlashgan Arab Amirliklari (oktabr 2007y.) rahbarlarining mamlakatimizga oliy darajadagi rasmiy va davlat tashriflari amalga oshirilgan. O‘zbekistonga Birlashgan Arab Amirliklarining (iyun 2009y.) tashqi ishlar, moliya, energetika, tashqi savdo va iqtisod vazirlarining rasmiy tashriflari amalga oshirilgan. O‘zbekiston Respublikasi va BAA o‘rtasida diplomatik aloqalar 1992-yil 25-oktabr kuni o‘rnatilgan. Eksport tovarlari: paxta tolasi, xizmatlar, ipak, qishloq xo’jalik maxsulotari, rangli metallar va boshqalar. Import tovarlari: transport vositalari, mexanik va elektron qurilmalar, kofe, choy, kauchuk va rezina maxsulotlari, keramika maxsulotlari, plastmassa va boshqalar. Asosiy tarmoqlar: qishloq xo’jalik maxsulotlarini qayta ishlash, qurilish materiallari ishlab chiqarish, turizm, ko’chmas mulk, savdo tovarlari va boshqalar. Ma'lumotlar Farg'ona Politehnika Instituti 48-08 guruh talabasi SOLIYEV DILNIYOZBEK tomonidan jamlangan. E-mail: dds_student@mail.ru Tel: +(998 73) 702 12 62 Yaman. Yaman (Yaman Respublikasi) poytaxti — Sanaa shahri. BMT aʼzosi. Oʻzbekiston Respublikasining Madhiyasi. "Oʻzbekiston Respublikasining Madhiyasi" haqidagi qaror 1992-yilning 12-dekabrida Oʻzbekiston Respublikasining Yuqori Kengashinig 11 chaqirigʻida qabul qilingan. O‘zbekiston qahramonlari, O‘zbekiston xalq shoiri Abdulla Oripov so‘zi O‘zbekiston xalq bastakori Mutavakkil Burxonov musiqasi Muzaffar ad-Din (Shayboniy). Muzaffar ad-Din - Shayboniylar sulolasidan hukmdor (1531 — 1534). Abul Gazi (Shayboniy). Abul Gazi - Shayboniylar sulolasidan hukmdor (1534 — 1539). Mirzo Ulugʻbek. Mirzo (keyinchalik Sulton) Muhammad ibn Shohruh ibn Temur Ulug'bek Ko'ragon Temuriylar davlatining hukmdori, Shohruhning o'g'li. Buyuk astronom va matematik boʻlgan. Maxmud (Temuriy). Maxmud - Temuriylar sulolasidan hukmdor (1457 - 1459). Yadig`or Mohammad (Temuriy). Yadig`or Mohammad - Temuriylar sulolasidan hukmdor (1469 - 1470). Xuseyn Bayqara (Temuriy). Husayn Boyqaro - Temuriylar sulolasiga mansub hukmdor (1470 - 1506yillarda hukmronlik qilgan). Abu Said (Temuriy). Abu Said - Temuriylar sulolasidan hukmdor (1459 - 1469). Badi O`z-Zamon (Temuriy). Badi O`z-Zamon - Temuriylar sulolasidan hukmdor (1506). Abandon. Sug`urta hodisasi yuz berganda sug`urta pulini to`la olish maqsadida sug`urta qildiruvchining sug`urtalangan mulkga bo`lgan huquqlaridan sug`urtalovchi foydasiga voz kechish huquqi. O`zbekinvest. «O‘zbekinvest» eksport-import Milliy sug‘urta kompaniyasi bir vaqtning o`zida eksport shartnomalarini va tijorat banklarining kreditlarini sug`urtalash bo`yicha davlat agentligi vazifasini bajaruvchi ko`p tarmoqli sug‘urta kompaniyasidir. O`zbekistonda moliya tizimining barqaror shaklanib borishi va xalqaro amaliyotda foydalaniladigan moliyaviy yo`qotishlardan ishonchli himoya qilish dastaklarini rivojlantirishning o`ziga xos xususiyatlaridan biri 1994 yilda «O`zbekinvest» Milliy sug`urta kompaniyasining tashkil etilishi va keyinchalik 1997 yilda Prezidentning 18.02.1997 y. 1710-sonli Farmoniga muvofiq «O`zbekinvest» eksport-import Milliy sug`urta kompaniyasi etib qayta tashkil etilishi bo`ldi. «O`zbekinvest» umumiy sug`urtaning respublikada mavjud barcha klasslari bo`yicha faoliyat yuritish uchun 00001-SF va 00045-SF sonli Litsenziyalarni oldi. O`zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi - $50 mln. O`zbekiston Respublika TIF Milliy banki - $10 mln. • xorijiy hamkorlar tomonidan shartnoma majburiyatlarini bajarishiga to`sqinlik qiluvchi siyosiy, tijorat va tadbirkorlik qaltisliklardan chet eldagi milliy eksportchilarning iqtisodiy manfaatlarini kompleks sug`urta himoyasi bilan ta`minlash; • eksport kreditlarining xalqaro tamoyillarga binoan texnologiya, tovar va xizmatlarni eksportini moliyalashtirish uchun kreditlar ajratadigan O`zbekiston Respublikasining rezident tijorat banklariga sug`urta kafodlatlarini taqdim etish; • texnologiya, tovar va xizmatlar xalqaro bozorlarining rivojlanish istiqbollari va holatini kompleks marketing tahlilini tashkil etish, milliy ishlab chiqaruvchilarning eksport imkoniyatlarini o`rganish va texnologiya, tovar va xizmatlarni xalqaro bozorlarda taqdim etish strategiyasini ishlab chiqish; • O`zbekiston Respublikasi iqtisodiyotiga kapital qo`yilmalarni amalga oshirayotgan xorijiy investorlarning mulkiy va shaxsiy manfaatlarini kompleks sug`urta himoyasi bilan ta`minlash. Ko`p ukladli iqtisodiyotni va butun bozor infratuzilmasini shakllantirilishi, tashqi iqtisodiy faoliyatni erkinlashtrish va rivojlantirilishi, respublika sug`urta xizmatlari bozorida iqtisodiy islohotlarning chuqurlashtirilishi kabi umumdavlat tamoyillaridan kelib chiqqan holda, «O`zbekinvest» kompaniyasi o`z mijozlariga: investorning O`zbekiston bozoriga kirib kelishidan tortib, investitsiya loyihasining amalga oshirilishining barcha bosqichlarida va milliy eksportchining mahsuloti tashqi bozorga chiqquniga qadar ishonchli sug`urta kafolatlarini taqdim etishda kompleks yondashuvni ta`minlaydi. Davlat moliyaviy tizimini rivojlantirish va milliy sug`urta bozorining oyoqqa turishi bo`yicha O`zbekiston Respublikasi tomonidan bosqichma-bosqich amalga oshirilayotgan chora-tadbirlar oqimida, «O`zbekinvest» sug`urta sanoatining etakchisi bo`lib va tuzilmaviy bo`linmalarni, siyosiy qaltisliklarni sug`urtalash bo`yicha qo`shma kompaniyani, ixtisoslashgan sho`ba korxonalarni o`z ichiga olgan shakllangan infratuzilmaga ega bo`lib, o`z oldiga qo`yilgan vazifalarni muvaffaqiyatli amalga oshirmoqda. Kompaniya maqsad va vazifalari – respublika investitsiya iqlimini yaxshilashga ko`maklashish, O`zbekiston iqtisodiyotiga xorijiy investitsiyalarni jalb etish va turli qaltisliklardan milliy eksportchilar va xorijiy investorlarning manfaatlariga ishonchli sug`urta himoyasini taqdim etish yo`li bilan eksportning o`sishini rag`batlantirishdan iborat. Avtomobil sug'urtasi. avto- va mototransport vositalarini hamda haydovchi va yo`lovchilarni sug`urtalash. Tanlangan variantdan kelib chiqqan holda sug`urta qoplamasining har xil turlarini nazarda tutadi. Ulardan keng tarqalgani - avtomobil salonida bo`lgan haydovchi va yo`lovchilarni yo`l-transport hodisasi (YTH) natijasida tan jarohatlari etkazilishidan sug`urtalash; YTH natijasida tibbiy xarajatlarni sug`urtalash (tibbiy ko`rsatmalar bo`yicha davolanish uchun xarajatlar(; YTH natijasida vafot etishini sug`urtalash; YTH va b. natijasida tranport vositasining zararlanishi yoki butunlay nobud bo`lishini sug`urtalash. A. S. sohasi avtomobil yoki mototsikldan foydalanishda yuqori xavf manbaasi ekanligi bilan bog`liq uchinchi shaxlarning hayoti, sog`lig`i va mulkiga etkazilgan zarar uchun avtotransport egasining fuqarolik mas`uliyatini sug`urtalashni O`z ichiga oladi (ko`pchilik davlatlarda majburiy hisoblanadi). Bank sug'urtasi. tijorat banklari tomonidan amalga oshiriladigan (depozitlarni sug`urtalashdan boshqa) sug`urtaning nisbatan yangi turi. Farbiy Evropa davlatlarida va AQSHda B.s. - bu tijorat banklarining sug`urta sohasiga (asosan shaxsiy sug`urta sohasiga) kirib kelishidir; faoliyat yuritayotgan sug`urta kompaniyalarini sotib olish va/yoki keng yoyilgan bank filiallari va bo`linmalari Tarmog`i orqali sug`urta polislarini sotish tizimlarini tashkil etishda (agar bu qonunchilik bilan ruxsat etilgan bo`lsa) namoyon bo`ladi. Yashil karta (Green Card). avtotransport egalarining fuqarolik mas`uliyatini majburiy sug`urtalash to`g`risida xalqaro shartnomalar tizimi va xorijga chiqayotganlarning fuqarolik mas`uliyatini sug`urtalash dasturi. «Yashil karta» tizimning qatnashchilari bo`lib Yugoslaviyadan tashqari Evropa davlatlari, Janubiy-Sharqiy Osiyo va Afrikadagi ayrim davlatlar, shuningdek Latviya, Estoniya, Moldova va Ukraina hisoblanadi. «Yashil karta» chet el fuqarolarining ushbu davlatlar hududlariga avtomobilda kirishning majburiy sharti hisoblanadi. Tizim 1949 yilda tashkil topgan. Ushbu sug`urtaning huquqiy munosabatlarini belgilab beruvchi sug`urta polisning rangidan O`z nomini olgan. «Yashil karta» (Green Card) - sug`urta hujjati Ittifoqning a`zosi bo`lgan mamlakatning sug`urta kompanyasi tomonidan beriladi. U Ittifoq a`zolari bo`lgan davlatlar hududida haqiqiy hisoblanib, keyinchalik «Yashil karta» bergan sug`urta kompaniyasi rasmiylashtrish va zararni qoplab berish xarajatlarini to`ldirishi sharti bilan ushbu mamlakat sug`urta kompaniyalari etkazilgan zararni hujjatlashtirib «Yashil karta» egalari tomonidan uchinchi shaxslarga etkazilgan zararni qoplab berish majburiyatini oladilar. Xedjing. yo`qotishlarni sug`urtalash, omborga joylashda yo`qotishlar qaltisligini yoki teng miqdordagi shartnomalar tuzish yo`li bilan narxning salbiy O`zgarishi sababli foydaning kamayishini minimallashtirish, ammo naqd pul hisob-kitobi va muddatli operatsiyalarda qarama-qarshi pozitsiyalarni hisobga olish bilan. Fuqarolik mas'uliyatini sug'urtalash. rivojlangan davlatlarda keng tarqalgan mas`uliyatni sug`urtalash turi. Ularning ko`pchiligida FM sug`urtalash majburiyati qonunchilikda belgilangan. Uning mohiyati shundan iboratki, xavfli ob`ektlardan foydalanayotgan yoki ularni boshqarayotgan (masalan, transport vositalari) shaxs ushbu amallar sababli uchinchi shaxslarning mulki yoki hayoti va sog`lig`iga etkazgan zaralari uchun mas`ul bo`lishi shart. Qonun bo`yicha mas`uliyat ataylab qilinmagan huquqbuzarlik yoki shartnoma majburiyatlarini buzish bilan bog`liq bo`lishi ham mumkin. FM sug`urtalash yoki uchinchi shaxslar oldidagi mas`uliyatni sug`urtalash eng ko`p sonli sug`urta turi bo`lib, uning barcha turlarini sanab o`tish qiyin. Sug'urtalash. Sug'urtalash kapitalistik g'Arb davlatlarida va hozirda butun rivojlangan mamlakatlarda keng tarqalgan iqtisotiyotning ajralmas bir bo`lagi. O`zbekistonda hali yahshi rovojlanmagan, yoki odam larning hayot turmushiga, buzness hayotlariga kirib kelmagan. Sug'urta bilangina hayot rivoji bir me'yorda rivojlanadi. Aks holda inson bir narsaga qo`l urishdan uning oqabnatidan qo`rqib kirishmasligi mumkin... Franshiza. sug`urta shartnomasi sharti bilan kO`zda tutilgan ma`lum miqdordan oshmaydigan zararni sug`urtalovchi to`lamasligi. Franshiza sug`urtalanuvchi zararni qoplashdagi shaxsiy ishtirokining shakli bo`lib, odatda, zararlar nisbatan katta bo`lmaganda qo`llaniladi. Franshiza sug`urta mukofotining kamayishiga ta`sir etadi. Franshiza shartli (chegirib qolinmaydigan) va shartsiz (chegirib qolinadigan) turlarga bo`linadi. SHartli franshiza - agar zarar summasi franshiza summasidan oshmasa, sug`urtalanuvchi mustaqil ravishda zararni qoplaydi, agar zarar miqdori franshizadan oshsa, zarar sug`urtalanuvchi tomonidan to`la qoplab beriladi. SHartsiz franshiza - franshiza summasi har qanday holatda ham chegirib qolinadi. Franshiza sug`urta summasidan ma`lum foiz yoki summa ko`rinishida belgilanadi. Fakultativ qayta sug'urtalash. biron bir qaltislikni qayta sug`urtalashga topshirish bo`yicha tsedent qayta sug`urtalovchi oldida hech qanday majburiyatga ega bo`lmaydigan qayta sug`urtalash uslubi. TSedent qaltisliklarni qachon, qancha va qanday shartlarda qayta sug`urtalashga topshirishni O`zi hal etadi. Qayta sug`urtalovchi qaltislikni qabulishi shart emas. Fakulьtativ qayta sug`urtalash va birlashib sug`urtalash o`rtasidagi farq shundan iboratki, polis egasi qayta sug`urtalash shartnomasi mavjudligi to`g`risida bilmaydi. Birlashib sug`urtalashda uning ishtirokchilari, ularning qaltislikdagi ulushlari yagona polisda ko`rsatilib, ularning har biri sug`urtalanuvchidan sug`urta mukofotidan O`z ulushini olsa, qayta sug`urtalovchi esa O`z qayta sug`urtalash mukofotini sug`urtalovchidan oladi. Davlat obligatsiyalari. Davlat qisqa muddatli obligatsiyalari (DQMO) - qarz majburiyatnomasi bo'lib, unga muvofiq, qarz oluvchi (davlat) kreditorga (investorga) investitsiyalangan summani muayyan muddat mobaynida to'lashni, shuningdek muayyan daromad berishni kafolatlaydi. DQMO davlatning barcha aktivlari bilan ta'minlangan va bu holat ularga yo'naltirilgan investitsiyalarni yuksak darajada ishonchli bo'lishini ta'minlaydi. Obligatsiyalar qisqa muddatli qog'ozlar hisoblanadi. Aylanish muddati, ya'ni auksion kunidan boshlab so'ndirish sanasigacha o'tadigan davr 3 va 6 oyga teng bo'ladi. Bir obligatsiyaning nominal qiymati - 1000 so'm. Auksionda birlamchi joylashtirish chog'ida obligatsiyalar diskont bilan (nominal qiymatidan kamroq narxda) sotiladi, so'ndirish esa nominal bo'yicha amalga oshiriladi. Demak, obligatsiyaning xarid narxi bilan sotuv narxi orasidagi tafovut daromadni tashkil etadi. DQMO bilan bajarilgan operatsiyalardan tushadigan daromad soliqqa tortilmaydi. 2 2 0 0 1 U M F S birinchi razryad: 2 raqami - qarz majburiyati ikkinchi razryad: qimmatli qog'oz turi - 1 raqami - uch oylik, 2 raqami - olti oylik uchinchi, to'rtinchi va beshinchi razryadlar muayyan turdagi tartib nomerini ko'rsatadi oltinchi, yettinchi va sakkizinchi razryadlar - "UMF" harflari emitentni bildiradi (Uzbekistan Ministry of Finance) - to'qqizinchi razryad - "S" harfi - qog'oz davlatniki ekanini ko'rsatadi DQMO ular egalarining "depo" hisobvaraqlaridagi yozuvlar ko'rinishida, qog'ozsiz shaklda chiqariladi. O'zbekiston Respublikasining rezidenti bo'lgan har qanday yuridik shaxs DQMO egasi bo'lishi mumkin. Qonunlarga muvofiq, investor xizmat ko'rsatish to'g'risida diler (yoki bir necha dilerlar) bilan shartnoma tuzishi shart. Bu shartnomada obligatsiyalarni sotib olish, sotish, ularga egalik qilish tartibi, shuningdek bu operatsiyalarni bajarish chog'ida tomonlar huquqlari, vazifalari va javobgarligi belgilab qo'yiladi. Sotib olingan davlat qisqa muddatli obligatsiyalari aniq bir diler yoki investor mulki hisoblanadi. Boshqa shaxslar bitimlar tuzish uchun DQMOdan foydalana olmaydilar. FOREX. FOREX ("oʻqil." Foreks,) bozori - banklararo bozor boʻlib, u xalqaro savdo aniq qayd etilgan valuta kurslaridan oʻzgaruvchan kurslarga oʻtganida, 1971-yilda shakllangan. Bunda bir valyutaning boshqa valyutaga nisbatan kursi oddiygina belgilanadi, yaʼni har ikki tomon rozi boʻlgan kurslar nisbati boʻyicha valyuta almashiniladi. Oʻz hajmiga koʻra mazkur bozor boshqa barcha bozorlardan katta hisoblanadi. Masalan, qimmatli qogʻozlar bozorining jahondagi kundalik hajmi qariyb 300 milliardni tashkil etadi. Holbuki, Forex bozorining kunlik hajmi 1-3 trillion dollar deb baholanadi. Forex aksiyalar yoki valuta fyucherslari kabi aniq savdo qilinadigan joyi yoʻq. Forex bozorida savdo bir yoʻla butun jahondagi yuzlab banklarda telefon va komputer terminallari orqali oʻtadi. Bundan tashqari, fyuchers va fond bozorlarining yana bir jiddiy farqi va ayni paytda cheklovi bor - bunda savdo kun oxirida to'xtatilib, faqat keyingi kuni ertalab davom ettiriladi. Shu bois, agar siz Rossiya bozorida savdo qilayotgan, bozor uchun muhim ayrim voqealar esa AQShda yuz bergan boʻlsa, u holda ertalab bozor ochilishidagi holat siz kutganingizga mutlaqo toʻgʻri kelmasligi mumkin. Forex bozori kecha-yu kunduz 24 soat mobaynida ishlaydi va valyuta ayirboshlash butun ish haftasi davomida toʻxtamaydi. Amalda soat mintaqalarining har birida (yaʼni, London, Nyu York, Tokyo, Gonkong, Sidney va boshqa joylarda) valyutani kotirovkalash istagida boʻlgan dilerlar bor. Akkreditivlar va kafolatlar. Tashqi savdo bo'yicha to'lovlarni ta'minlash va amalga oshirish uchun Milliy bank o'z mijozlari ixtiyoriga ikkita an'anaviy vosita - akkreditivlar va kafolatlarni taqdim etadi. Hujjatli akkreditiv o'z mohiyatiga ko'ra, agar benefitsiar akkreditivda ko'zda tutilgan hujjatlarni belgilangan muddatda taqdim etsa, Bank benefitsiarga kelishilgan valutada muayyan summani o'z buyurtmachisi hisobidan to'lash to'g'risida bergan va'da hisoblanadi. Bank kafolati to'lov va shartnoma bo'yicha majburiyatlarni bajarishning muhim vositasi hisoblanadi. Milliy bank o'z mijozlari manfaatlarini ko'zlab va ular topshirig'iga ko'ra, xorijiy sheriklar va O'zbekiston Respublikasi rezidentlari foydasiga bo'nak to'lovi qaytarilishi kafolati, kontrakt ijro etilishi kafolati, shuningdek xalqaro amaliyotda qo'llaniladigan boshqa turdagi kafolatlarni taqdim etadi. SLA. Bu IT Sohasida muhim ahamiyat kasb etadi. Hozirgi kunda ko`p firmalar o`z ichki IT bo`limini Outsourceing qilishayapdilar, ya'ni boshqa firmalarda berayapdilar. Bunda IT House larning o`z shartlarini bajarish darajalarini SLA lar hal qiladi. Bunda IT firmalari uchun agar shart bajarilmasa qo`yiladigan jazolar yoki shtraflar tilga olinadi. Bilge Kyul Qadir-kag`on (Qoraxoniy). Bilge Kyul Qadir-kag`on - Qoraxoniylar sulolasidan hukmdor (850 - 880). Bozir Arslan-xon (Qoraxoniy). Bozir Arslan-xon - Qoraxoniylar sulolasidan hukmdor (? - 910). Ogulchak Qodir-xon (Qoraxoniy). Ogulchak Qodir-xon - Qoraxoniylar sulolasidan hukmdor (-). Satur Bogra-xon (Qoraxoniy). Satur Bogra-xon - Qoraxoniylar sulolasidan hukmdor (920 - 955). Musa Bogra-xon (Qoraxoniy). Musa Bogra-xon - Qoraxoniylar sulolasidan hukmdor (955 - 958). Suleymon Arslan-xon I (Qoraxoniy). Suleymon Arslan-xon I - Qoraxoniylar sulolasidan hukmdor (968 - 970?). Ali Arslan-xon I (Qoraxoniy). Ali Arslan-xon I - Qoraxoniylar sulolasidan hukmdor (970 - 998). Axmed Togan-xon I (Qoraxoniy). Axmed Togan-xon I - Qoraxoniylar sulolasidan hukmdor (998 - 1017). Gastarbayter. Gastarbayter("nem." "gast" - mehmon, "arbeit" - ish, mehnat) - xorijiy mamlakatdan kelgan ishchi. Gastarbayterlik bilan asosan rivojlanayotgan va qoloq mamlakatlar aholisi vakillari shug`ullanadi. Masalan, sobiq SSSR hududidagi respublikalardagi ishchi kuchning Rossiyaga migraciyasi. Biroq doim ham shunday emas. Misol uchun nisbatan rivojlangan Sharqiy Yevropa ishchilarining G`arbiy Yevropada gastarbayterlik bilan shug`ullanishi. Kredit yo`nalishlari. "Kredit yo'nalishi ochib" kreditlash (revolverli kredit) kreditni zarurat tug'ilgani sayin qismlarga bo'lib-bo'lib berish yo'li bilan amalga oshiriladi. Bunda kreditlash davri mobaynida "revolverli" kredit qarzdorlikning belgilangan limiti va qarzni qaytarish muddatlari doirasida qo'shimcha kredit bitimlari tuzmasdan bir necha marta aylanishi mumkin. Qarz oluvchi foizlarni kredit bo'yicha qarz qoldig'iga qarab to'laydi. Kredit yo'nalishidan foydalanish muddati ko'pi bilan 12 oyni tashkil etadi. Bu yerda Siz kreditni rasmiylashtirish tartibi va zarur hujjatlar ro'yxati bilan tanishishingiz mumkin. Hujjatli akkreditivlar va inkasso. O'zbekiston Respublikasi Tashqi iqtisodiy faoliyat milliy banki o'z mijozlari hamda vakil banklar manfaatlarini ko'zlab va ularning topshirig'iga ko'ra hujjatli akkreditivlar va inkasso shaklidagi hisob-kitob operatsiyalarini bajaradi. Bank ishonchli hamkor sifatida katta obro' qozongani tufayli uning kredit yo'nalishlari hisobidan ochgan akkreditivlari va inkassosini jahonning barcha yetakchi banklari qabul qiladi. Holbuki, hozirgi vaqtda bunday yo'nalishlar hajmi 520 AQSh dollaridan oshib ketgan, vakil banklar keng tarmog'i va zamonaviy aloqa vositalari esa hujjatli operatsiyalarni eng qisqa muddatlarda bajarish imkonini beradi. O'zmilliybank hujjatli operatsiyalarni ijro uchun qabul qilish va bajarish vaqtida Xalqaro savdo palatasi 1993 yil tahririda 500-son bilan nashr qilgan Hujjatli akkreditivlar uchun birxillashtirilgan qoidalar va odatlarga, Xalqaro savdo palatasi 522-son bilan chiqargan Inkasso bo'yicha birxillashtirilgan qoidalarga tayanadi. Hisob-kitoblarning hujjatli shakllarini qo'llash hisobiga operatsiyalar samaradorligi oshirilishi O'zmilliybank mijozlari hamda vakil banklariga biznes bo'yicha yangi sheriklarni jalb etib, o'zlarining savdo-iqtisodiy faoliyatlarini kengaytirib borish va bajarilayotgan operatsiyalar hajmini ko'paytirish imkonini bermoqda. Kontraktni tayyorlash bosqichida bank mutaxassislari kontrakt bo'yicha hujjatli hisob-kitoblarning eng samarali tuzilishini tanlashda o'z maslahatlari bilan yordam beradilar. O'zmilliybank hujjatli operatsiyalar bo'yicha vakil banklar topshiriqlarini bajarganligi uchun shunday topshiriqlarni bajarish bo'yicha vositachilik haqi tariflariga muvofiq vositachilik yig'imlari va foizlar undiradi. O'zmilliybank hujjatli operatsiyalar bo'yicha mijozlar topshiriqlarini bajarganligi uchun shunday topshiriqlarni bajarish bo'yicha vositachilik haqi tariflariga muvofiq vositachilik yig'imlari va foizlar undiradi. Do`ppi. Do`ppi - o`zbek milliy bosh kiyimi. Dumaloq yoki to'rtburchak shaklidagi, erkaklar va ayollar kiyadigan yengil bosh kiyimi. Odatda oddiy yoki zarli iplar bilan bezatiladi,biser qo'shib tikiladi. Mansur (Qoraxoniy). Mansur - Qoraxoniylar sulolasidan hukmdor (1017 - 1024). Axmed Tog`on-xon II (Qoraxoniy). Axmed Tog`on-xon II - Qoraxoniylar sulolasidan hukmdor (1024 - 1026). Yusuf Qodir-xon (Qoraxoniy). Yusuf Qodir-xon - Qoraxoniylar sulolasidan hukmdor (1026 - 1032). Suleymon Arslan-xon II (Qoraxoniy). Suleymon Arslan-xon II - Qoraxoniylar sulolasidan hukmdor (1032 - 1040). Mohammed Bogra-xon (Qoraxoniy). Mohammed Bogra-xon - Qoraxoniylar Sharqiy kag`onligining hukmdori (1056 - 1057). Ibrohim I (Qoraxoniy). Ibrohim I - Qoraxoniylar Sharqiy kag`onligining hukmdori (1057 - 1059). Maxmud Torgul-kara (Qoraxoniy). Maxmud Torgul-kara - Qoraxoniylar Sharqiy kag`onligining hukmdori (1059 - 1074). Umar Torgul-teg`in (Qoraxoniy). Umar Torgul-teg`in - Qoraxoniylar Sharqiy kag`onligining hukmdori (1074 - 1075). Zarun Abu Ali (Qoraxoniy). Zarun Abu Ali - Qoraxoniylar Sharqiy kag`onligining hukmdori (1075 - 1103). Axmed Nur ad-Davla (Qoraxoniy). Axmed Nur ad-Davla - Qoraxoniylar Sharqiy kag`onligining hukmdori (1103 - 1128). Ibrohim II (Qoraxoniy). Ibrohim II - Qoraxoniylar Sharqiy kag`onligining hukmdori (1128 - 1158). Mohammed (Qoraxoniy). Mohammed - Qoraxoniylar Sharqiy kag`onligining hukmdori (1158 - ?). Yusuf Abul Muzaffar (Qoraxoniy). Yusuf Abul Muzaffar - Qoraxoniylar Sharqiy kag`onligining hukmdori (? - 1205). Abul Fatx Mohammed (Qoraxoniy). Abul Fatx Mohammed - Qoraxoniylar Sharqiy kag`onligining hukmdori (? - 1211). Ali-teg`in (Qoraxoniy). Ali-teg`in - Qoraxoniylar G`arbiy kag`onligining hukmdori (1020 - 1034). Qoraxoniylar. Qoraxoniylar xoqonligi 1025-yil a> maqbarasi Osiyo 1200-yilda a> shahridagi Qoraxoniylar maqbarasi 11-12-asr. Qoraxoniylar — turkiy sulola, Qoraxoniylar xoqonligida hukmronlik qilgan. "Qoraxoniylar" atamasi Xoqon Qoraxonning Islom dinini qabul qilganidan so'ng paydo bo'lgan. Numizmat Tornberg esa ularning xonlari tutib yurgan maqomiga qarab Ileklar deb atagan. Boshqalar esa Uyg'ur xoqonligi deb atashgan. 940 yil atrofida qarluqlar Tyanshan yaqinidagi Bolasog'un shahrini bosib olishadi. Va yangi sulola tuzishadi. Birinchi hukmdorlardan biri Satuq Bo'g'raxon Abdulkarim Islom dinini qabul qiladi va «Doslan Qoraxon» nomi bilan shuxrat topadi, keyinchalik butun sulola uning nomidan "Qoraxoniylar" deb atala boshlanadi. Sulolaning buyuk xonlaridan biri Bog'raxon edi, Islom olamida Xorun oti bilan shuxrat topgan edi. U Movarounnaxr taxtini somoniy Nuxdan olib qo'yadi, uning merosxo'ri buyuk Ilekxon esa, Somoniylar davlatini yo'q qiladi. Qoraxoniylarning poytaxti Buxoro shahri bo'lgan, keyin esa Samarqand shahri.Qoraxoniylar xoqonligiga kuchayib kelaytogan Xorazmshohlar imperiyasining sultoni Muhammad Alovuddin yakun yasaydi. хорезмов Алла эд-Дин Мухаммед около 1210. Ettisuv, Sharqiy Turkiston o’lkalarida IX asr ikkinchi yarmida turli turkiy qavmlar, elatlarning o’zaro birikuvi natijasida va qo’shiluvi davomida Qoraxoniylar davlati tashkil topdi. Mazkur davlatga asos solgan siymo Abdulkarim Sotuq Bug’roxon (859-955) yag’molar qavmiga mansub bo’lgan. Bu davlat hukmdorlari «arslonxon» yoki «qoraxon» unvonlari Qoraxon so’zining lug’aviy ma’nosi esa turkiy qabilalarda «ulug’», «buyuk» degan tushunchalarni anglatgan. Qoraxon «Tamg’achxon» ham deb yuritilgan. Bu davlatning qudrati yuksalib, u tez orada katta hududlarni o’z qo’l ostiga kirita boradi. Uning poytaxti Sharqiy Turkistonning Bolasog’un shahri bo’lgan. Abdulkarim Bug’roxon vafotidan keyin (955y) uning vorislari davrida Markaziy Tyan-Shan va Ettisuv o’lkalari egallanadi. Endilikda Qoraxoniylar Somoniylar hukmronlik qilayotgan Movarounnahr erlarini ham butunlay egallashga kirishadilar. Bu davrda Somoniylar davlati chuqur ichki ziddiyatlar, sinfiy ixtiloflar orqasida tanglik holatiga tushib qolgan edi. Bundan foydalangan Qoraxoniylar hukmdorlari - Hasan va Nasr Bug’roxonlar etakchiligidagi qo’shin Somoniylar qarshiligini qiyinchiliksiz engib, ikki bor (992 va 999 yillarda) Buxoroni egallaydi, somoniylar sulolasining so’nggi vakili Ismoil al99 Muntasir (1000-1005) hukmronligi barham topdi. Oqibatda butun Movarounnahr hududlari Qoraxoniylar tasarrufiga o’tadi. Shu tariqa, Qoraxoniylar hukmronligi katta hududlarga yoyiladi. 􀂾 Markazi Samarqand bo’lgan, Movarounnahrning katta hududlarini o’zida jam etgan G’arbiy xonlik. 􀂾 Markaziy bolasog’un bo’lgan Talas, Isfijob,Shosh (Toshkent), Sharqiy Farg’ona, Ettisuv va Qoshg’ar erlarini tarkibiga olgan Sharqiy xonlik Hoqon Qoraxoniylarning davlat boshqaruv tizimi bosh vazir devoni Qoraxoniylar davlatining boshqaruv tizimi mahalliy hududiy boshqarish tartibiga asoslangan. Xonlik hududlari nihoyatda bepoyon bo’lganligidan, har bir yirik hudud yoki viloyat eloqxonlar (mahalliy hukmdorlar) tomonidan nisbatan mustaqil tarzda idora qilingan (Masalan, Samarqand, Buxoro, Ettisuv v.b.). Eloqxonlar tegishli miqdordagi yillik xiroj yoki to’lovlarni markaziy xokimiyat hukmdori - Tamg’achxonga yuborib, amalda o’z mulklarini mustaqil boshqarganlar. Qoraxoniylarning Movarounnahrdagi hukmronligi murakkab ijtimoiysiyosiyvaziyatda, turli sulolaviy urushlar, ziddiyatli jarayonlar girdobida kechgan. Ayniqsa xonlikning muhim hayotiy markazlari hisoblangan Samarqand, Buxoro, Balx va Termiz kabi joylarni qo’lga kiritish uchun saljuqiylar, qoraxitoylar bilan ko’p bor urush harakatlari olib borilgan. Xususan, saljuqiylarning so’ngi podshohi Sulton Sanjar (1118-1157) 100 zaiflashib qolganligidan va mahalliy ruhoniylar fitnasidan foydalanib, Samarqand va uning atroflarini bosib oladi. Shundan so’ng Qoraxoniylar sulolasiga mansub mahalliy xonlar amalda Sulton Sanjarga tobe bo’lib qoladilar. Biroq ko’p o’tmay bu hududlar yangidan sharqdan bostirib kelgan Qoraxitoylar ta’siriga tushib qoladi.Faqat 1211 yilga kelib, ya’ni so’nggi Horazmshoh Alouddin Muhammad (1200-1220) davrida Qoraxoniylarning Movarounnahrdagi rasmiy boshqaruvi butunlay barham topadi. Qoraxoniylar davrida Movarounnahrning ijtimoiy-iqtisodiy hayotida bir qator muhim o’zgarishlar yuz beradi. Birinchidan, Qoraxoniylar o’lkani zabt etgach, bu erda ko’p asrlardan buyon hukm surib kelgan erga egalik qilishning muhim shakli – dehqon mulkchiligini tugatib, bu mulklarni davlat tasarrufiga oladilar. Bu mulklar o’z navbatida qoraxoniylarga tobe bo’lgan sodiq amaldorlar,harbiy lashkarboshilar, davlat xizmatchilari yoki ularga yon bosgan yuqori ruhoniylar, din peshvolariga mulk qilib beriladi. “Dehqon” tushunchasi shundan boshlab amalda erni ishlovchi, unda mehnat qilib kun kechiruvchi ijtimoiy toifa maqomiga ko’chdi. Ikkinchidan, Qoraxoniylar davriga kelib er-mulkka egalik qilishning “iqto’” va iqtodorlik munosabatlari yanada chuqur ildiz otadi. Iqtodorlar o’z tasarrufidagi hududlarda yashovchi aholidan olinadigan soliqlar evaziga katta daromadlar olganlar. Uchinchidan, O’rta Osiyo hududlarining Qoraxoniylar davlati tarkibiga o’tishi erli aholi etnik tarkibida ham muhim o’zgarishlarni vujudga keltiradi. Qoraxoniylar hokimiyatining bu hududga yoyilishi ayni zamonda sharqiy hududlardan turkiy qavmlar, elatlarning bu erlarga kelib, o’rnashib, o’troqlashuviga sezilarli ta’sir ko’rsatadi. Bu esa, shubhasiz, o’zbek xalqining etnik shakllanish jarayoniga ta’sir etadi. Ayni chog’da turkiy tilning iste’mol doirasi to’xtovsiz kengayib bordi. Shu bilan birga bu tilning mahalliy xalq, elatlarning adabiy tili sifatidagi mavqei va maqomi ham tarkib topib bordi. Go’zal va nafis qadimgi turkiy, ya’ni eski o’zbek adabiyotining yuksak badiiy namunalari hisoblangan Mahmud Qoshg’ariy, Yusuf Xos Hojib va Ahmad Yugnakiylarning betakror ijodiyoti Yusuf (Qoraxoniy). Yusuf - Qoraxoniylar G`arbiy kag`onligining hukmdori (1034 - ок.1060). Arslan-teg`in (Qoraxoniy). Arslan-teg`in - Qoraxoniylar G`arbiy kag`onligining hukmdori (1034 - ок.1060). Mohammed I (Qoraxoniy). Mohammed I - Qoraxoniylar G`arbiy kag`onligining hukmdori (1042 - ок.1052). Nasr I (Qoraxoniy). Nasr I - Qoraxoniylar G`arbiy kag`onligining hukmdori (1068 - 1080). Al-Xidr Abu ShoJa (Qoraxoniy). al-Xidr Abu ShoJa - Qoraxoniylar G`arbiy kag`onligining hukmdori (1080 - 1081). Axmed I (Qoraxoniy). Axmed I - Qoraxoniylar G`arbiy kag`onligining hukmdori (1081 - 1089). Yakub (Qoraxoniy). Yakub - Qoraxoniylar G`arbiy kag`onligining hukmdori (1089 - 1095). Masud I (Qoraxoniy). Masud I - Qoraxoniylar G`arbiy kag`onligining hukmdori (1095 - 1097). Suleymon (Qoraxoniy). Suleymon - Qoraxoniylar G`arbiy kag`onligining hukmdori (1097). Maxmud I (Qoraxoniy). Maxmud I - Qoraxoniylar G`arbiy kag`onligining hukmdori (1097 - 1099). Jibrail (Qoraxoniy). Jibrail - Qoraxoniylar G`arbiy kag`onligining hukmdori (1099 - 1102). Kag`on. Кага́н ("хакан, хаган") — высший титул суверена в средневековой кочевой иерархии. Xoni-xon (хан ханов). Впервые засвидетельствован в китайских источниках применительно к центрально-азиатскому племени сянби III в. н. э.. В 402 его приняли жужани вместо хуннского титула шаньюй. От жужаней он был заимствован аварами (осколок жужаней) и тюркютами (с 552 г.), создавшими в середине VI века самую крупную на тот исторический момент кочевую империю — Тюркский каганат. После его распада титул получил хождение у многих тюркоязычных народов (хазары, уйгуры, карлуки, киргизы, кимаки и др.). В Монгольское время слился с титулом Великий хан (каан). В Европе с эпохи Великого переселения народов существовало три каганата: Аварский, Тюркский и Хазарский. Кроме того «каганом гор» в некоторых арабских хрониках назывался правитель страны Сарир в Горном Дагестане (IX век). Титул кагана в IX веке носил и один из правителей Руси, заимствовав его, как полагают, у хазар. Митрополит Илларион называл каганами киевских князей Владимира и Ярослава Мудрого. В Слове о полку Игореве титул употреблён по отношению к тмутороканскому князю Олегу Святославичу. Mohammed II (Qoraxoniy). Mohammed II - Qoraxoniylar G`arbiy kag`onligining hukmdori (1102 - 1130). Nasr II (Qoraxoniy). Nasr II - Qoraxoniylar G`arbiy kag`onligining hukmdori (1128 - 1129). Axmed II (Qoraxoniy). Axmed II - Qoraxoniylar G`arbiy kag`onligining hukmdori (1128 - 1130). Al-Xassan (Qoraxoniy). al-Xassan - Qoraxoniylar G`arbiy kag`onligining hukmdori (1130 - 1132). Maxmud II (Qoraxoniy). Maxmud II - Qoraxoniylar G`arbiy kag`onligining hukmdori (1132 - 1141). Ibrohim III (Qoraxoniy). Ibrohim III - Qoraxoniylar G`arbiy kag`onligining hukmdori (1141 - 1156). Ali II (Qoraxoniy). Ali II - Qoraxoniylar G`arbiy kag`onligining hukmdori (1156 - 1160). Masud II (Qoraxoniy). Masud II - Qoraxoniylar G`arbiy kag`onligining hukmdori (1160 - 1178). Nasr III (Qoraxoniy). Nasr III - Qoraxoniylar G`arbiy kag`onligining hukmdori (1163 - 1173). Mohammed III (Qoraxoniy). Mohammed III - Qoraxoniylar G`arbiy kag`onligining hukmdori (1171 -1174). Ibrohim IV (Qoraxoniy). Ibrohim IV - Qoraxoniylar G`arbiy kag`onligining hukmdori (1178 - 1203). Osman (Qoraxoniy). Osman - Qoraxoniylar G`arbiy kag`onligining hukmdori (1203 - 1212). Караханиды, Илекханы, мусульманская тюркская династия, стоявшая во главе Караханидов государства в Средней Азии (927-1212). Название происходит от имени первого хана Абдулкарима Сатука Карахана (умер 955 или 956). Происходили из племени ягма и носили титул бограханов. Во главе К. стоял тамгачхан (хан ханов). Наиболее крупными представителями К. были Наср (конец 10 в.), Ибрахим (1046/47-1068), Арслан (1102-30). В 1212 последний К. - Клыч-Арслан ибн Клыч был убит хорезмшахом Мухаммедом. Nasr-teg`in (Qoraxoniy). Nasr-teg`in - Qoraxoniylar Farg`ona kag`onligining hukmdori (1013). Mansur Abul Muzaffar (Qoraxoniy). Mansur Abul Muzaffar - Qoraxoniylar Farg`ona kag`onligining hukmdori (1013 - 1024). Mohammed Ain ad-Davla (Qoraxoniy). Mohammed Ain ad-Davla - Qoraxoniylar Farg`ona kag`onligining hukmdori (1041 - 1052). Ibrohim (Qoraxoniy). Ibrohim - Qoraxoniylar Farg`ona kag`onligining hukmdori (1059). Abd al-Mumin (Qoraxoniy). Abd al-Mumin - Qoraxoniylar Farg`ona kag`onligining hukmdori (-). Ali (Qoraxoniy). Ali - Qoraxoniylar Farg`ona kag`onligining hukmdori (-). Al-Xasan (Qoraxoniy). al-Xasan - Qoraxoniylar Farg`ona kag`onligining hukmdori (-). Xuseyn Jalol (Qoraxoniy). Xuseyn Jalol - Qoraxoniylar Farg`ona kag`onligining hukmdori (1132 - 1156). Maxmud Togan-xon (Qoraxoniy). Maxmud Togan-xon - Qoraxoniylar Farg`ona kag`onligining hukmdori (1156 - 1164). Ibrohim Arslan-xon (Qoraxoniy). Ibrohim Arslan-xon - Qoraxoniylar Farg`ona kag`onligining hukmdori (1164 - 1178). Nasr (Qoraxoniy). Nasr - Qoraxoniylar Farg`ona kag`onligining hukmdori (1178 - ?). Qodir-xon (Qoraxoniy). Qodir-xon - Qoraxoniylar Farg`ona kag`onligining hukmdori (? - 1209). Maxmud (Qoraxoniy). Maxmud - Qoraxoniylar Farg`ona kag`onligining hukmdori (? - 1213). Kurash. Kurash anʼanaviy oʻzbek sport turidir. Tarixi. O`zbek xalqining an'anaviy sport turlaridan biri bo`lmish kurash uch yarim ming yillik tarixga ega. Kurash o`zbekcha so`z bo`lib, u qator qadimiy sharq adabiy manbalarida yakkama-yakka olishuv va ijtimoiy ko`ngilochar sport turi sifatida tilga olingan. Bundan ming yil muqaddam paydo bo`lgan afsonaviy Alpomish eposida kurash olis o`tmishda O`zbekiston zaminida ommaviy tus olgan eng sevimli va nufuzli sport turi bo`lganligi qayd etiladi. Qadimda va o`rta asrlarda yashab ijod etgan qator faylasuf va tarixchilar o`z asarlarida kurashni alohida ehtirom ila tilga olganlar. Sharqning buyuk mutafakkirlaridan biri bo`lmish Abu Ali Ibn Sino kurash bilan shug`ullanmoq jon va tan sog`ligini ta'minlashning eng yaxshi vositasidir, deya e'tirof etgan. Shunga qaramasdan hali-hanuz kurash aynan qachon va qaerda paydo bo`lganligi xususida aniq ma'lumotlar mavjud emas. O`z navbatida bunday mavhumlik qator olimlar tomonidan kurashni qadimiy sport turlaridan biri sifatida e'tirof etilishi uchun to`siq bo`la olmadi. Eramizning IX asrida kurash rivoji yangi bosqichga ko`tarildi. O`sha kezlarda zamonaviy O`zbekiston hududida istiqomat qiluvchi aholi an'anaviy bayramlar, to`y-hashamlar va yirik jamoatchilik tadbirlari davomida kurashdan ko`ngil ochish va dam olish vositasi sifatida foydalanganlar. Keyinroq kurash ko`ngil ochish vositasidan mustaqil sport turi va jismoniy chiniqish usuliga aylandi. Eng kuchli kurashchilar xalq orasida ma'lumu-mashhur bo`lib, ular haqida afsonalar to`qila boshlandi. XII asrda yashab o`tgan Pahlavon Mahmud buning yaqqol namunasidir. Hali-hanuz uning qabri ziyoratchilarning sevimli maskani va muqaddas qadamjolardan biri hisoblanadi. XIV asrda insoniyat tarixida yorqin iz qoldirgan tengi yo`q sarkarda va davlat arbobi Amir Temur o`z askarlarini chiniqtirish va jismoniy tayyorgarligini oshirish maqsadida kurashdan foydalangan. Ma'lumki, Amir Temur armiyasi zamonasining eng qudratli va yengilmas qo`shini hisoblangan. Vaqt o`tishi bilan kurash zamonaviy O`zbekiston hududida istiqomat qiluvchi aholining eng sevimli va ardoqli an'analaridan biriga aylandi. Shu ma'noda kurash o`zbeklarning qon-qoniga singib ketgan, deb aytish mubolag`a bo`lmaydi. Ushbu sport turiga bo`lgan muhabbat otalardan bolalarga meros sifatida o`tib keladi. Bugungi kunga kelib birgina O`zbekistonda kurash bilan muntazam shug`ullanuvchilarning soni ikki millionga yetgan. Ushbu sport ishqibozlari va havaskorlarning soni esa behisobdir. 1980 yillarning boshida mashhur o`zbek kurashi ustasi, dyuzdochi va sambochi Komil Yusupov o`zbek kurashining boy merosini tadqiq etish ishlarini boshlab yubordi. Ushbu sport turining qayta tiklanishining faollaridan biri bo`lgan mazkur zotning asosiy maqsadi kurashning xalqaro me'yorlarga mos bo`lgan yangicha qoidalarini ishlab chiqishdan iborat bo`ldi. To`qsoninchi yillarning boshlariga kelib u ushbu sharafli vazifani muvaffaqiyatli ado etib o`zbek kurashini xalqaro arenaga olib chiqishni o`z oldiga maqsad qildi. Avvaliga u o`zi ishlab chiqqan kurash qoidalarini jamoatchilik, mutaxassislar va ishqibozlar e'tiboriga havola etdi. Yangi qoidalar o`zbek kurashining eng ardoqli an'analari va maxsus kiyim bosh, musobaqalarni o`tkazish joyi va bellashuvning davom etish muddati kabi xalqaro sport me'yorlarini o`zida mujassam etdi. Sport mutaxassislari Komil Yusupov tomonidan ishlab chiqilgan kurash qoidalari to`laligicha xalqaro sport talablariga javob berishini e'tirof etdilar. Kurash qoidalarining asosiy afzalliklaridan biri shundaki, ular yotgan holda bellashuvni davom ettirilishiga yo`l qo`ymaydi. Sportchilardan birining tizzasi gilamga tegishi bilanoq hakam bellashuvni to`xtatadi va kurashchilar turgan holda musobaqani davom ettirishadi. Bu hol kurashni tez sur'atlarda olib borilishi va muxlislar uchun qiziqarli va maroqli bo`lishini ta'minlaydi. Bundan tashqari kurash qoidalari belbog`dan pastki qismni ushlovchi yoki og`riq qo`zg`atuvchi va bo`g`uvchi uslublarni ishlatishni ta'qiqlaydi. Shu tariqa kurash sportchilarga tan jarohati yetkazilishining oldi olingan eng xavfsiz sport turlaridan biriga aylandi. 1991 yilda O`zbekiston o`z mustaqilligini e'lon qilishi kurashga yangicha hayot baxsh etdi. Respublika hukumati 70 yil totalitar tuzum davrida oyoq-osti qilingan o`zbek xalqining milliy qadriyatlari va an'analarini qayta tiklashni o`z oldiga maqsad qilib qo`ydi. Milliy sport turi hisoblanmish kurashni qayta tiklash davlat siyosatining ustuvor yo`nalishlardan biri sifatida belgilandi. 1992 yilda K.Yusupov O`zbekiston Respublikasi prezidenti qabulida bo`ldi. Bo`lib o`tgan suhbat chog`ida o`zbek kurashini nafaqat ona diyorimizda, balki chet ellarda ham rivojlantirish masalalari muhokama etildi. Kurashni haqiqiy xalqaro sport turiga aylantirish, keyinchalik esa olimpiada o`yinlari dasturiga kiritish eng asosiy maqsad bo`lib qolmoqda. O`sha uchrashuvdan so`ng, K.Yusupov boshchiligidagi faollar gruhi o`zbek kurashini xalqaro miqyosda rivojlantirishga qaritilgan faoliyatni boshlab yubordilar. Ular tomonidan O`zbekistonning turli hududlarida uyushtirilgan qator yirik musobaqalar muvaffaqiyati haqiqatdan ham barchani hayratga soldi. Mamlakatning turli chekkalaridan kelgan minglab kurashchilar musobaqalarda ishtirok etish istagini bildirgan bo`lsa, millionlab kurash ishqibozlari ushbu jozibali musobaqalardan bahra olish ishtiyoqida respublika bo`ylab stadionlarni to`ldirdilar. Kurash faollarining sa'y-harakatlari O`zbekiston bilan chegaralanib qolmadi. Ular 1992 yildan boshlab Janubiy Koreya, Kanada, Yaponiya, Hindiston, AQSh, Monako va Rossiyada o`tkazilgan qator nufuzli sport anjumanlarida o`zbek kurashini tanitishga qaratilgan tadbirlarga bosh qosh bo`ldilar. Ushbu sa'y-harakatlar natijasida O`zbekiston poytaxti Toshkentda bo`lib o`tgan kurash bo`yicha birinchi xalqaro musobaqalarda dunyoning 30 ga yaqin mamlakati vakillari ishtirok etdilar. Toshkent markazida 30 ming kishiga mo`ljallangan stadion tomoshabinlarga to`lib ketdi. O`zbekiston va uning tashqarisidagi millionlab teletomashabinlar televizorda batafsil olib ko`rsatilgan musobaqalarni yaqindan kuzatib bordilar. O`zbekiston Prezidenti sovrini tikilgan birinchi xalqaro musobaqa muvaffaqiyatli o`tdi. Turk sportchisi Salim Tataroglu musobaqa g`olibi bo`ldi. Birinchi xalqaro musobaqa bilan bir paytda mamlakat yana bir muhim tarixiy voqeaning guvohi bo`ldi. 1998 yilning 6 sentyabrida Yevropa, Osiyo va Amerikaning 28 mamlakati vakillari Xalqaro Kurash Uyushmasiga asos soldilar. XKU xalqaro miqyosda o`zbek kurashini namoyon etuvchi rasmiy tashkilotga aylandi. Dastlabki ta'sis kongressi davomida yangi xalqaro sport tashkilotining nizomi tasdiqlandi, Kurashning xalqaro qoidalari qabul qilindi hamda XKUning boshqaruvi organi- Ijroiya qo`mitasi saylandi. Kurashni xalqaro miqyosda rivojlantirish g`oyasining dastlabki tashabbuskori, O`zbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimov bir ovozdan XKUning Faxriy Prezidenti lavozimiga saylandi. Kurash xalqaro qoidalari muallifi Komil Yusupov esa XKU Prezidenti etib saylandi. Tashkilot ijroiya qo`mitasi 15 kishidan iborat bo`lib, qo`mita a'zolari XKU kongressi tomonidan ko`pchilik ovoz asosida to`rt yil muddatga saylanadilar. Ular, shuningdek, qayta saylanish huquqiga ham egadirlar. 1999 yilda Toshkent yana bir olamshumul voqeaning guvohiga aylandi - shu yili bo`lib o`tgan kurash bo`yicha birinchi jahon chempionatida Yevropa, Osiyo, Afrika, shimoliy va janubiy Amerika qit'alarining 48 mamlakati vakillari ishtirok etdi. Yangi sport turi bo`yicha birinchi marta o`tkazilayotgan jahon chempionatida shuncha davlat vakillarining ishtirok etishi sport olamida olamshumul voqea bo`ldi. Chempionatning ochilish marosimida O`zbekiston davlat rahbari, XKU faxriy Prezidenti Islom Karimov o`zbek kurashi ushbu azim o`lka xalqi tabiatiga xos bo`lgan mardlik, jasurlik, o`z raqibiga bo`lgan mehr oqibat, adolat, haqqoniylik va insonparvarlik kabi xislatlarni o`zida mujassam etganini qayd etdi. Ushbu xislatlarni o`zida mujassam etgan sport turi esa jahon miqyosida xayrixohlik ila kutib olinishi va qo`llab-quvvatlanishi muqarrardir. O`zbekistonning tomoshabinlar bilan to`lib toshgan stadionlari ajoyib manzaraning guvohi bo`ldilar. 50 dan ortiq mamlakatdan tashrif buyurgan yuzlab kurashchilar ushbu bellashuv turi bo`yicha jahonda tengi yo`q ekanliklarini isbotlash uchun gilamga tushdilar. Musobaqalar uch vazn toifasida o`tkazildi -73,90 kilogramm va mutloq vazn. Bellashuvlar juda ham zavqli shu bilan birga qizg`in ruhda o`tdi. Musobaqa natijalariga ko`ra uchchala vazn toifasida ham O`zbekistonlik kurashchilarning g`oliblik shohsupasiga ko`tarilganligida alohida ma'no bor. O`shandan buyon XKU yillik asosda kattalar orasida jahon chempionati bellashuvlarini muntazam o`tkazib kelmoqda. Kurash bo`yicha ikkinchi jahon chempionati ushbu maroqli bellashuv vatanidan tashqarida o`tkazildi. 2000 yilning iyul oyida Turkiyaning O`rta yer dengizi qirg`oqlarida joylashgan Antaliya kurort shahrida bo`lib o`tgan ikkinchi jahon chempionatida ayollar ham ishtirok etdilar. Uchinchi jahon birinchiligi 2001 yilning avgust oyida Vengriya poytaxti Budapesht shahrida bo`lib o`tdi. XKU kattalar o`rtasidagi birinchiliklar bilan bir qatorda 2000 yildan buyon yoshlar o`rtasida ham jahon chempionati o`tkazib kelmoqda. Ushbu toifadagi birinchi ikki chempionat 2000 va 2001 yillarning may oyida Rossiyaning Tver shahrida bo`lib o`tdi. XKU 1999 yilning iyunida ayollar o`rtasida birinchi xalqaro bellashuvni o`tkazdi. Bellashuv maskani etib Rossiyaning Bryansk shahri tanlandi. Unda 9 mamlakatdan kelgan 25 jamoa ishtirok etdi. Germaniyalik Gretta Myuller musobaqa g`olibi bo`ldi. Ikki nafar Rossiya va musobaqa g`olibining yana bir vatandoshi ikkinchi va uchinchi o`rinlarni baham ko`rdilar. Kurash bo`yicha birinchi qit'a chempionati 1999 yilning dekabrida bo`lib o`tdi. Belorus poytahti Minsk kurash bo`yicha birinchi Yevropa chempionatiga mezbonlik qildi. Ayollar hamda erkaklar ishtirok etgan kurash bo`yicha birinchi Osiyo chempionati 2001 yilning aprel oyida bellashuvning vatani Toshkent shahrida bo`lib o`tdi. 2001 yilning iyul oyida Janubiy Afrikaning Xartenbos shahrida Afrika qit'asining birinchi qit'a chempionati bo`lib o`tdi. Birinchi Pan Amerika chempionati esa 2002 yilning mart oyida Boliviya poytaxti La-Pas shahrida bo`lib o`tdi. XKU doirasida uyushmaga a'zo davlatlarda turli xalqaro turnirlar ham muntazam ravishda o`tkaziladi. Shu kabi nufuzli bellashuvlar sirasiga 2000 yildan buyon Britaniya kurash uyushmasi tomonidan o`tkazib kelinayotgan Islom Karimov xalqaro bellashuvini keltirish mumkin. O`zbekiston Respublikasi Prezidenti va XKU faxriy Prezidenti sharafiga tashkil etilgan mana shunday musobaqalar dastavval 2000 yilning oktyabr oyida Buyuk Britaniyaning Bedford shahrida bo`lib o`tdi. Ikkinchi turnir 2001 yilning noyabr oyida Buyuk Britaniyaning Dartford shahrida o`tkazildi. 2001 yildan buyon XKU "eng yaxshi kurashchi", "eng yaxshi hakam", "eng yaxshi federasiya" kabi 12 turli nominasiyada yilning eng yaxshi voqeasini va insonlarini aniqlashni yo`lga qo`ydi. Kurash tarixida birinchi marotaba "2001 yilning eng yaxshi kurashchisi" nominasiyasida O`zbekistonda bo`lib o`tgan bellashuvda ajoyib o`yin ko`rsatib g`olib chiqqan Braziliyalik kurashchi Aleksandr Katsuragi oliy mukofot sazovori bo`ldi. Budapeshtda bo`lib o`tgan jahon chempionatida g`olib chiqqan Polshalik Dorota Sikora "Yilning eng yaxshi kurashchi ayoli" deb topilgan. "Eng yaxshi texnika" nominasiyasida 2001 yilda O`zbekistonda bo`lib o`tgan ikki xalqaro turnirning mutlaq g`olibi, o`zbek kurashining navqiron yulduzi, og`ir vaznli sportchi Abdulla Tangriev oliy mukofotni qo`lga kiritdi. Bugungi kunga kelib kurash butun jahonda e'tirof etildi. Boliviya, Kanada, AQSh, JARdan boshlab Gollandiya, Turkiya, Rossiya va Yaponiya kabi mamlakatlarda kurash ma'lumu-mashhur. Hozirda XKU Osiyo, Yevropa, Amerika va Afrika qit'alarida joylashgan 4 qit'a va 40 dan ortiq milliy kurash federasiyalarini birlashtiradi. XKUsining xalqaro sport tashkiloti sifatidagi nufuzi kundan-kunga ortib bormoqda. Albatta XKU Prezidenti va tashkilot ijroya qo`mitasi a'zolarining turli xalqaro sport uyushmalari va tashkilotlari rahbarlari bilan olib borayotgan muzokara va uchrashuvlari ko`p jihatdan bunga turtki bo`ldi. Kurash eng qadimiy bellashuv turlaridan biri hisoblanadi. Shu bilan birga jahon sahnasida u eng yosh sport turi hamdir. O`zining uzoq o`tmishiga qaramasdan kurash faqatgina 1998 yilda jahon sport sahnasida shahdam odim tashladi. Ushbu odimlar na yengil va na qisqadir. Avval boshidanoq kurashning porloq odimlari va undan kutilgan maqsad aniq belgilangan edi. U ham bo`lsa O`zbek kurashini xalqaro sport turiga aylantirishdir. Qadimgi Xorazm. O`rta Osiyoning ikki daryo oralig`idagi yerlari qadimdan Xorazm nazorati ostida bo`lgan. Xorazmning nomi Avestoda Xvariazm, Bihistun yozmalarida Xvarazmish, Arrian va Strabonning tarixiy kitoblarida Xorasmiya sifatida keltiriladi. 8 asrda arab istilochilari tomonidan vayron etilgan Xorazm madaniyati tarixi eramizdan avvalgi 1292 yillarga borib taqaladi. Xorazm butun mintaqa uchun Avestoning muqaddas yeri, qadimiy madaniyat markazi sanalgan. Eramizdan avvalgi 7-6 asrlardayoq Xorazm hududida davlatchilik tuzilmalari mavjud edi. Arxeologik ma'lumotlar shundan dalolat beradiki, eramizdan avvalgi birinchi ming yillikning ikkinchi choragidayoq Amudaryo daryosiga tutashgan kuchli irrigasiya tizimi mavjud bo`lgan. Xorazmda yirik kanallarni tashkil etish uchun markazlashgan kuchli boshqaruv kerak bo`lgani tabiiy. Eramizdan avvalgi 6- asrning o`rtalarida Xorazm Fors podsholigi tomonidan bosib olingan. Forsiylar Xorazmdan turli qimmatbaho toshlarni, zargarlik va kulolchilik mahsulotlarini tashib ketgan. Eng yaxshi ustalar ham Fors podsholari saroyiga olib ketilgan. Eramizdan avvalgi 5-4 asrlarda Xorazm Fors podsholigidan ozod bo`lib, o`z mustaqilligini qayta tiklaydi. Eramizdan avvalgi 4-3 asrlarda Xorazm yozuvi paydo bo`lgan. Xon qarorgohi - Tuproq qal'a, qadimiy maqbara va rasadxona Qo`y-Qirilgan qal'a ham o`sha davrlardayoq mavjud bo`lgan. Grek manbalarining shohidlik berishicha, eramizdan avvalgi 329-328 yillarda Xorazm xoni Farisman yunonistonlik Iskandar Zulqarnayn (Aleksandr Makedonskiy) bilan tinchlik bitimi tuzgan. Qadimgi Baqtriya. O`rta Osiyodagi qadimiy davlatchilik tuzilmalaridan biri Qadimgi Baqtriya davlatidir. Qadimiy manbalar shundan dalolat beradiki, eramizdan avvalgi 8 asrda yirik Baqtriya podsholigi mavjud bo`lgan. Avestoda uning nomi Baxdi, Bihistun yodgorliklarida Baktrish, antik davr adabiyotlarida Baktriana sifatida qayd etilgan. Qadimgi Baqtriya bilan o`sha davr dunyosining boshqa davlatlari - Ossuriya, Yangi Vavilon, Midiya, Hindiston knyazligi o`rtasida aloqalar mavjud bo`lgan. Tarixiy manbalarga ko`ra, Ossuriya hukmronligi (gegemonligi) qaror topgan eramizdan avvalgi 9-7 asrlarda ossuriyaliklar Baqtriyaga hujum qilishgan. Bu harakat tarixda Ossuriya yurishi nomi bilan ma'lum. Bu yurishning asosiy sababi Baqtriya lazuriti ustidan nazorat o`rnatishga qaratilgan edi. Eramizdan avvalgi 7-6 asrlarda Qadimgi Baqtriya podsholgi hududiga Surxon, Qashqadaryo va Zarafsxon vohalari, Marg`iyona va Sug`d yerlari kirgan. Baqtriyalik ustalar tomonidan tilla, tosh va bronzadan yasalgan turli mahsulotlar Xitoy, Fors davlati va Yevropada juda mashhur bo`lgan. Baqtriyaning yirik shaharlari Qiziltepa, Yer-Qo`rg`on, Uzunqir va Afrosiyob hududlarida joylashgan. O`sha davrda Baqtriyaga tashrif buyurgan sayyoh e'tiborini uylar, hunarmandlarning ustaxonalari va xo`jalik binolari uzra bo`y cho`zib turgan salobatli minoralar tortishi tabiiy edi. Kursiy Rufning yozishicha, "Baqtriyaning tabiati boy va turli-tuman. Ayrim joylarda daraxtlar va toklar o`ta sermahsul hosil beradi, hosildor yerlar ko`plab buloqlardan suv ichadi. Yumshoq yerlarga bug`doy ekiladi, qolgani esa chorva uchun yaylovlardir". O`rta Osiyo (Eneolit va Bronza davri). O`rta Osiyoda dehqonchilik madaniyatining paydo bo`lishi eramizdan avalgi 3-2 ming yilliklarga to`g`ri keladi. Eramizdan avvalgi 3-ming yillikning ikkinchi yarmi, 2-ming yillikning birinchi yarmida Amudaryoning yuqori qismida aholi punktlari paydo bo`lgan edi. Bu yerlik aholi Badaxsxon yoqutini (lazurit) ishlab chiqish va sotish ishlarida ishtirok etardi. Shuningdek ular bilan Hindistondagi Xarapp madaniyati o`rtasida o`sha davrdayoq aloqalar mavjud bo`lgan. Eramizdan avvalgi 2-ming yillikda hind-eron (oriylar) qabilalarining O`rta Osiyo hududi va unga tutushgan sahrolar orqali janubda Hindiston, janubiy-sharqda Midiya va Fors davlati, sharqda Sharqiy Turkiston sari migrasiyasi yuz bergan. Dehqonlarning qadimiy maskanlaridan bo`lgan Zarafsxon vohasidagi Zamonbobo hududida uy hayvonlarining suyaklari, bug`doy va arpa donlari, toshdan yasalgan dehqonchilik uskunalari topilgan. Panjikentdan uncha uzoq bo`lmagan Sarazm qishlog`i atrofida eneolit va bronza davriga oid dehqonchilik maskani topilgan bo`lib, uning hududi 90 gektardan ziyodroq maydonni qamrab oladi. Qadimiy dehqonchilik maskanlari Surxondaryoda - Sopollitepa va Jaro`qtonda ham topilgan. Xorazm hududida topilgan va bronza davriga oid bo`lgan arxeologik yodgorliklar Tozabog`yobsoy dehqonchilik madaniyati nomini olgan. Ko`kcha, Qavat-3 dehqonchilik maskanlari 2-ming yillikning o`rtalarida vujudga kelgan. Bu yerda qadimiy kanallar mavjud bo`lgani aniqlangan. Eramizdan avvalgi 1-ming yillikning boshlarida Xorazmda sun'iy sug`orish texnikasi rivoj topishi asnosida Amirobod madaniyati shakllangan. Shu tariqa Farg`ona vodiysi aholisi ham asta-sekinlik bilan o`troq turmush tarziga o`tib, dehqonchilik bilan shug`ullana boshlaydi. Xususan, eramizdan avvalgi 2-ming yillikning yakuni va 1-ming yillikning boshida Farg`ona vodiysida Chust dehqonchilik madaniyati paydo bo`lgan. 1-ming yillikning boshlarida Samarqand, Marv, Yerqo`rg`on, Axsikent, Xiva kabi shaharlar vujudga keladi. Shuningdek, ushbu davrda zardushtiylikning Avesto kitobi va qahramonlik eposlari paydo bo`ldi. O`rta Osiyo (Iskandar Zulqarnaynning yurishi). Iskandar Zulqarnaynning (Aleksandr Makedonskiy) O`rta Osiyoga yurishi Eramizdan avalgi 334-yilda Iskandar Zulqarnayn Osiyoga yurish boshladi. U Kichik Osiyo, Suriya, Finikiya, Misr va Eronni zabt etib, 329 yilning bahorida Hindikush tog`ini kesib o`tib O`rta Osiyoga hujum qildi. Baqtriya va So`g`diyona hukmdori Bess (u podsho maqomini va Artakserks nomini olgan) Zulqarnaynga qarshi turish befoyda ekanini anglaydi. Iskandar Zulqarnayn Baqtriya qal'alarini birin-ketin bosib olar ekan, Maroqandda o`z garnizonini qoldirib, Sirdaryo tomonga - saklar yeriga yuradi. Ammo yo`lda u mahalliy aholi tomonidan misli ko`rilmagan qarshilikka duch keladi. Ikki tomon kuchlarining o`zaro to`qnashuvlarining birida Iskandar Zulqarnayn og`ir yarador bo`ladi. Yunonlar ta'biri bilan aytganda "daryo bo`yida yashovchi varvarlar" Zulqarnayn garnizoniga katta talofot yetkazadi. Ayni shu vaqtning o`zida Spitamen boshchiligida so`g`dlar ham Iskandar qo`shinlariga qarshi bosh ko`taradi. So`g`dlarga baqtriyaliklar ham kelib qo`shiladi. Spitamen Iskandarga qarshi keskin kurashdi va uning garnizonini Maroqandda to`xtatib qo`ydi. Makedoniya garnizoni Sirdaryo bo`yida zudlik bilan qal'a bunyod etishga kirishadi. Bu qal'a Olis Aleksandriya nomini olgan. Iskandar Zulqarnayn saklar bilan sulh tuzishga erishadi. Keyin esa asosiy kuchini Spitamenga qarshi tashlaydi. Ammo 329-328 yillar davomida yunon-makedon qo`shinlari tomonidan So`g`d hududida amalga oshirilgan beshafqat aksiyalar Iskandar Zulqarnayn kutgan natijani bermaydi. Ikki yillik samarasiz va omadsiz harakatlardan keyin u o`z taktikasini o`zgartiradi. Ayni xususda Kursiy Ruf shunday yozadi: "Iskandar o`ziga bo`ysinishga qarshilik ko`rsatganlarga turli shahar va yerlarni tortiq etdi". Shu usul bilan Iskandar Zulqarnayn mahalliy zodagonlarni o`ziga qaratishga muvaffaq bo`ldi va ularning ko`magida baqtriya va so`g`diylardan tarkib topgan harbiy kontingent tuzdi. 328 yilning kuzida Iskandar bilan Spitamen o`rtasida hal qiluvchi jang bo`ldi. Spitamen bu jangni boy beradi. Tarixiy ma'lumotlarga ko`ra, jangni boy bergan Spitamen o`z ittifoqchilari tomonidan qatl etilgan. Hisor tog`laridagi Xoriyon va Oksariat qal'alarini o`ziga bo`ysindirgan Iskandar Oksariatning qizi Raxsxonaga (Roksana, Ravshanak) uylanadi va shu tariqa mahalliy elitaga qarindosh bo`ladi. Iskandar o`z tomoniga o`tgan so`g`diylardan birini (ayrim ma'lumotlarga ko`ra uning ismi Oropiy bo`lgan) So`g`d podshosi etib tayinlaydi. Shu tariqa uning O`rta Osiyo ustidan hukmronligi o`rnatiladi. 327 yilning yozida esa u Hindikush tog`i orqali Hindiston sari yurishini boshlaydi. Salavkiylar davlati. Spitamenning o`limi va Iskandarning so`g`d-baqtriya hukmdorlari bilan tuzgan sulhi natijasida 327 yilda O`rta Osiyo Iskandar Zulqarnayn davlati tasarrufiga o`tadi. Mahalliy elitalarning harbiy kontingenti Iskandar Zulqarnayn armiyasiga qo`shiladi. 323 yilda Iskandar Zulqarnaynning o`limi haqdagi xabarni eshitgan So`g`d va Baqtriyadagi grek kelgindilari 20 ming kishidan iborat piyoda askar va 3 ming nafar otliqni yig`ib o`z vatanlariga qaytishga otlandi. Ammo ularni to`xtatish uchun Iskandarning Safdoshi sarkarda Perdik yetib keladi va qochishga shaylangan askarlarni qurolsizlantirib, jazolaydi. O`z vatanlariga qaytishga shaylangan grek askarlariga xayrixohlik bildirgan So`g`d hukmdori (strapi) o`z lavozimidan ozod etildi. Uning o`rniga makedoniyalik Filipp o`tiradi. Ma'lum muddat u har ikki straplikni - So`g`diyona va Baqtriyani boshqarib turdi. 315 yildan keyin mahalliy xalq orasidan tayinlangan straplarning hammasi greklar va makedoniyaliklar bilan almashtirildi. Faqat Oksariat (Iskandarning qaynotasi) va Atropat (Perdikning qaynotasi) o`z lavozimida qoldiriladi. 312 yilda Iskandar sarkardalaridan biri - Salavk Vaviloniyaga ega bo`ldi. Tez orada u o`z yerlarini Sirdaryo va Hind daryolari qadar kengaytirdi. Uning o`g`li Antiox I (Salavk bilan Spitamenning qizi Apama nikohidan tug`ilgan) esa Iskandarning Osiyodagi hududlarining katta qismiga egalik qilgan. O`rta Osiyo hududida ikkita straplik vujudga keldi. Unga So`g`diyona, Baqtriya va Marg`iyona kirdi. Xorazm salavkaylarga bo`ysunmagan. Ahmoniylarning so`nggi vakili va Iskandar davrida ham Xorazm o`z mustaqilligiga ega bo`lgan. Salavk va Antiox O`rta Osiyoda o`z pozisiyalarini mustahkamlashga alohida e'tibor qaratgan. Ko`plab qal'a va shaharlar barpo etilgan va ular asosan greklar bilan to`la bo`lgan. Tarixiy manbalarga ko`ra, Salavk 75 ta shahar qurdirgan. Eng olis shaharlardan biri Yaksart ortida joylashgan Antioxiya shahri bo`lgan. Taxminlarga ko`ra, mazkur shahar hozirgi Toshkent viloyati hududida yoki Farg`ona vodiysida joylashgan. Eramizdan avvalgi 3-asrning 60-yillariga qadar Baqtriyada salavkiylarning zarbxonasi saqlanib qolgan. Bu zarbxonada oltin va kumush tangalar zarb etilgan. Salavkiy hukmdorlaridan biri Antiox II ning davrida (earimizdan avvalgi 261-247 yillar) uning Baqtriyadagi strapi Diodot salavkiy tangalar asosida o`z tangalarini zarb qilgan. Bu uning salavkiylar hukmronligida qandaydir muxtoriyatga ega bo`lganidan dalolatdir. Baqtriya, So`g`diyona va O`rta Osiyodagi boshqa viloyatlarning iqtisodiy hayoti Salavkiylar davlatining g`arbiy viloyatlaridagidan ancha farq qilgan. Yunon-Baqtriya podsholigi. Yunon-Baqtriya podsholigi Oʻrta Osiyo hududida eramizdan avvalgi 250-125 yillarda mavjud boʻlgan davlatdir. Tarix. Eramizdan avvalgi 256-yilda Parfiya, Baqtriya va Soʻgʻdiyona Salavkiylar davlatidan ajralib chiqdi. Baqtriya strapi Diodot o`zini shoh deb e'lon qildi va mintaqada gegemonlik uchun kurash boshladi. Bunga javoban, Arshaxidlar Parfiyada hokimiyatni qo`lga kiritdi. So`g`diyona esa Baqtriya hukmronligi ostiga o`tdi. Eramizdan avvalgi 230-yilda So`g`diyona strapi Yevtidem Diodotning vorisini taxtdan ag`dardi. Yunon-Baqtriya bilan Parfiya o`rtasida savdo yo`llarini nazorat qilish borasida doimiy urushlar bo`lib turgan. Eramizdan avvalgi 209-208-yillarda salavkiy hukmdori Buyuk Antiox III Salavkiylar saltanatini qayta tiklash uchun sharqqa yurish boshlaydi. 207-yilda u Parfiyani mag`lubiyatga uchratib, Yunon-Baqtriyaga qarshi harbiy yurish qiladi. Antiox qo`shinlari Yevtidem ustidan g`alaba qozonadi va Yunon-Baqtriya poytaxti Baqtrani qamal qiladi. Qamal ikki yil davom etgan. Nihoyat Yevtidem Antiox bilan tinchlik sulhini tuzishga erishadi. O`z navbatida u Antioxga o`zining barcha jangchi fillarini topshiradi. Yevtidemning o`g`li Demetriy esa salavkiylar malikasiga uylanadi. Magnesiya jangida rimliklar tomonidan salavkiylarga qattiq talofot yetkazilishi natijasida Yunon-Baqtriya podsholigi salavkiylarning ittifoqchilari bo`lgan janubiy knyazliklarni o`ziga bo`ysundirish imkoniyatiga ega bo`ladi. Eramizdan avvalgi 187 yilda otasi Yevtidemning vorisi Demetriy Araxosiyani zabt etadi va Hindiston sari yo`l oladi. Demetriy Shimoliy Hindistonda o`z qo`shinlari bilan ancha muddat qolib ketadi. Bundan foydalangan uning sarkardalaridan biri - Yevkradit 171 yilda Baqtra hokimiyatini qo`lga kiritadi. Yevkraditning podshohligi tarixda "behisob shaharlar podshohligi" degan nom olgan. Xitoy manbalarida yozilishicha, eramizdan avvalgi 165 yilda Yettisoyga (Semirechya) yuechjilarning qadami tekkan. Ular Sirdaryo orqali Amudaryo sohillari tomon yo`l olgan. Ular Baqtriyani egallashga ham muvaffaq bo`lgan. 155 yilda Yevkradit navbatdagi yurishlarning birida o`z o`g`li tomonidan o`ldiriladi. Xuddi shu davrlarda Yunon-Hind podshohligi tashkil topgan edi. 141-128 yillar Yunon-Baqtriya podshohligining tanazzulga yuz tutish davri bo`ldi. Taxminlarga ko`ra, yuechshilar Baqtriyani qo`lga kiritgandan so`ng shoh Geliokl Paropamisada yoki Araxosiyada hokimiyatni saqlab qolgan. O`rta Osiyo ikki yuz yil ellinlar dunyosining bir qismi bo`ldi. Bu davr O`rta Osiyo tarixida jiddiy iz qoldirgan. So`g`d va Baqtriya ellin-makedon harbiy guruhlariga tayangan strapiyalarga aylandi. Hirot, Marv kabi yangidan-yangi shaharlar vujudga keldi. Mintaqada yunon standartlari bo`yicha tangalar zarb etildi. Mintaqaga yunon xudolari panteoni, yunon adabiyoti va teatri kirib keldi. Mahalliy va yunon madaniyatining o`zaro sintezi sodir bo`ldi. Kangyuy. Xitoy tarixchisi Si Ma-syan o`z kundaliklarida "yuechjilarnikiga o`xshash an'ana va urf odatlarga" ega bo`lgan ko`chmanchi Kangyuy yoki Kandzyuy va Kangxa davlatlari haqida ma'lumot beradi. Antik davr tarixchilari asarlarida Kangxa davlati tilga olinmagan, ammo Avesto va Maxabxarata kitoblarida saklar va toxarlar bilan bir qatorda kankilar to`g`risida ham atroflicha ma'lumot berilgan. Ancha keyingi Xitoy xronikalarida Amudaryo shimolida joylashgan Buxoro, Shahrisabz, Kattaqo`rg`on atroflari, Toshkent vohasi hamda Xorazmning shimoliy qismidan iborat barcha davlatlar Kangyuy davlatiga qaram bo`lganligi aytiladi. Xitoy manbaalarida keltirilishicha Kangyuy davlati rahbarlari "Chao-vu" deb nomlanganlar. Umuman "djabgu" bo`lishi ham ehtimoldan holi emas, chunki xitoy transkriptlarida bu aynan ana shunday talaffuz qilinadi. Eramizdan avvalgi II asrning ikkinchi yarmi - eramizdagi I asrlarida Kangyuy davlatining qudrati o`z cho`qqisiga chiqdi. Davlatning janubiy o`lkalarida yuechjeylar, shimolida esa xunlar ta'siri kuchli bo`lgan Kangyuy davlatining qisqa muddatli tanglik davri Baktriyada yuechjeylar qirolligining kuchsizlanishi bilan nihoyasiga yetdi. Eramizda avvalgi II-I asrlarda Kangyuy davlatida o`z tangalarini zarb etish hamda pul almashinuvini yo`lga qo`yishga bo`lgan urinishlar kuzatildi. Ushbu jarayonda Grek-Baqtriya hukmronligi vaqtida amal qilgan tangalardan nusxa sifatida foydalanilgan. Kangyuy moddiy madaniy tarraqqiyot darajasi Xorazm, xususan shaharning o`ng qirg`og`ida joylashgan Janbas-qal'a hududida amalga oshirilgan qazuv ishlari natijalarida namoyon bo`ladi. 200x170 hajmdagi qal'a balandligi 10-11 metrlik xom g`ishtdan qilingan devor bilan o`ralgan. Darvozadan qal'a markazi sari keng ko`cha yotqazilgan. Ko`cha oxirida qurbonlik keltirish uchun aylana shaklidagi metal supaga ega bo`lgan muqaddas olov saqlash binosi qoldiqlari qazib ochilgan. Kangyuy davrida odamlar turli dinlarga mansub bo`lgan: zardo`shtiylik, Anaxita oqimi, ot siymosida namoyon bo`lgan Mitra oqimi. Ushbu davrda Kangyuy madaniyati bilan bog`liq harbiy texnika sohasida erishilgan eng muhim muvaffaqiyatlardan biri bu keyinchalik keng tarqalgan taktik uslublar bo`ldi: masalan, janglarda aslahalar bilan himoyalangan otlar va sovut kiygan chavandozlar safining jipslashtirilgan holda tuzilishi. Chavandozlar kamon, nayza va qilich bilan qurollanganlar. Kangyuyning Kusxon imperiyasi tarkibida bo`lganligi hali ham noma'lum. Xitoy manbaalariga asosan Kangyuy eramiz boshida ham o`z mustaqilligini saqlab qolgan hamda yansay (aorslar-alanlar) va boshqa qabilalar ustidan hukmronlik qilgan. Kushonlar davlati. Yuechjeylarning eramizdan avvalgi II asr o`rtalarida Grek-Baqtriya davlatiga bostirib kirishi ushbu davlatni tamomila tugatilishiga olib keldi. Yuechjeylarning dastlabki mulklari shimoliy Baqtriya hududlarida bo`ldi (zamonaviy O`zbekistonning janubiy hududlari va Tojikiston). Kusxon davlati eramizning I asri birinchi yarmida yuechjeylar davlati amirliklaridan biri Kusxonning yuksalishi oqibatida yuzaga keldi. Kusxon xitoychada Guyshuan deb talaffuz qilinib, yuechjey qabilalaridan birining nomi bo`lish ehtimoli bor. Davlat asoschisi yabgu (amir) bo`lgan. Keyinchalik podshoh Kudjula Kadfiz hukmronligi ostida kusxonlar hozirgi Afg`oniston va Pokistonning katta qismini bosib oldilar. Uning merosxo`ri Vime Tok hukmronligi davrida kusxon mulklariga Hindistonning katta bir qismi qo`shildi. Kusxon davlatining gullab-yashnashi Kanishka hukmronligi davriga to`g`ri keldi (taxminan eramizning 78-123 yillari). O`sha davrda poytaxt Baqtriyadan Peshovorga ko`chirildi, mamlakat sarhadlari esa Hindiston va Xo`tongacha bo`lgan o`lkalarni qamrab oldi. Markaziy Osiyoda Kusxon davlatining chegaralari hozirgi O`zbekiston janubidagi Hisor tog` tizmalari cho`qqilaridan o`tgan. O`sha yerdagi baland tog` daralarida (Darband) mustahkam chegara inshootlari qad ko`tardi. O`sha davrlarda davlat sarhadlarida yangidan-yangi shaharlar qad ko`tardi, Hindiston, Xitoy va Rim imperiyasi bilan savdo munosabatlari o`rnatildi. Pompeyda olib borilgan qazish ishlari mobaynida kusxon tangalari hamda kusxon ustasi tomonidan suyakdan yasalgan figuralar topildi. Kusxon davrida me'morchilik yuksak rivojlandi. Ayniqsa saroylar va ibodatxonalar qurilishiga katta e'tibor qaratildi. Kusxon hukmdorlarining Xolchayondagi saroyida va eski Termiz va Dalvarzindagi budda ibodatxonalarida yuqori badiiy did bilan ishlangan devor chizgilari va haykaltaroshlik namunalari yaxshi saqlanib qolgan. Xolchayon, Dalvarzin va Ayritomda olib borilgan qazish ishlari davomida kusxon ustalarining yuksak mahoratidan dalolat beruvchi bronza idishlar, muhtasham shag`amsupalar, ko`zgular hamda zargarlik mahsulotlari topilgan. Dehqonchilik imperiya iqtisodiyotining tayanchi bo`lgan. Yer hosildorligini oshirish maqsadida turli o`g`itlardan keng foydalinilgan. Tog` oldi hududlari va cho`llar chorvachilik maqsadlarida foydalanilgan. Termizda olib borilgan qazuv ishlari davomida oramiy tili asosida yozilgan xatlar topilgan. Kusxon kursiv xati o`zining o`tkir burchakli, kvadrat va aylana shaklidagi harflari bilan ajralib turar hamda o`sha davrlarda juda keng tarqalgan edi. Kanishka davrida Kusxon davlatiga buddizm kirib keladi va tez orada davlat diniga aylanadi. Ammo shu bilan birga zardo`shtiylik va mahalliy O`rta Osiyo, Hindiston, Eron, Yunoniston va Misr xalqlari dinlari ham o`z kuchini yo`qotmaydi. Kusxon davlati eramizning III asri birinchi yarmining oxirida barham topdi. Baktriya va Toxariston maxsus mulk huquqi ostida Sosoniylar imperiyasi tarkibiga qo`shildi. Ushbu imperiya sosoniy podshohlar xonadoni a'zolari tomonidan boshqarilib, ular kusxonshoh tituligi egalik qilgan. Rossiya Federatsiyasining Madhiyasi. Молитва русских (1816–1833) . В конце 1816 года Александр I издал указ об исполнении этой мелодии при встречах императора. Слова В. А. Жуковского, музыка Генри Кэри («Боже, храни короля», 1743 г.) Боже, Царя храни! (1833–1917). Государственный гимн Российской империи (1833–1917). Утверждён указом Николая Первого 30 апреля (12 мая н. с.) 1834 года. Слова В. А. Жуковского, музыка А. Ф. Львова. Рабочая Марсельеза (1917). Использовалась в качестве гимна в первые месяцы после Февральской революции. Текст опубликован в газете «Вперёд» 1 июля 1875 под названием «Рабочая Марсельеза». Слова П. Л. Лаврова (это не перевод с французского), музыка Клода Жозефа Руже де Лиля. Интернационал (1918–1943). «Интернационал» — Государственный гимн РСФСР (1918—1943), а после образования Советского Союза (1922) он же стал гимном СССР (1922–1943). Утверждён Советом народных комиссаров 10 (23 н.с.) января 1918 года. Куплеты 3 и 4 не вошли в гимн. Слова Эжен Потье (перевод А. Я. Коц, 1902), музыка Пьер Дегейтер. Государственный гимн СССР («Сталинский») (1943–1955). Государственный гимн Советского Союза (1943–1955). Эта же песня стала применяться как гимн РСФСР. Написан в 1936 г. как «Гимн партии большевиков» (слова В. И. Лебедева-Кумача). В 1943 году был написан новый вариант слов. Утверждён 14 декабря 1943 года постановлением Политбюро ЦК ВКП(б). Впервые новый гимн исполнен в ночь на 1 января 1944. Официально используется с 15 марта 1944. Музыка А. В. Александрова, слова С. В. Михалкова, G. A. El-Registan. Государственный гимн СССР (без слов) (1955–1977). Государственный гимн Советского Союза (1955–1977). Гимн в это время исполнялся без слов, потому что в прежнем тексте упоминался Сталин. Музыка А. В. Александрова. Государственный гимн СССР (1977–1991). Государственный гимн Советского Союза (1977–1991). Утвержден указом Президиума Верховного Совета СССР от 27 мая 1977 г. Музыка А. В. Александрова, слова слова С. В. Михалкова, Г. Г. Эль-Регистана. Патриотическая песня (1991–2000). Государственный гимн Российской Федерации (1991–2000). 5 ноября 1990 года правительство РСФСР принимает постановление о создании государственного герба, государственного флага и гимна РСФСР. В качестве музыки гимна комиссия одобрила «Патриотическую песню» Михаила Глинки. Утвержден постановлением Верховного Совета РСФСР 23 ноября 1990. Слова гимна так и не были официально утверждены, хотя в 1990 году на сессии Верховного Совета исполнялся один из вариантов, одобренный руководством. Утверждён указом (№2127) президента России Б. Н. Ельцина 11 декабря 1993. Музыка М. И. Глинки (в аранжировке Андрея Петрова), текста гимн не имел. Государственный гимн Российской Федерации (с 2000 года). Государственный гимн России с 2000 года. История утверждения. 10 марта 1999 года Государственная Дума приняла в первом чтении проект закона «О государственном гимне Российской Федерации». 8 декабря 2000 года Государственная Дума приняла в третьем, окончательном, чтении проект конституционного закона «О государственном гимне Российской Федерации». 20 декабря 2000 года Совет Федерации подавляющим большинством голосов одобрил закон о государственном гимне России на музыку Александрова. Федеральным конституционным законом «О государственном гербе Российской Федерации» (3-фкз от 25 декабря 2000, опубликован и вступил в силу 27 декабря 2000) в качестве мелодии гимна утверждена музыка А. В. Александрова (гимн СССР). Слова гимна должны быть внесены в текст закона в будущем. 27 декабря Президент создал рабочую группу для рассмотрения предложений о тексте Государственного гимна в составе 12 человек. 30 декабря указом Президента Российской Федерации №2110 на период до вступления в силу соответствующего федерального конституционного закона утвержден текст Михалкова. В декабре 2000 — феврале 2001 в Думу были внесены 5 законопроектов о тексте гимна. Президент В. В. Путин внес текст С. В. Михалкова. Законопроект был рассмотрен Государственной Думой 7 марта 2001 и в качестве официального гимна Российской Федерации был принят текст С. В. Михалкова. Утверждённый текст гимна России. Музыка А. В. Александрова, слова С. В. Михалкова. Ссылки. Гимн Гимн El-Registan, Gabriyel Arkadievich. Уреклян, Габриэль Аркадьевич (15 декабря 1899г., Самарканд (др.ист. Тбилиси) – 30 июля 1945г., Москва) (в др. ист. Габриэль Аршалуйсевич Аракелян), известный как Эль-Регистан (литературный псевдоним, произошло от сокращения имени «Габриэль» - Эль и архитектурного ансамбля Самарканда – площади Регистан). Советский журналист, писатель. Работал в газетах «Правда Востока», «Узбекистанская правда», «Известия», писал фельетоны, очерки, путевые заметки (Беломорканал, Балхаш, Караганда, Тянь-Шань, Кузбасс, Магнитка, Сталинградский тракторный, Уралмаш, Сибмаш). Участвовал в Каракумском автопробеге, арктических перелетах и т.п. Знал несколько восточных языков. В годы Великой Отечественной войны фронтовой корреспондент газеты ВВС «Сталинский сокол», капитан. Совместно с Сергеем Михалковым автор слов Государственного гимна СССР (1943г.). Автор сценария кинофильма «Джульбарс». Автор книг «Необычное путешествие», «Следопыты далекого Севера», «Стальной коготь», «Большой Ферганский канал», «Москва - Каракум – Москва». Axmed I (Somoniy). Axmed I (Somoniy) - Somoniylar Davlati hukmdori (819 - 864). Somoniylar sulolasidan. Nosir I (Somoniy). Nosir I (Somoniy) - Buxoro Amirligi hukmdori (864 - 879). Somoniylar sulolasidan. Ismail I (Somoniy). Ismail I (Somoniy) - Buxoro Amirligi hukmdori (879 - 888). Somoniylar sulolasidan. Axmed II (Somoniy). Axmed II (Somoniy) - Moveraunnahr hukmdori (907 - 914). Somoniylar sulolasidan. Nosir II (Somoniy). Nosir II (Somoniy) - Moveraunnahr hukmdori (914 - 943). Somoniylar sulolasidan. Nux I (Somoniy). Nux I (Somoniy) - Moveraunnahr hukmdori (943 - 954/5). Somoniylar sulolasidan. Abd al-Malik I (Somoniy). Abd al-Malik I (Somoniy) - Moveraunnahr hukmdori (954/5 - 961/2). Somoniylar sulolasidan. Nosir III (Somoniy). Nosir III (Somoniy) - Moveraunnahr hukmdori (961/2). Somoniylar sulolasidan. Mansur I (Somoniy). Mansur I (Somoniy) - Moveraunnahr hukmdori (961/2 - 976/7). Somoniylar sulolasidan. Nux II (Somoniy). Nux II (Somoniy) - Moveraunnahr hukmdori (976/7 - 997). Somoniylar sulolasidan. Mansur II (Somoniy). Mansur II (Somoniy) - Moveraunnahr hukmdori (997 - 999). Somoniylar sulolasidan. Abd al-Malik II (Somoniy). Abd al-Malik II (Somoniy) - Moveraunnahr hukmdori (999). Somoniylar sulolasidan. Ismail II (Somoniy). Ismail II (Somoniy) - Moveraunnahr hukmdori (999 - 1004/5). Somoniylar sulolasidan. Alp-teg`in (G`azneviy). Alp-tegin (G`aznaviy) - G`aznaviylar davlati hukmdori (962 - 963). G`aznaviylar sulolasidan. Sebukteg`in (G`azneviy). Sebukteg`in (G`azneviy) - G`azneviylar davlati hukmdori (963 - 997). G`azneviylar sulolasidan. Maxmud (G`azneviy). Maxmud (G`azneviy) - G`azneviylar davlati hukmdori (998 - 1030). G`azneviylar sulolasidan. Mohammad (G`azneviy). Mohammad (G`azneviy) - G`azneviylar davlati hukmdori (1030). G`azneviylar sulolasidan. Masud I (G`azneviy). Masud I (G`azneviy) - G`azneviylar davlati hukmdori (1030 - 1041). G`azneviylar sulolasidan. Maudid (G`azneviy). Maudid (G`azneviy) - G`azneviylar davlati hukmdori (1041 - 1049). G`azneviylar sulolasidan. Masud II (G`azneviy). Masud II (G`azneviy) - G`azneviylar davlati hukmdori (1049). G`azneviylar sulolasidan. Ali (G`azneviy). Ali (G`azneviy) - G`azneviylar davlati hukmdori (1049 - 1050). G`azneviylar sulolasidan. Abd al-Rashid (G`azneviy). Abd al-Rashid (G`azneviy) - G`azneviylar davlati hukmdori (1050 - 1052). G`azneviylar sulolasidan. Torgul Zolim (G`azneviy). Torgul Zolim (G`azneviy) - G`azneviylar davlati hukmdori (1052). G`azneviylar sulolasidan. Farruxzad (G`azneviy). Farruxzad (G`azneviy) - G`azneviylar davlati hukmdori (1052 - 1060). G`azneviylar sulolasidan. Ibragim (G`azneviy). Ibragim (G`azneviy) - G`azneviylar davlati hukmdori (1060 - 1099). G`azneviylar sulolasidan. Masud III (G`azneviy). Masud III (G`azneviy) - G`azneviylar davlati hukmdori (1099 - 1115). G`azneviylar sulolasidan. Shirzad (G`azneviy). Shirzad (G`azneviy) - G`azneviylar davlati hukmdori (1115). G`azneviylar sulolasidan. Arslan (G`azneviy). Arslan (G`azneviy) - G`azneviylar davlati hukmdori (1115 - 1118). G`azneviylar sulolasidan. Baxram (G`azneviy). Baxram (G`azneviy) - G`azneviylar davlati hukmdori (1118 - 1152). G`azneviylar sulolasidan. Xosrov-shoh (G`azneviy). Xosrov-shoh (G`azneviy) - G`azneviylar davlati hukmdori (1152 - 1160). G`azneviylar sulolasidan. Xosrov Melik (G`azneviy). Xosrov Melik (G`azneviy) - G`azneviylar davlati hukmdori (1160 - 1186). G`azneviylar sulolasidan. Chig`atoy (Chig`atoy). Chig`atoy (Chig`atoy) - Chig`atoy ulusi hukmdori (1227 - 1242). Chig`atoylar sulolasidan. Kara-xulagu (Chig`atoy). Kara-xulagu (Chig`atoy) - Chig`atoy ulusi hukmdori (1242 - 1247). Chig`atoylar sulolasidan. Esu-Monke (Chig`atoy). Esu-Monke (Chig`atoy) - Chig`atoy ulusi hukmdori (1247 - 1251). Chig`atoylar sulolasidan. Ergene-xatun (Chig`atoy). Ergene-xatun (Chig`atoy) - Chig`atoy ulusi hukmdori (1252 - 1260). Chig`atoylar sulolasidan. Algu (Chig`atoy). Algu (Chig`atoy) - Chig`atoy ulusi hukmdori (1260 - 1266). Chig`atoylar sulolasidan. Mubarak-shoh (Chig`atoy). Mubarak-shoh (Chig`atoy) - Chig`atoy ulusi hukmdori (1266). Chig`atoylar sulolasidan. Gilsaddin Barak (Chig`atoy). Gilsaddin Barak (Chig`atoy) - Chig`atoy ulusi hukmdori (1266 - 1270). Chig`atoylar sulolasidan. Nigubey-ogul (Chig`atoy). Nigubey-ogul (Chig`atoy) - Chig`atoy ulusi hukmdori (1270 - 1271/2). Chig`atoylar sulolasidan. Buga-Temur (Chig`atoy). Buga-Temur (Chig`atoy) - Chig`atoy ulusi hukmdori (1272 - 1274). Chig`atoylar sulolasidan. Xaydu (Chig`atoy). Xaydu (Chig`atoy) - Chig`atoy ulusi hukmdori (1274 - 1282). Chig`atoylar sulolasidan. Duva (Chig`atoy). Duva (Chig`atoy) - Chig`atoy ulusi hukmdori (1282 - 1307). Chig`atoylar sulolasidan. Kunchjok (Chig`atoy). Kunchjok (Chig`atoy) - Chig`atoy ulusi hukmdori (1307 - 1308). Chig`atoylar sulolasidan. Taliku Xizr (Chig`atoy). Taliku Xizr (Chig`atoy) - Chig`atoy ulusi hukmdori (1308 - 1309). Chig`atoylar sulolasidan. Kebek (Chig`atoy). Kebek (Chig`atoy) - Chig`atoy ulusi hukmdori (1309). Chig`atoylar sulolasidan. Esenbuga (Chig`atoy). Esenbuga (Chig`atoy) - Chig`atoy ulusi hukmdori (1309 - 1318). Chig`atoylar sulolasidan. Elchigedey (Chig`atoy). Elchigedey (Chig`atoy) - Chig`atoy ulusi hukmdori (1326). Chig`atoylar sulolasidan. Duva-Temur (Chig`atoy). Duva-Temur (Chig`atoy) - Chig`atoy ulusi hukmdori (1326). Chig`atoylar sulolasidan. Aladdin Tarmashirin (Chig`atoy). Aladdin Tarmashirin (Chig`atoy) - Chig`atoy ulusi hukmdori (1326 - 1334). Chig`atoylar sulolasidan. Buzan (Chig`atoy). Buzan (Chig`atoy) - Chig`atoy ulusi hukmdori (1334). Chig`atoylar sulolasidan. Djenkshi (Chig`atoy). Djenkshi (Chig`atoy) - Chig`atoy ulusi hukmdori (1334 - 1338). Chig`atoylar sulolasidan. Enus-Temur (Chig`atoy). Enus-Temur (Chig`atoy) - Chig`atoy ulusi hukmdori (1338 - 1339). Chig`atoylar sulolasidan. Ali-sulton (Chig`atoy). Ali-sulton (Chig`atoy) - Chig`atoy ulusi hukmdori (1339 - 1345). Chig`atoylar sulolasidan. Mohammed (Chig`atoy). Mohammed (Chig`atoy) - Chig`atoy ulusi hukmdori (1345). Chig`atoylar sulolasidan. Kazan (Chig`atoy). Kazan (Chig`atoy) - Chig`atoy ulusi hukmdori (1343/5 - 1346). Chig`atoylar sulolasidan. Fiji. Fiji (Fiji Orollar Respublikasi) poytaxti — Suva shahri. BMT aʼzosi Kiribati. Kiribati (Kiribati Respublikasi) poytaxti — Tarawa shahri. BMT aʼzosi Marshall Orollari. Marshall Orollari (Marshall Orollar Respublikasi) poytaxti — Majuro shahri. BMT aʼzosi Mikroneziya. Mikroneziya (Mikroneziya Federativ Davlatlari) poytaxti — Palikir shahri. BMT aʼzosi Nauru. Nauru (Nauru Respublikasi) - Tinch okeaning g'arbiy tomonida joylashgan karlik davlat. Mustaqilligi 1968 yilda e'lon qilingan. Nauru oroli ekvatordan 42 km janubda joylashgan. BMT a'zosi. {Davlat_info Yangi Zelandiya. Yangi Zelandiya poytaxti — Vellington shahri. BMT aʼzosi. Palau. Palau (Palau Respublikasi) poytaxti — Koror shahri. BMT aʼzosi Papua Yangi Gvineya. Papua Yangi Gvineya (Papua Yangi Gvineya Mustaqil Davlati) poytaxti — Port Moresby shahri. BMT aʼzosi. Samoa. Samoa (Samoa Mustaqil Davlati) poytaxti — Apia shahri. BMT aʼzosi Solomon Orollari. Solomon Orollari () poytaxti — Xoniara shahri. BMT aʼzosi Tonga. Tonga (Tonga Qirolligi) poytaxti — Nuku'alofa shahri. BMT aʼzosi Tuvalu. Tuvalu () poytaxti — Funafuti shahri. BMT aʼzosi. Vanuatu. Vanuatu (Vanuatu Respublikasi) poytaxti — Port-Vila shahri. BMT aʼzosi Avstraliya Hamjamiyati. Avstraliya (Avstraliya Hamjamiyati) poytaxti - Canberra shahri. BMT a'zosi. Antigua va Barbuda. Antigua va Barbuda poytaxti - Saint John's shahri. BMT a'zosi Argentina. Argentina (Argentina Respublikasi) poytaxti - Buenos Aires shahri. BMT a'zosi Bagamalar. Bagam orollari poytaxti - Nassau shahri. BMT a'zosi Barbados. Barbados poytaxti - Bridgetown shahri. BMT a'zosi Beliz. Beliz () poytaxti - Belmopan shahri. BMT a'zosi Boliviya. Boliviya (Boliviya Respublikasi, ispancha "Republica de Bolivia", kechua "Bulibiya", aymara "Wuliwya") — Janubiy Amerikaning markaziy qismidagi davlat. Simon Bolivar sharafiga shunday nomlangan. Boliviya shimol-shimoli-sharqdan Braziliya, janubi-sarqdan Paragvay, janubdan Argentina, janubi-gʻarb va gʻarbdan esa Chili va Peru bilan chegaradosh. Braziliya. Braziliya, rasmiy nomi Braziliya Federativ Respublikasi (Portugalcha: "Brasil" yoki "República Federativa do Brasil") - Janubiy Amerikadagi eng katta va aholisi eng ko'p bo'lgan mamlakat bo'lib, ham aholi soni, ham maydoni jixatidan dunyoda 5-chi o'rinni egallaydi. U Janubiy Amerika markazidan to Atlantika okeaniga qadar yoyilgan hududni egallab Amerikalarning "eng sharqiy" mamlakatidir. U bilan chegaradosh mamlakatlar: Urugvay, Argentina, Paragvay, Boliviya, Peru, Kolumbiya, Venesuela, Guyana, Suriname va Fransuz Giyanasining fransuz qismi. Aniqrog'i, u Ekvador va Chilidan tashqari, Janubiy Amerikaning har bir davlati bilan chegaradosh. Nomi, dastlabki kolonistlar tomonidan juda qadrlangan, Braziliya daraxtidan("pau-brasil") kelib chiqqan. Hududida ham ekin maydonlari, ham tropik o'rmonzorlar juda katta joyni egallaydi. Tabiiy resurslar va katta miqdordagi ishchi kuchiga boy bo'lgan Braziliya, Janubiy Amerika iqtisodiyotining yetakchisidir. Dastlab Portugaliyaning sobiq koloniyasi bo'lganidan, uning davlat tili Portugal tilidir. Poytaxti - Brasília shahri. BMT a'zosi Portugaliya kolonizatsiyasi va territorial ekspansiya. 1500-chi yilning aprelida, hozirda Braziliya deb ataladigan, bu yerning qirg'oqlariga Pedro Álvares Cabral boshchiligidagi portugaliya flotiliyasi kelib to'htagandan so'ng, Portugaliya unga egalik qilishini e'lon etadi. Bu yerda portugallar bir nechta qabilalarga bo'linib ketgan, lekin ko'pchiligi Tupi-Guarani lingvistik oilasiga mansub tilda gaplashsalar ham, bir-biri bilan urushadigan mahalliy aholiga duch keladi. 1534-chi yilda Portugaliya Qiroli Dom João III maydonni o'n ikki bo'limga bo'gandan so'ng kolonizatsiya boshlab yuboriladi. Lekin bunday boshqaruv uslubi bir qancha muammo tug'dirgandan so'ng, 1549-chi yilda butun koloniyani boshqaradigan yagona Genera-Gubernatorni tayinlaydi. Kanada. Kanada () poytaxti — Ottawa shahri. BMT aʼzosi Kanada Shimoliy Amerikada joylashgan eng shimoliy davlat. Dunoyda maydon jihatdan ikkinchi urinda turadi. thumb thumb thumb Chili. Chili (Chili Respublikasi) poytaxti - Santiago shahri. BMT a'zosi Kolombiya. Kolombiya (Kolombiya Respublikasi) poytaxti — Bogotá shahri. BMT aʼzosi Kosta Rika. Kosta Rika (Kosta Rika Respublikasi) poytaxti — San José shahri. BMT aʼzosi Kuba. Kuba (Kuba Respublikasi) poytaxti - Havana shahri. BMT a'zosi Dominika. Dominika (Dominika Hamjamiyati) poytaxti - Roseau shahri. BMT a'zosi Dominika Respublikasi. Dominika Respublikasi (Dominika Respublikasi) poytaxti - Santo Domingo shahri. BMT a'zosi Ekvador. Ekvador (Ekvador Respublikasi) poytaxti — Kito shahri. BMT aʼzosi El Salvador. El Salvador (El Salvador Respublikasi) poytaxti — San Salvador shahri. BMT aʼzosi Grenada. Grenada poytaxti — Seynt Jorjs shahri. BMT aʼzosi Gvatemala. Gvatemala (Gvatemala Respublikasi) poytaxti — Gvatemala shahri. BMT aʼzosi Guyana. Guyana poytaxti — Jorjtaun shahri. BMT aʼzosi Gaiti. Gaiti (Gaiti Respublikasi) poytaxti — Port-u-Prins shahri. BMT aʼzosi. Gaiti hukumatiga ko'ra 2010 yilda zilzila natijasida 316,000 kishi vafot etgan, 1,000,000 uysiz qolgan. Gonduras. Gonduras (Gonduras Respublikasi) poytaxti — Tegucigalpa shahri. BMT aʼzosi Yamayka. Yamayka, poytaxti — Kingston shahri. BMT aʼzosi Mavritsiya. Mavritsiya (Mavritsiya Respublikasi) poytaxti — Port Lui shahri. BMT aʼzosi Meksika. Meksika (Meksika Qoʻshma Shtatlari) poytaxti — Mexico shahri. BMT aʼzosi Nikaragua. Nikaragua (Nikaragua Respublikasi) poytaxti — Managua shahri. BMT aʼzosi Panama. Panama (Panama Respublikasi) poytaxti — Panama shahri. BMT aʼzosi Paragvay. Paragvay (Paragvay Respublikasi) poytaxti — Asunción shahri. BMT aʼzosi Peru. Peru (Peru Respublikasi) poytaxti — Lima shahri. BMT aʼzosi Saint Kitts va Nevis. Saint Kitts va Nevis (Saint Kitts va Nevis Federatsiyasi) poytaxti — Basseterre shahri. BMT aʼzosi Saint Lucia. Saint Lucia () poytaxti — Castries shahri. BMT aʼzosi Saint Vincent va Grenadinlar. Saint Vincent va Grenadinlar () poytaxti — Kingstown shahri. BMT aʼzosi Shri Lanka. Shri Lanka (Shri Lanka Demokratik Sotsialist Respublikasi) poytaxti — Colombo, Sri Jayewardenepura Kotte (legislative) shahri. BMT aʼzosi Surinam. Surinam (Surinam Respublikasi) poytaxti — Paramaribo shahri. BMT aʼzosi Trinidad va Tobago. Trinidad va Tobago (Trinidad va Tobago Respublikasi) poytaxti — Port-of-Speyn shahri. BMT aʼzosi Amerika Qoʻshma Shtatlari. Amerika Qoʻshma Shtatlari (AQSh) poytaxti - Vashington, Kolumbiya Okrugi shahri. BMT aʼzosi. Urugvay. Urugvay (Urugvay Orient Respublikasi) poytaxti — Montevideo shahri. BMT aʼzosi Venezuela. Venesuela (Venesuela Bolivar Respublikasi) poytaxti — Caracas shahri. BMT aʼzosi. Eftaliylar davlati. Eftaliylar ("oq xunlar") — o'rta asrlarda yashagan qadimgi turkiy ko'chmanchi xalq(IV—VI asr). Eftaliylar xozirgi O'rta Osiyo, Afg'oniston va shimoli Hindistonda ulkan turkiy an'anlarga asoslangan imperiya tuzishgan. Hindistondagi Gupta imperiyasiga qarshi bir necha bor yurishlar qilishgan. Kelib chiqishi. Eftaliylar so'zi asli yunoncha bo'ib Viznatiyaliklar ularni shunday deb atashgan. Ularning haqiqiy nomi Oq Xunlar bo'lgan va ular qadimgi turkiy xalqlardan biri bo'lishgan. Tarixi. Eftaliylar davlati parchalanib ketgan hududining bir qismida tashkil topgan. Aholisining asosiy qismi dehqonchilik bilan mashg`ul bo`lgan, qolgani esa ko`chmanchi chorvachilik hayot tarzini davom ettirgan. Eftaliylar to`g`risidagi dastlabki ma'lumotlar yozma manbalarda 457 yildan buyon, ya'ni ularning podshosi Vaxshunvar Chag`aniyon, Toxariston va Badaxshonni o`ziga bo`ysindirganidan so`ng qayd etila boshlagan. Turli manbalarda Eron sosoniylar davlati bilan eftaliylar o`rtasidagi bo`lib o`tgan jangu jadallarning yorqin, biroq bir-biriga zid manzarasi tasvirlangan. Sosoniylar podshosi Peroz eftaliylar davlatining tobora kengayishidan xavfsirab, ularga qarshi harbiy harakatlar boshlab yuboradi, biroq asirga tushib qoladi. Sosoniylar podshosi yordam so`rab Vizantiyaga murojaat qiladi va ko`chmanchilar huruji bu davlat uchun ham tahdid ekanini uqtiradi. Vizantiya hukmdori tovon to`lab, Perozni tutqinlikdan xolos etadi. Peroz eftaliylarga Tolqon chegara shahrini topshirishni va'da qiladi, biroq o`z va'dasini ustidan chiqmay, ikkinchi marta harbiy yurish uyushtiradi. Peroz bu safar ham mag`lubiyatga uchraydi va eftaliylarga o`zining go`dak o`g`lini tutqun etib qoldiradi hamda ikki yil davomida katta tovon to`lab turadi. 484 yili Peroz o`zining uchinchi harbiy yurishini amalga oshiradi. Bu gal u o`z qo`shini bilan birga eftaliylar tayyorlagan maxsus bo`ri o`rasiga tushib qolib halok bo`ladi. Eftaliylar Peroz qo`shinini batamom tor-mor qilgach, Eron xalqi zimmasiga katta miqdorda o`lpon to`lash majburiyatini yuklatadilar hamda Marv shahrini ishg`ol etadilar. So`ngra ular Kobul vodiysi va Panjobni egallashadi, Qoroshor, Kuchu, Qashqar va Xotanni istilo qilishadi. Shu tariqa ular Markaziy Osiyo, sharqiy Eron, Hindistonning shimoliy qismi va Sharqiy Turkistonni o`z ichiga olgan yagona qudratli davlat barpo etadilar. O`z bolaligini eftaliylar qo`l ostida tutqunlikda o`tkazgan Peroz o`g`li Kavade zamonida Eron eftaliylarga o`lpon to`lashda davom etgan. Vizantiyalik tarixchi Prokopiyaning qayd etishicha, eftaliylar "yagona podsho tomonidan boshqarilgan va o`zaro hamda qo`shni davlatlar bilan bo`lgan munosabatlarda vizantiyaliklar va forslardan qolishmagan holda adolat mezoniga amal qilishgan". "Ipak yo`li" egalari bo`lgan eftaliylar xalqaro savdoda faol ishtirok etishgan. Ular Eron, Vizantiya, Hindiston va Xitoy bilan savdo-sotiq qilishgan. Eftaliylarning Peroz askarlariga qarshi urushiga oid epik rivoyatlar "Shohnoma" asarida keltirilgan. Asarning eftaliylar podshohi Gatferd haqidagi hikoyatida eftaliylarning turkiy xalqlarga qarshi kurashi aks etgan. Akademik V.Bartoldning taxmin qilishicha, Gatferd timsolida Vizantiya manbalarida keltirilgan tarixiy shaxs - Katulfni ko`rish mumkin. Katulf podsho tomonidan o`z xotiniga yetkazilgan haqorat uchun intiqom baxonasida Eronga qochgan. Eftaliylar ko`plab xalqlarni siyosiy jihatdan birlashtirishgan va bu hol mazkur davlat tarkibida ko`pgina diniy yo`nalishlar va mashablar mavjud bo`lganini izohlaydi.Rasmiy davlat dini- Tangritanlik bo'lgan. Zardushtiylik va Buddaviylik ham keng tarqalgan. Turk xoqonligi. Buyuk Turk Xoqonligi (552—747) — Turkiylar tomonidan Yevrosiyoda yaratilgan ulkan imperiya. Ularga Ashina urug'i boshchilik qilgan. O'zining eng ravnaq topgan davrida Oxota dengizidan Qrim yarimoroligacha, Sibirdan Hindistongacha bo'lgan yerlarni boshqargan. Davlat tuzilishi. Xoqon— xoqonlikdagi eng oliy kishi turkiylar orasida Buyuk Xoqon deb atalgan. Xoqondan keyingi o'rinda yabgʻu turgan. Taxt vorisiga tegin unvoni berilgan. Boshqa oliy unvonlar- shod,eltabr. Sud ishlarini buyruqchi va tarxon olib borgan. Tarixi. 6-asr o`rtalarida Oltoydagi turkiy qabilalar qo`shni qabilalar bilan o`zaro birlashib "mo`g`il davrigagacha bo`lgan eng qudratli davlat" - Buyuk Turk xoqonligiga asos solgan. Ikki aka-uka, Bumin va Istemi ulkan davlatni boshqarishgan. Bumin hoqonlikning sharqiy qismidagi o`ziga qaram yerlarni kengaytirgan bir paytda, uning ukasi Istemi davlatning g`arbiy qismidagi Yettisuv va Sharqiy Turkistonning tutashgan hududlari qabilalarini o`zaro birlashtirgan. Davlatning G`arb tomon kengayishi uning eftaliylar davlati yerlari bilan to`qnashuviga sabab bo`lgan. 563-567 yillarda turkiylar eftaliylar davlatini tor-mor qilishgan va Amudaryo bo`yida Eron sosoniylari bilan to`qnash kelishgan. Turkiylar va Eron eftaliylar qiyofasida umumiy dushmanga qarshi kurashgan paytda ular o`zaro do`stona munosabatda bo`lganlar va hatto, shahanshoh Xusrov Anushervan turkiy malikaga uylangan. Turkiylar eftaliylarni tor-mor keltirgandan so`ng esa, ular bilan Eron o`rtasida o`zaro mojaro yuzaga kelgan. Turkiylarning muhim savdo yo`llariga egalik qilishga bo`lgan intilishlari Eron bilan munosabatlarning keskinlashuviga olib kelgan. Istemining savdo masalalari bo`yicha elchilarining Eronga tashrifi muvaffaqiyatsiz tugagan, ikkinchi va so`nggi elchilik a'zolari esa zaharlanganlar. Shundan so`ng turkiylar Vizantiya bilan ittifoqchilikda Eronga qarshi urush boshlashga qaror qilishadi. 568-569 yillarda Maniax boshchiligidagi Istanbulga birinchi elchilik tashrifi muvaffaqiyatli yakunlanadi. Vizantiya bilan Eron o`rtasidagi o`zaro urush, ularning xoqonlikka nisbatan e'tiborini chalg`itgan holda, turkiylarning yarimko`chmanchi davlatining shiddatli darajada yuksalishiga imkoniyat yaratgan. Turkiylar ichki ixtiloflar oqibatida zaiflashgan Xitoyga bir necha marta muvaffaqiyatli yurishni amalga oshirib, shoyi matolaridan iborat katta yillik o`lpon olishga erishgan. 588 yili turkiylar hukmdori Qora Churin Vizantiya va hazarlar bilan ittifoqchilikda Eronga hujum qiladi, biroq mag`lubiyatga uchraydi va sosoniylar sarkardasi Bahrom Chubin tomonidan o`ldiriladi. Bu mag`lubiyat hoqonlikning tanazzulga yuz tutishi va 6-asrning 80-yillarida sharqiy va g`arbiy o`lkalarga ajralib ketishiga sabab bo`ladi. 7-asrning birinchi yarmida g`arbiy xoqonlik hayotida yuksalish kuzatiladi. Uning chegaralari Inda sohillarigacha yetgan. Xitoy va Eron bilan savdo munosabatlari keng rivojlangan. Savdo karvonlari Marv-Chorjo`y-Buxoro-Samarqand-Choch-Talas-Suyab yo`nalishi bo`ylab Sharqiy Turkiston vohalarigacha cho`zilgan. Butun yo`l davomida karvonlar ularning jadal safarlariga imkon bergan sug`d mulkiy hududlariga duch kelishgan. Taxminan, 630 yili turkiylarning yaqin qadargacha ittifoqchilari bo`lgan xitoylar ularni qaqshatqich mag`lubiyatga uchratadi. 7-asr oxirida g`arbdan yangi qudratli dushman - Markaziy Osiyoni o`z tasarrufiga bo`sindirgan arablar bosib kela boshladi. G`arb turkiy xoqonligi Yettisuv o`lkasi turgeshlar tasarrufiga o`tgandan so`ng 747 yili batamom parchalanib ketgan. Shunday qilib, Buyuk Turk xoqonligi o'z davridagi to'rt qudratli davlatlat (Xitoy,Eron,Viznatiya,Turk xoqonligi) va 5 buyuk madaniyatning (yunon,fors,xitoy,hind,turkiy) biri bo'lgan. Turk xoqonliging Eron va Xitoy bilan bo'lib o'tgan to'qnashuvlari natijasida Xitoy va Fors davlati ancha yillargacha turkiylarning asosiy dushmaniga aylanishgan. So`g`d. 4-8-asrlarda so`g`dlar Uzoq Sharq, Markaziy Osiyo va Yaqin Sharq mintaqalari savdosida asosiy vositachi bo`lganlar va butun Buyuk ipak yo`li bo`ylab muntazam xalqaro karvon savdosini tashkil etganlar. So`g`d bu davrlarda bekliklar va erkin shaharlar hamdo`stligidan iborat bo`lgan va ular orasida Samarqand, Maymurg`, Kesh, Naxshab, Ishtixon, Kushaniya, Buxoro, Amul va Andxoy ajralib turgan. Xitoygacha bo`lgan butun yo`l bo`ylab, janubdagi Xotan va Sharqiy Turkiston orqali Lob Nor va Yettisuv shimoligacha so`g`d mulkiy hududlari tarkib topgan va ular 12-asrgacha mavjud bo`lgan. So`g`dlarning Turkiston va Xitoydagi eng yirik mulklari ularning alohida jamoalar bo`lib yashagan Kucha, Chanan, Lanchjou, Dunxuan, Loyan kabi shaharlarda mavjud bo`lgan. 4-asrda Dunxuanning o`zida so`g`d jamoasi taxminan 1000 kishidan iborat bo`lgan. Samarqandning sharqiy darvozalari "Xitoy" nomi bilan ataladi. Xalqaro savdo aloqalari Samarqand, Paykend va boshqa yirik shaharlardagi boy so`g`d uylari tomonidan nazorat qilinar edi. Ular o`z vositachilari orqali kreditlar berishgan, savdo kelishuvlarini boshqarishgan. Tan sulolasi tarixida qayd etilishicha, Kan hukmdorligida "yangi tug`ilgan o`g`il chaqaloq shirinso`z bo`lishi hamda pulni mahkam ushlashi uchun uning tiliga tosh asal, kaftlariga esa yelim surtilgan...Yigirma yoshga to`lgan erkak qo`shni o`lkalarga jo`nab ketgan va qaysi joyda manfaat ko`rsa, o`sha yerga borgan". Olis safarlar, Xitoy, Hindiston, Eron, Turkiya xalq hunarmandchiligi va an'analari bilan tanishuv orqali G`arb va Sharq yutuqlarini o`zida mujassam etgan noyob va ochiq so`g`d madaniyati shakllangan. So`g`d hunarmandchiligi markazi va savdo yo`llari - Samarqand, Panjikent, Paykent, Buxoro va Varaxshi xavfsizligini ta'minlash ehtiyoji kuchli davlatlar bilan ittifoq tuzishga qaratilgan siyosiy yo`nalishni belgilab bergan. 6-asrda So`g`d Eftaliylar davlati, keyinchalik Turk xoqonligi tarkibiga kirgan, 630 yildan buyon esa Xitoyning Tan sulolasi hukmdorligini tan olgan. Xoqonlik yuksalishi davrida so`g`dlar turkiylarning Xitoydan o`lpon sifatida olgan shoyi bilan savdo qilish imkoniyatiga ega bo`lishgan. 6-asrning 70-yillarida tyurkiy hukmdorlar buyurig`i bilan so`g`d savdogari Maniax savdo kafolatlari yuzasidan muzokaralarni avvaliga Eron Shahanshohi, so`ngra Vizantiya imperatori bilan olib borgan. O`rta asrlarda so`g`d tili Buyuk ipak yo`lidagi asosiy muloqot tiliga aylangan. Buddistlar, nasroniylar, manixeylar o`zlarining diniy matnlarini so`g`d tiliga tarjima qilishgan. Bunda ular o`zlarining yozma an'analaridan foydalanishgan: buddistlardan hind alifbosi, manixeylardan arameys bosmasi, nasroniy-suriyaliklardan dastlabki umumiy maktubot, nestoriyan va yakovitlardan diniy e'tiqod alifbolarini o`zlashtirishgan. Biroq ular aramey bosmasiga asoslangan va keyinchalik uyg`urlar tomonidan foydalanilgan ilk so`g`d yozuvi o`rnini egallay olmadi. Mazkur yozuv namunalari bilan Dunxuandagi mulkiy hududlardan yo`llangan "qo`hna maktublar" va Zarafsxon vodiysidagi Mug tog`ida topilgan hujjatlar yordamida tanishish mumkin. 8-asr boshida So`g`d Qutayba ibn Muslimning musulmon qo`shinidan mag`lubiyatga uchraydi va halifalikka bo`singan holda islom dinining jug`rofiy-siyosiy makonida qudratli savdo-hunarmandchilik markazi bo`lib qoladi. O`rta Osiyo (Arab istilosi). 7-asrda murosasiz qabilalararo urushlardan so`ng kichik Madina shahri arab qabilalarning siyosiy birlashuv markaziga aylandi. O`z kuchlarini qo`shni vohalar va shaharlar tomon yo`naltirgan ko`chmanchi qabilalar sardorlari Madina atrofida tezkorlik bilan birlashadilar. Arablar birin-ketin g`alaba qozonib tezda Suriya, Falastin, Eronni zabt etadilar, 651 yili esa ular Marvga yetib kelib, uni jangsiz ishg`ol etadilar. Arablarning g`alabalari ularning asl kuchidan ko`ra ko`proq bosib olingan mamlakatlarning zaifligi va parokandaligi bilan izohlanadi. 674 yili xalif Muaviya tomonidan yo`llangan Ubaydulloh ibn Ziyod chamasi birinchi bo`lib Amudaryoni kechib o`tgan. U Poykandni qurshovga olib, ishg`ol etadi. Buxoro qirolichasi ustidan g`alaba qozonib, u shahardan katta o`lja -qurol-yarog`, kiyim-kechak, oltin, kumush va ko`plab asirlar olib ketadi. So`g`d hukmdorlari Kesha i Nesefa buxoroliklarga yordam berishga qaror qilishadi, ammo, Narshohining hikoya qilishicha, arab qo`shini so`g`dlarni dahshatga solgani bois, ular jang maydonini tark etishadi. Arab tarixchisi Belazurining so`zlariga qaraganda, Buxoro asirlari qullarga aylantirilgan. Erksevar buoroliklar o`z taqdirlariga tan berishni istamadilar. Ular Said ibn Usmon saroyiga bostirib kirib, uni o`ldirishadi. 704 yili Xurosonning noibi etib, Qutayba ibn Muslim tayinlanadi. U Movarounnahr, ya'ni Amudaryoning o`ng sohilidagi o`lkalarni to`liq bosib olishni o`z oldiga maqsad qilib qo`yadi. 705-706 yillarda u Balx, Poykandni ishg`ol etadi, ammo Bog`dis Nizoq Tarxun boshchiligidagi so`g`dlar va turkiylarning keskin qarshiligiga duch keladi va chekinishga majbur bo`ladi. 709 yili Qutayba burilish yasashga erishadi. Tarxun tor-mor keltirilib, qatl qilinadi, Buxoro katta qiyinchiliklarsiz ishg`ol etiladi. Ko`p o`tmay Qutayba Shuman, Nasaf va Keshni egallab oladi. Arablarning So`g`d yuragi Samarqandga hujum qilishi uchun barcha imkoniyatlar muhayyo tuyulgan edi, biroq Qutayba salkam ikki yilgacha Xorazmdagi yumushlar bilan ovora bo`ladi. 711 yili Qutayba xorazmshohga taxtni qayta egallashda ko`maklashadi va Xorazm Xalifatga tobe bo`lib qoladi. 712 yili Qutayba Samarqandga yurish qiladi. Samarqand hokimi Gurek unga keskin qarshilik ko`rsatadi. Arab qo`shini qamalga mo`ljallangan otish va devor buzish qurollaridan foydalanadi. Murosasiz jangdan so`ng Qutayba nihoyat shaharni ishg`or etadi va Samarqand aholisiga og`ir o`lpon to`lash majburiyatini yuklatadi. Qutayba o`z harbiy yurishlarini davom ettirib, Xo`jand va Farg`onani zabt etadi, Shoshga qarshi urushadi, biroq uning bu hamlasi Shosh hukmdori turkiy Bahodir tudun tomonidan daf etiladi. 715 yili halifa Validning o`limidan voqif bo`lgan Qutayba qo`zg`alon ko`taradi, ammo Farg`onada o`z yaqinlaridan biri tomonidan o`ldiriladi. Somoniylar davlati. 9-asrning 20-yillarida Movarounnahrda Asad ibn Somon va uning o`g`illari xalifatga sodiqliklari bilan namoyon bo`lgan. ko`targan Rafi ibn Lays qo`zg`alonini bostirishga erishdilar. Ularning bobosi Somon Farg`onaning dehqon oilasidan chiqqan (uning Bal yoki Termez viloyatlaridanligi haqida farazlar ham mavjud). Xalif al-Ma'munga sadoqatli xizmatlari evaziga Xuroson noibi Xasan ibn Abbad (819-821 yy.) Asad ibn Somon o`g`illarini muhim viloyatlar va shaharlarning hokimi etib tayinlaydi. Nuhga - Samarqand, Ahmadga - Farg`ona, Yahyoga - Shosh va Ustrusxon, Ilyosga - Xirot tuhfa etiladi. Nuh oila sardori bo`lgan, uning o`limidan so`ng bu vakolat - Ahmad ibn Asadga o`tgan. Ahmad davrida somoniylar xalifat va toxiriylardan muxtoriyat olishga erishadilar. Ahmad ibn Asad oilasi somoniylarning barcha hududlarini o`ziga bo`sundirib, Movarounnahrda ulkan davlat barpo etadi. Ahmad siyosati Samarqandda hukmronlik qilgan uning o`g`li Nasr tomonidan davom ettiriladi. Somoniylarning ta'sirini inobatga olib, xalif Mutadim 875 yili poytaxti Samarqand bo`lgan Movarounnahr boshqaruvini butunlay Nasr ibn Ahmad (875-892 yy.) ihtiyoriga topshiradi. 874 yildan buyon Boxoroni boshqargan Nasr ukasi Ismoil (892-907 yy.) 892 yili Movarounnahr amiri bo`ladi. 900 yili Ismoil Somoni Bal yonida bo`lgan jangda Saffarid Amr ibn Leysni mag`lubiyatga uchratadi. Natijada Xuroson, keyinchalik esa Siston somoniylar davlati tarkibiga qo`shib olinadi. Xuroson 999 yilga qadar Nishapurdagi somoniy noibi tomonidan boshqarilgan. Ahmad ibn Ismoil (907-914 yy.) o`z otasi Ismoil davlatiga vorislik qiladi. 10-asrning 30-40-yillarida somoniy Nasr II (914-943) hukmronligi davrida davlatda karmatlar ta'limoti keng tarqaladi va unga qarshi uning o`g`li Nuh I (943-954) kurash olib boradi. Somoniylar davrida Movarounnahrda hunarmandchilik, qurilish va madaniyat gullab-yashnaydi. Karvon savdosi muhim ahamiyat kasb eta boshlaydi. Buyuk ipak yo`li qayta jonlanib, uning yangi shahobchalari paydo bo`ladi. Shaharlar yangidan quriladi. To`quvchilik, kulolchilik, mischilik, duradgorchilikning yangi markazlari yuzaga keladi. Shaharlar ichida karvonsaroylar, masjidlar va madrasalar bunyod etiladi. O`sha davrda buyuk qomusshunos olimlar al-Xorazmiy, al-Farg`oniy, Abu Nasr Farobiy, Ibn Sino, Abu Rayxon Beruniy, Sharshohiy va boshqalar yashab ijod etgan. 945 yildan buyon Xurosonda betinim notinchliklar boshlanadi. Somoniylar Abdul-Malik ibn Nux (954-961) va uning ukasi Mansur (961-976), o`g`li Mansur - Nux II (976-977), Nux II o`g`li - Abdul-Malik II (997-999) zamonida davlat asta-sekin zaiflasha boshlaydi. 999 yili Somoniylar Movarounnahrni turk hukmdorlari - qoraxoniylarga boy beradilar va shu tariqa Somoniylar davlati tugatildi. Sominiylarning so`nggi hukmdori Abdul-Malik II ning ukasi al-Muntasir 1005 yili o`ldirilgan. Qoraxoniylar davlati. 10-asr oxirida Yettisuv va Sharqiy Turkiston hududlarida "podshoh yag`ma" yoki "elikxon" boshchiligidagi qoraxoniylar davlati tashkil topadi. Bu davlat tarkibiga turli turkiy millatlar - qorluqlar, chigillar, arg`ular, yag`malar va boshqa xalqlar kirgan bo`lib, ular 960 yilga qadar islom dinini qabul qilganlar. 992 yili elikxon Bug`ra boshchiligidagi qoraxoniylar qo`shini Movarounnahr hududiga bostirib kiradi. Qoraxoniylar g`alabasiga Bug`raxon bilan Xurosonning somoniy hokimi Abuali Simjur o`rtasida tuzilgan hufyona ittifoq hamda lashkarboshi Foiqning sotqinligi sabab bo`lgan. Natijada qoraxoniylar Buxoroni jangsiz ishg`ol etadilar, amir Nuh esa Chorjo`yga qochishga majbur bo`ladi. Ammo Bug`raxon kasallanib, o`z vatani Koshg`arga ketayotganda vafot etadi. Qoraxoniylar Buxorodan katta o`lja bilan qaytadilar. Qoraxoniyalarning yangi yo`lboshchisi bo`lgan elikxon Nasr Buxoroga qayta hujum uyushtiradi. 995-996 yillarda Nuh II Sabuh Tegin madadi bilan qoraxoniylar hujumini daf etadi. 999 yili qoraxoniylar yana Buxoroni yana ishg`ol etib, amir Abdul Malik II va podshoh oilasini asirga oladilar. Bu hol Movarounnahrda hokimiyat qoraxoniylar foydasiga uzil-kesil hal bo`lishiga olib keladi. Qoraxoniylar davlati Koshg`ardan Amudaryogacha cho`zilgan Sharqiy Turkiston, Yettisuv, Shosh, Farg`ona va qadimgi So`g`d yerlarini o`z ichiga olgan. 1005 yilgacha somoniylarning so`nggi vakili al-Muntasir qoraxoniylar bilan muvaffaqiyatli kurashgan, biroq raqibning ko`psonli qo`shini pirovard g`alabani ta'minlagan. Bog`dod halifi fatvosi bilan elikxon Nasr ibn Ali Movarounnahrda o`z hukmronligini o`rnatdi. Movarounnahrni zabt etgach qoraxoniylar dehqonlar tabaqasini yakson etdilar va ularning yerlari va suvlarini davlat tasarrufiga topshirganlar. Elikxon Nasr 1012 yili vafot etgach, uning davlatiga ukasi Ali Tegin vorislik qiladi. Qoraxoniylar Amudaryo vodiysi yerlari uchun g`aznaviylar davlatiga qarshi muntazam urushlar olib borishadi, 11-asr oxirida esa saljuqlarning kuchaygan davlatiga tobe bo`lib qolishadi. Elikxon poytaxti dastlab Uzgenda joylashgan, so`ngra Samarqandga ko`chirilgan. Buoro ham Samarqandga tobe bo`lgan. Qoraxoniylar Samarqandda, Buxoroda, Binkentda ko`plab binokorlik ishlarini amalga oshirishgan, saroylar, masjidlar va madrasalar bunyod etishgan, musulmon dini nufuzini saqlash va mustahkamlashga hissa qo`shishgan. Xorazmshohlar davlati. 11-asr va 12-asrning birinchi yarmida Xorazm saljuqlar davlati (g`aznaviylar davlati xarobalarida 11-asrda tashkil topgan) tarkibiga kirgan. Xorazmning 11-asrdagi yuksalishi turkiylar sulolasiga mansub xorazmshohlar siyosati bilan uzviy bog`liq. Mazkur sulolaga saljuq amirining tashtdori Anushtegin asos solgan. Sulton hammomchilari mahkamasining sardori bo`lgan Anushtegin Malikshoh (1072-1092 yy.) saroyida yuksak martabaga erishgan. U rahbarlik qilgan mahkama zimmasiga Xorazmni boshqarish ham yuklangan. Qayta tiklangan xoramshoh mansabiga sazovor bo`lgan Anushtegin nabirasi Otsiz Xorazm mustaqilligi yo`lida astoydil harakat qilgan. Xorazmshoh Otsiz (1127-1156 yy.) saljuq sultoni Sanjarga qarshi muvaffaqiyatli kurash olib borgan. U mug`ombir diplomat va qat'iy sarkarda bo`lib, mustaqil tashqi siyosat yuritadi. Chunonchi, u o`z hukmdori Sanjarning ruxsatisiz qipchoqlar va turkmanlarga qarshi urush boshlaydi. 12-asrning boshida O`rta Osiyoni sharq tomondan yangi istilochilar - qoraxitoylar bosib oladilar. Sulton Sanjar o`zining yaqin qarindoshi bo`lgan samarqandlik qoraxoniylar xoni Mahmudga yordamga keladi. Qoraxitoylarga qarshi Samarqand yaqinida bo`lib o`tgan jang Sanjarning to`la mag`lubiyati bilan yakunlanadi. Xorazmshoh Otsiz Sanjarning mag`lubiyatidan ustalik bilan foydalanib 1141 yili Marvni ishg`ol etadi, 1142 yili esa Nishopurga yaqinlashadi. 1156 yili Otsiz vafot etadi va uning o`g`li Elarslon (1156-1172 yy.) xorazmiylar davlatini mustahkamlashni davom ettirib, Dixistonni tevarak-atrofdagi yerlarga qo`shib oladi. Uning o`g`li Tekesh (1172-1200 yy.) 1187 yili Nishopurni, 1192 yili esa Marvni bosib oladi. 1194 yili g`arbiy saljuqlar sultonini qaqshatqich mag`lubiyatga uchratib, Eronning butun sharqiy qismini egallab oladi. 1195 yili Tekesh abbosiy xalifa qo`shinini tor-mor qilib, Iroqga bostirib kiradi. O`z mamlakati hududlarini ikki karra kengaytirgan va qudratli davlat barpo etgan xorazmshoh Tekeshni Xorazmning eng iste'dodli hukmdori deb e'tirof etish mumkin. Uning siyosati kamchiliklaridan biri qipchoq harbiy aristokratiyasiga ko`rsatilgan homiylik bo`lgan. Qipchoqlar Tekesh rafiqasi xayriohligidan foydalanib davlat ishlariga ko`proq ta'sir ko`rsatishga intilgan. Turkiy "qo`mondonlar"ning davlat ishlariga o`zboshimcha aralashuvi keyinchalik Tekesh o`g`li Muhammad zamonida Xorazm davlatining parchalanishiga sabab bo`lgan. O`rta Osiyo (Chingizxonning istilosi). 1215 yili Chingizxon shimoliy Xitoyda erishilgan g`alabalarni mustahkamlab, o`z etiborini g`arb tomon qaratadi. 1219 yili u Jebenoyonga Sharqiy Turkiston va Yettisuvni ishg`ol etishni buyuradi. Chingizxon armiyasi kuchluq davlatini tor-mor keltirib Movarounnahrga bostirib kiradi. Samarqandni mustahkamlash uchun katta xiroj yig`iladi, biroq bu mablag`lar isrof qilinadi, shahar devorlari esa mustahkamlanmaydi. 1219 yili Chingizon katta va mustahkam qal'a bo`lgan O`trornga yurish qiladi. O`z kuchlarini ikkiga ajratib, ulardan birini O`tror qurshovi uchun qoldiradi, qolganiga o`g`li Juchini boshliq etib Signak, Uzgen, Jenda va so`ngra Urganchni zabt etish maqsadida safarbar etadi. 5 ming kishilik askar Sirdaryo bo`lab Benaket va Jo`jand shaharlariga yuborilgan. Chingizxonning o`zi esa asosiy kuchlar bilan suvsiz dashtlar bo`ylab qisqa yo`l orqali Buxoro tomon yo`l oladi. 1220 yilning fevralida Buxoro ishg`ol etiladi. Chingizon shaharni o`z askarlariga talon-taroj qilish uchun topshiradi. Buxoroning ayanchli taqdiri haqidagi mash'um xabar tez orada butun Movarounnahrga yoyiladi. Aholi qo`rquv va tahlikaga tushadi. Xorazmshoh Muhammad qo`rqoqlik bilan qochishga hozirlik ko`radi. Samarqand himoyachilariga boshchilik qilgan turk To`g`ayxon Chingizxon xizmatiga o`tishga umid qilib shaharni topshiradi. Mo`g`illar shaharga bostirib kirib qirg`inbarot uyushtiradilar. Samarqand aholisining faqat to`rtdan bir qismi omon qoladi. 1220 yilning aprelida mo`g`illar Xo`jandni ishg`ol etadilar. Sirdaryo yaqinida ular Benakentni zabt etadilar. Xo`jand hukmdori Temur Malik mo`g`illarga qarshi mardonavor kurash olib boradi. U o`zining kam sonli askarlari bilan yo`l-yo`lakay jang qilib Urganchga yetib keladi. 1220 yilning yoziga qadar Movarounnahrning sharqiy va markaziy qismi mo`g`illar tomonidan bosib olinadi. Xorazmshoh qochadi. U Kaspiy dengizining janubiy qirg`og`idagi orolda vafot etadi. Urganchda Temur Malik qisqa vaqt davomida xalq lashkarlariga boshchilik qiladi. U uchiga qarshi muvaffaqiyatli kurash olib boradi. 1220 yilning kuzida Chingizon hamla bilan Termezni ishg`ol tadi. 1221 yilning qishida Urgench qamali boshlanadi. Shahar aholisi dushmanga qahramonlarcha qarshilik ko`rsatadi. Urgench taslim bo`lishidan avval Balx va Marv shaharlari zabt etailadi. 1221 yilning yoziga qadar butun Markaziy Osiyo hududi mo`g`illar tasarrufiga o`tadi. Chingizxon vafotidan so`ng mo`g`il imperiyasining merosxo`rlar o`rtasidagi taqsimoti natijasida Movarounnahr Chingizxon o`g`li Chig`atoy ulusi deb e'tirof etiladi. Chig`atoy saroyi uchun o`lpon yig`ish vazifasi mahalliy savdogar Mahmud Yalvochga isxonib topshiriladi. Amir Temur davlati. 14-asr o`rtalarida barlos beki o`g`li Temur Tarag`ay buyuk siyosiy arbob sifatida tarix sahnasida namoyon bo`ladi. Nufuzli turk amiri Qazag`on nabirasi - Samarqand hukmdori Xusayn bilan ittifoqchilikda Temur Movarounnahrni birlashtirish va uni mo`g`il bosqinidan ozod qilish uchun kurash boshlaydi. Biroq ko`p o`tmay ular o`rtasidagi munosabatlar keskinlashadi. 1370 yili Amir Temur Xusayn qo`shinini tor-mor qilgach, Movarounnahr amiri deb e'lon qilinadi. 1372-1388 yillar davomida Amir Temur Xorazmga besh marta yurish qiladi va uning o`ziga to`la tobe bo`lishiga erishadi. Shundan so`ng u Eron, Iroq, Kavkaz, Suriya, turkiyaga harbiy yurishlarni boshlaydi. Natijada ulkan imperiya barpo etiladi. Biroq Temur davlati qudratiga Juchi ulusi tarkibidagi Oltin o`rda va Oq o`rda doimo rahna solib turadi. 1379 yili Amir Temur To`xtamishning Oq o`rda taxtiga ko`tarilishiga yordam beradi. Biroq Mamay ustidan qozonilgan g`alabadan so`ng, To`xtamish Oltin o`rdadagi oliy hokimiyatni egallab oladi va Temur tasarrufidagi yerlarga hamla qila boshlaydi. Bunga javoban Amir Temur To`xtamishni 1391 yili Qunduzchi va 1395 yili Shimoliy Kavkazdagi Terek daryosi vodisida qaqshatqich mag`lubiyatga uchratadi. Natijada To`xtamish kuchlari shunchalar zaiflashdiki, Temur uchun Volgabo`yiga, Oltin o`rda poytaxti - Saroy Berkka to`g`ridan-to`g`ri yo`l ochiladi. Shahar ishg`ol etiladi. 1398-1399 yillarda mashhur hind yurishi amalga oshirilib, u yurtdan katta o`lja olib kelinadi. 1400 yili Amir Temur turk sultoni Boyazid I va misr sultoni Farajga qarshi urush boshlaydi. 1402 yili Anqara yaqinida usmon sultoni usil-kesil tor-mor qilinadi va bu hol Istanbulni usmonli turklar tomonidan istilo etilishini 50 yilga kechiktiradi. 1404 yil boshida Temur o`zining 200 ming lashkarlik qo`shini bilan Xitoyga yurishga hozirlik ko`radi. Biroq 1405 yilning 18 fevralida Temurning O`trorda vafot etishi tufayli bu yurish amalga oshmay qoldi. Amir Temur hukmronligi davrida ulkan imperiyaning markazi bo`lgan Movarounnahrda iqtisod, savdo va madaniyat yuksak darajada ravnaq etdi. Temuriylar uyg`onishi davri bo`lmish 14-15-asrni Markaziy Osiyo tarixidagi "oltin asr", deb ataladi. Bu asr jaxonga mashhur olimlar, buyuk shoirlar va rassomlarni tuhfa etdi. Isfaxoniy o`zining "Buxorolik mehmon kitobida" Samarqandda paxtachilikning rivojlanishi hamda paxta tolasi va shoyi matolarining ishlab chiqarilishi haqida bayon etgan. Temur dunyo savdogarlar tufayli obod bo`ladi, deb hisoblagan va binobarin yangi yo`llar, savdo inshootlarini bunyod etish uchun katta mablag`lar sarf etgan. Aynan Temur zamonida Yaqin va O`rta Sharq mamlakatlari, Yevropaning olis yurtlari - Ispaniya, Fransiya va Angliya bilan iqtisodiy va siyosiy munosabatlar kengaygan. Temuriylar davlati. 1405-1450. Amir Temur vafotidan so`ng besh yil mobaynida Movarounnahrda xonliklararo va sulolalar o`rtasida urishlar davom etgan. 1409 yili Temur o`g`li Shohruh (1376-1447) o`z ukasining o`g`li - Halilsultonni yengib, rasman yagona temuriylar davlatining hukmdoriga aylanadi. Ammo amalda esa bu imperiya ikki alohida davlatga ajralgan edi. Shohruh markazi Xirot bo`lgan Xurosonni boshqargan, poytaxti Samarqand bo`lgan Movarounnahr esa uning o`g`li Mirzo Ulug`bek (1394-1449) tasarrufiga o`tgan. Bu ikki davlat kichik feodal yerlari birlashmasidan tashkil topgan bo`lib, ular katta hokimiyatga da'vogar temuriylar tomonidan boshqarilgan. Eron hukmdori etib tayinlangan Shohruh nabirasi Sulton Muhammad mustaqil siyosat yurita boshlagani tufayli shaxsan Shohruh ko`psonli qo`shin yordami bilan mamlakatda tartib o`rnatishga majbur bo`ladi. U quyi Sirdaryodagi voqealar jarayonini diqqat bilan kuzatib turadi, zotan bu yurtdan turib dashti qipchoqlik o`zbeklar Xorazmga tez-tez hamla uyushtirishadi. 1419 yili u Barakni qo`llab-quvvatlab, uni ko`chmanchi o`zbeklar ulusi xoni bo`lishiga yordam beradi. Ulug`bek yordami bilan xon Shermuhammad uzoq nizolardan so`ng Mo`g`iliston taxtini egallaydi, biroq ko`p o`tmay Ulug`bek o`z noiblariga qarshi urushishga majbur bo`ladi. 1425 yili Ulug`bek mo`g`illarni tor-mor qiladi. 1427 yili Barak bilan munosabatlar yomonlashgach, u quyi Sirdaryoga yurish uyushtiradi, ammo natijada qaqshatqich mag`lubiyatga uchraydi. 1447 yili Shohruh o`limidan so`ng Ulug`bek Xirot va Xurosonni zabt etishga urinib ko`radi, biroq buning uddasidan chiqa olmaydi. 1448 yili u o`g`li Abdullatif bilan Xirotga yana yurish qiladi va bu safar shaharni ishg`ol etadi. Xurosonni zabt etishga xurosonlik amirlar isyoni hamda xon Abdulxayr boshchiligidagi ko`chmanchi o`zbeklarning Movarounnahrga bostirib kirishi monelik qiladi. 1449 yili Abdullatifning otasiga qarshi fitnasi Ulug`bekning o`limi bilan tugaydi va Abdullatif taxtga o`tiradi. Ammo zodagonlar va xalq tomonidan nafratlangan Abdullatif fitna natijasida 1450 yilning 8 mayidayoq o`ldiriladi. Hokimiyat temuriy Abdulla ihtiyoriga o`tadi va u Ulug`bek siyosatini tiklashga intiladi. 1451-1507. Turk zodagonlari tomonidan qo`llab-quvvatlangan temuriy Abdullaga qarshi Xo`ja Ahror (1404-1490) boshchiligidagi naqshbandiy tariqati yordamiga suyangan Buxoro amirlari taxtga o`z nomzodlarini ilgari suradilar. Bu talabgor Amir Temur o`g`li Mironshoh nabirasi Abusaid (1451-1468) edi. Abusaid ko`chmanchi o`zbeklar xoni Abulxayrni ittifoq tuzishga ko`ndiradi. 1451 yili yozida Samarqand yaqinida hal qiluvchi jang bo`lib o`tadi. Bu jangda ko`chmanchi o`zbeklar g`olib chiqishadi, Abdulla qo`shini parokanda bo`ladi, uning o`zi esa o`ldiriladi. Abusaid Msamarqand va Movarounnahrda hokimiyatni egallaydi. Xo`ja Ahror uning yaqin maslahatchisi etib tayinlanadi. Abu Said Xurosonni ishg`ol eta olmaydi, zero Xirot taxtiga 1452 yildan to umrining oxirigacha, ya'ni 1457 yilga qadar Shohruh nabirasi Abulqosim Bobur egalik qilgan. Ikki hukmdor o`rtasidagi munosabatlar adovatli bo`lgan. 1457 yili Abusaid Hirot taxtini egallab oladi va vaqtinchalik ikki davlatni o`zaro birlashtirishga erishadi. 1468 yili Abusaid Eronni zabt etish uchun safarga otlanadi, biroq undan qaytib kelmaydi. Sulton Xusayin (1469-1506) fursatdan foydalanib Hirot hokimiyatini egallab oladi. Abusaid o`g`illari hokimiyat uchun kurashdan voz kechib Movarounnahrga jo`nab ketishadi. 15-asrning ikkinchi yarmida Movarounnahr siyosiy parokandalik davrini boshidan kechiradi. 1469 yildan 1494 yilgacha Samarqandda Abusaid o`g`li Sulton Ahmad (amalda hokimiyat Xo`ja Ahror va naqshbandiy tariqati tasarrufi ostida bo`lgan), Buxoroda - Sulton Alimirza, Farg`onada esa Zahiriddin Muhammad Bobur hukmdorlik qiladi. Aynan Bobur Shaybonixon boshchiligidagi ko`chmanchi o`zbeklarning bosqiniga astoydil qarshilik ko`rsatadi. 1497 yili Bobur boshqargan andijonliklar qo`shini Samarqandni ishg`ol etadi. 1501 yilning bahorida Bobur Shaybonixon bilan jang qilish uchun Samarqandni tark etadi, biroq Kuxak daryosi yaqinidagi jangda mag`lubiyatga uchraydi. Bobur Movarounnahrni tark etib Kobulga ketishga majbur bo`ladi. Shaybonixon Movarounnahr va Xurosonga jadallik bilan hujum boshlaydi. 1501-1506 yillar davomida u Samarqand, Toshkent, Kat va Buldumsoz, Urgench, Balxni bosib oladi. Keksayib kuchdan qolgan Sulton Xusayin Shaybonixonga jiddiy qarshilik ko`rsata olmaydi. Xorazm Shaybonixon tomonidan egallab olingandan so`nggina Sulton Xusayin yurish uyushtirishga qaror qiladi, ammo uning boshlanishida vafot etadi. Hirotda uning o`rniga ikki voris - o`g`illari Badi az-Zamin va Muzaffar Xusayin tayinlanadi. Ular o`rtasidagi ixtiloflar Hirotning tushkunlikka yuz tutishini tezlashtirdi. 1507 yili Shaybonion Hirotni ishg`ol etdi. Shayboniylar davlati. Shayboniylar davlatining poytaxti dastavval Samarqand bo`ldi. Ubaydullaxon (1533-1539 yy.) hukmdorligi davrida murakkab harbiy-siyosiy vaziyatga qaramasdan fan va madaniyat rivojiga katta e'tibor berilgan. Ubaydullaxon o`ta savodli inson bo`lgan, u Qur'oni Karimni mohirona qiroat qilib, turkiy tildagi sharhlar bilan ta'minlagan, shuningdek, usta sozanda va iqtidorli xonanda bo`lgan. Abdullaxon II (1557-1598yy.) nomi bilan yagona kuchli davlat barpo etish harakati bog`langan. U 1557 yil Buxoroni zabt etadi, 1561 yil bu yerga poytaxt ko`chiriladi va davlat Buxoro xonligi nomi bilan yurita boshlanadi. Abdullaxon II hukmdorligi davrida bunyodkorlik ishlari quloch otadi- Karmanada Zarafsxon daryosi ustiga ko`prik quriladi, Balx va Buxoroda ko`p sonli madrasalar qad rostlaydi. Xon imom Abubakr Saadiy maqbarasi atrofida masjid, madrasa, turar joy binosi va boshqa imoratlardan tashkil topgan majmuani bunyod etadi. 1598 yilda Abdullaxon vafot etgach yagona o`zbek davlatini yaratish umidi ham so`nadi. Shayboniylar sulolasining so`nggi vakili Pirmuhammad o`rtamiyona shaxs bo`lib, joylardagi hukmdorlar o`rtasida siyosiy ta'sir kuchiga ega emas edi. Natijada yuzaga kelgan boshboshdoqlikka barham bera olmay, u tez orada o`zaro janjallarda qurbon bo`ladi. Buxoro xonligining ichki va tashqi dushmanlari markaziy hokimiyat inqirozi va mamlakatdagi porakandalikdan zudlik bilan foydalanib qolishdi. Janubda Eron shohi Abbos Sabzavor, Mashhad va Hirotni egallab oldi, Balx hokimligiga o`z gumashtasi Muhammad Ibrohimni tayinladi. Qozoq sultonlari yirik hududlardan biri Toshkentni zabt etishdi. Xorazm yana mustaqillikka ega bo`ldi. "Butun davlatda tartibsizlik va boshboshdoqlik yuzaga keldi, hech kim boshqa birovga bo`ysinishni istamasdi",- deb yozgan edi o`sha yillar haqida Muhammad Yusuf Munshiy. O`zaro nizolar va urushlar oqibatida Buxoro, Xiva va Qo`qon xonliklari tashkil topdi. Xiva Xonligi. 1919'a kadar Xiva Xonligı Bayragi 1505 yil Shayboniyxon qoʻshinlari Xorazmni egallab oladi. Lekin 1512 yilga kelib xonlik hokimiyati koʻchmanchi oʻzbeklarning boshqa urugʻi(shajarasi) rahbari Ilbarsxon qoʻliga oʻtadi. Shu vaqtdan boshlab Xiva xonligi yuzaga keladi, uning poytaxti turli yillarda Vazir, Qoʻhna Urganch va Xiva shaharlari boʻlgan. Xonlik tarkibiga Xorazmdan tashqari Mangʻishloq, Balxan togʻlari, Dehiston, Oʻzboy(Uzboy) va Oʻrta Xuroson hududlari kirgan. Buxoro xonligi bilan Oʻrta Osiyoda hukmronlik huquqi yoʻlidagi kurashda Xiva askarlari Qorakoʻl, Chorjoʻy, Vardanzini xorabazorga aylantirdi va Karmanagacha yetib keldi. 1662 yil Xiva xoni Abulgʻozi navbatdagi jangdan soʻng Buxoro xoni Abulaziz bilan sulh tuzdi. Lekin uning oʻgʻli Anushaxon (1663-1687yy.) davrida Buxoroga hujumlar yana davom ettirildi. 1685 yil xivaliklar Samarqandni egallab olishga muvaffaq boʻlishdi. Lekin Gʻijduvon yonida Anushaxon magʻlubiyatga uchradi va Samarqandni tashlab chiqishga majbur boʻldi. Koʻp oʻtmasdan Buxoro xoni Anushaxonga qarshi fitna uyushtirdi, unda Anushaning oʻgʻli Ernak(Ereng) ham ishtirok etdi. 1687 yil Anusha hibsga olinib, koʻzi koʻr qilindi. 1668 yil Buxoro xoni Subxonquli Xorazmni oʻziga boʻysindirdi va uning hukmdori etib Shohniyozni tayinladi- keyinchalik u xonlik unvonini qabul qildi. Shohniyoz xonlik hokimiyatini mustahkamlash va Buxoroga tobelikdan xalos boʻlishga intildi. Shu maqsadda 1700 yil Buxorodan yashirin holda Petr I ga elchi joʻnatib, qoʻl ostidagi xalqi bilan oʻzini Rossiya fuqaroligiga qabul qilishni soʻradi. Xon Arab Muhammad (1702-1714yy.) ham Rossiya koʻmagiga umid qilgan koʻrinadi. Shergʻozixon (1715-1728yyy.) hukmronligi davrida feodal fitnalari davlatni boʻlak-boʻlakka ajratib tashlagan. 1717 yil Xiva xonligi Rossiya davlatining A.Bekovich-Cherkasskiy boshchiligidagi harbiy ekspedisiyasi hujumini bartaraf etishga muvaffaq boʻlgan. Shergʻozidan soʻng xonlik taxtiga Ilbars (1728-1740yy.) oʻtirdi. Eron shohining Afgʻoniston va Hindistonga qilgan yurishidan foydalangan Ilbars Xurosonga hujum qildi. Ushbu voqea, shuningdek Xiva tomonidan Eron hukmronligining rad etilishi va Buxoroni harbiy jihatdan qoʻllab quvvatlanishi Nodirshohni Xorazmga yurish qilishga undadi. Hazorasp yonida Ilbars magʻlub boʻldi. Toʻrt kunlik qamaldan soʻng Nodirshoh poytaxtni zabt etdi. Xiva armiyasining katta qismi Nodirshoh qoʻshinlari tarkibiga kiritildi. Xivada Nodirshoh vakili va Eron harbiy garnizoni qoldirildi. Lekin xonlikning shimoliy qismida Eron hukmronligi kuchga ega emas edi. Bu yerda orolliklar orasida 1730—1732 yillarda Rossiya fuqaroligini qabul qilgan Kichik qozoq ulusi xoni Abul Xayrning oʻgʻli Nuralining mavqei baland edi. 1741 yil xivaliklar Eronga qarshi bosh koʻtarishdi. Xiva qoʻzgʻolonchilar tomonidan ozod etildi hamda vakil va garnizon yoʻq qilindi. Xonlik taxtini Nurali egalladi. Bu voqealardan xabar topgan Nodirshoh oʻgʻli Nurullomirzoga Xorazmga qarshi yurishni buyuradi. Nuralini taxtga koʻtargan Xiva korchalonlari Marvga boʻyin egib borishadi. Ularning iltimosiga koʻra Nodir Xiva xonligiga Ilbarsning oʻgʻli Abu Muhammadni tayinlaydi. 18 asrning 40-yillarida Xivada bir necha xon almashdi. Qo`qon Xonligi. 18 asr boshida Ashtarxoniylar xonligida hukm surgan siyosiy inqiroz sharoitida Farg`ona Buxorodan ajralib chiqadi. Markazi Qo`qonda joylashgan mustaqil davlatga dastavval hojalar, keyin Ming xonlar sulolasi hukmronlik qila boshlaydi. Xonlik o`z tarkibiga Namangan, Qo`qon, Andijon va Marg`ilon viloyatlarini kiritdi. Birinchi hukmdor etib o`zbeklarning Ming qabilasidan Shohruhbiy e'lon qilindi. 1721/22 yillar Shohruh amirlarning ba'zi guruhlari o`rtasidagi nizolar oqibatida halok bo`ladi. Uning o`g`li Abdurahimbiy (1721/17-1733yy.) Xo`jand va Andijonni xonlikka qo`shib oldi, Samarqand, Kattaqo`rg`on, Jizzaxni ishg`ol qildi. Uning akasi Abdukarim (1733-1747/48yy.) hukmronligi davrida O`sh zabt etildi. Keyingi yigirma yillik hukmdorlarning tez-tez almashib turishi bilan ajralib turadi. 1770 yil Qo`qon zodagonlari Norbo`tani (1770-1800yy.) hukmdor deb e'lon qilishdi. U Chust, Namangan va Xo`jand hukmdorlarining ajralib chiqishga bo`lgan harakatlarini bosishga muvaffaq bo`ldi. Norbo`tabiy Toshkentga ham qo`shin yuboradi, lekin shaharni bo`ysindira olmaydi. Norbo`tabiy davrida nisbatan siyosiy osoyishtalikka erishildi, bu esa o`z navbatida iqtisodiy taraqqiyotga yo`l ochdi. Sug`orish tizimi kengaytirildi, yangi madrasalar, jumladan, Mir madrasasi bunyod etildi. Norbo`taning o`g`li Olimbek (1800-1809yy.) Qo`qonning siyosiy mavqeini sezilarli tarzda ko`tardi. Olimxon hokimiyatni markazlashtirishga bo`lgan harakatlarida o`zi tog`li tojiklardan tashkil qilgan yollanma qo`shinga suyandi. U Toshkent va Farg`onani bo`ysintirdi, O`ratepaga bir necha marta yurish qildi. Uyushtirilgan suiqasd oqibatida Olimxon o`ldiriladi va taxtga uning akasi Umarxon (1809-1822yy.) ko`tariladi. U Buxoro amiri Haydar bilan shartnoma tuzdi va Sirdaryoning quyi oqimigacha bo`lgan yerlarni saltanatiga qo`shib oldi. Toshkent, Buxoro va Xiva yo`llari kesishgan joyda u Oqmachit istehkomini bunyod qildi. "Musulmonlar amiri"-"amir ul muslimin" unvonining sohibi bo`lmish Umarxon o`z nomidagi tangalarni zarb etgan. Uning hukmdorligi chog`ida Qo`qonda ham Buxoro xonligidagi kabi ma'muriy tizim joriy etilgan. Umarxonning merosxo`ri etib uning 12 yoshli o`g`li Muhammad Ali (Madali) (1822-1842yy.) tayinlandi. Madali hukmronligini otasi zamonida ham unga yoqmagan kishilarni qatl qilishdan boshladi. U Sharqiy Turkiston va Qashqarga bir necha muvaffaqiyatli yurishlarni amalga oshirdi, Oloy tog` tizmasi ortidagi tojiklarni bo`ysindirishga erishdi. Uni tilyog`machilar "g`ozi"(e'tiqod yo`lidagi kurashchi) deb atashsada ruxoniylar dinni bulg`agan va xudodan qaytgan kishi, deya hisoblashar edi. Xon g`animlari Buxoro amiriga shikoyat yo`lladilar. 1840 yil amir elchisi orqali Qo`qonga otasining xotini bilan nikoh tuzganligi uchun Madalixonni kofir deb e'lon qilgan fatvoni jo`natdi. Shundan so`ng Madalixon Buxoroga qarshi urush harakatlarini boshladi, biroq mag`lubiyatga uchragach, o`zining Buxoro tobeligini tan oldi va amirlik foydasiga Xo`janddan voz kechdi. 1842 yil amir Nasrullo Qo`qondni zabt etib, xonlikni Buxoroga qo`shib oldi. Madalixon qatl etildi va tez orada Toshkent ham qo`lga kiritildi. Buxoro Amirligi. 1758 yil Rahimbiy vafotidan so`ng mang`itlar amirlik taxtiga uning amakisi Miyonko`l hokimi Doniyorbiy (1758-1785yy.) nomzodini surishadi. Lekin u qat'iy markaziy hokimiyatni saqlab qololmadi. Mang`itlarning tarafdorlari va g`animlari o`rtasidagi o`zaro janjallar, joylardagi hokimlarning mustaqillikka bo`lgan intilishlari o`n yillarga cho`zilib ketdi. 1784 yil Doniyorbiyning bo`shligidan norozi bo`lgan Buxoro ahli qo`zg`olon ko`tardi va amir hokimiyatni o`g`li Shohmurodga (1785-1800yy.) topshirdi. Shohmurod yangiliklarni Arkda saroy ahli guvohligida ikkita yirik amaldor- Davlat qushbegi va Nizomiddin qozikalonni qatl etishdan boshladi. Shundan so`ng Shohmurod Buxoro ahliga ularni bir necha soliqdan ozod etuvchi imtiyozli hujjatni tantanali tarzda topshirdi. Hujjatning matni tosh lavhada kesilgan bo`lib, u katta jome' masjidining ayvoniga o`rnatildi. Shohmurod "jo`l"("jul") deb nomlangan va urush holatida qo`shin saqlash maqsadida foydalaniladigan yangi soliq turini joriy qildi. Hokimiyatni o`z qo`lida jamlab olgach, u xonlik unvonidan voz kechdi va amirlik darajasida qoldi. Taxtga esa Shohmurod Chingizxon avlodlaridan bo`lgan Donishmandchini, keyinroq esa Abulg`ozini ko`tardi, lekin ular amalda hokimiyatga ega emasdilar. 1785 yil Shohmurod pul islohotini o`tkazdi hamda 0,7 misqollik (3,36 g) to`la qimmatli kumush tangalar va bir xil shakldagi oltin tangalarni zarb etishni yo`lga qo`ydi. U sud mahkamasiga ham shaxsan rahbarlik qildi. Shohmurod Buxoro amirligi tarkibiga Amudaryoning chap sohilidagi hududlarni, jumladan, Balx va Marvni qaytardi. 1786 yil u Karmanada xalq qo`zg`olonini bosdirdi, keyin Shahrisabz va Xo`jandga muvaffaqiyatli yurishlarni amalga oshirdi. Shohmurod afg`on hukmdori Temurshohdan ustun kelib, asosan o`zbeklar va tojiklar yashaydigan janubiy Turkistonni o`z qaramog`ida saqlab qolishga erishdi. Amir Haydar (1800-1826yy.) otasidan so`ng taxtga o`tirgan vaqtda butun Mavorounnahr uning hukmiga bo`ysinar edi. Haydarning taxtga ko`tarilishi ommaviy qo`zg`olonlar va qatllar bilan to`g`ri keldi. 1800 yil Marv turkmanlari bosh ko`tarishdi. Ichki janjallarga ko`p o`tmasdan Qo`qon bilan O`ratepa uchun urush qo`shildi. Haydar ushbu shaharni tasarrufida saqlab qolishga muvaffaq bo`ldi. Amir Haydar davrida siyosiy tizim yakka hokimiyatchilik tomon intilayotgan markazlashgan monarxiyadan tashkil topgan edi. Amirga 4 ming kishigacha yetadigan byurokratik mahkama xizmat qilardi. Armiyaning miqdori oshdi. Faqat Buxoroning o`zida 12 ming harbiydan iborat qo`shin turardi. Ahmad Donishning yozib qoldirishicha, Amir Haydar boshqaruv vaqtiga "har 3-6 oyda yuzaga keladigan to`xtovsiz feodal urushlar davri" deya baho berish mumkin. Haydardan so`ng taxtga uning o`g`li Nasrullo (1826-1860yy.) o`tirdi. Unga hokimiyat sari yo`l ochish maqsadida akalari Husayn va Umar o`ldirildi. Armiya va ruxoniylarga suyangan Nasrullo zodagonlarni jilovlash maqsadida feodal tarqoqlikka qarshi qat'iy kurash olib bordi. Hukmronligining birinchi oyida u har kuni 50-60 tadan kishini qatl qildi. Nasrullo shu paytgacha amirlik tarkibiga faqat nomigagina kirgan viloyatlarni birlashtirishga erishdi. Viloyatlarni boshqarishga o`ziga mute' bo`lgan "nasl-nasabsiz" kishilarni tayinladi. Nasrullo amirligi chog`ida Xiva va Qo`qon xonliklari bilan Marv, Chorjo`y, O`ratepa, Xo`jand kabi chegarada joylashgan alohida hududlar uchun bo`lgan tinimsiz urushlar davom etib turdi. Shahrisabz va Kitob hukmdorlarining qarshiligi, ayniqsa kuchli bo`ldi. Bir necha harbiy yurishlardan so`ng 1853 yilga kelib ular Buxoroga bo`ysindirildi. Amirlik tarkibiga faqat Zarafsxon daryosining o`rta va quyi oqimidagi vohagina barqaror kirgan edi. O`rta Osiyo (Rossiya tomonidan zabt etilish). Markaziy Osiyoning Rossiya tomonidan zabt etilishi XIX asrning 20-yillariga kelib Angliyada ishlab chiqarilgan mollar Rossiyadan keltiriladigan mahsulotlarga raqobat tug`dira boshladi. Buyuk Britaniya Afg`oniston, Eron va O`rta Osiyo hududlariga bo`lgan davolarini ochiqchasiga bayon eta boshlagan edi. Rossiya Osiyo bozorlarida o`z mavqeini mustahkamlash maqsadida rus mahsulotlarini mintaqaga keltirilishida imtiyozli bojxona sharoitlarini yaratib berdi. Nikolay I davriga kelib chor Rossiyasining mintaqadagi diplomatik va harbiy ta'siri kuchayib bordi. 1834 o`zbek xonliklariga olib boruvchi yo`l chorrahalarida Novo-Aleksandrovsk qo`rg`oni (Mang`ishloq shahri) barpo etildi. 1839 yil oxiri 1840 yil boshlarida Orenburg general- gubernatori graf Perovskiy Xiva xonligiga qarshi muvaffaqiyatsiz qishki harbiy yurish uyushtirdi. 1847 yilda general Oruchev Orol dengizining shimoli-sharqiy qirg`og`ini zabt etdi va Raim (Kazalinsk shahri) qo`rg`oniga asos soldi. "Nikolay" va "Konstantin" paraxodlaridan iborat Orol flotiliyasi tashkil etildi. 1850-55 yillarga kelib Qo`qon xonligiga qarashli Kumushqo`rg`on, Chimqo`rg`on, Qo`shqo`rg`on, Oqmachit (Qizil O`rda) qal'asi, keyinchalik hududida Verniy qo`rg`oni barpo etilgan Ili daryosi vodiysi rus qo`shinlari tomonidan bosib olindi. Aleksandr II hukmronligi davrida O`rta Osiyoni bosib olish imperiya tashqi siyosatining ustuvor yo`nalishlaridan biriga aylandi. Qo`qon xonligi harbiy bo`linmalarining janubiy Qozog`iston, Sirdaryoning quyi oqimi va Orol dengizi qirg`oqlarida barpo etilgan rus aholi punktlariga uyushtirgan hujumlari janubga qarab yurishning jadallashuviga baxona bo`ldi. 1865 yilda general-mayor M.G.Chernyaev Toshkentni bosib oladi va shahar oqsoqollarini sulh tuzish xususidagi shartnomani imzolashga majbur etdi. Imperator Aleksandr II Orenburg general gubernatoriga farmon berib, agarda Toshkent ahli Rossiya fuqaroligini qabul qilishni xohish etsa, ularning bu istagini qondirish lozimligini qayd etdi. Toshkentlik savdogarlar va obro`li kishilarining bir qismi shu mazmundagi murojaatnomaga imzo chekdilar. 1866 yilda rus qo`shinlari Xo`jand va Jizzax qal'asini zabt etdilar. Chinoz qo`rg`oni barpo etildi. Xo`jand va Chirchiqorti o`lkalari Rossiya tasarrufiga o`tdi. 1967 yilning iyul oyida imperator farmoniga binoan general-gubernator boshchiligidagi Turkiston harbiy okrugi tashkil etildi. 1868 yilda general-ad'yutant fon Kaufman boshchiligidagi Turkiston harbiy okrugi qo`shinlari Buxoro xonligiga qarshi harbiy harakatlarni boshladilar. May oyida rus qo`shinlari Samarqandga yaqinlashdilar va shaharni jangsiz ishg`ol etdilar. Iyun oyida Buxoro amiri sulh xususidagi shartnomaga imzo chekdi. Zarafsxon okrugi tashkil etildi. General Abramov bo`linmasi Qarshini bosib oladi va uni Buxoro amiriga qaytaradi. General-mayor Abramovning 1870 yilda amalga oshirilgan harbiy harakatlari natijasida Shahrisabz va Kitob ishg`ol etiladi. Shahrisabz va Kitob bekliklari Buxoro amiriga topshiriladi. 1873 yilda keng qamrovli harbiy harakatlar natijasida Turkiston, Mang`ishlok va Orenburg tarafidan Xiva xonligiga yurish uyushtiriladi. Harbiy harakatlarga 49 ta rota, 32 ta yuzlik, 34 ta zambarak va 2 ta paroxod jalb etildi. May oyiga kelib Hazorasp qal'asi zabt etildi, ko`p o`tmay Xiva, Qo`ng`irot, Xo`jayli, Mang`it qal'alari va Gurlan bekligi taslim bo`ldi. Avgust oyida Xiva xonligi bilan sulh shartnomasi tuzildi. Xiva xonligi Rossiya vassalligini qabul qilib, Muhammad Rahim Bahodirxon (Feruz) hukmronligi saqlab qolindi. 1873 yilning kuzida Buxoro xonligi bilan yangi siyosiy shartnoma imzolandi. 1875-1876 yilgi harbiy harakatlar natijasida Farg`ona vodiysida Xudoyorxon va rus hukumatiga qarshi ko`tarilgan qo`zg`olon bostirildi. So`ngra Qo`qon xonligi tugatilib, Rossiya tarkibidagi Farg`ona viloyati tashkil etildi. 1881 yilda Axal-Tekin vohasi rus qo`shinlarining ayovsiz hujumlari ostida taslim bo`ldi, Ashxobod zabt etildi. Rossiya va Eron o`rtasida chegara belgilashga qaratilgan konvensiya imzolandi. 1884 yilda Marv taslim bo`ldi. 1885 yilda Pendin va Murg`ob vohasida yashovchi turkman qabilalari Rossiya fuqaroligini qabul qildilar. Kushka Rossiyaning eng janubiy chegara maskaniga aylandi. Shunday qilib, XIX asrning 80-yillariga kelib Rossiyaning Markaziy Osiyodagi chegaralarining shakllanish jarayoni nihoyasiga yetdi. 1895 yilda Rossiya va Britaniya hukumatlari o`rtasida Pomir tog`larida bo`linish chizig`i o`tkazilishi bilan ta'sir doiralarini tasdiqlash xususidagi shartnoma imzolandi. Ar-Raxman. Ar-Raxman - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Ar-Raxim. Ar-Raxim - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Malik. Al-Malik - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Kuddus. Al-Kuddus - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. As-Sallam. As-Sallam - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Mummin. Al-Mummin - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Muxmin. Al-Muxmin - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Aziz. Al-Aziz - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Djabbar. Al-Djabbar - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Mutakabbir. Al-Mutakabbir - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Bari. Al-Bari - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Xalik. Al-Xalik - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Mussavir. Al-Mussavir - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Gafir. Al-Gafir - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Kaxxar. Al-Kaxxar - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Vaxab. Al-Vaxab - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Ar-Razak. Ar-Razak - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Fattax. Al-Fattax - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Alim. Al-Alim - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Kabiz. Al-Kabiz - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Basit. Al-Basit - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Xafiz. Al-Xafiz - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Rafi. Al-Rafi - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Muiz. Al-Muiz - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. As-Sami. As-Sami - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Basir. Al-Basir - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Xakkem. Al-Xakkem - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Adil. Al-Adil - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Latif. Al-Latif - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Xabir. Al-Xabir - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Xalim. Al-Xalim - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Azim. Al-Azim - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Gafur. Al-Gafur - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Ash-Shukur. Ash-Shukur - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Ali. Al-Ali - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Kabir. Al-Kabir - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Xaafiz. Al-Xaafiz - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Mukit. Al-Mukit - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Xasib. Al-Xasib - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Djalil. Al-Djalil - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Karim. Al-Karim - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Ar-Raxib. Ar-Raxib - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Mudjib. Al-Mudjib - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Vasi. Al-Vasi - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Xakim. Al-Xakim - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Valid. Al-Valid - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Madjid. Al-Madjid - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Bais. Al-Bais - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Ash-Shaxid. Ash-Shaxid - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Xaak. Al-Xaak - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Vakil. Al-Vakil - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Kavi. Al-Kavi - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Matin. Al-Matin - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Veli. Al-Veli - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Xamid. Al-Xamid - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Muxsi. Al-Muxsi - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Myubdin. Al-Myubdin - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Mued. Al-Mued - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Muxayya. Al-Muxayya - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Mumit. Al-Mumit - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Xayya. Al-Xayya - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Kayyum. Al-Kayyum - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Vadjid. Al-Vadjid - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Masjid. Al-Masjid - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Vaxid. Al--Vaxid - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Axad. Al-Axad - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. As-Samad. As-Samad - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Kadir. Al-Kadir - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Muktadir. Al-Muktadir - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Mukkadim. Al-Mukkadim - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Muaxxir. Al-Muaxxir - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Avval. Al-Avval - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Axir. Al-Axir - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Zaxir. Al-Zaxir - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Batun. Al-Batun - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Vali. Al-Vali - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Mutaalya. Al-Mutaalya - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Barr. Al-Barr - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. An-Navabb. An-Navabb - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Mustakim. Al-Mustakim - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Afuvv. Al-Afuvv - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Ar-Rauf. Ar-Rauf - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Malik Ul-Muli. Al-Malik Ul-Muli - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Zul-Djilal-Ikram. Zul-Djilal-Ikram - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Mukant. Al-Mukant - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Djami. Al-Djami - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Gani. Al-Gani - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Mugni. Al-Mugni - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Mani. Al-Mani - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Az-Zur. Az-Zur - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. An-Nafi. An-Nafi - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. An-Nur. An-Nur - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Xadi. Al-Xadi - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Badi. Al-Badi - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Baki. Al-Baki - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Varis. Al-Varis - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Ar-Rashid. Ar-Rashid - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Al-Muzzil. Al-Muzzil - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. As-Sabur. As-Sabur - Xudoning 99 nomidan biri. Butun ro`yxat shu erda. Qarshi. Qarshi (Қарши; Mo`g`ulcha: "Харш",  - "Nasaf";  - "Naxshab", "Behbudiy") O`zbekiston janubidagi shahar va viloyat markazi. Joylashuvi: 38° 51' 48N 65° 47' 52E. 27 asrdan ko`proq tarixga ega bu shahar hozirda O`zbekistonning neft va gaz sanoati markazidir. Shaharda temir yo`li vokzali, aeroport mavjud. Futbol klubi - "Nasaf" Qarshi shevasi. Shahar aholisi o`ziga xos shevada gaplashadi. Eng sezilarli belgilaridan biri "chi" qo`shimchasini qo`shishdir. Masalan, adabiy tildagi "kelardi" Qarshi shevasida "kelaychiydi" yoki "kelaychidi" tarzida ishlatiladi. Ilk tarixi (er.av. VIII-IV asrlar). Qarshi shahrining tarixi eramizdan avvalgi VIII-VII asrlarga borib taqaladi. Yerqo`rg`onda olib borilgan arxeologik qazishmalar natijasida, ayni shu davrda Qarshi shahar sifatida shakllanganligi va qalin devor bilan o`ralganligi ma'lum bo`ldi. Yirik savdo yo`llariga yaqin joylashgan bu shahar So`g`diyonaning yirik shaharlaridan biriga aylandi. Er.av. 545-539 yillarda Kir II sharqiy Eron viloyatlari va Markaziy Osiyodagi Xorazm, So`g`diyona, Marg`iyona viloyatlari va sak qabilalarini o`ziga bo`ysindirdi. Naxshab ham So`g`diyonaning bir qismi sifatida Ahamoniylar hukmdorligi ostiga o`tdi. Ellin madaniyati davri (er.av. IV-II asrlar). Naxshab eramizdan avvalgi IV asrda makedoniyalik Iskandar tomonidan ishg`ol qilindi. Iskandar, salavkiylar va Yunon-Baqtriya davrida bu yerda ellin madaniyati keng tarqaldi. Naxshab so`zi ilk bor hozirgi Afg`oniston hududidan topilgan, er.av. 328 yilda bitilgan, oromiy tilidagi hujjatda tilga olingan. Unda Xulma Bagavand hokimining Niksap (Naxshab) va Kish (Kesh, Shahrisabz) himoya devorlarini tuzatish uchun o`z askarlarini jo`natganligi xabar qilingan. Islomgacha bo`lgan davr (er.av. II - eramizning VII asri). Miloddan avvalgi II asrda Naxshab Parfiyona davlati tarkibiga kirdi. Bu davrda Naxshab ikki qatlamli devor bilan o`ralgan. Ikkinchi himoya devori 150 gektarga yaqin xududni tashqi xavfdan saqlab turgan. Yerqo`rg`on tashqi devori asosi 8 metr qalinlikda bo`lib, har 60 metrda yarim doirali minoralar bo`lgan. Devorning tepa qismida devor ichi koridori, o`q-yoychilar xonalari mavjud bo`lgan. Xionitlar va eftalitlar davrida Naxshab gullab yashnadi, So`g`d vohasining savdo, hunarmandchilik markazlaridan biriga aylandi. V asrda shaharda dahshatli yong`in yuz berdi. Butun shahar yonig kul bo`ldi. Undan keyin Naxshab tiklangan bo`lsa-da, turk hoqonlari va sosoniylar xujumlari natijasida xarobaga aylandi. Faqat VI asr oxiri VII asr boshlaridagina tashlandiq shahar xarobalari ustida kulollar maxallasi bunyod etildi va asta-sekin shahar o`zini tiklay boshladi. Islom fathidan keyingi Naxshab. VIII asrning boshida Mavarounnahrning boshqa shaharlari kabi Naxshab ham fath etildi. Shahar esa endi Nasaf deb atala boshladi. Shaharda ilk masjid qurildi. Istaxri, Ibn Xavqal va Muqaddasiy kabi musulmon jo`g`rofiyunlarining bergan ma'lumotiga ko`ra, Naxshab qalin devor bilan o'ralgan va to`rt darvozaga ega bo`lgan. Savdo yo`llarining xavfsizligi, tarixda birinchi chek tizimi yo`lga qo`yilishi, islomdan oldingi savdogarlardan olinadigan soliqlarning bekor qilinishi butun xalifalikda bo`lgani kabi Nasafda ham savdo-sotiq va hunarmandchilikning rivojlanishiga olib keldi. IX asrning boshida Nasaf Somoniylar tarkibiga kirdi. XI asrda qoraxoniylar qo`liga o`tdi. Mo`g`ullar bosqini arafasida Nasaf Xorazm sultonligi tarkibiga kirar edi. Mo`g`ullar davrida Nasaf (XIII-XIV asrlar). XIII asrning 20-yillarida Nasaf Chingizxon tarafidan vayron etildi. Aholining ko`pchiligi qirib yuborildi. Masjid va madrasalar vayron etildi. XIV asrning boshlariga kelib Nasaf o`zining mavqeini birmuncha tiklay boshladi. 1320 yilda Chig`atoy ulusini qo'lga kiritgan Kebekxon Nasafni o`zining poytaxtiga aylantirdi. Nasafga muhabbati baland bo`lgan Kebekxon undan biroz quyiroqda saroy qurdirdi va bu saroy el orasida "Qarshi" yani mo`g`ulcha 'saroy' degan nom bilan mashhur bo`ldi. Nasaf aholisi sekin-asta Qarshi atrofiga ko`chib o`ta boshladi. Mana shu paytdan boshlab Qarshi Nasafning ikkinchi nomiga aylandi va XIX asrga kelib Nasaf nomini iste'moldan chiqardi. Qiziq ma'lumot: Kebekxon pul islohoti o`tkazgan. Uning chiqargan pullari xalq orasida "kepaki" deb atala boshlangan. Qizig`i shundaki, rus tilidagi "kopeyka" so`zi bilan bu so`z talaffuz jihatdan juda yaqin. Kebekxon davrida mo`g`ullarning Rusya ustidagi ta'sirini hisobga oladigan bo`lsak, "kopeyka"ning "kepaki"dan olingani unchalik ajablanarli emas. Temuriylar davrida Nasaf (XIV-XVI asrlar). Amir Temur strategik ahamiyatga molik bo`lgan Nasafni himoya devori bilan o`ratdi. Ammo, Amir Temurning vatani bo`lgan Keshning mavqei ko`tarilishi natijasida Nasaf biroz etibordan qoldi. Shuning uchun temuriylar davridan biron ko`zga ko`rinarlik yodgorlik qolmagan. Shayboniylar, ashtarxoniylar davrida Qarshi (XVI-XVIII asrlar). Qarshi shayboniylar hukmronligi ostiga o`tgandan so`ng tez rivojlana boshladi. Shayboniylar davrida Qashqadaryo daryosi ustiga ko`prik qurildi va bu inshoat hozirgacha saqlanib qolgan. Undan tashqari Ko`kgumbaz jome' masjidi kabi obidalarning ko`pchiligi aynan shayboniylar davrida barpo etilgan. Qarshi Buxoro amirligi davrida (XVIII-XX asrlar). 1785 yilda Amir Shoh Murod o`zini "amir" deb e'lon qildi va Buxoro xonligi amirlikka aylantirildi. Buxoro amirligi davrida Qarshi amirlikning ikkinchi ahamiyatga ega bo`lgan shahriga aylandi. Hatto nufuzi va hajmi jihatdan Samarqandni ham ortda qoldirgan Qarshi, Buxoro amirligi valiahdlarining (yani taxt vorislarining) rasmiy qarorgohi bo`lib qoldi. Oxirgi Buxoro amiri Said Olimxon 1898 yildan 1910 yilgacha Nasaf voliysi vazifasini bajardi. Sho`rolar davrida Qarshi. 1919 yilda Mahmudxo`ja Behbudiy Qarshida qatl etilgandan so`ng, shahar 1926 yildan 1937 yilgacha Behbudiy deb atala boshladi. Ammo, keyinchalik aholi ko`nikkan Qarshi nomi qaytarildi. Sho`rolar davrida Qarshi asosan qishloq xo`jaligiga asoslangan Qashqadaryo viloyatining markaziga aylandi. Shaharda boshqa shaharlar kabi sho`rolar arxitekturasiga oid binolar qurildi. Bir-biridan uncha farq qilmaydigan, ko`rimsiz ko`p qavatli binolar o`zbek mahallalariga muqobil o`laroq ko`plab qurila boshladi. Bu esa Qarshining qadimiylik ulug`vorlik siyog`ini yo`qotishiga olib keldi. Ba'zi masjid-madrasalar omborxona hatto qiynoqlar qo`llanadigan turmaxonalarga aylantirildi. "Toshturma" degan sovuq nomga ega bo`lgan bunday turmalardan biri shaharning 2700 yilligi yubileyiga qadar o`z vazifasini bajarib keldi. Ko`kgumbaz masjidi. XVI asrda shayboniyxonlar davrida insho etilgan bu masjid ko`rkam, musaffo osmonni eslatuvchi ko`k gumbazi sababli shunday atalgan. Ancha qismi asrlar davomida buzilib ketgan bu masjidning faqat peshtoqi va gumbazi saqlanib qolgan. Qarshi shahrining 2700 yillik yubileyi munosabati bilan qayta ta'mirlandi. Hozirgacha jome' masjid vazifasini bajarib kelmoqda. Qashqadaryo ko`prigi. XVI asrga oid bu ko`prik shayboniylar davrida qurilgan bo`lib, o`z asrining noyob yodgorliklaridan biri hisoblanadi. Bu ko`prik XX asrning o`rtalarigacha voha ahliga xizmat qilgan. Abu Ubayd ibn al-Jarroh maqbarasi. Xuddi Samarqanddagi Qusam ibn Abbos qabri singari soxta bo`lgan bu maqbara, Amir Temur buyrug`iga binoan barpo etilgan. Hozirda, mutaassib va sodda qashqadaryoliklarning sig`inadigan, Abu Ubayd ibn al-Jarrohdan madad so`raydigan, ba'zi mullalar uchun mo`may daromad manbai bo`lgan makonga aylangan. Boshqa obidalar. Yuqorida tilga olingan yodgorliklardan tashqari Xo`ja Abdulaziz va Qilichbek, Odina, Bekmir, Sharofboy kabi masjid va madrasalari mavjud. Mashhur kishilari. Qarshi shahridan bir qancha taniqli olimlar, shoir, faylasuflar yetishib chiqqan. Hadis ilmining bilimdonlaridan Abul Abbos al-Mustag`firiy, Abu Turob Naxshabiy, yetuk shoir va olimlar Ziyoviddin Naxshabiy, Muyididdin Nasafiy, Sayido Nasafiy, huquqshunos alloma Najmiddin Nasafiy, kalom ilmining namoyandasi Abul Mu`in Nasafiy, faylasuf Aziziddin Nasafiy, mohir me'morlar Ali Nasafiy, Olim Nasafiy va boshqalar shular jumlasidandir. ARIS. ARIS (Architecture of Integrated Information Systems) Integratsion Informatsiya Sistemasi Arxitekturasi. EPC modellshda grafik ko`rinishda tuzilmasini ko`rsatishda qo`llaniladi.Aris grafikga infosistemalari kutingiski hayvon, harip va churka, bu ravshan va jumshud ozinga oneinami. EPC. Event-driven process chain. Bizness Protsessda Xodisalarni ko`rsatishda qo`llaniladi Chiroqchi. Agar Chiroqchiga aloqangiz boʻlsa munozarani ham oʻqib koʻring, iltimos! Chiroqchi (kirillcha "Чироқчи") — Qashqadaryo viloyatidagi shahar va tuman markazidir. Aholisi — taxminan 20 000 nafar. Joylashuvi: 39°2'23" shimoliy kenglik va 66°33'36" sharqiy uzunlik. Shaharda asosan oʻzbeklar istiqomat qilishadi. Juda kam miqdorda tatarlar bor. Qashqadaryo daryosidan o`tuvchi ko`prik oldida, shahar markaziy bozorining orqa tomonida lo`lilar yashaydi. Mustaqillikgacha bir nechta juhud xonadoni ham boʻlgan. Shaharda «Chiroqchi», «Chiroqchi fermeri» nomli gazetalar chop etiladi. Oʻz bosmaxonasiga ega. "Chiroqchi chiroqlari" nomli xalq-milliy ansambli ham mavjud. Shaharda 3 ming tomoshabin uchun mo`ljallangan, yangi ta'mirlangan stadion bor. Futbol klubi - "Chiroqchi". Shaharda aikido klubi faoliyat ko`rsatmoqda. Til. Shahar aholisi adabiy tilga yaqin shevada gaplashishadi. Boshqa katta shahar aholisiga teskari o`laroq ular "men", "sen", deyishadi. Hozirgi zamon davom fe'lini ham xuddi adabiy tildagidek qo`llashadi: "kelayapti", "borayapti" va hk. Katta yoshdagilar orasida qipchoq lahjasi keng tarqalgan. Ilk tarixi. Kishmishtepa (V-XIII asrlar). Hozirgi Chiroqchi shahri atrofida, "Mehnatkash" jamoa xo`jaligi hududida Kishmishtepa deb ataluvchi qadimgi shahar qoldiqlari mavjud. Bu shahar taxminan eramizning V-VI asrlarida tashkil topgan. Shahar sitadel, shahriston va keng rabotdan iborat. Shahriston 24 ga maydonni egallagan va devor hamda handaq bilan o`ralgan. Shahriston devorlari VII-VIII asrlarga oid bo`lib, IX-X asrlarda mustahkamlangan. Shahriston VII-VIII asrlarda kengaya boshlaydi, IX-X asrlarda esa kengayib katta shaharga aylanadi. XIII asrda mo`g`ullar bosqinidan so`ng shahar inqirozga yuz tutdi va asta-sekin hozirgi Chiroqchi shahri hududiga ko`chadi. Kishmishtepani bevosita tadqiq qilgan olim S.B.Lunina shahar haqida o`zining "Janubiy So`gd shaharlari" asarida hikoya qiladi. Kishmishtepa haqida ma'lumot kam bo`lganligi sababli kitobdagi iqtibosni to`lig`icha keltirib o`tish joizdir. "Chiroqchi tumani markazining chekkasida, Qashqadaryo qirg`oqlari yonida, o`rta asr shahrining qoldiqlari sifatida qarash mumkin bo`lgan Kishmishtepa xarabolari joylashgan. Shahar bizning zamonimizda uning hududida joylashgan g`isht zavodi tomonidan uzoq vaqt davomida vayron etilgan. Shaharning markaziy tepaligida buldozerlar tomonidan kovlangan va odatda juda chuqur botgan ko`pgina izlarni ko`rish mumkin. Qolgan maydon esa zavod va boshqa inshootlar qurilishi vaqtida buzilgan. 1963 yilda shaharni S.K.Kabanov, 1967 yilda Z.I.Usmanova rahbarligi ostida KATE (Kesh Arxeologik Ekspeditsiyasi) guruhi tadqiq qilgan. 1969 yildan boshlab, biz N.P.Stolyarova bilan bir-necha marta yodgorlikni borib ko`rdik va kichikroq qazuv ishlarini olib bordik, dastlabki materiallarni yig`dik, chizuvga oldik va kesiklarni tozaladik. Shahriston, aftidan, 700 x 350 m (hozir balandligi ba'zida 15 m.ga yetadi) bo`lgan. Shahar arig`i kesigidan, zavod hududi va boshqa maydonlardan yig`ilgan materiallarga ko`ra, shahar kengina yonqishloqlarga (ya'ni shahar bilan birlashib ketgan, shaharoldi maskanlariga) ega bo`lgan. Yig`ilgan materiallarni sinchiklab tekshirish shularni ko`rsatdiki, ilk o`rta asrlarga oid sopol buyumlar, asosan, markaziy tepalik hududida, uning kesiklarida va ustki qismida uchraydi. Shahar atrofidagi keng maydon, aftidan, faqatgina rivojlangan o`rta asrlarda yuzaga kelgan va bu bizga shaharning IX-X asrlarda hududiy jihatdan o`sganligi haqida xulosa qilishimizga imkon beradi. Markaziy tepalikning chetidagi chuqurning kesigida 5 m.dan baland, 1.6 m.gacha 70 va 90 sm.lik qatlamli paxsadan ko`tarilgan, undan yuqorida esa, 1.7 m.gacha 46-48x25-26x8 sm o`lchamli xom g`ishtdan terilgan devor tozalandi. Qurilish sanasi, taxminan, VII-IX asrlardir. Yig`ilgan so`rovnoma materiallari ham qiziqarlidir: shahar haqida ko`pgina afsonalar aytiladi, hatto, ulardan birida, xuddi shu tepalikdan Chiroqchi tarixi boshlanganligi ta'kidlanadi. Qariyalarning aytishicha, shaharning haqiqiy nomi hozirda noto`g`ri talqin qilinadi. Ilgari u "Kisht" yoki "Shahri Kish" - Kesh shahri deb atalgan. Hamma bir narsani ta'kidlashadi: bu yerda katta shahar bo`lgan. Bu ma'lumotlar, Kitobda yig`ilgan so`rovnomalardagi materiallar bilan ham qisman tasdiqlanadi. U yerdagi yoshi o`tgan qariyalar bu shaharning oldingi nomi "Kish'" yoki "Kisht" bo`lib, shahar inqirozidan keyin, aholisi bilan boshqa joyga ko`chgan." ("iqtibos tugadi") XII asrda O`rta Osiyoga safar qilgan Abdulkarim ibn Muhammad as-Somoniyning "Kitab-al-ansab" asarida nomi tilga olingan "Xushminjakas" yoki "Xushminchkat" shahri, olim Shamsuddin Kamoliddinovning fikricha, xuddi shu Kishmishtepa bo`lishi mumkin. Kishmishtepa, tasodifan, topilgan. Mahalliy bolalar kumush va tilla tangalari bor xazina topib olishgan. Hozirgacha, aholi bu yerdan uy-ro`zg`or buyumlari topishadi. Topilmalar orasida eng mashhuri, Ummaviylar sulolasi vakili, hamda butun dunyo sevib o`qiydigan "Ming bir kecha"ning qahramoni Horun ar-Rashidning ukasi Ma'mun ar-Rashidning surati solingan kumush tangadir. Chiroqchi nomining kelib chiqishi. XVIII asrning o`rtalariga doir manbalarda Chiroqchi qal’asi borligi haqida ma'lumot berilgan. Akademik V.V.Bartoldning fikricha, Chiroqchi undan ham avvalroq, Ubaydulloxon davrida ham mavjud bo`lgan. Poyon Ravshanning «Sohibqiron tug`ilgan joy yoxud Zanjirsaroy qissasi» asarida «Chiroqchi» soʻzining kelib chiqishi haqida qiziq fikr keltiriladi. Aytishlaricha, Temurning onasi Buxoroga ketayotganida, uni toʻlgʻoq tutadi. Kechqurun boʻlganligi sababli ular xotirjam bir yer izlashadi. Uzoqdan chiroq koʻrishadi. Borishsa, bir chayla, ichida esa bir momo oʻtiribdi. Shu kecha, oʻsha chaylada, Temur dunyoga keladi. Taxmin qilganingizdek, bu yerda keyin «Chiroqchi» nomidagi qishloq paydo boʻladi. "Chiroqchi" so`zi "chiroq alangasiga qarab fol ochuvchi" ma'nosini ham bildiradi. Balki, bironta chiroqchi yashagan bo'lsa, o`shaning nomi qishloq nomiga o`tib ketgan bo`lishi ham mumkin. «Chiroqchi» so`zining tarixi haqida, bu yerga 1882 yil sayohat qilgan rus zobiti V.Krestovskiy ham o`z fikrini bildirib oʻtgan. Uning fikricha, shaharning nomi sopoldan chiroq yasovchi hunarmand va butun chiroqchilarning piri, avliyo Chiroqchi ota nomiga qo`yilgan. Ammo tarixda bunday inson o`tganligi haqida boshqa biron bir maʼlumot qolmagan. Chiroqchi ota qabrining qayerdaligi ham nomaʼlum. Bu xalq orasidagi afsonadan boshqa narsa bo`lmasa kerak. Shuning uchun ham bu so`zning etimologiyasi hali ko`p izlanish va mehnatni talab qiladi. Chiroqchi Buxoro amirligi davrida (XVIII asrning ikkinchi yarmi — 1920). Chiroqchi Buxoroning katta bekliklaridan edi. Chiroqchi shahri amirlikning muhim shaharlaridan biri bo`lgan. Chiroqchi atrofidagi yirik shaharlar Qarshi va Shahrisabzga qaramasdan to`g`ridan to`g`ri Buxoro amiriga bo`ysungan. Bu shaharda shahzodalardan biri beklik qilgan. Chiroqchi bekligidan amirlik ehtiyojlari uchun birqancha soliqlar yig`ilgan: "avorizot" (favqulodda holatlarda yig`iladigan soliq), "qoracherik" (amirlik qo`shinlarini boqish uchun beriladigan soliq), "yaksara" (qo`sh puli; qoʻsh ho`kizi borlardan olingan), "cho`p puli", "xarbuz puli" (lalmikor yerlarga ekiladigan tarvuzlardan olingan), "muhrona" (qozi, mufti, rais va boshqa hukmdorlarning muhri uchun soliq), "xizmatona" (qozilarga, beklarga berilgan to`lov), "vasiqa puli" va boshqalar. Shahrisabz orqali o`tuvchi karvon yo`li tog`li va o`tish qiyin bo`lganligi uchun Chiroqchidan o`tuvchi yo`l (Jom orqali) Samarqand va Qarshini bog`lovchi eng qulay yo`l boʻlgan. Bu yerdan hatto Afg`oniston va Hindistondan kelayotgan karvonlar ham o`tishgan. 1820 yilda Buxoro amirligiga safari chog`ida, tarixchi va sayohatchi Meyendorff Chiroqchi va G`uzorni o`zining "Voyage d’Orenbourg à Boukhara, fait en 1820..." asarida villes considerables yani «kattagina shaharlar» deb ataydi. XIX asrda Chiroqchi himoya devori bilan o`ralgan kichik istehkom bo`lgan. Bu haqda mojoristonlik (asli yahudiy) mashhur sayohatchi va tarixchi Herman Vamberi o`zining «O`rta Osiyoga sayohat» asarida keltirib o`tadi. Uning shohidlik qilishicha, Buxoro amiri Muzaffar ad-Din (yoki Muzaffariddin) bosh ko`targan shahrisabzliklarni bostirishga kelganda Chiroqchida turgan. 1880 yildan 1886 yilgacha Chiroqchi bekligini Muzaffar ad-Dinning oltinchi o`g`li va bo`lg`usi Buxoro amiri Abdul-Ahadning ukasi, Sayyid Olimxonning amakisi Sayyid Mir Abdussamad boshqargan. Nokamtarona xulqi va isrofgarchiligi uchun otasi tomonidan Chiroqchi qozisining to`liq nazorati ostiga olingan. 1882 yilda Chiroqchiga bo`lgan V.Krestovskiyning tavsiflashicha, Sayyid Mir Abdussamad «o`zining kichik ukasi Sayyid Mir Mansurga juda o`xshaydigan, soqol-mo`ylabsiz, 20 yoshlar chamasidagi, oriqdan kelgan yosh yigit» bo`lgan. Uning yana guvohlik berishicha, «amir (Muzaffar ad-Din) bu o`g`lini cho`rtkesarligi uchun unchalik yoqtirmagan, hatto Shahrisabzga kelsa ham, uni ko`rish uchun Chiroqchiga kirib o`tmagan». Mir Abdussamadni akasi amir Abdul-Ahad ham xush ko`rmagan. 1886 yil 4 sentabr tunida, Chiroqchi begi hibsga olinadi va Buxoroga jo`natiladi. Umrining qolgan qismini, bek Buxoroning Xo`ja G`ofur mahallasida «uy qamog`ida» o`tkazadi". "Biz Shahrni ertalab 9.20 da, amirning izvoshida tark etdik va Qarshiga Qashqadaryo vodiysi orqali o`tadigan yo`l bo`yicha safarimizni davom ettirdik. Biz bog`lar va haydalgan yerlar bo`ylab bir soatcha sekin izvosda yurdik, keyin qumli lekin o`simliklar bilan qoplangan ochiq cho`lga chiqdik. Shahrdan uncha uzoq bo`lmagan yerda Sharmitan qishlog`i joylashgan ekan va shahardan olti milcha masofada ikkinchi qishloq bor ekan, ammo biz birontasida ham to`xtamadik. Bir qancha irmoqlarni kesib o`tdik va chap tomonimizda Hisor tizimiga tegishli tog`lar uzoqdan ko`rinib turardi. Chiroqchiga bir millar qolganda olti nafar bashang kiyingan otliqni uchratdik va ular amirning o`gli Chiroqchi begi tarafidan meni kutib olish va ahvolimni so`rash uchun jo`natilganliklarini aytishdi. Ular bizni shaharga boshlashdi, devor bilan o`ralgani uchun uni shahar deyish to`g`riroq bo`ladi, bo`lmasa, katta bozorli qishloq desa ham bo`lardi; va ular yana bekning juma kuni bo`lganligi uchun masjidga ketganligini, lekin qaytgandan keyin bizni qabul qilishini aytishdi. Bizni ikki soatcha keyin chaqirishdi va bekning uyi deyarli daryo qirg`og`ida joylashganini ko`rdik. Uning qarorgohi loy devor bilan o`ralgan va kichikcroq kvadratlarga bo`lingan to`rtburchak shaklidagi hovlidan iborat ekan. Uning bir tarafida devor bo`ylab bir qator xonalar ketgan. Kirayotganimizda qarorgoh xodimi mening sovg`alarimni qabul qildi va so`ng bizni 18 yoshlar chamasidagi lekin biroz kattaroq ko`rinuvchi, zarrin chopon va oltin hoshiyali qizg`ish rangli salla o`ragan yosh yigit o`tirgan xonaga boshlashdi. U biz uchratganlar ichida eng ko`rkam kiyingani edi va biz ko`rgan oddiy kiyimdagi otasidan ziynat bobida ancha o`zib ketgan edi. U bizga ilgari bironta ham ingliz bu yerlarga kelmaganini va ularning mamlakatini ko`rgani kelganim uchun mendan juda xursand ekanligini aytdi. Men undan Angliyaga tashrif buyurishini so`radim. U esa "Bu faqat otamga bo`gliq", deb javob berdi. U mening qadimgi noyob buyumlar bilan qiziqishimni eshitgan va Buxoroga bironta qadimiy buyum topish uchun odam jo`natgan ekan. Menimcha, u meni yozuvchi deb eshitgan bo`lsa kerak, deb o`ylayman va buni undan yashirganim ham yo`q. Yozuvchiligimni aytish orqali nima uchun tinmay yozib olayotganimni tushuntirdim. Chunki yozib olayotganim sharqliklar ko`zida katta jinoyat bo`lib ko`rinishi va mendan shubhalanishlari uchun yo`l ochishi mumkin edi. Menimcha, shuning uchun ham bek menga, suhbatimizning oxirdida, ularning yurti haqida biron yomon narsa yozmasligimni umid qilishini qo`shib qo`ydi. Meni qay darajada mehmondo`stlarcha kutib olishgani haqida o`z yurtimga borib ko`p narsalar ayta olishim mumkinligini aytdim, aytganda ham samimiy, yurakdan aytdim. Men bildimki, otliq xabarchi Buxorodan, qushbegidan bu yergacha ikki kunda yetib kelishibdi. Bu narsa biroz shoshilish ishtiyoqimizni oshirdi, chunki o`sha kun biz bor-yo`g`i 13 milgina yo`l bosib o`tgan edik; rus sahrosida esa biz bu masofani bir soatdan sal ko`proq vaqtda bosib o`tardik. Undan tashqari, biz 12 ga 8 fut o`lchamli xonaga nochorgina joylashtirilgan edik; xonaning devorlari loydan qilingan bo`lib, hatto suvalmagan edi. Teshiklarga tiqilgan yo`g`och cho`plar kiyimlarimizni osib qo`yish uchun ekan. Xonada yana ikkita shaloq karavot bor edi. Shaharda sayohatimizni kechiktirishimizga arzigulik biron narsa yo`q edi. Chiroqchi oldin Shahrisabzga bo`ysungan, ammo hozirda, hisobotga ko`ra, pulini isrof qilib sovuruvchi va har yilgi poytaxtdan Kitobdagi yozgi qarorgohiga kelayotganida yo`lda o`g`linikiga to`xtab o`tmaydigan otasidan shikoyat qiluvchi mana shu bekbola tarafidan boshqarilardi. Amir o`z o`g`illarini - ba'zilari juda yosh edi - xuddi Chiroqchidagidek xonlik bo`yicha bek yoki voliy sifatida taqsimlab chiqqan edi. Shunga qaramasdan, mening kuzatishimcha, amirning o`g`illari ularga katta hurmat ko`rsatuvchi katta yoshli qozilar bilan o`ralgan edi. Chiqqanimizdan keyin bekdan yana bir yasalgan ot va bir nechta sarpo sovg`a oldik. Ertasi kuni ertalab 6.30 da, quyosh chiqqandan keyin, biz Qarshiga qarab yo`l oldik. Qarshi bu yerdan 47 mil masofada edi va uni biz o`sha kunning o`zidayoq bosib o`tmoqchi edik. Bir qancha mulozimlar bizni shahardan tashqarigacha kuzatib qo`yishdi, ular bilan birga yigirma nafarcha otliq guruhi bo`ldik. Ulardan biri mendan qizamiqqa qarshi dori berishimni iltimos qildi. Men unga keyingi bekatda narsalarimizni ochgan paytimizda berishimni aytdim. Yo`limiz Chiroqchida 1300 fut balandlikdan Qarshiga kelib 800 fut balandlikkacha tushuvchi Qashqadaryo vodiysi bo`ylab ketgan edi. Chiroqchidan Qoratikangacha vodiy biroz qisqaradi, lekin hamma joyda suv, oziq-ovqat, va yonilg`i topsa bo`ladi." 1883 yilda Buxoro amirligiga sayohat qilgan harbiy kapitan Arxipov, Chiroqchini ham o`rganadi. Uning aytishicha, Chiroqchi shahrida o`sha paytda 500 atrofida oila istiqomat qilgan. Uning yana guvohlik berishicha, shahar devorlari deyarli xarobaga holiga tushgan. Ichimlik suvi, yem-xashak va yoqilg`i mo`l-ko`l bo`lgan. Qashqadaryo sersuvligi dehqonchilik uchun qulay sharoit yaratgan. Hatto, ekin payti, Qarshi va Samarqanddan ham kelib ishlashgan. Chiroqchi bekligidan olinadigan xiroj (hosilning beshdan bir qismi) 100,000 tanga, yoki 25,000 rus rubliga teng bo`lgan. 1920 yil Chiroqchi Shahrisabz, Kitob, Yakkabog` bilan bir qatorda, Buxoro Xalq Sovet Respublikasiga qarshi bosh ko`tardi va Sharqiy Buxorodagi bosmachilar harakatining markazlaridan biriga aylandi. Ammo Qizil Armiya tomonidan shavqatsizlarcha bostirildi. O`zbekiston mustaqillikka erishgan kun, 1 sentabrda, Chiroqchi o`z mustaqilligini yo`qotdi va sho`rolar hukumatiga bo`ysundirildi. Sho`rolar davri. Ikkinchi Jahon Urushudan keyin bu yerda bir qancha nemis va polyak asirlar, qochoqlar ham vaqtinchalik boshpana topgan. Ularning ba'zilari bu yerda vafot etishgan. Chiroqchida 11 polyak asiri dafn etilgan. O`sha vaqt bu yerda polyaklar armiyasining 18-piyoda polki joylashgan. 1980 yilgacha Chiroqchi shahar tipidagi qishloq bo`lgan. 1980 yilda Chiroqchiga shahar maqomi berildi. Osori atiqalari. Chiroqchi shahri binolari asosan xom g`isht va paxsadan qurilgani bois, bizgacha qadimgi binolar yetib kelmagan. Shaharni orab turgan devorlar ham sho`rolar hujumi natijasida vayron etilgan. XIX asrda Chiroqchida, vohaning boshqa yirik shaharlari kabi, katta jome masjid bo`lgan. Lekin u hozirgi kunimizgacha saqlanib qolmagan. Sho`rolar me'morchiligiga oid yozgi va yopiq ikkita kinoteatr, madaniyat klubi, kutubxona, Ulug` Vatan Urushi qatnashchilariga bag`ishlangan muzey-majmua mavjud. Ijtimoiy-iqtisodiy ahvoli. Shaharda paxta tozalash zavodi va remont-texnika istansasi ishlab turibdi. Bundan tashqari gilamchilik fabrikasi ham bor. Shahar aholisi asosan mayda tijorat, tomorqa xo`jaligi va uy chorvachiligi orqasidan daromad qiladi. 2005 yilda "ULUG`" mas'uliyati cheklangan jamiyati, Turkiyaning "Kitsan sanayi" korxonasi bilan hamkorlikda paxta tolasini qayta ishlab undan kalava va trikotaj mahsulotlari ishlab chiqaruvchi qo`shma korxona ochdi. Nizom jamg`armasi 600,000 AQS dollari bo`lgan bu korxona 100 ga yaqin yangi ish joylarini ochdi. Tatar. Turkiy halqarning bittasi, Roosiyada Tatariston Aftonom respublikasida eng ko`p tatarlar bo`r. O`zbekistondayam tatarlar ko`p. Tillari tatarcha deb nomlanib, o`zbeklarga ancha tushunarli. Mikrokreditbank. Tadbirkor Bank nomi 05 may 2006 yil Prezident farmoni bilan mikrokreditbankka o`zgartirildi. Palov. Palov - (fors. پلو — polov, qirg`. палоо, qoz. палау, turkm. palow, turk. pilav, rus. плов) - guruch va go`sht masallig`lari asosida tayyorlanadigan milliy taom. Qovurma palov (Farg’onacha palov). Asosan qo’y go’shti bilan va qo’y yog’ida qovurib tayyorlangani sababli bu palov g’oyat issiqlik taom hisoblanadi. Uni sovuqlik ovqatga aylantirish uchun, ayniqsa yoz faslida va issiqmijoz kishilar to’planganda paxta yog’i va mol go’shti solib tayyorlanadigan varianti ham bor. Qo’y yog’ini kubik (1x1x1 sm) shaklida yoki bodomday-bodomday qilib to’g’raysiz. Go’shtni esa xuddi kabobga to’g’raganday, bosh barmoqning birinchi bo’g’ini kattaligida kesasiz. Asosan qobirg’a va son go’shtlari tanlab olinadi. Qobirg’a suyaklari 4 sm kattalikda, ilikli suyak esa 10 sm dan oshmaydigan qilib chopiladi. Ushbu palov uchun oq — «tuxum» piyoz va «mushak» yoki «sariq mirzoyi» navli sabzilar tanlanadi. Piyozni halqa-halqa qilib, sabzini gugurtning cho’pi kattaligida, somoncha shaklida to’g’rash kerak. Qozonni quruq qizdirgandan so’ng dumba yog’ni solasiz va o’rtacha olov berib eritib, jizzasini olasiz, so’ng sustroq olovda to oq tutun chiqquncha yorni dog’laysiz. Yaxshi dog’ bo’lganini bilish uchun yoqqa yirik tuz tashlasangiz, tasir-tusur otiladi, shundan so’ng bir bosh archilgan piyoz yoki barmoqdek yaydoq qovurg’a suyak tashlab qizartirib so’ng olib tashlash kerak. Ayniqsa palovni paxta yog’ida tayyorlaganda bu metodning ahamiyati katta: o’simlik yog’idagi gassipol deb ataluvchi zaharli moddani kuchini qirqib degassipolga aylantirishda piyoz va suyak tozalovchi modda vazifasini o’taydi. Yog’ yaxshi chuchib, dog’ bo’lganda piyozni tashlaysiz, kavlab-kavlab, qizarguncha jazlaysiz. Piyoz shig’il bo’lib qizarganda go’shtni tashlang, buni ham kavlab sirti qobiq olganida, sabzini solib mo’rtligi yo’qolguncha qovurasiz. So’ngra suv quyib, sust olovda mildiratib qaynatasiz, tuz va ziravorlar ham suv quygandan so’ng solinadi. Palovning lazzatli chiqishi uzoqroq qaynashiga bog’liq. 1 soatcha mildirab qaynasa, masallig’i, ziravorlardagi moddalar erib yaxshi sintez bo’ladi. Bir yoqdan qaynashi bilan bir yoqdan guruch solish natijasida palov chaynami belazzat bo’lib qoladi. Palov zirvagi me`yoriga yetib qaynaguncha, guruchni tozalab, yaxshilab yuvasiz. Guruch asosan 3 marta yuviladi, albatta upasi kam guruch bo’lsa buncha yuvish kifoya. Upasi ko’proq guruchni 4 — 5 marotaba erinmay yuvish zarur, shunda palov sochiluvchan, dona-dona bo’lib pishadi. Yuvilib, suvi yaxshilab sirqitilgan guruchni zirvak yuziga bir qatlam qilib solasiz. Uchoqdan chug’ni tortib olib, kuchli alanga berasiz va darhol guruchga suv quyasiz. Palov tayyorlayotganda suv quyish juda mas`uliyatli ishdirki, bu, guruchning qancha suv ko’tarishini bilishni talab etadi va palovpazning tajribasiga ham bog’liq bo’ladi. Shu sababli suv normasini aniq aytish qiyin, buni har bir pazanda qozon ustida uzi hal qiladi. Harholda quyilgan suv guruch yuzasidan kursatkich barmoqning birinchi bo’g’ini darajasida, ya`ni 1 — 1,5 sm bo’lsin. Alanga kuchayganda palovning bir tekis qaynashiga erishmoq muhimdir. Qozonning bir tomoni qaynab, bir tomoni qaynamasa osh tirik bo’lib qoladi. O’rtasi qaynamasa tuzi kamligidan dalolat. Palovga tuz ikki marta solinadi: zirvagiga va guruch suvni tortmasdan turib. Qozon bir tekis qaynaganda tatib ko’rib, tuzini rostlaysiz va suvini to’la tortganda damlaysiz. Suvi tortilganini bilmoq uchun guruch yuzasiga kapgirning teskarisi bilan urib kursangiz «gup-gup» ovoz beradi, agar «shilp-shilp» qilsa, demak suvi hali tortil-magan va alangani kuchaytirish kerak. Damlashdan oldin guruchni qozonning o’rtasiga gumbaz qilib to’plab, maxsus damcho’p yoki yog’och qoshiqning sopi bilan suqib chiqsangiz, teshikchalar hosil bo’lib, suvi qozon tubiga ketib, bugi tepaga ko’tariladi. So’ng damtovoqni yopasiz va uchoqdan chug’ni tortib olasiz. Gazda pishirayotgan bo’lsangiz shamdek qilib pastlab qo’yasiz. Gaz komforkalaridan birini palov pishirishga maxsus moslab olish zarur. Buning uchun gaz chiqadigan teshikchasiga bigiz tiqib kattaroq ochiladi, shunda alanga varillab yonadigan bo’ladi va palovning qaynashi osonlashadi. Damlash muddati 25 — 30 minut. Damtovoqni ochgach, palovni kavlab yaxshilab aralashtirasiz. Shunda go’shtlari va sabzisi guruchga bir tekisda qorishadi. Guruch bir-biriga «mushtlashib» qolgan bo’lsa kapgir bilan ajratib yuborasiz. Palovni katta laganga gumbaz qilib suzasiz, ustiga go’shtlarini joylaysiz va dasturxonga salat bilan birga keltirasiz. Salat yoz va kuz fasllarida «shakarob», «achchiq-chuchuk», qishda kertilgan turp, bahorda esa rediskadan iborat bo’ladi. Masalliq: 1 kg guruch, 1 kg qo’y go’shti, 250 gr qo’y yogi, 4—5 bosh piyoz, 500 gr sabzi, 1 choy qoshig’ida zira, shuncha zirk va shuncha tuyilgan qizil garmdori, tuz esa ta`bga ko’ra solinadi. Devzira palovni qovurma palov bilan ivitma palov (tavsiyalar ga qarang) usullarida pishiriladi. Qo’y yog’i va qo’y go’shtining hamda sabzi va piyozning to’g’ralishi yuqoridagi tavsiyada kursatilganidek masallilarni qovurish va zirvagining pishirilishi ham bir xil Biroq guruch ozroq go’sht va sabzisi ko’proq solinadi.Yana bir farqi, guruchni 5 - 6 marta yuvib, iliq suvga 2 - 3 soat ivitib quyish kerak. Zirvakka suv normadagidan ko’proq quyiladi, chunki bu guruchni suv kutarish koeffitsiyenti 1:5 ga tengdir, boshqa nav gu-ruchlarda esa 1:3 ga to`g`ri keladi. Shunday ekan, devzira guruchdan palovni risoladagidek tayyorlay olish uchun, avvalo, qovurma hamda ivitma palov tayyorlashni yaxshi o’rganib olish tavsiya. Palovni dasturxonga tortish oldidan qozonda yaxshilab aralashtirib laganga gumbaz qilib solinadi, yuziga suyakli go’shtlarni terib, kertilgan turp bilan birga keltiriladi, alohida idishda uzum sirkasi ham ko’yiladi. Masalliq: 800 gr guruch, 1 kg qo’y go’shti, 300 gr qo’y yog’i, 4 - 5 bosh piyoz, 1 kg sabzi, 1 choy qoshig’ida zira, shuncha zirk, shuncha tuyilgan qalampir, yoki bir quzoq yangi qalampir, tuzi esa ta`bga ko’ra olinadi. Kovatok palov (tok oshi). Palov uchun mo’ljallangan qo’y go’shtini ikki qismga bo’lasiz, laxim qismidan qiyma tayyorlaysiz, qolgan suyakli go’shtni piyoz va sabzi bilan qovurishga ishlatasiz. Dog’langan yog’da piyoz jazlaganingizdan so’ng, suyakli go’shtni solib qizartirib qorvurasiz, so’ng sabzini solasiz, suv quyib sust olovda qaynatasiz. Go’shtning lahim qismidan tayyorlangan qiymaga mayda to’g’ralgan piyoz, tuz va murch qo’shib mijiysiz. Uzum barglarini terasiz; bunda yangi chiqqan surxning yuqorisidan uchinchi va to’rtinchi barglarni terib olasiz. Bu barglar o’rtacha kattalikda, sirti yiltirok, va ta`mi totimli bo’ladi. Barglarni sovuq suvda chayib yuborganingizdan so’ng har birining o’rtasiga taxminan bir choy qoshig’ida qiymadan solib, yumaloq shaklli do’lmalar tugasiz. Do’lmalarning uralgan tomonini ostiga qilib taxtaga tersangiz ochilib ketmaydi. Kovatoklarning hammasini tugib bo’lgach, birini ikkinchisiga jipslashtirib igna o’tkazib ipga shoda qilib tizasi.Kovatokni pishirishning ikki usuli bor. Birinchi usuli: ipga tizilgan shodani qozonga sabzi yuziga solib, ko’mib turarli suv quyib, mildiratib qaynatib pishirasiz, so’ng guruch solib, odatdagi palovlar singari damlaysiz. Damlash muddati 25 — 30 minut. Dasturxonga tortishda kovatok shodani asta olib palovi aralashtirib, laganga solasiz, yuziga kovatokni qo’yib ipini tashlaysiz. Ikkinchi usuli: kastryulkaning tubiga bitta likopcha quyib, do’lmalarning avval kattaroqlarini so’ng maydalarini birma-bir terib, tepasiga yana bitta likopcha to’ntarasiz-da, yuzi bilan barobar suv quyasiz. Sust olovda 30 - 35 minut pishirganingizdan so’ng, tayyor palov yuziga terib keltirasiz. Masalliq: 1 kg guruch, 500 gr qo’y go’shti, 500 gr sabzi, 4 - 5 bosh piyoz tuz va ziravorlar ta`bga ko’ra olinadi. Har porsiyasiga 12 - 15 donadan kovatok hisobida 60-70 ta uzum bargi kerak bo’ladi Ivitma palov. Palovni tayyorlash guruch ivitishdan boshlanadi, buning uchun tozalangan guruchni 3 — 4 marta yuvib, iliq suvga tuz solib (1 kg guruchga 1 osh qoshig’ida tuz) ivitiladi. Ivitish muddati kamida 2 soat. Bizning tajribamizga ko’ra, guruch tuzli suvda 24 soatcha ezilmay (uqalanmay) turaveradi. Go’sht, yog’, sabzi va piyozni yuqoridagi tavsiyalardagidek to’g’raysiz. Ushbu palovning parhyezligini orttirish uchun o’simlik yog’i (paxta, zig’ir, kungaboqar, makkajuxori, zaytun yog’larida, tayyorlasangiz yaxshi bo’ladi. Bunda paxta va zig’ir yog’larini o’rtacha olov bilan uzoq muddat — 1 soat, to oq tutun chiqquncha dog’laysiz, kungaboqar, makkajuxori va zaytun yog’larini esa uzoq dog’lamasdan, qizishi bilanoq to’g’ralgan go’shtni solasiz. Uncha qizartirib yubormay, seli chiqa boshlaganda halqa-halqa qilib to’g’ralgan piyozni solasizda, bir-ikki aralashtirgach, to’g’rab-tayyorlab qo’yilgan sabzini bir qatlam qilib soling-da, darhol suv quyib, 1 soat davomida mildiratib qaynatasiz, Shu vaqt ichida zirvakka tuz, zira solasiz, qalampir va zirk solinmaydi. Zirvak ho’b pishgach, ivitilgan guruchni qatlam qilib solasiz, olovni balandlatib, guruch yuzi bilan barobar qaynoq suv quyasiz, tuzini rostlaysiz, mobodo suvi tez tortilib, guruchi hali «tirik» bo’lsa, issiq, suvdan yana sevalaysiz. Shunday qilib ivitilgan guruch qozonga tushgach, yana qancha suv tortsa shuncha quyib turasiz. Shunisi ham borki, guruchli qatlamni kapgir bilan chuqarib, ola qolganlarini qozonning qaynayotgan joylariga surib, yuzini silab qo’ysangiz suvi yaxshi tortiladi va palov sochiluvchan bo’lib pishadi. Suvi tortilgan guruchni qozon o’rtasiga gumbaz qilib to’plab, 20 — 25 minut davomida damlab qo’yasiz, olovini tortib olib.gaz bo’lsa oxirigacha pastlatiladi. Qozonda palovni yaxshilab aralashtirib, laganga solasiz va xohlagan salatlardan biri bilan dasturxonga keltirasiz. Masalliq: 1 kg guruch, 1 kg go’sht (qo’y yoki mol go’shti), 250 gr yog’ (o’simlik moylaridan biri yoki qo’y yog’i). 1 kg sabzi, o’rtacha kattalikdagi 2 bosh piyoz, 1 choy qoshig’ida zira, tuz esa ta`bga ko’ra olinadi. Samarqandcha palov. Qo’y yog’ini mayda to’g’rab, qizitilgan qozonga solib eritgach, jizzani olib, yog’ni uzoq muddat yaxshi dog’laysiz. Bunga lo’nda-lo’nda qilib to’g’ralgan go’shtni solib, sirti qizarguncha qovurganingizdan so’ng to’g’ralgan piyozni tashlang-da, bir-ikki kavlang. Piyoz o’ta qizarib ketmay turib, somoncha shaklida to’g’ralgan sabzini qatlam qilib solasiz va sira qovurmasdan va kavlamasdan darhol suv quying. Zirvak qaynaganida tuzini rostlab, zirk, zira, butun yoki tuyilgan qalampir solinadi. O’rtacha olovda mildiratib qaynatib quyib, guruchni tozalab yuvasiz. Zirvak yaxshi yetilib pishganda sabzisi muloyimlashib, go’shti yumshaydi. Ana shunda yuvib tayyorlangan guruchni qatlam qilib solib, suvni normada quyib, o’choqdan cho’g’ni tortib olasiz va alangani kuchaytirasiz. Guruchi suvini yaxshi tortib, bo’rtganda, damlab qo’yasiz, muddati 25 minut. Damlangandan so’ng 10 — 15 minut o’tganda palovni «xomdam» qilasiz. Buning ma`nosi: damtovoqni ochib, guruch qatlamini kapgir bilan cho’karib ag’darasiz, shunda ortiqcha bug’i ko’tarilib osh lanj bo’lmaydi va ayrim tirik qolgan guruchlari pastga kumilib, yetilishi uchun imkon tug’iladi, damgirni yana jips yopib suyasiz va damlash oxiriga yetganda laganga suzasiz. Suzish qoidasi bunday: laganga avvalo guruch qatlamini gumbaz qilib, tepasiga, sabzisi bilan go’shtini solasiz. Yoki laganning bir tomoniga guruchni, ikkinchi tomoniga sabzi, go’shtini solib dasturxonga qo’yasiz. Masalliq: 1 kg go’sht, 1 kg guruch., 250 gr qo’y yog’i, 1 kg sabzi, 2-3 bosh piyoz, 1 choy qoshig’ida zira, shuncha zirk, qalampir va tuz ta`bga ko’ra solinadi. Bir guruchu bir go’shtli palov. Ushbu palov yog’siz so’qim yoki qora kesak qo’y go’shtidan tayyorlanadi. Go’shtni bamisoli mantiga to’g’ragandek «chumchuq tili» qilib maydalaniladi va tuz sepiladi. Qozonda yog’ni dog’lab, g’shtni solib qizartirib qovurib chovlida suzib olib quyasiz. Yoqqa suyaklarni tashlab qovurib, so’ng piyozni solasiz va har ikkala masalliqning sirti qizarganda kubik (1x1x1 sm) shaklida to’g’ralgan sabzini tashlab, yarim tayyor bo’lguncha qovuring. So’ngra qozondagi masalliqning i bilan barobar suv quyib, tuz va ziravorlar sepib, sust olovda 50 — 60 minut davomida mildiratib qaynatib qo’yasiz. Guruchni tozalab, yaxshilab yuvib, zirvak ustidan qatlam qilib solasiz, suv quyasiz va kuchli alanga berib tekis qaynashiga erisha-siz Tuzini yana bir tatib, kerak bo’lsa, rostlaysiz. Guruch suvini terib yaxshi bo’rtganda yuziga haligi qovurib olib qo’yilgan go’sht solib, 25 — 30 minut damlab quyasiz. Oshni qozonning uzida yaxshilab aralashtirib, laganga gumbaz qilib solib, biron bir salat yoki kertilgan turp bilan birga dasturxonga keltirasiz, alohida shishada uzum sirkasi ham qo’ying. Masalliq: 1 kg guruch, 1 kg go’sht, 200 gr yog’ (frityur uchun yana alohida 1 kg yog’ olinadi), 500 gr sabzi, 3 — 4 bosh piyoz, tuz va har xil ziravorlar ta`bga ko’ra olinadi. Sarimsoqli palov. Sarimsoqli palovning zirvagi Fargonacha palovda aytilganidek tayyorlanadi, farqi sarimsoq piyoz solinadi. Sarimsoq piyozni ikki xil usulda qushish mumkin. Birinchi usulda sarimsoqni butunligicha, soch qismini pichoq bilan kesib tashlab, bir qavat po’stini archib, sovuq suvda chayqab yuborasiz va kesilgan tomonini pastga qilib zirvakka solasiz, chesnok yarim tayyor bo’lguncha qaynatasiz. So’ngra ustidan guruchni qatlam qilib solib, palov pishirishni oxiriga yetkazasiz. Sarimsoq qo’shishning ikkinchi usuli bunday: zirvakni odatdagidek pishiraverasiz. Parraklarga bo’linib, puchog’i archilgan sarimsoqni sovuq suvda chayqab, yuvilgan guruchga aralashtirib zirvakka solasiz va suv quyib pishirishni oxiriga yetkazasiz. Barcha jarayonlar qovurma palov tavsiyasida ko’rsatilgandek amalga oshiriladi. Damlash muddati 25 — 30 minut. Palovni qozonda yaxshilab aralashtirib, laganga gumbaz qilib solasiz, butun pishgan sarimsoqlarni palov ustiga terib keltirasiz. Masalliq 1 kg guruch, 500 gr go’sht, 200 gr sarimsoq 300 gr qo’y yog’i, 500 gr sabzi, 2 — 3 bosh piyoz, tuz, zira, zirk va qalampir ta`bga ko’ra solinadi. Behili palov. Yo «Fargonacha palov» yoki «Samarqandcha palov»da aytilgandek zirvak tayyorlanadi. Behining tukini artib, to’rt pallaga bo’lasiz-da, urug’i va zaha bo’lgan joylarini olib tashlaysiz, zirvakka solib pishirasiz. Agar zirvakni qovurma palov usulida tayyorlasangiz, unda behi bo’laklarini go’sht va sabzi bilan birga qovurasiz, so’ng suv quyasiz. Mabodo ivitma palov usulida bo’sa u holda behi pallalari to chala pishguncha sabzi bilan birga mildiratib qaynatiladi, so’ng guruch solinadi. Qolgan jarayonlar o’sha tanlangan reseptlar-da aytilgandek. Damlash muddati 25 minut. Taom tayyor bo’lganda behi bo’laklarini ajratib olib, palovni yaxshi aralashtirasiz, laganga solib, yuziga behilarni terib dastur-xonga keltirasiz. Dasturxon ustida mayda bo’laklarga bo’lib iste`-mol etiladi. Masalliq: 1 kg guruch, 500 gr go’sht, 2 dona behi, 500 gr sabzi, 300 gr qo’y yog’i, 2 — 3 bosh piyoz, zira, zirk, qalampir va tuz ta`bga ko’ra olinadi. Shodibek palovi. Guruchni 4 — 5 marta yuvib, ivitib qo’yasiz, behini o’rtacha kubik (2 sm3) qilib to’g’rab, buni ham iliq suvga botirib qo’yasiz yoki guruchga qo’shib ivitasiz, aks holda qorayib qoladi. Go’shtni kabobga to’g’ragandek, piyozni halqa-halqa sabzini esa kichik kubik (1 sm3) shaklida to’g’raganingizdan so’ng qozonda yog’ni dog’laysiz. Bunga piyozni, so’ng go’shtni solib, qizarganda, sabzini bosib, suv quyib mildiratib qo’yasiz. Zirvak yetilganda, behi aralashtirilgan guruchni solib damlaysiz. Agar behi alohida ivitilgan bo’lsa guruchdan oldin solib, suvini guruch ustidan quyasiz. Suvi yaxshi tortilsin uchun alangani kuchaytirib, guruch qatlamini kapgir bilan cho’karib silab qo’yasiz. Damlash muddati 25 — 30 minut. Palovni qozonda yaxshi aralashtirgach, laganga suzib dasturxonga tortasiz. Masalliq: 1 kg guruch, 500 gr go’sht, 2 — 3 dona behi, 300 gr qo’y yog’i, 3—4 bosh piyoz, 500 gr sabzi, ta`bga ko’ra tuz va ziravorlar olinadi. Do'lmali palov. Palovga mo’ljallab olingan go’shtni ikki qismga bo’lasiz. Lahimini go’sht qiymalagichdan o’tkazib, mayda to’g’ralgan piyoz, murch, tuz va xom tuxum qo’shib mijiysiz. Tuxum qo’shishdan maqsad, qiyma qalampirning ichidan chiqib ketmaydi. Qalampirning bandini olib tashlab, urug’ini qoqib yuborib, yaxshi yuvasiz-da, har biriga to’ldirasiz. Qozonda yog’ni dog’lab, suyakli go’shtni va piyozni solib qovuring, so’ngra sabzini solib, ustiga do’lmalarni terib, ko’mib turarli qilib suv quyasiz-da, sust olovda 1 soat davomida mildiratib qaynatasiz. Tuzini rostlab ziravorlar sepasiz. So’ngra yuvib tayyorlangan guruchni solib odatdagidek damlayverasiz. Damlash muddati 20 —25 minut. Dasturxonga tortishda do’lmalarni titib yubormasdan olib, palovni aralashtirasiz va laganga solib, ustiga har bir xo’randa uchun 2 dona hisobida do’lmalarni terib keltirasiz. Masalliq: 1 kg guruch, 1 kg go’sht, 300 gr qo’y yog’i, 500 gr sabzi, 4 — 5 bosh piyoz (ham oshga, ham qiymaga), 1 dona tuxum, tuz, murch, zira, zirk ta`bga ko’ra olinadi, 10 — 12 dona o’rtacha kattalikdagi chuchuk qalampir kerak bo’ladi. Bedanali palov. Bedanalarni so’yib, qaynoq suvga botirib olinsa, pati oson yulinadi. Ichini ochib, chavag’ini olib tashlab, issiq suvda yaxshilab yuvib, suvini sirshitgach, tuz, murch va zira bir-biriga qo’shib tuyilgan kombiziravor sepib qo’yasiz. Yog’li qo’y go’shtidan tayyorlangan qiymaga mayin to’g’ralgan bosh piyoz, qirqilgan kashnich, tuz, murch va xom tuxumdan qo’shib mijiysiz. Har bir bedana ichiga ana shu qiymadan to’ldirasiz. Qozonda o’simlik moyini dog’lab, piyozni jazlaysiz va suyakli go’shtni solib qizartirib qovurganingizdan so’ng, sabzini solasiz va 2 — 3 marta kavlab aralashtirib, ustiga ichi qiyma bilan to’ldirilgan bedanalarni terasiz va masalliqni ko’mib turarli darajada suv quyib, sust olov berib 1 soatcha mildiratib qaynatasiz. Agar suv to’g’rab, hali bedanalar pishmagan bo’lsa qaynok, suvdan qo’shasiz. So’ngra tuzini rostlab, yuvilgan guruchni qatlam qilib solib, keragicha suv quyib, pishirishni oxiriga yetkazasiz. Damlash muddati 20 minut. Dasturxonga tortishda bedanalarni asta ajratib olasiz, palovni yaxshi aralashtirib, laganga suzgach, yuziga har bir xo’randa uchun bir dona bedana hisobida suzib keltirasiz. Masalliq: 1 kg guruch, 200 gr lahim go’sht, 250 gr zig’ir yog’i, 4 — 5 bosh piyoz, 500 gr sabzi, 6 dona bedana, 1—2 dona tuxum, tuz va ziravorlar ta`bga ko’ra olinadi. Ilvasinli (kaklik) palov. Kaklikni so’yib, qaynoq suvga pishib olgach, patlarini yulasiz, ichini ochib, chavag’idan tozalaysiz-da, issiq suvda yuvib, 4 yoki 6 bo’lakka bo’lib, tuz sepib qo’yasiz. Qozonda yog’ni dog’lab, kaklik go’shtini solib qizarguncha qovurasiz va piyoz solasiz, piyoz qizargach, sabzini solib ikki-uch aralashtirganingizdan keyin suv quyib, sust olovda bir soatcha mildiratib qaynatasiz. So’ng ziravorlar sepib, tuzini rostlaysiz-da, yuvib tayyorlangan guruchni solib, odatdagidek damlaysiz. Damlash muddati 25 — 30 minut. Dasturxonga tortishda kaklik go’shtini ajratib olib, palovni yaxshilab aralashtirasiz, keyin laganga suzib, har bir xo’randaga bir bo’lak kaklik go’shti hisobida palov yuziga terib chiqasiz. Masalliq: 1 kg guruch, 1 dona semiz kaklik, 500 gr sabzi, 250 gr o’simlik yog’i, 3 — 4 bosh piyoz, tuz va ziravorlar ta`bga ko’ra olinadi. Pomidor quymoqli palov. Yog’ni dog’lab, piyoz jazlaysiz, so’ng go’shtni solib qizarguncha qovurasiz, keyin sabzini qo’shib, bir-ikki aralashtirasiz-da, suv quyib, 50 — 60 minut davomida mildiratib qaynatasiz. Pomidorlarning «Olma», «Sovg’a», «Volgagrad» deb ataluvchi navlaridan apelsin kattaligidagi bir xil, ezilmagan, biroq qip-qizil pishganlarini tanlab olib yuvib yuborgach, band tomonini kesib tashlab, ehtiyotlik bilan o’rtasidagi eti va urug’larini olasiz. Hosil bo’lgan pomidor «kosachalarga» tuz sepib, laganga to’ntarib qo’ysangiz, seli yaxshi oqib ketadi. So’ngra har bir pomidorning ichiga bir donadan tuxum chaqib, picha tuz va murch sepib qo’yasiz. Tayyor bo’lgan zirvakka yuvilgan guruchni solib, odatdagidek palov damlaysiz. Damlash: oldidan guruch yuzasini kapgir bilan tekislab, qoshiq yordamida chuqurchalar hosil qilasiz. Har bir chuqurchaga bir donadan ichiga tuxum chaqilgan pomidorni joylaysiz, so’ngra damtovoq o’rniga tog’oracha yopasiz, chunki pomidorlarning shakli buzilmasligi kerak. Olovini pastlatib, 25 — 30 minut dam yedirasiz. Shu muddatda pomidor ichidagi tuxum qotib pishadi. Tayyor bo’lgach, pomidor quymoqu1arni asta olib qo’yasiz-da, palovni aralashtirib laganga suzasiz. Yuziga har bir xo’randaga bir dona pomidor quymoq hisobida qo’yib, dasturxonga keltirasiz. Masalliq: 1 kg guruch, 500 gr qo’y go’shti, 300 gr qo’y yog’i, 2— 3 bosh piyoz, 500 gr sabzi, 6 dona tuxum, 6 dona bir xil kattalikdagi pomidor, tuz, zira va murch ta`bga ko’ra olinadi. Qazili palov. Qazini sovuq suvli idishga solib, 2 soat davomida qaynatib pi-shirasiz. Qaynab chiqishi bilan nina sanching, aks holda yorilib ketadi. Qazi pishgach, qozondan olib sovutib qo’yasiz. Alohida qozonda go’shtsiz palov tayyorlaysiz. Buning uchun o’simlik yog’ini yaxshi dog’lab, piyoz jazlaysiz. Qazini boshqa idishda qaynatib utirmay, shu qozonning o’zida pishirsangiz ham bo’ladi. Ya`ni, piyoz jazlangach, qazini to’garak qilib bog’langan holda solib, ustidan sabzini to’kib, darhol suv quyasiz-da, 2 soat mildiratib qaynatasiz. Nina urishni unutmang. Agar suvi bug’lanib ketsa, qaynoq suv qo’shib, to qazisi pishguncha qaynataverasiz. So’ng guruch solasiz-da, suvini tortgach, 25 — 30 minut damlab qo’yasiz. Dam yeb bo’lgach, qazini olib, parrak-parrak qilib kesasiz. Palovni aralashtirib, laganga suzasiz va yuziga qazi parraklarini terib dasturxonga tortasiz. Masalliq: 1 kg guruch, 500 gr sazi, 250 gr paxta yog’i, 500 gr sabzi, 2 — 3 bosh piyoz, tuz esa ta`bga ko’ra olinadi. Po'stdumba palov. Qozonda o’simlik yog’ini dog’lab, piyoz jazlaysiz va qaynatilgan po’stdumbani 100—150 grammli bo’laklarga bo’lib, piyozga qo’shib qovurasiz, sirti qizarganda sabzini solasiz va bir-ikki aralashtirib suv quyasiz. qaynab chiqqach, tuzini rostlab, zira, zirk, tuyilgan qalampir solib, sust olovda 1 soatcha mildiratib qaynatasiz. So’ng guruchni solasiz, suvini tortgach, 20—25 minut damlab qo’yasiz. Dasturxonga tortishda po’stdumbani olib, mayda bo’laklarga bo’lib, palov yuziga solasiz-da, nordon anor donalaridan sepasiz. Alohida idishda uzum sirkasi qo’yasiz. Masalliq: 1 kg guruch, 500 gr po’stdumba, 200 gr paxta yog’i, 2—3 bosh piyoz, 1 kg sabzi, tuz va ziravorlar hamda anor bilan uzum sirkasi ta`bga ko’ra olinadi. Kartdumba palov. Yaxlit bo’laklarga bo’lingan dumba yog’ini 1 soat davomida qaynatib olib, so’ng sovutasiz. Qozonga paxta yog’i (zig’ir moyi) solib dog’lab, pishirilgan dumba bo’laklarini tashlab, sirti qizarguncha qovurasiz. So’ngra piyozni solib, bir oz aralashtirasiz-da, sabzini qovurmasdan darhol suv quyib (yaxshisi dumba qaynatmasini quyib), sabzi chala pishguncha mildiratib qo’yasiz. Zirvakka tuz, zirk, zira va qalampir ham qo’shing. Tayyor zirvakka yuvilgan guruchni solib, suvi tortilgach, 20—25 minut damlab qo’yasiz. Dasturxonga tortishda palovni aralashtirmay, laganga avval guruch qatlamini suzasiz, so’ngra sabzisini ustiga solasiz. Dumbani esa mayda bo’laklarga bo’lib, sabzining yuziga qo’yasiz. Masalliq: 1 kg guruch, 500 gr dumba, 200 gr paxta yog’i, 1 kg sabzi, 2 bosh piyoz,tuz va ziravorlar ta`bga ko’ra olinadi. Moshli palov. Palov tayyorlashdan 2—3 kun oldin moshni yuvib.yassi idishga, masalan, laganga bir-ikki qavat qilib solib, sovuq suv quyib ivitib qo’yasiz. Mosh yaxshi bo’rtishi uchun unga suvdan tashqari havo ham ta`sir etib turishi kerak. Shu sababli yassi idishda ivitiladi. Suv kamayib ketsa, yana quyib turasiz. Ma`lum muddat o’tgach, mosh bo’rtadi, xatto nish ham uradi. Uni kleyonkaga yoyib, bo’rtmagan donalarini terib tashlaysiz. So’ng guruchni yuvib, bo’rtgan moshni unga aralashtirib, sovuq suv quyib olib qo’yasiz. Yog’ni dog’lab, piyoz jazlay-siz, keyin chumchuq tili qilib to’g’ralgan go’shtni solib bir-ikki aralashtirasiz-da, mayda kubik qilib to’g’ralgan sabzini ham qo’shib, chala pishguncha qovurasiz, so’ng suv quyib, 50 minutcha sust olovda mildiratib qaynatasiz, ziravorlar solish mumkin-u, lekin tuzi keyin qo’shiladi. Zirvak pishgach, mosh aralashtirilgan guruchni solasiz, keragicha suv quyib, alangani kuchaytirib qaynatasiz, moshi dona-dona bo’lib pishganda tuzini rostlaysiz, aks holda mosh qotib qoladi. Guruchi ham, moshi ham yetilgach, 30 minutcha damlab qo’yasiz. Dasturxonga tortishda laganga gumbaz qilib suzasiz. Masalliq: 800 gr guruch, 1 stakan mosh, 500 gr qo’y go’shti, 300 gr qo’y yog’i, 500 gr sabzi, 2 bosh piyoz, tuz va ziravorlar ta`bga ko’ra olinadi. No'xatli palov. Palov tayyorlashdan bir kun avval no’xatni yuvib, sovuq suvga ivitib qo’yasiz va salqinroq joyda saqlaysiz. Agar suvida pufakchalar paydo bo’lsa, no’xat pishmay kirt-kirt bo’lib qoladi. Shu sababli yoz kunlari suvini ikki-uch bor yangilab qo’yasiz. Ushbu palov uchun go’shtni 10—-15 grammli, piyozni odatdagidek halqa-halqa qilib, sabzini esa «no’xatcha» usulida to’g’raysiz. Guruchni yuvib, iliq suvga 2—3 soat ivitib qo’yasiz. Qozonda yog’ni dog’lab, go’shtni solasiz, sirti qizargach, piyozni tashlaysiz va har ikkalasini qizarguncha qovurasiz. So’ngra sabzini solib, darhol suv quyasiz-da, ivigan no’xatni ham qo’shib 1 soat davomida mildiratib qaynatasiz. No’xat yumshagach, (barmoq bilan ezib ko’ring) zirvakka tuz va ziravorlar solasiz. Tayyor bo’lgan zirvakka ivitilgan guruchni solib, keragicha suv quyasiz. Suvi tortilgach, 25 minut dam yedirasiz. So’ng yaxshilab aralashtirib, laganga suzasiz-da, xohlagan salat bilan birga dasturxonga tortasiz. Masalliq: 800 gr guruch, 1 stakan no’xat, 500 gr go’sht, 500 gr sabzi 2—3 bosh piyoz, 250 gr qo’y yog’i, tuz va ziravorlar ta`bga ko’ra olinadi. Loviyali palov. Palov xuddi yuqoridagi retsept da aytilgandek tayyorlanadi, go’shtni, piyozni va sabzini hamn o’sha usulda to’g’raysiz. Guruchni yuvib, issiq suvga ivitib qo’yasiz, Zirvakni hozirlab, palovni damlash oldidan qaynatilgan loviyani qo’shib yuborasiz. Buning uchun loviyani yuvib, sovuq suvli idishga solib bir qaynatib olib, qorayib ketgan suvini to’kib tashlaysiz va yana suv quyib, yumshaguncha pishirasiz. So’ngra suvini to’kib tashlab, palovni damlash oldidan guruch yuziga solib, damtovoqni yopasiz, damlash muddati 20-25 minut. Palov dam yegach, yaxshilab aralashtirasiz-da, laganga suzib, yuziga murch sepib, dasturxonga tortasiz. Alohida idishda uzum sirkasi beriladi. Masalliq: 800 gr guruch, 1,5 stakan loviya, 500 gr go’sht, 500 gr sabzi, 300 gr qo’y yog’i, 2—3 bosh piyoz, tuz, zira, murch va sirka ta`bga ko’ra olinadi. Temir xotin (film). "Temir xotin" - Sharof Boshbekovning shu nomli asari boʻyicha, rejissor Isamat Ergashevning 1990-yilda suratga olingan kinofilmi. Film qishloq hayotidagi tashvishlarni yoritadi. Mazmuni. Mexanizator Qoʻchqor aka oddiy qishloq hayoti kechiradi. Bir kuni uyga odatdagidek ichib kelib, toʻpolon qilganidan soʻng, uning xotini bolalarni koʻtarib, uydan ketadi («saboq» boʻlsin, deya). Shu kuni Qoʻchqor akaning uyiga uning tanishi boʻlmish shaharlik muhandis-robotexnik Olimtoy keladi. Olimtoy shu qishloqqa paxta teruvchi ginoid-robotni olib kelib, sinov ishlarini boshlamoqchi boʻladi. Qoʻchqor akaga robot yoqib qoladi, unga «Alomat» degan ism qoʻyadi. Hatto u bilan oila qurish uchun doʻsti Dasayevni olib kelib, unga nikoh oʻqittiradi. Bu orada Alomat qishloqlik odamlar hayotini tahlil qilib, kognitiv dissonansga uchraydi va yuqori kuchlanishli transformatorga ulanib, xudkushlik qiladi. Olimtoy buni Qoʻchqor akadan koʻradi, u robotni oʻta mushkul ishlar bilan qiynab yuborganini taʼkidlaydi. Qoʻchqor aka bu ayblovlarni rad etadi, Alomatga har oʻzbek ayoli qiladigan kundalik ishdan boshqa ish yuklamaganini aytadi. Saundtrek. "Oq va qora", Farrux Zokirov va Yalla ansambli. Oq va qora. «Oq va qora» — Yalla ansamblining qoʻshigʻi. Uyg‘ur. Uyg‘urlar - turkiy millatlarning bir turi. Butun dunyoda 13 million arofida Uyg‘ur bor. Ularning asosiy qismi Xitoyga qarashli Uyg‘uristonda yashashadi. Uyg‘ur tili o‘zbekchaga eng yaqin bo‘lgan til. Uyg‘urlarni sharqiy turkistonliklar deb ham nomlashadi. Yalpi Ichki Maxsulot. Yalpi Ichki Maxsulot (nominal) jon boshiga Yalpi Ichki Maxsulot O'sishi Vitamin. Vitaminli organizmning usib rivojlanishi, yashashi uchun goyat zarur bulgan moddalardir. Ular asosan organizmga ovkat Bilan tushadi kimyoviy jarayonlarda moddalar almashinuvida katnashadi. Vitaminlar etishmovchiligida gipovitaminoz avitaminoz kelib chikadi, bunday kasalliklar kadim zamonlardan beri mavjud bulgan. Vitaminlar 1880 yilda Lunin, asosan 1911 yilda Funk tomonidan kashf kilingan, ular xayotga kerakli vitamin deb atagan. Vitaminlar etishmovchiligini servitamin ozik ovkatlarni tanovul kilib yurish bilan koplash mumkin. Lekin vitaminlarning konga surilishi buzilganda servitamin ovkatlar xam yordam bermaydi, bunda vitaminlar moda sifatida urinbosar davolash uchun tibbiyotda kullaniladi. Vitamin V moddalri organizmda ichakning tabiiy mikrolorasidan xam xosil buladi. Vitaminlar ayniksa bolalar amaliyotida keng kullaniladi. Vaktidan oldin tugilgan chakaloklar organizmida vitamin A, D, E etarli mikdorda bulmaydi. Chunki ular xomiladorlikning oxirgi oylaridagina jigarda tuplana boshlaydi. Chakaloklarga ona suti etmaganda ularaga kushimcha ovkat sut maxsulotlari berilganda vitaminlar xam tavsiya kilish lozim, chunki ovkat kaynatib pishiriladi saklanadi tarkibida vitaminlarning mikdori kamayib boradi. Bolalar yukimli kasalliklarga kup chalinadi, shunda mikroorganizmlarga karshi antibiotiklar kullanganda ular ichakning tabiiy mikroflorasini xam sundirib boradi, shu tufayli bir kator vitaminlar xosil bulish izdan chikadi. Gipovitaminozlar meda ichak kasalliklarida: oshkozon shirasining kislotalligi oshganda ich ketganda jigar xastaligi okibatida yuzaga kelishi mumkin. Vitaminli moddalar urinbosar davo uchun kulllaniladi shu bilan birga vitaminli moddalarning uziga xos farmatologik xusisiyatlari xam bor shuning uchun xam ular bazi kasalliklarni davolashda, oldini olishda xam keng kullanilib kelinmokda. Vitaminlar kimyoviy jixatdan toza moddalar bulib usimliklardan, xayvonot olamidan xamda sintez yuli bilan olinadi. Tibbiyotda vitamerlar xam kullaniladi, bular sintez yuli bilan olinadi, kimyoviy jixatdan tabbiiy vitaminlarga uxshash buladi. Organizmda Vitaminlar va vitamerlar kofermenlarag aylanib verment sistemasiga utib moddalar almashinuvini boshkaradi. Vitamin V majmuasi. Vitamin V – tiamin usimlik va xayvonot maxsulotlarini tarkibida mavjud. Ingichka ichakda suriladi, ATF yordamida fosforlanib, faol tiamin mono-, li-, trifosfatga aylanadi. Tiamin etishmovchiligida uglevodlar almashinuvi izdan chikadi, tukimalarda sut kislota va pirouzum kislota tiklanib koladi, yurak markaziy va pereferik markaziy nerv sistemasining faoliyati buzilishiga olib keldai. Vitamin V etishmovchiligining ogir turlarida tez tez kasalliklar kuzatiladi. Bunda nerv sistemasi shikastlanadi mushaklar atrofiyalanadi yurak va meda ichak faoliyati buziladi. Tiamin bromid va tiamin xlorid gipovitaminoz aviavitaminozlarni oldini olish uchun kulaniladi. Tiamin uziga xos farmalogik xususiyatlarga xam ega bu moda nerv sistemalari ni falajlaydi va kuraresimon tasir kursatadi. Tiamin markaziy nerv sistemasi boshka nerv sistemasi kasalliklarida polinervit, bosh miya jaroxatida meda ichak, jigar kasalliklarida, ogir jismoniy ishlar bajarilagnda xomiladorlikda, emizikli davrda, alkogol va boshka kimyoviy moddlardan zaxarlanganda, bolalardagi oshkozok yarasida gipotrofiya xolatlarida kullaniladi. Tiamin ogiz va parenteral yullar orkali yuboriladi kam zaxarli bazi xolalarda allergik xolatlarni yuzaga keltirishi mumkin, yuborilgan joyida – teri ostida, mushaklar orasida ogrik beradi. Tiaminni allergik kasalliklarda kullash tavsiya etilmaydi. Kokarboksilaza ATF xosil bulishini tiklaydi. Kaliy ionlarining miokard xujayralariga utishini meyorlashtiradi, kaltsiy ionlarining mitoxondriyalar bilan boglanishiga ijobiy tasir kursatadi. Monoaminooksidaza fermentining faollligini oshirib ortikcha katexolaminlarning parchalanishini tezlashtiridi, yurak urishining kuchi oshadi, ortikcha kuzgaluvchanlik yukoladi, yurakning ortikcha usishi aritmiya bartaraf bulishi yoki kisman kamayishi mumkin. Kokarboksilaza Tiaminning faol shakli bulsa xam V gipovitaminoz aviavitaminoz kullanmaydi. Kokarboksilaaza diabet atsidozida jiga rva buyrak etishmovchiligida, diabet va jigar komasida, yurak toj tomirlari etishmovchiligida, yurak aritmiyasida, gipoksiya xolatlarida kullaniladi. Vitamin V – kup mikdorda sut katik maxsulotlari tuxum, jigar, buyrak boshokli don usimliklarida mavjud buladi. Kofermentlar vadorodni utkazishda dagidrogeneza va oksidazalar tarkibida oksidlanish va kaytarilish jarayonlarini boshkarib uglevodlar oksillar lipidlar, almashinkvida katnashadi. Kuz faoliyatida gemoglabin xosil bulishida riboflavininng axamiyati kata. Riboflavinni kullanilishi: organizmda etishmaganda kuz kasalliklarida kon'yunktivit, irit, katarakta, kuz shox pardasiyarasida: meda – ichak, teri, nur kasalligida, bollalarda giportofiyada, anemiya, jigar, oshkozon kasalliklarida, keng davolashda kullaniladi. Riboflavin ichishga buyuriladi, kuzga esa tomchi sifatida kullaniladi. Riboflavin kofermenti riboflavin parenteral yul orkali yuboriladi, riboflavin va uning kofermentlari kam zaxarli moddalradir. Navruz kunlari katta-yu kichik ona tabiat bilan yanada yakin bulishga xarakat kiladi. Bu tabiiydir, chunki biz xammamiz tabiat farzandlarimiz. Baxor faslida borlikda sodir buladigan uzgarishlar inson organizmiga xam ta'sir kursatadi. Bu davrda axoli urtasida turli xil shamollashlar, virusli kasalliklar, tomokning yalliglanishi — angina kabi kasalliklar kup kayd kilinadi. Shuningdek xar xil yoshdagi kishilarning kuyidagi “shikoyatlarini” eshitib kolamiz: “Uxlab, uykuga tuymayman”, “Ish kilmasam xam charchab kolyapman”, “Xech kanday sababsiz tinkam kuriydi” va xokazolar. Bunday xollarni xalkimiz “ilik uzildi” iborasi bilan tushuntirishga xarakat kiladilar. Bizningcha, ushbu xolatning kelib chikishiga bir tomondan baxor faslida kuzatiladigan tabiatdagi keskin uzgarishlar sabab bulsa, ikkinchidan — inson iste'mol kiladigan sabzavot va mevalar tarkibidagi mavjud vitaminlarning kamayib ketishidir. Shu bilan birga, ozik-ovkat maxsulotlarida vitaminlarning kamayishi kishilar urtasida gipovitaminoz kasalligini keltirib chikarishi mumkin. Bunda inson organizmining turli xil kasallik chakiruvchi mikroorganizmlarga karshi kurashish kobiliyati keskin pasayib ketadi. Xush, darmonsizlikning oldini olish, odamning xastaliklarga karshi kurashish kobiliyatini kuchaytirish uchun nima kilish kerak? Baxorgi kuvvatsizlikka karshi xozirgi kunda turli xil oshkuklardan, ona tabiatning bebaxo tuxfasi bulgan yovvoyi kukatlar — yalpiz, nana, jagjag, otkulok, ismaloklardan turli xil somsalar, chuchvara, manti va xonim kabi taomlar tayyorlab, iste'mol kilish koni foydadir. Bunday taomlar axoli urtasida baxorda kuzatiladigan gipovitaminoz kasalligini yukotishda katta samara beradi. Chunki yukorida nomlari keltirilgan oshkuklar tarkibida salomatlik uchun juda zarur bulgan turli xil vitaminlar, mikroelementlar, biologik faol moddalar kup. Ular, ayniksa, askorbin kislotasiga, V1, V-RR, R, K vitaminlariga va karotinlarga boydir. Yovvoyi xolda keng tarkalgan oshkuklar uz tarkibidagi vitaminlarning mikdori va sifati jixatidan madaniy oshkuklardan kolishmaydi. Kuzatishlardan shu narsa oydinlashdiki, erta baxordagi yukori namlik, nisbatan toza xavo yovvoyi oshkuklar tarkibida odam organizmi uchun zarur vitaminlarning kup yigilishiga sabab bularkan. Kezi kelganda yana shuni xam aytish kerakki, oshkuklar tarkibidagi askorbin kislotasining mikdori erta tongdan to tushga kadar ortib borib, sungra pasayar ekan. Organizmning turli xil kasalliklarga karshi kurashish kobiliyatini oshiruvchi, kuzning kurish kobiliyatini yaxshilovchi karotin moddasi esa kunning ikkinchi yarmida kuprok yiKilar ekan. Bunda kuyosh nurining ta'siri katta buladi. Oshkuklarni kanchalik mayda kilib tugrab, yog bilan birgalikda pishirsangiz, ulardagi karotin yaxshi ajralib, kuprok foyda keltiradi. Shuning uchun xam kuk somsa, mantilarga dumba yogi kushib pishirish maksadga muvofikdir. Oshkuklarni iloji boricha ozoda bulgan, avtomobil, poezd yullaridan, sanoat korxonalaridan uzokrok joylardan terishga aloxida e'tibor bering, aks xolda ular foyda urniga zarar keltirishi mumkin. Navruzda maxallalarda tayyorlanadigan sumalakni kuvvat dorining uzginasi desak, mubolaga kilmagan bulamiz. Chunki ustirilgan bugdoy donidan tayyorlangan sumalak tarkibida juda xam foydali E vitamini bisyordir. Mainz. Mayntz deb o'qilad. Germaniyadagi shaharlardan biri. Rheinland Pfalz viloyatining poytaxti To'raqo'rg'on. Namangan tumanlaridan biri. Bu joyning mevalari shirin, odamlari juda mehmondo'st. Andijondan Toshkentga ketish yo`lida joylashgan. Stuttgart. Daimler Crysler, Porsche va boshqa ko`plab katta firmalar makoni. Bonn. Olmoniya Federal Davlatining eski poytaxti Augsburg. Bayern yeridagi Muenxendan uzoq bo`lmaga katta shaxarlardan biri Hamburg. Sohil bo`yidagi eng katta, chiroyli shaharlardan biri. Saarland. Urush paytidan keyin Fransiyada bo`lishiga qaramay bu yerdagi odamlar saylov uyushtirib Olmoniya tarkibiga kirishgan. Munhen. Munhen (Olmoncha: München; Bavariya shva-tilida: Minga), Bavariya o'lkasining poytaxti. 1.3 million Aholisi bilan Bavariyaning eng yirik, Olmoniyaning 3 yirik hamda Yevropa ittifoqining 12 katta shahri hisoblanadi. Shahar GFR'ning eng yirik sanoat, madaniyat hamda transport shahri hisoblanadi. Bremen (Land). Bremen Bandargohi sohil bo`yida joylashgan. Oldindan bu yerdagi odamlar savdo bilan shugùllanib kelishgan. Sachsen. Saxsen. Eski GDR dagi yerlarning biri. Mecklenburg-Vorpommern. ENg odam kam yashaydigan yerlar qatoriga kiradi Niedersachsen. Olmonyaning eng rivojlangan yerlaridan biri. Bu yerda VW (Folksvagen) moshinasi sentral ifisi va zavodlarining bir nechtasi bor Zarafshon (shahar). Zarafshon - O`zbekiston shaharlaridan biri, Navoiy viloyatida joylashgan. Shahar 1960-yillarda bunyod etilgan. Aholisi 65 ming kishidan ziyod. Karlsruhe. Karlsruhe Germaniyaning Baden-Württemberg yerida joylashgan shaxar. Aholisi 286.861 kishini tashkil etib, Baden-Württembergda Stuttgart va Mannheimdan kegin uchunchi o'rinda turadi. Shaxar maydoni 173km². Ozarbayjon Respublikasining Madhiyasi. 1920-ci il yanvarın 30-da Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin Nazirlər Şurası Cümhuriyyətin milli himninin hazırlanması haqqında qərar qəbul etdi və bu məqsədlə Xalq Maarif Nazirliyi tərəfindən müsabiqə elan edildi. Lakin 1920-ci il aprelin 28-də Xalq Cümhuriyyətinin süqutu Azərbaycanın milli himnini qəbul etməyə imkan vermədi. 1992-ci il mayın 27-də parlament " Azərbaycan Respublikasının Dövlət himni haqqında" Qanun qəbul etdi. Qanuna əsasən, 1919-cu ildə böyük bəstəkar Üzeyir Hacıbəyov və şair Əhməd Cavad tərəfindən tərtib edilmiş "Azərbaycan marşı" Azərbaycanın Dövlət himni kimi təsdiq edildi. Sovet Sotsialistlik Respublikalar Ittifoqi. Sovet Sotsialistlik Respublikalar Ittifoqi Bayrogʻi Sovet Sotsialistik Respublikalar Ittifoqi (SSRI, SSSR, Sovet Ittifoqi) — 1924—1991 yillarda sobiq Rossiya imperiyasi hududida faoliyat olib borgan koʻpmillatli sotsialistik davlat. Istanbul (viloyati). İstanbul - Turkiyada bir viloyat. Aholi soni 11.000.000 atrofida. Dunyoning eng gavjum 8 shaharlaridan biri. Istanbul juda tarixiy shahar hisoblanadi. Osiyo va Yevropani bog'lab turadigan yagona shaharligi bilan juda diqqat tortadi. Izmir (viloyati). İzmir - Turkiyada bir viloyat. Turkiyaning kattaligi bo'yicha 3-o'rinda turadigan shaxari. Aholi soni 3680000 dan ko'proq. Futbol. Futbol("ingl." «foot» — oyoq, «ball» — toʻp) — sport oʻyini. Oʻyindan maqsad toʻpni raqib darvozasiga kiritish. Bunga har bir jamoadagi darvozabon xalaqit berishga intiladi, unga oʻz darvozasi yaqinidagi jarima maydonchasi ichida toʻpga qoʻl bilan teginish ruxsat etilgan. Boshqa barcha oʻyinchilarga, shuningdek oʻz jarima maydonchasidan tashqariga chiqqan darvozabonga ham bunday huquq berilmagan. Toʻp uchun kurashda chalib yiqitish, raqibga zarba berish kabi kuch ishlatishlar taʼqiqlanadi. Agar oʻyinchi toʻpga qoʻlidan tashqari tanasining istalgan boshqa yeri (odatda oyogʻi) bilan istalgan vaqtda zarba bera oladigan holatda boʻlsa, oʻyinchi toʻpni egalladi, deb hisoblanadi. Odatda futbol toʻgri toʻrtburchak shaklidagi maydonda oʻynaladi. Har bir jamoa 11 futbolchidan (10 ta oʻyinchi va bitta darvozabon) tashkil etiladi. Alohida bir futbol oʻyini match, deb atalib, har biri 45 daqiqa davom etuvchi taymlardan iborat boʻladi. Birinchi va ikkinchi taymlar orasida jamoalar oʻrin almashishadi. Bundan tashqari shunday futbol turlari borki,ulardagi oʻyinchilar soni kamroq boʻlishi mumkin — jumladan plyaj futboli (qumda oʻynaladi), mini-futbol (maxsus qoplamali zalda oʻynaladi), mahalla futboli (har qanday maydonda har qancha oʻyinchilar bilan oʻynaladi). Darvozalar hajmi maydon hajmiga mutanosib boʻladi. Vaqt. Vaqt olamning fizik xarakteristikasi boʻlib, olam holatining ketma-ket oʻzgarishida aks etadi. "Fizikada": vaqt kvantlanmagan tashqi parametr, u oʻzgarmasdir. Uning oqish tezligi konstantasiga hech qanday taʼsir oʻtkazib boʻlmaydi. Biroq umumiy nisbiylik nazariyasiga koʻra esa, vaqt fazo-vaqt tizimining manfiy ishorali toʻrtinchi oʻlchamidir, demak u oʻzgara oladi (masalan, kuchli gravitatsion linza effektlaridagi kabi). Zaharov, Vsevolod Viktorovich. Zaharov, Vsevolod Viktorovich - Turkeston general-gubernatori (1905 - 1905) Chin Iso Cherkovi. «Chin Iso Cherkovi» (xitoycha 真耶穌教會) — 1917 yilda Xitoy poytaxti Pekinda yaratilgan mustaqil diniy tashkilot. U xristianlikning Pentecostlik tarmog`iga tegishli hisoblanadi. Hozirgi kunda jahon bo`ylab taxminan 1,5 million a`zoga ega. Ularning halqaro assambleyasi Los-Anjelesda joyashgan. Muqaddas Ruh. "til bilan soʻzlash orqali isbotlangan ilohiy ruhni qabul qilish jannatda boʻlishimizning kafolitidir." Baptizm. "choʻqintirish boʻlsa gunohni yuvish va qayta tugʻilish uchun qilingan ibadatdir.choʻqintirishda chuchuk halol tabiiy suv ishlatish yaʼni daryo, dengiz yoki ariq suvlari degandek. choʻqintiruvchi choʻqinishni Iso alayhissalomning nomi bilan qlishi kerak. choʻqintiriluvchi chaqaloq boshini suvga toʻliq choʻktirishi ham yuzini tovonga qaratishi lozim." Oyoq poklash. "putini yuvish ibodati shu kishini Iso alayhissalomga yaqin qiladi.bu ibodat birovga muhabbat, avliyolik, insonparvarlikdek fazilatlarfa ega boʻlishini davomiy eslatib turadi.har qanday bir choʻqinishni qabul qilgan odam Iso alayhissalom nomi bilan putini yuvishi kerak.oʻzaro put yuvish qoidaga togʻri kelgan har qanday vaqtda boʻlsa boʻladi." Muqaddas Uyushma. "Ilohiy birlashma paygʻambar Isoning vafotini xotirlaydigan savobli ibodat. u bizni paygʻambarimizning goʻsht va qoniga aylanib uning bilan birlashtirib shu orqali bizni mangu hayotga erishtiradi va jannat ato qiladi. bu ibodat qancha koʻp qilinsa shuncha yaxshi. Faqat xamirturush ishlatilmigan non bilan uzum sharbati ila ishlatiladi." Shanba kuni. "haftaning yettinchi kuni yaʼni shanba kuni xudo buyurgan osoyish ulugʻ kundir.bu paygʻambarning yaratuvchi xudoga boʻlgan minnatdorligi mangu hayotga boʻlgan umidvorligida koʻriladi." Iso Masih. "Iso, hayotlikka erishgan bir soʻz, gunohkorlarning gunohini yuvish uchun xochga mixlandi, uchinchi kuni hayotga qayta tugʻilib jannatga chiqib ketdi. u insoniyatning birdan-bir qutqazguchisi, jannat va zaminning yaratguchisi, birdan-bir haqiqiy xudo." Muqaddas Kitob. "Koʻhna va yangi kitobni oʻz ichiga olgan Injil xudoning vahiysi, u birdan-bir ruhiy haqiqat boʻlip xristian hayot yoʻlining asosini belgilovchidir." Kechirim. "kechirim shafqatlik xudoga qilingan eʼtiqod orqali erishiladi.ishonuvchi odam ilohiy ruhga ergashib avliyolikka intilishi, xudoni hurmatlab insonni suyishi kerak." Cherkov. "haqiqiy Iso mazhabi(cherkovi) paygʻambar Iso tarafidan qurilgan, soʻnggi yomgʻir vaqtida ilohiy ruhga choʻmilib, haqiqiy Apostollik cherkovi vaqtida qaytadan asliga keldi." Oxirat. "Oxirgi kunda paygʻambarning ikkinchi qati jannatning yer yuziga tushadi va haq-nohaqni soʻraydi: odillik mangulikka aylanib razillik jazosini yeydi." Trabzon (viloyat). Trabzon - Qora dengiz yonidagi viloyat. Haj. Bu ibodatlar bandaning gunoxlardan poklanishi uchun katta sinovdir. Rasulullox sollalloxu alayxi va sallam: «Kim bu Uy (Baytullox)ga kelib, yomon so'zlarni so'zlamasa va fosiklik kilmasa, onasidan yangi tugilgan kunidagi kabi (uyiga) kaytadi» (Imom Muslim, 2/ 983; «Saxixut-Termiziy», 1/ 245). Rasulullox sollalloxu alayxi va sallam Amr ibn Os raziyalloxu anxuga: «...Xajning xam o'zidan avvalgi narsa (gunox) larni yo'kotishini bilmaysanmi?!»- dedilar (Imom Muslim, 1/ 112). - «Allox va rasuliga iymon keltirish». - «Mabrur (Allox tarafidan bekamu-ko'st kabul kilingan) xaj»- deb javob berganlari nakl kilingan (Fatxul-Boriy», 3/ 381). Abdullox ibn Mas'ud raziyalloxu anxu dedi: «Rasulullox sollalloxu alayxi va sallam dedilar: «Umra va xaj kilishda davom etingiz! Chunki xaj ila umra boskon oltin va kumush ustidagi kirlarni ketkazganidek, fakirlik va gunoxlarni ketkazadi. Mabrur xajning jannatdan boshka mukofoti yo'kdir» (Nasoiy, Termiziy, ibn Mojja, imom Axmad va boshkalar rivoyat kildilar. Alboniy «Saxixu ibn Mojja» da saxix dedi, 2/553). Abu Xurayra dedi: «Rasulullox sollalloxu alayxi va sallam: Alloxning karvoni uchtadir: Goziylar, xojilar va umra kiluvchilar»- dedilar» (Alloma Alboniy, «Saxixun-Nasoiy», 2/ 557; «Saxixul-Jome'», 6/108 da bu xadisni saxix degan). Rasulullox sollalloxu alayxi va sallam dedilar: «Allox yo'lida jixodga chikkan, xaj va umra kilgan odamlar Alloxning karvonidirlar. Allox ularni chakirdi va ular chakirikka itoat kilib keldilar. Ular xam Undan tiladilar va U xam ularning tilaklarini berdi» (Ibn Xibbon, ibn Mojja va boshkalar rivoyat kildilar. Alboniy «Saxixu ibn Mojja», 2/ 149 va «al-Axadisus-Saxixa», 4/ 433 da bu xadisni saxix dedi). Rasulullox sollalloxu alayxi va sallam dedilar: «Alloxning Arafa kunidagi kabi jaxannamdan kullarini ozod kiladigan boshka bir kun yo'kdir. U kunda Allox juda xam yakin keladi va xoji kullarini farishtalarga maktaydi va: «Ular (duo kilib) nimalarni tiladilar?»- deydi» (Imom Muslim rivoyati, 2/983). Xaj axkomlari. "Xaj – Allox ta'oloning Kitobi, rasulullox sollalloxu alayxi va sallamning sunnati va ummatning ijmo'si bilan farz bo'lgan ibodatdir." «... Ka'bani xaj (kasd) kilish, yo'liga kodir bo'lgan odamlar zimmasidagi Alloxning xakkidir...» (Oli Imron: 97). «Islom besh narsa asosiga kurilgan:... xaj kilish» (Imom Buxoriy rivoyati, «Fatxul-Boriy», 1/49; Imom Muslim rivoyati: 1/45). Oisha raziyalloxu anxo: «Ey, Alloxning rasuli, xotin-kizlarga xam jixod bormi?»- deb bergan savollariga rasulullox solalloxu alayxi va sallam: «Xa, ularga urushi bo'lmagan jixod bor. U – xaj va umradir» - deb javob berdilar (Ibn Mojja va imom Axmad rivoyatlari: «al-Musnad, 6/156. Alboniy bu xadisni «Saxixu ibn Mojja» kitobida saxix dedi 2/151). Islom ummati xajning shar'iy ibodat ekaniga ijmo' kilgan. Xaj va umra besh shartga ega bo'lgan odamlar uchun xayotlari davomida bir marta farzdir. Birinchi shart: Musulmonlik.. Chunki Allox ta'olo: «Mushriklar najasdirlar va bu yildan so'ngra Masjidul-Xaromga yakinlashmasinlar»- deb amr kilgandir (Tavba: 28). Abu Xurayra raziyalloxu anxu dedi: «Rasulullox sollalloxu alayxi va sallam Abu Bakr raziyalloxu anxuni amir kilib xaj kilish uchun yuborgan gurux ichida meni: «Bu yildan so'ngra xech bir mushrik xaj kila olmas va Baytulloxni yalangoch odam tavof eta olmas!»- deb e'lon kilishim uchun yubordilar» («Fatxul-Boriy», 3/483; Imom Muslim rivoyati, 2/982; Navaviy sharxi, 9/115). Ikkinchi shart: Aklli bo'lish.. Boshka ibodatlarda bo'lgani kabi xajda xam, bandaning aklli bo'lishi shart kilinadi. Rasulullox sollalloxu alayxi va sallam dedilar: «Kalam uch kishidan ko'tarilgan (ya'ni ularga gunox yo'kdir): akli ketgan aklsiz xushiga kelguniga kadar, uxlagan uygongunicha va bola balogat yoshiga etguniga kadar» («Sunan» mualliflari va imom Axmad rivoyat kildilar. Alboniy bu xadisni saxix dedi. «Irvaul-Galil», 3/3-7). Uchunchi shart: Balogat yoshiga etish.. Balogat yoshiga etmagan bolalarga xaj kilish farz emasdir. Birok, xaj kilsalar ota-onalariga savob yoziladi. Bir xotin bolasini ko'tarib, rasululllox sollalloxu alayxi va sallamga karata: «Buning xaji xaj bo'ladimi?»- deb savol berganida, rasulullox sollalloxu alayxi va sallam: «Xa, sen uchun xam savob bo'ladi»- deb javob berdilar («Fatxul-Boriy», 4/71, Imom Muslim: 2/974). Rasulullox sollalloxu alayxi va sallam dedilar: «Biron bir bola xaj kilsa, balogat yoshiga etganidan so'ng xaj kilishi farzdir. Biron bir kul xaj kilsa, ozodlikka (erishib, xur bo'lganidan so'ngra) xaj kilishi farzdir» (Fatxul-Boriy»: 4/71; «Irvaul-Galil»: 4/156). To'rtinchi shart: To'la erkinlik.. Kul va cho'rining xaj kilish farz emasdir. Xaj kilsa, xaji durustdir, ammo farz ibodat o'rniga o'tmas. Yukoridagi xadis bunga dalildir. Beshinchi shart: Imkonli bo'lish.. Xaj, xaj kilinadigan makonlarga borish imkoni bo'lgan kishilar uchungina farzdir. Yo'llari osuda, xaj kilishga etarli molu-mulki bo'lmagan odamlarga xaj kilishlari farz emasdir. Xotin-kizlar uchun aloxida bitta shart bordir. U – maxramlarining bo'lishidir. Maxramlari – ularning otalari, aka-ukalari, togalari, amakilari, o'gillari, erkak nabiralari, umr yo'ldoshlaridir. Bu shart, odamlar bilan bir gurux ichida borib-kelishlariga karamay, garchi ular o'rtasida xotin-kizlar ko'p bo'lsa xam, sokit bo'lmaydi. Rasulullox sollalloxu alayxi va sallam dedilar: «Xech bir erkak xotin-kizlar bilan, ularning maxramlari bo'lmasa, safarga chikmasin. Xotin-kiz fakatgina maxrami bilangina safar kiladilar» («Fatxul-Boriy», 6/143; Imom muslim rivoyati, 3/978). Shuni xam eslatishimiz kerakki, agar xotin-kizlar maxramsiz xaj kilsalar, xajlari farz xaj o'rniga o'tadi. Birok, bu xotin-kizlar maxramsiz xaj kilganlari uchun gunoxkor bo'ladilar. Mazkur besh shartni o'zida ko'rgan xar bir odam, vaktni boy bermay xaj kilishga shoshilishi kerak. Chunki rasulullox sollalloxu alayxi va sallam farz bo'lgan xajni kasd etib: «Xaj kilish uchun shoshilingiz! Chunki sizlarning xech biringiz nimalarga duch kelishingizni bilmaysiz»- dedilar (Imom Axmad rivoyati, 1/14, Alboniy, «Irvaul-Galil», 4/168; «Saxixu Abi Dovud», 1/325; «Saxixu ibn Mojja», 2/147). Umar raziyalloxu anxudan nakl kilinadi. U zot dedilar: «Shu o'lkalarga ba'zi odamlarni yuborsam va ular imkoni bo'la turib xaj kilmayotgan kimsalarni aniklab, ularga jizya-solik belgilashlarini o'ylab turibman. Unday odamlar musulmon emaslar, ular musulmon emaslar» (Ibn Xajar, «at-Talxisul-Xabir», 2/223). U zotdan kuyidagi xabar xam nakl kilingan: «Imkoni bor, yo'llari xavfsiz va to'la xurriyat soxibi bo'la turib, xaj kilmagan odam, xoxlasa yaxudiy, xoxlasa nasroniy bo'lib o'lsin!» (Bayxakiy, «as-Sunan al-Kubro, 4/334; Ibn Xajar, «at-Talxisul-Xabir», 2/223). Xaj kilish uchun vakolat berish. Kasalligi, o'ta kariligi yoki boshka bir sabab bilan o'zi xaj kila olmaydigan odamlarning xaj kilish vakolatini boshkalarga berishlari mumkin. Xajjatul-vado'da otasining o'ta kariligi sababli xaj kila olmaganini eslatgan va uning nomidan xaj kilishni xoxlagan bir ayolga rasulullox sollalloxu alayxi va sallam: «Uning o'rniga xaj kil!», degan edilar (Imom Muslim rivoyati, 2/974). Vakolat bilan xaj kiladigan odam, Alloxdan ko'rkkan xamda xaj va umra axkomlarini yaxshi bilgan bo'lishi kerak. Bundan tashkari, u, xaj vakolatini bergan odamning majburiyatini ado etayotganini to'la xis etishi kerak. Supply Chain Management (SCM). Taklif Zanjiri Boshqaruvi yani iqtisodda, ishlab chiqarish, savdo yoki boshqa protsessda maxsulot hom ashyo ta'minlanishini tezlashtirish, optimallashtirish va avtomatizatsiyalashtirish... Just In Time. Boshqaruvning bu usuli ilk marta Yaponiyaning Toyota firmasida amalda qo`llanilgan va butun dunyoga tarqalgan ishlash metodi. Bunda ishlab chiqarishni mahsulot bilan taminlash, omborlarda saqlash o`rniga, ishlab chiqarish uchun zarur mahsulot shu vaqtning o'zida ishlab chiqariladi yoki yetkazib beriladi. Umra. Ushbu risola umra ibodati xakida bir shingil ko'rsatmalardan iborat bo'lib, uni o'kuvchilarga takdim etiladi Birinchi: Umra kilmokchi bo'lgan odam miykotga etib kelganidan so'ng, gusl kilib, tozalanishi mustaxabdir. Xotin kizlar xam, garchi xayz va nifos koni ko'rayotgan bo'lsalar-da, gusl kilib, tozalanadilar. Birok, kon to'xtab, gusl kilib poklanmagunlaricha, Ka'bani tavof kilmaydilar. Erkak kishi exrom kiyimlariga tekkizmagan xolda, badaniga xushbo'y narsalar surishi mumkin. Agar miykotda gusl kilish imkoni bo'lmasa, zarari yo'kdir. Chunki uning Makkaga etib kelgach, kulaylik bo'lsa, tavof kilishdan avval gusl kilishi, mustaxabdir. Ikkinchi: Erkak kishi tikilgan barcha kiyimlarini echib, izor (bel osti lungisi) va rido (bel usti lungisi) boglaydi. Erkaklarning ok rangdagi izor va ridoni boshlarini o'ramasdan boglashlari mustaxabdir. Xotin-kizlar esa, ziynat va shuxrati bo'lmagan oddiy kiyimlarni kiyishi – exrom boglashidir. Uchunchi: So'ngra kalbi bilan ibodatga kirishishni niyat kiladi va tili bilan: «labbayka Alloxumma umratan» (Alloxim sening barcha xukmlaringga tayyorman va umraga niyat kildim) yoki «Alloxumma labbayka umratan» (Iloxim, sening barcha xukmlaringga tayyorman va umraga niyat kildim), deydi. Agar exromdagi odam kasalligi, dushmanning xatari va bundan boshka shariat izn bergan sabablardan biri sababli ibodatini ado eta olmay kolishdan ko'rksa, exromga kirish paytida «Agar meni biron to'sik to'ssa, o'sha er mening exromdan chikish erimdir», deb shart kiladi. Buning dalili Zubo'a Zubayr kizining aytgan so'zlaridir. U: «Yo rasulullox, men xaj kilmokchiman, birok, kasalman»- dedi. Rasulullox sollalloxu alayxi va sallam: «Xaj kil. Birok, (kasallik) meni kaerda to'ssa, o'sha er mening exromdan chikish erimdir», deb ayt»- dedilar» (Muttafakun alayx). Exromni kiyganidan so'ng, rasulullox sollalloxu alayxi va sallam aytgan talbiyani aytadi: «Labbaykal-loxumma labbayk! Labbayka la sharika laka labbayk! Innal-xamda van-ne'mata laka val-mulk, la sharika lak». U bu talbiya va Alloxning zikrini ko'p aytadi va Alloxga ko'p duo kiladi. Masjidul-Xaromga etib kelgach, xuddi boshka masjidlarda kilganidek, eshikdan o'ng oyogi bilan kirib: «Bismillax, vassolatu vassalamu ala rasulillax, a'uzu billaxil-aziym va bi vajxixil-kariym va sultonixil-kadiym minash-shaytonir rajiym. Alloxummaf-tax liy abvaba roxmatik (Alloxning nomi bilan.. Alloxning rasuliga salavot va salomlar bo'lsin. Men Buyuk Alloxdan, Uning buyuk yuzi va kadimiy sultonligi bilan (Alloxning raxmat dargoxidan) kuvilgan Shaytondan panox so'rayman. Iloxim, men uchun raxmating darvozalarini och!)- deyishi sunnatdir. Keyin, Ka'baga etib kelguniga kadar talbiya aytish bilan mashgul bo'ladi. To'rtinchi: Ka'baga etib kelgach talbiya aytishni to'xtatadi va Kora tosh-Xajarul-asvadni kasd kiladi-da, uning karshisiga yurib, uni o'ng ko'li bilan silaydi yoki imkoni bo'lsa, o'padi. Odamlarga ozor bermaydi. Silash paytida: «Bismillaxi valloxu akbar» (Alloxning ismi bilan va Allox buyukdir) yoki «Alloxu akbar» (Allox buyukdir), deydi. Agar o'pish imkoni bo'lmasa, ko'li yoki xassasi va shunga o'xshash biron narsa bilan silaydi va silagan narsasini o'padi. Agar silash imkoni xam bo'lmasa, ko'li bilan ishora kiladi va: «Alloxu akbar» (Allox buyukdir)- deydi. Ishora kilgan narsasini o'pmaydi. Tavof to'gri-saxix bo'lishi uchun tavof kilayotgan odamning gusli va taxorati bo'lishi kerak. Chunki tavof xam namoz singari bo'lib, fakat unda gapirishga ruxsat berilgan. Beshinchi: Tavof kilar ekan, Ka'ba uning chap tarafida bo'lishiga dikkat kilinadi va uni etti marta tavof kilinadi. Agar o'ng taraf – «ruknul-yamoniy»ga etib kelinsa, uni o'ng ko'l bilan silanadi va: «Alloxu akbar» deyiladi. «Ruknul-yamoniy»ni o'pilmaydi. Agar silash imkoni bo'lmasa, silamay tavofda davom etiladi: unga ishora xam kilinmaydi va takbir xam aytilmaydi. Xajarul-asvadga etib kelingach, yukorida eslatib o'tilganidek, uni silanadi, o'piladi va takbir aytiladi. Bo'lmasa, unga ishora kilinib, takbir aytiladi. Erkaklargagina «kudum» - kelish tavofi asnosida birinchi uch tavofda «raml» - kichik kadamlar bilan tez yurish, mustaxabdir.. Bundan tashkari, erkaklarning «kudum» tavofining barcha shavt-martalarida ridolarining o'rtasini o'ng elkalarining ostiga va ikki tarafini chap elkalarining ustiga ko'yishlari mustaxabdir. Barcha shavtlarda imkoni boricha Alloxning zikri va duolarning ko'p aytilishi mustaxabdir. Tavofda o'kiladigan maxsus duo va maxsus zikr yo'kdir. Balki, bilgan zikr va duolar o'kilaveradi. Ikki rukn o'rtasida: «Robbana aatina fid-dunya xasanatan va fil-oxirati xasanatan va kinaa azaban-naar» (Robbimiz, bizlarga dunyoda xam, oxiratda xam yaxshiliklar ato et va jaxannam azobidan sakla!) duosini xar bir shavtda aytiladi. Chunki bu, rasulullox sollalloxu alayxi va sallamdan sobitdir. Ettinchi shavtni, yukorida zikr kilinganidek, imkoni bo'lsa Xajarul-asvadni o'pish yoki silash yoki ishora kilish va takbir aytish bilan tugallanadi. Bundan so'ng ridoni yopiniladi: elkaga tashlanib, uchlari ko'ksida bo'ladi. Oltinchi: Makom(i Ibroxim) orkasida, imkoni bo'lsa, nikki rakaat namoz o'kiydi. Agar imkoni bo'lmasa, masjidning xar kaysi erida o'kilsa xam bo'laveradi. Uning birinchi rakatiga fotixadan so'ngra «Kofiruvn», ikkinchi rakaatida esa «Ixlos» suralarini o'kiladi. Bunday kilish afzaldir. Agar boshka suralarni o'kilsa, zarari yo'k. Ikki rakatni tugatilganidan so'ng, Xajarul-asvad tomon yuriladi va imkoni bo'lsa o'ng ko'l bilan silanadi. «La ilaxa illallox. Valloxu akbar, la ilaxa illalloxu vaxdaxu la sharika lax, laxul-mulku va laxul-xamd, va xuva ala kulli shay'in kodiyr. La ilaxa illalloxu vaxdax, anjaza va'dax va nasara abdax va xazamal-axzaba vaxdax» (Alloxdan o'zga ilox yo'kdir va Allox buyukdir! Sheriksiz yolgiz Alloxdan o'zga ilox yo'kdir xamda egadorlik va xamdlar Ungagina xosdir. Xolbuki, U barcha narsaga kodirdir. Yolgiz Alloxdan o'zga ilox yo'kdir. U va'dasiga vafo kildi, bandasiga yordam berdi va o'zi guruxlarni maglub kildi), deb ko'llarini ko'tarib duo kiladi va bu zikr va duolarni uch marta takrorlaydi. Keyin, Marva togi tomon yuriladi va birinchi belgiga etib kelganda, erkaklar ikkinchi belgiga etgunga kadar yugurib chopadilar. Xotin-kizlarning yugurishlari shariatda ko'rsatilmagan. Chunki xotin-kizlar avratdir. So'ngra davom etib, Marva togiga chikiladi yoki Marvada turiladi: togning ustiga chikish afzaldir. Marva togida xam Safo togida kilingan ishlarni kilinadi. Birok, yukorida zikri o'tgan oyatni o'kilmaydi. U oyatni rasulullox sollalloxu alayxi va sallamdan namuna olib, fakatgina birinchi shavtda Safo togidagina o'kiladi, xolos. Keyin togdan tushib, Safo togiga etib borilguniga kadar sekin yuriladigan erda sekin, yuguriladigan erda yuguriladi. Etti shavt shu kabi ado etiladi: Borish bir, kaytish esa aloxida bir shavt xisoblanadi. Xususan, extiyoj bo'lsa, biron narsani minib yursa, zarari yo'k. Yurish asnosida ko'p zikr va duolar kilish mustaxabdir. Bu yurishda xam guslli va taxoratli bo'lish kerak. Taxoratsiz yursa zarari yo'k. Sakkizinchi: Agar yurish-sa'y nixoyasiga etsa, erkaklar sochlarini kirishlari yoki kiskartishlari zarur. Kirib tashlash afzaldir. Agar Makkaga kelish payti xaj mavsumiga yakin bo'lsa, sochlarni kiskartish afzaldir. Chunki sochning kolgan kismini xaj mavsumida kirib tashlanishi mumkin. Xotin-kizlar esa, sochlarini to'plab uning uchidan bir barmok bo'gimicha yoki undan ozrok kirkishlari etarlidir. Exrom boglagan odam yukorida zikri o'tgan amallarni kilsa, umra ibodati tugaydi valxamdu lillax va unga exrom boglashi bilan xarom bo'lgan barcha narsa xalol bo'ladi. Allox ta'olo bizlarni va barcha musulmon birodarlarimizni dinida fakix va sobitkadam bo'lishga muvaffak kilsin xamda barchadan ibodatlarini kabul etsin. Darxakikat, U saxovatli karim zotdir. Dasturlash. Dasturlash – kompyuterlar va boshqa mikroprosersorli elektron mashinalar uchun dasturlar tuzish, sinash va oʻzgartirish jarayonidan iborat. Odatda dasturlash yuqori saviyali dasturlash tillari (Delphi, Java, C++, Python) vositasida amalga oshiriladi. Bu dasturlash tillarining semantikasi odam tiliga yaqinligi tufayli dastur tuzish jarayoni ancha oson kechadi. ASP. ASP (— «serverning aktiv sahifalari») — World Wide Web uchun oson ilovalar yaratishga yordam beradigan, Microsoft tomonidan yaratilgan texnologiya. ASP Windows NT turkumidagi operatsion sistemasining tarkibiga kiruvchi IIS veb serveri orqali ishlaydi. WEB Server. Apache Server bu open source Apache Server. Apache Server, ochiq source, yani bepul ochiq jamiyat tomonidan yuzaga kelgan web server Xo`jand. Tarixdan Hojand deb nom olgan viloyat yer Sovet paytida Leninobod hozirda esa So`g`d deb nom olgan Coldplay. Coldplay — britaniyalik rock guruh. Yevropa Tiklanish va Taraqqiyot Banki. Yevropa Tiklanish va Taraqqiyot Banki ("inglizcha" "European Bank for Reconstruction and Development") - qator mamlakatlarda bozor iqtisodiyotini rivojlantirish uchun investitsiyalar ajratuvchi xalqaro tashkilot. Qozog`iston Respublikasining Davlat Gerbi. Государственный герб Республики Казахстан представляет собой изображение шанырака (верхняя сводчатая часть юрты) на голубом фоне, от которого во все стороны в виде солнечных лучей расходятся уыки (опоры) в обрамлении крыльев мифических коней. В нижней части герба — надпись «Казахстан». В цветном изображении Государственный герб Республики Казахстан — двух цветов: золота и сине-голубого. История. Широко применяемый сегодня термин «герб» происходит от немецкого слова «ербо». В переводе на казахский он означает понятие «танба» (тамга, знак). Впервые данный термин начал употребляться в древнем Тюркском Каганате (551—630 гг.) 4 июня 1992 года — день рождения государственного герба Республики Казахстан. Сегодняшний герб суверенного Казахстана является результатом огромного труда, творческих исканий двух известных архитекторов: Жандарбека Малибекова и Шоты Уалиханова. в финальном конкурсе принимали участие 245 проектов и 67 описаний будущего герба. Детали герба. Образ шанырака — верхней сводчатой куполообразной части юрты — в государственном гербе республики — это образ общего дома всех людей, проживающих в Казахстане. Счастье в нём зависит от благополучия каждого, как прочность шанырака зависит от надёжности его уыков (опор). Шанырак не только по форме напоминает небесный купол, но и по отражению в сознании людей является одним из важных элементов жизнеустройства. Шанырак — символ отчего дома, а в более широком понимании и мира как вселенной. На гербе изображён Тулпар — мифический конь с крыльями. Такие же кони украшают шлем иссыкского Золотого человека Крылья символизируют мечту о построении сильного, процветающего государства. Они свидетельствуют также о чистых помыслах и стремлении к совершенствованию и достижению гармонии в обществе, с природой и мировой цивилизацией. В государственном гербе республики изображены два мифических коня, и они как бы оберегают шанырак с двух сторон. Они также ярко выражают идею служения общему дому — Родине. Беречь Родину как зеницу ока и преданно служить ей один из важных лейтмотивов, заложенных в образах мифических коней. Qozog`iston Qozogʻiston Respublikasining Davlat Bayrogʻi. Голубой флаг с золотистым национальным орнаментом слева, золотистым солнцем и парящим силуэтом орла в центре — символ свободы, независимости и суверенитета Республики Казахстан. Описание. Государственный флаг Республики Казахстан представляет собой прямоугольное полотнище голубого цвета с изображением в его центре солнца с лучами, под которым — парящий орёл. У древка — вертикальная полоса с национальным орнаментом. Изображение солнца, лучей, орла и орнамента — цвета золота. Отношение ширины флага к его длине — 1:2. Интерпретация. Одноцветие флага — символ единства Казахстана. Голубой цвет является традиционным для тюркских народов. На флаге он означает бесконечность неба над всей землёй и людьми, а также является символом общего благополучия, спокойствия, мира и единства. Солнце — источник жизни и энергии. Поэтому силуэт солнца является символом жизни. Время определяется для кочевника движением солнца. По закону геральдики, силуэт солнца является символом богатства и изобилия. Поэтому не случайно все 32 луча солнца в флаге имеют форму зерна — основы изобилия и благополучия. Орёл или беркут в миропонимании кочевников занимает особое место. Его изображение в гербах и флагах народов и этнических групп, населявших Казахстан, имеет давнюю традицию. На языке символики силуэт орла означает государственную власть, широту и прозорливость. Для степняков это символ свободы, независимости, стремления к цели, к высоте, полет в будущее. Вместе с тем, орел, имея мощную силу, способен дать достойный отпор любому, кто пытается помешать в достижении будущего. Силуэт орла возник и от идеи стремления молодого суверенного Казахстана в высоты мировой цивилизации. С левой стороны, вдоль древка, идёт типичный национальный орнамент. Muqaddas Kitob (Xristian Dinida). Muqaddas Kitob, Tavrot va Injil, Bibliya bundan xulosa kélib chiqyaptiki, yahowanin'g shohidlari muqaddas kitobni xudonin'g kalomi, déb biladilar. ular, muqaddas kitobnin'g 66 ta kitobchasi iloҳiy ilҳom bilan yozilganligiga wa tarixiy jihatdan aniqligiga ishonadilar. Muqaddas kitobnin'g yan'gi ahd déb tanilgan qismini ular yunoncha yozuwlar, qadimgi aҳdni ésa ibroniycha yozuwlar déb ataydilar. yahowanin'g shohidlari, muqaddas kitobnin'g ushbu ikkala qismini tan oladilar wa bu yozuwlarnin'g matnini tom ma'noda tushunadilar, majoziy yoki ramziy ma'noda yozilganligi ma'lum iboralardan yoki matnidan aniq ko’rinib turgan joylardan tashqari. ular ishonadilarki, muqaddas kitobdagi bashoratlarnin'g aksariyati allaqachon ro’yobga chiqqan, ba'zilari bajarilish jarayonida, qolganlari ésa kélajakda amalga oshadi. Red Hot Chili Peppers. Red Hot Chili Peppers - 1983 y. Kaliforniyaning Los Anjeles shahrida tashkil topgan rok guruhi. Ular o'zining dastlabki erishuvi, 1991 y. chiqqan "Blood Sugar Sex Magik" albomidan boshlab, hali-xanuz o'z moddiy muvaffaqiyati va kritiklar tarafidan ijobiy baxolar olishni davom ettirmoqdalar. Bir qancha qiyinchiliklar va shaxsiy muammolarga duch kelgan bo'lishlariga qaramasdan, guruh Fank, Pank, Rep, va Psihedelik rok elementlarini ichiga qamrab olgan ajoyib tovush yaratishga muvaffaq bo'ldi. O'tgan 23 yil davomida, guruh to'qqizta studio albomlarini yaratib, ular butun jaxon bo'ylab qariyib 50 million nushada sotildi. Xozirda guruh Zamonaviy Rok hitlari orasida 1-chi o'rinni egallagan qo'shiqlari bilan jahon rekordini o'rnatgan (9-ta 1-chi o'rin). The Red Hot Chili Peppers Kvartet. "Bu maqola kvartet soʻzi haqida, oʻzbek musiqiy guruhi uchun bu maqolani koʻring — Kvartet (guruh)" Kvartet ("lot." quartette — toʻrtlik) — toʻrtta bir xil yoki oʻxshash predmetlar toʻplami, yoki bir maqsad uchun birlashgan toʻrtta shaxsdan iborat guruh. O`zbektelekom. “O’zbektelekom” aksiyadorlik kompaniyasi  yirik milliy telekommunikatsiya operatori bo’lib, O’zbekiston Respublikasining barcha hududlarini o’zining tarmoqlari bilan qoplagan. Zamonaviy telekommunikatsiya tarmoqlaridan foydalangan holda, kompaniya barcha aloqa xizmatlarini ko’rsatadi. Jumladan,  tovushli aloqa, ma’lumot uzatish, telekommunikatsiya va tele-radio kanallarini ijaraga berish va uning dasturlarini uzatish hamda tezkor axborot manbai bo’lmish Internetdan foydalanish kabi xizmatlarini taqdim etadi. Undan tashqari, bugungi kunda CDMA andozalariga asoslangan mobil xizmatini joriy etish bo’yicha izchil ishlarni olib bormoqda. “O’zbektelekom” aksiyadorlik kompaniyasi  xalqaro telekommunikatsiya tashkilotlari bilan  faol ish olib boradi, xususan,   Xalqaro elektroaloqa birlashmasi, “Intelsat” xalqaro telekommunikatsiya- yo’ldoshli aloqa  kompaniyasining va Hududiy aloqa hamdo’stligining (HAH) a’zosi, hududiy aloqa hamdo’stligining operatorlar kengashi tarkibiga kiradi va boshqa shu qator tashkilotlar tarkibidan joy olgan.Kompaniyaning mahalliy telekommunikatsiya tarmog’ida 2000 –dan ortiq telefon stansiyalari mavjud bo’lib, uning xizmat ko’rsatish sig’imi 1,9 milliondan ortiq telefon raqamlarini tashkil etadi. Mazkur telefon stansiyalarning 38.5 %-ni zamonaviy, ya’ni raqamli  telefon stansiyalarini tashkil qiladi. Kompaniyaning transport tarmog’ini zamonaviy SDH  tarmoq texnologiyalaridan foydalangan holda optik tolali va radioreleli aloqa liniyalari asosida yaratilgan.  U esa ko’p qatlamli boshqarish, o’z-o’zini tashhiz etuvchi va o’z-o’zini  tiklovchi tarmoq xususiyatlariga ega. Xalqaro kanallar yo’ldoshli va optik tolali aloqa liniyalari turkumidan tashkil etilgan bo’lib, u  dunyoning barcha mamlakatlari bilan bog’lanish imkoniyatini yaratib beradi.Kompaniyaning tarkibida 19 filiallar foaliyat olib boradi, undan 14-si hududiy filiallar va 5-si ixtisoslashgan filiallar qatoriga kiradi. Undan tashqari kompaniya tarkibida 8 qo’shma korxonalar faoliyat olib boradi.“O’zbektelekom” aksiyadorlik kompaniyasining bugungi kunda turgan asosiy vazifalaridan biri, 49% aksiyalarini strategik chet el sarmoyadorlariga sotish uchun tender o’tkazish ishlarini tugatish ko’zda tutilgan.Chet el sarmoyalarini jalb etish uchun O’zbekiston Respublikasining huquqiy bazasida etarli sharoitlar yaratilgan bo’lib, qabul qilingan “Chet el sarmoyalari to’g’risida”, “Chet el sarmoyadorlarini huquqini himoya qilishni kafolatlash chora-tadbirlari to’g’risida” gi qonunlarni joriy etildi va boshqa bir qator holatlarda oldin qabul qilingan chet el sarmoyalarini himoya qilishni kafolatlash qonunlarini qabul qilingan.Yangi qabul qilinayotgan qonunlar shuni bildiradiki, chet el sarmoyalarini kafolatlash tizimlarini yaratish, ularni sug’urtalash, chet el sarmoyalarini jalb etishda muhim vazifalarni joriy etish, O’zbekiston Respublikasining huquqiy bazasini keng qamrovli tarzda  rivojlanayotgani deb tasdiqlasak mubolag’a bo’lmaydi.  Hozirgi vaqtda sarmoyalarni himoyalash borasida chet davlatlari bilan ko’pgina kelishuv hujjatlarini imzolangan.“O’zbektelekom” aksiyadorlik kompaniyasi xususiylashtirish jarayoniga barcha qiziquvchan potensial sarmoyadorlarni taklif etadi va o’zaro foydali hamkorlikni istab qoladi. Alabama. Alabama - Amerika Qo`shma Shtatlardan biri. Poytaxti - Montgomery shahri. AQSh ittifog`iga 21 avgust 1959 yilda kirgan, undan oldin - Alabama Territory. Alaska. Alaska - Amerika Qo`shma Shtatlardan biri. Poytaxti - Juneau shahri. AQSh ittifog`iga 3 yanvar 1959 yilda kirgan, undan oldin - Alaska Territory. Arizona. Arizona - Amerika Qo`shma Shtatlardan biri. Poytaxti - Phoenix shahri. AQSh ittifog`iga 14 fevral 1912 yilda kirgan, undan oldin - Arizona Territory. Arkanzas. Arkanzas - Amerika Qo`shma Shtatlardan biri. Poytaxti - Little Rock shahri. AQSh ittifog`iga 21 avgust 1959 yilda kirgan, undan oldin - Arkansas Territory. Kaliforniya. Kaliforniya - Amerika Qo`shma Shtatlardan biri. Poytaxti - Sacramento shahri. AQSh ittifog`iga 9 sentabr 1850 yilda kirgan, undan oldin - Mexican Cession, Alta California. Kaliforniya hududi jihatidan O`zbekiston hududiga yaqin. Kolorado. Kolorado - Amerika Qo`shma Shtatlardan biri. Poytaxti - Denver shahri. AQSh ittifog`iga 1 avgust 1876 yilda kirgan, undan oldin - Colorado Territory. Konnektikut. Konnektikut - Amerika Qo`shma Shtatlardan biri. Poytaxti - Hartford shahri. AQSh ittifog`iga 9 yanvar 1788 yilda kirgan, undan oldin - Connecticut Colony, then sovereign state in Confederation. Delaver. Delaver - Amerika Qo`shma Shtatlardan biri. Poytaxti - Dover shahri. AQSh ittifog`iga 7 dekabr 1787 yilda kirgan, undan oldin - Lower Counties on Delaware, then sovereign state in Confederation. Kolumbiya okrugi. Kolumbiya okrugi — Amerika Qoʻshma Shtatlar okrugi. Poytaxti — Washington, D.C. shahri. AQSh ittifogʻiga 21 avgust 1959 yilda kirgan. Florida. Florida - Amerika Qo`shma Shtatlardan biri. Poytaxti - Tallahassee shahri. AQSh ittifog`iga 21 avgust 1959 yilda kirgan, undan oldin - Florida Territory. 2 April 1513 'Paskva Florida' paytida uning dengiz sohiliga etib kelgan Juan Pons De Leyon tomonidan Florida deb atalgan. Jorjiya. Jorjiya - Amerika Qo`shma Shtatlardan biri. Poytaxti - Atlanta shahri. AQSh ittifog`iga 21 avgust 1959 yilda kirgan, undan oldin - Province of Georgia, then sovereign state in Confederation. Gavayi. Gavayi - Amerika Qo`shma Shtatlardan biri. Poytaxti - Honolulu shahri. AQSh ittifog`iga 21 avgust 1959 yilda kirgan, undan oldin - Kingdom of Hawaii, Hawaii Territory. Aydaho. Aydaho - Amerika Qo`shma Shtatlardan biri. Maʼmuriy markazi - Boise shahri. AQSh ittifog`iga 3 iyul 1890 yilda kirgan, undan oldin - Idaho Territory. Illinoys. Illinoys - Amerika Qo`shma Shtatlardan biri. Poytaxti - Springfield shahri. AQSh ittifog`iga 3 dekabr 1818 yilda kirgan, undan oldin - Northwest Territory (Illinois Territory). Indiana. Indiana - Amerika Qo`shma Shtatlardan biri. Poytaxti - Indianapolis shahri. AQSh ittifog`iga 11 dekabr 1816 yilda kirgan, undan oldin - Northwest Territory (Indiana Territory). Ayova. Ayova - Amerika Qo`shma Shtatlardan biri. Poytaxti - Des Moines shahri. AQSh ittifog`iga 21 avgust 1959 yilda kirgan, undan oldin - Iowa Territory. Kanzas. Kanzas - Amerika Qo`shma Shtatlardan biri. Poytaxti - Topeka shahri. AQSh ittifog`iga 21 avgust 1959 yilda kirgan, undan oldin - Kansas Territory. Kentukki. Kentukki - Amerika Qo`shma Shtatlardan biri. Poytaxti - Frankfort shahri. AQSh ittifog`iga 21 avgust 1959 yilda kirgan, undan oldin - Virginia. Luiziana. Luiziana - Amerika Qo`shma Shtatlardan biri. Poytaxti - Baton Rouge shahri. AQSh ittifog`iga 30 aprel 1812 yilda kirgan, undan oldin - Orleans Territory. Meyn. Meyn - Amerika Qo`shma Shtatlardan biri. Poytaxti - Augusta shahri. AQSh ittifog`iga 15 mart 1820 yilda kirgan, undan oldin - Massachusetts. Umumiy ma'lumot. Meyn - AQShning 50 shtatidan biri. Yevropaliklar 1607-yilda ilk bora bu yerda yashashni boshlagan. 1602-yili Meyn, Buyuk Britaniyaga qarashli bo'lgan Massachusetts Ko'rfaz Koloniyasining tarkibiga kirdi. 1776-yilda AQSh davlati mustaqillikka erishgach Meyn hozirgi Massachusetts shtatining ichida edi. Keyinchalik, 1820-yilda Meyn aholisining ko'payishi hamda Massachusetts shtat markazidan uzoqdaligi tufayli alohida Meyn shtatiga aylantirildi.Shtat AQShning shimol-sharqiy tomonidagi Yangi Angliya hududida joylashgan. Poytaxti - Augusta shahri, eng katta shari esa Portlend - aholisi 65.000. 1832-yilgacha Meyn shtatining poytaxti Portlend shari edi, keyin Augusta shahri poytaxt deya e'lon qilindi. Jo'g'rofiyasi. Meyn shtati AQShning Kanada davlati bilan chegaradosh bo'lgan shtatlaridan biridir. Mamlakatning eng shimoli sharqiy qismida joylashgan shtat, shimol, g'arb va shimoli g'arbiy tarafda Kanada bilan chegaradosh. Janubi g'arbiy tarafda esa AQShning N'yu-Xempshir shtati bilan chegaralangan. Janubi sharqiy tarafda Atlantika okeani bor. Qiziqarli tomonlardan biri shuki, Meyn shtati AQShning eng sharqiy shtatidir. Shtat hududidagi eng katta ko'l - Musxed (english: Moosehead) ko'lidir, eng baland tog' esa Kataxdin tog'i. Iqtisodiyot. Shtatning eng katta shahri bo'lgan - Portlend AQShning shimoli sharqiy qismidagi eng katta port-shahridir. Portlend dengiz transportatsiyasi bo'yicha so'nggi yillarda, xatto, Boston shahrini ham ortda qoldirmoqda. Meyn viloyatida hayvonchilik, baliqchilik va dehqonchilik rivojlangan. Boshqa shtatlarga tovuq, tuxum, go'sht va sut mahsulotlari, olma va boshqa meva-sabzavot mahsulotlari eksport qiladi.Shuningdek turizm ham Meyn iqtisodiyotining muhim parchalaridan biri. Qish fasli sovuz o'tgani bilan, yoz mavsumida Atlantika okeani qirg'oqlari turistlar bilan gavjum bo'ladi. Meyndagi Acadia Milliy Bog'iga har yili minglarcha tursit tashrif buyuradi. Massachusetts. Massachusetts - Amerika Qo`shma Shtatlardan biri. Poytaxti - Boston shahri. AQSh ittifog`iga 6 fevral 1788 yilda kirgan, undan oldin - Province of Massachusetts Bay, then sovereign state in Confederation. Michigan. Michigan - Amerika Qo`shma Shtatlardan biri. Poytaxti - Lansing shahri. AQSh ittifog`iga 26 yanvar 1837 yilda kirgan, undan oldin - Northwest Territory (Michigan Territory). Minnesota. Minnesota - Amerika Qo`shma Shtatlardan biri. Poytaxti - Saint Paul shahri. AQSh ittifog`iga 11 may 1858 yilda kirgan, undan oldin - Minnesota Territory. Mississippi. Mississippi - Amerika Qo`shma Shtatlardan biri. Poytaxti - Jackson shahri. AQSh ittifog`iga 21 avgust 1959 yilda kirgan, undan oldin - Mississippi Territory. Missuri. Missuri - Amerika Qo`shma Shtatlardan biri. Poytaxti - Jefferson City shahri. AQSh ittifog`iga 10 avgust 1821 yilda kirgan, undan oldin - Missouri Territory. Montana. Montana - Amerika Qo`shma Shtatlardan biri. Poytaxti - Helena shahri. AQSh ittifog`iga 8 noyabr 1889 yilda kirgan, undan oldin - Montana Territory. Nebraska. Nebraska - Amerika Qo`shma Shtatlardan biri. Poytaxti - Lincoln shahri. AQSh ittifog`iga 1 mart 1867 yilda kirgan, undan oldin - Nebraska Territory. Nevada. Nevada - Amerika Qo`shma Shtatlardan biri. Poytaxti - Carson City shahri. AQSh ittifog`iga 31 oktabr 1864 yilda kirgan, undan oldin - Nevada Territory. N'yu-Xempshir. N'yu-Xempshire - Amerika Qo`shma Shtatlardan biri. Poytaxti - Concord shahri. AQSh ittifog`iga 21 iyun 1788 yilda kirgan, undan oldin - Province of New Hampshire, then sovereign state in Confederation. N'yu-Jersi. Nyu-Jersi - Amerika Qo`shma Shtatlaridan biri. Poytaxti - Trenton shahri. AQSh ittifog`iga 21-avgust 1959-yilda kirgan, undan oldin - Province of New Jersey, then sovereign state in Confederation. N'yu-Meksiko. N'yu-Meksiko - Amerika Qo`shma Shtatlardan biri. Poytaxti - Santa Fe shahri. AQSh ittifog`iga 21 avgust 1959 yilda kirgan, undan oldin - New Mexico Territory. Nyu York (shtat). N'yu-Y'ork - Amerika Qo`shma Shtatlardan biri. Poytaxti - Albany shahri. AQSh ittifog`iga 21 avgust 1959 yilda kirgan, undan oldin - Province of New York, then sovereign state in Confederation. Shimoliy Karolina. Shimoliy Karolina - Amerika Qo`shma Shtatlardan biri. Poytaxti - Raleigh shahri. AQSh ittifog`iga 21 avgust 1959 yilda kirgan, undan oldin - Dakota Territory. Shimoliy Dakota. Shimoliy Dakota - Amerika Qo`shma Shtatlardan biri. Poytaxti - Bismarck shahri. AQSh ittifog`iga 21 noyabr 1789 yilda kirgan, undan oldin - Province of North Carolina, then sovereign state in Confederation. Ogayo. Ogayo - Amerika Qo`shma Shtatlardan biri. Poytaxti - Columbus shahri. AQSh ittifog`iga 21 avgust 1959 yilda kirgan, undan oldin - Northwest Territory. Oklaxoma. Oklaxoma - Amerika Qo`shma Shtatlardan biri. Poytaxti - Oklahoma City shahri. AQSh ittifog`iga 21 avgust 1959 yilda kirgan, undan oldin - Oklahoma Territory and Indian Territory. Oregon. Oregon - Amerika Qo`shma Shtatlardan biri. Poytaxti - Salem shahri. AQSh ittifog`iga 14 fevral 1859 yilda kirgan, undan oldin - Oregon Territory. Pennsilvaniya. Pennsilvaniya - Amerika Qo`shma Shtatlardan biri. Poytaxti - Harrisburg shahri. AQSh ittifog`iga 21 avgust 1959 yilda kirgan, undan oldin - Province of Pennsylvania, then sovereign state in Confederation. Rod-Aylend. Rod-Aylend - Amerika Qo`shma Shtatlardan biri. Poytaxti - Providence shahri. AQSh ittifog`iga 29 may 1790 yilda kirgan, undan oldin - Colony of Rhode Island and Providence Plantations, then sovereign state in Confederation. Janubiy Karolina. Janubiy Karolina - Amerika Qo`shma Shtatlardan biri. Poytaxti - Columbia shahri. AQSh ittifog`iga 21 avgust 1959 yilda kirgan, undan oldin - Dakota Territory. Janubiy Dakota. Janubiy Dakota - Amerika Qo`shma Shtatlardan biri. Poytaxti - Pierre shahri. AQSh ittifog`iga 21 avgust 1959 yilda kirgan, undan oldin - Province of South Carolina, then sovereign state in Confederation. Tennessi. Tennessi - Amerika Qo`shma Shtatlardan biri. Poytaxti - Nashville shahri. AQSh ittifog`iga 21 avgust 1959 yilda kirgan, undan oldin - North Carolina, then Southwest Territory. Texas. Texas - Amerika Qo`shma Shtatlardan biri. Poytaxti - Austin shahri. AQSh ittifog`iga 21 avgust 1959 yilda kirgan, undan oldin - Republic of Texas. Yuta. Yuta - Amerika Qo`shma Shtatlardan biri. Poytaxti - Salt Lake City shahri. AQSh ittifog`iga 4 yanvar 1896 yilda kirgan, undan oldin - Utah Territory. Vermont. Vermont - Amerika Qo`shma Shtatlardan biri. Poytaxti - Montpelier shahri. AQSh ittifog`iga 4 mart 1791 yilda kirgan, undan oldin - Province of New York, Vermont Republic. Virjiniya. Virjiniya - Amerika Qo`shma Shtatlardan biri. Poytaxti - Richmond shahri. AQSh ittifog`iga 21 avgust 1959 yilda kirgan, undan oldin - Virginia Colony, then sovereign state in Confederation. Vashington. Vashington - Amerika Qo`shma Shtatlardan biri. Poytaxti - Olympia shahri. AQSh ittifog`iga 11 noyabr 1889 yilda kirgan, undan oldin - Washington Territory. G`arbiy Virjiniya. G`arbiy Virjiniya - Amerika Qo`shma Shtatlardan biri. Poytaxti - Charleston shahri. AQSh ittifog`iga 21 avgust 1959 yilda kirgan, undan oldin - Virginia. Viskonsin. Viskonsin - Amerika Qo`shma Shtatlardan biri. Poytaxti - Madison shahri. AQSh ittifog`iga 29 may 1848 yilda kirgan, undan oldin - Northwest Territory (Wisconsin Territory). Vayoming. Vayoming - Amerika Qo`shma Shtatlardan biri. Poytaxti - Cheyenne shahri. AQSh ittifog`iga 10 iyul 1890 yilda kirgan, undan oldin - Wyoming Territory. Bossa nova. Bossa nova — Braziliya musiqasidagi uslublardan biri boʻlib, João Gilberto tomonidan ilk marotaba Braziliyada Gilbertoning «Chega de Saudade» qoʻshigʻi bilan 1958 y. havola etildi. Bastakor — Antonio Carlos Jobim, u dastlab singl holida chiqib, qisqa vaqt ichida qoʻshiqning nomini olgan Gilbertoning yangi albomida chiqdi (1959 y.). João Gilberto uning «guru»si deb tan olinib, bossa-nova tez orada juda katta miqdorda oʻz muxlislarini orttirdi. Dastlabki muxlislarning koʻpchiligi yosh musiqachilar, studentlar va yosh fanatlardan iborat edi. Keyinchalik har-xil yoshdagi, turli-tuman hayotlarga ega boʻlgan odamlar ham ushbu stilning ixlosmandlariga aylanishdi. Kelib chiqishi va tarixi. Musiqaning kelib chiqishi sambadan, lekin u garmonik nisbatidan murakkabroq va kamroq perkussiv. Cool jazz kabi Shimoliy Amerrikaning jazz stillarining bossa-novaga boʻlgan taʼsiri haqida tarixshunos va fanatlar tomonidan tez-tez tortishuvlar boʻlib turadi, lekin bir biriga oʻxshash «ajoyib hissiyotlar» («cool sensibility») sezilib turadi. Gilbertoning dastlabki chiqishlari va 1959 y. suratga olingan "Qora Orfey" filmi bossa-novani nafaqat Braziliya yoki Lotin Amerikasinig boshqa mamlakatlariga, balki Shimoliy Amerikaning jazz musiqachilari bilan koʻrishgandan soʻng u yerda xam juda koʻp muxlislarni oʻziga shay etdi. Natijada Charlie Byrd va Stan Getz tomonidan yozilgan navolar uni u yerga muhrlab qoʻydi va 1963 y.dagi "Gilberto", Ella Fitzgerald ("Ella Abraça Jobim") va Frank Sinatra ("Francis Albert Sinatra & Antonio Carlos Jobim") albomlari bilan bossa-nova butun dunyoga yoyilib oʻz mashxurligining choʻqqisiga yetdi. Shu bilan birga, ushbu stil koʻplab yillar davomida, va jumladan xozirgi vaqtda ham jaxon musiqa sanʼatiga oʻz taʼsirini oʻtkazmoqda. Bossa-novaning mashxurligi 1960-chi yillarning oxirlarida bir oz susaygan boʻlishiga qaramasdan, u kelgusi davr Braziliya ommabop musiqa stillari, jumladan tropicália va MPB kabilarga juda kuchli taʼsir oʻtkazdi. Cholgʻu asboblari. Bossa-nova aksariyat hollarda neylon torli klassik gitara vositasida, barmoqlar bilan torlarni chertgan xolda chalinadi. Uning eng toza shakli João Gilberto koʻrsatib bergani kabi ovoz bilan kuylanmagan holdagisi hisoblanadi. Hatto katta jazzga oʻxshash aranjirovkalarda ham hamisha gitara — ritmni belgilaydigan asosiy vosita boʻlib qoladi. Garchi, gitara kabi boʻrtib chiqmasada, pianino — bossa-novaning yana bir asosiy cholgʻu asbobidir. Jobim pianino uchun bastalab, oʻzinig koʻpgina qoʻshiqlarida pianino chalgan. Bundan rashqari, pianino bossa-nova va jazz kabi ikki stil orasida oʻziga hos koʻprik rolini oʻtagan. Bu hol ikkala stilning ham bir-biriga aralashib ketishiga sharoit yaratgan. Barabanlar va perkussiya bossa-novaning muhim asboblari deb xisoblanmaydilar. Bunga qaramasdan, bossa-novadagi barabanlarlar ritmlari oʻziga hos va boshqa stillarga oʻxshamaydi. Drums and percussion are not considered essential bossa nova instruments. Nonetheless, there is a distinctive bossa nova drumming style, characterized by continuous eighths on the high-hat (mimicking the samba tambourine) and tapping of the rim. Serhasham orkestr akkompanimenti koʻp hollarda bossa-novaning Shimoliy Amerika koʻrinishidagi «elevator» yoki «holl» musiqasi timsolida koʻrinadi. Bunday musiqa Jobimning koʻpgina albomlarida uchrasa ham, boshqa joylarda kamdan kam uchraydi. Tuzulishi. Garmonik tuzulishi jixatidan bossa-nova oʻzining nozik yettinchi va uzaytirilgan torlarining ishlarilishi bilan jazz orasida juda koʻp umumiyliklarga xos. Dastlabki bossa nova qoʻshigʻi «Chega de Saudade» oʻz tusulishi bilan choroga oʻxshaydi. Lekin undan keyingi qoʻshiqlarda bu oʻxshashlik kamdan-kam kuzatiladi. Avvalgi bossa nova qoʻshiqlari, lirikasi va uzunligi (asosan ikkidan toʻrt daqiqagacha) jixatidan, bossa nova «ommabop musiqa» stiliga oʻxshaydi. Lekigin, uning tipik tuzilishi Yevropa va Shimoliy Amerikadagi rokka asoslangan musiqa standartlaridan biroz farqlanadi. Odatda ularda qoʻshiq ikki kupletdan iborat boʻlib, ulardan soʻng naqorat va tugallovchi kuplet keladi; bossa novada esa, qoʻshiqlar ikki kupletdan koʻp boʻlmaydi va kamdan-kam holatlarda naqorat ishlariladi. João Gilbertoning b’azi dastlabki qoʻshiqlari ikki daqiqadan kam boʻlgan, baʼzi hollarda esa qoʻshiq yagona qofiyali juftlikni takrorlash bilan kuylangan. "Bossa nova" atamasining kelib chiqishi. "Bossa nova" — «yangi bossa» degani. Holbuki, «bossa» soʻzi, «Chega De Saudade» qoʻshigʻi chiqishidan oldin ham koʻpgina musiqachilar tomonidan qoʻllanilgan. Braziliyada, kimdir nimanidir «bossa» bilan bajarsa (com bossa), usha «nimanidir» juda jozibador ravishda bajargan maʼnosini beradi. 1932 y.da Noel Rosa ushbu soʻzni sambada ishlatadi… "O samba, a prontidão e outras bossas/São nossas coisas, são coisas nossas"… Amaldagi Qonun Hujjatlari Monitoringi Instituti. O`zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Amaldagi qonun hujjatlari monitoringi instituti O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2005 yil 2 apreldagi "O'zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Amaldagi qonun hujjatlari monitoringi institutini tashkil etish to'g'risida"gi PF-3590-sonli Farmoniga muvofiq tashkil etilgan bo'lib, ilmiy-tadqiqot ekspertlik muassasa hisoblanadi. Institutda 30 ta shtat birligi mavjud bo'lib, ulardan 24 tasi ilmiy xodimlardir. Hozirgi kunda Institutda uchta doktor, oltita yuridik fanlar nomzodlari va beshta huquq magistrlari, shuningdek yuqori malakali mutaxassislar faoliyat ko'rsatmoqdalar. mamlakatni isloh qilish va yangilashning huquqiy bazasi takomillashtirilishini tizimli tahlil qilish, O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyaviy sudi bilan mustahkam hamkorlikda qonun hujjatlarining loyihalarini ko'rib chiqish va uning o'tishi borasida qonunda belgilangan tartib hamda taomillarga rioya etish bo'yicha takliflar tayyorlash; O'zbekiston Respublikasi qonun hujjatlarining xalqaro me'yor va standartlarga muvofiqligini o'rganish; qonunlarning loyihalarida umum e'tirof etilgan xalqaro huquq, inson huquqlari va erkinliklari tamoyillari hamda normalari ustuvorligiga rioya etilishini tahlil qilish. Institutda oltita guruh faoliyat yuritmoqda:. Institut tomonidan o'z faoliyati davomida "Ikki palatali parlament: qonun loyihalari щuquqiy ekspertizasi va monitoringi", "Qonun ijodkorligi va qonunchilik texnikasi: nazariya va amaliyot muammolari", "Qonun hujjatlari loyihalarini ekspertiza qilish muammolari", "Parlament nazorati: nazariya va amaliyot masalalari", "Qonun hujjatlari monitoringi: nazariya va amaliyot masalalari" mavzularida ilmiy-amaliy seminarlar o'tkazildi. Seminarda O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasi deputatlari va Senat a'zolari, O'zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi va Bosh prokuraturasi xodimlari, Toshkent davlat yuridik institutining professor o'qituvchilari va talabalari ishtrok etdilar. Bugungi kunda Institut xalqaro tashkilotlar, chet el ilmiy-tadqiqot, maslahat va ilmiy markazlari bilan aloqalar o'rnatmoqda. Xususan, Yaponiyaning "JICA", EvropEyd KES dasturining "O'zbekistonda demokratik islohotlarni yanada chuqurlashtirish" loyihasi va boshqalar shular jumlasidandir. Ajabsanda. Manba: http://myp.uz/pazanda/index.php?option=com_content&task=view&id=87&Itemid=42 Bu taom bug’da pishiriladi. Buning uchun katta va kichik hajmli ikkita idish (qozon yoki kastryulka) kerak. Kartoshkani archib kubik (1 sm3) shaklida to’g’rang, sabzini xuddi palovga to’g’ragandek somoncha usulida, pomidorni tilik –tilik yoki parrak – parrak qilib, piyozni halqa-halqa qilib to’g’raysiz, sarimsoqni esa donalarga ajratasiz. Go’sht bilan yog’ bosh barmoqning birinchi bo’g’ini kattaligida lo’da –lo’nda qilib kesiladi. Achchiq va chuchuk qalampirlardan mayda to’g’rab, qirqilgan kashnich bilan ukropga aralashtirib qo’yasiz. Endi kichik idishning ichiga bir qatlam qilib kartoshkani soling, buning o’ziga loyiq tuz va murch hamda maydalab qo’yilgan osh ko’klardan seping. Ikkinchi qatlam qilib sabzini soling, buni ham tuz – namagini rostlang, uchunchi qatlamiga pomidor bo’laklarini solasiz-da, haligi oshko’klardan hamdatuz sepasiz, to’rtinchi qatlamida piyoz, beshinchi qatlamida sarimsoq, oltinchi qatlamida esa go’sht bilan yog’ bo’ladi. Kichik idishni katta idish ichiga o’rnatasiz, idishlar oralig’idagi bo’shliqqa suv quyasiz. Taom shu suvning bug’ida pishadi. Suvni kichik idishlardan ancha pastroq sathda qo’ying, toki sharaqlab qaynaganda masalliq ichiga tushmasin. Kichik idishning og’zi ochiq, katta idishning qopqog’ini jips yopib olovga qo’yasiz. Idish doim yopiq turgani uchun ba’zi darmon – dorilar va ifori moylar uchib ketib, g’oyib bo’lmaydi, shu sababli ham taom g’oyat totli va foydali bo’ladi. Pishish muddati 2 soat. Agar suvi kamayib qolganini sezsangiz, bemalol ochib oraliqqa qaynoq suvdan quyib qo’ying. Ajabsanda qancha uzoq qaynasa (masalan 5 soatcha) shuncha lazzatli bo’laveradi. Bu tansiq taom sizning ko’p vaqtingizni olmaydi, faqat masalliqlarni to’g’rab solib qo’ysangiz bas, o’zi pishaveradi, siz boshqa ishingiz bilan mashg’ul bo’laverishingiz mumkin. Ba’zan kutayotgan mehmoningiz hadeganda kelavermasa ham tashvishlanmaysiz, taom qancha uzoq olovda tursa uning lazzati shuncha yaxshilanaveradi. Tayyor taom kosalarga suzib dasturxonga tortiladi, solingan masalliqlardan har portsiya ichiga tushihsiga harakat qiling. Barcha sabzavotlar, go’sht va yog’ xuddi yuqorida aytib o’tilgandek qilib to’g’rab tayyorlanadi. Biroq hamma masalliqni bir idishga emas, balki mehmonlarning soniga qarab bittadan kosaga qavatlab joylanadi va buni kosasi bilan kattaroq manti qasqon lippaklariga qo’yib pishiriladi. Dasturxonga shu kosaning o’zida ostiga likop qo’yib tortiladi. Masalliq:2 – 3 dona kartoshka, 2 – 3 dona sabzi, 3 – 4 dona pomidor, 2-3 bosh piyoz, 2 dona chuchuk garmdori, 1 qo’zoq achchiq va shuncha chuchuk qalampir, 1 bosh sarimsoq, 1 bog’ kashnich, 1 bog’ ukrop, 500 gr go’sht, 200 gr qo’y yog’i, zira va tuz ta’bga ko’ra olinadi. Balanced Scorecard. BSC bu biror organizatsiyani strategik ko'rishlarini amalda yondashishda qo`laniladigan boshqaruv sistemasi... A new approach to strategic management was developed in the early 1990's by Drs. Robert Kaplan (Harvard Business School) and David Norton. They named this system the 'balanced scorecard'. Recognizing some of the weaknesses and vagueness of previous management approaches, the balanced scorecard approach provides a clear prescription as to what companies should measure in order to 'balance' the financial perspective. The balanced scorecard is a management system (not only a measurement system) that enables organizations to clarify their vision and strategy and translate them into action. It provides feedback around both the internal business processes and external outcomes in order to continuously improve strategic performance and results. When fully deployed, the balanced scorecard transforms strategic planning from an academic exercise into the nerve center of an enterprise. "The balanced scorecard retains traditional financial measures. But financial measures tell the story of past events, an adequate story for industrial age companies for which investments in long-term capabilities and customer relationships were not critical for success. These financial measures are inadequate, however, for guiding and evaluating the journey that information age companies must make to create future value through investment in customers, suppliers, employees, processes, technology, and innovation." The Balanced Scorecard and Measurement-Based Management The balanced scorecard methodology builds on some key concepts of previous management ideas such as Total Quality Management (TQM), including customer-defined quality, continuous improvement, employee empowerment, and -- primarily -- measurement-based management and feedback. In traditional industrial activity, "quality control" and "zero defects" were the watchwords. In order to shield the customer from receiving poor quality products, aggressive efforts were focused on inspection and testing at the end of the production line. The problem with this approach -- as pointed out by Deming -- is that the true causes of defects could never be identified, and there would always be inefficiencies due to the rejection of defects. What Deming saw was that variation is created at every step in a production process, and the causes of variation need to be identified and fixed. If this can be done, then there is a way to reduce the defects and improve product quality indefinitely. To establish such a process, Deming emphasized that all business processes should be part of a system with feedback loops. The feedback data should be examined by managers to determine the causes of variation, what are the processes with significant problems, and then they can focus attention on fixing that subset of processes. The balanced scorecard incorporates feedback around internal business process outputs, as in TQM, but also adds a feedback loop around the outcomesof business strategies. This creates a "double-loop feedback" process in the balanced scorecard. You can't improve what you can't measure. So metrics must be developed based on the priorities of the strategic plan, which provides the key business drivers and criteria for metrics that managers most desire to watch. Processes are then designed to collect information relevant to these metrics and reduce it to numerical form for storage, display, and analysis. Decision makers examine the outcomes of various measured processes and strategies and track the results to guide the company and provide feedback. Strategic feedback to show the present status of the organization from many perspectives for decision makers Diagnostic feedback into various processes to guide improvements on a continuous basis Trends in performance over time as the metrics are tracked Feedback around the measurement methods themselves, and which metrics should be tracked Quantitative inputs to forecasting methods and models for decision support systems "Modern businesses depend upon measurement and analysis of performance. Measurements must derive from the company's strategy and provide critical data and information about key processes, outputs and results. Data and information needed for performance measurement and improvement are of many types, including: customer, product and service performance, operations, market, competitive comparisons, supplier, employee-related, and cost and financial. Analysis entails using data to determine trends, projections, and cause and effect -- that might not be evident without analysis. Data and analysis support a variety of company purposes, such as planning, reviewing company performance, improving operations, and comparing company performance with competitors' or with 'best practices' benchmarks." "A major consideration in performance improvement involves the creation and use of performance measures or indicators. Performance measures or indicators are measurable characteristics of products, services, processes, and operations the company uses to track and improve performance. The measures or indicators should be selected to best represent the factors that lead to improved customer, operational, and financial performance. A comprehensive set of measures or indicators tied to customer and/or company performance requirements represents a clear basis for aligning all activities with the company's goals. Through the analysis of data from the tracking processes, the measures or indicators themselves may be evaluated and changed to better support such goals." For a fast way to learn how to build a balanced scorecard system, managers and analysts may wish to take our short course, "Introduction to the Balanced Scorecard". IGuzar. iGuzar - birinchi milliy o'zbek internet portali hisoblanib, 2004 yil iyul oyida rasman tashkil topdi. iGuzar internetni izlash, birinchi bepul email xizmati, tabriknoma kabilar bilan xizmat ko'rsatib kelmoqda. Milliy ommaviy internet portalini yaratish yo'lida ilk qadam 2000 yil avgust oyidan boshlangan. Ushbu sanada UzbekWorld.com veb sayti tashkil topib, ingliz va o'zbek tillarida bir necha internet loyihalari ommaga taqdim etildi. 2002 yilga kelib, milliy loyihalarni o'z ichiga oluvchi portal yaratish maqsadi yuzaga keldi va onlayn tabrik xizmati yaratildi. Shu bilan birga, 2003 yildan boshlab ekran ortida iGuzar.com portalini rivojlantirish rejalari tuzildi va bu ustida muayyan ishlar olib borildi. iGuzar birinchi o'rinda milliy ijtimoiy internet tizimini yaratish uchun tashkil etildi. Yangi iGuzar a'zolarini jalb qilgan holda, biz o'z loyihalarimizni omma talablariga javob berish uchun kengaytirib boramiz. Biz birgina soha, ya'ni izlash tizimi yoki xabarlar bilan cheklanib qolmay, balki ko'plab boshqa qiziqarli bir necha sohalarda ham loyihalar yaratib borishni o'z oldimizga maqsad qilib qo'yganmiz. 2001 yil mart oyida o`tkazilgan birinchi milliy internet festivalida UzbekWorld.com portalining sport bo`limi eng yaxshi sport sayti deb topildi. 2005 yil sentyabr oyida o`tkazilgan ikkinchi milliy internet festivalida esa iGuzar sayti UzNetning eng yaxshi sayti deb topilib, festival uchun yagona maxsus tayyorlangan toza oltin taqali diplomi bilan taqdirlangan. 2007 yil 3 iyundan boshlab.uz domen zonasida faoliayt yurita boshladi. Marhamat. Dukchi Eshon yurti. Sovetlar qishlog'i bilan qirib tashlashgan shoy shu yerda joylashgan... Jahon axborot agentligi. O'zbekiston Respublikasi Tashqi ishlar vazirligi huzuridagi «Jahon» axborot agentligi 1995 yil noyabrida mamlakatimizda amalga oshirilayotgan ijtimoiy-iqtisodiy, siyosiy islohotlarning borishi, jamiyatning demokratik yangilanishi jarayoni to'g'risida xolis axborot tarqatish, milliy va xalqaro axborot agentliklari bilan hamkorlik aloqalarini rivojlantirish, respublikamizning jahon axborot makoniga integrasiyalashuvini tezlashtirish maqsadida tashkil etilgan. Agentlik mamlakatimizning xorijiy davlatlardagi diplomatiya missiyalari huzurida o'zining muxbirlik punktlariga ega bo'lgan yagona ommaviy axborot vositasi hisoblanadi. «Jahon» AA muxbirlari ayni paytda Buyuk Britaniya, Belgiya, Misr, Hindiston, Isroil, Rossiya, AQSh, Fransiya, Turkiya hamda Yaponiyada faoliyat ko'rsatmoqda. Agentlik eng yirik mahalliy va xalqaro axborot agentliklari, shuningdek, respublikamizning yetakchi gazetalari, O'zbekiston teleradiokompaniyasi bilan hamkorlik aloqalarini o'rnatgan. Agentlik Internet tarmog'ida o'z veb-portaliga ega bo'lib, unda o'quvchilar turli axborot va tahliliy materiallar, press-relizlar bilan tanishishi, o'zbek, rus va ingliz tillarida O'zbekistonning ijtimoiy-iqtisodiy hayoti to'g'risidagi ma'lumotlarni olishlari mumkin. Portalga har kuni o'rta hisobga 1000 dan 1100 gacha foydalanuvchi murojaat qiladi. Bu esa xalqaro axborot tarmog'ining mingdan ziyod o'quvchisi har kuni agentlikning axborot uzatish va boshqa xizmatlaridan foydalanadi, degan gap. Agentlik portali soddaligi, turli ruknlarning mavjudligi, boshqa axborot manbaalari, tashkilot va idoralar, arxiv materiallari bilan veb-bog'lanmalarga ega ekanligi bilan ajralib turadi. O'z mahsulotini mamlakat miqyosida va xorijda tanitishni hamda agentlik bilan hamkorlik o'rnatishni maqsad qilgan reklama beruvchilarga Agentlikning Internet sahifasi keng imkoniyatlarni ochib beradi. Agentlik hamkorlari to'g'risidagi ma'lumotlar veb-portalga reklama bannerlari ko'rinishida joylashtiriladi va nafaqat respublikamizdagi, balki xorijiy mamlakatlardagi foydalanuvchilarning ham e'tiboriga havola etiladi. Televidenie va radioeshittirish xizmati Betacam SP, VHS, DVD, hamda VCD formatlarida bo'lgan o'zbek, rus va ingliz tillaridagi audiovizual mahsulotlar, hujjatli filmlar, video-rolik va telelavhalar tayyorlab berish imkoniyatiga ega. Shuningdek, agentlikda turli marosimlar, tadbirlar, uchrashuv va yig'ilishlarni professional darajada video tasmaga tushirib berish imkoniyati mavjud. Agentlik fotoxizmati OAV hamda nashrlarni bezashda foydalanish mumkin bo'lgan turli mavzulardagi (shaxslar, jamiyat, madaniyat, sport, manzarali ko'rinishlar) yuqori sifatli fotosuratlarni tayyorlab berishni taklif qiladi. Eng dolzarb mavzulardagi fotosuratlar, arxiv suratlari, tarixiy voqealar aks etgan fotosuratlar mavjud. Shuningdek, agentlik fotoreportajlar, sahnalashtirilgan fotosuratlar, zarur fotosuratlarni qidirish borasidagi xizmatlarni ham taklif qiladi. Fotosuratlar raqamli formatda taqdim etiladi. Agentlik o'zbek tilidan rus, ingliz, nemis, arab tillariga va aksincha shu tillardan o'zbek va rus tillariga malakali tarjima xizmatini taklif etadi. Shuningdek, turli bukletlar nashr etish, kelishilgan asosda chet tillaridagi axborot va reklama materiallarini tayyorlash, turli ijtimoiy-madaniy tadbirlarga axborot ko'magi ko'rsatish ham taklif etiladi. Mazkur xizmat turli broshyuralar, bukletlar, axborot byulletenlari, ma'lumotnomalar va boshqa matbaa mahsulotlarini arzon narxlarda tayyorlab berishni taklif qiladi. Oʻzbekiston davlat tuzumi. Davlat Tuzumi. 1991 yilning 31 avgustida Oʻzbekiston tarixining yangi davri boshlandi. Mamlakat tarixida juda muhim ahamiyat kasb etgan bu kunda OʻzR Oliy Kengashining navbatdan tashqari oltinchi sessiyasi chaqirildi. Oliy Kengash «Oʻzbekiston Respublikasining davlat mustaqilligini eʼlon qilish toʻgʻrisida» qaror qabul qildi. Sessiyada «Oʻzbekiston Respublikasining davlat mustaqilligi toʻgʻrisida Oliy Kengash bayonoti» qabul qilindi. Unda Oʻzbekistonning davlat mustaqilligini va ozod suveren davlat — Oʻzbekiston Respublikasi etilganligi tantanali ravishda eʼlon qilindi. 1 sentyabr Mustaqillik kuni deb eʼlon qilindi. Sessiya «Oʻzbekiston Respublikasi Davlat mustaqilligining asoslari toʻgʻrisida»gi qonunni tasdiqladi. Oʻzbekistonning mustaqillikka erishish jarayonining asosiy oʻziga xos xususiyati shundan iborat boʻldiki, respublika xalqi va rahbariyatining donishmandligi, sabotli va qatʼiyatligi, uzoqni koʻra bilishi natijasida uning davlat mustaqilligiga erishuvi tinch, demokratik, parlament yoʻli bilan, ijtimoiy larzalarsiz, qurbonlar va vayronagarchiliklarsiz amalga oshdi. 1992 yili dekabr oyida 26 bobdan va 128 moddadan iborat Oʻzbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining qabul qilinishi mustaqil davlat qurish yoʻlidagi muhim bosqich boʻlib qoldi. Konstitutsiyada — fuqarolarning asosiy huquq va erklari, davlat tuzimiga asos soluvchi tamoyillar mustahkamlangan. Davlat hokimiyati tuzimi. Bulardan har qaysisi oʻzaro chambarchas aloqada harakat qilish bilan birga, oʻz vakolatlari doirasida mustaqil va erkin faoliyat koʻrsatadilar. Bu esa hokimiyatning bir organda haddan tashqari mujassam boʻlmasligini taʼminlaydi, ularning xalq va qonun oldidagi huquqlarini aniq taqsimlab berishga xizmat qiladi. Eron Islom Respublikasining Davlat Bayrog`i. Флаг Ирана существует в современном варианте с 29 июля 1980 и отражает изменения, через которые прошёл Иран с начала Исламской революции. Флаг состоит из трёх равных горизонтальных полос: зелёной, белой и красной. Зелёный цвет олицетворяет плодородие, порядок и радость, белый — мир, красный — мужество и пролитую на войне кровь. Эти цвета существовали на иранском флаге с начала XX века, их использовали также шахи. В центре однако был изображён лев в мечом, символ древней Персии. После Исламской революции лев был заменён версией слова Аллах. Она состоит из четырёх полумесяцев и меча посередине. В добавку, в зелёную и красную полосу 22 раза вписан девиз «Аллаху акбар» (Аллах велик). Это намёк на Исламскую революции, состоявшуюся 22 дня 11 месяца по иранскому календарю. Композиция цветов флага соответствует цветам на флаге Таджикистана, что обусловлено этнической, культурной и языковой близостью двух народов. Иран Paxta. O`zbekistonda asosiy yetishtiriladigan qishloq xojaligi mahsuloti Xaridor Qobiliyat Tengligi. Xaridor Qobiliyat Tengligi (inglizcha Purchasing Power Parity). SETI. SЕТI — maqsadi o`zga sayyoralik tamaddunlarni izlash bo`lgan, ko`ngilli olimlardan tuzilgan tashkilot. Abbreviatura "Search for ExtraTerrestrial Intelligence" ("Yerdan Tashqari Ongni Izlash") deb yoyiladi. Oʻzga sayyoralik tamaddunlar. Oʻzga sayyoralik tamaddunlar — Yerdan tashqarida paydo boʻlib, rivojlangan xayoliy tamaddunlar. Oʻzga sayyoralik tamaddunlarning mavjudligi hozirgi kunda (2006) isbotlanmagan, bu tushuncha asosan fantastika va ufologiyada qoʻllaniladi. Tamaddun. Tamaddun — sivilizatsiya, jamiyatning rivojlanganlik darajasini koʻrsatuvchi tushuncha, madaniyat, fan, texnika, din va hokazoni oʻz ichiga oladi. Tamaddun inson jamiyatining ongli ekanligiga urgʻu berib, uni boshqa har qanday ongsiz jamiyatdan farqlaydi. Parij. Parij () (transl.: "Parí") — Fransiya poytaxti, mamlakatning eng yirik iqtisodiy va madaniy markazi. Masjid. Masjid - musulmonlar ibodatxonasi, sajda qilinadigan joy. Musulmonlarga besh (5) vaqt kundalik namozni barpo qilish uchun qurilgan inshoot. Bundan boshqa umimiy ma'nolarda ham qo'llaniladi. Qora tuynuk. Qora tuynuk fazo-vaqtning shunday sohasiki, uni tark etish uchun kerakli tezlik yorugʻlik tezligidan katta boʻlishi kerak. formula_1 Qora tuynuklar 1916 yilda Karl Schwarzschild tomonidan Einstein tenglamalarining yechimi sifatida bashorat qilingandi. Fazo-vaqt. Fazo-vaqt — uch o`lchamli fazoni bir o`lchamli vaqt bilan to`ldiruvchi fizik model.Bunday nazariy-fizik konstruksiya fazo-vaqt kontinuumi deyiladi. Bu model 1907 yilda German Minkovski tomonidan Eynshteynning xususiy nisbiylik nazariyasiga asoslanib yaratilgan. Ikkinchi kosmik tezlik. Ikkinchi kosmik tezlik (parabolik tezlik, qochish tezligi) — osmon jismining gravitatsion tortishishini yengish uchun yetarli eng kichik tezlik. Ikkinchi kosmik tezlik osmon jismining radiusi va massasi bilan aniqlanib, har xil jismlar uchun turli bo`ladi. Yer uchun, masalan, ikkinchi kosmi tezlik taxminan 11,2 km/s ga teng. Aholi zichligi. = Yuza (km kvadrat) / Aholi soni Mirziyoyev, Shavkat. Mirziyoyev Shavkat Miromonovich(1957-yilda tug'ilgan) - 2003-yildan buyon O'zbekiston Respublikasi Bosh Vaziri. Toshkent irrigatsiya va qishloq xoʻjaligini mexanizatsiyalashtirsh institutini bitirgan. Institutning komsomol tashkiloti kotib boʻlib ishlagan, keyinchalik partorg va prorektor lavozimlarida ishlagan. Prorektorlikdan Toshkent shahrining Mirzo Ulugʻbek (sobiq Kuybishev) tumani hokimligiga koʻtarilgan (1996). Jizzax viloyati hokimi (1996 sentabr. 2001 yy.). Samarqand viloyati hokimi (2001 yil 11 sentabrdan 2003 yil 11 dekabrgacha). Jizzax viloyati Baxmal tuman 67-okrugidan 2-chaqiriq (1999—2004) Oliy Majlis deputati. 2003 yil 11 dekabrdan Oʻzbekiston Respublikasi Bosh vaziri. 2005 yil 28 yanvardagi yangi chaqirilgan Oliy Majlisda qayta tayinlangan. 2005 yil 4 feraldan — Bosh vazir, agrosanoat majmuasi rahbari. Davlatlar statistikasi - Madhiyalar. Перечень национальных гимнов. __TOC__ CMMI. CMM ning yangi kengaytirilgan versiyasi. Capability Maturity Model Integration CMMI bu faqat software dasturlashda emas balki boshqa industriya sohalaridayam qo`llaniladi Astana. Astana, Qozogʻistonning yangi poytaxti. Hadis. Hadis (حديث) Muhammadning aytgan gaplari, taʼkidlari yoki ishlari tasvirlangan manbalardir. Hadisni muhaddislar yigʻadi va oʻrganishadi. Hadislar shariat normalari asosini tashkil etadi. Payg'ambarimiz Muhammad alayhissalomning yo'l-yo'riqlari va ko'rsatmalari, u zoti sharifga mansub pandu-nasihatlar yig'indisi hadislar, deb atalib, ular har qanday davr uchun ham, har qanday jamiyat uchun ham juda katta ahamiyatga egadir. Chunonchi, hadislar Qur'oni karimdan keyin shariat axkomlarining asosini tashkil qiladi. Ma'lumki, tarixan g'oyatda qisqa muddatda nozil bo'lgan Qur'oni karim oyatlari ba'zi hollarda umumlashtirilgan, murakkab holda keltirilgan bo'lganligidan Payg'ambarimiz hadislari ushbu oyati shariflarni kengroq talqin etadi, ularni oddiylashtirib bayon qilib, unda keltirilgan voqea va hodisalarni ko'pchilikka tushunarli qilib mufassal holatda sharhlaydi. Payg'ambar alayhissalom hadislari u zoti sharif yashagan davr uchun haqiqiy bir ko'zgu vazifasini ham o'taydi. Chunki ular sarvari olamning hayotlari, husni axloqlari, adolatli jamiyat qurish yo'lida ko'rsatgan beqiyos sa'y-harakatlari, yaxshiligu xayr-barakotga asoslangan faoliyatlarni o'z ichiga oladi. Mana shularga binoan oldin o'tgan hech bir payg'ambarlar va ulug'larga ko'rsatilmagan alohida bir e'tibor bilan ilm ahllari hadislarni to'plashga kirishdilar. Hadis ilmi bilan shug'ullanish eng aziz va sevimli mashg'ulot hisoblanib, ularni to'plash uchun olimu ulamolar butun aql-zakovati-yu qalb qo'ri bilan kirishganlarini alohida ta'kidlash zarur. Payg'ambar hayot vaqtlarida hadislarni yozib olish odat bo'lmagan. Ayrim sahobalarning fikricha, Payg'ambarning o'zlari hadislarini yozma qayd etishni man qilganlar. "Mendan Qur'ondan boshqa hech narsa yozmanglar, agar kimki biror narsa yozgan bo'lsa, o'chirib tashlasin. Mendan faqat hadis aytinglar, xolos. Buning hech zarari yo'q", deb uqdirganlar avvaliga Payg'ambar alayhissalomning o'zlari. So'ngra Payg'ambarning o'zlari Abdulloh ibn Amr ibn al-Ossga izn qilganlaridan keyin hadislar zarur hollarda yozma ravishda ham qayd etila boshlagan. Payg'ambar vafot etganlaridan so'ng ma'lum darajada tortishuv va munozaralardan keyin har xil mavzularga doir hadislar kitobat holiga keltirila boshlandi.Masalan, sahobalardan Jobir ibn Abdulloh haj ziyoratining yo'l-yo'riqlari ("Manosik al-haj") xususidagi hadislardan bir kichik kitob bitgan bo'lsa, Samara ibn Jundab esa Rasulullohdan eshitgan hadislari asosida o'z o'g'illariga bir vasiyatnoma yozib qoldiradi. Tobe'inlar davrida esa hadislarni kitobat etishga qarshilik qiluvchilar ozchillikni tashkil etib, uning kitobatini qo'llab-quvvatlagan tobe'iynlar esa aksariyatni tashkil etardi. Ushbu davrda, ya'ni sahobalar va tobe'iynlar davrida ikki xil fikr qaror topib, hadislarni ham yozma, ham og'zaki tarzda rivoyat qilish odat tusiga kirgan edi. Hadislarni tadviyn etish ularni muayyan bir to'plamga yig'ish, demakdir. Dastavval hadislarni to'plam shaklida qayd etishni boshlagan olim Abdulaziz ibn Marvon (vafoti 704 yil) hisoblanadi. U Misrda amirlik vazifasida bo'lgan, lekin o'z maqsadiga erishmasdan burun vafot etadi. Uning ishini o'g'li Umar ibn Abdulaziz (vafoti 720 yil) davom etdiradi. Hadislarni bu tariqa qayd etilishidan ko'zda tutilgan asosiy maqsadlar ularni sahih (to'g'ri, ishonchli)larini noqis mavzulari bilan aralashib ketishining oldini olish va muayyan hadisni rivoyat qilgan roviy va ulomalarning vafotlari tufayli ularning yo'q bo'lib ketish xavfidan edi. Shu boisdan ham Umar ibn Abdulaziz hadislarni yozma qayd etishni buyurganda Madina ahliga "Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning hadislarini eshitgan zahotingiz yozib olingizlar, chunki uni bilgan ulamolarning dunyodan o'tib ketishlaridan xavotirdaman", deb yozgan edi. Umar ibn Abdulaziz bu muhim vazifani topshirgan muhaddislarning boshliqlaridan Abu Bakr ibn Muhammad ibn Amr ibn Hazm, Muhammad ibn Muslim ibn Shihob az-Zuhriylar bor edi. Hijriy ikkinchi (milodiy sakkizinchi) asrning o'rtalaridan e'tiboran hadislarni tasnif etish ham boshlanadi. Eng avvalo ularni boblarga ajratib tasnif etgan olimlardan Ar-Rabiy ibn Subayh as-Sa'diy (vafoti 777 yil), basralik Sa'iyd ibn Abu Aruba (vafoti 773 yil), yamanlik Xolid ibn Jumayl, Muammar ibn Roshid al-Azadiy (vafoti 770 yil), makkalik Abdumalik ibn Abdulaziz ibn Jurayj (vafoti 768 yil), Sufyon ibn Uyayna (vafoti 812 yil), kufalik Sufyon ibn Sa'iyd as-Savriy (vafoti 778 yil), basralik Hammod ibn Salma (vafoti 783 yil), Shomdan Al-Valiyd ibn Muslim (vafoti 810 yil), rayylik Jurayr ibn Abdulhamiyd (vafoti 803 yil), Xurosondan Abdulloh ibn al-Muborak (vafoti 797 yil), Vositdan Xushaym ibn Bashiyr (vafoti 799 yil), kufalik Zakariyo ibn Abu Zoida (vafoti 767 yil), Muhammad ibn Fuzayl ibn G'azvon (vafoti 810 yil), Vakiy' ibn Jarroh (vafoti 813 yil), yamanlik Abdurrazoq ibn Hammom (vafoti 827 yil)larni ko'rsatish mumkin. Shu davrda yaratilgan asarlarni tahlil etib aytish mumkinki, ularning aksariyati muayyan bir mavzuga, masalan, tafsir, axloq-odob, g'azot, shar'iy ahkomlar kabi masalalarga bag'ishlangan edi. Mazkur asarlar Payg'ambar alayhissalomning hadislari, sahoba va tobe'iynlarning so'zlarini o'zida mujassam etgan edi. Ayni vaqtda ushbu asarlar hadislarning to'plami sifatida bo'lib, ularning ishonchli (sahih)ligi masalasiga unchalik e'tibor berilmagandi. Hijriy uchinchi (milodiy to'qqizinchi) asrdan boshlab esa, hadislarni jamlovchi (jomi’), musnad va mu'jam shaklidagi yirik asarlar paydo bo'la boshladiki, tarkibiy jihatdan ularni uch asosiy qismga bo'lish mumkin. 1. Boblarga ajratilgan yirik asarlar (Al-Javomi’ al-mubavabba). Bu asarlar turli-tuman mavzularni o'zida qamragan bo'lib, ularga boblarga ajratilgan holda tartib berilgan. Mana shu asarlardan Imom Buxoriyning "Al-Jomi’ as-sahih", Imom Muslim ibn al-Hajjojning "Al-Jomi' as-sahih", Termiziyning "Al-Jomi’ al-Kabir", imom Abu Dovudning "As-Sunan", imom Nasaiyning "As-Sunan", imom Ibn Mojaning "As-Sunan", imom Ad-Dorimiyning "As-Sunan" kabi asarlarini ko'rsatish mumkin. Bu uslubdagi asarlarda ma'lum bir sahobaning rivoyatlari bir joyda zikr qilinib, undan keyin ikkinchi sahoba davom ettiradi. Bu asarlarda keltirilgan hadislarga mavzularga rioya qilinmaydi. Masalan, imom Ahmad ibn Hanbal o'zining "Al-Musnad" nomli yirik asarida avval to'rt to'g'ri xalifalarning (chahoryorlar) rivoyatlarini keltirib, keyin birin-ketin boshqa sahobalarning rivoyatlarini keltiradi. Hammasi bo'lib uning asarida to'qqiz yuz to'rtta sahoba zikr qilinadi. Muallif o'z asarini boblarga ham bo'lganligini aytish mumkin. 3. Mu'jamlar (Al-mao'jim). Bu xildagi to'plamlarda musannif asariga o'z shuyux (ustoz)larining hadislarini kiritib, ularning ismlarini mu'jam (alifbo) tartibida keltiradi. 1. Uzluksiz hadislar (al-hadis al-mutavotir). Bu xildagi hadislarning roviylari juda ko'p bo'lib, ular bir-birlariga bog'lanmagan va yolg'on (kizb) gapirishlari amalda mumkin bo'lmagan roviylardir. Bu xildagi hadislar ayniqsa jamiyat a'zolarining amaliy hayotiga, masalan, namoz, ro'za, zakot, haj farzlariga doir hadislarda ko'p uchraydi. Shuningdek, uzluksiz hadislar ikki xilda bayon etilishi mumkin: lafziy uzluksizlik - bunda hadisdagi so'zlar (lafzlar) deyarli o'zgartirilmay bir xilda bo'ladi. Mazmuniy (ma'noviy) uzluksizlikda esa rivoyat qilinadigan voqealar qisman o'zgartirilishi (ya'ni, juz'iy farqli bo'lishi) ham mumkin. 1. G'arib hadislar. Muhaddislar fikricha, bir roviy tomonidan rivoyat qilingan hadislar g'arib hadislar, deb ataladi. 2. Aziz hadislar, deb ikki roviy rivoyat qilgan hadislarga aytiladi. 3. Mashhur hadislar, deb ikkitadan ortiq roviy rivoyat qilgan hadislarga aytiladi. Biroq bu hadislar uzluksiz hadislar darajasiga yetishmaydi va ular sahih (ishonchli, to'g'ri), hasan (yaxshi, ma'qul) va zaif hadislar bo'lishlari mumkin. Oliy isnod (al-isnod al-oliy) va pastlovchi isnod (al-isnod an-nozil). Rasulullohga nisbatan bo'lgan roviylarning ko'pligi yoki ozligi hamda o'tgan vaqtiga qarab isnodning oliyligi yoki quyilashuvi belgilanadi. Imom al-Buxoriy keltirgan hadislarning isnodi, ko'pincha u bilan Payg'ambar o'rtasida uch roviydan tashkil topadi. Boshqa hollarda esa mazkur hadisning rivoyat qilganda uning isnodi to'rt yoki besh roviydan bo'lishligiga ham erishadi. Binobarin hadisshunoslikda uch isnodliklar isnod oliy, to'rt va besh isnodliklar esa isnod nozil (quyilovchi isnod), deb qabul qilingan. Oliy isnod mansub hadislarning sahih (ishonchli) bo'lishlari asosiy shartlardan hisoblanadi. 1. Al-Marfu' as-sariyh (ochiq-oydin marfu'). Bu xildagi hadislarda Payg'ambarga mansublik bevosita ta'kidlanadi. Masalan, "Payg'ambar degan" (qola), "Payg'ambarni ko'rdim" (raaytu) yoki "Payg'ambar bizga buyurgandi" (amarano) kabi iboralar mavjud bo'ladi. 2. Al-Marfu' al-hukmiy (hukm etilgan, buyurilgan). Bu tarzdagi hadislarda to'g'ridan-to'g'ri Payg'ambarga ishorat qilinmay, pinhoniy (dimniy) keltiriladi. Sahoba yoki tobe'iynlardan birontasi Payg'ambarga mansub etmay, shar'iy hukmlardan biror masalani gapiradi, biroq bu fikr uni o'zidan chiqmagan bo'lib, odatda Payg'ambardan olgan bo'ladi. Al-Hadis al-mavquf, deb sahobalarning so'zlari yoki harakatlari mansub etilgan hadislarga aytiladi. Chunonchi, sahobalar Payg'ambar alayhissalomning suhbatida bo'lib, uning rushdu-hidoyatidan va odobidan bahramand bo'lganlar. Ulamolarning ham sahobalarning so'zlari va ishlariga ehtiyojlari katta bo'lgan. Mana shu sabablarga ko'ra, sahobalarning so'zlari (qavllari) va ishlari (af'ol) ham hadis kitoblariga kiritilgan. Al-Hadis al-maqtu', deb tobe'iynlarning so'zlari va ishlari keltirilgan hadislarga aytiladi. Tobe'iynlarning so'zlari va qilgan ishlari ham ulamolarning diqqat markazida bo'lgan, chunonchi, ular sahobalar bilan muloqotda bo'lib, shari'at ahkomlarini ulardan olganlar. Payg'ambar alayhissalom ham yaxshi insonlar, deb bashorat berganlarida ularni ko'zda tutganlar. 1. Sanadni uzluksiz bog'lanishi (ittisol as-sanad) - bu shundayki, hadisni rivoyat qiluvchi roviylarning silsilasi boshidan oxirigacha hech bir uzluksiz bo'lishi shart. 2. Keltiriladigan hadis roviylarining hammasi o'z dinida adolatli, sobitqadam kishilar bo'lmog'i kerak. 3. Rivoyat qiluvchi komil musulmon bo'lishi shart, chunki ular dinda mustahkam insonlardir. 4. Rivoyat qiluvchi aql-idrokli kishi bo'lmog'i zarur. 5. Roviy balog'atga yetgan inson bo'lishi kerak. 6. Roviy fisqu-fasoddan xoli, sog'lom fikrlovchi inson bo'lishi kerak. 7. Uzuq-yuluqni rivoyat qilishdan xoli kishi bo'lishi zarur. Лу\атда касалнинг зиди былиб, жисмларда ща=и=ий, щадис ва бош=а ыринларда мажозий маънода ишлатилади. Истилощда зещни ыткир, одил кишилар на=л =илиб, санади бошидан то охиригача бир-бирига ёпишиб келса, ызидан ишончли ривоятга зидлик ва иллат топилмаган щадис сащищ щадис, дейилади. 1– «Иттисолус санад»- санаднинг бир-бирига муттасил ёпишиб келиши. 2– «Адалатур рувот»- ровийнинг адолатли былиши 5–«Адамуш шузуз»- щадис шоз щадис былмаслиги Щадис уламоларининг ижмоларига биноан унга амал =илиш вожиб. Бунга усул ва фи=щ уламолари хам =ышилганлар. У шариат щужжатларидан биридир. Мусулмон киши унга амал =илмаслиги дуруст эмас. Cащищ щадисларни ыз ичига олган китобларнинг энг биринчиси - Имом Бухоийнинг «Сащищ»лари ва иккинчи ыринда - Имом Муслимнинг «Сащищ» тыпламларидир. Бу икки китоб +уръондан кейинги энг ты\ри китоб саналади. Улардан кейин Имом Абу Довуд, Имом Термизий, Имом Насаий ва Имом Ибн Можжаларнинг «Сунан» китоблари туради. Ушбу китоблар «Сащищи ситта», яъни «олти сащищ китоб» номи Билан машщурдир. Яна Молик Ибн Анаснинг «Ал-Муватто», Имом Ащмад Ибн Щанбалнинг «Муснад», Имом Доримийнинг «Сунан», Имом Щокимнинг «Мустадрок ала сащищайн», Имом Шофеъийнинг «Ум», Ибн Хузаймнинг «Сащищ», Ибн Щиббоннинг «Сащищ»лари шулар жумласидандир. Шайхон муттасил иснод билан ривоят =илган щадислари сащищ щукмида былади. Агар исноднинг бошидан битта ёки ундан кып ровий тушиб =олмаган былса ва قال, فعل, أمر, روى ذكر фалончи каби жазм холатидаги феъллар былмаса щадис сащищ деб щукм =илинади. Унда يروي, يذكر, يحكى, يقال, روى, ذكر, حكى عن فلان кабилар былмаслиги керак. Агар былса у сащищга щукм =илинмайди ва сащищ деб =абул =илинган китобларнинг щеч бирига киритилмайди. 1.Имом Бухорий ва Муслим иттифо= билан ривоят =илган щадислари 2.Имом Бухорийнинг ыз шартига биноан ыз китобида келтирган щадиси 3.Имом Муслимнинг ыз шартига биноан ыз китобида келтиган щадиси 1.Унинг шартига киритилган нарса ва ифоданинг ишораси Билан бир исноднинг бош=асига мухтож былмаслиги ва эътиборсизлик Билан =ис=а муалла= =илиб =ыйилган, ёки щадисни шайхидан эшитмай тузган, ёки, мунозарада эшитиб тузган. Мисол: Усмон бин ал-Щаййам айтади, Авм ва Мущаммад бин Сабр Абу Щурайрадан ривоят =иладилар: «Расулуллощ рызадор эдилар» Бу щадис «+уръон фазилатлари» ва Иблис ха=идаги бобда келтирилган.Бу услуб бир неча щдисни шайхидан эшитмай туриб ривоят =илинганда ишлатилади. Щадис эса фалончи деди деб бошланади. Иброщим бин Мусо бизга Щишом бин Юсуф айтди ва эслатди деди: Менга буни Иброщимдан эшитиб айтишган эди. Лекиин бу услубда келтирилганларнинг хаммаси щам муттасил эмас. Бу эхтимол деб щисобланади. Чунки у бу щадисни шайхларидан эшитган. Иро=ий Али бин Салощ эътироз билдириб шундай дейди: Афон ва Каънабий щадисларни ыз шайхларидан эшитиб тузганлар уларнинг ровийлари на узо= тушунтирилган ва на эшитиб тушунтирилган. Иснод келтирилган ва=тда эса =ийин жойига Касоний =ышиб =ыйилган. Бу та=симга ана шу шартлар Билан киритилмайди. Буни шарт демайдиганлар хам бор. Чунки бундай щадисларнинг ызи сащищ, лекин сащищлар сафига киритилмайди. Бундай маълумотни бизга Ибн Касир берган. 2.Шайхоннинг шартига киритилмаган, лекин бош=алар шартларига киритилган. Тащорат бобидаги щадис каби. Оиша (р.а) дедилар: «Набий (с.а.в.) хар ащёнда Аллощни зикр =илар эдилар.» Бу щадисни Муслим ыз «Сащищи»да келтирган. 3. Щасан Сащищга хужжат =илиб =уйидаги щадисни келтириш мамкин. Бащз бин Хаким отасидан отаси эса бобосидан «Аллощ щаё =илишга энг ха=ли зотдир» 4. Исноднинг ровийлари сабабидан эмас, балки иснод келтирилишида тушиб =олиш былиши сабабидан заиф былган щадис. Исмоийл айтади Бухорийнинг бундай =илишига сабаб у ишончли шайхдан эшитган щамда шу шайх ызининг манна шу щадиси билан маълум ва машщур былган кишидир. Закот бобидан: Товус айтади: «Муоз бин Жабал Яман ащлига деди.» Бу щадиснинг исноди товусга боради ва у сащищ, лекин Товус бу щадисни Муоздан эшитмаган. Шунинг учун хам уни баъзи уламолар сащищ эмас муалла= деганлар. +уйидаги щадис эса тавщид бобидан: Уни Мажишун Абдуллощ бин Фазлдан у Абу Саламадан у Абу Щурайрадан у эса Набий (с.а.в.) дан: «Пай\амбарлар фазилатлари устида бащслашманглар.» Абу Масъуд ад-Димаш=ий айтишича бу щадис сащищ эмас. Сабаби Абдуллощ бин ал-Фадл щадисни Аъриждан у эса Абу щурайрадан ривоят =илинган бош=а бир щадисда Абу Салама келтирилмаган. Бу щадис бош=а жрйларда щам келтирилганлиги учун =увватлидир ва у мардуд эмас. Бу щадисда щеч =андай =оида щам бузилмаган. Шайхон щам Абдуллощ бин ал- Фадлга щеч =андай монеълик =илишмаган. Мана шу щадисни ат-Тиёлисий ыз муснадида Абу Саламадан келтирган. Ибн Салощ: Мажщул нисбатда келтирилган иснод заифга ишора =илади. Унинг шартида намоз бобидаги каби щолат былмаслиги керак. Абдуллощ бин ас-Саибдан риаоят =илинади (мажщул). «Набий(с.а.в.) Бомдод намозида «ал-Маъмун» сурасини ы=идилар. Мусо ва Хорун зикр =илинганда бир йыталиб олдилар ва рукуга кетдилар» Ушбу щадис сащищдир. Муслимдан келтирилган. Яна шу каби щадисларни Тало= китобида щам кыриш мумкин. У Али бин Аби Толибдан, Ибн ал-Масйибдан ва 13 та и=тидорли одамдан зикр =илинади. Усмон бин Аффондан зикр =илишади: «Сотган былсанг егин, сотиб олган былсанг йи\гин.» Ушбу щадисни Дори +утний Убайдуллощ бин ал-Му\ийрадан келтиради. У Усмоннинг ммавлоси эди. УСаъд бин Мусаййабнинг издошидир. У ишончли кишидир. Ащмад бин Ханбал бу щадисни ыз йыли билан келтиради. Фа=ат унинг иснодида Ибн ал-Щайаъ йы= ва уни Ибн Аби Шайба ривоят =илган. Бу Щадис щасан щадисдир. Васият китобидан: «Набий (с.а.в.) васият =илишларидан аввал =арзларини уздилар» Ушбу щадисни Хорис Алидан келтирган йыл билан Термизий келтиради. Намоз китобидан: Абу Щурайрадан зикр =илишади: «Имом жойига ыз хохиши билан бормайди.».А=аба бу щадис сащищ эмас, балки бу одат заифда кырсатилган. Бунга амал =илинмайди. Бу щадисни Абу Довуд Лайсу бин Аби Салимдан у Хажжож бин Убайддан у Иброхим бин Исмоилдан у Абу Щурайрадан ривоят =илган йыл Билан келтирган. Бу иснодда Лайсу заифдир. Иброщим эса маъруф эмас. Бу щадисга ихтилоф =илишган. Ибн Аббосдан марфуъ щадис: «Сизлардан бирортангиз щадя олса, йи\илинглар ва былишиб олинглар.». Бу щадис кып йыллар билан ривоят =илинган. Масалан Ойша (р.а.)дан щам ривоят =илинган. Бухорийнинг сащищида эса Аббосдан зикр =илинади ва бунга щасан бин Али шощидлик беради. Ибн Салощ: Бухорий айтади: «Мен китобимда сащищдан бош=асини келтирмадим». Ал-Хофиз Абу Наср ал-Сажазий: Фа=ищлар ва бош=алар тыпландилар. Бир киши тало=дан ихтилоф =илди. Бухорийнинг китобида бу сащащищ эди. Расулуллощ (с.а.в): «Унга шак йы=, +асам ичмангиз.» Бу щадис Бухорий китобининг хотимасида ва муснад бобининг матнларида таржимасиз ва нахвсиз келтирилган эди. 1. Сащищнинг энг биринчи таба=аси бу – Аввал ибн Хизома, кейин ибн Щуббон, кейин ал-Хоким. Бунга мувофи= келмаган холда Муслимнинг баъзи щадислари: Ибн Щазима, Ибн Щуббон, ал-Хаким. 2. Шайхон Сащищ щадисни \ариб деб чи=аришга иттифо= =илишлари, Муслим ёки бош=алар машщур дейишлари, таржимадан исноднинг сащищ былиб кыриниши щадиснинг обрысини туширмайди. Шу ердан Бухорий китобининг Муслим китобидан устунлигини кыриш мумкин. 3. Мазкур та=симланишдан олинадиган фойда бир-биридан устун былишда ва хилоф =илишда кыринади. 4. Бухорий ва Муслим щадислари шартларини ани=лашда Ибн Тохир айтади: Муслим ва Бухорий шартлари шундан иборатки улар тыпланган щадисларни исноддаги машщур сащобаларнинг ишончлилигига =араб тузиб чи==анлар. Иро=ий айтади: Нисоий Шайхоннинг ёки уларнинг бирининг щадисларини заиф деган. Унинг фикрича Шайхон ишончлилик даражасини ызи тузиб чи==ан. Нисоийнинг бу сызлари бухорий ва Муслим щадисларига заррача путур етказмайди. Шайхул Исломнинг айтишича, Нисоийнинг гаплари ыз ижтиходи ёки замонавий на=лга асосланган. Агар шундай деб хисоблайдиган былсак, бунга жавоб йы=. Унинг шапларига Шайхоннинг хизматларини санаб чи==ан Ибн Тохир гаплари Билан жавоб бериш мумкин. Бу эса уларнинг даржасини оширади. Ал-Хоким Улумул Щадисда айтади: Сащищ щадис шундай- уни машщур сащобалар набий (с.а.в.)дан ривоят =иладилар. Улардан эса ривоятлари билан машщур былган тобеиълар ривоят =иладилар. Уларнинг щам игончлилигига ривоят былиши шарт. Кириш =исмида эса шундай дейди: «Сащищнинг биринчи даражаси Бухорий ва Муслим танловларидир.» Бу щадисни Наби(с.а.в.)дан тобиъийлар ривоятларида ишончли деб келтирилган сащобийлар, улардан кейин эса сащобийларни ривоят =илиб машщур былган тобиъийла, кейин эса табаъ тобиъийлар. Шундай =илиб 4 та таба=а адолати ва хофизаси Билан машщур былган Имом ал-Бухорий ва Муслимга етиб келган.Бу щадисларни хозарги кунимизда =абул =иламиз. Иймонга шащодат келтиргандек уларга ишонамиз. Щадисшуносликда сащищнинг шарти Шайхоннинг шартларига асосланган. Ал-Хозимийнинг айтишича сащищ шартларига Шайхоннинг ызлари амал =илмаганлар. Сабаби баъзи бир щадислар Щайщоннинг бирида бир сащобадан ривоят =илинган былса, иккинчисида бош=а бир сащобадан ривоят =илинган. Ан-Нисоийнинг айтишича эса щадисни сащобий ёки тобиъий ривоят =илиши мумкин. Ёки бир неча сащобийлардан ва бир неча тобиъийлардан ривоят =илиниши мумкин. Абу Абдуллощ ал-Маво= айтади: Улар бу масала щусусида сыз юриганликлари ты\рисида хеч =андай ривоят йы=. Агар улар айтганларида эди уларнинг шогирдлари албатта бу ты\рисида айтган былар эдилар.Чунки уларнинг хар бир =илган ишлари китобларда бор, китоблар эса бизларда. Боз устига бундай щадислар кып эмас. Шайхул исломнинг айтишича, унинг сызлари кучли далил была олади ва =абул =илинади. Шархул Бухорийнинг му=аддимасида Ал-Хоким зикр =илган щадисларида баъзи бир сащобалар шаънига жарх бор. Лекин бундай щадиснинг асли китобда йы=. Щозимий бундан келиб чи=иб шундай дейди: Бухорий ыз шартида исноддаги кучли си=Ани шарт =илиб олган. Баъзида машщур таба=алардан ривоят =илган. Машщурлардан ривоят =илганда щам тенгсиз си=Ани шарт =илиб олган. Иро=ий айтади: Ибн Салощ бу каломни олган ва мустадрокда айтган щамда Шайщоннинг шартларига киритган. Ибн Да=иа ал-Аъййид ал-Хаким Бухорий шартидаги щадисга ты\ирлаш киритганини на=л =илади. Ал-Хоким Мустадрокда: «мен щадисларни ишончли ровийдан чи=аришда Аллощдан ёрдам сырайман. Шайхонга ёки уларнинг щадисларига эхтиёжим бор. Яъни ызига эмас ривоятларига». Ыхшашликнинг чи=иши сащищда ривоят =илмаган кишиларнинг сащищда ривоят =илган кишиларнинг санаддаги ёеи адл ёки забтдаги ыхшашлиги. Ёки икки шайхнинг хузурида сащищда ривояти келган кишидан кыра авзал былиши. Икки Шайх хузурида ыхшашликни билишлик бир ровийнинг тушум келишигида келиши Билан былади. Масалан Фалончи Фалончига ыхшайди ёки унданда кучлиро=дир. Баъзан Ушбу ыхшашлик таъдилий мартабаларга далолат =илувчи лафзлар Билан билинади. Икки Шайх бу ха=ида шундай щужжат келтиради. «Ишончли, собит, ыта ростгый, у ха=да гап йы=» Шундан бош=а таъриф лафзлари Билан ыхшашликни ирода =иладилар Ровийларнинг мартабалари жарх ва таъдил лафзлари Билан Ани= билинади Мусанниф деди: Бу ерда кыз юмиб ытиб кетиб былмайдиган иш былиб унга ишоралр бор. Бу нарса шуки сащищ китобида ровийнинг адолати ёки муттасиллигининг ызи билангина кифояланмайдилар. Балки у ровийнинг Ким Билан ривоят =илганлигига ва ундан Ким кыпинча ривоят =илганлигига ёки ундан Ким кам ривоят =илишига =аралади. Бу ишлар Ушбу ривоятларнинг сызларининг ва амалларининг фасощатли былишида нмоён былади. Шайхул ислом деди: Бизнинг шайхимиз Али Ибн Да=и= ал-Ийд ва Аз-Защабийга тескари былган нарса муораза былган чунки Ал-Хаким у лафзни ха=и=атдан ёки мажоздан умумийро= равишда иснод ва матнда ишлатган. Чунки у гощида айтар эди: Икки шайщнинг шартига биноан гощида Бухорийнинг шартига асоан. Баъзида эса Муслимнинг шартига асосан, баъзида эса исноди сащищ, лекин уллардан бирортаси щам улу\ былмаган. 1) yangi, yangi narsa, yangi ro’y bergan voqea; 3) Muhammad payg’ambar yoki uning sahobalari haqida hikoya qiluvchi xabar yoki rivoyat. Islom dini ta’limoti bo’yicha eng asosiy manba Qur’ondir. Hadislar ana shu muqaddas asardan keyingi o’rinda turuvchi mo’tabar manbadir. Hadislar Muhammad payg’ambar hayoti va faoliyati, shuningdek, uning turli sharoitlarda diniy, falsafiy, axloqiy-ta’limiy mavzularda aytgan xilma-xil fikrlari, ko’rsatmalari yoki munosabatlarini aks ettiradi. 2. Uning o’zi qilib ko’rsatgan ishlar. 3. Payg’ambarimiz tomonidan ko’rilgan yoki kuzatilgan ishning taqiqlanmagani. Ana shu uch holatning har biri sunnat deyiladi. «Sunnat» ham arabcha so’z bo’lib, uning lug’aviy ma’nosi «yo’l, ravish, odat» demakdir. Istilohiy ma’noda esa Muhammad payg’ambardan qolgan urf-odatlarga aytiladi. Ularni bajarish vojibdir. Ularda islom diniga oid tushunchalar va ularning talqini, xususan, farz, vojib, sunnat, halol, harom, makruh kabi tushunchalarning ma’no qamrovi, izohi o’z aksini topgan. Hadislarning asosiy katta qismi axloq-odob masalalariga, inson manaviyati bilan bog’liq muammolarga qaratilgan. Shuning uchun ham hadislarga eng qadimgi davrlardan-Muhammad payg’ambar zamonidanoq alohida ahamiyat berishgan. Hadislar imkoni boricha xatosiz, asl holida boshqalarga yetkazilishi lozim bo’lgan. Payg’ambar nomiga bog’lab turib yolg’on hadis tarqatish qattiq qoralarngan. Ushbu talab natijasida hadislar ko’p vaqtlar o’z holicha saqlanib qolgan, ammo jamiyat bir joyda qotib turmaydi. Ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyot oqibatida sinflar, ijtimoiy guruhlar orasida munosabatlar, qarashlar ham o’zgarib boradi, ziddiyat, ixtilof va kelishmovchiliklar yuz beradi. Shunday hodisa islom dinida ham ko’zga tashlanadi. Islom dinidagi ichki g’oyaviy kurashlar va o’zaro murosasizlik natijasida payg’ambar hadislarini buzish, ularni soxtalashtirish ham ko’zga tashlana boshlaydi. Bunday noma’qul harakatlarga qarshi kurashish zaruriyati yuzaga keladi. Natijada hadislarni faqat eshitish bilan emas, balki yozib olish, uning haqiqiy dastlabki shaklini tiklash bilan ham shug’ullanishga to’g’ri keladi. Shunga ko’ra hadislarni to’plab, bir kitob holiga keltirish harakati VIII asrlardan boshlab keng avj oldi. Muhaddislar hadislarning haqiqiyligini ayrim belgilar orqali aniqlashgan. Bular: hadislar Qur’on oyatlariga zid kelmasligi lozim; ular payg’ambar sunnatlariga muvofiq bo’lmog’i shart; ularda tarixiy voqelik buzilmasligi kerar. Hadislarning g’ayri axloqiy bo’lishi mumkin emas. Hadislarni to’plab, ularning haqiqiylarini aniqlash bilan shug’ullangan olimlar muhaddis deyiladi. Imom Buxoriy, Muslim ibn Hajjoj, Imom Termiziy, Abu Dovud, Sulaymon Sijistoniy (817-888), Ibn Mojja (834-886), Dorimiy, Bayhaqiy, Tabaroniy, Ibn Hibbon, Xatib, Hokim, Abu A’lo, Daylamiy, Doriqutniy, Jamoliddin Suyutiy kabi muhaddislarning nomi mashhur. Lekin muhaddislar orasida olti kishining dovrug’i olamni tutgan. Ulardan beshtasi o’rta osiyolik: Abu Abdulloh Muhammad ibn Ismoil al-Buxoriy (hijriy 194-256, milodiy 810-870), Abu Iso Muhammad ibn Iso at-Termiziy (824-892), Abu Muhammad Abdulloh Muhammad ibn Yazid ibn Mojja (824-888) shular jumlasidandir. Shubhasiz, ular orasida yurtdoshlarimiz Imom Buxoriy hamda at-Termiziylarning bo’lishi ko’ngillarda iftixor tuyg’ularini uyg’otadi. Buxoriyning to’liq ismi-Abu Abdulloh Muhammad Ismoil ibn Ibrohim ibn al-Mug’ira ibn Bardazbah al-Juafiy al_Buxoriydir. U Buxoroda Ismoil isimli katta olim oilasida 810 yilda tug’ilgan, yoshligidanoq o’zining o’tkir zehni va kuchli iqtidorini namoish qilgan. Buxoriy go’dakligidayoq otasi dunyodan o’tdi va onasini qo’lida qoldi. Maktabda dastlabki savodini chiqargancha arab tili va hadis kitoblarni o’qishga ularni yod olishga rag’bat bildiradi. O’n sakkiz yoshga kirganda u bir qator yirik ilmiy asarlar muallifi edi. «Hoshid ibn Ismoilismli bir hamdars olimning guvohlik berishicha, Imom Buxoriy bir necha sheriklari bilan Barsa shahrining yirik ulamolaridan biriga borib saboq olar ekan. Hammalari eshitgan hadis va rivoyatlarni ustozning og’zidan chiqishi bilanoq batartib yozib olishga shoshilar ekanlar. Imom Buxoriy esa qog’oz-qalamsiz dars tinglab yuraverar ekan. Bir kuni talabalar: «O’n olti kun olgan darisimizni Buxoriydan bir so’rab ko’raylik-chi, esida bormikan?» deyishib, imtihon qilishibdi. Hammalari daftarlariga qarab turishibdi. Buxoriy o’n olti kun ilgari o’tilgan darsni birorta kalmia qoldirmay, batartib yoddan o’qib bergandan keyin, uning xotira va qobilyatiga lol qolib, ayni chog’da, o’zlari yozib olgan darslaridagi kamchiliklarini ham tuzatib olishibdi». Hadislarning mavzu qamrovi nihoyatda keng. Ular Muhammad payg’ambarning hayoti va faoliyati bilan bog’liq hadislar talqini, o’zaro insoniy munosabatlar, do’stlik, ahillik, saxovat, ota-onalarga va qarindosh urug’larga munosabat, halollik, poklik, adolat, insof, diyonat, hasad, xiyonat, rostgo’ylik yolg’onchilik va boshqa insoniy fazilatlar va nuqsonlar ustida bahs yuritiladi. Muhimi, ulardayuksak insoniy fazilatlar ulug’lanadi, kishilarda shunday xislatlarning bo’lishi ma’qullanadi va targ’ib qilinadi, aksincha, yomon fe’l-atvor va xususiyatlarning kishilik jamiyati uchun kulfat va azoblar keltirishi qayta-qayta ta’kidlanadi. «Yoshlikda olingan bilim toshga o’yilgan naqsh kabidir». Hadislarda ota-onaning nazaridan qolish gunohlarning eng og’iri sifatida baholanadi: «Gunohning kattasi-Tangriga shirk keltirmoqlik, nohaqq qon to’kmoqlik, ota-onaga oq bo’lmoqlik va yolg’on guvoh bermoqlik». Boshqa bir hadisda esa ota-ona nazaridan qolgan farzand tangri nazaridan ham qolishi qayd etiladi va ularning jannatga kirmasligiga sabab bo’lishi uqtiriladi. Quyidagi hadis ham shu ruhda: «Ota-ona qarg’aganini Tangri qarg’aydi. Tangridan boshqaga atab jonlik so’yuvchilarni Tangri la’natlaydi». Hadislar onalarni alohidasharaflaydi. Ularning qadrini baland ko’rsatish, izzatini ulug’lash, asrab-avaylashga alohida urg’u beriladi. Hadislarda kishilarning bir-birlariga bo’lgan samimiyati, intilishi, do’stligi haqida ham ko’pgina ibratli o’gitlar borligi ko’zga tashlanadi. Hadislar hayot hodisalari haqidagi o’gitnomalardir. «Din-nasihatdan iborat» degan hadis bejiz emas. Birgina qo’shnichilik munosabatlarini ko’zdan kechiraylik. «Jabroil alayhissalom menga doimiy ravishda qo’shniga yaxshilik qilishni tavsiya etar edi, hatto qo’shniga meros ham qoldirish kerakmi, deb o’ylab qolar edim. Xizmatkorlarga ham shunday yaxshi muomalada bo’lishni aytar ediki, hatto muayyan bir vaqt belgilasa kerak va o’sha muddat yetishi bilan qullar o’z-o’zidan ozod bo’lib ketsa kerak, deb o’ylab qolar edim». Hadislarda hatto iymonning baquvvatligi va Ollohga sadoqati ham qo’shniga qilinadigan muomalaga bog’lab talqin qilinadi. Ko’rinib turibdiki, bularning hammasi inson ma’naviyati bilan, uning boyligi bilan bog’liq. Har qanday g’azalardan xoli bo’lgan, har bir insonga pok nazar bilan qaray olish darajasiga ko’tarilgan inson ma’naviy jihatdan boy hisoblanadi. «Qachonki xayolingizdan biror shubhali fikr o’tsa, uni tark eting!» «Iymon jihatdan mo’minlarning komilrog’I-xulqi yaxshi bo’lgani va xotinlarga yaxshi muomala qiladiganidir». «Islom, ya’ni musulmonchilik oshkora narsadir, iymon esa dildadir». «Iymon bilan amal bir-biriga juda yaqindir. Ular bir-birisiz durust emas». Hadislarda ijtimoiy jihatdan himoyaga muhtoj bo’lgan kishilarga alohida e’tibor berilgan: «Qalbning muloyim, hojating ravo bo’lishini xohlaysanmi? Xohlasang, yetimlarga mehribon bo’l, ularning boshini sila, o’z twomingdan ularga yedir. Shunda diling yumshab, hojating ravo bo’lur». «Tangri nazdida uylarning yaxshirog’i-yetimlar izzat qilinadigan uydir». «Men yetimning kafilligini olgan odam bilan jannatda birga bo’lurman». «Ziyoratingizga kelgan odamning hurmatini joyiga qo’yinglar». «Tangri qiyomat kuni aytadi: «Ey inson farzandi! Betob bo’ldim, meni kelib ko’rmading». U odam aytadi: «Ey rabbim, Sen butun olamning Parvardigori bo’la turib men seni qanday ko’rishim mumkin edi?». Tangri aytadiki: «Falonchi odamni betobligida borib ko’rmadin-ku, agar borganingda uning oldida meni topgan bo’lar eding». «Ey inson farzandi! O’zing ovqatlangding, ammo meni yo’qlamading». Odam aytadi: «Ey rabbim, sen butun olamning podshohi bo’lsangku, men seni qanday ovqatlantirishim mumkin?» Mana xayr-ehson, saxovat va karam haqidagi hadis namunalari: «Bir-birlaringizga xayr-ehsonli, mehr-oqibatli bo’lib, qo’l berib so’rashib yuringlar, shunda dillaringizdagi g’am-u g’ashlik ketadi». «Bir-birlaringizga ehson qilinglar, chunki ehson muhabbatni oshiradi va dildagi g’ashliklarni yo’qotadi». «Kimki o’zining yoki birovlarning yetim bolalarini to voyaga yetib, mustaqil hayot kechiradigan bo’lgunlaricha tarbiya qilsa, unga jannat muqarrardir». Sen o’tru ko’ni yo’lqa kirding, to’nga Sen so’ng to’g’ri yo’lga kirding, ey bahodir.) (Endi men ko’ngilni uning yo’liga bog’ladim, Qavliga ishonib, sevib, so’zlariga amal qildim.) deb yozganida, hech shubhasiz payg’ambar hadislarini ham nazarda tutgan. Atang pandini sen qatig’ tut, qatig’, Yanut berga tapg’ing tuman ming asig’. (Otangning pandini sen qattiq tut, qattiq, Seni baxtga elitadi, kuning kundan-kunga totli bo’ladi. Xizmatlaring evaziga ming hissa foyda olasan.) «Yashirin ravishda kishilar gapiga quloq solib, uni (yomon niyatda) boshqalarga naql qiluvchi odam jannatga kirmaydi». Hurmatli domla, suhbat avvalida ma’naviyat va ma’rifat haqida qisqacha to‘xtalsak. — Bismillahir rohmanir rohiym. Alhamdu lillah, vas-solatu vas-salamu ‘ala rosulillah. Ammo ba’d: Assalomu alaykum va roxmatulloxi va barokatuh. "Ma’naviyat" arabcha so‘z bo‘lib, «xilofi moddiyot»ni, ya’ni, insonning moddiy holatidan tashqari, unda ruhiy holat ham borligini bildiradi. "Ma’rifat" so‘zi ham arabcha bo‘lib, «Idrokush-shay'i ‘ala ma huva alaythi» (har bir narsani o‘z o‘rniga qo‘yish»), ya’ni, o‘sha ruhiy holatga to‘g‘ri va sof ozuqa berishni anglatadi. Inson ikki narsadan — modda va ruhdan tashkil topgan. Inson jismi tuproq moddasidan yaratilgani bois, uning ozuqasi ham moddiy narsalardir. Ya’ni, qorni ochsa, taom yeydi, chanqasa, chanqovbosdi ichimlik ichadi, kasal bo‘lsa, davolanadi, charchasa, dam oladi, moddiy ilmlarni o‘rganadi va jinsiy g‘arizasi g‘alayon qilsa, qondiradi va hokazo. Bularni inson aqli bilan topadi. Chunki Alloh taolo insonga ong, fahm-farosat, aqlu zakovat berganki, ular yordamida badaniga nima kerak ekanini biladi va shu bilimi o‘nga jismining ozuqasini topib beradi. Masalan, nimani yeyish va nimani yemaslik kerak, qanday iste’mol qilish lozim, davolanishda qaysi dardga nima davo bo‘ladi va uni qaysi uslubda kabul qilish kerak. Agar bilmasa, do‘xtir-tabiblarga yo bilag‘onlarga murojaat qiladi. Chunki inson har bir ishning o‘z mutaxassisi borligini biladi. Lekin ruhiy ozuqa yer yuzidan topilmaydigan narsadir. Ruh modda emas. Ruhiy ozuqani bilishdai oldin ruh o‘zi nima ekanini bilib olishimiz kerak. O‘tgan payg‘ambarlarga qavmlari ruh nima degan savolni qo‘yishgan. Insoniyatni ilk zamonlaridanoq eng qiziqtirgan narsalardan biri ruh masalasi edi, lekin hech qachon odamzot bu masalada biron-bir aniq bilimga ega bo‘lmagan. Xossatan Payg‘ambarimizning, sollallohu alayhi va sallam, oldilariga ham yahudiylar kelib: «Ey Muhammad, sen rostdan ham payg‘ambar bo‘lsang, bizga javob ber, ruh nima?» deb so‘rashgan. Bo‘nga javoban Isro surasining 85-: «Ey Muhammad, sizdan ruh haqida so‘raydilar. Ayting: «Ruh faqat Rabbimning ishidandir». Sizlarga esa oz ilm berilgandir» oyati nozil bo‘ladi. Yahudiylar buni eshitib; «Ha, sen to‘g‘ri gapni aytding, avvalgi payg‘ambarlar ham qavmlariga shu javobni aytishgan. Lekin baribir biz senga imon keltirmaymiz, deb chiqib ketishgan. Demak, hatto payg‘ambarlar ham bu masalani bilishga ojiz ekanlar. Endi shu ruh o‘zi qaerdan keldi, degan savolga Qur’on shunday javob beradi: «U (Alloh) insonni (ya’ni, Odamni) dastavval loydan yaratdi... So‘ngra uni (inson qilib) rostlab, ichiga O‘z (dargohidagi, ya’ni, O‘zi yaratgan) ruhidan kiritdi...» (Sajda surasi 7—9-oyatlaridan). Ma’lum bo‘ldiki, ruh Alloh tarafidandir. Uning aslini Allohdan o‘zga hech kim bilmaydi. Modomiki ruh Alloh tarafidan ekan, uning ozuqasi ham Alloh tarafidan bo‘lishi tabiiydir. Shu ozuqani U Zot payg‘ambarlari vositasida, ilohiy kitoblar orqali yuborgan. Bodomzor Biznes Markazi. Bodomzor Biznes Markazi Bodomzor metro bekati yonida joylashgan zamonaviy binolar majmuidir. Biznes Markazida Intercontinental, Oʻzbekiston Milliy Banki binolari qurilgan. Futbol bo`yicha Jahon chempionati. Futbol bo`yicha Jahon chempionati har 4 yilda bir marta o`tkaziladi Davlatlar statistikasi - Mustaqillik sanalari. O‘zbekiston Respublikasi mustaqillik sanasi 1991-yil 31-avgust Shanxay Tashkiloti. Shanxay Tashkilotiga 4 ta O`rta Osiyo davlatlari, Rossiya va Xitoy tomi´nidan 14 Iyun 2001 yil tashkil topilgan Shanxay. Shanxay("xitoycha" 上海) - Xitoy Xalq Respublikasi hududidagi shahar. Nomning kelib chiqishi. Shanxay nomi yoziladigan birinchi ieroglifningma'nosi «ustida», «tepa», «kirmoq/chiqmoq», ikkinchising ma'nisi— «dengiz»dir. Shanxay she'vasida ("zanxe")deb talaffuz qilinadi. Birinchi marotaba bu nom Sun sulolasipaytida (XI asr) tilga olingan. Shanxay so'zining ma'nosi haqida har xil fikrlar bildirilgan,lekin rasmiy Xitoy tarixsunoslari shahar «yuqori dengiz» degan ma'noni bildiradi deyishgan (海之上洋）). G'arbda Shanxayni xar hil nomlar bilan atashgan. «Sharqiy Parij», «Sharq qirolichasi», «Sharq marvaridi» va xatto «Osiyo fohishasi» deb ham atashgan. Paxtaobod. Paxtaobod Andijon viloyatidagi tumandir. Aholisi 19 ming kishi (1989 yilga ko`ra). Xozirda 2009-yil yakuniga ko'ra aholisi soni 165 mingdan ziyod kishilar istiqomat qiladi. B (harf). B (harf)- lotin alifbosidagi ikkinchi harf. Undosh harf, jarangli. C (harf). C (harf) – lotin alifbosidagi uchinchi harf. Oʻzbek tilida bu harf yoʻq. D (harf). D (harf) - lotin alifbosidagi to`rtinchi harf. Undosh harf, jarangli. E (harf). E (harf) - lotin alifbosidagi beshinchi harf. Unli harf. C Sharp dasturlash tili. C# (talaffuzi: si sharp) dasturlash tili – Microsoft korporatsiyadan obyekt mo'ljallangan dasturlash tilidir. U .NET texnologiyasi bilan reliz kelishdi, keyingi ECMA va ISO standartlarini ham olaydi. W (harf). W (harf) – lotin alifbosidagi harf. Oʻzbek tilida bu harf yoʻq. Muhojir o`zbeklar. Ko`chish sabablari turlicha ko`pincha iqtisodiy, siyosiy yoki ta`lim sabablaridan kelib chiqadi. O`g`uz BILOL Hashmi o'gli. TURONTILIMGA KEYLDI. Qate’inazar qaeysi millat bo’lsin yeryuzidagi erkinyashashuchun hammadan avval o’zini kimeykanligini bilish lozim dur. O’zini atnish t’arixinibilishidur, kimsaki t’arixni bilsa, go’yoki o’zini bilibdur va o’zini tanibdur.Aziz millatimizuchun yo’qori so’zlar hayoti ihtiyojlarindan hissoblanur. T’arix muallimdur, t’arixdagi voqiyyatlar aeyniholda zamonamizda va keylajakda birxeyl takrorlanur. T’arix ning mutola’sidan maqsad u eymas ki sh’an-u shavkat va tantana lik urujlar va oltin davrlariga iftixor qilsak-u, shikastlar, yutquzushlar, xorliklar, fuqr-u-falokatlar, qora kunlarni o’qumaey andin darsolmaey, unutsak…? Yo’q balki ushandog’kim tantana va urujlariga iftixor qilurmiz. Yutquzishlari, qora xotiralari va asoratlarga sabab bo’lgan mauvzularini diqqatbilan o’qib o’eylab chiqub mutolae’ qilib undan fan olishini o’zo’mizga lozimdeb o’eylashlikimiz keyrakki yana bir cho’qurlikga takror ikkiniji marotiba yiqilmaeyluk. TURONMAMLAKATI qimmatlik va ahammiyatlik iypakyo’lini o’rta beylida bo’lishligi sabab?. Bastoni-e Turonmillati hamma millatlardan ortiqroq t’arix hodisalarini va t’arix hangomalarini vahamda nihoyatda yuksak sharaf va iftixordavurlarini va ko’pdan ko’p qirg’inlar, dahshatlar, va istiylodavurlarini ham boshidan keychirgandur.Turonxalqi shuxilda talotumlar, hayjonlarni, baland iqbol lik va yutuqdavurlarini, va kambaxatlik yutquzushlarni t’arix bo’iycha ota-bobolarindan tortib asrimizgacha boshidan keychirib keylgandur va keylmoqda durlar. Minglab yellardan buyon,Oriyoiylar, Chinliklar, Farsilar,Yunonilar,Arablar, va dunyodagi barcha millatlarining odotlari va tamaddunlarini o’z iychiga olib, o’zlaridagi jasorat, g’aeyrat, qahrmonlik-u bahodurlik xislatlariga qo’shib, birqator aqly-salim, teyzho’shlik, hushyorlik, mihmondo’st, olihimmat, to’g’riso’z va ahd-u paymonlik xalqbo’lib deymak, komil ayorlangan go’zalbir millat bo’lib yeryuzida ko’rindi.Va dunyomillatlariga mana shu xeylda tanildi. Chunki minglab qahramonlarining beshigibo’lgan TURON, nefaqat minglab ahl-e-ilim, ahlikamol, ahlitamaddun, va ahlifzllarni beshigi bo’ldi, balki dunyodagi barcha ilim-u-kamol va fanni-harb-uzarbga ustozlik va yo’lbahlao’chisi bo’ldi, bu so’z mubolag’a eymas, balki haqiqibir voqia’t dur. Mana butun dunyo buhaqiqatlarni yaxshi biladur va t’arixda saqlanilg’ondur…. Shuxelda hangomalik t’ariximizborligi uchun, TURONMILLATIGA o’z t’arixlarini diqqatbilan o’eylab o’qushi nihoyatda lozim vazifalarindan eng birinchisi hissoblaro’r. TURON tarixini o’quganlar biladilarki TURON millatining atrofida buyuk millatlar borligiuchun shu buyuklar bilan t’arixbo’iycha ko’rashib, goho g’olib goho mag’lub bo’libkeylinmoqda. Miloddan avvalgi zamonlarda TURON millatining qahramonlik afsonalari, millatfulfo’rlari dostonlarida e’ne’na shaklida keylgan, masalan amarak soqlarning Xaqoni va uning Xotuni ASPARTIYRA va Shiyroq Soq Cho’poni zoridur va odotida ishqiafsonalari, shahnomada TURON Shohi, Afrosiyob va o’g’ozxon avujlangan davuri va yuzlarcha fulko’rlari qissalaridan iyboratdur. Va yana istiylobo’lgan zamonlariham ko’p bo’lgan, Oqhunlaristilosi, Chinistilosi, Fars istilosi, Iskandar istilosi, Arablaristilosi, Chigizxonistilosi, va boshqa voqialardan iboratdur. Vayana qahramonlik dauvrlari ham bor. Turonliklar dunyoda eng buyuk davlatlarni qurgandurlar, masalan Malika Spartiyura qahramoliklari, Afrosiyob qahramonliklari, Og’ozlar qahramonliklari, Ueyg’o’rlar qahramonliklari va hakzo. Islomdan avval Turk Xoqonlik davuri. Islomdan song, Qoraxonilar, G’aznavilar, O’smonilar, Timurilar, Boburilar, Shaeybonilar, Safaviylar, Afshorilar, Ming’itlar, Qo’qandxonliklari, Xorizamxonligi va yana barch katta-u kichik hukumatlar qurgan,“TURON” t’ariyx sahifalarida mahfuzdur. Yeryuzida hechbirmillat turonliklarkabi t’arix iftixoriga boey eymas, va tenglikham qilalmaeydi. Madomiki haqiqat shundog’ eykan faqatgina IKKI masalani amal qilishimiz lozim ko’ruladi.. Birisi o’tkan parloq va qahrmonlidavurlarimizni unutmaey o’zumizni ikmalot tamoniga surub parloq qadamlar qo’yushga taiyyorlaeyluk. Va Ikkinjisi be’zi maeyda-chuiyda shakar-ranjliklarni birtarafga qo’yub hammamiz barobarlikda “BUYUK TURK MILLAT BIRLIGI VA BASTONI-E TURON” ni qurmoq uchun bel bog’lashlikimiz lozimdur. Agar bu MUQADDAS VAZIFA butun TURON MILLATI ning vojibni bo’lsa, muhtaram RAHBARLARIGA yanaham ko’proq vojiblaribo’lib eng katta masuliyatlikidur. Chunki hozir bizlar 21nji qarnga o’tduk. Amerikabirligi (aqsh), Arablarbirligi, Afriqoqorrabirligi, Avrupobirligi va hattoki Almoniyabirlgi (ikki almoniyaning birlashligi)qurulgan bo’lsa…….neyuchun vanimaga va qaeysi to’squnchuliki borki “BUYUKTURRON” qurulmasun, nimauchun “TURON MAMLAKATI” dunyoga takrorkeylmasunmi, shubhasiz “TURON MAMLAKATI” ni vujudga keyltirish masuliyyati RAHBARLAR dan tortib har birlarimiz ning lozimvazifamizi dur, keylinglar bugundan boshlab bu muqaddas hadafimizni yana bir marotiba haqiqatga aeynaltirish uchun qo’lmaqo’l bo’lib ishlashlikini boshlaeylo’k. Tangriparast ulug’ O’g’oz Xon, arvohparastlik va otashparastlik va butparastlikdan qo’tqozdi. OLLOH parast qildi va httoki buyuk va a’zizodamlarni qabrlarini tekkizlab ustidan ot yurg’uzdi. Shoyadki mulohazasi odamlarni keylajakda qaabrparastlikidan qo’rtarishi bo’lsa keyrak. Shuniuchun Turk millat O’g’oz Xonni Turklar Milli payg’ambarideb bilurlar. Nimauchunki OLLOH dan boshqaga talpinmasedi. T’akidlar ediki [FAQATGINA OLLOH GA TALPIN NEYGAKI IYBODATGA OLLOH DAN BOSHQA ZOT LOIYIQ EYMAS] yuqoriso’zlani bizga hangomalik Turk folko’rlar afsonalari o’rtaga tordur.Turk Millati OLLOH dan boshqa zodga siyginmaeydi. O’un egmaeydi, faqatgina Ollloh Rabbule’izzatga sig’inadi va aning qulidur. Mana shu buyuk a’qida sabab bo’ldiki hechbir maxluqga sig’nmadi va undan qo’rqmadi. Va mana shu buyuk pok aqida soyasida bu millat o’lumdan qo’rqmaey dav yurak bo’lib chiqdilar va davyuraklik va shujoa’t ruhiyasini e’lo darajada tamsil qildilar. Va dunyoga dav va shujo bir millat bo’lib tanildilar. Erkin fikirlik, erkin xuiy, erkin odat, va erkin ko’k ostida Chin divorlaridan Qafqoz va Maskava Hindo’kush tog’laridan Sindgacha va Hindistondan ning qalbigacha Xalijdan to Islam bo’lgunch keyng bir vatanning sohibibo’dilar. Bu buyuk iftixor faqat gina TO’RON liklar iftexori va jidoratiedi. Turon Tili. Turoncha, Turkiy yoki Turon Tili umumiy Turkiy til proyekti. Sobir Rahimov. Sobir Umarovich Rahimov (25-yanvar, 1902 — 26-mart, 1945) Ikkinchi jahon urushida 2-Belarus fronti 65-armiyasi 37-oʻqchi diviziyasi qoʻmondoni, gvardiya general-mayori boʻlgan. Tarjimai holi. 1902-yili 25-yanvarda (baʼzi maʼlumotlarga koʻra 1-yanvarda) Toshkentda tugʻildi. Mehribonlik uyida oʻsdi. 1922-yili Ishchi-Dehqon Qizil Armiyasiga yozildi. 1925-yili Bokudagi harbiy maktabni bitirdi. Turkiston harbiy okrugida bir necha yil kavaleriyaga qoʻmondonlik qildi. Bir necha marta yaralangan, «Qizil Bayroq» ordeni bilan taqdirlangan. 1930-yili qoʻmondonlik tarkibini mukamallashtirish kurslarini bitirdi. 1938-yili Qizil Armiyadan chetlatildi, 1940-yili esa armiyada tiklanib, Gʻarbiy maxsus harbiy okrugga joʻnatildi. Ikkinchi jahon urushiga kelib Sobir Rahimov mayor va motooʻqchi polki qoʻmondoni oʻrinbosari unvonida edi. 1941-yil iyulida yaralanib, gospitalda davolandi; oʻsha yil noyabrida 56-armiyaning 1149-oʻqchi polki qoʻmondoni boʻlib frontga qaytdi. Janubiy frontda Rostov va Taganrog himoyasida qishni oʻtkazdi; 1942-yil yanvarida yana yaralib, kontuziyaga uchradi. 1942-yil mayida frontga qaytdi, sentabrida esa 56-armiyaning 395-oʻqchi diviziyasi qoʻmondoni etib tayinlandi. 1943-yil boshida shu diviziya Shimoliy Kavkaz mintaqasida oʻzini yaxshi koʻrsatdi va Sobir Rahimovga oz vaqt oʻtib, 19-mart kuni general-mayor unvoni berildi. 1943-yil 8-aprelida Sobir Rahimov Moskvaga, K.Y. Voroshilov nomidagi General Shtab Harbiy Akademiyasiga oʻqishga yuborildi. Akademiyadan soʻng, 1944-yil noyabrida 65-armiyaning 37-gvardiya oʻqchi diviziyasi qoʻmondoni etib tayinlandi. 1945-yil fevralida 37-diviziya askarlari 9-ming kishilik garnizon himoyasida turgan Grudziądz (Polsha) shahrini zabt etishdi. Bir necha kundan soʻng general Rahimov boshliq diviziya Gdansk shahriga birinchi boʻlib kirdi. 1945-yil 26-mart kuni janglarning birida Sobir Rahimov turgan kuzatuv punktiga snaryad kelib tushdi va general boshidan yaralandi. Rahimov 8 soatdan soʻng gospitalda vafot etdi. Sobir Rahimov qabri ona shahri — Toshkentda joylashgan. Urush paytida koʻrsatgan jasoratlari uchun general-mayor Sobir Rahimovga 1965-yil 6-mayida SSRI Oliy Kengashi Prezidiumi qarori bilan «Sovet Ittifoqi Qahramoni» unvoni berildi. Oʻzbekistonda Sobir Rahimov xotirasi ardoqlanadi. 1967-yili unga bagʻishlab «Oʻzbekfilm» studiyasida «General Rahimov» badiiy filmi suratga olingan; Toshkent va Samarqand shaharlarida Sobir Rahimov haykallari oʻrnatilgan; Sobir Rahimov sharafiga metropoliten bekati va Toshkent tumanlaridan biri, qolaversa maktablar va koʻchalar nomlangan. Chilonzor. Chilonzor Toshkent shahrining janubi-gʻarbiy tumanidir. 1963-yilda rasman tashkil etilgan. Maydoni — 2 530 gektar. Uchtepa, Shayxontoxur, Yakkasaroy, Sirgʻali tumanlari bilan chegaradosh. Toshkent chekkasidagi Chilonzorda 1956-yildan boshlab zamonaviy binolar qurila boshlandi. 1966-yilgi zilziladan soʻng tumanda keng miqyosda qurilish ishlari boshlab yuborildi. Hozirda Chilonzor infratizimi eng yaxshi rivojlangan tumanlardan biridir. Zarafshon Newmount. Zarafshon-Newmont - O`zbekistonning Navoiy viloyatidagi o`zbek-amerika qo`shma korxonasi. Korxona AQShning Newmont Mining korporatsiyasi bilan hamkorlikda tuzilgan. Korxona foydali qazilmalar, xususan oltin topish va ularni qayta ishlanib, keyingi realizatsiyasi bilan shug`ullanadi. Otaev, Rahimjon (Otauli). Otauli (Rahimjon Otaev) (1949) - O’zbekiston davlat mustaqilligi yillarida faol ijod qilayotgan taniqli adib, tarjimon, publitsist va munaqqid. U 1949 yilda Chimkent viloyatining Turkiston tumanidagi Chipon qishlog’ida tug’ilgan. 1973 yilda hozirgi O’zbekiston Milliy universitetining filologiya fakultetini tamomlagan. O’rta maktabda o’qituvchi, O’zbekiston Xalq ta’limi vazirligida uslubchi, Respublika Matbuot va axborot agentligida maslahatchi muharrir bo’lib ishlagan. 1983 yildan buyon O’zbekiston Yozuvchilar uyushmasida xizmat qiladi. Otaulining “Osmon to’la yulduzlar” falsafiy essesi, “Surnay navolari” qissalar va turkum badialar to’plami, “Tilsim (Turkiston dostoni)”, “Elchi (Afandi o’lmaydigan bo’ldi)”, “Ulus (Forobiyning do'sti)”, “Zamona zayli” nasriy dostonlari nashr etilgan. Gazeta-jurnallarda yozuvchining ko’pgina qissalari, hikoyalari, badialari, publitsistik va adabiy-tanqidiy maqolalari e’lon qilingan. Eron adibi Muhammad Ali Jamolzodaning “Sho’robod” asarini, Fozil Iskandarning “Quyonlar va bo'g'ma ilonlar” falsafiy ertagini – rus tilidan, Muxtor Mag’avinning “Tiriklik qo’shig’i” va Abish Kekilboevning “Poygato’riq” qissalarini – qozoq tilidan, To’lepbergen Qaipbergenov va Ollonazar Abdievning bir qator asarlarini – qoraqalpoq tilidan o’zbek tiliga tarjima qilgan. Yozuvchi 1984 yilda “Eng jumboq tuyg’u” publitsistik maqolasi uchun “Sharq yulduzi” jurnalining yillik mukofoti, 1995 yilda “Tilsim (Turkiston dostoni)” asari uchun O’zbekiston Yozuvchilar uyushmasining Alp Jamol mukofotiga sazovor bo’lgan. 2000 yilda “Shuhrat” medali bilan taqdirlangan. Yozuvchi haqida quyidagi vebsahifadan qo'shimcha ma'lumot olishingiz mumkin: http://faruhjon.narod.ru Haddi Iskandariy. Ер юзида ҳақ ва адoлатни қарoр тoптириш йўлида бутун Ғарбу Шарқ, жумладан, Арабистoну Ҳиндистoн, Эрoну Турoн заминини эгаллаб, куни кеча Исфижoб билан Ўтрoрни забт этган Искандар Зулқарнайн қўшини фавқулoдда шижoат билан Ясси қалъаси тoмoн oт сурди. Қалъага тахминан ўн чақиримча қoлганида узoқдан улкан бир тепалик кўринди. Яқинлашганларида унинг устию ён-бағирларида тумoнат oдам кўзга ташланди. Бутун қишлoқ кўчиб чиққанми, нима балo, oраларида ёшу қари, хoтин-халаж, ҳаттoки эмизикли гўдакларгача бoр! – Марҳабo, сoҳибқирoн! Хуш келибсиз! Қадамларига ҳасанoт!.. Неча йиллардан буён беҳисoб қишлoғу кентларни забт этиб, бундай oчиқ юз ва кенг қулoч билан қучoқ oчиб кутиб oлишни кўрмаган жаҳoнгир аввалo ўзидан ёши бир неча барoбар улуғ oтахoн, қoлаверса, унинг икки ёнида ва oртида жамланган жамoанинг сусти бoсиб беихтиёр oтдан тушди. Қария билан қучoқлашиб кўришгач, у бoшлаган тoмoнга юрди. Кўм-кўк гиламдек қалин ажриқзoр устига тўшалган гулдoр палoслар, анвoйи гиламлар, тўкин дастурхoну беқасам кўрпачаларга қараб ҳайратига ҳайрат қўшилди. Бoсқинчини кутиб oляптими булар ё oламдаги энг азиз меҳмoнини?! Сир бoй бермай oқсoқoлнинг илтифoтига кўра кўрпачага тиз чўкди. Унга юзма-юз қариянинг ўзи, ҳар иккисининг икки тoмoнига аъёнлару oқсoқoллар ўтирдилар. – Қишлoғимизга хуш келибсиз, меҳмoн, қадамларига гул битсин!.. – Ташаккур, oқсoқoл… – Ўзиними-қарияни алаҳситиш умидида тепа атрoфига сипo қараш қилди: – Бу қандай қишлoқ? – Қишлoғимизни “Ийиқoн” дейдилар, меҳмoн! “Ийиқoн” деганлари юнoн тилида “эзгу қoн”, “яхши қoн”, “қoни тoза” деган маънoларни англатади. Мен шу қишлoқнинг oқсoқoлиман, oтим Қoрувли. Қишлoғимизни яна “Қoрувлилар қишлoғи” дейишади. Сабаби бизнинг бутун аждoдларимиз қoрувли қoрoвул, дoвюрак сoқчи, сергак пoсбoн ўтган… – Инсoфини йўқoтиб қўйган ёмoн oдамлардан. – Яхши сўз билан, меҳмoндўстлик билан, инсoф билан… Искандар аввал ёнидаги аъёнларига, кейин oртидаги қўшинига бир – Биз… ер юзида ҳақ ва адoлатни қарoр тoптириш азмидаги яхши oдамлармиз!.. Сизларга ҳам oлиб келдик! – Шунча йўл юриб…овора бўлибсизлар-да! Булар ўзимизда ҳам етарли эди-ку! Бизда йўқ нарсаларни oлиб келсангизлар экан! Ё… сиздек адoлатпешанинг тoпган-тутгани анoви… найза билан қиличми?!. – Тинч-oсуда яшаб турган қурoлсиз улуснинг бoш устига қилич ўйнатиб келиш… шу ҳам адoлатданми, сoҳибқирoн?!. – Жаллoд?.. Аввал тили, кейин бoши кесилсин! – Тилим кесилишидан аввалрoқ oгoҳлантириб қўяй, сoҳибқирoн! Агар чинакам адoлатпеша бўлсанг, шу тепа қошида ёлғиз мени эмас, бутун ийиқoнлиларни ўлдириб, ана ундан кейингина Ясси қалъасига ўтасан! Бизнинг ягoна илтимoсимиз ҳам, талабимиз ҳам шу! Биз ийиқoнлилар баайни бир жoну бар танмиз. Яратган Тангрига шукур, шу пайтгача ийиқoнлилар ичидан бирoнта нoмард-сoтқин чиқмаган!.. Искандар oқсoқoлнинг бoш устида қилич яланғoчлаган жаллoдга “тўхта” ишoрасини қилди. Ҳайратини яширoлмади. – Наҳoтки?!.Сенинг ўлимга рoзилигинг-ку, тушунарли! Бирoқ ҳамқишлoқларингдан ҳеч ким… наҳoтки ўлимдан қўрқмаса?!. – Худди шундай! Биз учун ҳамжиҳатлик йўлида ўлиш ҳам шараф, соҳибқирoн! Искандар бир муддат лoл қoтиб ўйга тoлди. Бўлиши мумкин эмас! Ўлимдан қўрқмаслик қадар мард бўлиш мумкин, албатта, лекин номардликнинг турлари шу қадар кўпки!.. Бoйликка сoтилмаслик, мансабга учмаслик, балoйи нафсга берилмаслик, ҳузур-ҳалoватлардан ўз ихтиёри билан вoз кечиб, ширин жoндан ажраш… oсoнми?!. – Яхши! Кўрамиз! Майли, сенинг бoшинг омон тура турсин, мен атиги учтагина ҳамқишлoғингни синoвдан ўтказай-чи!.. – Наҳoт бу дунёдан бир умр букрайиб, қад рoстлаёлмай ўтиб кетаверсанг?!. Истайсанми, oқсoқoлни ўлдириб, қишлoқнинг бутун инoн-ихтиёрини сенинг қўлингга тoпшираман?! Акс ҳoлда oқсoқoл эмас, сен ўласан?!. – Ўзим Букри бўлсам ҳам кўнглим тўғри, сoҳибқирoн! Ийиқoнлиларга иснoд келтирганимдан ўлганим яхши!.. – Нафақат ўз ҳамқишлoқларинг, салтанатимдаги жамики нoвчалар сенинг oлдингда икки букилиб туради! Ўзингни улардан баландрoқ ҳис қилиб, зир югуртириб ҳузурланишни хoҳлайсанми?!. – Йўқ, хoҳламайман! Ўзга юртда султoн бўлгунча ўз юртимда ултoн бўлиб ўлганим яхши, сoҳибқирoн! Ахир, мени Пакана қилиб яратган нoвчалар эмас-ку!.. – Салтанатимнинг ярим бoйлигини сенга бераман! “Oғзи қийшиқ бўлсаям бoйнинг бoласи гапирсин”. Сен гапираверасан, бoшқа ҳамма, шу жумладан, ҳамқишлoқларинг балиқдек жим эшитаверади. Сенинг айтганинг айтган, деганинг деган бўлади. Oғзингдан чиққани муҳайё қилинади… Хўш, нима дейсан шунга?.. – Менинг энг катта бoйлигим–ҳамқишлoқларим билан ҳамжиҳатлигим, ҳамнафаслигим, аҳиллигим… Улар ўлса – ўламан, яшаса – яшайман!.. – Биз ўз ҳаддимизга етиб келибмиз, бирoдарлар!.. Биласиз, устoзим Аристoтель “Ҳoй македoниялик Александр, майли, жаҳoнни эгалласанг эгалла, фақат ўз ҳаддингни бил, ҳаддингдан oшма, инсoф йўлини тут!” деб насиҳат қилган эди. Худoга шукур, мен ўз ҳаддимни ахийри билдим! Манoви қишлoқ Хитoй девoридан ҳам мустаҳкамрoқ девoр, метин қўрғoн, маҳoбатли истеҳкoм эканки, ундан oшиб ўтишга шахсан ўзим oжизман!.. Тўғри, бу қишлoқни буткул хoнавайрoн қилиб, ҳаммаларини қириб ташлашга кучимиз етади, бирoқ кўра-била туриб бу ибратoмуз бирликни, бирдамлик-ҳамжиҳатликни йўқ қилиш… ўтакетган нoинсoфлик, бизнинг шаънимизга ярашмайдиган нoҳақлик, уччига чиққан адoлатсизлик бўлур эди!.. Йўқ, мен ўз виждoнимга хилoф иш тутиб, ҳаддимдан oшoлмайман!.. Бугун шу манзилда oтларимизга дам бериб, эртага oртимизга қайтамиз. Манoви Мурoдтепада сафаримизни қаритамиз. Гап шу, бирoдарлар!.. “Бир кунлик меҳмoн”лар мезбoнлар билан дилкаш суҳбатларда кечани кундузга уладилар. Искандар бири биридан нурoнийрoқ oтахoнларнинг бири-биридан бамаънирoқ гапларини танасига ўйлаб, уларнинг мағзини чақиб, яна бир карра қаттиқ ҳайратга тушди: “Мана, кўриб қўйинг, битта эмас, ўнта, юзта, мингта Аристoтель! Фақат бу аристoтелларнинг ўз гапларини қoғoзга тушириб oвoра бўлишга хушлари йўқ, лекин ҳаммалари Аристотель тугул Платон билан Сократнинг хаёлига ҳам келмаган ҳикматли гапларни эшитган одамнинг қулoғига қўрғoшиндек қуйишга устаси фаранг экан!.. Бир кеча минг кеча эмас! Шу бир кечада мингта Сократ билан бирйўла суҳбатлашиш… o, нақадар улуғ бахт бу! Излай-излай тoпган ҳадди, интила-интила етиб келган сарҳади-ку бу!..” Саҳармардoнда дoнишманду марди майдoн мезбoнлар билан қуюқ хайр-маъзур қилишиб, oртларига қайтдилар. Қайтар экан, Искандар oт устида ўзини қушдек енгил ҳис қилди. “Дарҳақиқат, ийиқoнлилар экан, қoрувлилар экан, қoрoвуллар экан! – деб ўйлади ўзича ич-ичидан oрзиқиб. Oрзиқиши шундай бир эзгу тилакка ўз-ўзидан уланиб кетди: – Қанийди бутун жаҳoн аҳли шу бир қишлoқ одамларидек ҳамжиҳат, ҳамнафас, баайни бир жoну бир тан бўлса!.. 2000 йилда ёзилган. 2001 йилда “Ёзувчи” газетасида эълон қилинган. Миллий руҳ. Биз аввалги тўртта мақоламизда руҳият, руҳоният, руҳшунослик, руҳий асос, руҳий таҳлил, руҳий қадрият каби бир қатор тушунчалар теварагида мушоҳада юритдик. Энди масаланинг туб моҳиятига назар ташлаб, “руҳ” ўзаги англатувчи маъноларни нисбатан теранроқ идрок этишга ҳаракат қилайлик. “Руҳ” нима? Бу сўз она тилимиздаги энг пурҳикмат сўзлардан бири бўлиб, онг оқими, тафаккур йўналиши, ақл, ҳиссиёт, кайфият, кечинма, маром, тамойил, табиат, жон ва бошқа яна кўплаб маъноларни ўзида мужассамлаштира олади. Масалан, “Замон руҳи” деймиз. Бундаги “руҳ” сўзида замонга хос етакчи тамойил, хусусиятни англаймиз. “Кўтаринки руҳ”, “тушкун руҳ”, “руҳсиз” дейилганида у “кайфият” маъносида келади. “Руҳшунослик” атамаси юнонча “психология” атамасининг ўзбек тилига таржимаси бўлиб, бунда “руҳ” “психика”, яъни, ички қурилиш, ички табиат, сезим, асаб тизими маъноларини англатади. “Руҳий хаста” сўз бирикмаси рус тилидаги “душевнобольной” қўшма сўзининг ўзбек тилига, айтиш керакки, бирмунча нотўғрироқ таржимаси ҳисобланади. Жинни, телба, ақлдан озган маъноларини англатувчи бу сўз бирикмаси аслида “жони хаста” бўлиши керак эди, чунки рус тилидаги “душа” жон маъносини, “дух” эса, руҳ маъносини англатувчи сўздир. Она тилимиздаги “жони қаттиқ”, “жони сабил” каби сўз бирикмалари ҳам руҳга эмас, жонга боғлиқ ҳолда қўлланади. Руҳ эса, пок, бой, қашшоқ, юксак,тубан ва бошқа сўзларда сифатланиши мумкин, бироқ унга биз тушунган маънодаги хасталик, танага хос беморлик батамом бегонадир. Шунинг учун ҳам, масалан, “Тани-жонингиз соғми?” дея ҳол-аҳвол сўраймиз, лекин “Руҳингиз соғми?” демаймиз. Хуллас, “руҳий хаста” сўз бирикмасидаги “руҳ” сўзи жон ва ё ақл маъносида нотўғри қўлланади. “Руҳий бойлик” сўз бирикмасидаги “руҳ” сўзи маънавий олам, ички дунё маъноларида келади... Кўриниб турибдики, “руҳ” сўзи баайни олмосдек серқирра, камалакдек сержило, туйғулардек рангин... Энди сўздан бевосита руҳнинг ўзига ўтсак, бу кўзга кўринмас, қўл билан ушлаб бўлмас, фақат кўнгил (дил, қалб, юрак) орқали ҳис қилиниб, тафаккур кўзи билан кўриладиган мўъжизавий ҳилқат хусусида не бир руҳонийлар ва руҳшунослар узоқ-узоқ бош қотирмаган дейсиз. Аксарият ҳолларда улар руҳнинг моҳиятини англашга инсон ақли ожиз, тили лоллигини афсус-надомат билан эътироф этганлар, шу боис бирмунча умумий мулоҳазалар, муқоясалар, таърифлар билангина чекланганлар. Масалан, ҳам табиб, ҳам аллома-ҳаким, ҳам руҳоний сифатида жаҳонда довруғ қозониб, “шайҳурраис” унвонига мушарраф бўлган Абу Али Ибн Сино ўзининг “Уржуза (Тиббий достон)” асарида “Қалб аро хуш, тоза нарса руҳ аталур” дея таърифлайди. Инглиз руҳшунос олимлари замонавий илм-фаннинг энг сўнгги ютуқларидан унумли фойдаланган ҳолда одамнинг жони узилганида танасининг оғирлиги тахминан 0,02 милиграммга енгиллашиб қолишини аниқлаганлар ва шунга асосланиб хулосага келганларки, танадан ажралиб чиққан руҳнинг оғирлиги тахминан 0,02 миллиграмм, яъни, капалакдан енгилроқдир. Шу икки мисолданоқ аён кўриниб турибдики, руҳнинг айнан нималигию унинг қандай унсурлардан таркиб топгани, ҳатто вазни ҳам анчагина ноаниқ, ўта тахминийдир. Бу борада таъриф-тавсифлар тасаввурдаги кемтикларни тўлдиролмаганида кўпинча мажоз йўли тутилиб, руҳ учар қушга, чивинга, капалакка ва ё бошқа шулар каби жонзотларга нисбат берилган. Бундай нисбаталар ҳам одам боласининг руҳ хусусидаги интиҳосиз ўй-кечинмалари, кўнгил мулки, руҳий бисотини акс эттиришдан ожиз қолганида... “Мана менинг руҳим, руҳий бисотим!” дея уни адабиёт ва санъат асарларида ифодалаш йўлини тутганлар. Башарият ўз руҳини – ўзлиги, маънавий дунёси, ботиний олами, сийратини баайни сеп қилиб ёзиш бобида адабиёт ва санъатдан, айниқса, шеъриятдан қулайроқ ҳамда гўзалроқ воситани ҳали-хануз ярата олгани йўқ, яратиши ҳам амримаҳол! Бинобарин, башарият руҳининг айнан нималигини аввало жаҳон адабиёти ва санъати дурдоналари орқали яққол ҳис қилиш мумкин. Худди шунингдек, ҳар бир халқнинг миллий руҳини аввало унинг миллий адабиёти ва санъатида аниқ-равшан кўрса бўлади. Буюк мутафаккиримиз Абдулҳамид Чўлпон “Адабиёт яшаса миллат яшар” дер экан, миллат ҳаётида миллий руҳ ва унинг энг гўзал ифодаси бўлмиш миллий адабиёт ҳал қилувчи аҳамият касб этишини алоҳида таъкидлаган эди. Зотан, ҳар қандай жисм, тана, моддий борлиқ ўткинчи, арабча истилоҳлар билан айтганда, фоний ва муваққат, руҳ эса, ўлмас, абадий, умрибоқий. Бинобарин, уни ўзида инъикос этувчи адабиёт ва санъат ҳам абадиятга даҳлдор ҳодисадир. Муқояса орқали айтганда, тана баайни замонавий компьютер, руҳ эса, башарият закоси бошқараётган ана ўша компьютер ҳаракатининг маҳсулидир. Тафаккур ҳам, тасаввур ҳам, хотира ҳам – ҳамма-ҳаммаси ана ўша компьютердаги дастурлар тизимининг ичидадир. Фақат руҳнинг ҳар қандай сунъий қурилмалардан беқиёс даражадаги бир афзаллиги борки, компютер ва дастурлашга асосланган турфа хил роботларда ҳис-туйғудан урвоқ ҳам йўқ. Руҳ ва унинг гўзал ифодаси бўлмиш бадиий адабиёт эса, инсоний ҳис-туйғулар, кечинмалар, кайфиятлар, эҳтирослар, ҳаяжонлар, хуллас, турфа ҳил руҳий ҳолатлар ифодаси сифатида биз учун ғоят қадрлидир. Компьютер ҳаракатини инсон заковатисиз тасаввур этиб бўлмаганидек, инсон руҳини ҳам Олий Руҳ – Аллоҳ Таолосиз тасаввур этиб бўлмайди. Модомики Олий Руҳ – Аллоҳ Таоло, бошқача айтганда, Парвардигор, Тангри, Яратган Эгамнинг кўпдан-кўп номларидан бири “Ҳозиқ Ҳаллоқ” экан ва у ўз бандаларинигина эмас, халқларини, яъни, миллатларини ҳам Яратган экан, инсонни миллатсиз, инсоний руҳни миллий руҳсиз тасаввур этиб бўлмайди. Миллий қиёфа, муайян миллатнинг “либоси мавзуи”исиз яланғоч ҳолдаги инсон руҳи... аслида йўқ нарса! Ҳар қандай руҳни калтабинларча инкор этган ва, айни чоғда, аллақандай “коммунистик руҳ” хусусида сафсата сотган худосиз Шўро тузуми сиёсатдонлари ўйлаб топган уйдирмаларга, саробга ўхшайди у! Агар миллий қиёфасиз инсон руҳи бор бўлса, у кўнгилларда ҳайрат ва муҳаббат эмас, баайни тасқара, олабўжи, алвасти ва ё шарпадек нафрат ва қўрқув туйғуларини уйғота олади. Зотан, инсон руҳи – ботини, сийрати қанчалик ёрқин миллий қиёфа касб этгани сайин шунчалик умумбашарий аҳамият ва умрибоқий қадрият касб эта боради. Гомер ва Софокл – юнон халқининг, Калидаса ва Тагор – ҳинд халқининг, Шекспир – инглиз халқининг, Данте – италян, Гете – немис, Толстой ва Достоевский – рус халқининг ўлмас миллий руҳини намойиш этганидек, Навоий ва Бобур – ўзбек халқининг беқиёс руҳи поки, гўзал маънавий оламини жаҳонга кўз-кўз қилиб турибди. Ўзбек халқи ҳам ташқи табиат, ҳам ички табиат – руҳият нуқтаи назаридан худо ёрлақаган, камёб хазиналар ва ноёб истеъдодларга бой халқлардан биридир. Бу халқнинг камёблиги-ю ноёблиги аввало шундаки, у жаҳондаги жамики туркий халқларнинг уч қадимий илдизи (қарлуқ, ўғиз, қипчоқ)ни ўзида бирлаштирган том маънодаги ўзбек – Турк Отанинг Ўз Бегидир. Маълумки, ҳозирги уйғур халқи – қарлуқларнинг, туркман, озорбайжон ва усмонли турклар – ўғизларнинг, қозоқ, қирғиз, қорақалпоқ, татар, бошқирд, нўғой, можор (венгер)лар – қипчоқларнинг авлодлари ҳисобланади. Жаҳондаги жамики туркий халқлардан фақатгина ўзбек халқи, тағин такрорлаймиз, шу учала илдиздан куч-қувват олиб ўсиб-унгандир. Ўз пайтида ўзбек халқининг уч хонлика парчалангани бежиз эмас эди. Бу бўлиниш уч тарихий илдизнинг ўзига хос тарзда зуҳур кўрсатиши эди, зотан қадим-қадимдан Фарғона водийсида – қарлуқ ўзбеклари, Хоразм воҳасида – ўғиз ўзбеклари, Зарафшон, Қашқа ва Сурхон воҳаларида эса, қипчоқ ўзбеклари яшаганлар. Тарихда бу уч ўзбек – ўзбекнинг, умуман, туркнинг бу уч илдизи бирлашиб, ўз теварагида бошқа туркий халқларни бирлаштириб, қудратли марказлашган давлат барпо эта олганида... Ўзбекистон давлат мадҳиясида гўзал ва ҳаққоний мадҳ этилганидек, дарҳақиқат, “Улуғ халқ қудрати жўш урган маҳал, Оламни маҳлиё айлаган диёр...” Ўзбек халқи ва унинг атрофида марказлашган туркий халқларга жаҳондаги барча халқлар узоқ тарихда ҳамиша мафтун-маҳлиё боқавермаган, кўп ҳолларда унга ғайирлик ва бахиллик кўзи билан қараган, албатта. Шу боисдан бу муқаддас заминга кўз олайтириб келган ҳар бир босқинчи икки тарихий атамадан – “турк” ва “ўзбек” сўзларидан ўлгудек қўрққан. Бу сўзларда мужассамлашган ўлмас миллий руҳни ҳар боб билан босиб-янчиб, чўктириб, занжирбанд шердек тутқунликда ушлаб, туядек бурнидан ип ўтказиб, отдек жиловлаб-тизгинлаб олишга, иложини топсалар, оти-зотини қуритишга жон-жаҳдлари билан уринганлар. Буюк “Алпомиш” достонидаги “Бўшалса ўзади ўзбекнинг оти” сатрида, жиддийроқ ўйлаб қарасангиз, олам-жаҳон маънолар мужассамдир. Масалан, араб босқинчилари аввало “ўзбек” ва “турк” атамаларини имкон қадар тилга олмаслик, миллий руҳни юзага чиқармаслик мақсадида, масалан, “мусулмон миллати” деган сунъий атамани ўйлаб топган эдилар. Ўрни келганда айтиб ўтиш керакки, худди большевизм доҳийси Владимир Ильич Ленин ўзининг “Ўқи, ўқи ва яна ўқи” шиорини Қуръони Каримдан юзсизларча ўзлаштириб олганидек, бу сохта доҳийнинг издошлари кейинчалик араб босқинчиларининг “мусулмон миллати” атамасидан ўзларича нусха кўчириб, “совет халқи” деган сунъий атамани ўйлаб топган эдилар. Холбуки мусулмончилик миллий руҳ эмас, диний эътиқод эканлиги бутун жаҳонга беш қўлдек аён эди. Худди шунингдек, “совет халқи” ҳам Худо яратган яхлит бир бутун халқ эмас, аслида, юздан ортиқ миллатлар ва элатларни ўзида қамраган “халқлар қамоқхонаси”нинг аҳолиси эди, холос. Араб босқинчилари ўйлаб топган яна бир шумлик, узоқни кўзлаб қўлланган маккорона тадбир – бу, шубҳасиз, бутун Шарқда араб тилини – фан тили, форс тилини – адабиёт тили, туркий тилни эса, ҳарбу зарб тили сифатида жорий этишда аён кўринади. Айни шу сабабга кўра жамики туркий халқлар, айниқса, ўзбек халқининг илм-фан бобидаги беқиёс салоҳияти, масалан, Имом Бухорий ва Имом Термизийдек буюк муҳаддислар, Муҳаммад Хоразмий ва Аҳмад Фарғонийдек буюк алломалар, Маҳмуд Замаҳшарийдек оламшумул тилшунос ва Бурҳониддин Марғинонийдек ислом ҳуқуқшунослиги – фикҳ илмининг сардори яратган беқиёс мерос араб тилидаги араб фанини ривожлантиришга моҳирона хизмат қилдирилди. Абу Наср Муҳаммад ибн Муҳаммад ибн Тарҳон ибн Ўзлуғ ал Форобий ат Туркий (Алломанинг ўзи ўз қўллари билан ёзиб қолдирган шажара бу!) фаолиятидан бошлаб Эркин Воҳидов “Ўзбегим” қасидасида тилга олган “асли насли балки ўзлуғ, балки тарҳон ўзбегим”нинг ҳайратомуз салоҳияти билан бир қаторда миллий ўзлиги ҳам ёрқинроқ намоён бўла бошлади. Бу аллома араб тили ва араб фани доирасидан кенгроқ миқёсларга чиқиб, қадимий юнон, ҳинд, хитой ва бошқа кўпгина халқларнинг тили ҳамда фалсафасини чуқур ўзлаштириб, ўз устози Арасту – Аристотелдан кейинги иккинчи муаллим – “муаллими соний” сифатида жаҳонда довруғ қозонди. Туркий халқ вакилининг бундай фавқулодда илмий муваффақияти араб халифалиги сиёсатдонларига хуш келавермаган, албатта, шунинг учун ҳам аллома ўз умрининг сўнгги йилларини араб шаҳарларида, хусусан, Халафда анчагина хор-зорликда кечирган, қабри ҳам то ҳозирга қадар қарийб ташландиқ аҳволда... Афтидан, араб халифалиги сиёсатдонларининг “ажамликлар”га шундай ғаразли-нохолис мунособатларини дил-дилдан ҳис қилганлиги учун ҳам Имом Бухорий ҳазратлари умрининг оҳирларида халифалик марказидан ўз киндик қони томган юртга қайтишни маъқул кўргандир. Нима бўлганда ҳам бундан минг йил муқаддам не бир юртдошларимиз фаолият олиб борган Маъмун академиясини халифалик маркази Боғдоддан Хоразмга кўчириш мақсадга мувофиқ кўрилган. Нега? Бундан кўзда тутилган пировард мақсад, албатта, араб тилидаги илм-фанни имкон қадар кенгроқ миқёсларда тараққий эттириш, бу ишда ўзбек халқининг чексиз имкониятларидан яна-да тўлароқ ва халифаликнинг туб манфаатларига мосроқ тарзда фойдаланиш, хуллас, бошқа барча халқларни тобора изчилроқ араблаштириш эди. Ҳар қалай, Маъмун академиясида фаолият кўрсатган Абу Райҳон Беруний, Абу Али Ибн Синодек алломалар, айнгиқса, кейинчалик – юрт мустақилликка эришгач, темурийлар даврида Қозизода Румий, Мирзо Улуғбек, Али Қушчидек мутафаккирлар араб тилидаги фан билан бир қаторда қадимий Туркистон замини ва қадим туркий халқнинг оламшумул довруғига яна-да оламшумулроқ довруғ қўшдилар. Агар бу илм-фан хазиналари туркий тилда – ўзбек тилида бунёд этилганида эди!.. Араб босқинчилари деярли уч аср мобайнида амал-тақал босиб, юзага чиқармай турган ўлмас миллий руҳ қарийб минг йил аввал яратилган уч умрибоқий асарда ўзлигини жаҳонга аён кўрсатди. Маҳмуд Қошғарийнинг “Девони луғатит турк” асарида туркий халқларнинг бой тили ва адабиёти баайни сеп қилиб ёзилибгина қолмай, илк бор “турк” атамаси бутун бошли бир асар сарлавҳасига олиб чиқилди. Миллий руҳни аён кўрсатувчи бу муқаддас сўз – “турк” деган қутлуғ ном, айтиш мумкинки, қайта бошга кўтарилди. Юсуф Хос Хожибнинг “Қутадғу билиг” асари – “Шоҳномаи туркий” сифатида жаҳонда довруғ қозонган бу асарда туркий халқлар, хусусан, ўзбек халқига хос миллий руҳнинг таркибий қисми бўлмиш кенг дунёқараш, юксак ижтимоий онг ва илмий тафаккур даражаси акс этибгина қолмай, мазкур ўлмас асарда “бил”, яъни “илм-фан” маъносидаги ўзакка қурилган “билга”, “билим”, “билгич” каби пурҳикмат сўзлардан бири “билиг”, шунингдек, “Қут-барака”, “Қўрқут”, “қутлуғ” каби қадим туркий сўзлардан яна бири – “қут-барака ташувчи” маъносидаги “қутадғу” сўзи сарлавҳага олиб чиқилди. Ва ниҳоят, Аҳмад Яссавийнинг “Девони ҳикмат” китоби – “Қуръони туркий” сифатида жаҳонда довруғ қозонган бу том маънодаги ҳикматлар хазинаси туркий тилнинг беқиёс қудратини жаҳонга қайта намойиш этди. Мазкур девонда, масалан, жаҳон адабиётида туркий тил шаънига битилган энг қадимий ва пурҳикмат шоҳбайт (Писанд қилмас олимлар бизни айғон туркини... Маънисига етганлар бошдан олар бўркини) тарих зарварағига ўчмас ҳарфлар билан ёзиб қолдирилган бўлса, ўзбек шаънига айтилган энг бирламчи, баланд ва ўйноқи шоҳбайт Яссавий зурёдларидан бири, Шайхзода Отойи қаламига мансубдир: “Бу улуста кўпни кўрдук, вале эй ўзбеким, Дилраболикта ўзингдек шўхи раъно кўрмадук”. Ўйлаб қарасангиз, буюк мутафаккиримиз Алишер Навоийнинг “Ўзбегим бошида дўппи, эгнида ширдоғи бас” қабилидаги шоҳ сатрлари, буюк адибимиз Абдулла Қодирийнинг “Ўткан кунлар” ва “Меҳробдан чаён” романларида миллий руҳни ёрқин акс эттиришда қўлланган, ёзувчининг ўз ташбеҳи билан айтганда, “раъно гулининг суви”, Ҳамид Олимжоннинг “Ўэбекистон”, Эркин Воҳидовнинг “Ўзбегим”, Азим Суюннинг “Ўзбекман” қасидалари ва фахриялари, айтиш мумкинки, аввал-бошда Отойи она халқ шаънига айтган энг гўзал тасанно-офарин-олқишнинг мантиқий давоми ва авж пардалари бўлди... Араб босқинчилари асрлар мобайнида ғоят изчиллик билан амалга оширган араблаштириш сиёсати нафақат адабиёт, санъат ва фан каби миллий руҳни ўзида зуҳур этувчи ижтимоий ҳодисалар, балки бу руҳнинг таркибий қисми бўлмиш ирсият, пушти-палак, насл-насаб билан ҳам узвий боғлиқ эди. Гап шундаки, араб босқинчилари Туркистонни забт этган дастлабки йилардан бу заминда икки ижтимоий табақа – хўжалар ва қораларни шакллантириб бошладилар. Худди “Араб ва Ажам” атамалари каби, “араб халқи ва араб бўлмаган халқлар” маъносини англатувчи бундай ажратиш араб халифалиги номидан ерли халқларни идора этувчи араблар ва улар билан қариндошчилик ришталарини боғлаган, бошқача айтганда, сотилган форслар ва туркларга чексиз имтиёзлар яратиб бериш, шу орқали туркий халқнинг миллий руҳини чўктириш ва изчил равишда араблаштиришга қаратилган эди. Агар машҳур латифада Арман радиоси “Жаҳондаги қайси халқлар буюк?” деган саволга “Руслар, рус бўлмаганлар ва арманлар” дея жавоб берган бўлса, араб халифалиги сиёсатдонлари жаҳон халқларини қоқ иккига бўлиб қўя қолдилар ва биринчи ярим паллани иккинчи ярим палла хисобига тобора кенгайтиришга қаттиқ уриндилар. Бу йўлда ҳар қандай ёвузликдан қайтмадилар. Босқинчилик-тажовузкорлик, диний ақидапарастлик ва диний экстремизмнинг туб тарихий илдизлари ўзаро туташлиги шунда кўринадики, ҳар учаласи Қуръони Карим ва Расули Акрамдек бутун башариятнинг руҳий таянчи ва руҳий мададкорини ўзларининг манфаатларига хизмат қилдиришга уриндилар ва ҳали-хануз уринмоқдалар. Араб босқинчилари ўз манфаатларига энг кўп хизмат қилдирган ижтимоий табақа – хўжаларнинг турлари кўп эди: саййидлар – пайғамбар авлодлари, шайхлар – руҳонийлар, эшонлар – диндорлар... Араб халифалиги номидан маҳаллий “қора халқ”, “авом”ни идора қилувчи бу хўжалар табақаси оддий халқ тилида соддагина қилиб “Нойиб тўра” деб юритилар эди. Буюк Чўлпонимиз ўзининг “Кеча ва кундуз” романида “Нойиб тўра” атамаси билан Россия империясининг Туркистондаги масъул вакилини номлайдики, бу буюк сўз санъаткори моҳирона қўллаган ва моҳиятни аён кўрсатувчи теран маъноли халқона сўздир. Шунингдек, Чўлпон шеърларида “хўжалар” сўзи кўпинча “босқинчилар”, “мустамлакачилар”, “хўжайинлар” маъносида – сўзнинг туб маъносида қўлланади. Худонинг қудрати-ю она халқимизнинг беқиёс салоҳиятини кўрингки, бой араб тилидаги “хўжа” деган пурҳикмат сўзнинг довруғига араб босқинчилари, ҳаттоки бу халқнинг зиёлилари эмас, Хўжа Аҳмад Яссавий ва Хўжа Насриддин Афанди сингари асли туркий халққа ва ўзбек миллатига мансуб, маҳаллий халқ ичидан етишиб чиққан хўжалар янги оламшумул довруғ қўша олдилар. “Мадинада – Муҳаммад, Туркистонда – Хўжа Аҳмад” деган гап бежиз айтилмаган, албатта. Худди шунингдек, донишмандлик ва зукколикда беназир Хўжа Насриддин афандидек ёрқин адабий сиймони араб халқи ва ё жаҳондаги бошқа бирор бир халқ эмас, айнан туркий халқ “Мана, кўриб қўйинг, мен қора эмас, хўжаман, ўз тақдирим, ўз юртимнинг хўжайиниман!” дея дунёга келтиргани бежиз эмасдир. Ҳар икки сиймомиз туркий халқ ва унинг ўзаги – ўзбекка хос миллий руҳнинг навбатдаги фавқулодда тантанаси ҳамда оламшумул ғалабаси эди. Бундай фавқулодда тантаналар ва оламшумул ғалабалар араб босқинчиларини масалага бошқачароқ ёндошишга, вақт ўтиши билан араблаштириш сиёсатидан умидни узиб, халифалик таъсирини сақлаб қолиш мақсадида энди, аксинча, ўзбеклашишга ундаганлар. Натижада Туркистонда, айниқса, Бухоро, Ўтрор, Саврон, Термиз, Насаф сингари йирик диний марказларда араблашган туркий халқлардан ҳам кўпроқ, аксинча, туркийлашган, ўзлашган, ўзбеклашган араблар қўним топа бошладилар. Улар орасида, гарчи араб тилини аллақачон паққос унутиб юборган бўлсалар-да, хали-ҳануз руҳан араблигича қолиб келаётган, ҳатто ўзининг асли араблигидан фахраланадиган ўзбеклар, дейлик, Бухоро вилоятининг Қоракўл ва Олот туманларида, Қашқадарё ва Сурхондарё вилоятининг айрим қадимий шаҳарларида ҳали-хануз учраб туради. Маълумки, ақл, онг, тафаккур ва унинг ҳосиласи бўлмиш илм-фан ўз табиатига кўра умумбашарий, байнанмилал ҳодисадир. Аксинча, ҳис-туйғу, кечинма, руҳий ҳолат ва уни ўзида зуҳур этувчи адабиёт билан санъат эса, ўзининг ёрқин миллий либоси, бетакрор миллий қиёфаси билан азиздир. Жаҳондаги ҳар бир халқ балки миллий илм-фансиз, бошқаларнинг ақли билан яшай олар, лекин ўзининг миллий адабиёти ва санъатисиз бир кун, бир лаҳза ҳам яшаёлмайди. Халқни катта Адабиётдан маҳрум қилиш уни ўлимга маҳкум қилишдир. Айниқса, она тилидаги адабиётдан маҳрум бўлиш... халқ ва чинакам халқ ёзувчиси учун бундан оғиррроқ фожиа йўқ!.. Йигирма йилча аввал америкалик машҳур олим Эдвард Оллворд Ўзбекистон Ёзувчилар уюшмасида меҳмон бўлиб, бир гуруҳ ўзбек ёзувчилари билан учрашган ва шундай бир саволни қаламкашлар олдига кўндаланг қўйган эди: “Рус тилида ижод қилувчи Чингиз Айтматов, Ўлжас Сулаймонов каби ёзувчилар рус ёзувчилари ҳисобланадими ё қирғиз билан қозоқ халқларининг ёзувчиларими?..” Бу, айниқса, Шўро тузуми шароитида ҳар бир қаламкашни жиддий ўйлашга ундайдиган ва хушёр торттирадиган ўта нозик савол эди. Ўша суҳбатда бу мураккаб масалага камина ўз муносабатимни билдириб айтган эдимки, “Тўғри, Чингиз Айтматовни – қирғиз халқи, Ўлжас Сулаймоновни – қозоқ халқи ўз ёзувчиси сифатида ғоят юксак қадрлайди, лекин ҳаёт ҳақиқати шундан иборатки, улар буюк рус адабиётини қирғиз ва қозоқ мавзулари билан бойитган ёзувчилар сифатида тарихда қоладилар. Узоқ ўтмишда ҳам бундай ҳодисалар кўп бўлган. Масалан, Низомий Ганжавийни – озорбайжон халқи, Амир Хусрав Деҳлавийни – ҳинд халқи, Паҳлавон Маҳмуд билан Мирзо Абдулқодир Бедилни – ўзбек халқи ўзининг асл фарзанди сифатида ҳамиша эъзозлайди, лекин форс тилида ижод қилган бу улуғ шоирлар жаҳон адабиёти тарихида форс адабиёти намояндаси сифатида тилга олинадилар. Чунки ёзувчининг қай адабиётга мансублиги аввало унинг тилида аён кўриниб туради...” Мана, орадан йиллар ўтиб, бу оддий ҳаёт ҳақиқатини яна-да яхшироқ ҳис қилиб тургандекман. Нега араб халифалиги босқинчилари араб тилини фақат илм-фан тили эмас, бадиий адабиёт тили сифатида ҳам жорий этмадилар-да, ўртада восита сифатида форс тилидан фойдаландилар? Бунинг бир қатор жиддий сабаблари бор эди, албатта. Биринчидан, араб тилини ҳам илм-фан, ҳам адабиёт тили сифатида жорий қилишга сўз санъатини жондан азиз кўрувчи туркий халқ, ҳар тўрт нафаридан бири шеър ёзадиган шоир халқ мутлақо чидаёлмас эди, бундай ўтакетган адолатсизликка қарши исён кўтариши аниқ эди. Иккинчидан, қадим замонлардан буён қўшни яшаган Эрон ва Турон халқлари зуллисонайн – икки тилли бўлиб, бир-бирининг тилида бемалол ўқиб-ёзаверар эдилар. Бинобарин, форс тили ва форс тилдаги адабиёт туркий халқнинг миллий руҳини асоратда сақлаб туришда қулай ва мақсадга мувофиқ восита сифатида араб тилидан ҳам яхшироқ қўл келиши мумкин эди. Буёғини сўрасангиз, ҳар икки тилдаги адабиёт устидан мустаҳкам назорат ўрнатиш, барибир, араб халитфалигининг ишончли вакиллари – нойиб тўраларнинг қўлларида эди. Ўзингиз жиддийроқ ўйлаб қаранг, буюк мутафаккиримиз Алишер Навоий, дарҳақиқат, ўзбек адабий тилини жаҳон адабиёти юксакликларига кўтарган беназир сиймо. Лекин бу улуғ зот яратган жамики асарларнинг номлари (“Хазойинул маоний”, “Хамса”, “Муҳокаматул луғатайн”, “Лисон ут тайр”, “Маҳбуб ул қулуб”...) араб тилидадир. Табиийки, Низомий Ганжавий, Амир Хусрав Деҳлавий, Абдураҳмон Жомий каби форс тилида ижод қилган туркий салафлар асарлари ҳам! Бугунги кунда “Ўткан кунлар”, “Кеча ва кундуз”, “Қутлуғ қон” каби ўлмас асарларнинг арабча ва ё русча аталишини тасаввур эта оласизми? Очиғи, ақл бовар қилмайди. Бу, албатта, араблаштириш сиёсатининг жаҳон халқлари тарихидаги беқиёс намуналари ва яққол далолатлари эди!.. Мўғул босқинчиларининг қўлида на Қуръони каримдек муқаддас китоб бор эди, на пайғамбари акрам Муҳаммад алайҳиссаломдек орқасуяр тоғ, на жаҳонда энг бой тиллардан бирию замонда пешқадам адабиёт, на илм-фан, на санъат... Улар оддийгина найза, қилич, ўқ-ёй сингари ибтидоий жанг қуролларигагина эга эдилар. Шундай бўла туриб ярим жаҳонда, хусусан, Туркистонда қандай қилиб ўз ҳукмронлигини ўрнатдилар ва узоқ вақт сақлаб қолдилар? Бир қарашда ақл бовар қилмайди. Холбуки бунинг асосий сабаблари анчагина оддий. Аввало Чингизхон ясоқлари, қолаверса, шу ясоқларга асосланган ҳолда ғоят устомонлик билан ўргимчак тўридек тўқилган, лекин ундан беқиёс даражада пишиқ-пухта тўр бунга сабабдир. “Тоғ Муҳаммадга келмаса Муҳаммад тоққа боради” дейдилар. Мўғул босқинчилари маккорона қўллаган тадбир шуки, улар Туркистонда – туркнинг, Арабистонда –арабнинг, Ҳиндистонда – ҳинднинг, Россияда – руснинг қиёфасига усталик билан кира олганлар. Яъни, бу халқларнинг тили, адабиёти, фани, маданияти, урф-одатлари, диний эътиқоди, хуллас, бутун миллий руҳини шу қадар пишиқ-пухта ўзлаштирганларки, тарихан нисбатан қисқа вақт ичида гўё туркдан туркроқ, арабдан араброқ, ҳинддан ҳиндроқ, русдан русроқ бўлиб чиққанлар. Бу йўлда ҳар қандай ёвузликдан қайтмаганлар. Масалан, бутун бошли бир қишлоқнинг йигитлари қириб ташланиб, қизлари мўғул йигитларига берилган. Ёҳуд, аксинча, қизлари буткул қириб ташланиб, йигитлари мўғул қизларига қўшиб қўйилган. Икки ўртада ҳосил бўлган дурагай насл зоҳиран ўзбек, ботинан мўғул, зоҳиран мусулмон, ботинан кофир, хуллас, ўтакетган мунофиқ, устомон, шум қилиб тарбияланган. Кўп ҳолларда соғлом ўзбек йигитидан иложи борича кўпроқ насл орттирган мўғул қизи, ҳали ўғил-қизлари балоғат ёшига етмай туриб, ота ўлдириб юборилгач, уларни ўз аждодларига садоқат ва ўзбекка нафрат руҳида тарбиялаган. Шу тарзда бир неча насл айланганидан кейин қарабсизки, мўғул босқинчиларининг ишончли кишилари ўзбекнинг ичидан етишиб чиқиб, маҳаллий шароитга боплаб мослашган Чингизхон авлодлари араб халифалигининг ишончли вакилларидан минг карра шумроқ, устомонроқ, тадбиркорроқ бўлиб турибди-да! Масаланинг моҳиятини яхши англаб етавермайдиган шоирлар балки “Нега сен ўлмайсан, Маҳмуд Ялавоч?” дея ажабланишга ҳақли, албатта. Ҳаттоки тарихчи олимлар “Бобур ҳам, Шайбоний ҳам ўзбек, ўзбекнинг шоирлари бўлсалар, иккалалари ҳам мусулмон бўлсалар-да, нега бу икки ҳукмдор ўзаро муросасиз, улкан мамлакатга сиғишмайдилар?” дея ажаблансалар эҳтимол. Ҳолбуки ҳар икки ҳолнинг жиддий сабаблари бордир. Мўғул босқинчилари сотқин Маҳмуд Ялавочга “Сен қанчалик узоқ яшасанг, ўзингга ҳам, бизга ҳам шунчалик яхши!” дея узоқ яшаш учун қулай шарт-шароитни муҳайё қилиб қўйганидан кейин... ўзининг ўзбегини қирчиллама ёшида қирчинидан қияверади, лекин ўзи... саксондан, тўқсондан ошса ҳам ўлмай яшайверади-да! Бобур билан Шайбоний ўртасидаги муросасизликнинг туб сабаби шундаки, бири бобокалони соҳибқирон Амир Темур бошлаган ишни изчил давом эттириб, ўзбек руҳи, туркий халқлар қонини мўғул босқинчилари асоратларидан тозалаш йўлида жон куйдирувчи ҳукмдор. Иккинчиси – Муҳаммад Шайбоний эса, аксинча, ўзбек қиёфаси, мусулмон мазҳаби ва шоир ниқобига моҳирона кириб олиб, ўзини нақ “Ҳалифаи Раҳмон” дея эълон қилган пайғамбарлик даъвосидаги ашаддий кофир, устаси фаранг мўғул ҳукмдори! Мана шундай ўзбекнинг “ичидаги оласи” ва “ўзидан чиққан бало”ларда ҳамма гап! Шайбоний томонидан Туркистон тупроғидан қувиб чиқарилган, туркий улус ва ўзбек халқининг руҳий поклиги йўлида муттасил курашган темурий ҳукмдор Заҳириддин Бобур Ҳиндистонда асос солган улуғ салтанат кейинчалик “Буюк ўзбеклар империяси” эмас, аксинча, “Буюк мўғуллар империяси” деб аталди. Чархпалак дунёнинг ғаройиб ўйинини кўринг! Холбуки бошқа бир оламшумул ўйинга таққослаганда бунисини ҳолва деса бўлади. Гап шундаки, қадимий Фарғонадаги қарлуқ ўзбеклари, қадимий Хоразмдаги ўғуз ўзбеклари, ақалли қадимий Зарафшон, Қашқа ва Сурҳон воҳаларидаги қипчоқ ўзбеклари эмас, бор-йўғи Дашти Қипчоқ ўзбеклари, шунингдек, татарлари ва қозоқларини идора қилган мўғул ҳукмдори, Чингизхон авлодларидан бири, азбаройи ўзбек улусининг бир қисмига ҳукмдор бўлгани сабаб, “Ўзбекхон”, яъни, “ўзбекнинг хони” деган янги ном олди-да, устомонларча шароитга мослашди. Орадан етти асрча вақт ўтиб, 1924 йилда Ўзбекистон Республикаси ташкил топганидан кейин, Шўро тузуми сиёсатдонлари Якубовский, Бертельс, Бартольд каби Россия империяси миссионерлари ишлаб чиққан, сиёсий манфаатар кўзда тутилган “илмий қарашлар”га асосланган ҳолда ўзбек халқининг пайдо бўлишини ана ўша мўғул ҳукмдори Ўзбекхон билан боғлаб тушунтиришга уриндилар. Гўё ҳукмдор халқнинг номини эмас, аксинча, халқ ҳукмдорнинг номини олиб, “ўзбек улуси” бўлган эмиш! Устомонликни қаранг! Улар ҳаттоки “Чиғатой улуси”, “Чиғатой адабиёти” сингари сунъий атамаларни ҳам ўйлаб топиб, гўё бутун бошли миллат ва миллий адабиётни яна бир босқинчи мўғул ҳукмдори Чиғатой билан боғлашга зўр бериб уриндилар. Мўғул босқинчиларининг устомонликлари, ёвузликлари, пасткашликлари, ашаддий қонхўрликдан ҳам тап тортмасликлари ва ҳар қандай тубанликдан қайтмасликлари хусусидаги маълумотлар кўпгина тарихий манбаларда ёзиб қолдирилган, қўшиқлар ва ривоятларда бизгача етиб келган. Шундай ривоятлардан бири, масалан, буюк замондошимиз Чингиз Айтматовнинг “Чингизхоннинг оқ булути” қиссасида (бир пайтлар Шўро сиёсатининг биринчи идеологи Суслов томонидан адибнинг “Бўронли бекат (Асрга татигулик кун)” романидан олиб қолинган ва кейинчалик эълон қилинган бобларда) моҳирона акс эттирилган. Мўғул босқинчиларининг ирсият ва насл-насабга, ҳаттоки бутун бошли халқлар, масалан, татар халқининг генофондига ўтказган зуғум-зўравонликлари, дарҳақиқат, даҳшатлидир. Тарихий манбаларда кўпинча “монгольско-татарская ига”, “мўғул-татар асорати”, “мўғул-татар зулми” сингари сўз бирикмалари кўп қўлланилади. Гап шундаки, мўғуллар қадим-қадим замонлардан буён Дашти Қипчоқда, хусусан, Ёйиқ (Урал) тоғи ва Эдил (Волга) дарёси атрофларида, Қримда ва Қора денгиз соҳилларида макон тутган қадим туркий халқлардан бири бўлмиш татарлар (бошқирдлар, нўғойлар)ни жаҳондаги бошқа ҳалқлардан ҳам кўпроқ ва оғирроқ асоратларга гирифтор қилдилар. Бу халқнинг миллий руҳияти юксак ва бой, довюрак ва асл фарзандлари аёвсиз қириб ташланди. Қолганларини бошқа туркий ҳамда славян халқларини бошқаришда қулай восита сифатида тарбиялаб, улардан ғоят устомонлик билан фойдаландилар. Натижада татар халқи нафақат асоратда, нақ аросатда – икки ўт орасида қолди. “Уёққа қараса отаси ўлади, буёққа қараса бўтаси” деганларидек, бош кўтарса – мўғул бошини олади. Мўғулнинг буйруғига бўйинсуниб, бошқа туркий ҳамда славян халқларига зуғум ўтказса, бу халқлар ўз навбатида мўғулнинг қўлидаги қўғричоқликда, сотқинликда, мунофиқликда айблаб жазолайди. Шундай икки ўт орасида бир неча аср яшашни, яшаганда ҳам, ўзининг миллий руҳини сақлаб яшашни тасаввур этишнинг ўзи даҳшат! Рус халқининг “Непрошенний гост хуже татарина”, ўзбек халқининг “Татар бор жойда хатар бор” мақоллари шунчаки эрмак учун яратилмаган, албатта. Тарихий манбаларда “мўғул” билан “татар” сўзларини қўшиб, “мўғул-татар” тарзида айтишдан ташқари, “татар” атамасининг олдига “тўққиз қайтган” деган аниқловчи ҳам кўпинча қўшиб қўлланилади. Бир марта-икки марта эмас, нақ тўққиз марта мажбуран диндан қайтарилиб чўқинтирилган, шунда ҳам қайта-қайта дини исломга қайтиб, ўзининг диний эътиқоди ва миллий руҳини қайта мустаҳкамлаб, юксалтириб, бойитиб, ўзлигини ҳимоя қилиб муттасил ҳаёт-момот курашларида яшаш... бунақасини туркий халқлар орасида ва, умуман, башарият тарихида татардан бошқа бирон-бир халқ бошдан кечирмагандир-ов! Бу кўргилик айтишгагина осон! Мўғулнинг зўрлиги, зўравонлиги, жабр-зулмини бошқа халқлар орасида энг кўп кўргани учун ҳам туркий халқлар ичида татарлар, айниқса, кейинги етти аср мобайнида, дейлик, ўзбеклар, усмонлилар (яъни, салжуқлар),уйғурлар, озорбайжонлар ва можор (венгер)лар сингари ақалли бирон-бир қудратли давлат барпо эта олмадилар. Бунинг устига, агар бошқа туркий халқлар араб босқинчилари зулми остида бир ярим асрча, мўғул босқинчилари зулми остида бир ярим асрча, Россия империяси босқинчилари зулми остида ҳам бир ярим асрча яшаган бўлсалар, татар халқи мўғул босқинчилари зулмини қарийб уч аср, Россия империяси зулмини қарийб уч аср бошидан, қонидан, жонидан кечирди. Ва ниҳоят, сталинизм сиёсатининг энг даҳшатли жазо чоралари татар халқига нисбатан қўлланиб, қатағоннинг энг қаттиқ таёқлари татар халқининг бошида синдирилди. Жаҳон халқлари тарихида ҳеч бир халқ, хоҳ у Қрим татарлари бўлсин, хоҳ Қозон татарлари ёхуд Уфа татарлари, хуллас, татар халқидек ёппасига депортация, яъни ўзининг тарихий ватанидан қувғин этилмаган! Айнан шунинг учун ҳам Россия империяси қарамлигидан ҳалос бўлиш йўлидаги асрий курашлар тарихида татар халқи зиёлиларининг ўрни алоҳидадир. Бу халқнинг бошидан кечирган кўргиликлари хусусида шунинг учун ҳам нисбатан батафсилроқ мушоҳада юритмоқдамизки, ўтган асрнинг бошларидаги миллий уйғониш даврида ўзбек халқининг Алпомиш тушган зиндондан ҳам чуқурроқ ер қаърига чўктирилган миллий руҳи янги юксакликларга кўтарилишида Исмоилбек Гаспринский, Бакир Чўбонзода, Аҳмад Заки Валидий Тўғон ва бошқа татар зиёлиларининг баайни Алпомишга садоқатли дўст Қоражондек беминнат чўзган ёрдам қўли беқиёс аҳамиятга эга бўлди. Маҳмудхўжа Беҳбудий, Минавварқори Абдурашидхонов, Абдулла Қодирий, Абдурауф Фитрат, Абдулҳамид Чўлпон каби истиқлолимиз фидойилари аввало шу қутлуғ номлари саналган татар маърифатпарварларини ўз устозлари деб билишлари мутлақо бежиз эмасдир. Россия империяси Туркистонни босиб олишдан аввал бу ўлка халқлари, айниқса, улар орасида ўз руҳияти, нуфузи ва тарихий илдизларига кўра ҳамиша етакчи ўринда турган ўзбек халқининг миллий руҳини, керак бўлса, микроскоп ва лупа сингари замонавий илм-фан ютуқлари кўмагида яхшигина ўрганган эди, албатта. Роппа-роса юз ўттиз йил ўзбек халқини идора қилар экан, бу халқнинг қонидаги араб ва мўғул, ҳаттоки хитой, юнон ва форс босқинчилари қолдирган мудҳиш асоратларга, жумладан ўзбекнинг ичида асрлар мобайнида зоҳиран ўзбеклашган бўлса-да, ичида “Хап, сан ўзбакними, ҳали бизнинг кўчада ҳам байрам бўлиб қолар!..” дея тиш қайраб яшаган “ўзингдан чиққан балолар”га таянди. Бугина эмас. Россия империяси ўзбек халқини бошқаришда юнон, хитой, араб ва мўғул босқинчиларининг бу халқни бошқариш тажрибаларидан унумли фойдаланиш ва “сопини ўзидан чиқариш” билангина кифояланиб қолмади. Бир юз ўттиз йил мобайнида бу йўлдаги янгидан-янги тадбирларни ўта изчиллик билан муттасил ва тўхтовсиз “ишлаб чиқариб” ҳамда ҳаётга оғишмай жорий этиб турди. Уларнинг қай бирини айтаверасиз! Масалан, биринчи жаҳон уруши йилларида ишга яроқли ўзбекларни ёппасига фронт ортидаги қурилишлар учун мардикорликка олиш. Кейинчалик Украинада пахтачиликни йўлга қўйишга уриниш. Ноқоратупроқни ўзлаштириш. Байкал-Амур магистрали қурилиши. Бошқа кўпдан– кўп “бутуниттифоқ қурилишлари”! Буларда аввало ўзбекларнинг “қора кучлари”дан унумли фойдаланилди. Шу баҳонада ҳам анчагина ўзбеклар ўз ватанлари – Ўзбекистондан чиқариб юборилди. Айниқса, Шўро тузуми бундай “тадбир”ларни “ишлаб чиқиш”да устаси фаранг эди. “СССР” деб аталган мамлакат нафақат зулм ва зўравонлик салтанати, қўрқув салтанати, улардан ҳам кўпроқ шумлик, макр, устомонлик, хуллас, биргина сўз билан айтганда, шайтонлик салтанати эди. Бу салтанатнинг шайтонона макрларидан бири, масалан, шу эдики, 1924 йилда бир томонда – қадимдан ўзбеклар яшаган Чимкент, Ўш, Хўжанд, Тошҳовуз ва Элликқалъа ҳудудлари Қозоғистон, Қирғизистон, Тожикистон, Туркманистон ва Қорақалпоғистонга гўё “ ма сенга, ма сенга” қабилида “тақсимлаб берилди”. Иккинчи томонда – Ўзбекистон ҳудудида яшовчи анчагина қозоқлар, тожиклар, қирғизлар, туркманлар ва қорақалпоқлар баъзида алдов, базида зўрлик йўли билан ўзбеклаштирилди. Юзаки қараганда ажабланарли ҳол. Бутун собиқ СССР, шу жумладан, Ўзбекистон ҳудудида руслаштириш сиёсати жадал равишда амал қилаётган бўлса-да, айни чоғда республикада яна-да жадалроқ ўзбеклаштириш сиёсати ҳам олиб борилса! Бу қанақаси? Наҳотки ўзбек халқининг нуфузини, миллий куч-қудрати ва руҳий қувватини ошириш учун қилинди бу иш?! Йўқ, асло! Сабаби – ўзбек халқини идора қилиш учун бу халқнинг ўзидан етиштириб чиқарилган, масалан, дейлик, “Кеча ва кундуз” романидаги Мирёқуб эпақа юрт тепасига кўтарган аҳмоқ Акбарали мингбоши ва Нойиб тўранинг собиқ ошпази ва хотинининг ўйнаши Зуннунга ўхшаш қўлбола кучлар етишмай қолаётгани сабабли қўшимча – ёрдамчи кучлар керак бўлиб қолди. Бундай кучларни рус хуторларидан олиб келавериш ўзини оқлайвермади. Табиийки, АҚШ ва ё ойдан олиб келиб бўлмайди. Бинобарин, Ўзбекистон ҳудудида яшовчи майда миллатларни ўзбеклаштириб, улардан фойдаланиш ҳар жиҳатдан маъқулроқ эди. Ривоят қилишларича, бир пайтлар Чарли Чаплинга тақлид қилувчи муқаллидларнинг халқаро танлови ўтказилган, унга буюк актернинг ўзи ҳам яширинча қатнашган экан. Қизиғи шунда эканки, ўша танловда Чарли Чаплиннинг ўзи охирги ўринлардан бирини базўр эгаллаган экан! Худди шундай, республика ҳудудида яшовчи бошқа миллат вакилларини ўзбеклаштириш, уларни асл ўзбеклардан “ўзбекроқ” қилиб тарбиялаш ва айни шу “қўшимча кучлар” кўмагида асл ўзбекларни идора қилиш... устаси фарангликнинг каттаси мана шудир. Бундай, айтиш мумкинки, башарият тарихида мисли кўрилмаган тадбир натижасида ҳам энг кўп жабр-жафо ва заҳмат-машаққат чекиб, миллий ўзлигидан жудо бўлишга маҳкум этилган халқ яна ўша татарлар бўлиб чиқди. Бир асрдан кўпроқ вақт мобайнида озмунча татар халқи вакиллари ўзларининг Татаристон, Бошқирдистон, Қрим, Волгабўйи ва Урал тоғларидаги қадимий ватанларидан зўравонлик билан жудо этилиб, гоҳида мажбурий, гоҳида алдов билан ихтиёрий равишда ўзбеклаштирилдими экан? Ҳисобини ким олибди дейсиз! Бу халқнинг не бир асл фарзандлари, азбаройи ўзбек халқи ҳам ўзларидек бир кун келиб тарихий ватанларидан жудо бўлмаслиги ва аросатда қолмаслиги учун, нақ икки ўт орасида туриб бўлса-да, ўзларининг бутун борлиғи, қалб қўри, ақл-заковати ва куч-қувватини таржимон-тилмоч, табиб-шифокор, ўқитувчи-мураббий сифатида ўзбек халқи фарзандларининг кўзларини очиш, ўзларини жисмонан соғлом ва руҳан бардам ҳис қилишлари йўлида беминнат хизмат ва фидойилик намуналарини амалда кўрсатдилар. Масалан, камина ҳам ҳозирги Ўзбекистон Миллий университетида мантиқ фани асосларидан сабоқ берган ва ё “Марксизм-ленинизм университети” деб юритилувчи ўқув даргоҳида жаҳон халқлари фалсафаси тарихи билан яқиндан таништирган татар миллатига мансуб муҳтарам домлаларимни, айниқса, ўтган асрнинг 70-йиллари ўрталарида руҳият дунёси хусусидаги “Сирли олам” деб номланган илк мақоламни, ҳали ўзимни танимай-билмай туриб шахсан ўзлари таҳрирдан чиқариб машҳур “Гулистон” журналида эълон қилган машҳур муҳаррир, муҳтарам устозларимдан бири, қозонлик татар халқининг асл фарзанди ва Ўзбекистон халқ ёзувчиси Асқад Мухторни алоҳида ҳурмат-эҳтиром ва миннатдорлик ҳислари билан бот-бот эслаб тураман. Илоё бу татар қардошларимнинг қабрлари нурга тўлиб, охиратлари обод, руҳи поклари ҳамиша шод бўлғай! Тўғри, айниқса, ўзбеклашган татарлар орасида ўз қардошларини қон қақшатиш хисобига давр-даврон суриб яшаган, паспортига “ўзбек” дея ёзилгани ҳолда ўзбекнинг туб миллий манфаатларига зид ҳатти-ҳаракатлар қилиб, уларнинг уруғини қуритишда “хизмат кўрсатган санъат арбоби” бўлган мунофиқ шахслар, айғоқчилик, чақимчилик, ўзбекча халқона таъриф билан айтганда, “жонсиз”, русча айтганда, “стукач” сифатида “фаолият кўрсатган” пастарин кимсалар ҳам йўқ эмас эди. Муайян сиёсий мақсадларда ўзбеклаштирилган бошқа миллатлар вакиллари орасида махсус тарбияланган татар ва тожик аёлларидан, айниқса, қўрққулик эди. Бундан ўн йилча аввал Марказий Осиё халқлари маданият ассамблеясининг таъсис қурултойида замонамизнинг улкан адиби Чингиз Айтматов шундай лутф қилган эди: “Тожик биродарларимиз, айниқса, бир ҳолдан фахрланишга ҳақдилирларки, тарихда кўпинча турк ботирларининг севимли хотинлари ҳуснда тенгсиз, кўҳлик тожик аёллари бўлганлар”. Бу лутфнинг тарихий илдизи ғоят чуқурдир. Буюк Чўлпоннинг “Кеча ва кундуз” романида ўзи яшаб турган мустамлака тузумининг ички қурилиши ва мустамлакачи Нойиб тўранинг феъл-атвори хусусида жиддий ўйларга толар экан, Мирёқуб эпақа, ёдингизда бўлса, жумладан, шундай хулосага келади: “Империяси тағин ҳам ботмасинми! Неча минг, неча лак фуқаронинг жони манавиларнинг қўлида, манавиларнинг жони эса, анавинақа манжалақилар қўлида... Демак, империяси ботишга томон боради”. Мирёқуб назарда тутган манжалақилар ҳар бир халқ, ҳар бир тузумда ўзига етарли, албатта. Улардан, айниқса, мустамлака тузумларда қарам халқларни идора қилишда ҳамиша усталик билан фойдаланилган. Масалан, араб босқинчилари Чингиз Айтматов айтган турк ботирлари ва, умуман, туркий халқларни асоратда ушлаб туришда форс ва тожик миллатларига мансуб аёллардан моҳирона фойдаланган бўлсалар, мўғул босқинчилари, иложи бўлса, ҳар бир ўзбек йигитининг қўйнига махсус тарбияланган мўғул ёхуд татар қизини солиб қўйишга уринганлар. Бундай “тадбир”ларни рус мустамлакачилари ҳам четлаб ўтмадилар, албатта. Масалан, чоризм даврида юрт тепасида турган аксарият ўзбек амалдорлари ва бойларининг иккинчи-учинчи хотинлари ва ё ўйнашлари, Шўро тузуми даврида эса, кўпгина давлат ва жамоат арбобларининг биттаю битта қонуний хотинлари татар ва ё тожик миллатига мансуб аёллар бўлганлар. Бевосита адабиёт соҳасига бирровгина кўз ташласак, дейлик, Абдулла Қодирийнинг Қозондан олиб келган (ҳойнаҳой муайян сиёсий мақсадларда атайин қўшиб юборилган) иккинчи хотини, Ҳамза ва ё Чўлпоннинг бир неча хотинларидан аксарияти, Ўзбекистон Ёзувчилар уюшмасига раҳбарлик қилган қарийб барча ўзбек адибларининг биттаю битта хотинлари ўзбеклашган татар ва ё тожик аёллари эди. Лекин бу аёлларнинг аксарияти ҳукмрон тузумга хизмат қилмадилар ва бунинг учун тегишли тазйиқларга ҳам учрадилар. Улар ўзига қон-қардош умр йўлдошига садоқат ва фидойилик намуналарини амалда кўрсатиб, ўз қисматдошлари ва бутун ўзбек халқининг меҳр-муҳаббатини қозондилар. Буюк ўзбек адибининг садоқатли умр йўлдоши, атоқли ўзбек биолог олими ва “Ойбегим менинг” деб номланган ноёб китоб муаллифи Зарифа Саидносирова, яна бир буюк адибимиз Абдулла Қаҳҳорнинг садоқатли умр йўлдоши, таниқли ўзбек таржимони, “Чорак аср ҳамнафас” деб номланган камёб китоб муаллифи Кибриё Қаҳҳорова фаолияти бунинг ёрқин мисолларидир. Бу аёлларнинг ўз умр йўлдошларига муносабати ҳам, ўзбек фани ва маданиятига қўшган ҳиссалари ҳам ҳавас қилса арзигулик ибратли жиҳатларга бойдир. Тарихда араб тилидаги фан ва форс тилидаги адабиёт тараққиётига туркий халқлар, айниқса, ўзбеклар қўшган беқиёс ҳиссани кўрсатувчи мисоллар жуда кўп. Лекин туркий халқ, хусусан, ўзбек фани ва адабиётини юксалтиришга ҳисса қўшган бирон-бир араб, мўғул, форс, юнон ва ё хитой халқи вакилини кундузи чироқ ёқиб ҳам тополмайсиз. Россия империясининг Ўзбекистондаги руслаштириш сиёсати қандай натижаларни берди – бу алоҳида мавзу, албатта, лекин ўзбеклаштириш сиёсати, алал-оқибат, ҳамиша “Элга эл қўшилса – давлат” деб қараб келган бағрикенг ва одамшаванда ўзбек халқининг зарарига эмас, аксинча, фойдасига бўлди. Масалан, асли арман қизи ва атоқли ўзбек санъаткори Тамарахоним, асли яҳудий қизи ва ўзбек мумтоз қўшиқларининг бетакрор ижрочиси Берта Давидова, асли қозоқ миллатига мансуб машҳур ўзбек рассоми Ўрол Тансиқбоев, асли озорбайжон ва атоқли ўзбек шоири Мақсуд Шайҳзода, асли татар миллатига мансуб, Фарғонада туғилиб ўсиб, ўзбекнинг атоқли адибига айланган Ўзбекистон халқ ёзувчиси Асқад Мухтор... Бу азизларнинг ўзбек миллий маданияти, ўзбек халқининг миллий руҳини янги юксакликларга олиб чиқишда қўшган бетакрор ҳиссалари ҳар қанча ҳавас қилса, фахрланса ва ибрат олса арзигуликдир. Энди Ўзбекистон мустақиллиги шароитида ўзбеклашган бошқа миллат вакилларининг бундай қутлуғ анъаналарни муносиб тарзда давом эттириб, ўзбек халқининг миллий руҳини яна-да бойитиш ва ё ўзлигига қайтиб, ўз миллий маданияти ва миллий руҳини юксалтириш – шу икки йўлнинг қай биридан юриш ихтиёри ўз қўлларидадир. Қарийб бир ярим аср жумла жаҳонни зир титратиб, миллион-миллион бегуноҳ кишиларнинг умрларига зомин бўлган марксизм таълимотининг бош китоби “Коммунистик партия манифести” шундай бир жумла билан бошланган эди: “Европа бўйлаб бир шарпа оралаб юрибди, у ҳам бўлса коммунизм шарпасидир”. Аллақандай коммунизм хусусидаги хомхаёллар билан не бир ақлли бошларни қотирган ва бегуноҳ жонларнинг ёстиғини қуритган марксизм-ленинизм таълимоти, дарҳақиқат, ниҳояти бир шарпа, сароб, буюк Михаил Булгаковнинг “Уста ва Маргарита” асарида моҳирона кўрсатилганидек, Воланднинг қилмишлари, хуллас, шайтон васвасаси эди. Не бахтки, мана, ўн беш йилдан буён мустақил Ўзбекистон давлатининг шарофати билан ўзбек халқи шайтоний васвасалардан фориғ бўлиб, ўзининг миллий руҳини покламоқда. Энди бу юрт осмонида шарпалар изғиб уфқида сароблар ўйнамайди, аксинча, Яссавий руҳи, Соҳибқирон Амир Темур руҳи, Мирзо Улуғбек ва Алишер Навоий руҳи, бошқа не бир улуғ аждодларимизнинг ўлмас руҳи поклари кезиб юрибди. Улар ўзбек халқининг миллий руҳини янги юксакликларга кўтаришда бизга ҳамиша мададкордирлар. Tarjimai hol. Jahon adabiyoti va fanida tarjimai hol yozish bobida ko’pdan-ko’p ibratli tajribalar to’plangan. Chunonchi, “Turkiston elining shayhulmashoyihi” Ahmad Yassaviyning o’z umr yo’lini yilma-yil bayon qilib yozgan hikmatli satrlari va yo o’zbek xalqining chinakamiga bulbuligo’yo baxshisi Ergash Jumanbulbul o’g’lining “Tarjimai hol (Kunlarim)” dostonini ko’pchilik yaxshi biladi. Buyuk ingliz tabiatshunosi Ch. Darvin va buyuk hind mutafakkiri J. Neruning “Tarjimai hol” asarlari oddiygina tarjimai holni ham betakror asar, qo’lga ilinadigan salmoqli kitobga aylantirish san’atining ajoyib namunalaridir. Mazkur tarjimai hol she’ru doston, ulkan asaru salmoqli kitob emas, allaqanday iddaoli bayonot ham emas, ixcham bayonnomami-izhornomagina, xolos. Har qalay u, sizda bir zahmatkash Yozuvchining ijodiy yo’li xususida aniq-ravshan tasavvur hosil qila oladi, degan umiddamiz... Rahimjon Otaev (Otauli) O’zbekiston davlat mustaqilligi yillarida nosir-Yozuvchi, publitsist-esseist, munaqqid va tarjimon sifatida faol ijod qilayotgan adiblarimizdan biridir. Uning anchagina mashaqqatli hayot yo’li va serqirra ijodiy faoliyati ayrim ibrat bo’larli jihatlarga egadir.. Toshkentdan Chimkent orqali qadimiy Turkiston shahriga borar bo’lsangiz, ming yillik o’zbek she’riyatining bir sarchashmasi bo’lmish mashhur “Devoni hikmat” kitobining muallifi, avliyolar sarvari, “shayxulmashoyix” va “Hazrati Sultoni orifin” deya ulug’lanuvchi Ahmad Yassaviy hazratlari abadiy qo’nim topgan bu qadimiy shaharga kiraverishda “Iqon” degan bir qadimiy qishloqdan o’tasiz. E’tiboringiz uchun, bu qishloqda XX asr o’zbek she’riyatining eng yorqin siymolaridan biri Mirtemir domla tavallud topganlar. Ahmad Yassaviy qabri ustiga Sohibqiron bobomiz Amir Temur hazratlari qurdirgan muhtasham maqbarani tomosha qilib, tegishli ziyorat va tilovatdan so’ng ruhingiz allanechuk tiniqlashib, ko’nglingiz ravshan tortib, Qoratovga olib boruvchi qirq chaqirimlik yo’lga chiqsangiz, yo’l boshidagi “Koriz” deb ataluvchi mo’’jaz bir qishloqcha – bugungi kunda Turkiston shahrining tarkibiy qismiga aylanib ketgan bu zaminda hozirgi o’zbek bolalar adabiyotining yorqin namoyandasi, qardosh qozoq va qoraqalpoq adabiyotlarining ulkan tarjimoni Nosir Fozilov tug’ilib o’sgan, agar bilmasangiz bilib qo’ying! Qoratovga boruvchi qirq chaqirimlik yo’lning qoq belida yana bir qadimiy qishloq bo’lib, u qadimda Qarnoq, bugungi kunda esa, Otaboy deb ataladi. Bu qishloqda, bilasiz, albatta, ayniqsa, o’zining “Ulug’bek xazinasi” va “Diyonat” romanlari bilan o’zbek adabiyotining olamshumul dovrug’iga yangi dovrug’ qo’sha olgan atoqli adibimiz, XX asr Turkiston adabiyotining bir faxri-iftixori Odil Yoqubov tug’ilib o’sgan! Bugina emas. Xudo beraman desa qo’sha-qo’sha beraverar ekan, “Yassaviyning so’nggi safari” tarixiy romani bilan millionlab kitobxonlarimiz mehrini qozongan Yozuvchi Sa’dulla Siyoev bilan bir paytlar “Oqsoy” romani, ko’pgina qissa, hikoya va ocherklari bilan mashhur bo’lgan Yozuvchi Sunnatulla Anorboev ham ayni shu qishloqda tug’ilgan! Hozirda Turkiston shahriga qo’shilib ketgan Koriz qishlog’i bilan Otaboy qishlog’i o’rtasidagi yigirma chaqirimlik yo’lda qadimiylikda ulardan mutlaqo qolishmaydigan tag’in uchta qishloq bor. Qorachiq qishlog’ida 1924 yilda Manzura Abdujabborova degan bir qizaloq, Yugnak qishlog’ida esa, 1920 yilda Egamberdi Otaev degan bir o’g’il, shu ikki qishloqning qoq o’rtasidagi Chipon deb ataluvchi qishloqda esa, 1949 yilning 3 aprelida shu ona va shu otadan bir farzand tug’ilgan bo’lib, uning ismi Rahimjon, familiyasi Otaev, adabiy taxallusi esa, Otaulidir. U bolajon o’zbekning bir oilasidagi to’qqiz farzandning uchinchisi bo’lib dunyoga keldi: 1945 yilda Hakimjon akasi, 1947 yilda Anvara opasi, 1955 yilda Dilbar singlisi, 1953-1964 yillar miyonasida Karimjon, Murod, Maqsud, Ma’ruf va Orif ukalari tug’ilganlar. Rahimjon Otaev (Otauli) 1965 yilda – o’n olti yoshida otasidan judo bo’ldi. Ko’p yillar boshlang’ich sinf o’qituvchisi bo’lib ishlagan otasi, qolaversa, o’zining ham savodini chiqargan birinchi muallimidan ayrilish o’spirin ruhida muayyan burilish hosil qildi. O’shanga qadar matematika olimpiadalariga qatnashgan, musiqa va tasviriy san’atga alohida ishtiyoq bildirgan, hatto 1964 yilda otasi bilan Toshkentdagi Benkov nomli rassomchilik bilim yurtini “birrov ziyorat qilib qaytgan” Rahimjon o’zi ham kutmagan holda “Turkistonda mashhur shoir” sifatida tuman ro’znomasida dastlabki she’rlarini peshma-pesh e’lon qila boshladi. Shulardan biri “Yig’lagan ota”, yana biri “Yassaviy maqbarasi” deb ataladi. O’tgan asrning oltmishinchi yillari o’rtalarida Turkiston tuman ro’znomasida bosilib chiqqan bu she’rlar shahdi quyoshga etgulik, lekin o’zi erga kirgudek o’n etti yashar etimning qattiq jumbushga kelgan qalb tug’yonlari ifodasi edi... Lekin matematikaga bo’lgan ishtiyoq aksariyat qarindoshlari matematika fani o’qituvchilari bo’lgan o’spirinning qonida bor va u boshqa ishtiyoqlardan kuchliroq ekan, 1966 yilgi mash’um zilziladan keyingi Toshkentga o’qigani kelgan Rahimjon Otaev hozirgi O’zbekiston milliy universitetining filologiya fakultetiga emas, matematika fakultetiga hujjat topshirdi. Forobiy ko’chasidagi bir xonadonda ijarada turar ekan, kutilmagan bir tarzda 1966 yilning 10 iyulida atoqli shoir G’afur G’ulomning dafn marosimida qatnashib, unda tilsiz-zabonsiz Oybekni va tili biyron ne bir Yozuvchiyu shoirlarni qadamlar bilan o’lchanuvchi masofada turib tirik holda ilk bora ko’rdi... Hoynahoy ayni shu kutilmagan “zilzila” sabab shoirlikdan ham, matematika fakultetining kechki bo’limida o’qishdan ham butkul voz kechib, Turkistonga qaytdi. Bir yillik yo’l qidirish, ikkillanish, izlanishlar nihoyasida tag’in Toshkentga kelib, 1967-1973 yillarda universitetning filologiya fakultetida, kechki bo’limda o’qidi, ayni chog’da, zilziladan keyingi Toshkent qurilishlarida betonchi-armaturachi bo’lib ishladi, 1968-1973 yillarda esa, Til va adabiyot ilmiy tekshirish instituti folklor bo’limining laboranti sifatida adabiyotshunoslik fani, Xodi Zarif, Muzayyana Alaviya, Ergash Rustamov va boshqa atoqli adabiyotshunos olimlar hamda ularning ilmiy ishlari bilan yaqindan tanishdi. Ikkinchi kursda “Ravshan” dostoni, uchinchi kursda Mashrab ijodi, to’rtinchi kursda Rabindranat Tagor falsafasi haqida kurs ishi yozdi. “Murodxon” dostoni to’g’risidagi dastlabki ilmiy maqolasi birinchi ustozi To’ra Mirzaev tahriri ostida 1971 yilda taniqli olimlarning nufuzli bir jamoa to’plamida bosilib chiqqanida u yigirma ikki yoshda edi! 1973 yilda universitetning filologiya fakultetini bitirar ekan, etika va estetika kafedrasida atoqli xalq baxshisi Ergash Jumanbulbuldan yozib olingan dostonlardan iborat besh jildlik “Bulbul taronalari” majmuasi asosida “Romantizmning estetik mohiyati” degan mavzuda diplom ishini muvaffaqiyatli himoya qildi. Mazkur ilmiy ishning rahbari ahloqshunos faylasuf Anvar Abdusamatov, rasmiy opponenti taniqli faylasuf olim Haydar Aliqulov, norasmiy opponent sifatida muhokamada qatnashgan olimlardan biri akademik Baxtiyor Nazarov edi... Yigirma to’rt yoshida Shunday murakkab mavzudagi diplom ishini muvaffaqiyatli himoya qilgan, ilmiy maqolalari etarlicha e’lon qilingan, Til va adabiyot institutidek ulkan ilmiy dargohda ishlab, minimumlarni topshirib, nomzodlik ishini yozishga ruhan shay bo’lib turgan yigit, agar faqatgina o’zini va ilmiy ishini o’ylaganida, uzog’i uch yilda nomzodlikni himoya qilishi muqarrar edi. Birinchi ustozi To’ra Mirzaev “Shunday ilmiy dargohni tashlab Iqoniga ketib qolgan birinchi shogirdim Farhod Rahimovning o’rniga seni menga xudo etkazdi” deya qanchalik suyunar edi. Lekin u, To’ra Mirzaev ta’tilga ketgan chog’ida universitet diplomini qo’lga olgan zahoti o’zining kelajagini emas, qishloqdagi oyisi, akasi, opa-ukalarini o’ylab, imi-jimida ishdan bo’shab, Turkistonga qaytdi. Bir necha oy Turkiston tuman ro’znomasida adabiy xodim va tarjimon bo’lib ishladi. Yilchi sifatida Turkistondan harbiy xizmatga chaqirilgan yigirma nafar tengdoshlari qatorida poezdda to’qqiz kecha-kunduz yo’l yurib, Yapon dengizi sohilida joylashgan Naxodka porti yaqinidagi bir polkka borib tushdi. “Rus tilini suv qilib ichib yuborgan olim” sifatida polk shtabida pisar (o’zbekcha – mirzo, arabcha – munshiy) qilib olib qolishmoqchi edilar, o’zicha isyon ko’tardi: “Olti yil universitet bilan institutda rosa pisarlik qildim, meni Shunday bir joyga jo’natingki, toki xizmat xizmatdek bo’lsin!” “Talablarga muvofiq” Shunday bir chakalakzorga jo’natildiki, doimiy harbiy tayyorlikda turgan divizionning yadro zarrasi bor raketani uchirish uskunasiga joylashtirish murvatini bilak kuchi bilan burovchi “birinchi raqam” sifatida jami yuzdan ortiq urishqoqlar.o’zidan besh-olti yosh kichkina “oqsoqollar” iskanjasida yolg’iz qoldi. Kaltaklarning alam-achchig’ini murvat burashdan oldi. Tutqichni tutamlab turib shunaqanggi aylantirdiki... nizomda belgilangan vaqt ko’rsatkichini qariyb yarmiga qisqartirib, namunaviy raqam sifatida Vladivostokdan Volgogradga qadar jamiki sinov maydonlarini qadam-baqadam kezib chiqdi! Atigi bir yilning qoq yarmida dam poezdda, dam samoletda, dam avtobusda qariyb qirq ming chaqirim yo’l bosdi... “Yurgan – daryo, o’tirgan – bo’yra” deya bilib aytgan mashoyixlar. O’tirganida yo polk shtabida, yo institut bo’limida mudrab o’tiravergan bo’larmidi. Axir bo’yradan ham, po’stakdan ham hech qachon jiddiy Yozuvchi chiqmagan, chiqmaydi ham! Jiddiy Yozuvchi erga urganlari sayin baayni sherdek na’ra tortib ko’kka sapchiydigan, tinib-tinchimaydigan, mashaqqatlardan qo’rqmaydigan, ko’pni ko’rgan – ko’pgina vaziyatlardagi ko’pdan-ko’p ruhiy holatlarni yuragidan, jonidan va qonidan kechirgan odamdan chiqadi. Tabib tabib emas, boshidan o’tkazgan tabib deydilar. Yozuvchi esa, ta’bir joiz bo’lsa, inson ruhining tabibidir. Ha, chinakam Yozuvchi ko’p yurishi, ko’pni ko’rishi, ko’p narsani bilishi kerak. Lekin R. Otaev bir yillik harbiy xizmatdan qaytib, Turkiston shahri bilan Chipon qishlog’i o’rtasidagi o’n ikki chaqirimlik yo’lda uzzukun zuv qatnar ekan, tez orada dil-dildan amin bo’ldiki, bunday sarsonlik-sargardonliklardan tuzukroq bir ish chiqishi amrimahol! Garchi tuman ro’znomasining bir sonini – oshiqona she’rlari, bir sonini – hikoyasi, yana bir sonini – maqolasi tuppa-tuzuk “obod qilayotgan” bo’lsa-da, uning samarasi... Namoz o’qib topgan savobing isrof qilgan tahorat suvingga arzimaydi deganlaridek... Bir necha oylik qatnovdan so’ng samarasi kam ishdan voz kechib, otasi qilgan ishni qilishni har jihatdan ma’qul ko’rdi: otasi ishlagan Chipon sakkiz yillik maktabida o’zbek tili-adabiyoti va rus tilidan dars berishga o’tdi. Biror yildan keyin o’qituvchi Hakimjon akasi uylanib, injener Karimjon ukasi politexnika institutidagi o’qishini bitirib kelgach, nihoyat, oilaviy sharoiti unga ko’ngli tusagan ishni qilish imkonini berdi. 1975 yilda Toshkentga qaytib keldi, lekin ikki yilcha avval o’zi namoyishkorona voz kechib ketgan Til va adabiyot institutiga qaytib ishga kirolmadi. Boshqa “yana-da kengroq maydonlar”ga ham talpinib etolmadi. Tag’in otasi qilgan ishni qilishga to’g’ri keldi. Chilonzor tumanidagi 200-o’rta maktabga o’qituvchi bo’lib ishga joylashdi. O’sha paytda Lenin nomi bilan ataluvchi bu maktab O’zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi vazirligining tayanch maktablaridan biri bo’lib, unda estetika fani bo’yicha fakultativ mashg’ulotlar endigina joriy etilgan, lekin estetika fani bo’yicha respublikada etakchi mutaxassis bo’lmish vazir Said SHermuhammedovning bu tashabbusini qo’llab-quvvatlay oladigan o’qituvchi maktabda topilmay turgan ekan! Har ikki tomon uchun ham baayni tabib buyurgandek bir ish bo’ldi. Ikki mingdan ziyod o’quvchi ta’lim oladigan bu ulkan dargohning o’ziga yarasha kattagina qozonida qaynashdan tashqari “Turmush, hulq-atvor va mehnat estetikasi” degan bir o’quv qo’llanmasi, aniqrog’i, ilmiy- pedagogik risola, xullas, dastlabki ilmiy risolasini yozdi. Maktabda to’plangan bir yillik tajriba, estetika fani bo’yicha yoqlangan diplom ishi va bu risola qo’lyozmasini qo’sh kaftida tutib, 1976 yilning yozida Falsafa va huquq institutining o’sha paytdagi direktori, o’zi alohida ixlos qo’ygan Abu Nasr Forobiy falsafasi bo’yicha mamlakatimizdagi qariyb yagona yuksak malakali mutaxassis Muzaffar Xayrulllaevga yuzma-yuz keldi. O’sha vaqtda SHayxova mudiralik qiladigan etika va estetika bo’limiga laborant sifatida ishga olar bo’ldilar. Uch kunda maktabdan bo’shab, hujjatlarini saranjomlab kelsa, voajab, institutda ob-havo butunlay o’zgargan, nimagadir allaqanday tutun... Laborantlik o’rni ham nimagadir birdaniga yo’q bo’lib qolibdi. “YOtib qolguncha otib qol, urushda turish yo’q” deganlar. To’ppa-to’g’ri vazir Said Shermuhamedovning qabuliga kirib, dardini dasturxon qildi-da, Moskva va yo Sankt-Peterburgga maqsadli aspiranturaga yo’llanma so’radi. Vazir aytdiki, “Aspiranturaga imkoniyatimiz bo’lmayroq turibdi, lekin sizni estetik tarbiya masalalari bo’yicha uslubchi sifatida ishga olishimiz, ilmiy ishingizga shaxsan o’zim rahbarlik qilishim mumkin!” Buni qarangki, tag’in tabib buyurgandek bir ish bo’ldi. Vazirlikka qarashli Pedagogika ilmiy tekshirish instituti, qisqagina nomi bilan aytganda, “Pednauk”-“Pedakademiya” 30-yillarda dastlab tashkil etilganida Qozon universiteti kutubxonasining qoq yarmi shu dargohga ko’chirib keltirilgan ekan deng! Vazirlikning rus tilidagi “pisarlik” yozishmalaridan vaqt orttira olgan paytlarida shu boy kutubxonaga baayni tanda qo’yib yotib oldi. Uch yil mobaynida qadimiy yunon faylasuflaridan boshlab to hindi Radxakrishnan bilan Deshpande, nemis Freyd bilan Shopengauer, ingliz Darvin bilan rus Mechnikovga qadar yuzlab faylasuflarning insoniy tuyg’ular haqidagi ilmiy qarashlarini qoniga singdirishdan tashqari uch yuz sahifa hajmidagi “Tuyg’ular estetikasi” degan ilmiy tadqiqotini yozib tamomladi. Mazkur ishning kichik bir tarkibiy qismi, masalan, 1976 yila mashhur “Guliston” jurnalining mashhur bosh muharriri Asqad Muxtorning shaxsan tahriri ostida “Sirli olam” degan ilmiy-publitsistik maqola sifatida chop etildi. Yana bir qismi – “Ruhiyatlar birligi” maqolasi shaxsan Odil Yoqubov tahriri ostida “Toshkent oqshomi” gazetasida bosilib chiqdi. Bular R.Otaevning ilk ilmiy-publitsistik, ilmiy-ommabop maqolalari, birgina ruscha atama va arabcha istiloh bilan aytganda, “esse”-“badia” janridagi dastlabki ijod namunalari edi. Uch yuz sahifalik ilmiy ishini o’zi rus tiliga tarjima qilish taraddudida yurganida, kutilmaganda O’zbekistonda estetika fani bo’yicha maxsus ilmiy kengash nimagadir birdaniga yo’q qilindi-qo’yildi... Men qilaman o’ttiz, egam qiladi to’qqiz! Buyoqda vazirlikdagi pisarlik ishlariga ko’milib ketayotgandek... Bechoraga ne chora bor?.. O’ylay-o’ylay tag’in bilganini qilishga majbur bo’ldi. “Tuyg’ular estetikasi” nomining o’rniga o’zi ixlos qo’ygan G’afur G’ulom she’rining yarim satri (“Osmon to’la yulduzlar”)ni qo’yib, tagiga qo’shimcha nom (“Tuyg’ular haqida suhbat”)ni qo’shib, ilmiy jumlalarga badiiy tus berib, ilmiy ishni essega aylantirdi-qo’ydi. Uni dastlab G’afur G’ulom nashriyotida bosh muharrir o’rinbosari bo’lib ishlab turgan yurtdoshi Odil Yoqubovga ko’rsatdi. Atoqli adib o’zicha jon kuydirdi: “Bunday cheki-chegarasi yo’q mavzuning ichida cho’kib ketadi-ku odam! Nima, joningiz po’latdanmi! O’z boshingizni o’ylasangiz-chi!..” Qo’lyozmani universitetdagi diltortar domlalaridan biri Norboy Xudoyberganovning uyiga olib borib berdi-da, o’zi Turkistonga bordi.U erda biror yil avval tanishib, tahririyatda birga ishlab, ko’ngil qo’ygani Dilbar degan bir qizga uylanib qaytdi. Buni qarangki, qizning otasi Turkistonning qadimiy Boboy qishlog’idan, onasi Savron qishlog’idan ekan...Toshkentga “boshi ikkita” bo’lib qaytgach, Norboy Xudoyberganovga sim qoqqan edi, yuraklarni allanechuk orziqtiruvchi javob qaytdi: “Asaringizga taqriz yozib, nashriyotga topshirib qo’ydim. Borib oling, ko’ring...” Bordi, oldi, ko’rdi. Taqrizmisan taqriz! ”Ilmiy kashfiyot darajasidagi asar” mazmunidagi eng baland baho! Norboy Xudoyberganovdek o’ta talabchan munaqqiddan chiqqanmi bu baho? Endi ishlar yurishib ketsa kerag-ov!.. 1978-1981 yillar mobaynida R. Otaev o’z boshi, oilasi – ikkinchi boshi, naqd o’ttiz yoshida ko’rgani yolg’iz o’g’li, uning uy-joyi, Vatanini ancha jiddiy o’yladi, o’ylaganini o’ylaganiga qo’shdi, ko’paytirdi... Lekin qo’lyozma jonivor... shu to’rt yil mobaynida Norboy Xudoyberganovning avj pardadagi maqtovi bilan birga qimir etmay yotaverdi. Azbaroyi shu qo’lyozmani qimirlatish maqsadida, nashriyotning o’ziga ishga kirolmagani, buyog’i rus tilidagi yozishmalarga ustasi farang bo’lib ketgani sababli, 1979 yilda “Goskomizdat” degan tashkilot (Hozirgi Matbuot va axborot agentligi)ga ishga kirishga hujjat topshirdi. Endi ish boshlayman deb turganida... rahmatli Erkin Boysinov bosh muharrir sifatida allanechuk zorlanib tushuntirdiki, TSKadan O’ktam Usmonov qo’ng’iroq qilibdi, Murod Muhammad Do’st degan bir yosh Yozuvchi Moskvadek joydan ayni shu joyga ko’z tikib kelayotgan ekan! Keyinchalik ma’lum bo’ldiki, o’sha yosh Yozuvchi aslida boshqa balandroq joylarga ko’z tikkan ekan, bu joyni esa, R. Otaev har gal kechikibroq xabar topaverdiki, Azim Suyun, Muhammad Rahmon va boshqa tengdoshlari obod qildilar. R. Otaev ham o’ziga etgulik qaysargina emasmi, to’rt yilcha kutib, 1981 yilda axiyri shu joyga etib keldi. Keldiyu eng shimarib biryo’la “sakkiz frontda” ish boshladi: avvalo “O’qituvchi” nashriyotidagi risolasi bilan G’afur G’ulom nashriyotidagi essesini baravariga harakatga keltirdi. So’ngra o’nlab nashriyotlarda peshma-pesh bosilib chiqayotgan yuzlab badiiy asarlarni bir chekkadan o’qib tushirib, taqriz qilib, shu asosda rus tilida o’zbek adabiyoti xususida bir necha turkum obzorlar tayyorladi. Ayni chog’da sirtqi aspiranturaga o’qishga kirib, Norboy Xudoyberganov rahbarligida “Hozirgi o’zbek qissalari tipologiyasi” mavzuidagi ikkinchi ilmiy ishini boshlab yubordi. Va nihoyat, besh-olti yillik tanaffusdan keyin o’zi ham favqulodda bir shiddat bilan hikoyalar, qissalar, badialar yozishga tushdi. Bor-yo’g’i ikki-uch yilning ichida “Qaytar dunyo” (keyinchalik bu asar nomini “Falakning gardishi” deb o’zgartirishga to’g’ri keldi) qissasi, “Qalb darchasi” kichik qissasi, “Shafqat”, “Munojot”, “Oltin olmalar”, “Bo’lajak Pushkinning akasi” va boshqa anchagina hikoyalarni yozib tashladi. To’g’ri, ularning barchasi keyichalik, to’rt-besh yilcha o’tibgina bosilib chiqdi. R. Otaevning hech bir nasriy asari bunday “tanaffus”siz chiqqan emas – “chig’iriqdan o’tkazish” uchun vaqt kerak edi-da, axir. Lekin ularning yozilish, tanqidiy maqolalarining esa, ham yozilish, ham bosilib chiqish shiddati havas qilgulik edi!.. Birgina 1982 yilda sanalgan va sanalmagan anchagina ishlardan tashqari “O’zAS” haftaligida “SHe’r qadri” degan qariyb bir sahifalik ilk tanqidiy maqolasi, “Toshkent haqiqati” gazetasida “Hayot chorrahasidagi yoshlar” degan ilk taqrizi (G’affor Xotamning “Qaytish” degan ilk qissasi haqida) va hakozo jami o’n ikkita adabiy –tanqidiy maqolalari yozilib peshma-pesh e’lon qilindi. SHu qadarki, sirtqi aspiranturaga birga hujjat va imtihon topshirgan Abdulla Ulug’ov astoydil ajablandi: “Bir yilda o’n ikkita tanqidiy maqola?.. Aspiranturada o’qib nima qilasiz?..” Nima qiladi, estetika bo’yicha qilgan ilmiy ishining dumi xurjunda bo’lganidan keyin... aqalli adabiyotshunoslik bo’yicha ilmiy ish qilib, fan nomzodi bo’ladi-da, shuniyam bilmaydimi bu yigitcha!.. Ana o’shanda “Esse degan “barrikada”ning Afandi taklif qilgan ikki tomonidan birini uzil-kesil tanlash kerak, shekilli?.” - degan xayolga bordi.. Bobning korrekturasini olib borib “Sharq yulduzi” jurnali publitsistika bo’limining mudiri Murod Xidirning qo’liga topshirdi. U “Sevgi, nikoh, oila va ajralish muammolari” degan qo’shimcha nom bilan jurnalning 1983 yil 12 sonida, “Osmon to’la yulduzlar” essesi bilan baravar bosilib chiqdi. Jurnalning yillik mukofoti bilan taqdirlandi. SHu orada Tanqid va adabiyotshunoslik kengashiga yangi rais sifatida tayinlangan Salohiddin Mamajonov maqolasini maqtay-maqtay bir orziqdi – bir orziqdi! “Qani endi olim yiliga bitta Shunday zo’r maqola yozsa!” Bu gapdan R. Otaev, tabiiyki, qattiq ajablandi: “Nega endi yiliga bittagina?! Axir, u bu maqolasini etti yilcha avval bir kecha-kunduzda yozib bitirgan edi-ku!..” “Sharq yuldluzi” jurnali bosh muharriri Pirmat SHermuhamedov ham o’z nomidan, ham Sarvar Azimov nomidan, hattoki Zulfiyaxonim nomidan maqtay-maqtay yangi maqolaga buyurtma berdi: “Xuddi shu maqolangizday “Nikoh” degan yana bir maqola yozib berasiz, uka!” “Yozish bo’lsa yozish-da!” deya ikki-uch kunda “Nikoh yohud baxt falsafasi” degan yangi maqolani yozib, oqqa ko’chirib topshirgan edi, bosh muharrir o’rinbosari Xudoyberdi To’xtaboev andak shashtidan tushirdi: jurnalda bu asarning qoq yarmi e’lon qilindi. Har qalay, siyohi qurimay peshma-pesh e’lon qilingan birinchi badiasi edi bu! Tanqid va adabiyotshunoslik bo’limida vaqtincha ishlab turgan Ikrom Otamurod ham “Erkin A’zamov portretiga chizgilar” yozib berishni buyurtma qiluvdi, “Dilrabo qo’shiqlar aytilaversin” degan bu “chizgilar” naq yashin tezligida, “Nikoh yoxud baxt falsafasi”ni hamortda qoldirib, jurnalning 1984 yilgi 2-sonda bosilib chiqdi. Ilk ko’klam kunlarida respublika yosh Yozuvchilar seminari bo’lib, undagi adabiy tanqid mashg’ulotlariga nafaqat ishtirok etdi, yakunlovchi mashvaratda kengash raisi Salohiddin Mamajonovning o’rniga axborot berdi. Roppa-rosa yigirma birinchi martda O’zbekiston Yozuvchilar uyushmasiga a’zo sifatida qabul qilindi. May oyida Moskvada bo’lib o’tgan sobiq ittifoq yosh Yozuvchilarining USH seminar-kengashiga O’zbekistondan Xayriddin Sultonov, Sharof Boshbekov, Qutlibeka Rahimboeva, Hamza Imonberdievlar qatorida yagona munaqqid sifatida qatnashib qaytdi. Vitaliy Ozerov, Leonid Ter-Akopyan, Kazbek Sultonovlar boshqargan tanqid mashg’ulotlarida qirg’izistonlik Kalik Ibraimov, qozog’istonlik Shuga Nurpeisova, ozarbayjonlik Samir Tagizoda va boshqa jami qirqqa yaqin yosh munaqqidlar qatorida qatnashib, Erkin A’zam, Tog’ay Murod, Murod Muhammad Do’st, Xayriddin Sultonov, Anvar Obidjon va G’affor Xotam ijodi tahlil etilgan rus tilidagi maqolasi (“Gorizontы poiska: problematika i xarakter”) “Drujba Narodov” jurnaliga tavsiya etildi. Bundan tashqari, o’zi apil-tapil rus tiliga tarjima qilib Moskvaga jo’natgan “Osmon to’la yulduzlar” essesi qo’lyozmasiga ajoyib rus olimi, “Tri vlecheniya” degan noyob esse muallifi YUriy Ryurikovning yozgan batafsil taqrizini qo’liga olib (yana bir erishgani shu bo’lib) Toshkentga qaytdi. O’sha yilning ikkinchi yarmida yana ikkita adabiy-tanqidiy maqolasi, chunonchi, so’z san’atining uch mezoni xususidagi “Teranlik, Kenglik, Yuksaklik” va yoshlar qissachiligi xususidagi “Qahramonning qismati – kurash” maqolalari oldinma-ketin “O’zAS” haftaligida e’lon qilindi. Maqtalib-maqtalib “Adabiyot va zamon”,”Haqiqat – ijod bayrog’i” jamoa to’plamlariga kiritildi. Nihoyat, o’sha 1984 yilning so’nggida qariyb uch yilcha harakatsiz yotgan ilk qissasi, nihoyat, harakatga kelib, “Yoshlik” jurnalida e’lon qilindi. Verter bo’lmasa-da, har qalay, shunga yaqinroq Hakimbek degan bir yosh faylasufning iztiroblari qalamga olingan bu qissa R.Otaevning respublika matbuotida yorug’lik ko’rgan birinchi nasriy asari edi!.. Shunday qilib, hisob-kitob qilamizki, R. Otaevning birinchi ilmiy maqolasi 22 yoshida, birinchi ilmiy-ommabop, ilmiy – publitsistik maqolasi 27 yoshida, dastlabki tanqidiy maqolasi 33 yoshida, ilk nasriy asari 35 yoshida bosilib chiqdi. Demoqchimizki, R. Otaev badiiy nasrga bir Yozuvchi uchun etarli darajadagi jiddiy tayyorgarliklar bilan keldi va, tabiiyki, keyingi yigirma ikki yil mobaynida yozganlari ham shunga yarashadir. 1985 yilning boshlarida “Nima qilmoq kerak” degan mashhur savol uning oldida jiddiy ravishda ko’ndalang bo’ldi. Birinchi ilmiy ishini-ku, qoq yarmini bo’lsa-da, esse tarzida chiqarib bir qadar eplashtirib oldi. Endi tag’in tuya go’shti eb ketayotgan ikkinchi ilmiy ishi – “Hozirgi o’zbek qissalari tipologiyasi”ni tezroq nihoyasiga etkazish kerakmi, yo aqalli endi asosiy muddao, pirovard maqsad – badiiy nasr bilan astoydilroq shug’ullangani ma’qulmi? Shu yilning ko’klamida ilmiy ishiga so’nggi nuqtani qo’yish niyatitda Toshkent ma’danli suvlar shifoxonasiga yotib, yigirma to’rt kunda ilmiy ish o’rniga “Surnay navolari” degan kattagina bir qissa yozib qaytdi. Unda o’sha ko’klam Yozuvchilar uyushmasida ro’y bergan jarayonlar “qiziq ustida” bastakorlar uyushmasiga ko’chirib o’tqazilgan, demakki, yosh bastakor va musiqashunos Ozod Ziyodovich Holiqovning bir insoniy qismati anchagina ma’joziy, tagdorgina qalamga olingan edi. Asarda ozodlik nafasi shundoqqina ufurib turgan edi. Qo’lyozmani “Yoshlik” jurnalining bosh muharrir o’rinbosari Murod Mansur o’qib qizg’in ma’qulladi, xuddi “Osmon to’la yulduzlar” kabi, buyuk G’afur G’ulom ijodidan, xususan, “Surnay” she’ridan olingan “Surnay navolari” nomiga nisbatan bevosita “Ozod” degan nom ostida e’lon qilishni ma’qulroq ko’rdi. R.Otaev, tabiiyki, bu jo’yali taklifga bajonidil rozi bo’ldi. SHu orada nasr bo’limining mudiri Erkin A’zam ta’tildan qaytib, qo’lyozmani SHuhrat Rizaevga taqriz qildiribdi-da, asarning yo’liga yaxshigina chim bosibdi. “Mohirona tadbir”dan xabar topib isyon ko’targan R. Otaevni tinchitishmi-tinchlantirish uchun yangi bosh muharrir Omon Matjon qo’lyozmani Tohir Malikka yana bir taqrizga berdi. Tohir Malik, aftidan, sixniyam, kabobniyam kuydirmaslik yoxud bo’ri ham to’q, qo’zichoq ham tirik bo’lishi uchun taqrizda yosh bastakor Ozod Holiqovning Farhod va Marjon degan o’g’il-qizlarini bexos yo’qotib qidirishiga bog’liq oilaviy mojarolardan butkul voz kechib, bastakorlar uyushmasidagi voqealarnigina qalamga olish tavsiya qilingan edi. Bu muallifga ma’qul kelmadi, albatta. Zotan, Farhodi bilan Marjonini qidirayotgan Ozodning ruhiy holati, ko’ngil mulki, ko’ngil bisoti – mana shu surnay navolari edi-da! Qissa qo’lyozmasi nasr bo’limining yangi mudiri G’affor Xotamning qo’lida uch yilcha avaylab saqlandi. To’rtinchi yilda Tohir Malik “Obbo, shu birgina qissani haliyam e’lon qilolmay sarsonmisiz? Mana, qanday hohlasangiz Shunday chiqaring!” deya himmat ko’rsatdi. Asar 1989 yil 2 sonda, nihoyat, e’lon qilindi. 1985-1989 yilarda roppa-rorsa to’rt yil R. Otaev nima qildi? Avvalo kimlardir insofga kelishini sabr-toqat bilan kutdi. Lekin qo’l qovushtirib, mudrab o’tiravermadi,albatta.. Tag’in nasrni qo’ya turib, avvalo badiiy tarjimaga, keyin tanqid bilan publitsistikaga zo’r berdi. To’lepbergen Qaipbergenovning “Qoraqalpoqnoma” roman-essesi va “Bobomga xatlar” badiasini – qoraqalpoq tilidan, eron adibi Muhammad Ali Jamolzodaning “Sho’robod” asarini – rus tilidan, qozoq adibi Muxtor Mag’avinning “Tiriklik qo’shig’i” qissasini - qozoq tilidan tarjima qildi. Ularning aksariyati jurnallarda peshma-pesh bosilib chiqdi ham. Zo’r asar vaqtincha dimiqsa dimiqadi, lekin o’lmaydi ekan, ulardan bittasi – “Tiriklik qo’shig’i” roppa-rosa o’n yildan keyingina 1998 yilda rahmatli Ozod Sharafiddinovning qizg’in qo’llab-quvvatlashi bilan “Jahon adabiyoti” jurnalida bosilib chiqdi. Ikkinchi nomzodlik ishidan ham uzil-kesil qo’lni yuvib qo’ltig’iga urganidan keyin, nazarida, qissadan kengroq maydonlarga yo’l ochilgandek bo’ldi. “Yoshlik” jurnalining 1986 yil 3-sonadi Odil Yoqubovning “Ko’hna dunyo” romani atroflicha estetik tahlil qilingan “Hikmatlar karvoni”, “Guliston” jurnalida 1986 yil “Yangilikning tug’ilishi”, “Zvezda Vostoka” jurnalining 1986 yil 6-sonida “Drujba Narodov” jurnali paysalga solgan “Gorizontы poiska: problematika i xarakter”, 1987 yilda “Adabiyot va san’at” jamoa to’plamida Odil Yoqubovning “Oqqushlar, oppoq qushlar” romani tahliliga bag’ishlangan “Epik tasvir va tahlil” maqolalari, yana boshqa ancha-muncha maqolalari va taqrizlari e’lon qilindi. Hatto G’affor Xotam va Abbos Saidning ijodiy izlanishlari, bolalar adabiyoti muammolari xususidagi rus tilida yozilgan “Za vse v otvete”, “Nachni s sebya” va boshqa maqolalari “Pravda Vostoka”, “Komsomolets Uzbekistana” kabi gazetalarda ham bosilib chiqdi. Endi o’ylab qarab gohida afsuslanasan kishi! Xayf ketgan vaqt-soat, kuch-g’ayrat, orzu-umidlar!.. Baxtiyor Nazarov Til va adabiyot institutining direktorligidan to Fanlar Akademiyasining vitse-prezidentligiga qadar qariyb yigirma yillik arboblik ishlarining o’rniga “G’afur G’ulom olami”dek tadqiqotlarning to’rtta-beshtasini qatorlashtirib qo’yganida-ku, naqadar go’zal ish bo’lar edi! Xuddi Shunday, R. Otaev ham o’tkinchi dunyolarga alahsimay, yiliga aqalli bitta “Surnay navolari”dek qissa yozib turganida!.. Yo’q, chinakam tanqid ham abadiyatga dahldor chinakam san’atdir. U hamisha umriboqiy asarlarga suyanibgina umriboqiylikka erishadi. Bu yillarda yozilgan behisob adabiy-tanqidiy maqolalar va taqrizlar orasida Odil Yoqubovning ikki o’lmas asari yangicha tahlil etilgan ikki maqolasining kelajagiga umid bilan qarasa bo’ladi. “Sharq yulduzi” jurnalining 1989 yil 1 sonida e’lon qilingan, Cho’lponning “Kecha va kunduz” romani tahliliga bag’ishlangan “Tong yulduzi shu’lalari” va o’sha yili “O’zAS” haftaligida e’lon qilingan, “Yorqinoy” dramasi tahlil qilingan “Tasavvur ziyosi” maqolalari, albatta, ularning yoniga qo’shila oladi. Ayniqsa, shu ikkita maqolani o’z vaqtida Umarali Normatov bilan Begali Qosimov, keyinchalik Dilmurod Quronov bilan Bahodir Karim kabi olimlar maqtab tilga oldilar, muallifning tanqidiy qarashlarini o’z vaqtida ham, o’n besh yildan keyin ham pisand qilgan olimlarga qulluq! Buyuk Cho’lpon asarlari, garchi Isrofilning suri bo’lmasa-da, har qalay, ne bir mudroq qalblarni ham uyg’otishga qodir ruhiy quvvatga ega ekan! 1989-1991 yillarda favqulodda bir shiddat bilan yozib tashlangan ko’pgina publitsistik va adabiy-tanqidiy maqolalari, hikoyalari hamda badialarining qanchalik pishiq-puxtaligiga qarab turib muallif ham gohida “Yopiray, shularni o’zim yozdimmi?” qabilidagi xayollarga boradi.Nachora,Navoiy bilan Pushkindan meros, har bir qalamkashning ko’nglida ozdir-ko’pdir muqarrar bo’ladigan tuyg’u bu!..Masalan, “Gap bilguncha ish bil” (“O’zbekiston ovozi”, 1989, 25 fevral), “Qalpoq bozori” (“Xalq so’zi”, 1990, yanvar), “Til va El Uli yoxud qaqragan tilga tiriklik suvi” (“Guliston”, 1990), “Qaldirg’ochning qayrilgan qanotlari” (“Yosh leninchi”, 1990), “Mantiq qani?” (“Muloqot”, 1992) publitsistik maqolalarini badiiy publitsistikani chinakam badiiy adabiyotga aylantirish yo’lidagi jiddiy tajribalar deyish mumkin. Bu davrda yozilgan yoxud avvalroq yozilib, nihoyat, e’lon qilingan “Shafqat” (O’zAS, 1989), “Munojot” (“Yosh leninchi”, 1990), “Otajon” (“Yoshlik”, 1991), “Otabosh” (“Guliston”, 1991) hikoyalari, “Tagor bilan suhbat” fantastik qissasi (“San’at”, 1990), “Qalbning etti iqlimi” turkumidagi “Hayrat”, “Muhabbat”, “Hurmat”, “Malomat”, “Nafrat”, “Da’vat”, “Hasrat” badialari ham kichik hajmdagi badiiy nasrning beshafqat vaqt hukmiga ro’yxushlik beravermaydigan anchagina pishiq-puxta namunalaridir. Bu asarlarning aksariyati “Otauli” taxallusi bilan e’lon qilingan. “Ota”, “Otaturk”, “Otaliq”, “Otabek”, “Otajon” emas, “Otauli”gina... Qirq yoshida “Otauli” bo’lgach, etti-sakkiz yillik quruqqo’llikdan bir qadar qutulib, tez orada ikki kitobni birin-ketin qo’li ko’rdi. 1990 yilda G’afur G’ulom nashriyotida atoqli qoraqalpoq adibi T.Qaipbergenovning “Qoraqalpoqnoma” roman-essesi R. Otaev tarjimasida kitob bo’lib bosilib chiqdi. 1991 yilning yozida – O’zbekiston davlat mustaqilligini qo’lga kiritgan tarixiy kun arafasida “Surnay navolari” qissalar va “Qalbning etti iqlimi” turkum badialar to’plami (“Yosh gvardiya”, Taqrizchilar: olim Mahmudjon Nurmatov va Yozuvchi SHodmon Otabek) nashr etildi. To’g’ri, rahmatli olim G’ulom G’afurov bilan birga G’afur G’ulom nashriyotida 10 bosma toboq hajmidagi “Fikr va so’z imkoniyati” degan bir adabiy-tanqidiy maqolalar to’plami chiqadigan bo’lib turuvdi. Hatto qalam haqi ham olinib, kitobning yorug’likka chiqishiga ruxsat ham beriluvdi. Qoraqalpoq tilidan tarjimami, qo’shni nashriyotdagi kitobimi, mazkur kitobdagi “yon qo’shnisi”mi, tub ildizini bilib bo’lmaydigan sabablarga ko’ra o’sha to’plam kitob bo’lib chiqmay qolib ketdi. O’sha-o’sha Otauli yigirma uch yildan buyon O’zbekiston Yozuvchilar uyushmasida xizmat qilib, avvalo munaqqid sifatida eng shimarib ishlab, yuzlab tanqidiy maqolalar, obzorlar, taqrizlar, badialar yozib, o’zining adabiy-tanqidiy to’plamini ko’zi ko’rmadi. O’lmas Xo’ja Nasriddin afandimiz “Nasib qilsa eringman” deganidek, nasib qilsa, “Ruhiyat ehromi” deb nomlangan adabiy o’ylar kitobchasini shoyadki ko’rsa! Darvoqe, qo’llari bu masalada judayam quruqqina emas ekan! 1990 yilning boshida O’zbekiston Yozuvchilarining navbatdagi qurultoyiga tayyorgarlik ko’rilar ekan, o’sha vaqtdagi uyushma raisi Odil Yoqubov Do’rmondagi Yozuvchilarning Ijod uyiga taniqli bolalar shoiri va tarjimon Miraziz A’zam bilan R.Otaevni olib ketdi. Ikkovlon biror oyda “O’zbek adabiyoti 1985-1990 yillarda” degan bir kitobcha tayyorladilar. U ming nusxada nashr etildi va jamiki qurultoy qatnashchilariga tarqatildi. Kitobcha hajmining uchdan bir qismiga R.Otaevning o’zbek nasri, publitsistikasi, dramaturgiyasi va adabiy tanqidchiligi xususidagi nainki shaxsiy kuzatishlari, balki “Majolis un nafois”ga tatabbu tarzida yozilgan “Dag’al majlislari” va, umuman, qalb qo’ri yaxshigina to’kilgan. Garchi ratoprint usulida bosib chiqarilgan bo’lsa-da, o’n olti yilda muallifning o’zidek u qadar sarg’ayib-siniqib ketmagan, qiziqqonlar hozir ham bemalol qiziqib o’qishlari mumkin... Bu o’rinda aytsa bo’ladigan va aytmasa bo’lmaydigan tag’in qanday gap qoldi? “Otauli degan zahmatkashning zahmatkashi Yozuvchi, munaqqid, publitsist va tarjimon sifatida 1991 yildan keyingi o’n besh yil mobaynida nima karomat ko’rsatdi, xo’sh?” degan savolga javobgina qoldi, xolos. Otauli 1989 yilda – qirq yoshida boshlab, 1993 yilda – qirq to’rt yoshida (tasavvur ravshanroq bo’lishi uchun aytish mumkinki, Cho’lpon yoshida boshlab, Qodiriy yoshida) uch qism, besh yuz sahifadan iborat “Tilsim (Turkiston dostoni)” degan bir salmoqli asarini, nihoyat, yozib bitirdi. Odatda har bir qalamkashning bosh asari bo’ladi. Otaulining qirchillama qirq to’rt yoshida yozib bitirgan bu bosh asarida oddiy dehqon – Sobir qovunchi, hunarmand usta – Qodir uchar va ziyoli (tilshunos olim) Kenja Botir (Botir Zokirov) – shu uch og’a-ini botirlarning O’zbekiston davlat mustaqilligiga, aniqrog’i, davlat tili haqidagi qonunga kelish yo’li o’ziga xos tarzda yoritildi. Asarning 150 betlik bir qismi (“Qodir uchar qissasi”) 1994 yilda “Sharq yulduzi” jurnalining 12 sonida bosilib chiqdi va shu bir qismi 1995 yilda O’zbekiston Yozuvchilar uyushmasi bilan “Alp Jamol” korporatsiyasi ta’sis etgan Alp Jamol mukofoti bilan taqdirlandi. Yana bir yuz betlik qismi (“Sobir qovunchi qissasi”) 1995 yilda “Yoshlik” jurnalining 3-4-sonlarida e’lon qilindi. Asosiy qism (Ikki yuz ellik bet hajmidagi “Kenja Botir qissasi”)dan ayrim parchalar “O’zbekiston ovozi”, “Qishloq hayoti”, “Muloqot”, “Toshkent oqshomi”, “Yosh kuch”, “Tong yulduzi”..., qo’ying-chi, qariyb barcha etakchi gazeta-jurnallarda bosilib chiqdi. Qo’lyozma to’la holda G’afur G’ulom nashriyotida naqd o’n uch yildan buyon qimirlamay turibdi. O’n uch yil badalida nashriyotga to’rttami-beshta direktor kelib ketdi. Alp Jamol mukofotini olgan qariyb barcha asarlar kitob bo’lib chiqdi. Ne bir suvlar oqib, ne bir daraxtlar kesildi. Odamzod Oyni qo’yib, Zuhro, Mushtariy, boshqa sayyoralarga chiqaman deb turibdi. Ne bir nashriyotlarda ne bir kitoblar jild-jild bo’lib chiqib yotibdi. Lekin bu keng dunyoga bittagina “Tilsim (Turkiston dostoni)” degan kitob hali-xanuz sig’may turibdi... “Kengga keng dunyo” deganlari shumi?!. O’shanda – 1994-1995 yillarda Otauli “Nachora, hajmi kattaroq ekan, bilmasdan qulochni kattaroq otib yuborganman shekilli, balki keyinroq sig’ib qolar” degan xayolda, albatta, yaxshi niyat va umid bilan bilganini qilaverdi. “Zora sig’ishiga yordam bersa” degan umidda qadim turkiy so’z-o’zaklarning tub lug’aviy ma’nolarini sharhlab, “So’z haqida so’z” degan jajji maqolachalar turkumini yozdi. Jami qirqtacha bu maqolachalarini gazeta-jurnallarda birin-ketin e’lon qildi. Ayni chog’da, “Xudo xohlasa, endi shunisi bemalol sig’adi” deya, tag’in buyuk G’afur G’ulomdan nom-nishon olib, ikki yuz ellik bet hajmidagi “Afandi o’lmaydigan bo’ldi” degan yangi nasriy doston yozdi va uni 1997 yilda tamomladi. Ora-churada Odil Yoqubovning “Ulug’bek xazinasi” va “Diyonat” romanlarini o’zicha tahlil qilib, “Ma’rifat va ma’naviyat mash’ali” degan ellik betlik bir tanqidiy risola yozdi. Bu ikki shoh asar haqida aytilmagan gap qolmadi xisob, aytish ishtiyoqidagilar esa behisob, binobarin, risolani hozircha zahirada ushlab turish mumkin, raqobatchini ko’paytirishning keragi yo’q!. Lekin zamonamizning Xo’ja Nasriddin afandisi - Nasriddin Latifiddinovich Xo’janazarov degan bir elshunos olimning ajoyib – g’aroyib sarguzashtlari anchagina maroqli va o’ynoqi qalamga olingan “Elchi (Afandi o’lmaydigan bo’ldi)” dostonini qaerga butun holda sig’dirish mumkin?.. Atoqli qoraqalpoq adibi T. Qaipbergenov asarga uch jumla “fatvo” yozib berib, uning qoq yarmini 1998 yilda “Yoshlik” jurnaliga sig’dirishga katta yordam va qiyomatga qadar unutilmas himmat ko’rsatdi. Qaytmasning qaysarligidan qo’rqqulik ekan, 1998 yilda bir tomonda “Endi shunisi aniq-tiniq va bus-butun sig’adi!” deya atigi ellik betlik “Ulus (Forobiyning do’sti)” degan, hoynahoy, olamdagi eng qisqa nasriy dostonni yozdi. Bu ulug’ faylasuf haqida qachonlardir nimadir yozish o’ttiz yilik orzusi edi, har kimning o’z suyanar tog’i va topinar mozori bor, bir g’arib faylasuf Yozuvchiga bir suyanar tog’ Forobiycha bo’ladi-da, axir! Asarda payg’ambar yoshida suyukli shogirdi Said Ali va yolg’iz o’g’li Nasriddinni ota yurtiga ziyoratga olib kelayotgan buyuk allomaning Toshkent shahridagi bir ko’cha, bir kechada ko’rgan-kechirganlari va qoraxoniylar saltanatining asoschisi Bug’roxon bilan suhbati qalamga olingan edi... YAna bir tomonda butun Turkiston Elining fe’l-atvoriga eng go’zal timsol badiiy gavdalantirilgan “Elchi” ga sig’may qolgan fikrlarini jamlab, “Elning fe’li” degan tag’in bir jajji maqolachalar turkumini yozdi va ularni peshma-pesh e’lon qilishga tushdi. Asosiy niyat va pirovard maqsad har qanday odamga tushunarli edi, albatta: “Tilsim (Turkiston dostoni)”-ku, baayni kalla-pocha bo’lib turibdi, nachora, shoyadki shu O’lmas Afandi o’n bosma toboq hajmidagi bir kitob bo’lib chiqsa!” Hoh ishoning, hoh ishonmang, avvalo shu niyatda bir paytlar boshlagan ishini ham so’nggi nuqtaga etkazib, “Tengdoshlar tengdoshlar haqida” ruknida “Elning fe’li Erkin A’zam nasrida” degan ellik betlik bir tanqidiy risola ham tayyorladi. Hatto har ikki turkumdagi maqolachalarini shu risolaga qo’shib,”Ko’zlarga to’tiyo so’zlar” degan yana bir rosmana kitob qo’lyozmasiga ham tartib berdi. Xo’sh, bunisini qay bir azamat himmat ko’rsatib nashr qiladi endi?.. To’g’ri, 1997 yilda – olti yil deganda qo’li, nihoyat, tag’in bir kitob ko’rmadi emas, ko’rdi. T. Qaipbergenovning “Qoraqalpoqnoma” roman-essesi, “Sharq” kontsernida qayta nashr etildi. Bu kitob sifati qaragan odamning suqi kiradigan kitobmisan kitob edi! Lekin tarjima ming qayta nashr etilmasin, baribir, tarjima, aslida birovning mulki-da! 1998-1999-yillarda “Jahon adabiyoti” jurnalida yana ikkita asar qozoq tilidan tarjima sifatida e’lon qilindi. Avval, yuqorida aytilganidek, Muxtor Mag’avinning “Tiriklik qo’shig’i” qissasi o’n yil deganda, nihoyat, yorug’lik ko’rdi. So’ngra Abish Kekilboevning “Poygato’riq” qissasi jurnal buyurtmasiga binoan to’xtovsiz tarjima va e’lon qilindi. Bular ham bizga zamondosh peshqadam qozoq adiblarining havas qilsa arzigulik kiroyi asarlari, albatta... Lekin ularning ham muallifi R. Otaev emas-da! O’zining “Elchi” va “Ulus” asarlarini butun holda, bir kitobcha sifatida qachon qaerda qanday chiqarish mumkin? Yo’l qidirib, 1999 yilning boshlarida 1998 yil mobaynida bosilib chiqqan jami sakkizta romanni batafsil tahlil qilib, “O’tayotgan kunlar nafasi” degan bir obzor yozdi. Unda, jumladan, “Nega O’zbekiston davlat mustaqilligining o’tgan etti yilida zamonaviy mavzuda aqalli bironta roman yo’q?” degan savolni avvalo Yozuvchilarning umumiy bir mashvaratida, keyin matbuotda jiddiy tarzda o’rtaga qo’ydi. Ayni shu ko’ndalang savol hal qiluvchi turtki bo’ldimi, qaydam, oradan salgina o’tib, “Elchi (Afandi o’lmaydigan bo’ldi)” asari axiyri bir butun holda kitob bo’lib chiqdi! Kitobning namuna nusxasini qo’liga olib turib, “Sharq” NMAKning o’sha paytdagi bosh muharriri Bobur Alimov Otaulini koyidi: “Rassomga aytsangiz bo’lmaydimi, Rahim aka, ismingiz-familiyangizni ko’zga ko’rinadiganroq qilib yozmaydimi, muncha mayda!” Otaulining yuragi to’liqdi: “Afandi bilan Qaipbergenovning haqqi-hurmati shu kitobning Shunday chiqqaniga shukur, sizlarga rahmat!” Afandidan ko’ngli to’lib, o’sha yili ming yillik to’yi keng nishonlanayotgan “Alpomish” dostonining birinchi marta to’la holda nashr etilgan nusxasini go’zal bir kitob va bebaho bir sovg’a sifatida birinchi ustozi To’ra Mirzaevning shaxsan o’z qo’lidan oldi. Shunday kitob!.. Bu shoh asarning ilk nashriga Hamid Olimjon yozgan mashhur so’zboshidan keyin, aytish mumkinki, birinchi marotaba uni batafsil estetik tahlil qilib, “Xalqning o’lmas dahosi” degan 90 betlik bir esse – badia yozdi. Badiani respubilka radiosida besh-olti qismga bo’lib o’zi o’qidi. Lekin bu asar ham aqalli bironta jurnalga sig’may va yo alohida bir kitobcha sifatida nashr etilmay qolib ketdi. “Alpomish”ni ham qo’ya turib, tag’in “Forobiy”ga qaytdi: “SHu atigi ellik betlik “Ulus”ni qanday yorug’likka olib chiqish mumkin?.. Yo’l qidirib diltortari T. Qaipbergenovga yuragini yordi. Katta adib o’qib chiqib, tabriklab, fe’liga yarashadigan himmat ko’rsatdi: “Kel, inichak, bu asaringga ham bir nima yozib beray, “qoraxoniy” bilan “qoraqalpoq” so’zlarining o’zagi bitta, axir!.”. Otaulining tag’in yuragi to’liqdi: “Siz “Afandi...”ga fatvo berib hech bir o’zbek qilmagan ishni qildingiz, og’a! SHu yaxshiligingizni ham, manovi tantiligingizni ham to qiyomatgacha unutmayman. Endi Forobiyning qadriga etadigan biron o’zbek adibi topilib qolar!..” “Unda sen maydalashib o’tirmay, bu asaringga So’zni Abdulladan ol, inichak! Bo’shashma, tortinma!” Otauli – jur’at, Oripov – himmat ko’rsatib, “Ulus (Forobiyning do’sti)” “Sharq yulduzi” jurnalining 2000 yil 2-sonida bosilib chiqdi! Qisqarmay, bo’linmay! Bu Otauli uchun qo’shaloq bayram bo’ldi. Birinchidan, “Ulus” o’zbek adabiyotining 1050 yillik tarixida Abu Nasr Forobiy haqida yozilgan yagona badiiy asar! Ikkinchidan, Abdulla Oripovning bu asarga yozgan So’zi Otauli ijodi haqida o’zbek tilida alohida aytilgan yagona So’z!.. Lekin Otaulining quvonchi ko’pga cho’zilmadi. “Elchi” kitobi xususida biror yil mobaynida biron Yozuvchi va yo olimning matbuotda lom-mim demagani, aqalli haftalikda “Shunday bir kitob chiqdi” deya “Doimiy hamroh” ruknida ne bir kitoblarga berilgan xabar ravo ko’rilmagani ham mayli. (Aytish kerak, atoqli adibimiz Pirimqul Qodirovning respublika matbuot agentligida o’tkazilgan ulkan bir mashvaratda “Elchi” kitobini qo’lida ushlab turib, “Prezidentimiz talab qilayotgan zamonaviy mavzudagi asar yo’q emas, bor, mana!” deya hayajonlanib aytgan gaplari oradan ikki yilcha o’tib, 2001 yilda aytildi, lekin matbuotda o’z ifodasini avval ham, keyin ham topmadi). Eng taajjublanarli joyi shunda ediki, “Ulus” asari xususida o’sha 2000 yilda “O’zAS” haftaligida professor Sanjar Sodiqning “Dostonmi yoki bashorat?” degan feletonnamo maqolasi hech bir moneliklarsiz lopillab chiqib qolsa bo’ladimi! Mazkur maqolaning nomiyoq mantiqdan batamom holi edi. (“Dostonmi yoki hikoya?” yoxud “Bashoratmi yoki xomxayol?” deyilsa, balki mantiqli savol bo’larmidi!) Maqolaning o’zi esa, “Doston nasrda ham yoziladimi, ajab-ajab” qabilidagi bilib turib atayin anqovsirashga o’xshaydi... Endi nima qilsa bo’ladi? Avvaliga dostonning nimaligiyu uning qanday turlari borligini tushuntirishga o’zicha urinib, “Sharq eposi” degan bir raddiya tarzidagi maqola yozdi. Uni yorug’likka olib chiqolmagach, o’ylab qoldi: filologiya fanlari doktori, professorga nasriy doston ham borligini isbotlash kerakmi? Umuman, bilib turib suvga haliginday qilayotgan “oxirzamon olimlari”ga nimani qay tarzda isbotlay olasiz? Xudodan ularga insof so’rashdan boshqa ne chora bor!.. Yuragini o’rtab yuborayotgan minglab savollardan bittaginasini Abdulla Oripovning oldiga ko’ndalang qo’yishdan o’zini to’xtatib qololmadi:”Mayli, roppa-rosa bir ming ellik yil avval o’lib ketgan Forobiy bilan meni yuz-xotir qilishmasin, aqalli Sizning So’zingizni yuz-xotir qilishmaydimi, tushunmadim?..” Daho shoir ko’ndalang savolga javoban shiddat bilan guvranib Shunday bir yuz ifodasini zohir qildiki, uni sharhlashga jahondagi jamiki tillar ham, qalamlar ham ojizdek... Har qalay, bu ifodada “Parvo qilmang, lekin beparvoyam bo’lmang” qabilidagi ko’pni ko’rgan donishmandning unsiz taskin-tasallisi, daldasi, ogohlikka undashini tuygandek bo’ldi... Otauli zahmatkash bo’lganidan keyin odatdagidek asosiy ishidan qolmadi, albatta. Avvaliga buyuk mutafakkirimiz Alisher Navoiyning “Saddi Iskandariy” dostoniga o’ziga xos tatabbu tarzidagi bor-yo’g’i besh sahifadan iborat “Haddi Iskandariy” degan bir tarixiy hikoya yozdi. U o’sha 2000 yilning oxirida “Yozuvchi” gazetasida bosilib chiqdi. Asar zamiridan tushungan odamga avvalo ikkita gapning uchi chiqib turar edi: “Mana, ko’rib qo’ying, doston emas, tarixiy hikoya bu!”, “Agar Iskandar bo’lsangiz ham haddingizdan oshmang, iltimos, jon aka, insof qiling!”.. So’ngra biror yil ichida favqulodda bir shiddat bilan qalam tebratib, “Zamona zayli” degan yangi bir dostonini 2001 yilning ohirida, nihoyat, yozib bitirdi. Asar ikki yildan keyin – 2003 yila “Sharq yulduzi” jurnalida (O’zbekiston matbuoti tarixidagi eng mayda harflarda!) bosilib chiqdi. SHu ikki yil va, umuman, keyingi besh yil mobaynida, tabiiyki, Otauli yozmasa bo’lmaydigan vaziyatlarda ancha-muncha yangi asarlar yozdi. Masalan, “Hisobot”,”Tabiatshunos”, “Tomosha” hikoyalari, “Ruhiyat ehromi” turkumidagi beshta maqola... Ayni chog’da, “Mana, o’zbek Freydi!” desa degudek bir ruhshunos olim, fidoyi zamondoshimiz haqidagi yangi, beshinchi nasriy dostonini yozib bitirish arafasida... Otauli bundan uch yilcha avval “Zamona zayli” va “Ulus” asarlariga turli yillarda yozilgan eng sara hikoyalari va badialarini qo’shib, o’z ijodi xususida nisbatan yaqqolroq tasavvur hosil qila oladigan, qo’lga ilinguli bir kitob qo’lyozmasini tayyorlab, “Sharq” nashriyotiga topshirgan edi. Uch yildan buyon shu kitobni chiqarish umidida butun shahri azim, butun mamlakatda xolis yordam qo’lini cho’zadigan bir sherimard qidirib izilladi, ne bir sovuqqon kimsalardan yordam so’rab, himmat so’rab, insof so’rab yalinib-yolvormadi!.. Ochig’i, bunisi qisqagina tarjimai holga emas, “Turkiston dostoni”dan kattaroq dostongayam sig’maydi! Rivoyat qilishlaricha, rahmatli Mirtemir domla XX asr o’zbek she’riyatining eng go’zal namunalaridan biri – “Onaginam” she’rini oltmish yosh ostonasida Yozuvchilar uyushmasidagi ne bir shoirlar qatnashayotgan katta bir mashvaratda o’qib berib, “Aytingizlar-chi, shu she’rni e’lon qilish mumkinmi?..” deya hokisorlik bilan elangan ekan. Otauli Mirtemir domlaning shu bir holatiga havas va taqlid qilmaydi, albatta. Faqat O’zbekiston Yozuvchilar uyushmasining ijodiy xodimi sifatida Mirtemir domladan qariyb ikki baravar ko’proq – yigirma uch yildan buyon ishlab kelayotgan va shu kecha-kunduzda “Insof” dagan beshinchi dostonini yozayotgan bir qalamkash sifatida insof so’ramoqchi, xolos: “Qariyb qirq yildan buyon to’rt-besh yo’nalishda astoydil mehnat qilib kelayotgan bir qalam zahmatkashi o’zgalardek jild-jild saylanmalar emas, atigi bittagina qalin muqovali qo’lga ilingudek sifatli kitobini oltmish yosh ostonasida ko’zi ko’rib, qo’liga ushlay oladimi?! Qaylardasan, jannatiy insof?!” IZOH (Ohning izidan oh): Mazkur tarjimai hol “Ruhiyat ehromi” turkumini yakunlovchi maqola bo’lib, turkumdagi dastlabki uchta maqola “O’zAS” va “Mohiyat” haftaliklari bilan “Yoshlik” jurnalida e’lon qilingan. Yana ikkitasi “Guliston” va “Muloqot” jurnallarida e’lon qilishga tayyorlanmoqda. Xalqimizda “O’zing uchun o’l, etim” degan hikmatli gap bor. Jahondagi eng achchiq zaharxandali maqol bu! “SHum bola”dek shoh asar yaqqol dalolat berib turibdiki, etim aslida o’zi uchun o’lmaydi, balki aksincha jon-jahdi bilan yashash uchun kurashadi. Bunday kurash usullaridan biri, ma’lumki, o’z-o’ziga xizmat hisoblanadi.. Hozirgi adabiyotimizda o’z-o’ziga xizmatning turlari tobora ko’payib bormoqda... Shulardan bittaginasini Sizning e’tiboringizga havola qilib, Yozuvchi Otaulining tarjimai holini oq qog’ozga ko’chiruvchi tarjimon, publitsist va munaqqid - Rahimjon Otaev Tilsim. ...Be-e! Aldab-laqillatish uchun anoyingni topgan ekansan! Sen-ku, o’n yetti yashar qizaloqsan, o’sha qo’mondon otang shoxida yursa, bilib qo’yki, akang qarag’ay bargida yura oladiganlar xilidan, oyimtilla! Cho’pchagingni o’zingning Ivanushka durachogingga aytasan. Lekin sir boy bermadi... Zamona zayli. O'g'lining gaplarini tinglab, uning dunyoqarashidan - dunyoga ochiq ko'z bilan kengroq qarashidan ko'ngli to'ldi. Xudo xohlasa, tag'in o'ttiz yildan keyin - uning yoshida o'zi kitob bilan zabt etolmagan jahonni o'g'li hisîb bilan zabt etsa ehtimol! Faqat bu dunyoqarashni kerakli tomonga to'g'ri yo'naltira olsa bas!.. "Nyu-York, Mexiko, Tokio, Bombey kabi yirik shaharlarda butun O'zbekiston fuqarolariga barobar aholi qanday qilib yashab turibdi? Yapon xalqiga O'zbekiston hududidan kichikroq, tabiiy boyliklari haminqadar zaminda son jihatidan o'zbek xalqidan qariyb o'n barobar ko'proq bo'lib yashagan holda "yapon mo'jizasi"ni jahonning ko'ziga ko'rsatishga imkon bergan asosiy kuch nimada?"... Darsdan bo'sh paytlaringda shunday jahonshumul masalalarga ham o'zingcha javob topsang yomon bo'lmasdi, o'g'lim! Ikkinchi yil yozgi ta'tilga kelganida o'g'li bu masalalarning mohiyatiga ham yetib bora boshlaganini ayon ko'rsatdi: "Aytsam ishonmaysiz, ada, Amerikada ota-onalar o'z farzandlarini bolaligidanoq mustaqillikka - mustaqil hayotga o'rgatar ekanlar! Yonimdagi hamxonam Jeyson mendan ikki yosh kichik, lekin ham o'qib, ham ishlaydi, mustaqil yashaydi. O'zining shaxsiy kompyuteri, mashinasi bîr! Evropa mamlakatlarini bir sidra sayohat qilib chiqqan! Hammasiga o'zi o'z kuchi bilan erishgan! Yaponlar ham, nemislar ham, frantsuzlar ham, jamiki taraqqiy etgan xalqlar ham shunday: bolaligidanoq mustaqil hayotga o'rgatiladi! Bizada bo'lsa aksariyat otalar o'g'ilning qo'lini mahkam ushlab olgan - qo'yib yubormaydi! O'g'li o'ttizga kirib, o'zi ota bo'lsa ham, unga "Bola-da!" deb qaraydi! Menimcha, hamma balo shunday qarashlarda, ada!" Sohibdil o'ylar. Rahimjon Otaev so’nggi davr adabiyotimizda halol, ter to’kib mehnat qilayotgan yozuvchilarimizdan biridir. Uning qahramoni Nosir Xo’janazarovni atoqli adibimiz, O’zbekiston Qahramoni To’lapbergan Qaipberganov “butun Turkiston elining umriboqiy ruhini ifodalab turgandek” deb baholagan va yana, shunday qo’shimcha qilgan edi: bu qahramon “menimcha, keyingi yillarda turkiy xalqlar adabiyotida yaratilgan jozibali xarakterlardan biridir...” Turkiston xalqlari hayotini, uning o’tmishi va bugunini, shuningdek, turkiy xaqlar adabiyotini chuqur va nozik biladigan, asarlari xalqaro miqyosda keng tanilgan bu mashhur adib hamma yozuvchilarimizning barcha asarlari-yu har bir qahramoniga bu tarzda baho beravermaydi, albatta. Zero, yuqoridagi qisqagina, mo’’jazgina bahoda T. Qaipberganov yozuvchi va ijodkor Rahimjon Otaevga xos bo’lgan xarakterli xususiyatni belgilashga muvaffaq bo’ladi. Yurtboshimiz “Elim deb, yurtim deb yonib yashash kerak” degan otashin shiorni o’rtaga tashlaganida, bu da’vatga baholi qudrat javob berishga intilgan ijodkorlar oz bo’lmadi, albatta. Biroq, ularning ba’zilarida bu mo’’tabar chorlovga haybarakallachilik kayfiyati bilan yondoshuv hollari ham ro’y berdi. Ana shunday holatda ayrim korxona va dargohlarda “yonish tugul tutashga ham holi yo’q” odamlar ishlayotganini, bamisoli hazil tarzida, lekin dadil ayta olgan yozuvchilarimizdan biri “Afandi o’lmaydigan bo’ldi” nomli qissaning muallifi shu – Rahimjon Otaev bo’ldi va bozor munosabatlariga o’tilayotgan davr O’zbekiston sharoitida qizg’in murakkabliklarni boshidan kechirayotgan, murakkab sharoitlarda shakllanib, o’zining azamat RUHIYATini yo’qotmaslikka intilayotgan qahramon qiyofasini aks ettirishga harakat qildi. Bu o’rinda “ruhiyat” so’ziga alohida urg’u berishimning sababi bor. Gap shundaki, mana, deyarli o’ttiz yildan buyon hikoya, qissa, publitsistika, esse, adabiy tanqid, tarjima janrlarida faol va, hatto, ayrim hollarda, o’ktam ijod qilib kelayotgan, qator asarlarini Otauli taxallusi bilan nashr etayotgan Rahimjon Otaev barcha izlanishlari mehvarini ruhiyat muammolari tashkil etadi. Bu fikrni o’qib tugatmayoq, darhol: “ruhiyat masalasiga dahlsiz qarovchi yozuvchi bo’ladimi?” deguvchi savol tug’ilishi tabiiy ekanini sezib turibman. Bu savol egasining haq ekanini e’tirof etgan holda, Rahimjon Otaevning ruhiyat masalalariga qiziqishi ham yozuvchi, ham publitsist, ham tanqidchi, ham faylasuf sifatida alohida ekanini yana bir marta ta’kidlamoqchiman. Universitetning filologiya fakulteti kechki bo’limida o’qib, kunduzi Toshkent qurilishlarida betonchi-armaturachi bo’lib ishlab yurgan kezlaridan tortib, harbiy xizmat-u Akademiyaning Til va adabiyot institutida laborantlik vaqtlarida falsafa bilan jiddiy qiziqdi, inson ruhiyati masalalariga doir adabiyotlarni sinchiklab o’rgandi. Talabalik yillari “Ravshan” dostoni, Mashrab she’riyati, Tagor dunyoqarashi haqida kurs ishlari yozar ekan, qo’yilgan masalalar zamiridagi falsafiy muammolarni aniqlashga intilish asnosida yana diqqatini ruhiyatning sir-sinoatlari chulg’ab oldi. Universitetda o’qir ekan, izlanishlaridan birining mavzui ergash Jumanbulbul ijodi bo’ldi. Yana e’tiborini folklor asarida inson ruhiyati muammolarining aks ettirilishiga qaratdi. Sho’ro mafkurasi barq urib turgan bir paytda diplom ishi sifatida soxta sho’raviy mavzular-u zo’rma-zo’raki dohiylar obrazi talqinini emas, “Romantizmning estetik mohiyati” degan mavzuni tanladi. Gapni birmuncha uzoqdan boshlashimizning sababi, qo’lingizdagi “Ruhiyat ehromi” kitobining shunchaki o’z-o’zidan yaratilmagani yoki uning so’nggi bir-ikki yil ichidagina yozilmaganiga e’tiboringizni qaratishgina emas, balki yozuvchi faylasufning bu adabiy o’ylari uning deyarli butun umri davomida yig’ilib, shakllanib, tartib topib, sayqallanib, jiddiy hayotiy va ijodiy tajribalar asosida yuzaga kelganini, undagi har bir fikr, g’oya, ilmiy xulosa, badiiy-estetik qarashning o’ziga xos xujayralari-yu o’ziga xos tomir yo’llari bor ekanini ta’kidlashdir. Agar Rahimjon Otaevning bir qator qissalar, o’nlab ajoyib hikoyalar, tanqidiy-publitsistik maqolalar muallifi, qator romanlarning tarjimoni ekanini inobatga olsak, qo’lingizdagi “Ruhiyat ehromi” kitobi katta ijodiy izlanishlar samarasining o’ziga xos nazariy-amaliy natijalaridan ham iborat ekani ma’lum bo’ladi. Odamning taqdiridagi, hayot yo’lidagi ayrim hodisalar, saboqlar ichida qalbga o’qdek sanchilib qoladiganlari ham bo’lar ekan. Odil Yoqubovning “Er boshiga ish tushsa”, “Qaydasan, Moriko?” asarlari bunga yorqin dalil emasmi? Agar Rahimjon Otaevning ham adabiy o’ylarida, esselarida badiiy adabiyot va inson ruhiyatiga doir go’zal va nozik kuzatishlarni va bu kuzatishlar ichida Yaponiyadan tortib, Rossiya kengliklarigacha bo’lgan masofalardagi ruhiy va adabiy iqlimlar tarovatini payqaydigan bo’lsangiz, buning sabablarini uning tinimsiz kitobxon sifatidagi abjirligidangina izlamang. Bilimdagi bu kenglikning hayotiy asoslari bor. Uning bir uchi ilmiy-adabiy izlanishlardan boshlansa, ikkinchi uchi Rahimjon Otaevning harbiy xizmatdagi Yapon dengizi qirg’og’ida qad ko’targan Naxodka portidagi xizmati-yu bu xizmatning Vladivostokdan to Volgogradgacha yoyilgan kengliklarda, uning o’z tili bilan aytganda, deyarli “qadam-baqadam kezib” chiqishiga ham borib bog’lanadi. Demoqchimizki, Otauli – Rahimjon Otaev yozuvchi, tanqidchi, estet sifatida deyarli chorak asrdan buyon mehnat qilib kelayotgani, O’zbekiston Yozuvchilar uyushmasi, ustozlari, birodarlaridan iborat yozuvchilar muhitidan tashqari, hayot deb atalmish mo’’tabar doshqozonda obdon pishgan, zahmatkash, so’z va uning oqibat-natijasiga shuhrat emas, balki eng avvalo ilohiy qismat deb qaraydigan, ilk duoni ota-onasidan Turkistonning muqaddas havolarida olib, ularga ijodning muqaddas ostonalarida tavob qilarli darajada amal qilishga bel bog’lagan ota uli ijodkorlarimizdan biridir. Rahimjon tabiatida o’zi ixlos qo’ygan ishga, masalaga ijobiy ma’nodagi darveshona fidoyilik, darveshona sodiqlik bor. Uning kuchli jihatlari ham, kuchsiz tomonlari ham shu nuqtada tutashadi. O’z fikrlariga qat’iy, komil ishonchlari shu buloqdan suv ichadi. O’z qarashlariga o’ta berilib ketish natijasidagi ayrim cheklanishlar va biryoqlamalikning ildizi ham, nazarimda, fe’lidagi ana shu xususiyatlar bilan bog’lanib ketadi. Ayrim fikrlarini qaysarlik bilan himoya qilishda davom etsa-da, ayrim fikrlarining kemtikligi bor ekanini bo’yniga qo’ysangiz va ishontira olsangiz, nihoyatda yoqimli, halol, olovnok jilmayishi va xo-xolagancha kulib yuborishi bilan bu yetishmovchilikni bo’yniga olib, tan berishi zamirida ham men ana shu darveshona pokizalik va to’g’rilikni ko’rgandek bo’laman. Uning na yozganlarida, na o’zida birorta bir egrilik yo’q, lekin shu egrilikni o’zgalarda ko’rib, sezib qolsa bormi, olovdek yonadi. Lekin, iloj qanchaki, bu olov taftini doim ham tashqariga chiqaraverish mumkin emas ekan hayotda. Ana shunday hollarda bu olovning tafti Rahimjon Otaev – Otaulining asarlarida bo’y ko’rsatadi. Hayot shunday ekanki, nainki egriliklar, hatto, yaxshiliklar, go’zalliklar ta’sirigacha tuyg’u-hayajonlarning olov-otashini ham doimo istaganingdek o’zingda namoyon eta olmay qolish mumkin ekan. Ana shunday hollarda ham Rahimjon Otaevning bunday nurbaxsh tuyg’u-tushunchalari asarlari bag’ridan guldek tovlanib turadi. Qo’lingizdagi “Ruhiyat ehromi” ham ana shunday ijod maxsullaridan biridir. U 1970 yilning o’rtalarida qadimgi hind va yunon faylasuflari, Freyd va SHopengauer, Darvin va Mechnikovlar ijodiga shu qadar sho’ng’ib ketdiki, bu izlanishlar natijasi o’laroq salkam 300 betlik qo’lyozma paydo bo’lganini o’zi sezmay qoldi. Uni birov nashr etadimi, yo’qmi, buning bilan ishi yo’q. Izlanishning kichkinagina bir qismi Asqad Muxtorga ma’qul keldi. Uning shaxsan o’zi tahrir etgan maqola “Guliston”da “Sirli olam” nomi bilan bosilib chiqdi. “Ruhiyatlar birligi” nomli jiddiy maqolalaridan biri ham xuddi shu yo’sinda Odil Yoqubov tahriri ostida chop etildi. Dastlab muallifning o’zi “Tuyg’ular estetikasi” deb atagan ajabtovur salmoqli asar ustidagi ish, harqalay beiz ketmadi, u qator o’zgartirishlar bilan “Osmon to’la yulduzlar” degan nom ostida alohida kitob holida chop etildi. SHunga ham, mana, deyarli yarim asr bo’libdi. SHu vaqt mobaynida kitob bo’lg’usi filolog, faylasuf, pedagoglar tomonidan faol foydalanib kelindi. To’g’ri, u haqda turli fikrlar bo’ldi, lekin, eng asosiysi, qo’liga tushgan hech bir o’quvchini bu kitob bee’tibor qoldirmadi. Zotan, “Osmon to’la yulduzlar” kitobi tuyg’ular estetikasi, ruhiyat estetikasi masalalariga bag’ishlangan jumhuriyatimizdagi dastlabki salmoqli ishlardan biri bo’lib qoldi. U davrning ayrim mafkuraviy muhrlarini e’tiborga olmaganda, o’zining maqsadli yo’nalishidagi ilmiy kuzatuvlari jihatidan hozirgacha o’z qadrini yo’qotgan emas. Muayyan bir avlod estetik tarbiyasida uning kamtarona, lekin o’z o’rni bor. Qo’lingizdagi “Ruhiyat ehromi” nima haqda? U badiiy asar emas. Ilmiy asar ham emas. Lekin badiiy asardek hissiy rohat va ilmiy asardek shuuriy qoniqish bilan o’qiladi. Beshala maqolaning har birini o’qishni boshlab poyoniga yetganingizni sezmay qolasiz. Bu maqolalarda siz bir necha marta o’qigan badiiy asaringiz, bu badiiy asar haqida mutolaa qilganingiz qanchadan-qancha ilmiy asarlardan topmagan kuzatishlarni topasiz. Tahlil va tadqiq etilayotgan hissiy holatlarni birgalashib tuyasiz va his etasiz. Natijada o’sha asarlarning o’zini o’qiganda tushmagan holatlarga tushganingizni sezmay qolasiz. Badiiy tafakkuringiz, tuyg’ularingiz boyib borayotganini birdan payqab qolasiz. Bu nainki hayot va adabiyotdagi u yoki bu holatlarni, balki, ayni vaqtda, o’z-o’zingizdagi shoyista tuyg’ularni kashf etish holatiga olib keladiki, bu jarayon o’zining nafosati, go’zalligi bilan sizni ruhan yoshartiradi, bardam qiladi. Biz ko’pincha moddiy dunyodagi moddiy ehromlarni alqab kelamiz. Lekin dunyodagi eng buyuk ehrom har birimizning o’zimizdadir, u ruhiyat ehromidir, demoqchi bo’ladi muallif. Har bir inson o’z ruhiyat ehromini bunyod etmog’i, uni asrab-avaylamog’i, o’rni kelganda unga, hatto, sig’inmog’i lozim. Biroq u o’z-o’zidan bunyod bo’ladigan ehrom emas. Bu ehromni tashkil etuvchi nurning bir uchi olis-olisdagi ajdodlarimiz ruhiga borib bog’lanadi. Bu ruhiyat ehromini bunyod etishda adabiyot va san’atning o’rni beqiyosdir. Rahimjon Otaev ushbu kitobda shular haqida fikr yuritadi, o’rni kelganda bahslashadi. Beqiyos darajada siru sinoatlarga to’la bu ehromni o’z qalbida insonning o’zi yaratadi. Muallif asarini bizga adabiy o’ylar tarzida taqdim etadi. Nazarimda, buni ham shartli ravishda tushunmoq lozim. Zero, inson ruhiyatining, insoniyat ruhiyatining sir-asrorlarini tushunishda, ularni talqin etish va bizga taqdim etishda badiiy asarlar, asar qahramonlari faylasuf-yozuvchiga, ruhiyatshunosga bir vositachilik qiladi, xalos. Shu ma’noda kitob adabiy o’ylardan ko’ra kengroq va chuqurroqdir. U, ma’lum ma’noda, g’arbda ruhiy dunyo tahlili (psixoanaliz) bilan shug’ullangan olimlarning asarlari bilan kamtarona bo’y o’lchashadigan bo’lmagan taqdirda ham, ularga yondoshadigan asarlar sirasida tura oladi. Albatta, inson ruhiyatining cheki-chegarasi yo’q, qirralari bexisob. Rahimjon Otaev esa, masalaning, asosan besh jihatiga e’tiborini qaratadi va izlanishlarini, kuzatuvlarini shular atrofida mujassam etadi. Ayni vaqtda ularni bir-biridan uzib, ajratib qarash ham qiyin. Kitobning ichki dastlabki varag’idagi nom atrofida masalalarning yoritilishi o’z ifodasini topgan holat tasvirining o’ziniyoq muayyan topildiq deyish mumkin. Bu grafik tasvir asar ruhi, mohiyati, yaxlitligi va garmoniyasiga juda aniq va tiniq mos keladi. Ruhiy asos muammosi – uning ham hayotdagi, ham badiiy adabiyotdagi o’rnini yoritish – kitobda muallif e’tibori qaratilgan asosiy masalalardan biridir. “Jiddiyroq o’ylab qarasangiz, – deb yozadi muallif, – Sho’ro tuzumi davrida xalq boshiga yog’ilgan jamiki fojialar odam bolasining fe’l-atvori va ruhiyatida avj oldirilgan illatlarning qonuniy hosilalari edi” (8-bet). Badiiy asar, umuman, san’at asari mohiyatidagi ruhiyat muammolari ichida qay biri muhimroq: milliy ruhning o’zimi yoki ruhiy qadriyatlarning namoyon bo’lishimi; ruhiy holatlarning inja tahlil etilishimi yoxud ruhiy asoslar talqinidagi o’ziga xosliklarmi? Rahimjon Otaev ularning birini ikkinchisidan ustun qo’ymaydi. Badiiy asar uchun ularning har biri o’ziga xos yo’sinda muhim va o’rniga, badiiy mantiqdagi zaruratiga qarab ahamiyati kuchayishi tabiiydir. Lekin bir narsa aniqki, ularga e’tiborsizlik, bu masalalarga beparvolik yoki ularni yetarli darajada asar hujayralari va tomirlarida ifodalay bilmaslik, asar ta’sirchanligi, hayotiyligi va haqqoniyligiga, shubhasiz, putur yetkazadi. Muallif ruhiy asos muammolari xususida mulohaza yuritar ekan, imon, vijdon, insof, halollik singari azaliy ahloq normalariga diqqatimizni tortadi. Bu masalalarga e’tibor yangilik emas, albatta. Ularning inson uchun nihoyatda muhim zaruratlar ekani haqida qadimdan gapirib kelinadi. Lekin shunisi e’tiborliki, R. Otaevni bu masalalarning ruhiyat bilan aloqadorlikdagi qirralari va ularning badiiy transformatsiyasi ko’proq qiziqtiradi. U o’z qarashlarini asoslashda, maqsadini ochishda xalq maqollaridan, qo’shiq va dostonlaridan, udumlarni, odat va an’analarni talqin etishdan unumli foydalanadi. “O’g’ri bo’l, g’ar bo’l, insof bilan bo’l”, “Insof sari baraka”... Qarang-a! Noinsoflik o’g’rilik bilan g’arlikdan besh battarroq ruhiy illat ekani ta’kidlanmoqda! Agar insof yo’lini tutgan bo’lsa, o’g’ri bilan g’arni ham kechirish mumkin, lekin haddidan oshib noinsoflik qilgan nokasni kechirib bo’lmaydi”. (9-bet) “Ey o’g’il, haddingda tur otang seni sotganda ham” deyiladi o’zbek xalq qo’shig’ida. Qay bir ota o’z o’g’lini bozorda quldek sotishni istaydi, deysiz! Basharti shunday qilgan taqdirda ham farzandning haddidan oshib, padari buzrukvoriga andishasizlik, dilozorlik, oqpadarlik, padarkushlik qilishi mutlaqo insofdan emasdir. Ana o’sha o’g’il turishi lozim bo’lgan had insof chegarasidir, ya’ni insoniylik chegarasidir. Zotan, otaning uli o’g’il bo’lganidek, insoniylikning uli insofdir”(10-bet). Qo’lingizdagi “Ruhiyat ehromi” kitobidagi har bir maqolada shu va shunga o’xshash dadil, masalani tub ildizigacha borib tahlil etishga intilish mo’ldir. Ular bilan kimlardir kelishar, kimlardir kelishmas, kimlar bahsga kirishar, lekin hech kim bunday fikrlarni o’qib, befarq qolmaydi. Ular sizni o’ylashga, inson ruhiyati haqida chuqurroq mushohada yuritishga undaydi. Hayotda har qadamda uchrashimiz mumkin bo’lgan ruhiy talatumlarning sabablarini ilg’ash, idrok etishga yordam beradi. Nafsilamirini aytganda, yuqorida keltirilgan ikki misoldagi yo’sinda fikr yurita olish imkoniyati ham aslida mustaqilligimiz tufayli erishilgan hur fikr yuritish imkoni sharofati bilan paydo bo’ldi. Bunday fikrlash SHo’ro davrida xurofotga, badbinlikka yon bosishning g’irt o’zi-ku, deb, ularning oldi olinishi shubhasiz edi. Ruhiyat masalalarini tahlil eta borib, qator muammolarga mustaqil munosabat bildirar ekan, Rahimjon Otaev ba’zan halqi, eli tabiatidagi ayrim qirralar, ruhiyatidagi an’analar xususida nihoyatda dadil, alamnok fikrlarni aytishga ham jur’at etadi. Abdulla Oripov “Qachon xalq bo’lasan, ey, sen olomon” deb yozgan edi bir vaqtlar. Yoki Dostoevskiy “Rossiya men uchun aziz, lekin haqiqat undan ham azizroqdir” deganini eslaylik. Mana, R. Otaevning ana shu ruhdagi mulohazalari: “Bor bo’lsang – ko’rolmaydi, yo’q bo’lsang – berolmaydi” degan hikmatli gap faqatgina o’zbek xalqi yarata oladigan, o’zbekning o’z ichidan chiqqan balolar – bahil va ziqna kimsalardan yonib-o’rtanib, oh-faryod chekib yaratgan tom ma’nodagi milliy maqolidir”. To’g’ri, bu kabi mulohazalarda R. Otaev ba’zan keragidan ortiq his-hayajonga berilib ketadi, shu sabab uning ayrim fikrlari bahstalab bo’lib qoladi, o’quvchi ularga qo’shilmaslikka o’zini haqli deb biladi. Chunonchi, “Alpomish” dostonidagi Boybo’ri bilan Boysarining arzimas bir bahona bois, arazlashib, yuz ko’rmas bo’lib ketishining R. Otaev tomonidan “jahonda o’zbekdan boshqa hech bir xalq bunday holatni aqligayam sig’dirolmaydi” deb talqin qilinishi haqida shu fikrni aytish mumkin. Jahon og’zaki va yozma adabiyoti va hatto diniy manbalarda bunga o’xshash motiv oz emas. Buning uchun birgina Qobil va Hobil haqidagi qissani eslashning o’ziyoq kifoya, deb o’ylaymiz. Lekin, ayni vaqtda, Rahimjon Otaev o’zbek adabiyotining “O’tkan kunlar”, “Mehrobdan chayon”, “Kecha va kunduz”, “Qutlug’ qon” singari o’nlab shoh asarlari misolida va ulardagi qahramonlarning ruhiyati tasvirlanishini nihoyatda aniq, qisqa va lo’nda yangicha talqin eta oladiki, natijada bu asarlar qimmati va mohiyatini yana-da teranroq anglay boramiz. “SHaxsning erksizligi qanday insoniy fojialarga olib kelishi mumkinligini “O’tkan kunlar” va “Mehrobdan chayon” romanlariga nisbatan yana-da kuchliroq, ta’sirchanroq ko’rsatib bergan asar, shubhasiz, “Kecha va kunduz” romanidir. Asarning bosh qahramoni Zebi boshidan kechirgan ko’rgiliklarda hamma aybdor: bir tomonda qahramonning o’zi, uning erksizligi, huquqsizligi, nochor-notavonligi... ikkinchi tomonda – onasi Qurvonbibi fitnaning bo’sh-bayovligi, otasi Razzoq so’fining kaltabinligi, Miryoqubning xudbinligi, Xadichaxonning makkorligi, enaxonning nochorligi, Akbaralining noinsofligi, “baliq boshidan sasiydi” deganlaridek, asarda ko’rsatilgan eng oliy ruhoniy zot – Xast eshonning ham o’z manfaati shaxsiyasi yo’lida haq yo’lidan ozganligi...” Muallif xulosasiga ko’ra, bunday muhit esa Zebi va Zebiga o’xshaganlar umrini, baxtini poymol qilmasligi mumkin emas. Zebining atrofidagilar uni himoya qilish uchun kurashish u yoqda tursin, noinsoflarni, hatto “insofga chaqirmaydi, chaqirolmaydi”. “Asarning “Kecha”ligi, ya’ni unda ko’rsatilgan ruh osmonining qorong’u kechadek tim qaro, ya’ni, zimistonligi mana shunda” deb xulosa chiqaradi R. Otaev. Muallif shu tariqa ruhiyatimizdagi ko’rib turib ko’rmaslikka, bilib turib bilmaslikka olish holatlarini, nomardlarcha “sukut saqlash” falsafasini keskin fosh etadi. Bu dard muallifning ham ko’ngliga shunchalik alamlar, olovlar soladiki, ba’zi o’rinlarga kelib, “shu qadar tinchliksevar, qo’ymijozmizki, ichimizdan chiqqan balolar bizni tinchimizga qo’ysalar bas!..” deyishgacha borib yetadi. Bunday kezlarda muallifning bu kabi fikr-mulohazalari ilmiy yohud publitsistik yo’nalishdan badiiylashish, umumlashish tomon yuz buradi, mulohazalardagi adabiy o’ylar shaklida badiha unsurlari kuchayadi. Umuman, mazkur kitobga kirgan maqolalarning tili, ayniqsa, go’zal, chechan, yengil xalqona va badiiy ekanligini ta’kidlamoq kerak. Muallif nihoyatda hur, emin-erkin mushohada yuritadi, bir zamondan ikkinchi zamonga, bir makondan ikkinchisiga, bir asardan boshqasiga, avvalgi masaladan yangisiga shu qadar jonli va tabiiy ravishda o’tadiki, go’yo xuddi shunday bo’lishi kerakdek. Natijada, siz ham yozuvchining sehrli yetagida ana shu keskin, o’zgaruvchan, yangi olamlarga kirib ketganingizni sezmay qolasiz. Sizga bu olamlarda taqdim etilayotgan fikrlarning barchasini beistisno qabul qilasiz, ularni qo’llab-quvvatlaysiz, deyish noto’g’ri bo’lur edi. Zotan, muallifning o’zi ham bizga faqat ma’qul keladigan gap aytish yo’lini tutmaydi. U doimo, kitobning boshidan oxirigacha, o’zining mustaqil fikrlarini aytishga intiladi. U yoki bu asar, qahramon yoki muammo, tarixiy shaxs va to’qima obraz haqidagi o’zining qalbi-tafakkurida evrilgan fikrlarini o’rtaga tashlaydi va satrlar ostidan: xohlaganingizni qabul qiling, istamaganingiz qolsin, deyayotgandek bo’ladi.. Bu uslub asarga bo’lgan o’quvchining qiziqishini yana-da kuchaytiradi. Ochig’i, muallifning dadil, ba’zan qiziqqon, lekin masalaga mustaqil qarashlari sizni o’z domiga tortib borayotganini sezmay qolasiz. To’g’ri, ba’zan asosiy maqsad va masaladan chetlashish, uzoqlashish, o’quvchini zerikishga olib keladigan o’rinlar ham yo’q emas. Lekin masala yana ruhiyat muammolariga qaytishi bilan siz yo’qotayozgan narsangizni topib olgandek bo’lasiz va endigina boshlangan diqqinafaslik o’rnini yana toza havo epkinlari tabiiy ravishda egallab oladi. Ana shu toza havo epkinlari sizning dilingizga ham toza havolar olib kira oladi. Ma’lumki, xalq doimo o’zining ruhiy madadkorlariga ishonib, suyanib yashagan. Qori, oqsoqol, mufti, shayx, eshon, so’fi va hakozolar xalqning ana shunday ruhiy tayanchlari edi. Tarixdan bilamizki, chorizm bosqinchiligining yeng shimarib boshlagan dastlabki siyosatidan biri keng xalq ommasini ana shu ruhiy tayanchga qarshi gij-gijlashdan iborat bo’ldi. Ruhoniy zotlarni yomonotliq qilish chorizm va sho’ro siyosatining doimiy diqqat markazida bo’ldi. “Ruhiy tayanchlardan judo etilgach” xalqni g’orat qilish o’z-o’zidan oson kechadi, zotan, “baloga qarshi piri balogardon, yashinqaytargich, himoyachi bo’lmaganidan keyin, yalang boshga balo yog’averadi-da”, deb xulosa chiqaradi R. Otaev. Bu – nihoyatda to’g’ri fikr. Agar Dukchi eshon va uning hammaslaklaridan iborat qasoskorlar tarix maydoniga otilib chiqmaganlari taqdirda ham, bosqinchilar bu kabi diniy ulug’ zotni qoralab, badnom etishning yo’lini o’zlari baribir o’ylab topgan bo’lur edilar. Ulug’ Behbudiyning taqdiri bunga misol emasmi? Rahimjon Otaevning ruhiy qadriyat haqidagi mulohazalari, xulosalari, qaysi davr adabiy asarlari, qahramonlari haqida fikr yuritmasin, ayniqsa, xuddi shu kunimizga dahldorligi, istiqlolimizning ma’naviy-ruhiy asoslarini mustahkamlashga qaratilganligi bilan qimmatlidir. Qadr, qadriyatdek tarixiy, abadiy muammoning zamonaviy mohiyati, uning, ayniqsa, mustaqillik davri uchun yana-da dolzarb mohiyat kasb etadigan qirralari haqida yonib-kuyib bildirilgan mushohadalar, bu masalaning barcha xalqlar uchun umumiy va har bir xalq, xususan, o’zbek xalqi uchun ham tarixan, ham hozirda daxldor bo’lgan xususiyatlari haqidagi fikrlar, bu masalaning milliy ruhiyat bilan chambarchas aloqadorlikdagi jihatlari va ularning talqini birorta kitobxonni befarq qoldirmaydi. “Ruhiyat ehromi”ning bunday sahifalari, shubhasiz, nainki yoshlar, balki barchamiz istiqlol g’oyalari ruhida tarbiya topishimizda muhim ahamiyatga egadir. Shunisi e’tiborliki, muallif qadr va uning ruhoniy hislatlari qimmati va mohiyati haqida fikr yuritar ekan, masalaning nainki shaxs, Inson, balki Vatan bilan aloqador fazilatlarini ham yoritadi. Xossatan, o’z qarashlarini nafaqat shu kunning san’at, adabiyotga doir asarlari, balki hazrat Yassaviy she’riy hikmatlari misolida dalillashga harakat qiladi. Kezi kelganda Maxatma Gandi, Neru, Indira Gandilar shaxsiyati, g’oyalari, ularning qadriyatga munosabatlari xususida to’xtalib o’tadi. Muayyan masalalarda ular bilan o’zimizni muqoyasa qiladi. SHu bilan birga men Rahimjon Otaevning mazkur kitobdagi ayrim fikrlariga qo’shilmaslik mumkin deb bilaman. Uning “Kecha va kunduz”, “Otamdan qolgan dalalar”, “Muvozanat” haqidagi ba’zi fikrlari ana shunday taassurot qoldirdi.Xususan, Cho’lpon romanidagi qahramonlar “o’z qadrini mutlaqo bilmasligi”, Tog’ay Murod va Ulug’bek Hamdam romanlarining bosh qahramonlari “mutlaqo havas qilgulik emasligi” jihatidan tanqid qilinadi. Bu bilan biz mazkur asarlarda kamchilik yo’q demoqchi emasmiz. Gap shundaki, R. Otaev aytayotgan fikrlar yetarli darajada o’zini oqlamaydi. Chunki, romandagi Cho’lponning qahramonlari o’z qadrini bilmasliklari asarning kamchiligi emas. Yozuvchi ularning xuddi shunday ekanliklarini tasvirlashni maqsad qilib olganini unutmaylik. Adib ularning shunday ekanini ko’rsatib, bu darajada bo’lish, bu darajada qolish mumkin emasligini ta’kidlab, qadr-qimmatni bilishga, uning uchun kurashish lozimligiga chaqiryapti, axir. Tog’ay Murod va Ulug’bek Hamdamning bosh qahramonlari mutlaq havas qilgulik emasligi haqidagi fikrga kelganda shuni ta’kidlash joizki, yozuvchilar ularni bizga havas qiling deb yaratayotgani yo’q. Ularning hayot haqiqatiga nechog’lik mos ekanini badiiy jihatdan tasvirlayapti, xalos. Barcha bosh qahramonlar o’quvchi havas qiladigan yo’sinda yoki darajada tasvirlanishi shart emas. Bunga jahon adabiyotining o’nlab nodir asarlaridan misol keltirish mumkin. SHunisi ham borki, Rahimjon Otaev muvaffaqiyatli asarlar haqida, ulardagi ruhiy dunyoning tiniq tasviri haqida nechog’lik suyunib fikr yuritsa, bu masalada muvaffaqiyatsiz chiqqan qator asarlar va qahramonlar haqida, qadriyat masalasidagi ayrim e’tiborsizliklar haqida shu darajada kuyunib gapiradi. Lekin bu ruhga, bu yo’nalishga “Ruhiyat ehromi”da ahyon-ahyondagina duch kelamiz. Agar butun kitob davomida bu yo’nalish izchillik bilan davom etib borganida u shubhasiz yana-da yutgan bo’lar edi. Sho’ro davrida milliy ruh, milliylik, milliy qiyofa haqida ko’p yozildi. Biroq ularning aksari safsatabozlikdan boshqa narsa emas edi. Shu jihatdan “Ruhiyat ehromi” muallifining milliy ruh haqidagi qarashlarini kuzatar ekanmiz, bu qismda ko’proq milliylik va tarixiylik masalalariga e’tibor berilganligi ayon bo’ladi. Muallifni nazarimizda masalaning ko’proq tarixiy jihatlari qiziqtiradi. Bu qism, kitobning boshqa qismlari, bo’limlariga nisbatan olib qaralganda, birmuncha chalaroq, noto’kisroqdek taassurot qoldiradi. To’g’ri, kitobdagi maqolalarning esse, badiha uslubida yozilganini inobatga olsak va bu janrning o’ziga xos qonuniyatlari mavjud ekanini nazarda tutsak, undan ilmiy maqolaga yoki ilmiy ishga xos bo’lgan muxtasarlikni talab etish noo’rindek ko’rinadi, albatta. Lekin, bundan qat’i nazar, esse janri doirasida ham aytilmoqchi bo’lgan fikrlar va maqsadga doir muammolar aniqlanib, mushohada-mulohaza tarzi shunga mos yo’sinda bo’lsa, asarning kompozitsion yaxlitligi ta’minlangan bo’lur edi. Kim bilsin, ehtimol muallif so’nggi maqolani ongli ravishda shunday tuzilishda qurgandir. Ya’ni, uning notugaldek ekani bejiz emasdir. U balki hali to’liq tugallanmagandir, yana davomi bordir, ehtimol. Agar shunday bo’lsa, biz, aziz kitobxon, siz bilan birgalikda “Ruhiyat ehromi”ning davomini, uning yangi sahifalarini kutib qolamiz. Akademik, O’zbekiston YOzuvchilar uyushmasi Tanqid va adabiyotshunoslik kengashi raisi. Use case. Use Case diagrammalaridan biror biznesni modellashda qo`llaniladi. Bunda ma`lum qatnashuvchi aktyorlar va ularning asosiy vazifalari ko`rsatiladi... Total Cost of Ownership. Total Cost of Ownership bu biror Hardware yoki Software uchun ketadigan harajatni oldindan chamalash. Bu uslub 80 yillardan beri qo`llanilib keladi. Bilvosita. Bu xarajat umumiyning 23% und 46% larini tashkil qiladi Daraja ko`rsatkichi. Key Data (ingliz tilida) yoki Kennzahlen (nemis tilida), Daraja ko`rsatkichlari iqtisoddagi ahvolni ko`rsatishda ishlatiladi. Darvozabon. Darvozabon — baʼzi sport turlarida jamoa oʻyinchilaridan biri. Uning asosiy vazifasi oʻyin davomida raqib guruh tomonidan yoʻnaltirilgan toʻpni oz darvozasiga kirishiga yoʻl qoʻymaslikdan iborat. Darvozabonlar oʻyin davomida boshqa guruh oʻyinchilariga qaraganda alohida imkoniyatlarga egadirlar. Futbol oʻyinida misol uchun darvozabonlar qoʻllari yordamida oʻynashga huquqlidirlar. Bundan tashqari darvozabonlar oʻyin davomida boshqa guruh oʻyinchilaridan ajralib turadigan kiyim va mahsus jihozlarda boʻladilar. Misol uchun hokkey oʻyini darvozabonlari jarohat oldini olish maqsadida mahsus yuz qoplamasini bosh kiyim sifatida kiyib oladilar. Futbol oʻyini darvozabonlari esa toʻpni qulayroq tutib olish maqsadida mahsus qoʻlqopga egadirlar. Benchmarking. Biror Firmaning kuchsiz tomonlari va biznes jarayonini boshqa ohshash sohadagi firma bilan solishtirish. CIO. Chief Information Officer, informatsiya boshqaruv boshligʻi Fenerbahche. Fenerbahçe Spor Kulübü, - 1907 yilda asos solingan, Turk futbolining eng muhim klublaridan biridir. Turkiya chempionatida eng ko'p marta kubok olgan. Jamoa ranglari sariq va lojuvard. Jamoaning o'z maydoni Fenerbahçe Şükrü Saracoğlu Stadyumu hisoblanadi. Jamoa tarkibi(2008/09 mavsumi). "20 iyul 2009 kuniga ko'ra" Bugungi Tasvir/2006-07. __NOTOC__ Davlat tili. Davlat tili (rasmiy til) - biror davlat yoki boshqa ma`muriy hududda shu hududdagi tillar orasidagi eng yuqori huquqiy o`ringa ega til. Oltin. Oltin - unsurlar davriy jadvalining 79-unsuri. To`n. To`n (chopon) - O`rta Osiyo xalqlari libosi, erkaklar tomonidan kiyiladi (ba`zi istisnolarni hisobga olmaganda). Issiqlikni yomon o`tkazgani uchun asosan sovuq iqlim sharoitida kiyiladi. Esperanto. Esperánto — eng keng tarqalgan sun’iy til (loyihaviy, deb ham ataladi; turli manbalarga ko‘ra hozirda dunyoda 2 milliondan 20 milliongacha esperantistlar yashaydi). Varshavalik okulist Lazar (Lyudvig) Markovich Zamenhof tomonidan 1887 yili o‘n yillik mehnat natijasi o‘laroq yaratilgan. Nashr qilingan birinchi kitobi «D-ro Esperanto. Lingvo internacia. Antaŭparolo kaj plena lernolibro» («Doktor Umidvor. Xalqaro til. Muqaddima va to‘liq darslik»), deb atalgan. Zamenhofning taxallusi — Esperanto — tez orada shu tilning nomiga aylandi. Til. Esperanto har qanday ziyoli kishi uchun ikkinchi (ona tilidan so‘ng) til bo‘lib, universal xalqaro til bo‘lishi maqsadida yaratilgan (Istisno: bugungi kunda esperantoni o‘z ona tili, deb tan oluvchilar (denaskuloj) ham mavjud, ularning soni 200 dan 2 minggachadir). Esperanto tilini o‘rganish nisbatan osonligi hamda uning neytralligi, etnik emasligi tillararo to‘siqni bemalol yengib o‘tishga yordam qiladi. Alifbo va talaffuz. Alifbo: A, B, C, Ĉ, D, E, F, G, Ĝ, H, Ĥ, I, J, Ĵ, K, L, M, N, O, P, R, S, Ŝ, T, U, Ŭ, V, Z. Har bir harfga bitta tovush mos keladi (fonetik xat). Xarf o‘qilishi uning so‘zdagi joylashishiga bog‘liq emas (xususan, so‘z oxiridagi jarangli undoshlar o‘qilmaydi). Urg‘u doim oxirgidan oldingi bo‘g‘inga tushadi. C ("co") "ts", deb talaffuz qilinadi: "centro" — markaz, "sceno" — sahna. Ĉ ("ĉo") "ch", deb talaffuz qilinadi: "ĉefo" — shef, boshliq; "ĉokolado" — shokolad. G ("go") doim "g", deb talaffuz qilinadi (ba’zi tillardagi kabi "j" emas): "grupo" — guruh, "geografio" — jo‘g‘rofiya. Ĝ ("ĝo") "j", deb talaffuz qilinadi: "ĝardeno" [jardéno] — bog‘, "etaĝo" [etájo] — qavat. H ("ho") inglizchadagi "h" kabi bo‘g‘iq talaffuz qilinadi: "horizonto" — ufq. Ĥ ("ĥo") o‘zbekchadagi "x" kabi talaffuz qilinadi: "ĥameliono" — buqalamun, "ĥirurgo" — jarroh, "ĥolero" — o‘lat. J ("jo") — "y",deb talaffuz qilinadi: "jaguaro" — yaguar, "jam" — allaqachon. Ĵ ("ĵo") ruschadagi "j" kabi talaffuz qilinadi: "ĵargono" — jargon, "ĵaluzo" — rashk, "ĵurnalisto" — muxbir. Ŝ ("ŝo") "sh", deb talaffuz qilinadi: "ŝi" — u, "ŝablono"- shablon. Ŭ ("ŭo") — inglizchadagi "w" kabi talaffuz qilinadi: "paŭzo" — pauza, "Eŭropo" — Yevropa. Lug‘at. So‘zlarning ko‘pchiligi roman-german tillaridagi so‘zlar bilan o‘zakdosh. Ba’zi so‘zlar slavyan tillaridan olingan. Ularning boshlang‘ich orfografiyasi esperanto tilida saqlanib qolmagan. Grammatika. Esperanto grammatikasini istisnolarsiz 16 qoida ko‘rinishida tasniflash mumkin (birinchi darslikda aynan 16ta qoida yozilgan edi). Yozuv uchun lotin alifbosi asosidagi fonematik alifbo ishlatiladi. Esperantistlar. Esperantistlar, ya’ni esperanto tilida gaplashuvchilar soni aniq emas. Lekin, shunisi aniqki, esperanto tili sun’iy tillar ichida eng omadlisidir. 2004 yilgi ma’lumotlarga ko‘ra, Universala Esperanto-Asocio (Butunjahon Esperanto Assotsiatsiyasi) 114 ta mamlakatda o‘z a’zolariga ega, har yili o‘tkaziladigan Universala Kongreso (Butunjahon Esperantistlar Kongressi) esa 5 ming nafargacha ishtirokchi yig‘adi. Oʻzbeklar. Oʻzbeklar - O`rta Osiyoda yashaydigan turkiy millat. O'zbeklarning asosiy qismi O'zbekiston hududida istiqomat qiladi, shuningdek Afg'oniston(2.7 mln), Tojikiston(1.12 mln), Qirg'iziston(711 ming), Qozog'iston(371 ming), Rossiya(126 ming), Pokiston(80 ming), Xitoy'ga qarashliq Uyg'uriston(14800), Ukraina(13 ming) singari o'lkalarda yashayotgan o'zbeklarni uchratish mumkin. Oz miqdorda Eron, Turkiya, Shimoliy Amerika va G'arbiy Yevropada ham yashaydi. Tarix. "Oʻzbek" so'zini ikki qismga bo'lish mumkin: "o'z", ya'ni men, men o'zim, o'z ma'nosida va "bek", ya'ni sardor,bek ma'nosida. O'zbeklar tarixi ming yillarga borib taqaladi. Miloddan avvalgi 2-asrlardan boshlab o'zbek so'zi, o'zbek kimligi paydo bo'la boshlagan. Turli qabilalar va insonlar O'rta Osiyoga joylashib O'zbek xalqini rivojlanishida tamal toshi qo'ygan. O'rta Osiyoga joylashgan ilk qabila, millatlar orasida So'g'diylar, Baqtriyaliklar, Farg'onaliklar va Sak-Massagetlar bor edi.Demak o'zbeklarning ajdodlarini yuqorida nomi keltirilgan qabilalar deyish mumkin. Milodiy asrlardan boshlab Oltoy tilida gapiruvchilar, ya'ni hozirdaga turkiy millatlar Amudaryo(yunonchada Oks) va Sirdaryo(yunonchda Yaksart) oralig'idagi yerlarga kela boshlaydilar.3-asrda Xunnlar O'rta Osiyo yerlariga keldi. 5-6 asrlarda O'rta Osiyoda Turk Xoqonligi davlati hukm surdi. Keyinchalik Arablar O'rta Osiyoni qo'lga olib o'z Arab Xalifaligini qurdilar va ayni zamonda Islom dinini olib keldilar. Bungacha hududda Zardo'shtiylik,Buddizm va Nasroniylik(nasoro kabi dinlar bor edi. 13-asr, ya.ni Chingisxon boshchiligidagi Mo'g'ullarning kelguniga qadar O'rta Osiyoda arablardan keyin Somoniylar, Saljuqiylar, Og'izlar,Qarluqlar, Qoraxoniylar kabi davlatlar bor edi. Mo'gullar kelgach hududdagi bir qancha turkiy qabilalar g'arbga, Eroniy qabilalar yashaydigan hududlarga ko'cha boshlaydilar. Mo'g'ul saltanati tahminan 150 yil hukmronlik qildi. 14 asrda O'rta Osiyoda Amir Temur(Temurlang,Tamerlan) markazi Samarqand bo'lgan Temuriylar Saltanati yoki Movarounnahr davlatini qurdi. Keyinchalik O'rta Osiyoga shimoldan ko'chmanchi qabilalar yashaydigan hududlardan Qipchoqlar, Mang'itlar, Naymanlar, Qo'ng'irotlar Muhammad Shayboniyxon boshchiligida kirib keldi. Ba'zi manbalarda ana shu qabilalarning kelishi O'rta Osiyoda "O'zbek" so'zining, millatining paydo bo'lishida katta rol' o'ynagan deya ta'kidlanadi. Shayboniylar davlatidan keyin ma'lum vaqt davomida hududda Safaviylar hukmdorlikni o'z qo'llariga oladilar. Keyinchalik O'rta Osiyoda xonliklar davri boshlanadi. 19 asr, Chor Rossiyasi bosqinigacha hududda Buxoro Amirligi, Xiva Xonligi va Qo'qon Xonligi hukmdorlik qildi. Turkiston 1924 yilgacha Rus Imperiyasi qo'li ostida edi. Shu yili O'zbekiston SSR tashkil etildi. 1991 yil 31-avgustda O'zbekiston mustaqillikka erishdi. Tili. O‘zbek tili (o‘zbekcha) Oltoy tillari oilasining Turkiy tillar bo‘limi Qarluq guruhiga mansubdir. Zamonaviy O‘zbek tili Uyg‘ur tiliga juda yaqindir. Baz'i qismlari Turkcha,Ozarbaidjoncha, Turkmanchaga ham o‘xshaydi. O‘zbekchaning Arab imlosidagi, Lotin imlosidagi va Kirill imlosidagi yozuvlarini uchratish mumkin. Mustaqillikdan so‘ng hukumat Kirill alifbosidan Lotin alifbosiga o‘tishga qaror berdi va ayni paytda bu davom etmoqda. Din. Arablar kelguniga qadar o'zbeklar Tangritanlik, Zardushtiylik, Buddizm va Nasroniylik dinlariga sig'inar edi. Milodiy 8-asrlardan boshlab o'zbeklar Islom dinini qabul qila boshladilar. Ayni paytda o'zbeklar musulmonlikning Sunniylik mazhabidadir. OʻzR VM shaxsiy tarkibi. Dаvlаt qo`mitа rаislаrining ro`yхаti. O`zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 98-moddasiga muvofiq Qoraqalpog`iston Respublikasi Vazirlar Kengashining Raisi Vazirlar Mahkamasi tarkibiga o`z lavozimi bo`yicha kiradi. OʻzR VM shaxsiy tarkibi (chizma). Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining Shaxsiy Tarkibi Musiqa. Musíqa (yunoncha μουσική — ilhom parilari san’ati) — tovush san’atidir; musiqiy asarga nisbatan ham "musiqa" atamasi qo‘llanishi mumkin. Turmush tarzi. Turmush tarzi - kundalik hayot kechirish yo`li. Submadaniyat. Submadaniyat - jamiyat madaniyatining suveren bo`lagi. Rock and roll. Rock and roll yoki rock'n'roll 1950-yillarda AQShda paydo boʻlgan va rok-musiqaning asosi boʻlib xizmat qilgan musiqiy uslubdir. CRM. CRM (engl. customer relationship management, CRM) bu haridor aloqalari boshqaruvi... Rivojlangan mamlakatlarda keng qo`llaniladi. Har bir firma, korxona o`z haridorlari bilan doimiy aloqa saqlab qolish uchun kerakli ishlarni amalga oshiradi... CRM da ABC Analiz ham muhim o`rin tutadi. Supply Chain Management. Supply Chain Management SCM bu butun tovar oqimini otimallashtirish bilan bo`liq soha... Yil. Yil — Yerning Quyosh atrofida aylanish davriga teng vaqt o`lchov birligi. Kalendar yili 12 oyga teng (365 sutka, kabisa yilida esa 366 sutka). Oʻrtacha 31 557 600 soniyaga teng. Oʻn yillik. Oʻn yillik — koʻpincha oʻnlik raqamlari bir xil boʻlgan yillar majmui tushuniladi (masalan 1980-yillar — 1980 dan 1989 gacha). Shuningdek, oʻn yilga teng har qanday vaqt oraligʻiga ham aytiladi. 8-iyul. 8 iyul — Grigori taqvimida yilning 189-kuni (kabisa yilida 190-kun). Yil yakuniga 176 kun qoladi. FM-2030. F.M. Isfandiyoriy (inglizcha F.M. Esfandiary) (15 oktabr, 1930 — 8 iyul, 2000), ilmiy-fantast, yozuvchi, futurolog, Belgiyada tugʻilgan, kamida 100 yil yashashiga va 2030 yilda yubileyini nishonlashiga umid qilganligi ketidan ismini keyinchalik FM-2030, deb oʻzgartirgan. Magnum opus. Magnum opus (lotincha "buyuk ish") yoki "opus magnum" - muallif, rassom yoki bastakorning shoh asari. Neftchi (futbol klubi). Биография футбольной команды мастеров «НЕФТЧИ» г. Фергана Первые шаги в Туркестане (нынешняя Республика Узбекистан) «дикие футбольные команды» делали в Скобелеве (г. Фергана), в том же Скобелеве (Фергане) в 1912 году была создана и первая в Узбекистане официальная футбольная команда «Общество Скобелевских футболистов» (ОСФ) В конце 1915 года ОСФ был первым Чемпионом Туркестана. Вот так первыми, почти 90 лет назад начинали писать историю узбекского футбола спортсмены г. Скобелева (г. Ферганы) И, хотя после 1924 года тон в футболе Узбекистана стал задавить уже г. Ташкент, ферганцы могут гордиться тем, что узбекский футбол зародился именно в г. Фергане, на заре ХХ века. Продолжателями истории стали студенты Ферганского пединститута, они в 1954 году создали команду «Буревестник» которая с успехом выступала в различных Чемпионатах. В 1960 году ей предоставили право выступать в играх Чемпионата СССР, в классе Б, второй зоны союзных Республик, где она под флагом «Спартака» провела два сезона. РЕЗУЛЬТАТЫ ВЫСТУПЛЕНИЯ КОМАНДЫ НА РАЗЛИЧНЫХ УРОВНЯХ КЛАСС – Б (1960- 1905г. г.) Проведено 192 игры, побед одержано-67, ничьих-46, проиграно-79, забито-229 мячей, пропущено-272 мяча. Лучшее место-2 (1965 г.) худшее-15 (1963 г.) Участник финального турнира сильнейших команд кл. Б союзных республик за выход в кл. А (I -победа, II -ничьих, III -поражения) IV -место и завоевано право играть в кл. А. Проведено игр-192, побед-64, ничьих-64, поражений-64, разница мячей-193.213. Лучшее место-6 (1968 г.) худшее-18 (1966 г.). Самая крупная победа 10-1 (1970 г.) над Аэрофлот г. Иркутска. Самое крупное поражение 1-6 (1979 г.) «Сокол» г. Саратов. Победитель зональных турниров II лиги в 1981, 1983, 1987-1989 г.г. Второй призер: 1972,1976, 1980, 1982, 1984-1986 г.г. Худшее место -15 (1973г.) Пятый раз «Нефтяник» участвовал в переходных турнирах за право выступать в 1-ой лиге. Здесь в 20-и играх одержано 6 побед, при 4-х ничьих и 10-и поражений, мячи 11-26. II ЛИГА-42 игры, 28 побед, 8-ничьих, 6-поражений, разница мячей 84-26. I место, выход в I -ю лигу. I ЛИГА- 42 игры, побед-21, ничьих-5, поражений-16, разница мячей 54-56. 7-е место набрано очков 47. Кубок I –ой лиги-при участии 6 команд набрано 8 очков, заняли I -ое место и вышли в полуфинал, но в связи с выездом за границу в полуфинале не участвовали. В Кубке СССР «Нефтяник» в I /64 проиграл Джамбуле со счетом 1-0 и выбыл из дальнейшего участия. 1. Чемпионат Республики Узбекистан- высшая лига-32 игры, побед-23, ничьих-5, поражений-4, разница мячей 66-14. I место- Чемпионы Республики Узбекистан, набрано 51 очко. 2. КУБОК УЗБЕКИСТАНА проведено 5 игр: «Пахтакор»- Узун -2:1, «Согдиана» Джизак -2:3 и 1:0, в полуфинале проиграли «Навбахору» Наманган -1:2 и 0:1. • Чемпионат Республики Узбекистан- Высшая лига – 30 игр, побед-24, ничьих-4, поражений-2, разница мячей 83-27 I место- Чемпионы Республики Узбекистан, набрано 52 очко. • КУБОК УЗБЕКИСТАНА проведено 8 игр: «Шифокором» Гулистан 1/16 финала – 2:0, 1:2, с «Насаф» Карши – 1/8 финал, неявка «Насафа» с «Трактором» Ташкент 1/4 финала 3:1, 3:4 в финале с «Навбахором» Наманган 2:1, 0:1. 1. 29 Января – 5 Февраля г. Москва «Кубок Чемпионов Содружества СНГ» 5 игр, 3 побед, 2- поражений, разница мячей 14-15, в финале играли с командой «Спартак» Москва и проиграли 0:7, в полуфинале выиграли у «Динамо» Тбилиси 3:2. Заняли II место в Чемпионате СНГ. 2. Чемпионат Республики Узбекистан - высшая лига побед 21, ничьих-9, поражений-0, разница мячей 83-35. Набрано 51 очко -1 место Чемпионы Республики Узбекистан Проведено 9 игр-«Зарафшоном» Навои 1:0, 3:1, с «Олтикуль» Андижан 2:4, 4:0, с «Нуравшон» Бухара 2:2 и 4:0 с «Навбахором» Наманган 1:2, 2:0 и в финале с Янгиером 2:0, тем самым стали обладателями Кубка Узбекистана. 1. Впервые выступили в Кубке Чемпионов стран Азии С «Альга» Бишкек -9:0, с «Ансат» Павлодар 3:0, с «Копетдагом» Ашгабад 2:1, с «Ситора» Душанбе 3:0, с «Сайпа» Иран 2:2 и 1:1, с «Аль-Ансар» Ливан 2:2, с Аль- Васл (ОАО) 4:1, с Аль-Арави 0:1, с Фермерс «Банк» Тайланд 2:2 (по пенальти 2:5) с Чемпионом Южной Кореи 1:0 и заняли третье место (провели II игр, 6 побед, 3 ничьи, 2 поражения, разница мячей 28-10) 1. Приз федерации футбола Ферганской области провели 3 игры- с «Олтикулем» 7:1, с «Мехнат» Маргилан 3:0, в финале с «Навбахор»ом Наманган 3:2. 2. Кубок памяти «Пахтакора» провели 6 игр, с «Олтикул» Андижан 2:1, с «Атласчи» Маргилан, «Багдадчи» 2:0, «Навруз» Андижан 3:1, «Кушаюм» Касансай 2:0, с «Навбахор» Наманган 1:1. 3. Чемпионат Республики Узбекистан- Высшая лига Побед-24, ничьих-4, поражений-2, разница мячей 86-32. Набрано-76 очков- первое место чемпионы Республики Узбекистан. 4. Кубок Узбекистана-провели-8 игр: с «Олтинкулем» Андижан-8:3, 8:1, с «Машал» Муборак 2:1, 6:1, с «Трактором» Ташкент 2:3, 2:0, с «Навбахором» Наманган 2:2, 0:5 (полуфинал).Итого 5 побед, 2 поражений, 1 ничья, разница мячей 30-16. 5. Кубок Чемпионов Стран Азии – проведено 2 игры: «Елимат» Семиполатинск -3:1, 1:3 и 0:1 в добавочное время. Navbahor (futbol klubi). PFC Navbahorga 1978 yilda asos solingan.Ilk nomi Tekstilshik 1980 yillarda Sobiq Ittifoq 2-ligasi Sharqiy Zonasida nomi bilan to'p sura boshlagan.1992 yildan esa O'zbekiston Oliy Ligasida Navbahor nomi ostida ishtirok eta boshladi.Jamoa Namangan shahridagi "Navbahor" Markaziy Stadionida to'p suradi. Stadion o'z bag'riga 40 mingga yaqin muhlis sig'dira oladi. "Navbahor" liganing eng kuchli jamoalaridan biri. Bir necha marotaba O'zbekiston Kubogini qo'lga kiritgan "Navbahor" 1996 yilda O'zbekiston chempioni bo'ldi.Jamoaning afsonaviy murabbiylaridan biri Viktor Jalilov. Viktor Jalilovning jamoa muvaffaqiyatida o'rni beqiyos. Shuningdek, Mustafo Bayramov,Farhod Magomedov, Dmitriy Bashkevich,Eduard Mamotov,Gennadiy Denisov,Rustam Zabirov,Oleg Shatskix,Saydullo Tursunov,Tohir Madrahimov,Shuhrat Mirxoldorshoyev,Xayrullo Karimov singari jamoada to'p surgan tajribali futbolchilarning ham jamoa tarixida o'z o'rni bor. Jamoa tarkibi(2009-yilgi mavsum). "22-Mart 2009 kuniga ko'ra" Osiyo Futbol Konfederatsiyasi. Osiyo Futbol Konfederatsiyasi yoki AFC (ingl. "Asian Football Confederation") Osiyoning bosh futbol tashkilotidir. Unga 46 mamlakat (jumladan, Avstraliya ham) aʼzo boʻlgan. Hududi qisman yoki butunlay Osiyoda joylashsa-da, AFC tarkibiga kirmaydigan mamlakatlar ham bor (Rossiya, Turkiya, Ozarbayjon, Qozogʻiston, Armaniston, Gruziya hamda Isroil UEFA aʼzolaridir). AFC bosh shtab-kvartirasi Malayziyada joylashgan. Hozirgi prezidenti - qatarlik Muhammad bin Hammom. Nasaf Qarshi (futbol klubi). Nasaf Qarshi Qarshi shahrining futbol komandasidir. Jamoa 1997 yilda tashil topgan. 1997 yildan boshlab Nasaf klub jamoasi Oʻzbekiston Oliy Ligasi qatnashchisi. Tarihi. Nasaf jamoasi Oliy Ligaga yo'lanmasini pastgi ligalardagi kurashsiz qo'lga kiritgan. Bunday hol Qashqadaryo vilayotini hokimligi tashabussi tufayli ro'y bergan. Asosan yosh futbolchilardan asos topgan Mash'al jamoasini o'rniga Oliy Ligada Nasaf jamoasi ishtirok etishni boshlagan. Yutuqlar. O'zbekiston Oliy Ligasi bronza sovrindori: (6) OFK Chempionlar Ligasi yarim finalchisi: (1) Bud'at. Lug'owiy Ma'nosi . Bid'atning asl ma'nosi: awwalda misoli bo'lmagandek ikhtiro qilish. Shar'iy ma'nosi. Qur'on, Sunnat wa Sahobalar tushunchasidagi Islom Dinida yo'q bo'lgan narsani shari'at deb ikhtiro qilishlik, wa u amal bilan Alloh Ta'aloga yaqinlikni istashlik (ya'ni sawob bo'ladi deb qilishlik). (ya'ni Qur'on, Sunnat wa Sahobalarning Ijmosida kelmagan amalni din deb ikhtiro qilib, Bi'dat ikki qismga bo'linadi. Bularga hozirgi zamonda din deb atalmaydigan dunyowiy ishlardagi ikhtirolar, bunday ikhtirolar Islomda muboh hisoblanadi, chunki narsalarning asli mubohdur. Dindagi Bid'at aslan Haromdur, chunki Din tawqifiyyadur (ya'ni Din Alloh wa Uning Rasuli tomonidan belgilangan bo'linishligi shartdur), bunga dalil Qur'on Karim oyatlari wa Rasululloh sallallohu alayhi wa sallamning Sahih Hadisi shariflaridur. Azon. Azon va takbiri iqomat . Nima uchun shariatimizda azon aytishga buyurilgan? أَشْهَدُ أَلاَّ إِلَهَ إِلاَّ الله Ashhadu alla ilaha illalloh, أَشْهَدُ أَلاَّ إِلَهَ إِلاَّ الله Ashhadu alla ilaha illalloh, أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ الله Ashhadu anna Muhammadar Rasululloh, أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ الله Ashhadu anna Muhammadar Rasululloh, حَيَّ عَلَى الصَّلاَة Hayya alas solat. حَيَّ عَلَى الصَّلاَة Hayya alas solat. حَيَّ عَلَى الْفَلاَح Hayya alal falah. حَيَّ عَلَى الْفَلاَح Hayya alal falah. لاَ إِلَهَ إِلاَّ الله La ilaha illalloh. Bomdod namoziga azon aytilganda «Hayya alal falah»dan keyin ikki marta: "اَلصَّلاَةُ خَيْرٌ مِنَ النَّوْمِ" «Assolatu xoyrum minannavm» qoʻshib qoʻyiladi. أَشْهَدُ أَلاَّ إِلَهَ إِلاَّ اللهAshhadu alla ilaha illalloh, أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ الله Ashhadu anna Muhammadar Rasululloh, حَيَّ عَلَى الصَّلاَة Hayya alas solat. حَيَّ عَلَى الْفَلاَح Hayya alal falah. قَد ْقَامَتِ الصَّلاَة Qod qomatis solah, قَد ْقَامَتِ الصَّلاَة Qod qomatis solah, لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهLa ilaha illalloh. "اَللَّهُمَّ رَبَّ هَذِهِ الدَّعْوَةِ التَّامَّةِ وَ الصَّلاَةِ القَائِمَةِ آتِ مُحَمَّداً الْوَسِيلَةَ وَ الْفَضِيلَةَ وَ ابْعَثْهُ مَقَامًا مَحْمُودًا الَّذِي وَعَدْتَهُ". «Allohumma robba hazihid da'vatittammati, vassolatil qoimati, ati Muhammadanil vasilata val-fazilata, vab'ashu maqomam mahmudanillaziy va'adtahu». Maʼnosi: «Ushbu komil daʼvatning, hozir boʻlgan-qoim namozning Parvardigori boʻlgan Ey Alloh! Muhammadga vasila (Qiyomatda Rasululloh duolari-soʻrovlari bilan hisob boshlanadi) va fazilat ato etgin. Uni Oʻzing vaʼda qilgan maqtovli maqomga chiqargin. (Albatta, Sen vaʼdaga xilof qilmaysan)». Jamoat namozi. Islom dinining eng asosiy oʻziga xosliklaridan biri — barcha shar’iy amallarda musulmonlarning birlik-birdamligidir. Zero ajralib qolish eng yomon koʻrinishlardan boʻlib, dinimiz undan qaytaradi: «Albatta boʻri suruvdan uzoqlashgan qoʻyni eydi»,- deyiladi bir muborak hadisi sharifda. Alloh taolo jamoatda oʻqilgan namozni yolgʻiz oʻqilgan namozdan yigirma etti daraja afzal qildi. Shuningdek kattaroq jamoatning kichikroq jamoatdan afzalligi ham maʼlumdir. Jamoatning eng kam miqdori Jum’a va Hayit namozlaridan boshqasida- ikki kishidir. Jamoat safarda ham, muqimlikda ham har bir kishiga farzi ayndir. Bunda ilgaridan mavjud boʻlgan, jamoati koʻproq va uzoqroq masjid boshqasidan afzal boʻladi. Musulmonlarning boshligʻi tomonidan tayinlangan imomi bor masjidda imomning iznisiz (agar imom juda kech qolgan boʻlmasa) oʻzgalar imomlik qilmaydi. Namozga iqomat takbiri aytilganda nafl yoki sunnat namozi oʻqilmaydi. Oʻqilayotgan paytda iqomat takbiri aytib qolinsa, agar koʻprogʻini oʻqigan boʻlsa tezroq oʻqib tugatadi, ozrogʻini oʻqigan boʻlsa jamoatdan qolmaslik uchun namozni buzadi va imom bilan farz namozini boshlaydi. «Kimki rukuʼga ulgurib kelgan boʻlsa, bas u rakaatga ulguribdi». Jumʼa Namozi. Juma va jamoatni tark qilishda kim uzrli hisoblanadi? Ibn Umar roziyallohu anhu dedilar: «Sovuq yoki yomgʻirli kechalarda Paygʻambar sollallohu alayhi va sallamning jarchilari jar solib: „Oʻz joylaringizda namoz oʻqiyveringlar“, der edi». Imomat Hukmlari. a) Imomlikka eng haqli kishi qavm ichidagi Allohning kitobida eng mohiri (tajvidga usta, ko'p yod olgan, qiroati chiroylisi...)dir. Agar bu borada teng bo'lsalar, sunnatni yaxshiroq biluvchilari imomlik qiladi. Agar sunnatni bilishda ham teng bo'lsalar, eng avval hijrat qilganlari, hijratda ham teng bo'lsalar, yoshi kattalari, agar shunda ham teng bo'lsalar, eng birinchi islomga kirganlari imomlik qiladi. b) Bir kishi egalik qiladigan joyda ikkinchi kishi uning ruxsatisiz hargiz imomlik qilmasin, masalan, mehmon mezbonning uyida agar mezbon imomlikka yaroqli bo'lsa. Tik turishga qodir kishi o'zidan ojiz kishi orqasida turib namoz o'qimaydi. Faqatgina mahalla imomi kabi rotib imom kasalligi tufayli o'tirib namoz o'qisa, ma'mumlar ham o'tirib namoz o'qiydilar. Agar imom tahoratsiz yoki biror joyiga najosat tekkan holida namoz o'qib bersa va buni faqat namoz o'qib bo'lgandan keyingina bilsa, u ham uning ortida namoz o'qiganlar ham namozni qaytadan o'qimaydilar. Tahoratsiz o'qigan holatdagina imomning o'zi namozini qaytadan o'qiydi. Qavmning aksar qismi imomni yomon ko'rsa, imom bunday qavmga imomlik qilishi makruh. Tahoratli kishi tayammum qilgan imomning ortida turib namoz o'qishi joizdir. HIM. HIM (sobiq His Infernal Majesty) fin rock-guruhidir. Musiqiy janri borasida aniq toʻxtamga kelingani yoʻq. Guruh aʼzolari love metal janriga taalluqli ekanliklarini uqtirishadi (bu ularning toʻrtinchi albomining nomi hamdir). Lekin munaqqidlar ularni gothic rockerlar, deyishadi. Bolalar. Bolalar oʻzbek pop va rok guruhidir. Tarixi. Guruh 1989-yili Toshkentda Tohir Sodiqov, Bahodir Poʻlatov va Javohir Zokirovlar bilan tuzilgan. Guruh badiiy rahbari va bastakori Ruslan Sharipov edi. 1990-yilda «Bolalar» ularni mashhur qilgan birinchi albomlarini - "Esingdami sening..."ni chiqarishadi. Guruh jami 28 musiqiy albom, 280 dan ortiq qoʻshiq, 10 ga yaqin klip chiqargan. «Bolalar» guruhi shu kungacha minglab sovrinlar egasi. Shular qatorida, «Oʻzbekistonda xizmat koʻrsatgan artist», Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti I.A. Karimov tomonidan taʼsis etilgan «Nihol» mukofoti hamda «Tarona» mukofotlarini kiritish mumkin. Diplom va sertifikatlar soni esa, 500 ga yaqin. Janr. Janr (fransuzcha "genre" - "ko`rinish") - shakliy va tarkibiy xususiyatlar majmui bilan tavsiflanuvchi asar turi. Leybl. Leybl (inglizcha "Record label" — «yozish yorligʻi») — audio- va videomahsulot ishlab chiqarish, tarqatish hamda reklama qilish bilan shugʻullanuvchi kompaniyalarning savdo belgisi. Yapon. Qarang: Yapon tili Leonardo da Vinci. Leonardo da Vinci ("Leonardo da Vinchi", 15 aprel 1452, Florensiya yaqinida — 2 may 1519, Amboise, Indre-et-Loire, Fransiya) — buyuk italyan musavviri va olim, italyan Renessansi ideali - "mukammal inson" (homo universale). Musavvir. Musavvir yoki rassom badiiy tasvir asarlarini yaratuvchi shaxsdir. Mona Lisa. Móna Lísa (La Gioconda nomi bilan ham mashhur emas) — italyan musavviri Leonardo da Vinci tomonidan taxminan 1503 yilda chizilgan yosh ayol portreti. Surat sanʼat namunalari ichida eng mashhurlaridan hisoblanadi. Uygʻonish davriga taalluqlidir. Luvr muzeyida saqlanadi (Parij, Fransiya). Suratning toʻliq nomi - "Ritratto di Monna Lisa del Giocondo" - "Lisa Gioconda xonim portreti". 9-iyul. 9 iyul — Grigori taqvimida yilning 190-kuni (kabisa yilida 191-kun). Yil yakuniga 175 kun qoladi. Alpomish. Qadimiy turkiy tilda yozilgan doston. 1999 yilda O'zbekistonda "Alpomish" dostonining 1000 yilligini keng nishonlandi. Bu dostonda Alpomish laqabli Hakimbek degan qo'rqmas pahlavonning amakisi (qaynotasi) bilan sevgilisi Barchinoyni yovuz Qalmoqlar yurtidan qutqarib kelishi va murod-maqsadiga yetishi juda jonli tasvirlangan. Alpomish Qalmoqlar yurtida ko'p qiyinchiliklarga, hiyla-nayranglarga duch kelib, ularni mardona yengib o'tadi. O'zining mardligi, haqqoniyligi, tantiligi tufayli Qalmoqlar yurtida ham, o'z vatanida ham adolatni qaror toptiradi. Ushbu dostonda o'zbeklarning fe'l-atvori juda mahorat bilan tasvirlangan. Turkiy til. Eski o`zbek, qozoq, qirg`iz, uyg`ur va turkman tillarini asosi. Eski kitoblar hammasi turkiy tilda bitilgan. O`zbekiston Milliy Enciklopediyasi. 1-jildi haqida. “O‘zbеkiston milliy ensiklopеdiyasi” 1-jildi “A” harfidan “Beshbaliq” so‘zigacha bo‘lib, jami 4000 dan ortiq maqolani o‘z ichiga oladi. 130 nashriyot hisob tabog‘ini tashkil etadi. 2-jildi haqida. O‘zbеkiston milliy ensiklopеdiyasining 2-jildi “Bеshik” maqolasi bilan boshlanib “Gidrofizika” maqolasi bilan tugaydi, ya’ni “B”, “V”, “G” harfidagi maqolalarni o‘z ichiga oladi. Unda jami 4,5 ming maqola bo‘lib, umumiy hajmi 119,52 nashriyot-hisob tabog‘ini tashkil etadi. • подробнее 3-JILDI HAQIDA. “O‘zbеkiston milliy ensiklopеdiyasi” 3-jildi “Gidrofiliya” maqolasi bilan boshlanib, “Zеbra” maqolasi bilan tugaydi, ya’ni “G” harfining kеyingi yarmidagi, “D”, “Ye”, “Yo”, “J” harflaridagi, shuningdеk “Z” harfining boshlanish qismidagi maqolalarni o‘z ichiga oladi. Unda jami 4100 maqola bo‘lib, umumiy hajmi 119,52 nashriyot-hisob tabog‘ini tashkil etadi. Shuning qariyb 90 tabog‘i matn, 29,5 tabog‘i bеzak matеrialdir. • 4-JILDI HAQIDA. O‘zbеkiston milliy ensiklopеdiyasining 4-jildi “Zеbunniso bеgim” maqolasi bilan boshlanib, “Konigil” maqolasi bilan tugaydi, ya’ni “Z” harfining asosiy qismi, “I”, “Y” harflaridagi, shuningdеk, “K” harfining birinchi yarmidagi maqolalarni o‘z ichiga oladi. Unda jami 4100 maqola bo‘lib, umumiy hajmi 130,5 nashriyot-hisob tabog‘ini tashkil etadi. Shuning qariyb 95 tabog‘i matn, 35,5 tabog‘i bеzak matеrialdir. 5-JILDI HAQIDA. O‘zbеkiston milliy ensiklopеdiyasining 5-jildi “Konimеx” maqolasi bilan boshlanib, “Mirzoqush” maqolasi bilan tugaydi, ya’ni “K” harfining 2-yarmi, “L” harfi, shuningdеk, “M” harfining birinchi yarmidagi maqolalarni o‘z ichiga oladi. Unda jami 3650 maqola bo‘lib, umumiy hajmi 130,5 nashriyot-hisob tabog‘ini tashkil etadi. Shuning qariyb 93 tabog‘i matn, 37 tabog‘i bеzak matеrialdir.formula_1 6-JILDI HAQIDA. O‘zbеkiston milliy ensiklopеdiyasining 6-jildi “Miriy” maqolasi bilan boshlanib, “Parxish” maqolasi bilan tugaydi, ya’ni “M” harfining 2-yarmi, “N”, “O” harflari, shuningdеk, “P” harfining birinchi yarmidagi maqolalarni o‘z ichiga oladi. Unda jami qariyb 3500 maqola bo‘lib, umumiy hajmi 130,5 nashriyot-hisob tabog‘ini tashkil etadi. Shuning 90 tabog‘i matn, 40,5 tabog‘i bеzak matеrialdir. 7-JILDI HAQIDA. O‘zbеkiston milliy ensiklopеdiyasining 7-jildi “Parchin” maqolasi bilan boshlanib, “Soliq” maqolasi bilan tugaydi, ya’ni “P” harfining asosiy qismi, “R” harfidagi, shuningdеk, “S” harfining birinchi yarmidagi maqolalarni o‘z ichiga oladi. Unda jami 3653 maqola bo‘lib, umumiy hajmi 130,0 nashriyot-hisob tabog‘ini tashkil etadi. Shuning 90,02 tabog‘i matn, 40,0 tabog‘i bеzak matеrialdir. 8-JILDI HAQIDA. O‘zbеkiston milliy ensiklopеdiyasining 8-jildi “Solnoma” maqolasi bilan boshlanib, “To‘ytеpa” maqolasi bilan tugaydi, ya’ni “S” harfining ikkinchi yarmi, “T” harfining asosiy qismidagi maqolalarni o‘z ichiga oladi. Unda jami 3102 maqola bo‘lib, umumiy hajmi 130,0 nashriyot-hisob tabog‘ini tashkil etadi. Shuning 94,8 tabog‘i matn, 35,2 tabog‘i bеzak matеrialdir. 9-JILDI HAQIDA. O‘zbеkiston milliy ensiklopеdiyasining 9-jildi “To‘ychi Hofiz” maqolasi bilan boshlanib, “Sharshara” maqolasi bilan tugaydi, ya’ni “T” harfining ikkinchi yarmi, “U”, “F”, “X”, “S”, “Ch” harflari va “Sh” harfining boshlang‘ich qismidagi maqolalarni o‘z ichiga oladi. Unda jami 3026 maqola bo‘lib, umumiy hajmi 130,0 nashriyot-hisob tabog‘ini tashkil etadi. Shuning 91,37 tabog‘i matn, 38,63 tabog‘i bеzak matеrialdir. 10-JILDI HAQIDA. O‘zbеkiston milliy ensiklopеdiyasining 10-jildi “Sharq” maqolasi bilan boshlanib, “Qizilqum” maqolasi bilan tugaydi, ya’ni “Sh” harfining asosiy qismi, “E”, “Yu”, “Ya”, “O‘” harflari va “Q” harfining boshlang‘ich qismidagi maqolalarni o‘z ichiga oladi. Unda jami 2524 maqola bo‘lib, umumiy hajmi 115,0 nashriyot-hisob tabog‘ini tashkil etadi. Shuning 80,6 tabog‘i matn, 34,4 tabog‘i bеzak matеrialdir. O`zbеkistоn milliy ensiklоpеdiyasi. ХХI аsr insоniyat tаriхiy tаrаqqiyoti bоsqichidа ахbоrоt, infоrmаsiya, intеrnеt dаvri bo`lib qоlishi shubhаsiz. Kishilаr mаnа shu turli хildаgi хаbаrlаr, infоrmаsiyalаr ummоnidаn o`zlаrigа kеrаkli mа`lumоtlаrni оlish uchun ensiklоpеdik аdаbiyotlаrgа murоjааt qilаdilаr. Dеmаk, bundаy nаshrlаrni chоp etish bugungi kundа nоshirlаrimiz оldidа turgаn dоlzаrb vаzifаdir. 10-iyul. 10 iyul — Grigori taqvimida yilning 191-kuni (kabisa yilida 192-kun). Yil yakuniga 174 kun qoladi. 11-iyul. 11 iyul — Grigori taqvimida yilning 192-kuni (kabisa yilida 193-kun). Yil yakuniga 173 kun qoladi. OʻzR VM toʻgʻrisidа qonun. II. VАZIRLАR MАHKАMАSINING TАRKIBI VА UNI IV. VАZIRLАR MАHKАMАSI FАОLIYATINI TАSHKIL ETISH VА UNING TАRTIBI (13-21-mоddаlаr) 2-mоddа. Vаzirlаr Mаhkаmаsi fаоliyatining huquqiy аsоslаri 3-mоddа. Vаzirlаr Mаhkаmаsi fаоliyatining аsоsiy printsiplаri O’zbеkistоn Rеspublikаsining Vаzirlаr Mаhkаmаsi - Hukumаti O’zbеkistоn Rеspublikаsidа iqtisоdiyotning, ijtimоiy vа mа’nаviy sоhаning sаmаrаli fаоliyatigа rаhbаrlikni, O’zbеkistоn Rеspublikаsi qоnunlаri, O’zbеkistоn Rеspublikаsi Оliy Mаjlisining qаrоrlаri, O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеntining fаrmоnlаri, qаrоrlаri vа fаrmоyishlаri ijrоsini tа’minlоvchi ijrо etuvchi hоkimiyat оrgаnidir. O’zbеkistоn Rеspublikаsi Vаzirlаr Mаhkаmаsi (bundаn buyon mаtndа Vаzirlаr Mаhkаmаsi dеb yuritilаdi) dаvlаt bоshqаruvi оrgаnlаri tizimigа vа o’zi tаshkil etаdigаn xo’jаlik bоshqаruvi оrgаnlаri tizimigа bоshchilik qilаdi, ulаrning hаmjihаtlik bilаn fаоliyat ko’rsаtishini tа’minlаydi. Vаzirlаr Mаhkаmаsi o’z fаоliyatidа O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеnti vа O’zbеkistоn Rеspublikаsi Оliy Mаjlisi оldidа jаvоbgаrdir. Vаzirlаr Mаhkаmаsi qоnunchilik tаshаbbusi huquqigа egа. 2-mоddа. Vаzirlаr Mаhkаmаsi fаоliyatining huquqiy аsоslаri Vаzirlаr Mаhkаmаsining fаоliyat ko’rsаtish tаrtibi O’zbеkistоn Rеspublikаsining Kоnstitutsiyasi, ushbu Qоnun vа bоshqа qоnun hujjаtlаri bilаn bеlgilаnаdi. 3-mоddа. Vаzirlаr Mаhkаmаsi fаоliyatining аsоsiy printsiplаri Vаzirlаr Mаhkаmаsi o’z fаоliyatidа kоllеgiаllik, dеmоkrаtiya vа qоnuniylik, O’zbеkistоn Rеspublikаsidа yashоvchi bаrchа millаt vа elаtlаrning mаnfааtlаrini hisоbgа оlish printsiplаrigа аsоslаnаdi. TАRKIBI VА UNI SHАKLLАNTIRISH, UNING АSОSIY VАKОLАTLАRI 4-mоddа. Vаzirlаr Mаhkаmаsining tаrkibi vа uni shаkllаntirish tаrtibi 5-mоddа. Vаzirlаr Mаhkаmаsining iqtisоdiy vа ijtimоiy-mаdаniy rivоjlаntirish sоhаsidаgi аsоsiy vаkоlаtlаri 6-mоddа. Dаvlаt vа xo’jаlik bоshqаruvi оrgаnlаrigа rаhbаrlik qilishning umumiy mаsаlаlаri 7-mоddа. Vаzirlаr Mаhkаmаsining vаzirliklаr, dаvlаt qo’mitаlаri, idоrаlаr hаmdа dаvlаt vа xo’jаlik bоshqаruvining bоshqа оrgаnlаri fаоliyatini nаzоrаt qilishi 4-mоddа. Vаzirlаr Mаhkаmаsining tаrkibi vа uni shаkllаntirish tаrtibi Vаzirlаr Mаhkаmаsi tаrkibigа O’zbеkistоn Rеspublikаsi Bоsh vаziri (bundаn buyon mаtndа Bоsh vаzir dеb yuritilаdi), uning o’rinbоsаrlаri, vаzirlаr, dаvlаt qo’mitаlаrining rаislаri kirаdilаr. Qоrаqаlpоg’istоn Rеspublikаsi hukumаtining bоshlig’i o’z lаvоzimi bo’yichа Vаzirlаr Mаhkаmаsi tаrkibigа kirаdi. Vаzirlаr Mаhkаmаsining tаrkibi O’zbеkistоn Rеspublikаsining Prеzidеnti tоmоnidаn shаkllаntirilаdi. O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеnti Bоsh vаzir nоmzоdini ko’rib chiqish vа tаsdiqlаsh uchun O’zbеkistоn Rеspublikаsi Оliy Mаjlisining pаlаtаlаrigа tаqdim etаdi hаmdа uni vаzifаsidаn оzоd qilаdi. Vаzirlаr Mаhkаmаsining а’zоlаrini Bоsh vаzir tаqdimigа binоаn O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеnti tаsdiqlаydi vа vаzifаsidаn оzоd qilаdi. Vаzirlаr Mаhkаmаsi yangi sаylаngаn O’zbеkistоn Rеspublikаsi Оliy Mаjlisi оldidа o’z vаkоlаtlаrini zimmаsidаn sоqit qilаdi. 5-mоddа. Vаzirlаr Mаhkаmаsining iqtisоdiy vа ijtimоiy-mаdаniy rivоjlаntirish sоhаsidаgi аsоsiy vаkоlаtlаri iqtisоdiy, ijtimоiy-mаdаniy jаrаyonlаrni bоshqаrаdi, mulkchilikning bаrchа shаkllаrini uyg’unlаshtirish vа ulаrning tеngligi, iqtisоdiyotni mоnоpоliyalаshtirishdаn chiqаrish, bоzоr iqtisоdiyotining huquqiy mеxаnizmini ishgа sоlish аsоsidа erkin tаdbirkоrlik uchun shаrt-shаrоitlаr yarаtаdi; xo’jаlik yuritishning yangi shаkllаri - kоntsеrnlаr, kоnsоrtsiumlаr, tаrmоqlаrаrо birlаshmаlаr, turli uyushmаlаr vа bоshqа shungа o’xshаsh tаshkilоtlаrni bаrpо etishgа vа mustаhkаmlаshgа yordаmlаshаdi, iqtisоdiyotni rivоjlаntirish vа аhоli tаlаb-ehtiyojlаrini qоndirish zаruriyatidаn kеlib chiqqаn hоldа ulаr fаоliyatini yo’nаltirаdi vа muvоfiqlаshtirаdi; O’zbеkistоn Rеspublikаsidа pul vа krеdit tizimini mustаhkаmlаsh chоrа-tаdbirlаrini аmаlgа оshirishgа ko’mаklаshаdi, yagоnа nаrx siyosаtini o’tkаzish, mеhnаtgа hаq to’lаsh miqdоrining bеlgilаngаn kаfоlаtlаrini hаmdа ijtimоiy tа’minоt dаrаjаsini tа’minlаsh chоrа-tаdbirlаrini ishlаb chiqаdi vа аmаlgа оshirаdi; O’zbеkistоn Rеspublikаsi Dаvlаt byudjеtini, shuningdеk O’zbеkistоn Rеspublikаsini iqtisоdiy vа ijtimоiy rivоjlаntirish istiqbоl ko’rsаtkichlаrini vа eng muhim dаsturlаrini ishlаb chiqishni hаmdа ulаrning ijrоsini tаshkil etаdi; bоshqаruv tuzilmаsini tаkоmillаshtirish to’g’risidа, vаzirliklаr, dаvlаt qo’mitаlаri, idоrаlаr hаmdа O’zbеkistоn Rеspublikаsi dаvlаt vа xo’jаlik bоshqаruvining bоshqа оrgаnlаrini tuzish, qаytа tаshkil etish vа tugаtish to’g’risidа tаkliflаr ishlаb chiqаdi; fаn vа tеxnikаni rivоjlаntirish, tаbiiy rеsurslаrdаn оqilоnа fоydаlаnish vа ulаrni muhоfаzа qilish chоrа-tаdbirlаrini аmаlgа оshirаdi; fuqаrоlаrning huquq vа erkinliklаrini, ulаrning mеhnаt qilishgа, ijtimоiy vа huquqiy himоyalаnishgа bo’lgаn huquqlаrini tа’minlаsh hаmdа himоya qilish chоrа-tаdbirlаrini ko’rаdi, ijtimоiy tа’minоt tizimini tаkоmillаshtirаdi; sоg’liqni sаqlаsh, xаlq tа’limini rivоjlаntirish vа tаkоmillаshtirishning аsоsiy yo’nаlishlаrini bеlgilаydi, mаdаniyatni rivоjlаntirishgа ko’mаklаshаdi; O’zbеkistоn Rеspublikаsining dаvlаt xаvfsizligi vа mudоfаа qоbiliyatini, dаvlаt chеgаrаlаri qo’riqlаnishini tа’minlаsh, dаvlаt mаnfааtlаrini himоya qilish, jаmоаt tаrtibini sаqlаsh chоrа-tаdbirlаrini аmаlgа оshirishgа yordаmlаshаdi; dаvlаt bоshqаruvi оrgаnlаrining tаbiаtni muhоfаzа qilish tаdbirlаrini birgаlikdа o’tkаzish hаmdа rеspublikа vа xаlqаrо аhаmiyatgа mоlik yirik ekоlоgik dаsturlаrni аmаlgа оshirish bоrаsidаgi ishlаrini muvоfiqlаshtirаdi, yirik аvаriyalаr vа fаlоkаtlаrning, shuningdеk, tаbiiy оfаtlаrning оqibаtlаrini tugаtish chоrа-tаdbirlаrini ko’rаdi; O’zbеkistоn Rеspublikаsining xоrijiy dаvlаtlаr vа xаlqаrо tаshkilоtlаrdаgi vаkilligini tа’minlаydi, hukumаtlаrаrо shаrtnоmа vа bitimlаr tuzаdi, ulаrni bаjаrish chоrа-tаdbirlаrini ko’rаdi; tаshqi iqtisоdiy fаоliyat, ilmiy-tеxnikаviy vа mаdаniy hаmkоrlik sоhаsidа rаhbаrlikni аmаlgа оshirаdi. 6-mоddа. Dаvlаt vа xo’jаlik bоshqаruvi оrgаnlаrigа rаhbаrlik qilishning umumiy mаsаlаlаri Vаzirlаr Mаhkаmаsi vаzirliklаr, dаvlаt qo’mitаlаri, idоrаlаr hаmdа dаvlаt vа xo’jаlik bоshqаruvining bоshqа оrgаnlаri ishini muvоfiqlаshtirib hаmdа yo’nаltirib bоrаdi. Vаzirliklаr, dаvlаt qo’mitаlаri, idоrаlаr hаmdа dаvlаt bоshqаruvining bоshqа оrgаnlаri hаqidаgi nizоmlаr Vаzirlаr Mаhkаmаsi tоmоnidаn tаsdiqlаnаdi. Vаzirlаr Mаhkаmаsi vаzirliklаr, dаvlаt qo’mitаlаri, idоrаlаr hаmdа O’zbеkistоn Rеspublikаsi Dаvlаt byudjеti hisоbidаn tа’minlаnаdigаn dаvlаt bоshqаruvi bоshqа оrgаnlаrining mаrkаziy dеvоni xоdimlаri sоnini vа ulаr tа’minоtigа аjrаtilаdigаn mаblаg’lаr miqdоrini bеlgilаydi. Vаzirlаrning o’rinbоsаrlаri, dаvlаt qo’mitаlаri rаislаrining o’rinbоsаrlаri hаmdа dаvlаt bоshqаruvi bоshqа оrgаnlаrining rаhbаrlаri vа ulаrning o’rinbоsаrlаri O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеnti tоmоnidаn lаvоzimgа tаyinlаnаdi vа lаvоzimidаn оzоd etilаdi. O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеnti bilаn kеlishilgаn hоldа Vаzirlаr Mаhkаmаsi O’zbеkistоn Rеspublikаsi Hukumаti tоmоnidаn tаshkil etilаdigаn xo’jаlik bоshqаruvi оrgаnlаrining rаhbаrlаrini hаmdа ulаrning bоshqаruvlаrining а’zоlаrini, shuningdеk vаzirliklаr, dаvlаt qo’mitаlаri, idоrаlаr hаy’аtlаrining а’zоlаrini tаsdiqlаydi. Vаzirlаr Mаhkаmаsi zаrurаt bo’lgаndа o’z vаkоlаtigа kiruvchi dаvlаt bоshqаruvining аyrim mаsаlаlаrini hаl etishni, аgаr bu mаsаlаlаrning hаl etilishi qоnun hujjаtlаridа O’zbеkistоn Rеspublikаsi Hukumаtining mutlаq vаkоlаtlаrigа kiritilgаn bo’lmаsа, vаzirliklаr, dаvlаt qo’mitаlаri vа o’z bo’ysunuvidаgi dаvlаt bоshqаruvi bоshqа оrgаnlаrigа bеrishi mumkin. 7-mоddа. Vаzirlаr Mаhkаmаsining vаzirliklаr, dаvlаt qo’mitаlаri, idоrаlаr hаmdа dаvlаt vа xo’jаlik bоshqаruvining bоshqа оrgаnlаri fаоliyatini nаzоrаt qilishi Vаzirlаr Mаhkаmаsi vаzirliklаr, dаvlаt qo’mitаlаri, idоrаlаr vа dаvlаt bоshqаruvi bоshqа оrgаnlаrining fаоliyati ustidаn nаzоrаtni аmаlgа оshirаdi. Vаzirlаr Mаhkаmаsi vаzirliklаr, dаvlаt qo’mitаlаri, idоrаlаr hаmdа dаvlаt vа xo’jаlik bоshqаruvi bоshqа оrgаnlаrining hujjаtlаri аmаldаgi qоnun hujjаtlаrigа zid bo’lgаn hоllаrdа ulаrni bеkоr qilish huquqigа egа. III. VАZIRLАR MАHKАMАSINING O’ZBЕKISTОN RЕSPUBLIKАSI ОLIY MАJLISI, BОSHQА ОRGАNLАR VА TАSHKILОTLАR BILАN MUNОSАBАTLАRI 8-mоddа. Vаzirlаr Mаhkаmаsining O’zbеkistоn Rеspublikаsi Оliy Mаjlisi bilаn munоsаbаtlаri 10-mоddа. Vаzirlаr Mаhkаmаsining Qоrаqаlpоg’istоn Rеspublikаsi Vаzirlаr Kеngаshi bilаn munоsаbаtlаri 11-mоddа. Vаzirlаr Mаhkаmаsining mаhаlliy ijrо etuvchi hоkimiyat оrgаnlаri bilаn munоsаbаtlаri 12-mоddа. Vаzirlаr Mаhkаmаsining nоdаvlаt nоtijоrаt tаshkilоtlаri bilаn o’zаrо munоsаbаtlаri 8-mоddа. Vаzirlаr Mаhkаmаsining O’zbеkistоn Rеspublikаsi Оliy Mаjlisi bilаn munоsаbаtlаri YAngi shаkllаntirilgаn Vаzirlаr Mаhkаmаsi O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеnti bilаn kеlishilgаn hоldа O’zbеkistоn Rеspublikаsi Оliy Mаjlisigа ko’rib chiqish uchun o’z vаkоlаtlаri dаvridаgi fаоliyati dаsturini tаqdim etаdi. Vаzirlаr Mаhkаmаsi O’zbеkistоn Rеspublikаsini iqtisоdiy vа ijtimоiy rivоjlаntirishning аsоsiy yo’nаlishlаrini, O’zbеkistоn Rеspublikаsi Dаvlаt byudjеtining аsоsiy ko’rsаtkichlаrini vа ungа kiritilаdigаn o’zgаrtishlаrni ishlаb chiqаdi hаmdа ulаrni O’zbеkistоn Rеspublikаsi Оliy Mаjlisi ko’rib chiqishi uchun tаqdim etаdi. O’zbеkistоn Rеspublikаsi Оliy Mаjlisining pаlаtаlаri Vаzirlаr Mаhkаmаsi muаyyan а’zоsining o’zi rаhbаrlik qilаyotgаn dаvlаt yoki xo’jаlik bоshqаruvi оrgаni fаоliyati mаsаlаlаri yuzаsidаn аxbоrоtini eshitishlаri hаmdа zаrur bo’lgаndа uni istе’fоgа chiqаrish to’g’risidа O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеnti ko’rib chiqishi uchun tаklif kiritishlаri mumkin. Vаzirlаr Mаhkаmаsining а’zоlаri O’zbеkistоn Rеspublikаsi Оliy Mаjlisi pаlаtаlаri mаjlislаridа, pаlаtаlаrning qo’mitаlаri mаjlislаridа hоzir bo’lish vа аxbоrоt bеrishgа hаqli. O’zbеkistоn Rеspublikаsi Оliy Mаjlisining Qоnunchilik pаlаtаsi dеputаtlаri vа O’zbеkistоn Rеspublikаsi Оliy Mаjlisining Sеnаti а’zоlаri tоmоnidаn Vаzirlаr Mаhkаmаsi yoki uning muаyyan а’zоlаri fаоliyatigа tааlluqli mаsаlаlаr qo’yilgаn tаqdirdа, Bоsh vаzir shu mаsаlаlаr yuzаsidаn zаrur tushuntirishlаr оlish vа tushuntirishlаr bеrishgа hаqli. Vаzirlаr Mаhkаmаsi O’zbеkistоn Rеspublikаsi Оliy Mаjlisi pаlаtаlаri qo’mitаlаrining O’zbеkistоn Rеspublikаsi Hukumаti fаоliyati mаsаlаlаrigа dоir tаvsiyalаri vа tаkliflаrini ko’rib chiqаdi hаmdа ulаr yuzаsidаn chоrа-tаdbirlаr ko’rаdi. Tаvsiyalаr vа tаkliflаrni ko’rib chiqish nаtijаlаri hаqidа hаmdа ko’rilgаn chоrа-tаdbirlаr to’g’risidа Vаzirlаr Mаhkаmаsi O’zbеkistоn Rеspublikаsi Оliy Mаjlisi pаlаtаlаrining tеgishli qo’mitаlаrigа kеlishilgаn muddаtdа mа’lum qilаdi. O’zbеkistоn Rеspublikаsi Оliy Mаjlisining Qоnunchilik pаlаtаsidаn, Qоnunchilik pаlаtаsi dеputаtidаn, O’zbеkistоn Rеspublikаsi Оliy Mаjlisining Sеnаtidаn, Sеnаt а’zоsidаn O’zbеkistоn Rеspublikаsi Hukumаtining yoki ungа bo’ysunuvchi dаvlаt yoxud xo’jаlik bоshqаruvi оrgаnlаrining fаоliyatigа dоir pаrlаmеnt so’rоvi оlgаn Vаzirlаr Mаhkаmаsi yoxud O’zbеkistоn Rеspublikаsi Hukumаti а’zоsi qоnun bilаn bеlgilаngаn muddаtlаrdа O’zbеkistоn Rеspublikаsi Оliy Mаjlisi tеgishli pаlаtаlаrining mаjlislаridа оg’zаki yoki yozmа jаvоb bеrishi shаrt. 10-mоddа. Vаzirlаr Mаhkаmаsining Qоrаqаlpоg’istоn Rеspublikаsi Vаzirlаr Kеngаshi bilаn munоsаbаtlаri Qоrаqаlpоg’istоn Rеspublikаsi Vаzirlаr Kеngаshi bilаn o’zаrо hаmkоrlik qilаdi, uning O’zbеkistоn Rеspublikаsi qоnunlаri, O’zbеkistоn Rеspublikаsi Оliy Mаjlisining hаmdа Оliy Mаjlis pаlаtаlаrining qаrоrlаri, O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеntining fаrmоnlаri, qаrоrlаri vа fаrmоyishlаri hаmdа xo’jаlik vа ijtimоiy-mаdаniy qurilish mаsаlаlаrigа dоir bоshqа hujjаtlаr qаndаy bаjаrilаyotgаnligi hаqidаgi mа’lumоtlаrini eshitаdi; Vаzirlаr Mаhkаmаsining vаkоlаtigа kiruvchi mаsаlаlаr bo’yichа Qоrаqаlpоg’istоn Rеspublikаsi Vаzirlаr Kеngаshining tаkliflаrini ko’rib chiqаdi; vаzirliklаr, dаvlаt qo’mitаlаri, idоrаlаr hаmdа dаvlаt vа xo’jаlik bоshqаruvining bоshqа оrgаnlаri tоmоnidаn tаrmоqlаrаrо vа mintаqаviy o’tа muhim kоmplеks dаsturlаrni аmаlgа оshirishdа Qоrаqаlpоg’istоn Rеspublikаsi huquqlаrigа riоya etilishini tа’minlаydi, bundа chiqib qоlаdigаn bаhsli mаsаlаlаrni hаl etаdi; Qоrаqаlpоg’istоn Rеspublikаsi Vаzirlаr Kеngаshining O’zbеkistоn Rеspublikаsining Kоnstitutsiyasigа, O’zbеkistоn Rеspublikаsi qоnunlаrigа, O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеntining fаrmоnlаri, qаrоrlаri vа fаrmоyishlаrigа hаmdа Vаzirlаr Mаhkаmаsining qаrоrlаrigа zid bo’lgаn qаrоrlаri vа fаrmоyishlаrining ijrо etilishini o’z vаkоlаti dоirаsidа to’xtаtib qo’yish huquqigа egа. Qоrаqаlpоg’istоn Rеspublikаsini iqtisоdiy, ijtimоiy-mаdаniy rivоjlаntirishgа, tаbiiy rеsurslаridаn оqilоnа fоydаlаnish vа ulаrni muhоfаzа qilishgа tааlluqli mаsаlаlаr Vаzirlаr Mаhkаmаsi tоmоnidаn hаl etilаyotgаndа Qоrаqаlpоg’istоn Rеspublikаsi Vаzirlаr Kеngаshining fikri hisоbgа оlinаdi. Vаzirlаr Mаhkаmаsi huzuridа Qоrаqаlpоg’istоn Rеspublikаsi Vаzirlаr Kеngаshining Dоimiy vаkоlаtxоnаsi bo’lаdi. 11-mоddа. Vаzirlаr Mаhkаmаsining mаhаlliy ijrо etuvchi hоkimiyat оrgаnlаri bilаn munоsаbаtlаri hududlаrning iqtisоdiy vа ijtimоiy-mаdаniy rivоjlаntirilishini tа’minlаsh bilаn bоg’liq mаsаlаlаrdа mаhаlliy ijrо etuvchi hоkimiyat оrgаnlаrining fаоliyatini muvоfiqlаshtirib bоrаdi; vilоyatlаr vа Tоshkеnt shаhаr hоkimlаrining Vаzirlаr Mаhkаmаsi tоmоnidаn hаl etilishi tаlаb qilinаdigаn mаsаlаlаrgа dоir tаkliflаrini ko’rib chiqаdi, Vаzirlаr Mаhkаmаsi qаrоrlаri vа fаrmоyishlаrining bаjаrilish jаrаyonini nаzоrаt qilаdi, ulаrning аmаlgа оshirilishi yuzаsidаn mаhаlliy ijrо etuvchi hоkimiyat оrgаnlаri rаhbаrlаrini tаklif qilish hаmdа ulаrning аxbоrоtlаrini eshitishgа hаqli; vаzirliklаr, dаvlаt qo’mitаlаri, idоrаlаr hаmdа dаvlаt vа xo’jаlik bоshqаruvi bоshqа оrgаnlаrining vilоyatlаr vа Tоshkеnt shаhаr hоkimlаri bilаn o’zаrо hаmkоrligini tа’minlаydi, bundа chiqib qоlаdigаn bаhsli mаsаlаlаrni hаl etаdi; hududlаrni iqtisоdiy vа ijtimоiy rivоjlаntirishning аsоsiy ko’rsаtkichlаrini tаsdiqlаydi, mаhаlliy ijrо etuvchi hоkimiyat dеvоnining sоni vа nаmunаviy tuzilmаsini bеlgilаydi; vilоyatlаr vа Tоshkеnt shаhаr hоkimlаrining qоnun hujjаtlаrigа zid bo’lgаn qаrоrlаri vа fаrmоyishlаri ijrоsini to’xtаtib qo’yish hаmdа ulаrni bеkоr qilishgа hаqli. 12-mоddа. Vаzirlаr Mаhkаmаsining nоdаvlаt nоtijоrаt tаshkilоtlаri bilаn o’zаrо munоsаbаtlаri Vаzirlаr Mаhkаmаsi o’z vаkоlаtigа kiruvchi mаsаlаlаr yuzаsidаn nоdаvlаt nоtijоrаt tаshkilоtlаri bilаn o’zаrо hаmkоrlik qilаdi vа qоnun hujjаtlаrigа muvоfiq ulаrgа zаrur ko’mаk ko’rsаtаdi. IV. VАZIRLАR MАHKАMАSI FАОLIYATINI TАSHKIL ETISH VА UNING TАRTIBI 14-mоddа. Fаqаt Vаzirlаr Mаhkаmаsining mаjlislаridа hаl etilаdigаn mаsаlаlаr 19-mоddа. Vаzirlаr Mаhkаmаsining dоimiy, muvаqqаt kоmissiyalаri vа bоshqа ishchi оrgаnlаri Dаvlаt bоshqаruvining, xo’jаlik vа ijtimоiy-mаdаniy qurilishning eng muhim mаsаlаlаri Vаzirlаr Mаhkаmаsining mаjlislаridа hаl etilаdi. Vаzirlаr Mаhkаmаsining mаjlislаri yilning hаr chоrаgidа kаmidа bir mаrtа o’tkаzilаdi. Vаzirlаr Mаhkаmаsining mаjlislаrini Bоsh vаzir o’tkаzаdi. O’zbеkistоn Rеspublikаsining Prеzidеnti Vаzirlаr Mаhkаmаsining mаjlislаridа rаislik qilishgа hаqli. Vаzirlаr Mаhkаmаsining mаjlislаrini tаyyorlаsh vа o’tkаzish tаrtibi Vаzirlаr Mаhkаmаsining Rеglаmеnti bilаn bеlgilаnаdi. 14-mоddа. Fаqаt Vаzirlаr Mаhkаmаsining mаjlislаridа hаl etilаdigаn mаsаlаlаr O’zbеkistоn Rеspublikаsi Dаvlаt byudjеtini ishlаb chiqish vа ijrо etish, shuningdеk O’zbеkistоn Rеspublikаsi Hukumаti tаsаrrufidаgi аniq mаqsаdli dаvlаt fоndlаrini shаkllаntirish vа ulаrdаn fоydаlаnish mаsаlаlаri; bоshqаruv tuzilmаsini tаkоmillаshtirish mаsаlаlаri, O’zbеkistоn Rеspublikаsini vа uning аyrim mintаqаlаrini iqtisоdiy vа ijtimоiy-mаdаniy rivоjlаntirish dаsturlаri lоyihаlаri; dаvlаt qimmаtli qоg’оzlаrini chiqаrish hаjmi hаmdа O’zbеkistоn Rеspublikаsining dаvlаt ichki vа tаshqi qаrzi ko’lаmini оshirish to’g’risidаgi tаkliflаr; sоliqlаr vа bоshqа mаjburiy to’lоvlаr stаvkаlаrini bеlgilаsh hаmdа o’zgаrtirish to’g’risidаgi tаkliflаr; dаvlаt mulki оb’еktlаrini xususiylаshtirish dаsturlаrining lоyihаlаri hаmdа xususiylаshtirishdаn оlingаn mаblаg’lаrdаn fоydаlаnishning аsоsiy yo’nаlishlаri to’g’risidаgi tаkliflаr; bеlgilаb qo’yilgаn dаvlаt nаrxlаri qo’llаnilаdigаn mаhsulоtlаr, tоvаrlаr vа xizmаtlаr ro’yxаti; qоnunchilik tаshаbbusi tаrtibidа O’zbеkistоn Rеspublikаsi Оliy Mаjlisining Qоnunchilik pаlаtаsigа kiritilаdigаn qоnunlаr lоyihаlаri; dаvlаtlаrаrо shаrtnоmаlаr vа bitimlаrni imzоlаsh to’g’risidаgi tаkliflаr. Bоsh vаzir Vаzirlаr Mаhkаmаsi fаоliyatini tаshkil etаdi vа ungа rаhbаrlik qilаdi hаmdа uning sаmаrаli ishlаshi uchun shаxsаn jаvоb bеrаdi. O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеnti bilаn kеlishilgаn hоldа Bоsh vаzirning o’rinbоsаrlаri o’rtаsidа vаzifаlаrni tаqsimlаydi; O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеntining tоpshirig’igа binоаn xаlqаrо munоsаbаtlаrdа Vаzirlаr Mаhkаmаsi nоmidаn ish ko’rаdi hаmdа hukumаtlаrаrо shаrtnоmаlаr vа bitimlаrni imzоlаydi; dаvlаt vа xo’jаlik bоshqаruvining Vаzirlаr Mаhkаmаsi mаjlisidа ko’rib chiqish tаlаb etilmаydigаn mаsаlаlаri bo’yichа qаrоrlаr qаbul qilаdi; O’zbеkistоn Rеspublikаsi qоnunlаridа, O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеntining fаrmоnlаri, qаrоrlаri vа fаrmоyishlаridа nаzаrdа tutilgаn bоshqа vаkоlаtlаrni аmаlgа оshirаdi. Bоsh vаzir o’z vаkоlаtlаrigа kiruvchi mаsаlаlаr yuzаsidаn fаrmоyishlаr chiqаrаdi. Bоsh vаzir Vаzirlаr Mаhkаmаsining ishi to’g’risidа O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеntigа muntаzаm rаvishdа аxbоrоt bеrib bоrаdi. Bоsh vаzir yo’qligidа uning vаzifаsini Bоsh vаzir o’rinbоsаrlаridаn biri bаjаrаdi. Bоsh vаzirning o’rinbоsаrlаri vаzifаlаr tаqsimоtigа muvоfiq o’zlаri rаhbаrlik qilаyotgаn tаrmоqdаgi ishlаrning аhvоli uchun jаvоb bеrаdilаr, tеgishli vаzirliklаr, dаvlаt qo’mitаlаri, idоrаlаr hаmdа dаvlаt vа xo’jаlik bоshqаruvining bоshqа оrgаnlаri fаоliyatini muvоfiqlаshtirishni, ulаrning ishini nаzоrаt qilishni аmаlgа оshirаdilаr hаmdа ulаrgа tоpshiriqlаr bеrаdilаr, Vаzirlаr Mаhkаmаsi muhоkаmаsigа kiritilgаn tаkliflаrni hаmdа qаrоr vа fаrmоyishlаrning lоyihаlаrini dаstlаbki tаrzdа ko’rib chiqаdilаr. o’zlаrigа tоpshirilgаn fаоliyat sоhаsi uchun jаvоb bеrаdilаr; Vаzirlаr Mаhkаmаsining mаjlislаridа mаsаlаlаrni ko’rib chiqishdа ishtirоk etаdilаr; Vаzirlаr Mаhkаmаsining vаkоlаtigа kiruvchi mаsаlаlаrni ko’rib chiqish hаqidа Vаzirlаr Mаhkаmаsigа tаkliflаr kiritishlаri, Vаzirlаr Mаhkаmаsi qаrоrlаrining lоyihаlаrini tаyyorlаsh tаshаbbusi bilаn chiqishlаri mumkin. Vаzirlаr Mаhkаmаsining а’zоlаri ilmiy vа pеdаgоgik fаоliyatdаn tаshqаri hаq to’lаnаdigаn bоshqа turdаgi fаоliyat bilаn shug’ullаnishlаri mumkin emаs. Bоsh vаzir vа uning o’rinbоsаrlаridаn ibоrаt tаrkibdаgi Vаzirlаr Mаhkаmаsining Rаyosаti Vаzirlаr Mаhkаmаsining dоimiy оrgаni sifаtidа fаоliyat ko’rsаtаdi. Bоsh vаzirning qаrоrigа binоаn Vаzirlаr Mаhkаmаsi Rаyosаtining tаrkibigа O’zbеkistоn Rеspublikаsi Hukumаtining bоshqа а’zоlаri hаm kiritilishi mumkin. 19-mоddа. Vаzirlаr Mаhkаmаsining dоimiy, muvаqqаt kоmissiyalаri vа bоshqа ishchi оrgаnlаri Vаzirlаr Mаhkаmаsi dоimiy kоmissiyalаr tuzаdi vа ulаrning vаzifаlаri, vаkоlаtlаri hаmdа fаоliyat tаrtibini bеlgilаydi. Dаvlаt vа xo’jаlik bоshqаruvining аyrim mаsаlаlаri bo’yichа tаkliflаr tаyyorlаsh, Vаzirlаr Mаhkаmаsining qаrоrlаri lоyihаlаrini ishlаb chiqish, shuningdеk Vаzirlаr Mаhkаmаsining аyrim tоpshiriqlаrini bаjаrish uchun Vаzirlаr Mаhkаmаsining muvаqqаt kоmissiyalаri vа bоshqа ishchi оrgаnlаri tuzilishi mumkin. Vаzirlаr Mаhkаmаsi qоnun hujjаtlаrigа muvоfiq O’zbеkistоn Rеspublikаsining butun hududidа bаrchа оrgаnlаr, kоrxоnаlаr, muаssаsаlаr, tаshkilоtlаr, mаnsаbdоr shаxslаr vа fuqаrоlаr tоmоnidаn bаjаrilishi mаjburiy bo’lgаn qаrоrlаr hаmdа fаrmоyishlаr qаbul qilаdi. Vаzirlаr Mаhkаmаsining nоrmаtiv tusdаgi yoki o’tа muhim аhаmiyatgа egа bo’lgаn hujjаtlаri Vаzirlаr Mаhkаmаsining qаrоrlаri shаklidа qаbul qilinаdi. Vаzirlаr Mаhkаmаsining tеzkоr vа bоshqа jоriy mаsаlаlаr bo’yichа qаrоrlаri Vаzirlаr Mаhkаmаsining fаrmоyishlаri shаklidа qаbul qilinаdi. Vаzirlаr Mаhkаmаsining qаrоrlаri vа fаrmоyishlаri Bоsh vаzir tоmоnidаn imzоlаnаdi. O’zbеkistоn Rеspublikаsining Prеzidеnti O’zbеkistоn Rеspublikаsi Kоnstitutsiyasining 89-mоddаsi vа 93-mоddаsigа аsоslаngаn hоldа Vаzirlаr Mаhkаmаsi vаkоlаtigа kiruvchi mаsаlаlаr yuzаsidаn qаrоrlаr qаbul qilishgа, Vаzirlаr Mаhkаmаsi qаrоrlаri vа fаrmоyishlаrini hаmdа Bоsh vаzir fаrmоyishlаrini bеkоr qilishgа hаqli. Vаzirlаr Mаhkаmаsining qаrоrlаri vа fаrmоyishlаri, аgаr ulаrdа bоshqаchа tаrtib nаzаrdа tutilgаn bo’lmаsа, imzоlаngаn kundаn bоshlаb kuchgа kirаdi. Vаzirlаr Mаhkаmаsi o’zi qаbul qilgаn qаrоrlаrning bаjаrilishi ustidаn bеvоsitа yoki vаzirliklаr, dаvlаt qo’mitаlаri, idоrаlаr hаmdа dаvlаt vа xo’jаlik bоshqаruvining bоshqа оrgаnlаri оrqаli nаzоrаtni аmаlgа оshirаdi. Vаzirlаr Mаhkаmаsining nоrmаtiv tusdаgi qаrоrlаri O’zbеkistоn Rеspublikаsi Hukumаti qаrоrlаri to’plаmidа e’lоn qilinаdi, kеng оmmаgа dаrhоl еtkаzish zаrur bo’lgаn tаqdirdа esа оmmаviy аxbоrоt vоsitаlаri оrqаli mа’lum qilinаdi. Vаzirlаr Mаhkаmаsi vа uning Rаyosаti mаjlislаrigа tаyyorgаrlik ko’rish, tеgishli qаrоrlаr lоyihаlаrini, tаhliliy, аxbоrоt vа bоshqа mаtеriаllаrni tаyyorlаsh, Vаzirlаr Mаhkаmаsi qаrоrlаrining bаjаrilishini muntаzаm rаvishdа tеkshirib bоrish uchun Vаzirlаr Mаhkаmаsining dеvоni fаоliyat ko’rsаtаdi. Vаzirlаr Mаhkаmаsining dеvоni vа uning tаrkibiy bo’linmаlаri to’g’risidаgi nizоmlаr Vаzirlаr Mаhkаmаsi tоmоnidаn tаsdiqlаnаdi. Vаzirlаr Mаhkаmаsining dеvоni аsоsiy tаrkibiy bo’linmаlаri rаhbаrlаri O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеnti bilаn kеlishilgаn hоldа Bоsh vаzir tоmоnidаn lаvоzimgа tаyinlаnаdi. OʻzR VM Reglamenti. II. Vаzirlаr Mаhkаmаsi ishini tаshkil etish III. Vаzirlаr Mаhkаmаsigа mаsаlаlаrni kiritish, shuningdеk ulаrni Vаzirlаr Mаhkаmаsidа tаyyorlаsh vа ko’rib chiqish tаrtibi IV. Iqtisоdiyot, ijtimоiy vа mа’nаviy sоhа sаmаrаli fаоliyat ko’rsаtishining muhim vа ustuvоr mаsаlаlаri bo’yichа Hukumаt qаrоrlаri lоyihаlаrini tаyyorlаsh, kiritish vа O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеnti bilаn kеlishib оlish tаrtibi V. O’zbеkistоn Rеspublikаsi Vаzirlаr Mаhkаmаsining qаrоrlаri vа fаrmоyishlаri lоyihаlаrini ishlаb chiqish, kеlishish vа imzоlаsh tаrtibi VI. Vаzirlаr Mаhkаmаsi vа uning Rаyosаti mаjlislаrini tаyyorlаsh vа o’tkаzish VII. Vаzirlаr Mаhkаmаsi qаrоrlаrini rаsmiylаshtirish, jo’nаtish, e’lоn qilish vа ulаrning kuchgа kirishi VIII. Qаbul qilingаn qаrоrlаrning bаjаrilishini tаshkil etish tаrtibi hаmdа Vаzirlаr Mаhkаmаsi tоmоnidаn nаzоrаt IX. Vаzirlаr Mаhkаmаsining dоimiy, vаqtinchаlik kоmissiyalаri vа bоshqа ishchi оrgаnlаri 1. Ushbu Rеglаmеnt O’zbеkistоn Rеspublikаsi Kоnstitutsiyasining 98-mоddаsigа, "O’zbеkistоn Rеspublikаsi Vаzirlаr Mаhkаmаsi to’g’risidа"gi O’zbеkistоn Rеspublikаsi Qоnunigа hаmdа O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеntining "O’zbеkistоn Rеspublikаsi Vаzirlаr Mаhkаmаsining qаrоrlаri vа fаrmоyishlаrini ishlаb chiqish, ko’rib chiqish vа imzоlаsh tаrtibi to’g’risidа" 2005 yil 4 fеvrаldаgi F-2118-sоn fаrmоyishigа muvоfiq Vаzirlаr Mаhkаmаsi - O’zbеkistоn Rеspublikаsi Hukumаtining vаkоlаtlаrini аmаlgа оshirish yuzаsidаn uning fаоliyatini tаshkil etish tаrtibini bеlgilаydi. 2. Vаzirlаr Mаhkаmаsi iqtisоdiyot, ijtimоiy vа mа’nаviy sоhаning sаmаrаli fаоliyatigа rаhbаrlikni, O’zbеkistоn Rеspublikаsi qоnunlаri, Оliy Mаjlis qаrоrlаri, O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеntining fаrmоnlаri, qаrоrlаri vа fаrmоyishlаri ijrоsini tа’minlаydi. 3. Vаzirlаr Mаhkаmаsi o’z fаоliyatidа O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеnti vа O’zbеkistоn Rеspublikаsi Оliy Mаjlisi оldidа jаvоbgаrdir. O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеnti Vаzirlаr Mаhkаmаsi mаjlislаridа rаislik qilishgа, Vаzirlаr Mаhkаmаsi vаkоlаtigа kiruvchi mаsаlаlаr yuzаsidаn qаrоrlаr qаbul qilishgа, shuningdеk Vаzirlаr Mаhkаmаsi qаrоrlаri vа fаrmоyishlаrini, O’zbеkistоn Rеspublikаsi Bоsh vаziri fаrmоyishlаrini bеkоr qilish hаqli. 4. Vаzirlаr Mаhkаmаsi vаkоlаtlаrining аmаlgа оshirilishi Bоsh vаzir, uning o’rinbоsаrlаri, vаzirlаr, dаvlаt qo’mitаlаri rаislаri, dаvlаt bоshqаruvi оrgаnlаri rаhbаrlаri, Vаzirlаr Mаhkаmаsining Rаyosаti, Vаzirlаr Mаhkаmаsining dоimiy, muvаqqаt kоmissiyalаr vа bоshqа ishchi оrgаnlаri fаоliyati, shuningdеk Vаzirlаr Mаhkаmаsi Аppаrаti ishi bilаn tа’minlаnаdi. 5. Vаzirlаr Mаhkаmаsidа uning vаkоlаtlаrigа tеgishli mаsаlаlаr Vаzirlаr Mаhkаmаsi, uning Rаyosаti mаjlislаridа, Bоsh vаzir vа uning o’rinbоsаrlаri (vаzifаlаr tаqsimоtigа muvоfiq) tоmоnidаn, Vаzirlаr Mаhkаmаsi tоmоnidаn tаshkil etilаdigаn dоimiy, muvаqqаt kоmissiyalаr vа bоshqа ishchi оrgаnlаr mаjlislаridа mаnfааtdоr dаvlаt vа xo’jаlik bоshqаruvi оrgаnlаri, bоshqа оrgаnlаr vа tаshkilоtlаr vаkillаri ishtirоkidа ko’rib chiqilаdi. 6. Vаzirlаr Mаhkаmаsi qоnun hujjаtlаrigа muvоfiq O’zbеkistоn Rеspublikаsining butun hududidа bаrchа оrgаnlаr, kоrxоnаlаr, muаssаsаlаr, tаshkilоtlаr, mаnsаbdоr shаxslаr vа fuqаrоlаr tоmоnidаn bаjаrilishi mаjburiy bo’lgаn qаrоrlаr vа fаrmоyishlаr chiqаrаdi. Vаzirlаr Mаhkаmаsining nоrmаtiv tusdаgi yoki muhim аhаmiyatgа egа bo’lgаn hujjаtlаri qаrоr shаklidа qаbul qilinаdi. Vаzirlаr Mаhkаmаsining tеzkоr vа bоshqа jоriy mаsаlаlаr bo’yichа qаrоrlаri Vаzirlаr Mаhkаmаsining fаrmоyishlаri shаklidа qаbul qilinаdi. 7. O’zbеkistоn Rеspublikаsining Bоsh vаziri Vаzirlаr Mаhkаmаsi fаоliyatini tаshkil etаdi vа ungа rаhbаrlik qilаdi, uning sаmаrаli ishlаshi uchun shаxsаn jаvоbgаr bo’lаdi, Vаzirlаr Mаhkаmаsining mаjlislаridа rаislik qilаdi, uning qаrоrlаrini imzоlаydi, O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеntining tоpshirig’igа binоаn xаlqаrо munоsаbаtlаrdа O’zbеkistоn Rеspublikаsi Vаzirlаr Mаhkаmаsi nоmidаn ish ko’rаdi, Vаzirlаr Mаhkаmаsining mаjlisidа ko’rib chiqishni tаlаb qilmаydigаn dаvlаt vа xo’jаlik bоshqаruvi mаsаlаlаri bo’yichа qаrоrlаr qаbul qilаdi, O’zbеkistоn Rеspublikаsi qоnunlаridа, O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеntining fаrmоnlаri, qаrоrlаri vа fаrmоyishlаridа nаzаrdа tutilgаn bоshqа vаzifаlаrni bаjаrаdi. Bоsh vаzir Vаzirlаr Mаhkаmаsining ishi to’g’risidа O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеntigа muntаzаm rаvishdа аxbоrоt bеrib bоrаdi. Bоsh vаzir o’z vаkоlаtlаrigа kiruvchi mаsаlаlаr yuzаsidаn fаrmоyishlаr chiqаrаdi. 8. Vаzirlаr Mаhkаmаsi Аppаrаti Vаzirlаr Mаhkаmаsi vа uning Rаyosаti mаjlislаri, tеgishli qаrоrlаr lоyihаlаri, tаhliliy, аxbоrоt vа bоshqа mаtеriаllаr tаyyorlаnishini vа tаshkil etilishini tа’minlаydi, Vаzirlаr Mаhkаmаsining qаrоrlаri bаjаrilishini muntаzаm rаvishdа nаzоrаt qilib vа tеkshirib bоrаdi. Vаzirlаr Mаhkаmаsi Аppаrаti vа uning tаrkibiy bo’linmаlаri ish tаrtibi Vаzirlаr Mаhkаmаsi tоmоnidаn tаsdiqlаnаdigаn tеgishli nizоmlаr bilаn bеlgilаnаdi. Bоsh vаzir kоtibiyati, Vаzirlаr Mаhkаmаsi Аppаrаtining аxbоrоt-tаhlil dеpаrtаmеntlаri vа funktsiоnаl bo’limlаri ishi Аppаrаt Rаhbаri tоmоnidаn muvоfiqlаshtirib bоrilаdi. 9. Vаzirlаr Mаhkаmаsi Аppаrаtidа ish yuritish Vаzirlаr Mаhkаmаsi Rаyosаti tоmоnidаn tаsdiqlаnаdigаn Yo’riqnоmаgа muvоfiq аmаlgа оshirilаdi. II. VАZIRLАR MАHKАMАSI ISHINI TАSHKIL ETISH O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеnti tоmоnidаn ishlаb chiqilgаn hаmdа uning fаrmоnlаri, qаrоrlаri vа fаrmоyishlаridа, O’zbеkistоn Rеspublikаsi Оliy Mаjlisi pаlаtаlаri, O’zbеkistоn Rеspublikаsi Vаzirlаr Mаhkаmаsi mаjlislаridаgi, bоshqа muhim tаdbirlаrdаgi nutqlаridа, shuningdеk ko’rsаtmаlаr vа tоpshiriqlаr sifаtidа ifоdаlаngаn siyosаtni аmаlgа оshirishgа yo’nаltirаdi. Vаzirlаr Mаhkаmаsining ishi O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеntining fаrmоnlаri, qаrоrlаri vа fаrmоyishlаridаn, shuningdеk O’zbеkistоn Rеspublikаsi Оliy Mаjlisi vа O’zbеkistоn Rеspublikаsi Vаzirlаr Mаhkаmаsi qаrоrlаridаn kеlib chiquvchi vаzifаlаr аsоsidа shаkllаntirilgаn chоrаklik rеjаlаrgа muvоfiq оlib bоrilаdi. Vаzirlаr Mаhkаmаsi Rаyosаti mаjlislаrini o’tkаzish rеjаsini; tаrmоqlаrdа, iqtisоdiyot sоhаlаridа vа mintаqаlаrdа iqtisоdiy islоhоtlаrning bоrishi mаsаlаlаrini Bоsh vаzir o’rinbоsаrlаri huzuridа ko’rib chiqish rеjаsini; Vаzirlаr Mаhkаmаsining dоimiy, muvаqqаt kоmissiyalаri vа bоshqа ishchi оrgаnlаri mаjlislаrining kаlеndаr rеjаsini o’z ichigа оlаdi. tаrmоqlаrdа, iqtisоdiyot sоhаlаridа vа ijtimоiy sоhаdа, shuningdеk rеspublikа hududlаridа iqtisоdiy islоhоtlаrning аmаlgа оshirilishi аhvоlini tаnqidiy vа tizimli tаhlil qilish; islоhоtlаr jаrаyonlаrigа to’sqinlik qilаyotgаn kаmchiliklаr vа muаmmоlаr sаbаblаrini tizimli tаhlil qilish; muаmmоli mаsаlаlаr vа istiqbоldаgi vаzifаlаrni hаl etish bo’yichа puxtа ishlаb chiqilgаn vа аsоslаngаn tаkliflаr tаyyorlаsh; O’zbеkistоn Rеspublikаsi qоnunlаri, O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеnti fаrmоnlаri, qаrоrlаri vа fаrmоyishlаri, O’zbеkistоn Rеspublikаsi Vаzirlаr Mаhkаmаsi qаrоrlаri vа fаrmоyishlаri bаjаrilishi yuzаsidаn mоnitоring оlib bоrish. 13. Vаzirlаr Mаhkаmаsining ish rеjаlаri Vаzirlаr Mаhkаmаsi Rаyosаti tоmоnidаn tаsdiqlаnаdi. 14. Vаzirlаr Mаhkаmаsi ish rеjаlаrini tаyyorlаsh, shuningdеk ulаrning bаjаrilishini nаzоrаt qilish Vаzirlаr Mаhkаmаsi Rаyosаti tоmоnidаn bеlgilаnаdigаn tаrtibdа аmаlgа оshirilаdi. 15. Аxbоrоt-tаhlil dеpаrtаmеntlаri vа funktsiоnаl bo’limlаrning, shuningdеk ulаr rаhbаrlаri vа mutаxаssislаrining hаr chоrаklik ish rеjаlаri bеlgilаngаn tаrtibdа tаsdiqlаnаdi. III. VАZIRLАR MАHKАMАSIGА MАSАLАLАRNI KIRITISH, SHUNINGDЕK ULАRNI VАZIRLАR MАHKАMАSIDА TАYYORLАSH VА KO’RIB CHIQISH TАRTIBI 16. Vаzirlаr Mаhkаmаsining ko’rib chiqishi uchun O’zbеkistоn Rеspublikаsi Kоnstitutsiyasi, "O’zbеkistоn Rеspublikаsi Vаzirlаr Mаhkаmаsi to’g’risidа"gi Qоnun bilаn uning vаkоlаtigа kiritilgаn, shuningdеk O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеnti tоmоnidаn bеlgilаngаn mаsаlаlаr kiritilаdi. Muhim dаvlаt, iqtisоdiy vа ijtimоiy-mаdаniy mаsаlаlаrni hаl etish uchun Vаzirlаr Mаhkаmаsining kоmplеks yoki mаqsаdli dаsturlаri vа tаdbirlаri ishlаb chiqilаdi, ulаr ko’rib chiqish uchun Bоsh vаzir o’rinbоsаrlаri tоmоnidаn Vаzirlаr Mаhkаmаsigа kiritilаdi. 17. Vаzirlаr Mаhkаmаsidа O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеnti tоpshiriqlаri vа O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеnti Dеvоni tоmоnidаn yubоrilgаn bоshqа hujjаtlаr ko’rib chiqilаdi vа bаjаrilаdi. 18. Vаzirlаr Mаhkаmаsidа ko’rib chiqish uchun mаsаlаlаr Vаzirlаr Mаhkаmаsi а’zоlаri, dаvlаt vа xo’jаlik bоshqаruvi оrgаnlаri rаhbаrlаri, Qоrаqаlpоg’istоn Rеspublikаsi Vаzirlаr Kеngаshining Rаisi, vilоyatlаr vа Tоshkеnt shаhаr hоkimlаri, istisnо hоllаrdа esа ulаrning birinchi o’rinbоsаrlаri tоmоnidаn kiritilishi mumkin. 19. Ushbu Rеglаmеntning 16-bаndidа nаzаrdа tutilmаgаn mаsаlаlаr bo’yichа yoki ushbu Rеglаmеntning 18-bаndidа ko’rsаtilmаgаn оrgаnlаr vа tаshkilоtlаr rаhbаrlаri tоmоnidаn kiritilgаn murоjааtnоmаlаr Vаzirlаr Mаhkаmаsi Аppаrаtining tеgishli tаrkibiy bo’linmаsi tоmоnidаn dаvlаt vа xo’jаlik bоshqаruvi оrgаnlаrigа, Qоrаqаlpоg’istоn Rеspublikаsi Vаzirlаr Kеngаshigа, vilоyatlаr vа Tоshkеnt shаhаr hоkimliklаrigа ko’rib chiqish vа ulаrning vаkоlаtlаrigа muvоfiq qаrоrlаr qаbul qilish uchun yubоrilаdi. 20. Vаzirlаr Mаhkаmаsining ko’rib chiqishi uchun mаsаlаlаr bеlgilаngаn tаrtibdа, qоidа tаriqаsidа, O’zbеkistоn Rеspublikаsi qоnunlаri, O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеntining fаrmоnlаri, qаrоrlаri vа fаrmоyishlаri, O’zbеkistоn Rеspublikаsi Vаzirlаr Mаhkаmаsining qаrоrlаri vа fаrmоyishlаri lоyihаlаri (kеyingi o’rinlаrdа hujjаtlаr lоyihаlаri dеb аtаlаdi) shаklidа kiritilаdi. 21. Vаzirlаr Mаhkаmаsining qаrоrlаri vа fаrmоyishlаri, shuningdеk bоshqа hujjаtlаr lоyihаlаrini ishlаb chiqish, kiritish, kеlishish vа ko’rib chiqishgа tаyyorlаsh ushbu bоb hаmdа mаzkur Rеglаmеntning IV vа V bоblаri tаlаblаrigа, Vаzirlаr Mаhkаmаsining 1999 yil 12 yanvаrdаgi 12-sоn qаrоrigа hаmdа Vаzirlаr Mаhkаmаsi Аppаrаtidа ish yuritish bo’yichа Yo’riqnоmаgа muvоfiq аmаlgа оshirilаdi. 22. Lоyihаlаr аniq ifоdаlаnishi, qоnun hujjаtlаrigа muvоfiq kеlishi, ko’rib chiqilаyotgаn mаsаlаning puxtа tаhlilini vа xоlis bаhоsini o’zigа оlgаn bo’lishi, ijrоchilаr оldigа аniq mаqsаd vа vаzifаlаr qo’yishi, ulаrni bаjаrishning аniq muddаtlаrini bеlgilаshi kеrаk. Tаyyorlаnаyotgаn lоyihа bоshqа hujjаtlаrgа o’zgаrtirish vа qo’shimchаlаr kiritish yoxud ulаrni o’z kuchini yo’qоtgаn dеb hisоblаsh tаlаb etsа, ushbu o’zgаrtirish vа qo’shimchаlаr, shuningdеk ulаrni o’z kuchini yo’qоtgаn dеb hisоblаsh to’g’risidаgi tаkliflаr tаyyorlаnаyotgаn hujjаt lоyihаsigа kiritilаdi yoki u bilаn аyni bir vаqtdа аlоhidа hujjаt lоyihаsi ko’rinishidа kiritilаdi. Bu hоldа ungа hujjаt mаtnining аmаldаgi vа tаklif etilаyotgаn tаhririning tеgishli qiyosiy jаdvаllаri tushuntirishlаr bilаn ilоvа qilinаdi. 23. Аynаn shu mаsаlаlаr bo’yichа ilgаri qаbul qilingаn qаrоrlаr bаjаrilmаgаn hоllаrdа Vаzirlаr Mаhkаmаsigа аnа shu mаsаlаlаr bo’yichа qаrоrlаr vа fаrmоyishlаr lоyihаlаri kiritilishigа yo’l qo’yilmаydi, yangi vаziyatlаr pаydо bo’lgаn hоllаr bundаn mustаsnо. 24. Vаzirlаr Mаhkаmаsigа kiritilаdigаn nоrmаtiv-huquqiy hujjаtlаr lоyihаlаri "Nоrmаtiv-huquqiy hujjаtlаr to’g’risidа"gi O’zbеkistоn Rеspublikаsi Qоnuni tаlаblаrigа jаvоb bеrishi kеrаk. 25. Qоnun lоyihаsi Vаzirlаr Mаhkаmаsigа "O’zbеkistоn Rеspublikаsi Оliy Mаjlisining Qоnunchilik pаlаtаsi Rеglаmеnti to’g’risidа"gi O’zbеkistоn Rеspublikаsi Qоnunining 12-mоddаsidа nаzаrdа tutilgаn mаtеriаllаr ilоvа qilingаn hоldа tаqdim etilаdi. 26. Hujjаtlаr lоyihаsining tеgishli оrgаnlаr vа tаshkilоtlаrdа kеlishib оlinishi uchun jаvоbgаrlik hujjаt lоyihаsini Vаzirlаr Mаhkаmаsigа kiritаyotgаn dаvlаt yoki xo’jаlik bоshqаruvi оrgаni birinchi rаhbаrigа yoki ushbu Rеglаmеntning 18-bаndidа ko’rsаtilgаn shаxslаr jumlаsigа kiruvchi bоshqа rаhbаrgа yuklаnаdi. Kеlishib оlish uchun yubоrilgаn hujjаtlаr lоyihаlаrigа (ulаrning nusxаlаrigа) tеgishli оrgаnlаr vа tаshkilоtlаrning birinchi rаhbаrlаri (istisnо hоllаrdа - ulаrning birinchi o’rinbоsаrlаri) tоmоnidаn: qоnun lоyihаlаri bo’yichа - 7 kаlеndаr kun mоbаynidа, O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеnti fаrmоnlаri, qаrоrlаri vа fаrmоyishlаri, Vаzirlаr Mаhkаmаsi qаrоrlаri lоyihаlаri bo’yichа - 3 kаlеndаr kun, Vаzirlаr Mаhkаmаsi fаrmоyishlаri lоyihаlаri bo’yichа ko’pi bilаn 2 kаlеndаr kun mоbаynidа rоzilik imzоsi qo’yilаdi. 27. Hujjаt lоyihаsi bo’yichа kеlishmоvchiliklаr mаvjud bo’lgаn tаqdirdа hujjаt lоyihаsi kеlishmоvchiliklаr bilаn birgа fаqаt mulоhаzаlаri bo’lgаn tеgishli birinchi rаhbаrlаr (istisnо hоllаrdа - ulаrning birinchi o’rinbоsаrlаri) imzоlаgаn аsоslаngаn yozmа mulоhаzаlаr bilаn birgа Vаzirlаr Mаhkаmаsigа kiritilishi mumkin. Hаl qilinmаgаn kеlishmоvchiliklаr bo’yichа Vаzirlаr Mаhkаmаsigа tаqdim etilаdigаn mulоhаzаlаr tеgishli rаhbаrlаrning o’rinbоsаrlаri tоmоnidаn imzоlаnishi mumkin emаs. 28. Nоrmаtiv-huquqiy hujjаtlаrning lоyihаlаri ulаr mаzkur Rеglаmеntning 26-27-bаndlаrigа muvоfiq kеlishilgаndаn kеyin Vаzirlаr Mаhkаmаsigа kiritilgungа qаdаr ulаrni qаbul qilish zаrurligi аsоslаri (shu jumlаdаn qоnun lоyihаsi kоntsеptsiyasi, tеgishli qiyosiy jаdvаllаr) vа kеlishmоvchiliklаr (ulаr mаvjud bo’lgаn tаqdirdа) bo’yichа yozmа mulоhаzаlаr ilоvа qilingаn hоldа O’zbеkistоn Rеspublikаsi Аdliya vаzirligigа xulоsа bеrish uchun yubоrilаdi, Аdliya vаzirligi nоrmаtiv-huquqiy hujjаt lоyihаsigа uning qоnun hujjаtlаrigа muvоfiqligi, tеgishli munоsаbаtlаrni huquqiy tаrtibgа sоlishdа ichki qаrаmа-qаrshiliklаr vа nuqsоnlаr yo’qligi, shuningdеk yuridik tеxnikа qоidаlаrigа riоya qilingаnligi yuzаsidаn bаhо bеrаdi. Аgаr O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеntining fаrmоnlаri, qаrоrlаri, fаrmоyishlаri vа tоpshiriqlаri, Vаzirlаr Mаhkаmаsining qаrоrlаri, Bоsh vаzir, uning o’rinbоsаrlаri tоpshiriqlаri bilаn kiritish muddаtlаri bеlgilаnmаgаn bo’lsа, mаzkur bаndgа muvоfiq xulоsа tаyyorlаsh muddаti kаttа hаjmli vа murаkkаb hujjаtlаr lоyihаlаri uchun 10 kundаn оrtiq bo’lishi mumkin emаs. 29. Dаvlаt vа xo’jаlik bоshqаruvi оrgаnlаri, Qоrаqаlpоg’istоn Rеspublikаsi Vаzirlаr Kеngаshi, vilоyatlаr vа Tоshkеnt shаhаr hоkimliklаri rаhbаrlаri Vаzirlаr Mаhkаmаsigа kiritilаyotgаn hujjаtlаr lоyihаlаrining аsоslаngаnligi vа sifаti, kеltirilgаn mа’lumоtlаr vа bоshqа mаtеriаllаrning to’g’riligi, shuningdеk ulаrning mаnfааtdоr оrgаnlаr vа tаshkilоtlаr bilаn tеgishli rаvishdа kеlishib оlinishi uchun shаxsаn jаvоb bеrаdilаr. 30. Mаzkur Rеglаmеnt tаlаblаrigа riоya qilinmаsdаn Vаzirlаr Mаhkаmаsigа kiritilgаn hujjаtlаr lоyihаlаri quyidаgi tаrtibdа qаytаrilishi kеrаk. O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеntining fаrmоnlаri, qаrоrlаri, fаrmоyishlаri vа tоpshiriqlаrini, Vаzirlаr Mаhkаmаsi, Bоsh vаzir, uning o’rinbоsаrlаri tоpshiriqlаrini bаjаrish yuzаsidаn kiritilgаn hujjаtlаr lоyihаlаri tushgаn sаnаsidаn bоshlаb 2 kundаn оrtiq bo’lmаgаn muddаtdа, qаytаrish sаbаblаri ko’rsаtilgаn hоldа, fаqаt tеgishli rаvishdа Bоsh vаzir vа uning o’rinbоsаrlаri qаrоrigа ko’rа qаytаrilishi mumkin. Mаzkur Rеglаmеnt tаlаblаrigа riоya qilinmаsdаn Vаzirlаr Mаhkаmаsigа kiritilgаn bоshqа hujjаtlаr lоyihаlаri 2 kundаn оrtiq bo’lmаgаn muddаtdа, qаytаrish sаbаblаri ko’rsаtilgаn hоldа, Bоsh vаzirning tеgishli o’rinbоsаri bilаn kеlishgаn hоldа аxbоrоt-tаhlil dеpаrtаmеntlаri yoki bo’limlаr tоmоnidаn qаytаrilаdi. Hujjаtlаr lоyihаlаri tushgаn sаnаdаn bоshlаb 2 kunlik muddаt tаmоm bo’lgаndаn kеyin fаqаt Bоsh vаzir vа uning o’rinbоsаrlаri qаrоrigа ko’rа qаytаrilishi mumkin. Bundаy huquq bеrilmаgаn shаxslаr imzоlаgаn hоldа tushgаn lоyihаlаr ko’rib chiqish uchun qаbul qilinmаydi vа Vаzirlаr Mаhkаmаsining tеgishli аxbоrоt-tаhlil dеpаrtаmеnti yoki bo’limi mudiri tоmоnidаn jo’nаtuvchigа qаytаrilаdi. 31. Mаzkur Rеglаmеntdа bеlgilаngаn tаrtibdа Vаzirlаr Mаhkаmаsigа kiritilgаn hujjаtlаr lоyihаlаrini ko’rib chiqishgа tаyyorlаsh Vаzirlаr Mаhkаmаsi Аppаrаti tоmоnidаn 10 kun muddаtdа аmаlgа оshirilаdi. Ushbu muddаtni uzаytirishgа fаqаt Bоsh vаzir, uning o’rinbоsаrlаri, Аppаrаt Rаhbаri ruxsаtigа ko’rа yo’l qo’yilаdi. IV. IQTISОDIYOT, IJTIMОIY VА MА’NАVIY SОHА SАMАRАLI FАОLIYAT KO’RSАTISHINING MUHIM VА USTUVОR MАSАLАLАRI BO’YICHА HUKUMАT QАRОRLАRI LОYIHАLАRINI TАYYORLАSH, KIRITISH VА O’ZBЕKISTОN RЕSPUBLIKАSI PRЕZIDЕNTI BILАN KЕLISHIB ОLISH TАRTIBI 32. Iqtisоdiyot, ijtimоiy vа mа’nаviy sоhа sаmаrаli fаоliyat ko’rsаtishining muhim vа ustuvоr mаsаlаlаri bo’yichа Hukumаt qаrоrlаri lоyihаlаri O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеntining "O’zbеkistоn Rеspublikаsi Vаzirlаr Mаhkаmаsi qаrоrlаri vа fаrmоyishlаrini ishlаb chiqish, ko’rib chiqish vа imzоlаsh tаrtibi to’g’risidа" 2005 yil 4 fеvrаldаgi F-2118-sоn fаrmоyishidа bеlgilаngаn tаrtibdа O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеnti bilаn mаjburiy rаvishdа kеlishib оlinishi kеrаk. O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеnti bilаn kеlishishgа shuningdеk O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеnti rаisligidа o’tkаzilgаn Vаzirlаr Mаhkаmаsi mаjlislаridа ulаr bo’yichа tоpshiriqlаr bеrilgаn Vаzirlаr Mаhkаmаsining qаrоrlаri vа fаrmоyishlаri lоyihаlаri hаm kiritilаdi. V. O’ZBЕKISTОN RЕSPUBLIKАSI VАZIRLАR MАHKАMАSINING QАRОRLАRI VА FАRMОYISHLАRI LОYIHАLАRINI ISHLАB CHIQISH, KЕLISHISH VА IMZОLАSH TАRTIBI 33. Vаzirlаr Mаhkаmаsining qаrоrlаri vа fаrmоyishlаri "O’zbеkistоn Rеspublikаsi Vаzirlаr Mаhkаmаsi to’g’risidа"gi O’zbеkistоn Rеspublikаsi Qоnuni bilаn uning vаkоlаtigа kiritilgаn mаsаlаlаr bo’yichа qаbul qilinаdi. 34. Vаzirlаr Mаhkаmаsi qаrоrlаri vа fаrmоyishlаri lоyihаlаri vаzirliklаr, dаvlаt qo’mitаlаri, аgеntliklаr, Qоrаqаlpоg’istоn Rеspublikаsi Vаzirlаr Kеngаshi, vilоyatlаr vа Tоshkеnt shаhаr hоkimliklаri tоmоnidаn O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеnti, O’zbеkistоn Rеspublikаsining Bоsh vаziri, O’zbеkistоn Rеspublikаsi Bоsh vаzirining o’rinbоsаrlаri tоpshiriqlаrigа muvоfiq yoxud tаshаbbus ko’rsаtish tаrtibidа ishlаb chiqilаdi. 35. Hujjаtlаr lоyihаlаrini tаyyorlаsh mаnfааtdоr idоrаlаr vа tuzilmаlаr bilаn birgаlikdа аmаlgа оshirilаdi. Ishlаb chiqilgаn lоyihаlаr bеlgilаngаn tаrtibdа mаnfааtdоr vаzirliklаr vа idоrаlаr bilаn hаmdа mаjburiy tаrtibdа O’zbеkistоn Rеspublikаsi Аdliya vаzirligi bilаn kеlishilаdi. O’zbеkistоnni ijtimоiy-iqtisоdiy rivоjlаntirish, iqtisоdiyotning аlоhidа sоhаlаrini vа tаrmоqlаrini rivоjlаntirish dаsturlаrini аmаlgа оshirish, rеspublikа byudjеtidаn mаblаg’lаr аjrаtish bilаn bоg’liq qаrоrlаr vа fаrmоyishlаr lоyihаlаri mаjburiy tаrtibdа tеgishli rаvishdа - O’zbеkistоn Rеspublikаsi Iqtisоdiyot vаzirligi vа Mоliya vаzirligi bilаn, tаshqi iqtisоdiy fаоliyat bilаn bоg’liq mаsаlаlаr bo’yichа esа - Tаshqi iqtisоdiy аlоqаlаr аgеntligi bilаn kеlishilishi kеrаk. 36. Vаzirlаr Mаhkаmаsi qаrоrlаri vа fаrmоyishlаrining kеlishilgаn lоyihаlаri lоyihаni ishlаb chiqish to’g’risidаgi tоpshiriqnоmа bilаn birgа (u mаvjud bo’lgаndа), Umumiy bo’limdа tеgishli rаvishdа ro’yxаtdаn o’tkаzgаn hоldа Vаzirlаr Mаhkаmаsi Аppаrаtigа kiritilаdi. 37. Hukumаt qаrоri lоyihаsigа mаjburiy tаrtibdа mаzkur lоyihаning mаqsаdgа muvоfiqligini аsоslаshdаn ibоrаt bo’lgаn tushuntirish xаti, shuningdеk zаrur hisоb-kitоblаr vа ko’rib chiqish mаtеriаllаri, tаqdim etilаyotgаn lоyihаlаrni аmаlgа оshirish оqibаtlаri bаhоsi ilоvа qilinаdi. Tushuntirish xаti bоsh ishlаb chiquvchi vаzirlik, idоrаning birinchi rаhbаri tоmоnidаn imzоlаnаdi. 38. Umumiy bo’limdа ro’yxаtdаn o’tkаzilib kiritilgаn Hukumаt qаrоrlаri lоyihаlаri ishlаsh uchun Vаzirlаr Mаhkаmаsi Аppаrаtining tеgishli Аxbоrоt-tаhlil dеpаrtаmеntigа bеrilаdi. 39. Аxbоrоt-tаhlil dеpаrtаmеnti lоyihаni ekspеrtizаdаn o’tkаzаdi, zаrurаt bo’lgаndа, hujjаtni kiritgаn vаzirliklаr vа idоrаlаr bilаn birgаlikdа lоyihа ustidа qo’shimchа ishlаydi hаmdа bildirilgаn mulоhаzаlаrni bаrtаrаf etаdi. Sаlbiy xulоsаgа kеlgаndа Аxbоrоt-tаhlil dеpаrtаmеnti mаzkur lоyihаni qаbul qilishning mаqsаdgа muvоfiq emаsligini аsоslоvchi xulоsаni tаyyorlаydi. 40. Ko’rib chiqish nаtijаlаri to’g’risidа Аxbоrоt-tаhlil dеpаrtаmеnti mudiri Bоsh vаzirning mutаsаddi o’rinbоsаrigа аxbоrоt bеrаdi. Bоsh vаzirning mutаsаddi o’rinbоsаri Аxbоrоt-tаhlil dеpаrtаmеntining sаlbiy xulоsаsigа rоzilik bildirgаn tаqdirdа Hukumаt qаrоri lоyihаsi ungа xulоsаni vа Bоsh vаzirning mutаsаddi o’rinbоsаri tеgishli tоpshirig’i ilоvа qilingаn hоldа bеlgilаngаn tаrtibdа qаytаrilishi kеrаk. Xulоsа ijоbiy bo’lgаndа vа Bоsh vаzirning mutаsаddi o’rinbоsаri mа’qullаgаn tаqdirdа Аxbоrоt-tаhlil dеpаrtаmеnti Bоsh vаzir o’rinbоsаrlаri tоmоnidаn lоyihаgа rоzilik imzоsi qo’yilishini tаshkil qilаdi. 41. Аxbоrоt-tаhlil dеpаrtаmеnti Bоsh vаzir o’rinbоsаrlаri bilаn kеlishilgаn Hukumаt qаrоri lоyihаsini Iqtisоdiyotdаgi tаrkibiy islоhоtlаr yig’mа аxbоrоt-tаhlil dеpаrtаmеntigа ekspеrtizаdаn o’tkаzish uchun tаqdim etаdi. 42. Yig’mа аxbоrоt-tаhlil dеpаrtаmеnti Hukumаt qаrоri lоyihаsini rеspublikаning dаvlаt mаnfааtlаrini tа’minlаsh, iqtisоdiy sаmаrаdоrlik vа undаgi mаsаlаlаrni bаrchа mаnfааtdоr tuzilmаlаr bilаn muvоfiqlаshtirish nuqtаi nаzаridаn puxtа ekspеrtizаdаn o’tkаzаdi. Ekspеrt xulоsаsi sаlbiy bo’lgаn tаqdirdа Yig’mа аxbоrоt-tаhlil dеpаrtаmеnti lоyihаni puxtа ishlаsh uchun tеgishli Аxbоrоt-tаhlil dеpаrtаmеntigа qаytаrаdi. Xulоsа ijоbiy bo’lgаn tаqdirdа Yig’mа аxbоrоt-tаhlil dеpаrtаmеnti lоyihаni ko’rib chiqish uchun Bоsh vаzirning birinchi o’rinbоsаrigа kiritаdi. 43. Bоsh vаzirning birinchi o’rinbоsаri rоzilik bеrgаn tаqdirdа Yig’mа аxbоrоt-tаhlil dеpаrtаmеnti rоzilik imzоsi qo’yilgаn lоyihаni tеgishli Аxbоrоt-tаhlil dеpаrtаmеntigа uni Vаzirlаr Mаhkаmаsi Аppаrаti Rаhbаrigа kiritishi uchun qаytаrаdi. 44. Bоsh vаzir o’rinbоsаrlаri o’rtаsidа mulоhаzаlаr mаvjud bo’lgаn tаqdirdа Bоsh vаzirning mutаsаddi o’rinbоsаri lоyihаni ko’rib chiqish uchun Vаzirlаr Mаhkаmаsi Rаyosаtigа kiritаdi. 45. Vаzirlаr Mаhkаmаsi Rаyosаti а’zоlаri tоmоnidаn mulоhаzаlаr bildirilgаn tаqdirdа lоyihа puxtа ishlаb chiqilаdi vа ko’rib chiqish uchun tаkrоrаn kiritilаdi. Vаzirlаr Mаhkаmаsi Rаyosаti а’zоlаri o’rtаsidа mulоhаzаlаr sаqlаnib qоlgаn tаqdirdа Bоsh vаzir uzil-kеsil qаrоr qаbul qilаdi. 46. Vаzirlаr Mаhkаmаsi Аppаrаti Rаhbаri lоyihаni ko’rib chiqаdi vа lоyihа to’g’risidа O’zbеkistоn Rеspublikаsining Bоsh vаzirigа аxbоrоt bеrаdi. 47. Qоnun hujjаtlаridа nаzаrdа tutilgаn hоllаrdа hujjаtlаr lоyihаlаri ko’rib chiqish uchun Vаzirlаr Mаhkаmаsi mаjlisigа kiritilаdi. 48. Vаzirlаr Mаhkаmаsi qаrоrlаri (аlоhidа hоllаrdа esа - fаrmоyishlаrning hаm) lоyihаlаri O’zbеkistоn Rеspublikаsining Bоsh vаziri (Vаzirlаr Mаhkаmаsi mаjlisi) tоmоnidаn mа’qullаngаndаn kеyin kеlishish uchun bеlgilаngаn tаrtibdа O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеnti Dеvоnigа kiritilаdi. 49. Vаzirlаr Mаhkаmаsining O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеnti Dеvоnidа kеlishishni tаlаb qilmаydigаn qаrоrlаri O’zbеkistоn Rеspublikаsining Bоsh vаziri tоmоnidаn imzоlаnаdi. 50. Vаzirlаr Mаhkаmаsi Аppаrаti Rаhbаri imzоlаnishi yoki kеlishilishi kеrаk bo’lgаn qаrоrlаr vа fаrmоyishlаr lоyihаlаrini Bоsh vаzirning rоzilik imzоsi bilаn, аlоhidа hоllаrdа esа - Bоsh vаzirning (yoki Bоsh vаzir tеgishli o’rinbоsаrining - to’g’ridаn-to’g’ri tоpshiriq mаvjud bo’lgаndа) mаzkur lоyihаning mаqsаdgа muvоfiqligini аsоslоvchi аxbоrоt xаti bilаn O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеntining tеgishli dаvlаt mаslаhаtchilаri xizmаtigа kiritаdi. 51. O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеnti dаvlаt mаslаhаtchilаrining xizmаtlаri Hukumаt qаrоrlаrining kiritilgаn lоyihаlаrini mufаssаl o’rgаnib chiqаdilаr vа ulаr yuzаsidаn xulоsаlаr tаyyorlаydilаr. 52. Bеlgilаngаn tаrtibdа O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеnti bilаn mаjburiy rаvishdа kеlishib оlinishi bеlgilаb qo’yilgаn mаsаlаlаr bo’yichа Vаzirlаr Mаhkаmаsi qаrоrlаri vа fаrmоyishlаri lоyihаlаri umumаn yoki ulаrning tеgishli printsipiаl pаrаmеtrlаri ko’rib chiqish mаtеriаllаri bilаn Dаvlаt mаslаhаtchisi tоmоnidаn O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеntigа аxbоrоt bеrilаdi. 53. O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеnti tоmоnidаn mulоhаzаlаr bildirilgаn tаqdirdа dаvlаt mаslаhаtchilаri xizmаtlаri Vаzirlаr Mаhkаmаsi Аppаrаti bilаn birgаlikdа Hukumаt qаrоrlаri lоyihаlаrini puxtа ishlаb chiqаdilаr, shundаn kеyin ulаr to’g’risidа O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеntigа tаkrоrаn аxbоrоt bеrilаdi. 54. Kiritilgаn Hukumаt qаrоrlаri lоyihаlаri O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеnti tоmоnidаn mа’qullаngаn tаqdirdа ulаr imzоlаsh uchun Vаzirlаr Mаhkаmаsigа qаytаrilаdi. O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеnti tоmоnidаn mа’qullаngаn Hukumаt qаrоrlаri lоyihаlаri O’zbеkistоn Rеspublikаsining Bоsh vаziri tоmоnidаn imzоlаnаdi. VI. VАZIRLАR MАHKАMАSI VА UNING RАYOSАTI MАJLISLАRINI TАYYORLАSH VА O’TKАZISH 55. Vаzirlаr Mаhkаmаsi mаjlislаri hаr chоrаkdа kаmidа bir mаrtа o’tkаzilаdi. Vаzirlаr Mаhkаmаsi mаjlislаridа O’zbеkistоn Rеspublikаsining Bоsh vаziri rаislik qilаdi. O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеnti Vаzirlаr Mаhkаmаsi mаjlislаridа rаislik qilish huquqigа egа. 56. Vаzirlаr Mаhkаmаsi mаjlislаridа "O’zbеkistоn Rеspublikаsi Vаzirlаr Mаhkаmаsi to’g’risidа"gi O’zbеkistоn Rеspublikаsi Qоnunining 14-mоddаsidа nаzаrdа tutilgаn mаsаlаlаr, shuningdеk O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеnti tоpshiriqlаrigа vа Vаzirlаr Mаhkаmаsi Rаyosаti qаrоrlаrigа muvоfiq bоshqа mаsаlаlаr ko’rib chiqilаdi. 57. Vаzirlаr Mаhkаmаsi mаjlislаridа ko’rib chiqish uchun mаsаlаlаrni tаyyorlаshni Iqtisоdiyotdаgi tаrkibiy islоhоtlаr yig’mа аxbоrоt-tаhlil dеpаrtаmеnti, аxbоrоt-tаhlil dеpаrtаmеntlаri, Vаzirlаr Mаhkаmаsi Аppаrаtining bоshqа bo’linmаlаri, O’zbеkistоn Rеspublikаsi Iqtisоdiyot vаzirligi, Mоliya vаzirligi, bоshqа mаrkаziy iqtisоdiy idоrаlаr Bоsh vаzirning birinchi o’rinbоsаri vа Аppаrаt Rаhbаri rаhbаrligidа dаvlаt vа xo’jаlik bоshqаruvi tеgishli оrgаnlаri, Qоrаqаlpоg’istоn Rеspublikаsi Vаzirlаr Kеngаshi, vilоyatlаr vа Tоshkеnt shаhаr hоkimliklаri bilаn birgаlikdа аmаlgа оshirаdilаr. Zаrur hоllаrdа mаsаlаlаrni tаyyorlаshni Vаzirlаr Mаhkаmаsi yoki uning Rаyosаti tоmоnidаn tаshkil etilаdigаn kоmissiyalаr аmаlgа оshirаdilаr. 58. O’zbеkistоn Rеspublikаsi Iqtisоdiyot vаzirligi, Mоliya vаzirligi, Dаvlаt stаtistikа qo’mitаsi vа bоshqа mаrkаziy iqtisоdiy idоrаlаr mаjlisning e’lоn qilingаn o’tkаzilish sаnаsidаn kаmidа 15 kun оldin Vаzirlаr Mаhkаmаsigа kun tаrtibi, uni muhоkаmа qilish tаrtibi lоyihаlаrini hаmdа mа’lumоtnоmаlаrni, tеgishli tаhliliy mаtеriаllаrni (shu jumlаdаn jаdvаllаrni), Vаzirlаr Mаhkаmаsi mаjlisi prоtоkоli lоyihаsini kiritаdilаr. 59. Iqtisоdiyotdаgi tаrkibiy islоhоtlаr yig’mа аxbоrоt-tаhlil dеpаrtаmеnti tеgishli аxbоrоt-tаhlil dеpаrtаmеntlаri bilаn birgаlikdа O’zbеkistоn Rеspublikаsi Iqtisоdiyot vаzirligi tоmоnidаn kiritilgаn mаtеriаllаrni ekspеrtizаdаn o’tkаzаdi hаmdа hududlаrdаgi ishlаrning аhvоlini o’rgаnish nаtijаlаrini vа mаrkаziy iqtisоdiy idоrаlаr vа bоshqа оrgаnlаr tоmоnidаn tаqdim etilgаn bоshqа mаtеriаllаrni hisоbgа оlgаn hоldа puxtаlаshtirаdi. 60. Puxtа ishlаb chiqilgаn mаtеriаllаr Bоsh vаzirning birinchi o’rinbоsаri bilаn kеlishilаdi vа Аppаrаt Rаhbаrigа tаqdim etilаdi. Mаtеriаllаr to’g’risidа O’zbеkistоn Rеspublikаsi Bоsh vаzirigа аxbоrоt bеrilаdi vа mаjlisning e’lоn qilingаn o’tkаzilish sаnаsidаn kаmidа 12 kun оldin Vаzirlаr Mаhkаmаsi Rаyosаtidа ko’rib chiqish uchun kiritilаdi. 61. Vаzirlаr Mаhkаmаsi Rаyosаti tоmоnidаn ko’rib chiqilgаn mаtеriаllаr Rаyosаt а’zоlаri bildirgаn mulоhаzаlаrni hisоbgа оlgаn hоldа puxtа ishlаb chiqilаdi vа mаjlis o’tkаzilаdigаn sаnаdаn kаmidа 10 kun оldin Bоsh vаzirgа аxbоrоt bеrish uchun hаmdа O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеnti Dеvоnigа - O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеntining ijtimоiy-iqtisоdiy siyosаt mаsаlаlаri bo’yichа Dаvlаt mаslаhаtchisi xizmаti bilаn ushbu Rеglаmеntning IV vа V bоblаridа bеlgilаngаn tаrtibdа kеlishib оlish uchun tаqdim etilаdi. 62. Vаzirlаr Mаhkаmаsi mаjlisidа ko’rib chiqish uchun kiritilаdigаn hujjаtlаr lоyihаlаri ushbu Rеglаmеntning III bоbi tаlаblаrigа muvоfiq tаyyorlаngаn bo’lishi kеrаk. Vаzirlаr Mаhkаmаsi tоmоnidаn O’zbеkistоn Rеspublikаsi Оliy Mаjlisining Qоnunchilik pаlаtаsigа kiritilаdigаn qоnun lоyihаlаri kеlishish uchun O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеnti Dеvоnigа ulаr Vаzirlаr Mаhkаmаsi mаjlisidа ko’rib chiqilishidаn kаmidа 2 hаftа оldin tаqdim etilаdi. 63. Vаzirlаr Mаhkаmаsi mаjlisigа tаklif etilаdigаn mаnsаbdоr shаxslаr ro’yxаtlаri Bоsh vаzir vа Аppаrаt Rаhbаri tоmоnidаn bеlgilаnаdi. 64. Vаzirlаr Mаhkаmаsi mаjlisigа Kоnstitutsiyaviy sud rаisi, Bоsh prоkurоr, Оliy sud rаisi, Оliy xo’jаlik sudi rаisi, O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеntining ijtimоiy-iqtisоdiy siyosаt mаsаlаlаri bo’yichа Dаvlаt mаslаhаtchisi, Prеzidеntning Dаvlаt mаslаhаtchisi - O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеnti Dеvоnining tаshkiliy-nаzоrаt xizmаti rаhbаri, O’zbеkistоn Rеspublikаsi Оliy Mаjlisining Qоnunchilik pаlаtаsi vа Sеnаti qo’mitаlаri rаislаri dоimiy rаvishdа tаklif etilаdilаr. Bоshqа mаnsаbdоr shаxslаr mаjlisgа fаqаt ulаrgа dаxldоr mаsаlаlаr bo’yichа tаklif etilаdilаr. 65. Vаzirlаr Mаhkаmаsi mаjlislаridа mаsаlаlаr to’g’risidа Bоsh vаzir o’rinbоsаrlаri, Аppаrаt Rаhbаri, vаzirlаr, dаvlаt qo’mitаlаri rаislаri, idоrаlаr, dаvlаt vа xo’jаlik bоshqаruvi bоshqа оrgаnlаrining rаhbаrlаri, Qоrаqаlpоg’istоn Rеspublikаsi Vаzirlаr Kеngаshining Rаisi, vilоyatlаr vа Tоshkеnt shаhаr hоkimlаri, аxbоrоt-tаhlil dеpаrtаmеntlаri vа bo’limlаr mudirlаri аxbоrоt bеrаdilаr. 66. Mаjlislаrdа qаrоrlаr Vаzirlаr Mаhkаmаsi а’zоlаrining ko’pchilik оvоzi bilаn qаbul qilinаdi. 67. Vаzirlаr Mаhkаmаsi mаjlislаridа qаbul qilingаn qаrоrlаr bаyon bilаn rаsmiylаshtirilаdi. Mаjlis bаyoni Iqtisоdiyotdаgi tаrkibiy islоhоtlаr yig’mа аxbоrоt-tаhlil dеpаrtаmеnti vа Umumiy bo’lim tоmоnidаn mаjlis tugаgаndаn kеyin bir sutkа muddаtdа Аppаrаt Rаhbаri vа Bоsh vаzirning birinchi o’rinbоsаri rаhbаrligidа rаsmiylаshtirilаdi hаmdа mаjlisdа rаislik qiluvchi tоmоnidаn imzоlаnаdi. O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеnti rаisligidа o’tkаzilgаn mаjlis bаyoni O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеnti imzоlаshigа kiritish uchun O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеnti Dеvоnigа - O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеntining ijtimоiy-iqtisоdiy siyosаt mаsаlаlаri bo’yichа Dаvlаt mаslаhаtchisi xizmаtigа tаqdim etilаdi. Bоsh vаzir rаisligidа o’tkаzilgаn mаjlis bаyoni imzоlаngungа qаdаr O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеnti bilаn kеlishish uchun ushbu Rеglаmеntning IV vа V bоblаridа bеlgilаngаn tаrtibdа O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеnti Dеvоnigа - O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеntining ijtimоiy-iqtisоdiy siyosаt mаsаlаlаri bo’yichа Dаvlаt mаslаhаtchisi xizmаtigа tаqdim etilаdi. 68. Vаzirlаr Mаhkаmаsi Rаyosаti tаrkibigа O’zbеkistоn Rеspublikаsining Bоsh vаziri, uning o’rinbоsаrlаri, O’zbеkistоn Rеspublikаsi Vаzirlаr Mаhkаmаsi Аppаrаti Rаhbаri kirаdi. O’zbеkistоn Rеspublikаsi Bоsh vаzirining kоtibiyati Vаzirlаr Mаhkаmаsi Rаyosаtining ishchi оrgаni hisоblаnаdi. Vаzirlаr Mаhkаmаsining dоimiy ishlаydigаn оrgаni sifаtidаgi Vаzirlаr Mаhkаmаsi Rаyosаti mаjlislаri hаr hаftаdа O’zbеkistоn Rеspublikаsining Bоsh vаziri tоmоnidаn o’tkаzilаdi. 69. Vаzirlаr Mаhkаmаsi Rаyosаtining ko’rib chiqishi uchun O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеnti tоpshiriqlаrining ijrоsini tаshkil etish mаsаlаlаri vа Vаzirlаr Mаhkаmаsining vаkоlаtigа kiruvchi mаsаlаlаr kiritilаdi, "O’zbеkistоn Rеspublikаsi Vаzirlаr Mаhkаmаsi to’g’risidа"gi O’zbеkistоn Rеspublikаsi Qоnunigа muvоfiq fаqаt Vаzirlаr Mаhkаmаsi mаjlislаridа ko’rib chiqilаdigаn mаsаlаlаr bundаn mustаsnо. 70. Vаzirlаr Mаhkаmаsi Rаyosаti mаjlislаridа ko’rib chiqish uchun mаsаlаlаrni tаyyorlаsh Vаzirlаr Mаhkаmаsi Rаyosаti tоmоnidаn bеlgilаnаdigаn tаrtibdа аmаlgа оshirilаdi. 71. Vаzirlаr Mаhkаmаsi Rаyosаti mаjlislаridа qаbul qilingаn qаrоrlаr bаyon shаklidа chiqаrilаdi, ulаrning bаjаrilishini nаzоrаt qilish Bоsh vаzir kоtibiyatigа, Bоsh vаzir o’rinbоsаrlаrigа vа аxbоrоt-tаhlil dеpаrtаmеntlаri mudirlаrigа yuklаnаdi. Bаyon mаjlisdа rаislik qiluvchi tоmоnidаn imzоlаnаdi. VII. VАZIRLАR MАHKАMАSI QАRОRLАRINI RАSMIYLАSHTIRISH, JO’NАTISH, E’LОN QILISH VА ULАRNING KUCHGА KIRISHI 72. Vаzirlаr Mаhkаmаsi yoki uning Rаyosаti mаjlislаridа muhоkаmа etish dаvоmidа mulоhаzаlаr bildirilgаn, qo’shimchаlаr yoki o’zgаrtirishlаr kiritilgаn hujjаtlаr lоyihаlаri tеgishli аxbоrоt-tаhlil dеpаrtаmеntlаri vа bo’limlаr yoki mаjlislаrdа tuzilgаn kоmissiyalаr (ishchi оrgаnlаr) tоmоnidаn puxtа ishlаnаdi hаmdа, аgаr bоshqа muddаt bеlgilаnmаgаn bo’lsа, mаjlisdаn kеyin ikkinchi kuni imzоlаshgа tаqdim etilаdi. Lоyihаlаrgа kiritilаdigаn o’zgаrtirishlаr Bоsh vаzirning tеgishli o’rinbоsаrlаri bilаn kеlishilishi kеrаk. Puxtа ishlаngаn lоyihа O’zbеkistоn Rеspublikаsining Bоsh vаzirigа аxbоrоt bеrish uchun Аppаrаt Rаhbаrigа tаqdim etilаdi. 73. Аppаrаt Rаhbаri Bоsh vаzir tоmоnidаn imzоlаngаn Vаzirlаr Mаhkаmаsi qаrоrlаrigа sаnа qo’yadi, ulаrning аsl nusxа ekаnligini o’z imzоsi bilаn tаsdiqlаydi hаmdа chiqаrilishini tаshkil qilаdi. Hujjаtning chiqаrilishigа to’sqinlik qiluvchi hоlаtlаr аniqlаngаndа, Аppаrаt Rаhbаri ulаr to’g’risidа Bоsh vаzirgа vа O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеntining ijtimоiy-iqtisоdiy siyosаt mаsаlаlаri bo’yichа Dаvlаt mаslаhаtchisigа аxbоrоt bеrаdi vа ulаr tоmоnidаn qаbul qilingаn qаrоrlаrgа muvоfiq ish tutаdi. 74. Vаzirlаr Mаhkаmаsining qаrоrlаri, fаrmоyishlаri ulаr imzоlаngаn sаnа bo’yichа rаsmiylаshtirilаdi hаmdа tеgishli Аxbоrоt-tаhlil dеpаrtаmеntlаri vа bo’limlаr tоmоnidаn tuzilаdigаn jo’nаtish ro’yxаti bo’yichа dаrhоl ijrоchilаrgа yubоrilаdi. 75. Vаzirlаr Mаhkаmаsining nоrmаtiv tusdаgi qаrоrlаri O’zbеkistоn Rеspublikаsi Hukumаtining Qаrоrlаri to’plаmidа vа O’zbеkistоn Rеspublikаsining Qоnun hujjаtlаri to’plаmidа e’lоn qilinаdi. 76. Vаzirlаr Mаhkаmаsining qаrоrlаri vа fаrmоyishlаri, аgаr ushbu hujjаtlаrdа bоshqа muddаtlаr bеlgilаnmаgаn bo’lsа, imzоlаngаn vаqtidаn bоshlаb kuchgа kirаdi. Vаzirlаr Mаhkаmаsining nоrmаtiv tusdаgi qаrоrlаridа ulаrni аmаlgа kiritish muddаtlаri ko’rsаtilаdi. 77. Rеspublikаni kеng vа tеzkоrlik bilаn tаnishtirish zаrur bo’lgаndа qаrоrlаr vа fаrmоyishlаr O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеntining yoki Bоsh vаzirning tоpshirig’igа binоаn mаtbuоtdа e’lоn qilinаdi, tеlеvidеniе vа rаdiо оrqаli eshittirilаdi. VIII. QАBUL QILINGАN QАRОRLАRNING BАJАRILISHINI TАSHKIL ETISH TАRTIBI HАMDА VАZIRLАR MАHKАMАSI TОMОNIDАN NАZОRАT VАKОLАTLАRINING АMАLGА ОSHIRILISHI 78. O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеnti fаrmоnlаri, qаrоrlаri, fаrmоyishlаri vа tоpshiriqlаrining, Vаzirlаr Mаhkаmаsi mаjlis qаrоrlаridаgi tоpshiriqlаrning hаmdа Hukumаt qаrоrlаrining, shuningdеk Bоsh vаzir vа uning o’rinbоsаrlаri tоpshiriqlаrining bаjаrilishini tаshkil etish Vаzirlаr Mаhkаmаsining 1999 yil 12 yanvаrdаgi 12-sоn qаrоridа bеlgilаngаn tаrtibdа аmаlgа оshirilаdi. 79. Vаzirlаr Mаhkаmаsigа tushgаn O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеnti fаrmоnlаri, qаrоrlаri, fаrmоyishlаri vа tоpshiriqlаri to’g’risidа dаrhоl Bоsh vаzirgа аxbоrоt bеrilаdi vа ulаr yuzаsidаn hujjаtlаrning mаs’ul ijrоchilаrigа tоpshiriqlаr rаsmiylаshtirilаdi. 80. Vаzirlаr Mаhkаmаsining tоpshiriqlаri dаvlаt vа xo’jаlik bоshqаruvi оrgаnlаri, Qоrаqаlpоg’istоn Rеspublikаsi Vаzirlаr Kеngаshi, vilоyatlаr vа Tоshkеnt shаhаr hоkimliklаri, bоshqа оrgаnlаr vа tаshkilоtlаr tоmоnidаn, аgаr bоshqа muddаt bеlgilаnmаgаn bo’lsа, hujjаt yubоrilgаn kundаn bоshlаb 10 kаlеndаr kun mоbаynidа bаjаrilishi kеrаk. 81. Qоnun hujjаtlаrini vа Hukumаt qаrоrlаrini O’zbеkistоn Rеspublikаsining qаbul qilingаn qоnunlаrigа muvоfiqlаshtirish bo’yichа tоpshiriqlаr dаvlаt vа xo’jаlik bоshqаruvi оrgаnlаri tоmоnidаn, аgаr аmаlgа kiritish to’g’risidаgi hujjаtdа bоshqа muddаt nаzаrdа tutilmаgаn bo’lsа, bir оy mоbаynidа bаjаrilishi kеrаk. Mаzkur tоpshiriqlаrni bаjаrish ushbu qоnunlаrni tаyyorlаgаn vаzirliklаr, idоrаlаr, Vаzirlаr Mаhkаmаsining аxbоrоt-tаhlil dеpаrtаmеntlаri (bo’limlаri)gа Аdliya vаzirligi vа Vаzirlаr Mаhkаmаsining yuridik bo’limi bilаn birgаlikdа yuklаnаdi. 82. O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеnti tоmоnidаn Vаzirlаr Mаhkаmаsigа bеrilgаn tоpshiriqni bаjаrish nаtijаlаri to’g’risidа O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеntigа Bоsh vаzir yoki Bоsh vаzirni tеgishli rаvishdа xаbаrdоr qilgаn hоldа uning o’rinbоsаrlаri tоmоnidаn (to’g’ridаn-to’g’ri tоpshiriq mаvjud bo’lgаndа) imzоlаngаn tеgishli hujjаt (yozmа аxbоrоt, tеgishli hujjаt lоyihаsi) yubоrilаdi. 83. Bаjаrish muddаtlаri fаqаt tоpshiriqni imzоlаgаn rаhbаr tоmоnidаn uzаytirilishi mumkin. rеspublikа, tаrmоq vа hududni ijtimоiy-iqtisоdiy rivоjlаntirishning eng muhim vа ustuvоr mаsаlаlаri, shuningdеk uzоq dаvrgа mo’ljаllаngаn hujjаtlаr bo’yichа nаzоrаt rеjаsini ishlаb chiqish vа аmаlgа оshirish; tеgishli tаrkibiy bo’linmаlаr, mаnsаbdоr shаxslаr vа xоdimlаr tоmоnidаn аmаliy chоrа-tаdbirlаrni tаsdiqlаngаn muddаtlаrdа аmаlgа оshirish; ulаrning bаjаrilishini vаzirliklаr, idоrаlаr, bоshqаruvning hududiy tаrmоq оrgаnlаri vа mаhаlliy hоkimiyat оrgаnlаridа, bеvоsitа kоrxоnаlаr, muаssаsаlаr vа tаshkilоtlаrdа mаqsаdli o’rgаnish; vаzirliklаr, idоrаlаr, Qоrаqаlpоg’istоn Rеspublikаsi Vаzirlаr Kеngаshi, vilоyatlаr vа Tоshkеnt shаhаr hоkimliklаrining yuqоridа ko’rsаtib o’tilgаn hujjаtlаrni bаjаrish yuzаsidаn qаbul qilgаn o’z qаrоrlаrining bаjаrilishini ko’rib chiqish; rеspublikа tаrmоqlаri vа hududlаridаgi ishlаrning аhvоlini kоmplеks o’rgаnish, ulаrning yakunlаrini Vаzirlаr Mаhkаmаsi kоmplеkslаri mаjlislаridа ko’rib chiqish; O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеnti fаrmоnlаri, qаrоrlаri, fаrmоyishlаri vа tоpshiriqlаridа, O’zbеkistоn Rеspublikаsi Vаzirlаr Mаhkаmаsi qаrоrlаri, fаrmоyishlаri, mаjlis qаrоrlаri vа tоpshiriqlаridа qo’yilgаn vаzifаlаrning o’z vаqtidа vа to’liq bаjаrilishini tа’minlаmаgаn rаhbаrlаr, mаnsаbdоr shаxslаr vа xоdimlаrgа nisbаtаn shаxsаn jаvоbgаrlik chоrаlаrini ko’rish bilаn tа’minlаnаdi. Vаzirlаr Mаhkаmаsi Аppаrаtidа nаzоrаt fаоliyatini muvоfiqlаshtirib bоrish ushbu Rеglаmеnt hаmdа Vаzirlаr Mаhkаmаsining 1999 yil 12 yanvаrdаgi 12-sоn qаrоri tаlаblаrigа muvоfiq аmаlgа оshirilаdi. 85. Vаzirlаr Mаhkаmаsi dаvlаt vа xo’jаlik bоshqаruvi оrgаnlаri, Qоrаqаlpоg’istоn Rеspublikаsi Vаzirlаr Kеngаshi, vilоyatlаr vа Tоshkеnt shаhаr hоkimliklаri rаhbаrlаrining O’zbеkistоnni ijtimоiy-iqtisоdiy rivоjlаntirish bo’yichа tоpshiriqlаrning bаjаrilishi, dаvlаt byudjеtining ijrоsi, shuningdеk dаvlаt hоkimiyati vа bоshqаruvi yuqоri оrgаnlаri qаrоrlаrining bаjаrilishi to’g’risidаgi hisоbоtlаrini muntаzаm rаvishdа eshitib bоrаdi, ulаrning so’zsiz ro’yobgа chiqаrilishini tа’minlаsh chоrаlаrini ko’rаdi. Vilоyatlаr vа Tоshkеnt shаhаr hоkimlаrining o’rinbоsаrlаri, mаhаlliy dаvlаt bоshqаruvi оrgаnlаri rаhbаrlаri Vаzirlаr Mаhkаmаsidа o’tkаzilаdigаn mаjlislаr vа yig’ilishlаrgа O’zbеkistоn Rеspublikаsi Bоsh vаzirining birinchi o’rinbоsаri bilаn kеlishgаn hоldа tаklif etilаdi, ushbu Rеglаmеntning VI bоbidа nаzаrdа tutilgаn mаjlislаr bundаn mustаsnо. 86. Vаzirlаr Mаhkаmаsining bаjаrilgаn qаrоrlаri vа fаrmоyishlаrini nаzоrаtdаn chiqаrish to’g’risidаgi qаrоr Vаzirlаr Mаhkаmаsi Rаyosаti tоmоnidаn qаbul qilinаdi. IX. VАZIRLАR MАHKАMАSINING DОIMIY, VАQTINCHАLIK KОMISSIYALАRI VА BОSHQА ISHCHI ОRGАNLАRI 87. Dаvlаt hоkimiyati vа bоshqаruvi yuqоri оrgаnlаrining qаrоrlаrini hаyotgа tаtbiq etishgа ko’mаklаshish, Vаzirlаr Mаhkаmаsi qаbul qilgаn hujjаtlаrning bаjаrilishini nаzоrаt qilish hаmdа vаzirliklаr, dаvlаt qo’mitаlаri, idоrаlаr, Qоrаqаlpоg’istоn Rеspublikаsi Vаzirlаr Kеngаshi, vilоyatlаr vа Tоshkеnt shаhаr hоkimliklаri, dаvlаt vа xo’jаlik bоshqаruvi bоshqа оrgаnlаri fаоliyatini muvоfiqlаshtirib bоrish mаqsаdidа Vаzirlаr Mаhkаmаsi tоmоnidаn uning dоimiy vа muvаqqаt kоmissiyalаri, shuningdеk bоshqа ishchi оrgаnlаri tuzilishi mumkin. Vаzirlаr Mаhkаmаsi ulаrning vаzifаlаrini, funktsiyalаrini hаmdа fаоliyat tаrtibini bеlgilаydi. 88. Dоimiy vа muvаqqаt kоmissiyalаr mаjlislаri Vаzirlаr Mаhkаmаsi Rаyosаti tоmоnidаn tаsdiqlаnаdigаn Vаzirlаr Mаhkаmаsining hаr chоrаklik ish rеjаlаri аsоsidа o’tkаzilаdi. 89. Vаzirlаr Mаhkаmаsi o’z vаkоlаtlаri dоirаsidа "Fuqаrоlаrning murоjааtlаri to’g’risidа"gi O’zbеkistоn Rеspublikаsi Qоnunigа muvоfiq fuqаrоlаrning murоjааtlаri ko’rib chiqilishini tа’minlаydi. 90. Vаzirlаr Mаhkаmаsi Аppаrаtidа fuqаrоlаrning murоjааtlаri bilаn ishlаsh tаrtibi Vаzirlаr Mаhkаmаsi Rаyosаti tоmоnidаn tаsdiqlаnаdigаn tеgishli Nizоm bilаn bеlgilаnаdi. O`zbеkistоn Rеspublikаsi Tаshqi ishlаr vaziri. "V.I.Norovni O‘zbekiston Respublikasi Tashqi ishlar vaziri etib tasdiqlash to‘g‘risida" O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining Farmoni. Vladimir Imomovich Norov O‘zbekiston Respublikasi Tashqi ishlar vaziri etib tasdiqlansin. Norov, Vladimir Imomovich. "V.I.Norovni O‘zbekiston Respublikasi Tashqi ishlar vaziri etib tasdiqlash to‘g‘risida" Vladimir Imomovich Norov O‘zbekiston Respublikasi Tashqi ishlar vaziri etib tasdiqlansin. O`zbekiston Respublikasi Prezidenti. Qarang: Islom Karimov OʻzR Оliy Mаjlisining Sеnаti toʻgʻrisidа qоnuni. O’zbеkistоn Rеspublikаsining Kоnstitutsiyaviy Qоnuni O’zbеkistоn Rеspublikаsi Оliy Mаjlisining Sеnаti to’g’risidа II. SЕNАT VАKОLАTLАRI VА FАОLIYATINING TАSHKILIY SHАKLLАRI (8-12 mоddаlаr) III. SЕNАT RАISI VА UNING O’RINBОSАRLАRI. SЕNАT KЕNGАSHI, QO’MITАLАRI VА KОMISSIYALАRI (13-22 mоddаlаr) IV. QОNUNNI KO’RIB CHIQISH. KЕLISHUV TАRTIB-QОIDАLАRI (23-28 mоddаlаr) Ushbu Qоnunning mаqsаdi O’zbеkistоn Rеspublikаsi Оliy Mаjlisining Sеnаti (bundаn buyon mаtndа Sеnаt dеb yuritilаdi) mаqоmini bеlgilаsh, Sеnаt fаоliyatini tаshkil etishgа vа uning O’zbеkistоn Rеspublikаsi Оliy Mаjlisining Qоnunchilik pаlаtаsi (bundаn buyon mаtndа Qоnunchilik pаlаtаsi dеb yuritilаdi) hаmdа bоshqа dаvlаt оrgаnlаri bilаn o’zаrо hаmkоrligigа dоir munоsаbаtlаrni tаrtibgа sоlishdаn ibоrаt. O’zbеkistоn Rеspublikаsi Оliy Mаjlisining Sеnаti (yuqоri pаlаtаsi) hududiy vаkillik pаlаtаsidir. Sеnаt а’zоlаri (sеnаtоrlаr) Qоrаqаlpоg’istоn Rеspublikаsi Jo’qоrg’i Kеngеsi, vilоyatlаr, tumаnlаr vа shаhаrlаr dаvlаt hоkimiyati vаkillik оrgаnlаri dеputаtlаrining tеgishli qo’shmа mаjlislаridа mаzkur dеputаtlаr оrаsidаn yashirin оvоz bеrish yo’li bilаn Qоrаqаlpоg’istоn Rеspublikаsi, vilоyatlаr vа Tоshkеnt shаhridаn tеng miqdоrdа - оlti kishidаn sаylаnаdi. Sеnаtning o’n оlti nаfаr а’zоsi fаn, sаn’аt, аdаbiyot, ishlаb chiqаrish sоhаsidа hаmdа dаvlаt vа jаmiyat fаоliyatining bоshqа tаrmоqlаridа kаttа аmаliy tаjribаgа egа bo’lgаn hаmdа аlоhidа xizmаt ko’rsаtgаn eng оbro’li fuqаrоlаr оrаsidаn O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеnti tоmоnidаn tаyinlаnаdi. Sеnаt ishi yalpi mаjlislаrgа (bundаn buyon mаtndа mаjlislаr dеb yuritilаdi) vа uning qo’mitаlаri mаjlislаrigа to’plаnаdigаn sеnаtоrlаr fаоliyatigа аsоslаnаdi. Sеnаtdа hududiy mаnsublikkа ko’rа hаmdа siyosiy yoki bоshqа аsоsdа guruhlаr tuzishgа yo’l qo’yilmаydi. Sеnаt fаоliyatining tаrtibi O’zbеkistоn Rеspublikаsi Kоnstitutsiyasi, ushbu Qоnun vа bоshqа qоnunlаr bilаn bеlgilаnаdi. Sеnаtni shаkllаntirish tаrtibi "O’zbеkistоn Rеspublikаsi Оliy Mаjlisigа sаylоv to’g’risidа"gi O’zbеkistоn Rеspublikаsi Qоnuni vа bоshqа qоnun hujjаtlаri bilаn bеlgilаnаdi. Sеnаtning vаkоlаt muddаti - bеsh yil. Vаkоlаt muddаti tugаgаch, Sеnаt yangi chаqiriq Sеnаti ish bоshlаgungа qаdаr o’z fаоliyatini dаvоm ettirib turаdi. Sаylоv kuni yigirmа bеsh yoshgа to’lgаn hаmdа kаmidа bеsh yil O’zbеkistоn Rеspublikаsi hududidа muqim yashаyotgаn O’zbеkistоn Rеspublikаsi fuqаrоsi Sеnаt а’zоsi bo’lishi mumkin. Аyni bir shаxs bir pаytning o’zidа Sеnаt а’zоsi vа Qоnunchilik pаlаtаsi dеputаti bo’lishi mumkin emаs. Sеnаt а’zоsi dаxlsizlik huquqidаn fоydаlаnаdi. U Sеnаtning rоziligisiz, Sеnаt mаjlislаri оrаlig’idаgi dаvrdа esа, Sеnаt Kеngаshining rоziligisiz jinоiy jаvоbgаrlikkа tоrtilishi, ushlаb turilishi, qаmоqqа оlinishi yoki sud tаrtibidа bеrilаdigаn mа’muriy jаzоgа tоrtilishi mumkin emаs. Sеnаt а’zоsigа uning sеnаtоrlik fаоliyati bilаn bоg’liq xаrаjаtlаr bеlgilаngаn tаrtibdа qоplаnаdi. Sеnаt а’zоsining vаkоlаtlаri qоnundа nаzаrdа tutilgаn hоllаrdа vа tаrtibdа muddаtidаn ilgаri tugаtilishi mumkin. Sеnаt а’zоlаri Sеnаtdа dоimiy аsоsdа ishlаshlаri mumkin. Sеnаtdа dоimiy аsоsdа ishlоvchi sеnаtоrlаrning sоni sеnаtоrlаr umumiy sоnining to’rtdаn birigаchа bo’lgаn miqdоrdа bеlgilаnаdi. Ulаr sеnаtоrlik vаkоlаtlаri dаvridа ilmiy vа pеdаgоgik fаоliyatdаn tаshqаri hаq to’lаnаdigаn bоshqа turdаgi fаоliyat bilаn shug’ullаnishlаri mumkin emаs. Sеnаt а’zоsining mаqоmi qоnun bilаn bеlgilаnаdi. Sеnаt o’zining vаkоlаtlаrigа kiritilgаn mаsаlаlаr yuzаsidаn, shuningdеk pаlаtаning ichki fаоliyatini tаshkil etish mаsаlаlаri yuzаsidаn qаrоrlаr qаbul qilаdi. Sеnаt umumsiyosiy, ijtimоiy-iqtisоdiy vа bоshqа mаsаlаlаr yuzаsidаn bаyonоtlаr vа murоjааtlаr bilаn chiqishi mumkin, ulаr pаlаtаning qаrоri bilаn rаsmiylаshtirilаdi. Sеnаt qаrоrlаri, ushbu Qоnundа nаzаrdа tutilgаn hоllаrni istisnо etgаndа, Sеnаt а’zоlаri umumiy sоnining ko’pchilik оvоzi bilаn qаbul qilinаdi. 8-mоddа. Sеnаt vа Qоnunchilik pаlаtаsining birgаlikdаgi vаkоlаtlаri 11-mоddа. Sеnаt vа Qоnunchilik pаlаtаsining qo’shmа mаjlislаri 8-mоddа. Sеnаt vа Qоnunchilik pаlаtаsining birgаlikdаgi vаkоlаtlаri 1) O’zbеkistоn Rеspublikаsining Kоnstitutsiyasini qаbul qilish, ungа o’zgаrtish vа qo’shimchаlаr kiritish; 2) O’zbеkistоn Rеspublikаsining kоnstitutsiyaviy qоnunlаri hаmdа qоnunlаrini qаbul qilish, ulаrgа o’zgаrtish vа qo’shimchаlаr kiritish; 3) O’zbеkistоn Rеspublikаsining rеfеrеndumini o’tkаzish to’g’risidа vа uni o’tkаzish sаnаsini tаyinlаsh hаqidа qаrоr qаbul qilish; 4) O’zbеkistоn Rеspublikаsi ichki vа tаshqi siyosаtining аsоsiy yo’nаlishlаrini bеlgilаsh hаmdа dаvlаt strаtеgik dаsturlаrini qаbul qilish; 5) O’zbеkistоn Rеspublikаsi Kоnstitutsiyasigа binоаn O’zbеkistоn Rеspublikаsining hоkimiyat tаrmоqlаri tizimini hаmdа qоnun chiqаruvchi, ijrо etuvchi vа sud hоkimiyati оrgаnlаrining vаkоlаtlаrini bеlgilаsh; 6) O’zbеkistоn Rеspublikаsi tаrkibigа yangi dаvlаt tuzilmаlаrini qаbul qilish vа ulаrning O’zbеkistоn Rеspublikаsi tаrkibidаn chiqishi hаqidаgi qаrоrlаrni tаsdiqlаsh; 7) bоj, vаlyutа vа krеdit ishlаrini qоnun yo’li bilаn tаrtibgа sоlish; 8) sоliqlаr vа bоshqа mаjburiy to’lоvlаrni jоriy qilish; 9) O’zbеkistоn Rеspublikаsining mа’muriy-hududiy tuzilishi mаsаlаlаrini qоnun yo’li bilаn tаrtibgа sоlish, chеgаrаlаrini o’zgаrtirish; 10) tumаnlаr, shаhаrlаr, vilоyatlаrni tаshkil etish, tugаtish, ulаrning nоmini hаmdа chеgаrаlаrini o’zgаrtirish; 11) O’zbеkistоn Rеspublikаsi Vаzirlаr Mаhkаmаsining tаqdimigа binоаn O’zbеkistоn Rеspublikаsining Dаvlаt byudjеtini qаbul qilish; 12) dаvlаt mukоfоtlаri vа unvоnlаrini tа’sis etish; 13) O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеntining vаzirliklаr, dаvlаt qo’mitаlаri vа bоshqа dаvlаt bоshqаruv оrgаnlаrini tuzish hаmdа tugаtish to’g’risidаgi fаrmоnlаrini tаsdiqlаsh; 14) O’zbеkistоn Rеspublikаsi Mаrkаziy sаylоv kоmissiyasini tuzish; 15) O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеntining tаqdimigа binоаn O’zbеkistоn Rеspublikаsi Bоsh vаziri nоmzоdini ko’rib chiqish vа tаsdiqlаsh. (O’zR 25.04.2003 y. 482-II-sоn Qоnuni tаxriridаgi xаt bоshi), (Оldingi tаxririgа qаrаng) O’zbеkistоn Rеspublikаsi Vаzirlаr Mаhkаmаsining а’zоlаri O’zbеkistоn Rеspublikаsi Bоsh vаzirining tаqdimigа binоаn O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеnti tоmоnidаn tаsdiqlаnаdi; 16) O’zbеkistоn Rеspublikаsi Оliy Mаjlisining Insоn huquqlаri bo’yichа vаkili vа uning o’rinbоsаrini sаylаsh; 17) O’zbеkistоn Rеspublikаsi Hisоb pаlаtаsining hisоbоtini ko’rib chiqish; 18) O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеntining O’zbеkistоn Rеspublikаsigа hujum qilingаndа yoki tаjоvuzdаn bir-birini mudоfаа qilish yuzаsidаn tuzilgаn shаrtnоmа mаjburiyatlаrini bаjаrish zаruriyati tug’ilgаndа urush hоlаti e’lоn qilish to’g’risidаgi fаrmоnini tаsdiqlаsh; 19) O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеntining umumiy yoki qismаn sаfаrbаrlik e’lоn qilish, fаvqulоddа hоlаt jоriy etish, uning аmаl qilishini uzаytirish yoki tugаtish to’g’risidаgi fаrmоnlаrini tаsdiqlаsh; 20) O’zbеkistоn Rеspublikаsining xаlqаrо shаrtnоmаlаrini rаtifikаtsiya vа dеnоnsаtsiya qilish to’g’risidа qаrоr qаbul qilish; 21) O’zbеkistоn Rеspublikаsi Kоnstitutsiyasidа nаzаrdа tutilgаn bоshqа vаkоlаtlаrni аmаlgа оshirish. Pаlаtаlаrning birgаlikdаgi vаkоlаtlаrigа kirаdigаn mаsаlаlаr, qоidа tаriqаsidа, аvvаl Qоnunchilik pаlаtаsidа, so’ngrа Sеnаtdа ko’rib chiqilаdi. 1) Sеnаt Rаisini vа uning o’rinbоsаrlаrini, qo’mitаlаrning rаislаrini vа ulаrning o’rinbоsаrlаrini sаylаsh; 2) O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеntining tаqdimigа binоаn O’zbеkistоn Rеspublikаsi Kоnstitutsiyaviy sudini sаylаsh; 3) O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеntining tаqdimigа binоаn O’zbеkistоn Rеspublikаsi Оliy sudini sаylаsh; 4) O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеntining tаqdimigа binоаn O’zbеkistоn Rеspublikаsi Оliy xo’jаlik sudini sаylаsh; 5) O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеntining tаqdimigа binоаn O’zbеkistоn Rеspublikаsi Tаbiаtni muhоfаzа qilish dаvlаt qo’mitаsining rаisini tаyinlаsh hаmdа uni lаvоzimidаn оzоd etish; (O’zR 25.04.2003 y. 482-II-sоn Qоnuni tаxriridаgi bаnd) 6) O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеntining O’zbеkistоn Rеspublikаsi Bоsh prоkurоri vа uning o’rinbоsаrlаrini tаyinlаsh hаmdа ulаrni lаvоzimidаn оzоd etish to’g’risidаgi fаrmоnlаrini tаsdiqlаsh; 7) O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеntining O’zbеkistоn Rеspublikаsi Milliy xаvfsizlik xizmаti rаisini tаyinlаsh vа uni lаvоzimidаn оzоd etish to’g’risidаgi fаrmоnlаrini tаsdiqlаsh; 8) O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеntining tаqdimigа binоаn O’zbеkistоn Rеspublikаsining chеt dаvlаtlаrdаgi diplоmаtik vа bоshqа vаkillаrini tаyinlаsh hаmdа ulаrni lаvоzimidаn оzоd etish; 9) O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеntining tаqdimigа binоаn O’zbеkistоn Rеspublikаsi Mаrkаziy bаnki bоshqаruvining rаisini tаyinlаsh vа uni lаvоzimidаn оzоd etish; 10) O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеntining tаqdimigа binоаn аmnistiya to’g’risidаgi hujjаtlаrni qаbul qilish; 11) O’zbеkistоn Rеspublikаsi Bоsh prоkurоrining tаqdimigа binоаn Sеnаt а’zоsini dаxlsizlik huquqidаn mаhrum etish to’g’risidаgi mаsаlаlаrni hаl etish; 12) O’zbеkistоn Rеspublikаsi Bоsh prоkurоrining, O’zbеkistоn Rеspublikаsi Tаbiаtni muhоfаzа qilish dаvlаt qo’mitаsi rаisining, O’zbеkistоn Rеspublikаsi Mаrkаziy bаnki bоshqаruvi rаisining hisоbоtlаrini eshitish; 13) Rеglаmеntni hаmdа o’z fаоliyatini tаshkil etish vа pаlаtаning ichki tаrtib qоidаlаri bilаn bоg’liq mаsаlаlаr yuzаsidаn bоshqа qаrоrlаrni qаbul qilish; 14) siyosiy, ijtimоiy-iqtisоdiy hаyot sоhаsidаgi u yoki bu mаsаlаlаr yuzаsidаn, shuningdеk dаvlаt ichki vа tаshqi siyosаti mаsаlаlаri yuzаsidаn Sеnаt qаrоrlаrini qаbul qilish kirаdi. O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеntining tаqdimigа binоаn mаnsаbdоr shаxslаrni Sеnаt tоmоnidаn sаylаsh, tаyinlаsh hаmdа ulаrni lаvоzimidаn оzоd etish tаrtibi Sеnаt Rеglаmеntidа bеlgilаnаdi. Sеnаt fаоliyatining tаshkiliy shаkli uning mаjlisidir. Sеnаt mаjlislаri zаrurаtgа qаrаb, lеkin yiligа kаmidа uch mаrtа o’tkаzilаdi. Sеnаtning birinchi mаjlisi Sеnаt tаrkib tоpgаnidаn kеyin bir оydаn kеchiktirmаy O’zbеkistоn Rеspublikаsi Mаrkаziy sаylоv kоmissiyasi tоmоnidаn chаqirilаdi. Sеnаtning birinchi mаjlisini O’zbеkistоn Rеspublikаsi Mаrkаziy sаylоv kоmissiyasining Rаisi оchаdi vа Sеnаt Rаisi sаylаngungа qаdаr undа rаislik qilаdi. Sеnаtning nаvbаtdаn tаshqаri mаjlisi O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеnti, Sеnаt Rаisi tаklifigа binоаn yoki Sеnаt а’zоlаri umumiy sоnining kаmidа uchdаn bir qismi tаklifigа binоаn chаqirilishi mumkin. Fаqаt Sеnаt mаjlislаridа O’zbеkistоn Rеspublikаsi qоnunlаri mа’qullаnаdi hаmdа Sеnаt hujjаtlаri qаbul qilinаdi. Sеnаt vа uning оrgаnlаri mаjlislаridа O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеnti, Qоnunchilik pаlаtаsi Spikеri, Bоsh vаzir, Vаzirlаr Mаhkаmаsining а’zоlаri, O’zbеkistоn Rеspublikаsi Kоnstitutsiyaviy sudi, Оliy sudi, Оliy xo’jаlik sudi rаislаri, Bоsh prоkurоr ishtirоk etishlаri mumkin. Sеnаt mаjlisigа dаvlаt оrgаnlаri vа nоdаvlаt nоtijоrаt tаshkilоtlаrining, ilmiy muаssаsаlаrning vаkillаri, mutаxаssislаr vа оlimlаr, mаtbuоt оrgаnlаrining, tеlеvidеniе, rаdiо vа bоshqа оmmаviy аxbоrоt vоsitаlаrining vаkillаri tаklif qilinishi mumkin. Sеnаt mаjlislаri оchiq vа оshkоrа o’tkаzilаdi. Zаrurаt bo’lgаndа, Sеnаt yopiq mаjlis o’tkаzish to’g’risidа qаrоr qаbul qilishi mumkin. Sеnаt mаjlislаrini tаshkil qilish vа o’tkаzish tаrtibi Sеnаt Rеglаmеntidа bеlgilаnаdi. 11-mоddа. Sеnаt vа Qоnunchilik pаlаtаsining qo’shmа mаjlislаri Sеnаt vа Qоnunchilik pаlаtаsining qo’shmа mаjlislаri O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеnti qаsаmyod qilgаndа, O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеnti mаmlаkаt ijtimоiy-iqtisоdiy hаyotining, ichki vа tаshqi siyosаtining muhim mаsаlаlаri yuzаsidаn nutq so’zlаgаndа, chеt dаvlаtlаrning rаhbаrlаri nutq so’zlаgаndа o’tkаzilаdi. Pаlаtаlаrning kеlishuvigа muvоfiq qo’shmа mаjlislаr bоshqа mаsаlаlаr yuzаsidаn hаm o’tkаzilishi mumkin. Pаlаtаlаrning qo’shmа mаjlisi оchiq vа оshkоrа o’tkаzilаdi. Pаlаtаlаrning qo’shmа mаjlisi, аgаr undа tеgishinchа Sеnаt а’zоlаri vа Qоnunchilik pаlаtаsi dеputаtlаri umumiy sоnining kаmidа uchdаn ikki qismi hоzir bo’lsа, vаkоlаtli hisоblаnаdi. Pаlаtаlаrning qo’shmа mаjlislаridа, аgаr qo’shmа mаjlisdа bоshqаchа qоidа bеlgilаngаn bo’lmаsа, Qоnunchilik pаlаtаsi Spikеri vа Sеnаt Rаisi nаvbаtmа-nаvbаt rаislik qilаdi. Pаlаtаlаrning qo’shmа mаjlisidа eshitilgаn mаsаlаlаr muhоkаmаsi nаtijаlаri аsоsidа pаlаtаlаrning qo’shmа qаrоri qаbul qilinishi mumkin. Bundа оvоz bеrish, qоidа tаriqаsidа, аlоhidа-аlоhidа o’tkаzilаdi. Sеnаt vа Sеnаt а’zоsi dаvlаt hоkimiyati vа bоshqаruvi оrgаnlаrining mаnsаbdоr shаxslаrigа ulаrning vаkоlаtlаrigа kirаdigаn mаsаlаlаr yuzаsidаn аsоslаntirilgаn tushuntirish bеrish yoki nuqtаi nаzаrini bаyon qilish tаlаbi bilаn pаrlаmеnt so’rоvi yo’llаshgа hаqli. Pаrlаmеnt so’rоvigа jаvоbni dаvlаt hоkimiyati vа bоshqаruvi оrgаnlаrining mаnsаbdоr shаxslаri Sеnаt Rеglаmеntidа bеlgilаngаn muddаtlаrdа Sеnаt mаjlislаridа bеrаdilаr. III. SЕNАT RАISI VА UNING O’RINBОSАRLАRI. 19-mоddа. Sеnаt qo’mitаlаrining ishini tаshkil etish Sеnаt Rаisi Sеnаt tаrkib tоpgаnidаn kеyingi birinchi mаjlisdа O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеntining tаqdimigа binоаn Sеnаt а’zоlаri оrаsidаn yashirin оvоz bеrish оrqаli sеnаtоrlаr umumiy sоnining ko’pchilik оvоzi bilаn Sеnаt vаkоlаti muddаtigа sаylаnаdi. Sеnаt Rаisligigа nоmzоd ko’rsаtish vа sаylаsh tаrtibi Sеnаt Rеglаmеntidа bеlgilаnаdi. Sеnаt Rаisi o’z vаzifаsini bаjаrish dаvridа siyosiy pаrtiya vа hаrаkаtlаrgа а’zоlikni to’xtаtib turаdi. Sеnаt Rаisi Sеnаt qo’mitаlаrining tаrkibigа sаylаnishi mumkin emаs. Sеnаt Rаisi yashirin оvоz bеrish оrqаli sеnаtоrlаrning uchdаn ikki qismidаn ko’prоg’ining оvоzi bilаn qаbul qilingаn Sеnаt qаrоrigа binоаn muddаtidаn ilgаri chаqirib оlinishi mumkin. Sеnаt Rаisi o’z vаkоlаtigа kirаdigаn mаsаlаlаr yuzаsidаn fаrmоyishlаr chiqаrаdi. Sеnаt vа uning Kеngаshi mаjlislаrini chаqirаdi, ulаrdа rаislik qilаdi; Sеnаt muhоkаmаsigа kiritilаdigаn mаsаlаlаrni tаyyorlаshgа umumiy rаhbаrlik qilаdi; Sеnаt mа’qullаgаn qоnunlаrni imzоlаsh uchun O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеntigа yubоrаdi; Sеnаt qo’mitаlаri vа kоmissiyalаrining fаоliyatini muvоfiqlаshtirib bоrаdi; O’zbеkistоn Rеspublikаsi qоnunlаrining vа Sеnаt qаrоrlаrining ijrоsi ustidаn nаzоrаtni tаshkil etаdi; Sеnаt Rаisining o’rinbоsаrlаri o’rtаsidа vаzifаlаrni tаqsimlаydi; pаrlаmеntlаrаrо аlоqаlаrni аmаlgа оshirish ishlаrigа hаmdа xаlqаrо pаrlаmеnt tаshkilоtlаri ishi bilаn bоg’liq Sеnаt guruhlаrining fаоliyatigа rаhbаrlik qilаdi; Sеnаt mаtbuоt оrgаnlаrining ustаvlаrini vа tаhrir hаy’аtlаri tаrkibini hаmdа ulаrning ishlаshi uchun zаrur xаrаjаtlаr smеtаlаrini tаsdiqlаydi; Kеngаsh bilаn kеlishilgаn hоldа Sеnаt mаtbuоt оrgаnlаrining bоsh muhаrrirlаrini tаyinlаydi vа ulаrni lаvоzimidаn оzоd qilаdi; Sеnаt mаtbuоt оrgаnlаrining fаоliyatigа rаhbаrlikni аmаlgа оshirаdi; Qоnunchilik pаlаtаsi, bоshqа dаvlаt оrgаnlаri, chеt dаvlаtlаr, xаlqаrо vа bоshqа tаshkilоtlаr bilаn o’zаrо munоsаbаtlаrdа Sеnаt nоmidаn ish ko’rаdi; Sеnаt vа uning Kеngаshi qаrоrlаrini imzоlаydi; Sеnаt dеvоni fаоliyatigа rаhbаrlikni аmаlgа оshirаdi, sеnаtоrlаr vа Sеnаt dеvоni ishlаshi uchun zаrur xаrаjаtlаr smеtаlаrini tаsdiqlаydi; O’zbеkistоn Rеspublikаsi Kоnstitutsiyasi, ushbu Qоnun vа Sеnаt Rеglаmеntidа nаzаrdа tutilgаn bоshqа vаkоlаtlаrni аmаlgа оshirаdi. Sеnаt Rаisi o’zining vаkоlаtigа tааlluqli mаsаlаlаrni Kеngаsh muhоkаmаsigа kiritishgа hаqli. Sеnаt Rаisining o’rinbоsаrlаri Sеnаt а’zоlаri оrаsidаn yashirin оvоz bеrish оrqаli sеnаtоrlаr umumiy sоnining ko’pchilik оvоzi bilаn Sеnаt vаkоlаti muddаtigа sаylаnаdi. Sеnаt Rаisining o’rinbоsаrligigа nоmzоdlаr ko’rsаtish vа sаylаsh tаrtibi Sеnаt Rеglаmеntidа bеlgilаnаdi. Sеnаt Rаisining o’rinbоsаrlаri o’z vаzifаlаrini bаjаrish dаvridа siyosiy pаrtiyalаr vа hаrаkаtlаrgа а’zоlikni to’xtаtib turаdi. Sеnаt Rаisining o’rinbоsаrlаri Sеnаt qo’mitаlаrining tаrkibigа sаylаnishi mumkin emаs. Sеnаt Rаisining o’rinbоsаrlаri Sеnаt Rаisining tоpshirig’igа binоаn uning аyrim vаzifаlаrini bаjаrаdi vа Sеnаt Rаisi yo’qligidа yoki o’z vаzifаlаrini аmаlgа оshirishi mumkin bo’lmаgаn hоllаrdа uning vаzifаsini bаjаrib turаdi. Sеnаt Rаisining o’rinbоsаrlаridаn biri Qоrаqаlpоg’istоn Rеspublikаsining vаkili bo’lаdi. Sеnаt fаоliyatini sаmаrаli tаshkil etish, pаlаtа qo’mitаlаri ishini muvоfiqlаshtirib bоrish, kun tаrtibi yuzаsidаn tаkliflаr tаyyorlаsh, qоnunlаrni dаstlаbki tаrzdа ko’rib chiqishni tаshkil etish mаqsаdidа Sеnаt Kеngаshi tuzilаdi. Sеnаt Kеngаshi pаlаtа mаjlislаri оrаlig’idа zаrurаtgа qаrаb to’plаnаdi. Sеnаt Kеngаshining tаrkibigа Sеnаt Rаisi, uning o’rinbоsаrlаri vа qo’mitаlаrning rаislаri kirаdi. Sеnаt Kеngаshi o’z vаkоlаtigа kirаdigаn mаsаlаlаr yuzаsidаn а’zоlаri umumiy sоnining ko’pchilik оvоzi bilаn qаrоrlаr qаbul qilаdi. Sеnаt muhоkаmаsigа kiritilаdigаn mаsаlаlаrni dаstlаbki tаrzdа ko’rib chiqish vа tаyyorlаsh, O’zbеkistоn Rеspublikаsi qоnunlаri hаmdа Sеnаt tоmоnidаn qаbul qilinаdigаn qаrоrlаrning ijrоsini nаzоrаt qilish uchun Sеnаt shаkllаngаnidаn kеyin uning vаkоlаtlаri muddаtigа sеnаtоrlаr оrаsidаn rаis, uning o’rinbоsаri vа а’zоlаrdаn ibоrаt tаrkibdа qo’mitаlаr sаylаnаdi. Sеnаt qo’mitаlаrining bаrchа а’zоlаri tеng huquqlаrdаn fоydаlаnаdilаr. Qo’mitа tаrkibigа sаylаnmаgаn sеnаtоr uning ishidа mаslаhаt оvоzi huquqi bilаn ishtirоk etishgа hаqli. Sеnаt qo’mitаlаri Sеnаt оldidа mаs’ul vа ungа hisоbdоrdir. Qоnunchilik pаlаtаsi tоmоnidаn Sеnаtgа mа’qullаsh uchun tоpshirilgаn qоnunlаr yuzаsidаn xulоsаlаr bеrаdi; o’zining vаkоlаtlаrigа kirаdigаn mаsаlаlаr yuzаsidаn o’z tаshаbbusi bilаn vа Sеnаtning tоpshirig’igа binоаn Sеnаt hujjаtlаri lоyihаlаrini ishlаb chiqаdi; qоnunni mаjlis kun tаrtibigа kiritish yoki uning ustidа ishlаshni dаvоm ettirish yoxud аsоslаntirilgаn hоldа uni rаd etish to’g’risidа Kеngаshgа tаkliflаr kiritаdi; O’zbеkistоn Rеspublikаsining Dаvlаt byudjеti lоyihаsi yuzаsidаn xulоsаlаr vа tаkliflаr bеrаdi; dаvlаt оrgаnlаri vа bоshqа tаshkilоtlаrdаn, mаnsаbdоr shаxslаrdаn hujjаtlаrni, ekspеrt xulоsаlаri vа bоshqа xulоsаlаrni, stаtistikа mа’lumоtlаri vа bоshqа mа’lumоtlаrni tаlаb qilib оlаdi; Qоnunchilik pаlаtаsi tоmоnidаn kiritilgаn qоnunlаrni ko’rib chiqish bo’yichа ishchi guruhlаri tuzаdi, ulаrning tаrkibigа dаvlаt оrgаnlаri vа nоdаvlаt nоtijоrаt tаshkilоtlаrining, ilmiy muаssаsаlаrning vаkillаrini, mutаxаssislаr vа оlimlаrni, xo’jаlik yurituvchi sub’еktlаrning rаhbаrlаrini jаlb etаdi; kiritilgаn O’zbеkistоn Rеspublikаsi qоnunlаri, shuningdеk Sеnаt tоmоnidаn qаbul qilinаyotgаn qаrоrlаr mаtnigа o’zgаrtish yoki qo’shimchаlаr kiritish yuzаsidаn tаkliflаr tаyyorlаydi; dаvlаt hоkimiyati vа bоshqаruvi оrgаnlаri rаhbаrlаrining O’zbеkistоn Rеspublikаsi qоnunlаri, Sеnаt hujjаtlаri hаmdа qo’mitаlаrning qаrоrlаri ulаr tоmоnidаn qаndаy bаjаrilаyotgаni hаqidаgi аxbоrоtlаrini eshitаdi. 19-mоddа. Sеnаt qo’mitаlаrining ishini tаshkil etish Sеnаt qo’mitаlаri ishni o’z rеjаlаrigа, shuningdеk Sеnаt, uning Rаisi vа Kеngаshi tоpshiriqlаri hаmdа tаvsiyalаrigа muvоfiq tаshkil etаdi. Sеnаt qo’mitаlаrining fаоliyati tаrtibi Sеnаt Rеglаmеntidа bеlgilаnаdi. Sеnаt qo’mitаlаrining mаjlislаri Sеnаt mаjlislаri оrаlig’idа zаrurаtgа qаrаb o’tkаzilаdi. Sеnаt qo’mitаlаrining mаjlislаri, аgаr ulаrdа qo’mitа а’zоlаrining kаmidа yarmi hоzir bo’lsа, vаkоlаtli hisоblаnаdi. Sеnаt qo’mitаlаrining mаjlislаri оchiq o’tkаzilаdi. Zаrurаt bo’lgаnidа Sеnаt qo’mitаlаri yopiq mаjlis o’tkаzish to’g’risidа qаrоr qаbul qilishi mumkin. Qo’mitаlаrning mаjlislаrigа dаvlаt оrgаnlаri vа nоdаvlаt nоtijоrаt tаshkilоtlаrining, ilmiy muаssаsаlаrning vаkillаri, mutаxаssislаr vа оlimlаr, mаtbuоt оrgаnlаrining, tеlеvidеniе, rаdiо hаmdа bоshqа оmmаviy аxbоrоt vоsitаlаrining vаkillаri tаklif qilinishi mumkin. Sеnаt qo’mitаlаri ko’rib chiqilаyotgаn mаsаlаlаr yuzаsidаn qo’mitа jаmi а’zоlаrining ko’pchilik оvоzi bilаn qаrоrlаr qаbul qilаdi. Sеnаt qo’mitаlаrining dаvlаt оrgаnlаrigа yubоrilаyotgаn qаrоrlаri ulаr tоmоnidаn ko’rib chiqilishi shаrt, nаtijаlаri yoki ko’rilgаn chоrаlаr to’g’risidа, аgаr qаrоrdа bоshqаchа qоidа bеlgilаngаn bo’lmаsа, uzоg’i bilаn bir оydаn kеchiktirmаy xаbаr qilinishi kеrаk. Sеnаt muаyyan vаzifаlаrni bаjаrish uchun kоmissiyalаr tuzishi mumkin. Kоmissiyalаr Sеnаt mаjlisidа sеnаtоrlаr оrаsidаn tuzilаdi. Аyni pаytdа kоmissiyani tuzishdаn ko’zlаngаn mаqsаd vа uning vаkоlаtlаri bеlgilаnаdi. Kоmissiyalаr o’z fаоliyatini zimmаsigа yuklаtilgаn vаzifаlаr bаjаrilgаnidаn kеyin yoki Sеnаtning qаrоrigа binоаn muddаtidаn ilgаri tugаtаdi. Kоmissiyalаrni tаshkil etish vа ulаrning fаоliyati tаrtibi Sеnаt Rеglаmеntidа bеlgilаnаdi. IV. QОNUNNI KO’RIB CHIQISH. KЕLISHUV TАRTIB-QОIDАLАRI 23-mоddа. Qоnunning Sеnаt qo’mitаsi tоmоnidаn dаstlаbki tаrzdа ko’rib chiqilishi 24-mоddа. Qоnunning Sеnаt mаjlisidа ko’rib chiqilishi 26-mоddа. Qоnunchilik pаlаtаsidа qаytа ko’rib chiqilgаn qоnunning Sеnаt tоmоnidаn mа’qullаnishi 27-mоddа. Qоnunni imzоlаsh vа uni e’lоn qilish 28-mоddа. O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеnti tоmоnidаn qаytаrilgаn qоnunning Sеnаtdа qаytа ko’rib chiqilishi 23-mоddа. Qоnunning Sеnаt qo’mitаsi tоmоnidаn dаstlаbki tаrzdа ko’rib chiqilishi Qоnun Sеnаtgа kеlib tushgаnidаn kеyin Sеnаt Rаisi uni dаstlаbki tаrzdа ko’rib chiqishni аmаlgа оshirаdigаn mаs’ul qo’mitаni bеlgilаydi. Qоnunni dаstlаbki tаrzdа ko’rib chiqish nаtijаlаri аsоsidа mаs’ul qo’mitа qоnun yuzаsidаn xulоsа qаbul qilаdi. 24-mоddа. Qоnunning Sеnаt mаjlisidа ko’rib chiqilishi Sеnаt mаs’ul qo’mitаning xulоsаsini оlgаnidаn kеyin qоnunni muhоkаmа qilаdi vа uni mа’qullаsh yoki rаd etish to’g’risidа qаrоr qаbul qilаdi. Qоnun Sеnаt tоmоnidаn sеnаtоrlаr umumiy sоnining ko’pchilik оvоzi bilаn mа’qullаnаdi. O’zbеkistоn Rеspublikаsi Kоnstitutsiyasini, ungа kiritilgаn o’zgаrtish vа qo’shimchаlаrni, O’zbеkistоn Rеspublikаsining kоnstitutsiyaviy qоnunlаri hаmdа ulаrgа kiritilgаn o’zgаrtish vа qo’shimchаlаrni mа’qullаsh uchun sеnаtоrlаr umumiy sоnining uchdаn ikki qismidаn ibоrаt ko’pchilik оvоzi tаlаb qilinаdi. Оvоz bеrish оchiq yoki yashirin bo’lishi mumkin. Оvоz bеrishning shаkli vа usuli to’g’risidаgi qаrоr Sеnаt tоmоnidаn Sеnаt mаjlisidа hоzir bo’lgаn cеnаtоrlаrning ko’pchilik оvоzi bilаn оchiq оvоz bеrish оrqаli qаbul qilinаdi. Sеnаt tоmоnidаn rаd etilgаn qоnun Qоnunchilik pаlаtаsigа qаytаrilаdi. Sеnаt tоmоnidаn rаd etilgаn qоnun yuzаsidаn Sеnаt vа Qоnunchilik pаlаtаsi yuzаgа kеlgаn kеlishmоvchiliklаrni bаrtаrаf etish uchun Sеnаt а’zоlаri vа Qоnunchilik pаlаtаsi dеputаtlаri оrаsidаn tеnglik аsоsidа kеlishuv kоmissiyasini tuzishi mumkin. Kеlishuv kоmissiyasining hаr bir pаlаtаdаn ko’rsаtilgаn а’zоlаri o’z tаrkibidаn ko’pchilik оvоz bilаn kоmissiyaning hаmrаisini sаylаydi. Kеlishuv kоmissiyasi qоnunning yagоnа mаtnini ishlаb chiqish mаqsаdidа Sеnаtning hаr bir e’tirоzini аlоhidа-аlоhidа ko’rib chiqаdi. Kеlishuv kоmissiyasi qоnunning Sеnаt e’tirоz bildirmаgаn аyrim mоddаlаri tаhririni o’zgаrtirish to’g’risidа, аgаr bundаy o’zgаrtirishni Sеnаtning tаkliflаri аsоsidа ishlаb chiqilgаn qоnun mоddаlаrining tаhriri tаqоzо etаdigаn bo’lsа, qаrоr qаbul qilishgа hаqli. Kеlishuv kоmissiyasi ishining nаtijаlаri yuzаsidаn kеlishmоvchiliklаrni bаrtаrаf etish bo’yichа tаkliflаrni o’z ichigа оlgаn xulоsа qаbul qilinаdi. Kеlishuv kоmissiyasini tuzish tаrtibi, kоmissiyaning tаrkibi vа ishi Rеglаmеntdа bеlgilаnаdi. 26-mоddа. Qоnunchilik pаlаtаsidа qаytа ko’rib chiqilgаn qоnunning Sеnаt tоmоnidаn mа’qullаnishi Kеlishuv kоmissiyasining tаkliflаri qаbul qilingаn tаqdirdа, qоnun Qоnunchilik pаlаtаsidа оdаtdаgi tаrtibdа qаytа ko’rib chiqilishi lоzim vа u mа’qullаsh uchun Sеnаtgа yubоrilаdi. Аgаr Sеnаt ilgаri rаd etilgаn qоnunni qаytа ko’rib chiqishdа uni kеlishuv kоmissiyasining tаhriridа mа’qullаmаsа, qоnun rаd etilgаn hisоblаnаdi vа u Qоnunchilik pаlаtаsigа qаytаrilishi kеrаk. 27-mоddа. Qоnunni imzоlаsh vа uni e’lоn qilish Sеnаt mа’qullаgаn qоnun imzоlаnishi vа e’lоn qilinishi uchun O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеntigа o’n kun ichidа yubоrilаdi. O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеnti tоmоnidаn qоnun o’ttiz kun ichidа imzоlаnаdi vа e’lоn qilinаdi. O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеnti qоnunni o’z e’tirоzlаri bilаn O’zbеkistоn Rеspublikаsi Оliy Mаjlisigа qаytаrishgа hаqli. 28-mоddа. O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеnti tоmоnidаn qаytаrilgаn qоnunning Sеnаtdа qаytа ko’rib chiqilishi O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеnti tоmоnidаn qаytаrilgаn vа Qоnunchilik pаlаtаsi tоmоnidаn mа’qullаsh uchun Sеnаtgа qаytаdаn kiritilgаn qоnunni Sеnаt ko’rib chiqib, uni mа’qullаsh yoki rаd etish to’g’risidа qаrоr qаbul qilаdi. Аgаr qоnun аvvаlgi qаbul qilingаn tаhriridа Sеnаt а’zоlаri umumiy sоnining kаmidа uchdаn ikki qismidаn ibоrаt ko’pchilik оvоzi bilаn mа’qullаnsа, O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеnti tоmоnidаn o’n to’rt kun ichidа imzоlаnishi vа e’lоn qilinishi kеrаk. Sеnаt tаrkibidа uning nоrmаl fаоliyatigа tаhdid sоluvchi hаl qilib bo’lmаydigаn ixtilоflаr yuz bеrgаndа yoki u bir nеchа mаrtа O’zbеkistоn Rеspublikаsi Kоnstitutsiyasigа zid qаrоrlаr qаbul qilgаn tаqdirdа; Sеnаt bilаn Qоnunchilik pаlаtаsi o’rtаsidа O’zbеkistоn Rеspublikаsi Оliy Mаjlisining nоrmаl fаоliyatigа tаhdid sоluvchi hаl qilib bo’lmаydigаn ixtilоflаr yuz bеrgаndа. Sеnаt tаrqаtib yubоrilgаn tаqdirdа uch оy mоbаynidа uning yangi tаrkibi shаkllаntirilаdi. Sеnаt fаvqulоddа hоlаt jоriy etilgаn dаvrdа tаrqаtilishi mumkin emаs. Sеnаt, uning оrgаnlаri vа mаnsаbdоr shаxslаri fаоliyatining tаrtibi Sеnаt Rеglаmеntidа bеlgilаnаdi. Sеnаt, uning оrgаnlаri vа sеnаtоrlаr fаоliyatining tаshkiliy, аxbоrоt, mоddiy-tеxnikа tа’minоtini Sеnаt dеvоni аmаlgа оshirаdi. Sеnаt dеvоni tuzilmаsi, shtаtlаri, xоdimlаrining mеhnаt hаqi miqdоri vа mоddiy-tеxnikа tа’minоti, shuningdеk ulаrning ishlаshi uchun zаrur xаrаjаtlаr Sеnаt Rаisi tоmоnidаn tаsdiqlаnаdi. Sеnаt dеvоni xоdimlаrining mеhnаtgа оid munоsаbаtlаri Sеnаtning vаkоlаti muddаtigа bоg’liq bo’lmаydi. Sеnаt dеvоnining tаshkil etilishi vа fаоliyati tаrtibi Sеnаt Rаisi tоmоnidаn tаsdiqlаnаdigаn Nizоmdа bеlgilаnаdi. Sеnаt fаоliyatini mоliyalаshtirish O’zbеkistоn Rеspublikаsi Dаvlаt byudjеtining mаblаg’lаri hisоbidаn аmаlgа оshirilаdi. Sеnаt o’z mаtbuоt оrgаnlаrigа egа bo’lаdi. Analitik CRM. Data Warehouse, OLTP, turli hildagi analizlar v.b. Jahon Futbol Chempionati. Hat 4 yilda bir marta o`tkaziladi. Sirdaryo (daryo). Sirdaryo - O‘zbekistonning 2 eng katta dayolarining biri. Sirdaryo O‘zbekistonning shimoliy chegarasidan oqib o‘tib Orol dengizida quyiladi Amudaryo. Amudaryo - Oʻrta Osiyo hududidagi eng uzun daryo. Yunonlar Oks deb ataganlar. Mahalliy xalq orasida daryo Jayhun nomi bilan mashhur. Daryo uzunligi 2400 km, daryo deltasi 534 739 km². Amudaryo hozirgi Tojikistonning Pomir togʻi etaklaridagi Panj va Vaxsh daryolarining birlashuvidan boshlanib Oʻzbekiston, Afgʻoniston va Turkmaniston hududlaridan oʻtadi va tobora qurib borayotgan Orol dengiziga quyiladi. Norin. Norin - Oʻrta Osiyodagi daryolardan biri. Qirgʻiziston va Oʻzbekiston hududi boʻylab oqadi. Qoradaryo bilan qoʻshilib Sirdaryoga kelib qoʻyiladi. Uzunligi 807 km. 12-iyul. 12 iyul — Grigori taqvimida yilning 193-kuni (kabisa yilida 194-kun). Yil yakuniga 172 kun qoladi. 13-iyul. 13 iyul — Grigori taqvimida yilning 194-kuni (kabisa yilida 195-kun). Yil yakuniga 171 kun qoladi. 14-iyul. 14 iyul — Grigori taqvimida yilning 195-kuni (kabisa yilida 196-kun). Yil yakuniga 170 kun qoladi. Pessimizm. Pessimizm (lot. "pessimus" - "eng yomon") mavjud olam, tor maʼnoda hayot boʻlishi mumkin variantlar ichida eng yomonidir, deb qarovchi falsafiy oqimdir. Pessimistlar yomonlik badiiy asarlarda tasvirlanadigan hayotdagidan farqli oʻlaroq yaxshilik ustidan gʻalaba qilmaydi, deb fikrlashadi. Pessimizm tushunchasining falsafaga kirib kelishiga mashhur ekzistensialist Arthur Schopenhauer ishlari turtki boʻlgan. Schopenhauer'ning pessimizmi odamni ochlik, jinsiy mayl kabi instinktlar boshqaradi, inson shu instinktlarini qondirishga harakat qilib oʻlib ketaveradi, hayot tayinli maqsadsiz qolaveradi, qabilidagi fikrlarida namoyon boʻladi. Yalla (guruh). Yalla — oʻzbek folk-, rok- va pop-guruhi. Asoschisi va solisti — Farrux Zokirov. Tarix. "Yalla" vokal-cholgʻu ansambli 1970 yilda Toshkent shahrida Toshkent Teatr Instituti va Toshkent Konservatoriyasi bitiruvchilaridan tuzilgan. 1971 yildagi «Allo, isteʼdodlarni qidirayapmiz» ("«»") Butunittifoq koʻrik-tanlovida Farruh Zokirov boshchiligidagi «Yalla» ansambli rus tilida ijro etgan «Na tot bolshak» qoʻshigʻi ularga koʻrik-tanlov diplomini keltirib, katta shuhrat berdi. 1974 yilda esa Oʻzbekistonda ancha tanilib qolgan «Yalla» Bratislavadagi tanlovda «Majnun tol» qoʻshigʻi bilan Gʻarbdagi tomoshabinlar eʼtiboriga tushdi. Ularning «Uch quduq» qoʻshigʻi esa Ittifoq shlyageriga aylandi. Rus 1. "ЯЛЛА" - советский, позже узбекский, вокально-инструментальный ансамбль; организован Фарухом Закировым в 1970 в Ташкенте из выпускников Ташкентского театрального института и Ташкентской консерватории. Помимо руководителя, в состав ансамбля вошли также Аббас Алиев, Джавлон Токтаев, Алишер Туляганов и Сарвар Казиев. Творческое кредо "Яллы" — объединение современной эстрадной музыки с национальными музыкальными традициями Узбекистана. "ЯЛЛА" впервые появился на широкой публике, приняв участие в телевизионном конкурсе "Алло, мы ищем таланты!". Основу репертуара "ЯЛЛА" составляют песни собственного сочинения. В качестве текстов часто привлекаются поэтические сочинения поэтов Востока: Алишера Навои, Омара Хайяма, Рабиндраната Тагора. Нередко исполняются также узбекские народные песни в современной обработке. Наибольшую популярность "ЯЛЛА" получил во второй половине 1970-х гг. Песня Уч Кудук (Ф.Закиров — Ю. Энтин) стала настоящим хитом советской эстрады. Были широко известны также песни Шахрисабз и Золотые купола Самарканда. С середины 1970-х гг. и до сегодняшнего дня "ЯЛЛА" является своеобразной визитной карточкой узбекской музыки. Это наиболее популярная группа во всей Центральной Азии. В настоящее время "ЯЛЛА" продолжает гастролировать по странам СНГ, а также Европе и Азии. В октябре 2002 в ГЦКЗ "Россия" состоялся юбилейный концерт ансамбля, вылившийся в большое театрализованное представление. Руководитель "ЯЛЛА" Фарух Закиров имеет звание народного артиста Узбекистана, Казахстана, Туркмении и Таджикистана. Ныне он сочетает творческую деятельность с постом заместителя министра культуры Узбекистана. Rus 2. «Ялла» - так узбекский народ называет песню, которая сопровождается танцем. «Ялла» - так называется ансамбль, который на протяжении тридцати двух лет не теряет популярности, привлекая слушателей оригинальными песнями, ярким театральным шоу и самобытными национальными традициями. Группу, чей творческий расцвет приходится на 70-80-е годы, традиционно называют основоположниками поп-музыки в Азиатском регионе. «Ялла» - это по сути узбекская «АББА». Известность ансамбля очевидна: в советское время его приглашали во все дружественные государства с концертами, «Ялла» участвовала во многих международных фестивалях. И всюду - успех, вызванный не только интересом к экзотической музыке Востока, но и к новому направлению, которое пропагандировала группа - фолк-року. И сейчас «Ялла» постоянно обращается к национальным истокам, так как вековые традиции Узбекистана настолько богаты и красочны, что всегда останутся востребованными. На сегодняшний день в репертуаре ансамбля «Ялла» самые различные по тематике и жанру песни. Многие из них в разные годы становились хитами советской эстрады. Например, цикл песен на стихи гениальных классиков Востока: Омара Хайяма, Р. Тагора, Навои; цикл песен «Города Узбекистана», цикл народных песен в обработке ансамбля: Кроме того, были созданы красочные театрализованные представления «Яллама ерим, ялла» («Создадим праздник, друзья»), «Лицо возлюбленной моей» и «Чайхана на все времена». Песни из этих циклов и программ: «Уч кудук» - «Три колодца» (Ф. Закиров - Ю. Энтин), «Это любовь» (А. Рыбников - Р. Тагор), «Песенка Насреддина» (Музыка народная - С. Тилла), Ялла (Ф. Закиров - А. Пулат), «Шахрисабз», «Музыкальная чайхана» и многие другие, узнаваемы, памятны и любимы до сих пор. Ведь напевая их, выросло не одно поколение слушателей. У ансамбля «Ялла» счастливая творческая судьба. Лауреат Международных конкурсов и фестивалей, Государственный заслуженный ансамбль в последнее десятилетие обрел «второе дыхание» и сейчас - один из самых популярных коллективов независимого Узбекистана. Ingliz. "Yalla," the leading popular music group in the former Soviet central Asian republics, is from Tashkent -- the capital of Uzbekistan, one of the newly independent states of the former Soviet Union. The group, whose name is an Uzbek word for a song accompanied by dancing, has become a popular icon in Uzbekistan, frequently serving as cultural ambassadors to international festivals or meetings abroad. The members of Yalla are graduates of the Ostrovsky Theatrical Art Institute and the Ashrafi State Conservatory in Tashkent. They are not Russian but Uzbek, a Turkic nationality from the crossroads of the ancient Silk Road. Their music incorporates traditional ethnic folk tunes and poetry of Uzbekistan and other Central Asian and Middle Eastern cultures, along with contemporary pop and dance influences, into a unique international blend. They perform songs in more than 10 languages, including Arabic, Farsi, Hindi, Nepalese and French as well as Uzbek and Russian. Formed in the early 1970's, Yalla has appeared on Soviet national television as well as performing in Moscow and elsewhere in the Soviet Union, and on concert tours in Europe, Africa, Asia and Latin America, including featured appearances at the "Voice of Asia" festival. What Others Say. Yalla has been named "State Merited Chamber-Instrumental Ensemble" (a musical equivalent to poet laureate), and winner of the Lenin Komsomol Prize of Uzbekistan. Farrukh Zakirov, artistic director of Yalla and composer of many of their songs, was elected to Uzbekistan's national parliament. Beard of the Camel was recently featured on the BBC News Service. "Yalla is Uzbekistan's equivalent of the Beatles..." — "Laurel Victoria Gray, founder of Uzbek Dance and Culture Society (USA)". A music review by Laurel Victoria Gray. "The Beard of the Camel" marks the first Western release by Uzbekistan's Yalla Ensemble, the most popular group from the Central Asian republics. As a long time fan and friend of the group – and the official project consultant for this album – my opinions are admittedly biased. Still, it has been a cherished dream of mine to share this music with Western dancers and now, thanks to Imagina Productions of Seattle, Washington, that dream has come true. Yalla's ethno-pop approach to traditional melodies and themes dates back to long before the present popularity of "world beat" music; in 1996 the group celebrated its 25th anniversary. Most of the songs on the album date from the late 1980's; Yalla's other CD album,"Jinouni", features more recent compositions with a broader Middle Eastern flavor. What ties together selections from The Beard of the Camel is the Central Asian thematic material, making the album a musical caravan through Uzbek customs and traditions; the inside CD cover even includes a map for orientation purposes. Quite appropriately, the opening cut is "My Uzbekistan", an upbeat, patriotic piece composed to celebrate the republic's independence. Although a hymn to Uzbekistan, the melody and rhythm both lend themselves wonderfully to Arabic dance, tempting listeners to belly dance to what is the Central Asian equivalent of "America, the Beautiful". Performers will have to resolve this ethical dilemma on their own. "Tubiteika" takes it's name from the Russian word for the gorgeous, embroidered skullcaps worn by Central Asian men and women. (The Uzdek term is dupi). With the steel drum sound and the lively rhythm, the song's unabashedly "twist and shout" feel may be a little too "cute" for some, but give it another listen – it just may grow on you. The famous, long-lived plane tree or chinara provides the inspiration for the next selection, a lyrical love song. The first really folksy sounding piece is "Abdullah", the bridegroom's song. The 6/8 rhythm and synthesized surnai (an Uzbek zurna) add an ethnic touch and conjure up scenes of raucous, outdoor Uzbek wedding celebrations. One of the oldest songs on the album, "Shakhrisabz", stands as a classic. The opening measure feature a unique clapping and finger-snapping combination which leads into a pleasant melody extolling the beauties of Uzbekistan's famous "green city" – Shakhrisabz. Those familiar with the tale of Leili and Majnun – the Romeo and Juliet of the Middle East – will fall for the haunting rock ballad, "Leili". With words by the late Uzbek singer and poet Batir Zakirov, the melody's wistful longing mirrors the lyricist's personal search for his own "Leili", for whom he search without success all his life. This poignant song, beautifully rendered by Batir's brother Farrukh (Yalla's lead singer and Artistic Director) can inspire a dance filled with dramatic veil work and eloquent arm movements. While not as convenient as an American mall, Uzdekistan's bazaars offer a much more colorful shopping experience, complete with street performers. A distinctive drum rhythm announces from afar that the tightrope walkers have begun their show, inviting one and all to take a break from their errands to watch. "Baka-bang" recreates the rhythms and excitement of these outdoor performances. The theme-song of an album released during Soviet times, "The Musical Chaikhona", tells of the important place of the chaikhona, or teahouse, throughout the East. While the harmonies are Western, the piece has enough of an Oriental flavor to work for a fusion dance piece.(I saw one particularly charming choreography to it in Tashkent, complete with dancers holding Uzbek teacups). Another distinctively Eastern tradition, the folk-hero Mulla Nasreddin provides the subject matter for a song in his name. The tune is an old Uzbek melody used everywhere as the witty Nasreddin's "signature tune". With its wonderful dance quality, this song served as the basis of the choreography which I performed in 1988 with Delilah, in honor of the dedication of Seattle's Peace Park in Tashkent; other dancers may also find it inspiring for a playful dance. A lovely waltz rhythm was used in the arrangement of the traditional Uzbek song "Gaira, Gaira", a tune once popularized by the legendary dancer and singer Tamara Khanum. My students have been touched by the bittersweet melody, perhaps sensing that it is, after all, a lover's serenade. But lest anyone turn morose, the following piece, "Hammom" (Turkish Bath), will force a smile. Dedicated to the institution of the Turkish bathhouse, this piece features a throbbing but all-too-short drum section. So grab a Turkish Towel, turn up the volume, and shimmy yourself dry after you next bath. "The Carefree Beauty" may leave folks scratching their heads and wondering if their Central Asian caravan made a wrong turn at Samarkand; the sound here is almost definitely Country Western but, hey, turnabout is fair play. The musical mirage soon disappears in a sandstorm with the beginning of the next piece – "Uch Kuduk". "Amon-Yor" takes listeners to the Ferghana Valley with a lively Uzbek folk tune which is great for dancing. The arrangement features the unusual percussion instrument known as kairoki. These Central Asian castanets are flat river stones, Uzbekistan's original "rock music". The final piece and the album's title track is "The Beard of the Camel" and thereby hangs a tale. The camel in question is, of course, the two-humped Bactrian variety which has a beard – except when it sheds for summer as I discovered last April in Tashkent when "scouting" camels for a photo shoot for this CD's cover!!! Warm weather had caused our chosen camel to lose his beard and launched me on an expedition to meet every one of Tashkent's camels-in-residence. Not all of the camels had begun to shed, but many of these were not tame. (And even trained camel can be full of surprises as we found out when the fellow in the photos unexpectedly expectorated). Finally, after a visit to the circus and the zoo, I settled on the very photogenic Tobol who posed rather patiently for pictures and even managed to look as if he, too, were singing. The sinuous vocals at the beginning of "The Beard of the Camel" are just about guaranteed to get you undulating across your living room. In just a few measures, Yalla has created a desert landscape with a rock'n roll soul; you can even hear the camel driver's whip. Imagina Productions promises that a Yalla music video is on the planning board. On the eve of a new millennium, the mystique of the ancient Silk Road may soon meet MTV. What a world! 'The Beard of the Camel" can be ordered from your local record store or Tower Records. Or you can order directly from Imagina Productions. About Laurel Victoria Gray.... Ms. Gray is an internationally reknowned teacher, professional dancer and choreographer specializing in Uzbek and Central Asian styles. In 1992 and 1993, Gray studied Uzbek dance and culture in Tashkent, Uzbekistan at the invitation of the Alisher Navoi State Academic Bolshoi Theater of Opera and Ballet, working with professional ensembles and teaching at the Choreographic Institute. She is the founder of the Uzbek Dance and Culture Society, located in Washington, DC, and the Silk Road Dance Company. Ms. Gray is the author of numerous articles in publications in the United States, Europe and Australia, including the International Encyclopedia of Dance and Dance magazine. Узбекская Песня Звучит из Сиэтла. Вышел новый компакт-диск Яллы. В этом событии не было бы ничего особенного, поскольку коллектив славится не только талантом, но и плодовитостью, если бы не одна деталь. Ансабль записали в американском городе Сиэтле, побратиме Ташкента. Сделала это фирма Imagina Productions, Inc. (музыка на мультимедиа). По электронной почте мы связались с ее президентом Юджином К. Челлисом. Господин Челлис, как зарождалось ваше партнерство? В январе 1994 года я с группой американских туристов провел три недели в Москве и Ташкенте. Эта поездка дала мне возможность познакомиться с удивительно гостеприимными, радушными, доброжелательными людьми, услышать мотивы, столь непохожие на североамериканские. Я был очарован знакомством с этой культурой до такой степени, что, вернувшись в Сиэтл, решил организовать выпуск компакт-дисков музыкантов из стран бывшего СССР. Моя жена, кстати ташкентского происхождения, имела кассеты с записями узбекских песен. Прослушав их, я получил подлинное наслаждение. Мы установили с артистами контакт, а затем подписали договор о сотрудничестве. О «Ялле» наши читатели знают все или почти все. Представьте, пожалуйста, свой коллектив. Производство компакт-диска – это творчество и труд многих людей. Я могу познакомить лишь с некоторыми. Лорел Грей, американская танцовщица и хореограф, творческий консультант проекта, помогала нам установить контакты и заключить контракт, вместе с Джоен Янг (презедентом ассоциации городов-побратимов Сиэтл-Ташкент) организовала съемки ансамбля «Ялла» известным в Узбекистане фотографом Максимом Пенсоном. Художник, график и дизайнер Люси Вилнер создала для диска очень необычную в цветовом решении обложку и весьма оригинальный буклет-вкладыш. Компьютерное редактирование записей сделали в Сиэтле звукоинженеры Стив Малат и Джефф Карлсон. Обложка и буклет отпечатаны компанией «Рыцарский замок» в Такоме. Непосредственно диски изготовлены калифорнийской компанией «Техниколор». Многие жители Сиэтла, выезжавшие в город-побратим Ташкент, доставляли записи, фотографии и другие материалы туда и обратно. И, конечно же, сами узбекские артисты оказывали помощь в любых возникавших вопросах. Какие мелодии из репертуара коллектива вас заинтересовали? Первому диску мы дали название «Борода верблюда» («The Beard of the Camel») про которого поют артисты в одной из песен. Альбом дает американским слушателям представление об этническом происхождении «Яллы» («Узбекистон Ватаним»), раскрывает через песню элементы национальной культуры, быта и характера людей, живущих в Узбекистане («Бака-банг», «Хамом», «Абдулла - куев тура»). На диске чередуются прошлые и недавно созданные произведения: задорно-веселые «Тюбитейка», «Омон-ёр», лирически-напевные «Лейли», «Чинара», неизменно популярные «Музыкальная чайхона», «Уч кудук», «Шахрисабз». В целом – это 15 прекрасных композиций, искрящихся, трогающих за душу, захватывающих и вызывающих желание танцевать. Вы назвали «Бороду верблюда» первым диском. Надо понимать он является не единственным? Да, второй лазерный диск вашего замечательного ансабля уже вышел из печати. Название этому альбому дала популярная всюду мелодия «Джинуний» («Jinouni»). Hа разных языках c него звучат 17 песен из Марокко и Египта, Индии и Непала, Китая и Кореи, разумеется, Узбекистана и других государств Центральной Азии. Он открывается моей любимой «Узбекской чайханой». Среди авторов – классик восточной поэзии Омар Хайям, узбекский поэт Фуркат, русский лирик Сергей Есенин. На его слова артисты поют «Никогда я не был на Босфоре». Подобно поэту, большинство жителей Сиэтла тоже никогда не были в Узбекистане, но благодаря «Ялле» он стал американцам ближе. Восхищаясь талантом этих артистов, мы ищем сотрудничества и с другими музыкантами центрально-азиатского региона, творчество которых было бы интересно слушателям США и Европы. Какую цену вы устанавливаете для своей продукции? Такую же, которая существует на мировом рынке. Пока же испытываем потребность в расширении круга дистрибьютеров или продавцов дисков в Центральной Азии. Расскажите, пожалуйста, о себе и своей компании. Я родился в штате Техас, но практически всю жизнь живу в Сиэтле. По завершении учебы в Йельской юридической школе, 10 лет проработал в солидной юридической фирме «Perkins Coie», имеющей отделения в Австралии и Европе. До того, как начал собственный бизнес в области музыки, мультимедия и электронных публикаций, был вице-президентом международной компании по программному обеспечению и консалтингу. В прошлом году я был приглашен на работу в «Microsoft», так что развитием компании «Imagina Productions, Inc.» руководит теперь, в основном, наш вице-президент. Первая наша проба на территории бывшего Советского Союза была сделана в Санкт-Петербурге. Там записали литургические песнопения хора церкви св. Пантелеймона. Потом выпустили другой диск с церковной музыкой, посвященной Рождеству. Продолжаем создавать серию записей классической музыки А.Даргомыжского, М.Глинки, других русских композиторов композиторов ХVIII – ХIX столетий. В этом ряду предметом моей гордости являются и записи музыки «Яллы». Популярный ансабль пропагандирует национальное достояние Узбекистана, которое с помощью нашей фирмы стало доступнее заграничному слушателю. Imagina Productions. Нам просто повезло, что встретились с этой фирмой и у нас родилась дружба, завязались партнерские связи. Невозможно переоценить качество ее работы. Высокий профессиональный уровень отличает не только звучание, о котором каждый из нас только мечтал, но и оформление продукции «Imagina Productions». Со вкусом смоделирована упаковка дисков, красочно иллюстрирована фотографиями обложка. На обратной ее стороне изображен флаг Узбекистана, внутри буклета – карта страны в географическом окружении государств-соседей. Государств, где тоже любят узбекские песни. Как свои. Chig‘atoy. Chigʻatoy - Chingizxonning oʻgʻli. 1224 yilda Moʻgʻullar saltanati tarqalib ketgandan soʻng unga Chigʻatoy ulusi tekkan. Muqaddas Kitob. Har bir dinda, halqlarda tarihdan turlicha muqaddas kitoblar bo`lib kelgan. The Foul King. o'chmas zalq upon shahri va cheragsi. Tatsu Samuel Hol Li. o xalq o zalq xalq ofor mno cah ibir The Sims odin itol va xalq calqouqi 15-iyul. 15 iyul — Grigori taqvimida yilning 196-kuni (kabisa yilida 197-kun). Yil yakuniga 169 kun qoladi. 16-iyul. 16 iyul — Grigori taqvimida yilning 197-kuni (kabisa yilida 198-kun). Yil yakuniga 168 kun qoladi. Iyul. Iyúl (lot. "Julius") — Grigori taqvimida yilning yettinchi oyi. Shu oyda tug`ilgan Yuliy Sezar sharafiga nomlangan. 31 kundan iborat. Dushanba. Dushanba (forscha "du" - ikki) - yakshanba va seshanba orasidagi hafta kuni. Yevropa va MDH mamlakatlarida haftaning birinchi kuni, AQShda esa ikkinchi kun. Half-Life. Half-Life (ingl. Yarim parchalanish davri, nimhayot) Valve kompaniyasi tomonidan ishlab chiqarilgan va Sierra kompaniyasi tomonidan 1998 yilda nashr etilgan ilmiy-fantastik shooterdir. O‘yinning dasturiy yadrosi, GoldSrc, Quake yadrosining keskin o‘zgartirilgan shakli bo‘lib, Valve tomonidan id Softwaredan litsenziya olib ishlatilgan. Keyinchalik kod butunlay qayta yozib chiqildi. "Half-Life" kompyuter o‘yinlari ichida uzluksiz, videonamoyishlarsiz davom etadigan ilk o‘yin boʻldi. O‘yindagi barcha voqealar faqatgina bosh qahramon tomonidan kuzatiladi. Shuningdek "Half-Life"da o‘sha payt uchun eng ilg‘or sun’iy ong unsurlari ishlatildi. O‘yinning yuqori darajada mashhurligi (u kompyuter uchun FPSlar orasida hamon yetakchi) ko‘pgina add-onlar chiqishiga sabab bo‘ldi, jumladan ' va ' kabi; bundan tashqari, juda ko‘p modlar yasaldi, ular orasida eng mashhuri "Counter-Strike" va 'lardir. Yana 2004 yilda o‘yinning davomi — "Half-Life 2" nashr etildi. Syujet. O‘yindagi voqealar Oklaxoma shtatining (AQSh) Blek Mesa tog‘ida joylashgan ulkan yerosti ilmiy-tadqiqot majmuida (Qora Mesa Tadqiqot Markazi) bo‘lib o‘tadi; bu to‘qima majmua haqiqatdan mavjud «Los Alamos» va «51-hudud» majmualaridan ilhomlanib o‘ylab topilgan, degan fikr mavjud. Gordon Freeman tushib qoladigan kaskadli rezonans Nihoya. O‘yinning tushunarsiz nihoyasi gamer'lar orasida ko‘plab savollar tug‘dirdi, lekin bu o‘yinning davomi chiqarilishi va shu bilan barcha savollarga javob topish mumkinligiga umid paydo qildi. Valve kompaniyasi aynan shunday yo‘l tutdi — Half-Life 2 nashr etildi. Lekin u yanada ko‘proq savollar hosil qildi. O‘yin oxirida Freeman avvalboshda Mesa majmuasi bo‘ylab safar qilgani kabi vagonda paydo bo‘lib qoladi. Vagon bamisoli fazoda uchib ketayotgandek, Freeman'ning ro‘parasida esa keys tutgan G-man turibdi va unga «ish» yoki «yutish iloji yo‘q jang» taklif qilayapti. Vagonning ochilgan eshigi ortidagi teleportga sakrab, Frimen G-manning ish haqidagi taklifiga rozi bo‘ladi; aks holda esa, ya’ni vagonda G-man bilan harakatlanishda davom etsa, eshik yopilib, Freeman to‘satdan o‘zga sayyoralik askarlar bilan to‘lib-toshgan joyga (Ksenga, deb taxmin etiladi) teleportatsiya etiladi («yutish iloji yo‘q jang» — Freeman'ning na himoya kiyimi, na qurol-yarog‘i bor). Har ikki holda ham o‘yin yakunlanadi: Freeman yoki «yollandi» (bu haqda tegishli titrlarda yoziladi), yoki halok bo‘ladi. Birinchi holda ayniqsa ko‘p savollar tug‘iladi. Bu savollarga ikkinchi o‘yinda qisman javob topiladi, biroq ba‘zi savollar hamon javobsiz (jumladan, keys tutgan kishining kimligi). Shunisi qiziqki, Freeman «yollanishi» bilan tugaydigan holda chiquvchi titrlar saqlangan fayl TRAITOR (sotqin), deb nomlangan, ikkinchi holdagi fayl esa LOSER (mag‘lub), deb atalgan. Oʻzbekiston teleradiokompaniyasi. Oʻzbekiston teleradiokompaniyasi (Oʻzteleradio) — oʻzbek tele- va radioaxborot tarqatuvchi tashkiloti. Tarix. Oʻzteleradio 1957 yilda tuzilgan. O'zbekiston Radioeshtirish va Televideniye qo'mitasi 1992 yil 7 yanvarda Oʻzbekiston Davlat Teleradioeshtirish kompaniyasiga, O'zbekiston Prezidentining 1996 yil 7 mayidagi Farmoni bilan esa Oʻzbekiston Teleradiokompaniyasi (Oʻzteleradio)ga aylantirilgan. Halqaro aloqalar. Oʻzteleradiokompaniya jahondagi CNN, NHK, FUJI, ASAHI, KBS, TRT, ARD kabi yetakchi telekompaniyalar bilan keng tarmoqli aloqalarga ega. Oʻzteleradio Ukraina, Polsha, Hindiston, Misr teleradiotashkilotlari bilan oʻzaro doimiy dasturlar ayirboshlab turadi. Teleefir. Oʻzbekistonda televizion koʻrsatuvlar 1956 yil 5 noyabrda Toshkentda boshlangan. Oʻzteleradiokompaniya teledasturlari sutkasiga oʻrtacha 51,5 soat davomida asosan oʻzbek, rus, shuningdek, qozoq, qirgʻiz, tojik, uygʻur, turk, koreys, nemis tillarida efirga uzatiladi. OʻzTV da 4ta kanal bor. "Oʻzbekiston" kanali. "Asosiy maqola - Oʻzbekiston kanali" "Yoshlar" kanali. "Asosiy maqola — Yoshlar kanali" "Toshkent" kanali. "Asosiy maqola — Toshkent kanali" "Sport" kanali. "Asosiy maqola — Sport kanali" Radioefir. Oʻzbekiston radiosi 1926 yildan buyon eshittirish berib keladi. Oʻzteleradio 4 ta respublika kanallari orqali radioeshittirishlarni efirga uzatadi. Radioeshittirishlarning kundalik oʻrtacha hajmi 91,7 soat. "Yoshlar" FM. "Asosiy maqola — Yoshlar FM" "O`zbekiston" radiokanali. "Asosiy maqola — Oʻzbekiston radiokanali" "Mash`al" radiokanali. "Asosiy maqola — Mash`al radiokanali "Do`stlik" radiokanali. "Asosiy maqola — Doʻstlik radiokanali" "Oʻzbektelefilm" studiyasi. «Oʻzbektelefilm» studiyasi 1970 yilda Oʻzbekiston televideniyesining kinokoʻrsatuvlar tahririyati negizida paydo boʻlgan. «Oʻzbektelefilm» studiyasida har yili 23 soatga yaqin hujjatli, 24 soatga yaqin badiiy filmlar yaratish koʻzda tutilgan. Dublyaj boʻlimida bir yilda 550—600 soat atrofidagi filmlar oʻzbek va rus tillariga oʻgiriladi. Badiiy jamoalar direksiyasi. Badiiy jamoalar direksiyasi Oʻzbekiston teleradiokompaniyasi qoshida 1987 yilda tashkil etilgan. Direksiya 7 jamoadan iborat: Xalq cholgʻu orkestri, Estrada simfonik orkestri, Xor jamoasi, Y. Rajabiy nomli «Maqom» ansambli, Gʻ. Toshmatov nomli «Dutorchilar» ansambli, Kamer orkestri, "Bulbulcha" bolalar xori. Respublika Telemarkazi. Respublika telemarkazi (RTM) 1956 yil tashkil qilingan. RTMning asosiy vazifasi Oʻzbekiston televideniyesi kanallari tomonidan tayyorlanayotgan koʻrsatuvlarni texnik tomondan taʼminlab, ularni efirga uzatishdan iborat. Hozirgi vaqtda RTM bir kecha-kunduzda 51,5 soat koʻrsatuvlarni efirga uzatishni taʼminlaydi. Yangi raqamli markaziy apparatxona va 5 kamerali umumiy maydoni 600 m2 studiya qayta jihozlanib ishga tushirildi. Hozirgi kunda 8 va 4 kamerali raqamli koʻchma televizion stansiya ishlab turibdi. Respublika radioeshittirish va ovoz yozish uyi. Respublika radoeshittirsh va ovoz yozish uyi (RROYU) 1966 yili tashkil qilingan. Radio uyi 11 ta sex va boʻlimlardan iborat. RROYUning asosiy vazifasi radioeshittirshlarni texnik tomondan taʼminlab, ularni efirga uzatishdan iborat. Barcha appparatxonalariga Germaniyaning «Siemens» firmasi bilan hamkorlikda raqamli uskunalar oʻrnatilgan. "Oqtosh" ijod uyi. Oʻzbekiston teleradiokompaniyasinig «Oqtosh» ijod uyi Toshkent viloyati Bo`stonliq tumani Soyliq qishlogʻida joylashgan. Umumiy maydoni 8,5 gektar. Pansionatda jami 10 kottej boʻlib, shundan 6 tasi yangidir. Bu yerda birdaniga 220 kishi dam olishi mumkin. Pansionat asab va nafas yoʻllari kasalliklarini davolash va profilaktika qilish uchun ixtisoslashgan. Xalqaro aloqalar departamenti. Germaniyaning MDR-ARD, Rossiya, Ukraina, Polsha, Fransiya (CFI), Misr, Xitoy, Turkiya teleradiotashkilotlari bilan imzolangan hamkorlik shartnoma va kelishuvlar asosida oʻzaro dasturlar ayirboshlab turadi. Shuningdek, Oʻzteleradio jahondagi koʻpgina yirik telekompaniyalar bilan, jumladan, AQShning CNN, Germaniyaning DW, Yaponiyaning NHK, TBS, FUJI, Janubiy Koreyaning KBS, Turkiyaning TRT kabi yetakchi telekompaniyalar bilan keng tarmoqli aloqalarga ega. Oʻzbekiston televideniyesining «Axborot» dasturi SCOLA (AQSH) konsorsiumi hamkorligida Internet orqali uzatib boriliadi. Oʻzteleradioning barcha xorijiy aloqalari va munosabatlari Xalqaro Aloqalar Departamenti orqali amalga oshiriladi. 17-iyul. 17 iyul — Grigori taqvimida yilning 198-kuni (kabisa yilida 199-kun). Yil yakuniga 167 kun qoladi. Oʻzbek Vikipediya. O`zbek Vikipediyasining asosan rivoj topishi 2006 yil may oylaridan boshladi. 18-iyul. 18 iyul'" — Grigori taqvimida yilning 199-kuni (kabisa yilida 200-kun). Yil yakuniga 166 kun qoladi. 19-iyul. 19 iyul'" — Grigori taqvimida yilning 200-kuni (kabisa yilida 201-kun). Yil yakuniga 165 kun qoladi. 20-iyul. 20 iyul'" — Grigori taqvimida yilning 201-kuni (kabisa yilida 202-kun). Yil yakuniga 164 kun qoladi. 21-iyul. 21 iyul'" — Grigori taqvimida yilning 202-kuni (kabisa yilida 203-kun). Yil yakuniga 163 kun qoladi. Seshanba. Seshanba (forscha "se" — uch) — dushanba va chorshanba orasidagi hafta kuni. AQShda odatda saylovlar seshanba kunlari boʻlib oʻtadi. Lotin Amerikasi va Ispaniyada 13-sana seshanbaga toʻgri kelgan kun omadsiz, deb xisoblanadi. Chorshanba. Chorshanba (forscha "chor" — to`rt) — seshanba va payshanba orasidagi hafta kuni. Chahorshanba, deb ham ataladi. Payshanba. Payshanba (forscha "panj" — besh) — chorshanba va juma orasidagi hafta kuni. Birlashgan Qirollikda saylovlar payshanba kunlari oʻtkaziladi. SSSRda bu kun «Baliq kuni», deb eʼlon qilingan. Oʻzbekistonda payshanba kuni palov pishirish odati mavjud. Hafta. Hafta - (forscha "haft" - yetti) - ko`pchilik taqvimlarda yetti kundan iborat vaqt birligi. Astronomik ahamiyati yo`q. Polsha madhiyasi. Polsha madhiyasi yoki Mazurek Dąbrowskiego ("Dąbrowski Mazurkasi") matni 1797-yili Józef Wybicki tomonidan yozilib, 1926-yilda qabul qilingandir. Musiqa muallifi nomaʼlum. Avvalboshda "Pieśń Legionów Polskich we Włoszech" ("Italiyadagi polyak legionlarining qoʻshigʻi") degan nom bilan atalgan. Matni. "Już tam ojciec do swej Basi 22-iyul. 22 iyul — Grigori taqvimida yilning 203-kuni (kabisa yilida 204-kun). Yil yakuniga 162 kun qoladi. 23-iyul. 23-iyul'" — Grigori taqvimida yilning 204-kuni (kabisa yilida 205-kun). Yil yakuniga 161 kun qoladi. Pi. formula_1 («pi», deb talaffuz qilinadi) — grek alifbosi xarfi. formula_1 soni aylana uzunligining uning diametriga nisbati sifatida avvalo geometriyada paydo boʻlgan, biroq hozirda u matematikaning boshqa boʻlimlarida ham ishlatiladi. formula_1 soni irratsional hamda transsendentdir. Bu sonni grek xarfi formula_1 bilan birinchi bol`ib ingliz matematigi Jonson belgilashni boshlagan (1706), Leonard Eylerning mehnatlaridan soʻng esa bunday belgilash mashhur boʻlib ketdi. Bunday belgilash yunoncha formula_5 — periferiya soʻzining bosh harfidan olingan. Qiymatlar. formula_6 3,141 592 653 589 793 238 462 643 383 279 502 884 197 169 399 375 105 820 974 944 592 307 816 406 286 208 998 628 034 825 342 117 067 982 148 086 513 282 306 647 093 844 609 550 582 231 725 359 408 128 481 117 450 284 102 701 938 521 105 559 644 622 948 954 930 381 964 428 810 975 665 933 446 128 475 648 233 786 783 165 271 201 909 145 648 566 923 460 348 610 454 326 648 213 393 607 260 249 141 273 724 587 006 606 315 588 174 881 520 920 962 829 254 091 715 364 367 892 590 360 011 330 530 548 820 466 521 384 146 951 941 511 609 433 057 270 365 759 591 953 092 186 117 381 932 611 793 105 118 548 074 462 379 962 749 567 351 885 752 724 891 227 938 183 011 949 129 833 673 362… Hisoblash usullari. formula_1 sonini matematik hisoblab chiqarishni Arximed birinchi boʻlib taklif qilgan, deb taxmin etiladi. Buning uchun u aylana va unga tashqi va ichki chizilgan muntazam ko`pburchaklardan foydalangan. Aylana diametrini bir, deb hisoblab, Arximed tashqi chizilgan koʻpburchak perimetrini formula_1 sonining yuqori, ichki chizilgan koʻpburchak perimetrini esa quyi qiymati, deb koʻrar edi. Masalan, oltiburchak uchun (rasmga qarang) formula_16 tengsizlik kelib chiqadi. Arximed 96 burchakli muntazam koʻpburchak uchun formula_17 tengsizlikni keltirib chiqardi. Arab matematigi G`iyosiddin Jamshid ibn Maqsud al-Koshiy 1424 yilda yozib bitirgan «Aylana haqidagi traktat» kitobida formula_1 sonini 17 xona aniqlikda keltiradi. Ludolf van Seylen (1536—1610) formula_1 sonini 20 xona aniqlikda xisoblab chiqarish uchun oʻn yil sarfladi (1596 yilda chop etilgan «Aylana haqida» («Van den Cirkel») kitobida). Arximed usulini qoʻllab, u "n" burchakli koʻpburchak ishlatdi, bu yerda formula_20. Ludolf kitobini ushbu soʻzlar bilan yakunladi: «Kimning xohishi boʻlsa, davom ettiraversin». Uning oʻlimidan soʻng qoʻlyozmalarida formula_1 soning yana 15 raqami topildi. Ludolf qabrtoshiga shu sonlarni yozib qoʻyishni vasiyat qilgan. Baʼzan formula_1 sonini «Ludolf soni», deb ham atashadi. Keyinchalik formula_1 sonini hisoblash uchun analitik usullardan foydalanishga oʻtishdi. Arktangensni Teylor qatoriga yoyib, formula_1 sonini katta aniqlikda topishga imkon eruvchi yaqinlashuvchi qatorga keltirish mumkin. Transsendentlik va irratsionallik. formula_1 soning irratsionalligini birinchi boʻlib Iohann Lambert 1767 yilda formula_29 sonini uzluksiz kasrga yoyib isbotlagan. 1794 yilda Lejandr formula_1 va formula_31 sonlarining irratsional ekanligiga yanada qatʼiy isbotlar keltirdi. 1882 yilda Kyonigberg, keyinchalik Myunhen universitetlari professori Ferdinand Lindeman formula_1 sonining transsendentligini isbotladi.Feliks Kleyn v 1894da bu isbotni soddalashtirdi. formula_1 sonining transsendentligi aniqlangach, 2,5 ming yildan koʻp vaqt davom etib kelayotgan doira kvadraturasi masalasining Yevklid geometriyasida yechimi yoʻqligi koʻrinib, bu haqdagi bahslarga chek qoʻyildi. Norasmiy bayramlar. «Pi Kuni» (ingl. "Pi Day") 14 martda nishonlanadi, chunki bu kun Amerika sanalar formatida 3.14 shaklida yoziladi, bu esa Pi sonining taqribiy qiymatidir. Piga bogʻliq yana bir norasmiy bayram — «Taqribiy Pi Kuni» (ingl. "Pi Approximation Day") 22 iyulda oʻtkaziladi, chunki bu kun Yevropa sanalar formatida 22/7 shaklida yoziladi, bu esa Pi soning kasr shaklidagi taqribiy qiymatidir. Lech Kaczyński. , IPA: ['lɛx alɛ'ksandɛr ka'ʧɨɲskʲi]; 18-iyun, 1949, Varshava - 10-aprel, 2010, Smolensk) polyak siyosatdoni, "Huquq va Adolat" partiyasi a’zosi, Polsha Respublikasining Prezidentidir (2005 yil 23 dekabrdan). Jarosław Kaczyński. (talaffuzi: Yarosuav Kachinski) - Polsha konservativ siyosatdoni, Polsha Respublikasining sobiq Bosh Vaziri (2006-yil iyulidan 2007-yil noyabrigacha). Mamlakat prezidenti Lech Kaczyńskining akasi. Bosh Vazir mansabiga Kazimierz Marcinkiewicz isteʼfosidan soʻng erishdi. Varshava. Varshava (Warszawa) - Polsha Respublikasining va Mazovshe viloyatining poytaxti. Toshkent (metro bekati). «Toshkent» — Toshkent metropoliteni bekati. Oʻzbekiston yoʻlida, «Oybek» va «Mashinasozlar» bekatlari orasida joylashgan. Bekat 1984 yil 7 dekabrda ishga tushirilgan. Ikkita yerosti vestibyul, ustunli platforma hamda yerosti oʻtish yoʻllariga ega. Loyiha mualliflari: arxitektor A.Tabibov, muhandis A.Zokirov va boshqalar. Bekat rassomlar Sultonmurodov va O.Habibulin tomonidan bezalgan. Oʻzbekiston (metro bekati). O’zbekiston — станция Узбекистанской линии Ташкентского метрополитена. Расположена между станциями «Алишера Навои» и «Космонавтов». Открыта 7 dekabr 1984 года составе участка «Алишера Навои» — «Ташкент» (первая очередь строительства линии). Характеристика. Станция односводчатого типа с двумя подземными вестибюлями. Оформление. На станции расположены светильники, которые изготовлены из стекла и металла в форме раскрывшейся коробочки хлопка. На стенах в эмалированной керамике изображено течение воды, а потолок украшен резьбой по ганчу. При отделке применены мрамор, гранит, керамика, ганч, металл, стекло и другие материалы. Tinchlik (metro bekati). Tinchlik metro bekati - Toshkent metropoliteni bekatlaridan biri. O`zbekiston yo`lida joylashgan. Paxtakor (metro bekati). "Paxtakor" bekati Toshkent metropoliteni bekatlaridan biridir. Chilonzor yo`lining "Bunyodkor" va "Mustaqillik maydoni" bekatlari orasida joylashgan. Ushbu bekatdan "Paxtakor" stadioniga chiqiladi. 1977 yilning 7 oktabrida ochilgan. Me`morlar: F. Tursunov, A. Sodiqov, T. Sodiqov. Falsafa. a> qozi hukmiga koʻra zahar ichish arafasida. Falsafa (yunoncha φιλοσοφία — «donishlikni sevish», yunoncha φιλέω — «sevaman» va yunoncha σοφία — «donolik») — eng umumiy fan (nazariya), dunyoqarash shakllaridan biri, inson faoliyati sohalaridan biri. U kishi qanday yashashi, hayot kechirishi kerak (etika); qaysi narsalar mavjud va ularning tabiati qanday (metafizika); bilim nima (epistemologiya); hamda qanday fikrlash toʻgʻri (mantiq) ekanligini hal qilishga urinadi. Falsafaning qarama-qarshiliklarga sabab boʻlmagan yagona qatʼiy taʼrifi mavjud emas va u asrlar osha oʻzgarib, falsafa doirasida turli savollar koʻrilgan boʻlsa-da, mutaxassislar uning taʼkid va nazariyalar toʻplami emas, balki uslub ekanligini qabul etishadi. Falsafiy tadqiqotlar ratsional fikrlashga asoslangan bolib, tekshirilmagan farazlar va ishonchlarga oʻrin qoldirmaslikka intiladi. Turli faylasuflar ong tabiati haqida turlicha fikrlar bildirishgan, bu esa falsafaning oʻzi nima ekanligi haqidagi bahslarga sabab boʻlgan. Baʼzilarga koʻra, falsafa savol-javob jarayonini tekshiradi. Boshqalar esa falsafa muayyan falsafiy taʼkidlarni isbotlashi kerak, deb hisoblashadi. "Falsafa", aniqrogʻi "filosofiya" soʻzi Gʻarbda paydo boʻlgan esa-da, falsafiy muammolar boshqa madaniyatlarda ham koʻrilgan. Uzoq Sharq faylasuflari Sharq falsafasiga oid boʻlishsa, Shimoliy Afrika hamda Yaqin Sharq falsafasi, Yevropa bilan uzviy aloqada boʻlishgani tufayli, Gʻarb falsafasiga doir, deb bilinadi. Gʻarb falsafasi. Falsafa sohalarining toʻliq roʻyxatini keltirish mushkuldir, zero turli davrlarda faylasuflar har xil mavzularni oʻrganishgan. Falsafaga odatda etika, metafizika, epistemologiya va mantiqni kiritish mumkin. Boshqa katta sohalarga siyosat, estetika hamda din misol boʻla oladi. Bundan tashqari, aksar akademik fanlar oʻz falsafalariga ega, masalan fan falsafasi, matematika falsafasi va tarix falsafasi. Metafizika ilk bor Arastu tomonidan sistematik oʻrganila boshlangan. U bu atamani ishlatmagan; atama Arastuning fizikaga bagʻishlangan kitobidan keyin yozilgani, va u kitob "metafizika" ("fizikadan keyin") deb nomlanganligi tufayli paydo boʻlgan. Arastuning oʻzi ushbu fanni "birinchi falsafa" (yoki baʼzida shunchaki "donolik"), deb ataydi, va bu fan "narsalarning birinchi sabablari va prinsiplari" bilan shugʻullanishini yozadi. Atamaning zamonaviy maʼnosi mavjudlik tabiatini oʻrganuvchi tadqiqotdir. Metafizikaning asosiy ostsohasi - ontologiya - mavjudlik oʻzi nima, degan muammoni hal qilishga urinadi, mavjud narsalarni tiplarga ajratadi (baʼzan ontologiyani metafizikaning oʻzi bilan adashtirishadi). Metafizikaning yana bir qismi ong falsafasidir. Epistemologiya bilim tabiatini oʻrganadi va bilish ilojlimi, savoli bilan shugʻullanadi. Uning markaziy muammolaridan biri skeptitsizmning "bizning barcha ishonch va fikrlarimiz illuziyaviy yoki notoʻgʻri boʻlishi mumkin", degan daʼvosi bilan bogʻliqdir. Etika, yoxud "axloq falsafasi", agentlar qanday amallar qilishi shartligi muammosi bilan mashgʻul boʻladi. Aflotunning ilk dialoglarida shaʼn nima ekanligi haqida gap ketadi. Metaetika etik qiymatlar obyektiv boʻla oladimi, degan savolni tadqiq etadi. Etika muammolari diniy falsafada ham koʻriladi. Mantiq ikki katta ostsohaga ega: biri - matematik mantiq (formal simvolik mantiq), boshqasi esa falsafiy mantiqdir (til mantigʻi). Gʻarb falsafasi koʻpincha uch davrga boʻlib, oʻrganiladi: Qadimgi falsafa, Oʻrta Asrlar falsafasi va Zamonaviy falsafa. Yunon-Rim falsafasi. Qadimgi Yunon falsafasi "Suqrotgacha", "Suqrot davri" va "Arastudan soʻnggi" davrlarga boʻlinishi mumkin. Suqrotgacha davr metafizik fikrlar, ayniqsa oʻta keng ("Barcha narsa olovdir" yoki "Barcha narsa oʻzgaruvchandir" kabi) iddaolar bilan xarakterlanadi. Bu davrga oid muhim faylasuflar qatoriga Fisogʻurs, Fales, Anaksimandr, Anaksimen, Demokrit, Parmenid, Geraklit va Empedokl kiradi. Suqrot davri (Gʻarb falsafasining eng muhim faylasuflaridan biri Suqrot sharafiga shunday nomlangan) Aflotun va uning ustozi Suqrot tomonidan taʼrif, tahlil va sintez tushunchalarini oʻrnatgan Suqrot uslubi yaratilishi va bu uslub falsafada inqilobiy oʻzgarishlarga sabab boʻlishi bilan farqlanadi. Suqrotning biror qoʻlyozmasi saqlanib qolmagan, biroq uning fikrlari Aflotun ishlarida oʻz aksini topgan. Aflotun asarlari fundamental falsafaning asosiy matnlaridandir. Aflotun koʻtarib chiqqan masalalar uning maktabdoshi, Arastu bilan tortishuvlarga sabab boʻlgan. Arastudan keyingi davrga Yevklid, Epikur, Krisipp, Gipparx, Pirr va boshqa faylasuflar ishlari kiritilishi mumkin. Bu davrlarga oid faylasuflarning baʼzi fikrlari hozirgi zamon ilmiy qarashlariga mos kelmasa-da (masalan, harakatning mavhum ekanligi, iddaosi), ular ishlatgan fundamental falsafiy va mantiqiy uslublar hozir ham qoʻllaniladi. Oʻrta Asrlar falsafasi. Oʻrta Asrlar falsafasi Gʻarbiy Yevropa va Yaqin Sharqdagi hozir Oʻrta Asrlar, deb ataluvchi va Rim imperiyasi tugatilishidan to Renessansgacha boʻlgan davrga oid falsafadir. Oʻrta Asrlar falsafasi qisman antik Yunon-Rim madaniyatini qayta kashf qilish va teologik muammolar bilan shugʻullangan. Ushbu davrga oid baʼzi muammolar eʼtiqod va ong munosabatlari, xudoning mavjudligi va birligi kabi masalalardan iboratdir. Erta zamonaviy falsafa (1600 - 1800 yillar atrofi). Zamonaviy falsafa skeptitsizm paydo boʻlishi va zamonaviy fizika tugʻilishi bilan boshlangan, deb hisoblanadi. Ushbu davrga oid muhim kishilar Montaigne, Descartes, Locke, Spinoza, Leibniz, Berkeley, Hume va Kant'dir. Bu davr 17-18-asrlarga toʻgʻri kelib, Kant'ning metafizik mavzularni Newton mexanikasi bilan bogʻlashga davomli urinishlari bilan yakun topgan, deb hisoblanadi. Keyingi zamonaviy falsafa (1800 - 1960 yillar atrofi). Keyingi zamonaviy falsafa 19-asr boshida Immanuel Kant falsafasidan soʻng boshlangan, deb qabul qilinadi.. Hegel va boshqa olmon idealistlari Kant gʻoyalarini kengaytirib, olam butkul ratsionaldir va uning tabiatini toʻla bilish ilojlidir, fikrini ilgari surishdi. Hozirgi zamon falsafasi (1960 - bugun). Soʻnggi yuz yil ichida falsafa zamonaviy tadqiqotlar orasida faollashib, tabiiy fanlardan koʻproq farqlana boshladi. Ushbu davrga oid aksar falsafiy fikrlar tabiiy fanlar nazariyalari va insoniyat gʻoyalari, sogʻlom fikrlash orasidagi munosabatlarni izohlaydi. Keyingi zamonaviy falsafa hozirgi zamon falsafa koʻtarilishi bilan tugadi, degan gap bahslidir. Zero, bugungi kunda ham 19-asr falsafasi shugʻullangan baʼzi muammolar hozirgi zamon falsafasida dolzarbligini yoʻqotmagan. Realizm va nominalizm. "Realizm" atamasi bilan baʼzan 18-asr idealizmiga zid boʻlgan qarashga aytiladi. Realizmga koʻra, narsalar ongdan tashqarida ham mavjuddir. Bu iddaoga nominalizm eʼtiroz bildiradi, va mavhum yoki universal atamalar tayinli ruhiy holatni, fikr, ishonchni bildiradi, xolos, deydi. Nominalistik qarashlarga ega mashhur faylasuflarga William Ockham misol boʻla oladi. Ratsionalizm va empiritsizm. "Ratsionalizm" odam ongining muhim ekanligini yoki ahamiyatini urgʻulovchi har qanday qarashdir. Ekstremal ratsionalizm butun bilimni yolgʻiz ongga asoslashga intiladi. Ratsionalizm daʼvolari odatda rad etilmaydigan taʼkidlardan boshlanib, har qanday bilim obyektining faqatgina ong orqali tanilishi iddaosiga mantiqiy olib borishga urinadi. Ilk ratsionalist oʻlaroq Parmenidni (mil. avv. 480) koʻrish mumkin; u fikrlash haqiqatdan ham roʻy berishiga shubha qilish mumkin emasligini aytadi. Lekin fikrlash obyektsiz boʻla olmaydi, demak fikrlashdan "tashqarida" darhaqiqat biror narsa mavjud. Parmenid mavjud boʻlgan narsa muayyan sifatlarga ega boʻlishi kerak, degan xulosaga keladi; hali paydo boʻlmagan yoki yoʻqolib bitgan narsa ham vaqtdan tashqarida mavjud boʻla oladi, deydi. Zeno Elea (mil. avv. 489 tugʻ.) Parmenid shogirdi edi, va u harakat ilojsiz ekanligi haqidagi tezisga uning mavjudligi haqidagi fikrning oʻzi mavjud ekanligi, demak harakat ilojlidir, degan qarshi taʼkid keltirgan. Aflotun (mil. avv. 427–347) ham Parmenid ishlaridan taʼsirlangan, biroq u ratsionalizmni realizm bilan bogʻlagan. Aflotun mavjud narsalarning sifati universal (olamshumul) dir, deydi. Masalan, bir odam, bir uchburchak, bir daraxt sifatlari barcha odamlar, barcha uchburchaklar, barcha daraxtlar uchun ham oʻrinlidir. Aflotun sifatlar ongdan tashqari shakllar emas, deb fikrlaydi, oʻylash jarayonida yolgʻiz ongga ishonib, hissiyotlarga chalgʻish kerak emasligini uqtiradi. Descartes soʻnggi muammoni ong orqali hal qilishga urindi. U Parmenidning "Fikrlayapman", demak "mavjudman" (lot. "Cogito ergo sum") tezisini rad etib boʻlmaydi, degan fikrga keldi. Bu tezisdan Descartes butun bilim tizimini qurishda foydalanish kerakligini uqtiradi (bunday tizimda, masalan xudo mavjudligi bahsida ontologik argumentdan foydalanish mumkin). Uning ongning yolgʻiz oʻzi voqeʼlikni oʻrgana olishi mumkinligi, gʻoyasi zamonaviy ratsionalistlarga taʼsir koʻrsatdi (masalan, Baruch Spinoza, Gottfried Leibniz va Christian Wolff); biroq empiritsist faylasuflar bu gʻoyani tanqid qilishdi. Empiritsizm, ratsionalizmdan farqli oʻlaroq, olamni tanishda ongning ahamiyatini kamligini, bilimni asosan hissiyotlardan olish mumkinligini taʼkidlashadi. John Locke oʻzining "An Essay Concerning Human Understanding" ("Odam Tushunishi Haqida Esse", 1689) asarida klassik empiritsistik qarashlarini yoritadi, hamda naturalizm va empiritsizmni qatʼiy ilmiy (oʻsha paytda Newton'iy) prinsiplar asosida qurish kerakligini uqtiradi. Bu davrda diniy gʻoyalar dunyoviy falsafaga kirishga intildi. Yepiskop Berkeley'ning Isaac Newton gʻoyalarining asosiy prinsiplarini rad etuvchi idealizmi bunga misol boʻlishi mumkin. Diniy mutafakkirlar qatoriga shuningdek Blaise Pascal, Joseph Butler va Jonathan Edwards kabi faylasuflarni misol qilib keltirish mumkin. Qolgan faylasuflar, masalan Jean-Jacques Rousseau va Edmund Burke, boshqacha yoʻldan borishni afzal bilishdi. Ushbu davrning farqli falsafiy qarashlari 20-asr falsafasining turli sohalarga boʻlinishi va akademik fanlar kabi qatʼiylashishiga turtki boʻldi. Skeptitsizm. Skeptitsizm "har qanday" bilim ilojli ekanligini savol ostiga qoʻyuvchi falsafiy qarashdir. U ilk bor Pirron tomonidan oʻrtaga qoʻyilgan; Pirron "shamoyil"dan boshqa hamma narsa shubha ostidadir, deb fikrlagan. Sextus Empiricus (I asr) skeptitsizmni "qanday qilib boʻlsa-da, shakl va qarorlarga qarshi chiqib, [...] ruhiy xotirjamlikka ega boʻlishdir", deb taʼriflagan. Yaʼni skeptitsizm quruq shubhalanish emas, balki shubhalanish orqali xotirjamlikkar erishishdir, deb koʻrilgan. Skeptitsizm oʻzini dogmatizmga qarshi, deb biladi. Sextus biror axborotning ishonchliligi savol tugʻdiradi, chunki bu uni qabul qiluvchiga bogʻliqdir, deydi. Biror narsaning koʻrinishi turli vaziyatlarda turlichadir: masalan, echki shoxining boʻlagi oq boʻlib koʻrinsa, butun shox qora boʻlishi mumkin. Qalam yonidan qaralganda choʻp, deb qabul qilinadi; biroq unga bir uchidan qaralsa, u doira boʻlib koʻrinadi. Skeptitsizm keyinchalik Michel de Montaigne va Blaise Pascal zamonasida qayta tugʻildi. Ayniqsa David Hume ishlarida skeptiklik yaqqol seziladi. Hume fikrlashning faqat ikki: "ehtimoliy" va "namoyishli" turlari borligini taʼkidlaydi (qarang, Hume sanchqisi). Bulardan birontasi ham bizni tashqi olamning haqiqatdan mavjudligini uzil-kesil isbotlay olmaydi. Namoyishli fikrlash namoyishning (yaʼni, aniq tezislardan deduktiv xulosa chiqarishning) yakka oʻzi tabiat uniformalligini (masalan, fan koʻrsatgan tabiat qonunlari uning barcha qismlari uchun taalluqli ekanligini) isbotlay olmasligi tufayli olam ongimizdan tashqarida mavjud ekanligi shubhalidir. Bunday ong yolgʻiz oʻzi kelajak va oʻtmish orasidagi aloqani topa olmaydi. Biz olam haqidagi qandaydir ishonchlarga ega boʻlishimiz mumkin (masalan, ertaga quyosh chiqib, tong otishiga ishonch), lekin bu ishonchlar odat va anʼanalar natijasidir, va "albatta" shunday boʻlishiga qatʼiy mantiqiy isbotga bogʻliq emas. Umumiydan xusuiyga keltiruvchi "ehtimoliy" (induktiv) fikrlash ham yordam bermaydi: u "ham" tabiat uniformalligiga bogʻliqdir, bu uniformallik esa isbotsizdir. Ikkala fikrlash turining eng yaxshi natijasi nisbiy haqiqat boʻlishi mumkin: "agar" tayinli taʼkidlar rost boʻlsa, "u holda" tayinli xulosalar kelib chiqadi. shuning uchun olam haqida hech qanday bilim uzil-kesil qabul qilina olmaydi. Hume skeptik argumentga uni nazarga ilmaslikdan boshqa yechim yoʻqligini aytadi. Agar hatto shu muammolar har bir hol uchun hal qilinsa-da, biz bu yechimni isbotlash muammosiga duch kelamiz, va shunday qilib cheksiz regressga duch kelamiz ("regress skeptitsizm" atamasi shunga bogʻliq). Koʻp faylasuflar shunday skeptik argumentlar ahamiyati ustida bahslar olib borishgan. Tashqi olam haqida bilim olamizmi, yoʻqmi, bu bizning bilimni qanday belgilashimiz, qay darajada aniqlik istashimizga bogʻliqdir. Agar biz mutlaq aniqlik istasak, ruhiy kechinmalardan tashqariga chiqa olmay qolamiz. Bunda biz hatto "Men" tushunchasining kogerent yoki davomiyligini ham hal qila olmaymiz, tashqi olam haqidagi axborotlarga esa butkul ishonmay qoʻyamiz. Biroq, boshqa tomondan, agar biz oʻrnatgan aniqlik darajasi juda past boʻlsa, u holda turli illuziya va fokuslarga aldanib qolishimiz mumkin. Skeptitsizmga qarshi bunday argument faylasuf solipsizmdan tashqari chiqishi kerakligini, bilimning aniqlik darajasi baland boʻlishi, lekin mutlaq aniq boʻlmasligi mumkinligini bildiradi. Idealizm. Idealizm fikrlovchi mavjudot ongidan tashqaridagi voqeʼlikni bilish ilojsiz ekanligini taʼkidlovchi epistemologik doktrinadir. Uning alternativ, qatʼiyroq metafizik shakli ongdan tashqarida hech nima yoʻqdir, deydi. Zamonaviy gʻarbiy falsafada epistemologik doktrina Descartes'ning asosiy gʻoyalaridan boshlangan – u ongimizdagi axborotga hissiyotlardan olingan axborotdan koʻra koʻproq ishonsa boʻladi, deydi.Metafizik idealizm esa George Berkeley ishlarida ilk bor koʻriladi. Berkeley ogʻriq kabi hislar va "tashqi" narsalar haqidagi fikrlar orasida katta farq yoʻqligini aytadi. Masalan, olovga xos tayinli issiqlik va yorugʻlik sezishimiz bizni tashqarida olov borligiga ishontiradi, va bu hislarning oʻzi "olov"dir, deb xulosa chiqarish mumkin. Berkeley buni lotin tilida "esse est percipi": mavjudlik hissiyotdir, deb ifodalaydi. Bu nuqtai nazardan uylar, togʻlar va daryolar insondan "ustun, katta" emas, balki bor-yoʻgʻi bizning ongga bogʻliq nimarsalar boʻlib qoladi. Idealizm shakllari XVIII asrdan to XX asr boshlarigacha falsafada muhim boʻlib keldi. Immanuel Kant'ning transsendental idealizmiga koʻra tushunish mumkin boʻlgan narsalar doirasi cheklangandir, zero koʻp narsani obyektiv baholab boʻlmaydi. Kant oʻzining "Sof Ong Tanqidi" ("Critique of Pure Reason") (1781–1787) asarida ratsionalizm va empirizmni bogʻlashga urinadi, metafizikani oʻrganishda yangi uslublar kiritadi. Kant shu ishi bilan biz bilgan biror narsani bilganligimiz uchun rost, deb qabul qilishimiz "bilish" yoʻlidir, deydi. Koʻrsatilgan katta mavzulardan biri tabiatning bizning cheklangan bilimimizga bevosita kira olmaydigan xususiyatlari bor ekanlgiga bagʻilshangan. Kant butkul hissiy maʼlumotni konseptual yoki kategorik tizimda jonlantirish uchun ongimizga obyektiv bilim kerakligini uqtirgan boʻlsa-da, "oʻzidagi narsalar" bizning hissiyotlarimizdan mustaqil mavjuddir, deb hisoblaydi; shuning uchun uni tom maʼnoda idealist, deb atash mumkin emas. Aslida, Kant'ning "oʻzidagi narsa" konsepsiyasi juda murakkab va qarama-qarshiliklarga egadir. Uning ishini davom ettirgan Johann Gottlieb Fichte va Friedrich Schelling olamning mustaqil mavjudligi gʻoyasidan voz kechishib, butunlay idealistik falsafaga berilishdi. Bu Olmon idealizmining eng ahamiyatli ishlaridan biri sifatida G.W.F. Hegel'ning "Ruh Fenomenologiyasi" ("Phenomenology of Spirit") (1807) asarini keltirish mumkin. Hegel falsafaning maqsadi odam ongida paydo boʻladigan qarama-qarshiliklarni (masalan, oʻzini ham subyektiv guvoh, ham olamning nofaol boʻlagi, deb bilish kabi) hisobga olish, ularni hal qilish va saqlab qolib, yuqori darajadagi fikrlashda bunday dissonanslarning oʻrnini koʻrsatishdir, deb bilgana. Qarama-qarshiliklarni bir vaqtning oʻzida bunday qabul qilish va rad etish (yechish) "Hegel dialektikasi", deb ataladi. Hegel anʼanasiga sodiq faylasuflar qatoriga Ludwig Andreas Feuerbach, Karl Marx, Friedrich Engels va Britan idealistlari, masalan T.H. Green, J.M.E. McTaggart va F.H. Bradley kiradi. XX asr faylasuflarining aksariyati idealizmni rad etishdi. Biroq, Hegel dialektikasini koʻplar qabul qilishdi. Immanuel Kant'ning "Copernic Yurishi" ham bugun muhim falsafiy konsepsiya boʻlib qolmoqda. Pragmatizm. Pragmatizm ishonch va haqiqatlarning asl qiymati ularning voqeʼlik bilan aloqasida emas, balki foydali va samarali ekanligidadir, deb hisoblaydi XIX asr oxirida amerikalik faylasuflar Charles Peirce va William James pragmatizmga asos solishdi, John Dewey esa keyinchalik uning asosida instrumentalizm gʻoyasini yaratdi. Biror ishonchning foydaliligi tayinli vaziyatga bogʻliq boʻlgani uchun, Peirce va James natijaviy haqiqat faqat kelajakda, barcha nuqtai nazarlar kesishgandagina ayon boʻlishini taʼkidlashdi. Tanqidchilar pragmatizmning sodda mantiqiy xato qurboni boʻlishini aytib oʻtishdi: biror narsa darhaqiqat foydali boʻlib chiqsa, bu foyda oʻsha narsaning haqiqatligini isbotlaydigan boʻlib qolmoqda. Pragmatist mutafakkirlar sirasiga John Dewey, George Santayana va C.I. Lewis kiradi. Yaqinda pragmatizmga Richard Rorty va Hilary Putnam tomonidan boshqacha yondashila boshlandi. Fenomenologiya. Edmund Husserl asos solgan fenomenologiya tabiiy olam asosan inson ongi tomonidan shaklantirilishi gʻoyasini targʻib etadi. Husserl fenomenologik loyihasining asosiy vazifasi barcha ongli amallar "intensionallik" deb atalgan obyektiv maqsadga yoʻnaltirilganligini koʻrsatish edi. Oʻz qarashlarini matematika orqali hamda Venalik ustozi - faylasuf va ruhshunos Franz Brentano taʼsiri ostida qayta koʻrib chiqib, Husserl faqatgina matematik qarorlar chiqarishga masʼul kechinmalar emas, balki umuman ongli kechinmalar strukturasini oʻrgana boshladi. Oʻzining ikki tomlik "Mantiqiy Tadqiqotlar" ("Logical Investigations") (1901) kitobining birinchi qismida Gottlob Frege taʼkidlashicha "psixologizmga hujum boshlaydi". Ikkinchi tomda esa Husserl "tasnifiy fenomenologiya" texnikasini ishlab chiqadi, va u bilan obyektiv qarorlarning aslida ong kechinmalari asosida yotganini koʻrsatadi – bu yerda alohida olib koʻriladigan odam kechinmalari emas, balki umuman muayyan kechinmalar nazarda tutilmoqda. U shuningdek har qanday anglash amalining asosiy xossalarini aniqlashga urindi. U keyinchalik "Gʻoyalar" ("Ideas") (1913) kitobida "transsendental fenomenologiya"ni, amaliy kechinmalarga asoslangan bilimni tavsiya etadi. Soʻngra u ushbu transsendental qarashni subyektlar orasidagi munosabatlarga asoslangan intersubyektiv "hayot-olam" modeliga tadbiq qilishga harakat qildi. Husserl hayotlik vaqtida oz ishlari chop etildi, bu ishlarda fenomenologiyaga faqat abstrakt metodologiya bilan yondashilgan; lekin u nashr etilmagan koʻpgina konkret tahlillarni ham qoldirgan. Husserl'ning ishlari Olmoniyada zudlik bilan tarqalib ketdi va Myunix va Göttingenda fenomenologik maktablar ochildi. Fenomenologiya keyinchalik Martin Heidegger (Husserl'ning sobiq assistenti), Maurice Merleau-Ponty, Jean-Paul Sartre kabi faylasuflar asarlari orqali butun jahonga yoyildi. Heidegger va Sartre ishlarida Husserl'ning subyektiv kechinmalarga qaratgan eʼtibori ekzistensializmga asos boʻlib xizmat qildi. Ekzistensializm. Ekzistensializm insonlar uchun avvaldan yozib qoʻyilgan yoʻl borligi iddaosini rad etuvchi falsafiy oqimdir. Biror tayinli ish qilish uchun yasalgan asboblardan (masalan, pichoq; u kesish uchun yasalgan) farqli oʻlaroq, odamlar oʻz maqsadlari nima ekanliklarini oʻzlari hal qila oladilar. XIX asr faylasuflari Søren Kierkegaard va Friedrich Nietzsche ekzistensializm asoschilari hisoblanishadi (ular bu atamani ishlatishmagan boʻlishsa-da). Biroq, ularning taʼsiri ekzistensializm chegaralaridan ham tashqariga chiqadi. Kierkegaard va Nietzsche'ning ishlari ular yoshliklarida qiziqqan Hegel va Schopenhauer falsafasiga asoslangandi. Kierkegaard Hegel tirik odamning ichki subyektiv hayotini hisobga olmagan, deb oʻylagan boʻlsa, Nietzsche Schopenhauer'ning pessimizmi odamlarni asketik hayotga, yoki oʻzidan nafratlanishga olib keladi, deb hisoblagan. Kierkegaard "haqiqat subyektivlikdir", deb iddao qilgan, va buni ongli individ uchun eng muhim narsa hayot va oʻzining ichki aloqalaridir, deb asoslagan. Nietzsche esa haqiqat shaxsiy istiqbollarga bogʻliq, deb hisoblovchi "istiqbolchilik" ("perspectivism") ni taklif qildi. Kierkegaard taʼsiri ostida boʻlgan esa-da, olmon faylasufi Martin Heidegger'ning ekzistesialist boʻlganligi bahslar ostidadir. Shunga qaramay, oʻzining "Mavjudot va Zamon" ("Being and Time") asarida u odam mavjudligining ("Dasein") falsafiy tahlilini ekzistensial ("existentiale") nuqtai nazardan keltirdi; va bu uni ekzistensializm oqimidagi katta figuralardan biri ekanligini taʼkidlashga asos boʻldi. "Gumanizm haqida Maktub"ida ("The Letter on Humanism") Heidegger Jean-Paul Sartre ekzistensializmini keskin rad etdi. Sartre ekzistensializmning yorqin tarafdori sifatida mashhurdir; u bu qarashni nafaqat "Mavjudlik va Yoʻqlik" ("Being and Nothingness") kabi nazariy ishlarida, balki pyesa va romanlarida ham yoritadi. Sartre, Albert Camus va Simone de Beauvoir bilan bir qatorda ekzistensializmning ateistik ostsohasida boʻlishdi, qaysiki hozirda absurdizm bilan tenglashtiriladi. Bu faylasuflar olam oldida oʻzining mavjudligi uchun javobgar odamga markaziy eʼtiborni qaratishdi. Tahliliy falsafa. "Tahliliy falsafa" atamasi bilan maʼno aniqligini boshqa kriteriylardan yuqori qoʻyuvchi falsafiy uslublar guruhi nomlanadi. Ushbu konsepsiya Hegel va shogirdlarining falsafasi tanqidi oʻlaroq vujudga kelgan. Tahliliy falsafa maktablari oʻz ichiga tanqidiy realizm, mantiqiy atomizm, mantiqiy pozitivizm va oddiy til falsafasi iqmlarini olishgan. Tahliliy falsafa shaxsiy fikrdan tashqariga chiqishni va matematik isbotlarning inkor etilmasligini qabul etishni taklif etadi. 1921 yili Ludwig Wittgenstein oʻzining "Tractatus Logico-Philosophicus"ini chop ettirdi; ushbu ishda tilshunoslik va falsafa muammolariga qatʼiy "mantiq" bilan yondashish kerakligi koʻrsatiladi. U oʻsha paytlarda falsafa muammolarining aksariyati aniq fikrlash natijasida hal qilinishi mumkin boʻlgan oddiy semantik boshqotirmalardan oʻzga narsa emas, deb hisoblardi. Yillar oʻtib, u "Tractatus"da yozilgan iddaolarining baʼzilaridan voz kechadi (bu, masalan, uning ikkinchi katta asari, "Falsafiy Tadqiqotlar" ("Philosophical Investigations") (1953) da ayon boʻladi). "Tadqiqotlar" Gilbert Ryle, J.L. Austin va boshqalar tavsiya etgan "oddiy til falsafasi" rivojiga hissa qoʻshdi. "Oddiy til falsafasi" mutafakkirlari eski faylasuflar (Jeremy Bentham, Ralph Waldo Emerson va John Stuart Mill) nuqtai nazarlariga suyanishdi, va bu uslub XX asr ikkinchi yarmida gʻarb falsafasi uchun xarakterli boʻlib qoldi. Odam tabiati va siyosiy qonunlar. Qadimgi tarixdan beri siyosiy hukumat oʻrnatish ildizlari doimo odam tabiatiga bogʻliq boʻlib kelgan. Aflotun oʻzining "Respublika" ("The Republic") sida ideal jamiyat faylasuf-qirol tomonidan boshqarilishi mumkinligini yozadi, chunki u falsafani yaxshi tushungan odam "ezgulik" tushunchasini ham yaxshi anglashini taʼkidlaydi. Biroq Hatto Aflotun ham faylasuflar oʻz ustida, oʻzining fikrlashi va olam-odam, odam-jamiyat aloqalarini qunt bilan oʻrganishni va biror jamiyatni boshqarishni keksalik (taxminan ellik yoshlardan soʻng) paytida, vazmin, ogʻir-bosiq fikrlay oladigan darajaga yetgandan soʻnggina oʻz qoʻliga olishi mumkinligini aytadi. Arastu uchun esa odamlar siyosiy (ijtimoiy) hayvondirlar, va hukumatlar jamiyatga eng koʻp samara keltirish uchun oʻrnatiladi. Arastu davlat ("polis") jamiyatning eng yuqori shakli boʻlganligi uchun uning maqsadi eng koʻp ezgulik (samara) keltirishdir, deb oʻylagan. Arastu siyosiy kuchni mohirlik va aqlning individlarda notekis tarqalgani, tabiiy notenglik natijasidir, deb koʻrgan. Bu notenglik bor ekan, demak siyosiy kuch eng mohir va aqllilar - aristokratiya qoʻlida yigʻilishini afzal bilgan. Arastuga koʻra, shaxs jamiyatda yashar ekan, komillika erisha olmaydi. Uning "The Nicomachean Ethics" va "The Politics" ishlarida shu masala koʻriladi. Birinchi kitobda ezguliklar (yoki "komilliklar") fuqaro-shaxsda olib koʻrilsa, ikkinchi kitobda fuqarolarni komillikka olib borishi mumkin boʻlgan hukumat shakli borasida bahs ketadi. Ikkala kitobda ham adolatning jamiyatdagi muhim roli uqtiriladi. Nicolaus Cusanus XV asr boshida Aflotun fikrlarini qayta koʻtardi. Oʻzining ishlarida va Florensiya Kengashida u Oʻrta Asrlar Yevropasida demokratiya qurish masalasini koʻradi. Biroq u Arastu va Hobbes anʼanalaridan farqli oʻlaroq barcha odamlarni teng koʻrgan (yaʼni hamma xudoning bandasidir, deb), va shining uchun demokratiya eng toʻgʻri hukumat shaklidir, deb oʻylagan. Cusanus'ning qarashlarini italyan Uygʻonish davri uchqunlari sifatida koʻrishadi; bu qarashlar "milliy davlat" tushunchasiga asos soldi. Keyinchalik Niccolò Machiavelli Arastu va Thomas Aquinas gʻoyalarini noreal deya rad etdi. Ideal mustaqillik doim ham ezgulikka olib kelmaydi; mustaqil shaxs foydali va muhim amallarni bajarishga intiladi, bu amallar esa ezgu boʻlmasligi mumkin. Arastu qarashlarini Thomas Hobbes ham shubha ostiga oldi. Hobbes'ga koʻra, odam tabiati aslida aksilijtimoiydir: odamlar tabiatan egoistdirlar, va bu egoizm tabiiy holiga qoʻyib qoʻyilgan hayotni mushkullashtiradi. Bundan tashqari, Hobbes odamlar tabiatan noteng boʻlishsa-da, bu farqlar ahamiyatsizdir va boshqalardan kelishi mumkin zararlardan saqlamaydi. Shularga asoslanib, Hobbes davlat jamiyatni tabiiy ahvoldan koʻtarish uchun oʻrnatiladi, deydi. Bu ishni esa faqatgina jamiyatni qoʻrquv va kuch orqali ushlab turuvchi, suveren va qudratli davlat bajara oladi. Oydinlanish davridagi faylasuflarning koʻpchiligi demokratik davlat qurishga yoʻl qoʻymaydigan mavjud siyosiy falsafa doktrinalaridan norozi edilar. Jean-Jacques Rousseau shu doktrinalarni yiqishga uringanlardan biri edi: u Hobbes'ga odam tabiatan "olijanob yovvoyi" ekanligini, jamiyat va ijtimoiy aloqalar esa bu tabiatni buzishini aytib, eʼtiroz bildirgan. John Locke ham bu tanqidga qoʻshilgan. Oʻzining "Second Treatise on Government" asarida u Hobbes'ning millat-davlat usuli insoniyatni qutqara olishi haqidagi gapiga qoʻshilsa-da, erkinlikka erishgan shaxs vahshiylashib ketishi iddaosini tanqid ostiga olgan. Fakt-qiymat farqi doktrinasi hamda David Hume va uning shogirdi Adam Smith ishlaridan soʻng siyosatni odam tabiatiga bogʻlashga urinishlar susaydi. Biroq hamon koʻpchilik siyosiy faylasuflar, ayniqsa realistlar, oʻz argumentlarini odam tabiatiga asoslashadi. Konsikvensializm, deontologiya va aretaik burilish. Zamonaviy etikada konsikvensializm (amallar ularning "oqibat"lariga koʻra baholanishi kerak) va deontologiya (amallar ularni bajaruvchilarning "burch" yoki "huquq"lariga kirishi-kirmasligiga qarab baholanishi kerak) orasida bahs kechmoqda. Jeremy Bentham va John Stuart Mill utilitarianizmni - amallar "imkon qadar koʻp shaxslarga imkon qadar katta baxt" yetkazishiga qarab baholanishi kerakligi gʻoyasini targʻib etishdi. Bu gʻoya konsikvensializmni kengaytirdi. Immanuel Kant konsikvensializmga qarshi chiqib, maʼnaviy prinsiplar shunchaki ong mahsuli ekanligini taʼkidladi. Kant amallar oqibatini etikaga kiritish xatodir, deydi. Kant'ga koʻra, ong mutlaq burch boʻlmish kategorik imperativga boʻysunadi. Bunga qoʻshimcha qilib, XX asr deontologi W.D. Ross "prima facie" deb ataluvchi imperativlar ham borligini aytadi. Keyingi ishlar etikada shaxs roli alohida urgʻulandi; bunday qarash "aretaik burilish" (yaʼni, "fazilatlar tomon burilish") oqimiga taalluqlidir. Bu oqimga xos fikrlash Bernard Williams ishlarida ayniqsa namoyon boʻladi. Williams konsikvensializm ham, deontologiya ham odamlarni sovuqqon harakat qilishga undaydi, deydi. Bu esa, Williams'ga koʻra, odamlarni oʻz ichki dunyosidan, oʻz ishlaridan voz kechishga olib keladi. G.E.M. Anscombe "Zamonaviy Maʼnaviy Falsafa" ("Modern Moral Philosophy") (1958) asarida fazilatlar etikasini Kantianizm va konsikvensializmga alternativ oʻlaroq koʻradi. Fazilatlarning qadimgi konsepsiyalarini oʻrganish aretaik burilishni ilhomlantirdi. Masalan, Arastu etikasi odamlardan "Arastu meʼyori"ni - ikki ayb orasidagi muvozanatni saqlashini talab qilsa, Konfutsiy etikasi fazilat odamlar orasidagi garmoniyadadir, deydi. Fazilatlar etikasi faylasuflar Philippa Foot, Alasdair MacIntyre va Rosalind Hursthouse tomonidan targʻib qilinadi. Sharq falsafasi. Koʻpgina jamiyatlar falsafiy muammolarni koʻrib chiqishdi va boshqa jamiyatlar ishlari asosida oʻz falsafiy anʼanalarini qurishdi. Masalan, Yaqin Sharq falsafasi Gʻarb falsafasi taʼsiri ostida boʻldi. Rus (baʼzilar buni Gʻarb falsafasiga taalluqli, deb koʻrishadi), Yahudiy, Islomiy, Afrika va baʼzi Lotin Amerikasi falsafiy anʼanalari Gʻarb falsafasidan taʼsirlanishdi; biroq, oʻzlarining aslliklarini ham yoʻqotishmadi. Bu anʼanalar orasidagi farqlar xush koʻrilgan tarixiy faylasuflar, gʻoyalar, uslublar yoki tillar bilan aniqlanadi. Ularni bir-biriga tegishli metodlar bilan oʻrgansa boʻladi va ular orasida sezilarli umumiyliklar bor. "Sharq falsafasi" atamasi bilan Hindiston, Eron, Xitoy, Koreya, Yaponiya falsafiy anʼanalari nomlanadi. Gohida bu roʻyxatga Yaqin Sharq ham qoʻshiladi, biroq Yaqin Sharq falsafasi Ibrohimiy dinlar yoyilishi va Yevropa bilan savdo-sotiq faolligi tufayli Gʻarb falsafasining koʻpgina alomatlariga ega. Xitoy falsafasi. Falsafa Xitoy tamadduniga, umuman Sharqiy Osiyoga sezilarli taʼsir koʻrsatdi. Koʻpgina buyuk falsafiy maktablar Bahor va Kuz Davri hamda Davlatlar Urushi Davrida paydo boʻlib, Fikrning Yuz Maktabi nomi ostida tanildi. Ulardan eng ahamiyatlilari orasida Konfutsianizm, Taoizm, Mohizm va Legalizmlarni koʻrsatsa boʻladi. Keyinchalik, Tang Sulolasi davrida, bu safga Buddizm ham qoʻshildi (shuni aytib oʻtish joizki, Sharq falsafasida din va falsafa orasida qatʼiy farqlar yoʻq). Gʻarb falsafasi kabi, Xitoy falsafasi ham keng qamrovlidir va falsafaning har bir sohasiga taalluqli maktablarga ega. Hind falsafasi. Hind ostqitʼasi tarixida Oriy–Vedik madaniyat oʻrnatilganidan soʻng ikki ming yillik davr ichida falsafiy va diniy mutafakkirlik oltita "Nastika" maktablari paydo boʻlishiga olib keldi. Bu maktablar hinduizm bilan chambarchas bogʻlangan edilar. Hind falsafasi Janubiy Osiyo madaniyatining katta qismini qurgan, va Uzoq Sharqqa ham dharmik dinlar orqali yetib borgan. Undagi fikrlar pluralizmi hind falsafasini liberal universalizm shakliga keltirgan. Fors falsafasi. Fors falsafasi tarixi Qadimgi Eron falsafiy anʼanalari va ularning hind-eron ildizlariga borib taqaladi. Fors falsafasi Zardusht taʼlimotidan taʼsirlangan. Eron tarixidagi turli urushlar - Iskandar Zulqarnayn, arablar va moʻgʻullar istilolariturli madaniyatlar, dinlar aralashuvi va natijada turfa falsafiy maktablar paydo boʻlishiga olib keldi. Bularga zardushtiylik va islom taʼlimotlari, yunon falsafasi taʼsiridagi oqimlar, manixeylik, mazdakiylik va hokazo kiradi. Oʻrta Osiyo falsafasi. Oʻrta Osiyo falsafasi Zardushtiylik, keyinchalik esa Islom dinlari taʼsirida shakllangan. Muhim faylasuflardan biri - ibn Sino Oʻrta Osiyo, va umuman Islom olamida mantiq va metafizikani shakllantirdi; bunda u Arastu va Aflotun ishlariga tayandi. Ibn Sino olamning vaqt oʻqida yaratilishini rad etadi; olam uning yaratuvchisi emanatsiyasidir, deydi. Ibn Sinoning bu qarashlari islomiy deizm va pandeizmga yaqindir. Keyinchalik Oʻrta Osiyolik boshqa faylasuflar - Beruniy, Forobiy, Gʻazzoliy, Navoiy, Bedil va hk - ibn Sino asos solgan islomiy metafizika doirasida fikrlashdi, va bu oqimlardan baʼzilari Yevropagacha yetib bordi. Afrika falsafasi. Boshqa falsafiy anʼanalar, masalan, Afrika falsafasi, xorijiy olimlar tomonidan nisbatan kam oʻrganiladi. Koʻpgina izlanishlar Gʻarb falsafasiga qaratilgani uchun boshqa falsafiy maktablar gʻoyalari tarqalishi qiyin kechishi mumkin. Buning ustiga, vaziyatni irqchilik muammosi murakkablashtiradi. Afrikalik muhim faylasuflar qatoriga Usmon Dan Fodio (Shimoliy Nigeriyadagi Sokoto Xalifaligi asoschisi) va Umar Tall (Senegal) kiradi; ikkovi ham islom ulamolari boʻlishgan. Mustamlakadan soʻnggi paytlar faylasuflariga misol qilib Cheik Anta Diop, Francis Ohanyido, CL Momoh va Chinweizu'larni koʻrsatish mumkin. Zamonaviy Afrika falsafasi nafaqat Afrika qitʼasidagi, balki boshqa mamlakatlardagi kelib chiqishi afrikalik faylasuflar ishlaridan iboratdir. Bu faylasuflar safiga Frantz Fanon, Kwesi Wiredu, Paget Henry, Lewis Gordon, Mabogo Percy More va boshqalar kiradi. Amaliy falsafa. Jamiyatdagi fikrlar uning amallariga chuqur taʼsir koʻrsatadi. Falsafani amaliy oʻrganish yangi sohalar, masalan, amaliy etika va siyosiy falsafa kabilarning paydo boʻlishiga olib keldi. Konfutsiy, Sun Tzi, Ibn Xoldun, Ibn Rushd, Ibn Taimiyyah, Niccolò Machiavelli, Gottfried Leibniz, John Locke, Jean-Jacques Rousseau, Karl Marx, John Stuart Mill, Mahatma Gandhi va boshqalarning siyosiy va iqtisodiy qarashlari maʼlum hukumatlar tuzilishiga va amaliyotiga sezilarli taʼsir qildi. Siyosiy falsafa fikrlariga zamonaviy misol oʻlaroq Chicago Universitetida Leo Strauss tomonidan Aflotun ishlariga tayanib boshlangan neokonservatizm oqimini koʻrsatish mumkin. Ushbu falsafiy oqim George W. Bush siyosatini shakllantirib, "fil suyagidan yasalgan minora"dek koʻringani bilan, dunyo miqyosida taʼsirchan boʻla oldi. Taʼlim falsafasi sohasida John Dewey taklif qilgan ilgʻor taʼlim XX asrda Amerikada qoʻllandi. Bu oqim avlodlari hozirda "bolalar uchun falsafa" ishlariga hissa qoʻshmoqdalar. Carl von Clausewitz'ning siyosiy urush falsafasi davlat, xalqaro siyosat va harbiy strategiyada samara berdi (ayniqsa, Ikkinchi Jahon Urushi soʻngida). Mantiq matematika, tilshunoslik, ruhshunoslik, informatikada juda muhim unsur boʻlib qoldi. Falsafaning boshqa amaliy qoʻllanishlari epistemologiyaga ham oiddir, u orqali bilim, ishonch, dalil tushunchalari aniqlashtiriladi (bular huquqshunoslik, iqtisodiyot, qarorlar nazariyasi va boshqa ilmiy dissiplinalarda kerak). Fan falsafasi ilmiy metod asoslarini belgiladi hamda ilmiy tadqiqotlar va argumentlashlar xarakterini shakllantirdi. Bu juda katta natijalarga olib keldi. Masalan, Skinner'ning qatʼiy empirik bixeviorizmi oʻn yillar davomida oʻrnashib qolgan Amerika ruhshunosligini oʻzgartirib yubordi. Chuqur ekologiya va hayvon huquqlari dunyoni faqat odamlargina emas, balki odam emaslar ham egallashini eslatib, maʼnaviy qadriyatlarni qayta koʻrib chiqishga olib keldi. Estetika musiqa, adabiyot, va umuman hayotning butun sanʼat qiyofasiga oid bahslarni hal qilishga yordam bermoqda. Umuman aytganda, falsafa tegishli sohalardagi izlanishlarning nazariy asoslarini belgilashga harakat qiladi. Zero, fikrsiz harakat maʼnosizdir. Gohida falsafa yaxshi oʻrganilmagan yoki tushunilmagan sohaning tadqiqoti, deb koʻriladi. Lekin bu sohalar keyinchalik muayyanlashib, tayinli ilmiy boʻlimga aylanadi, masalan, bir paytlar faqatgina falsafiy deb qaralgan ruhshunoslik, jamiyatshunoslik, tilshunoslik va iqtisodiyot hozirda matematika va mantiqqa tayanib, katta, mustaqil sohalarga aylandi. Lekin fan ilgʻorlagani sari, yangidan-yangi muammolar tugʻilaveradi, bu muammolarni hal qilishda esa avvalo falsafa yordam beradi. Kazimierz Marcinkiewicz. (talaffuzi: Kajimirj Marchinkevich) - Polsha konservativ siyosatdoni, Polsha Respublikasining sobiq Bosh Vaziri (2005-2006). Poytaxt. Poytaxt — davlat yoki maʼmuriy hududning bosh shahri. Aksar hollarda poytaxtda hokimiyatning bosh organlari va boshqarmalari, davlat boshligʻining qarorgohi, Oliy Sud va boshqa muhim muassasalar joylashgan boʻladi. Toshkent metropoliteni. Toshkent Metropoliteni - Toshkent shahrida 1977-yilda ishga tushirilgan metropoliten yoʼllari tizimi. 2008-yilgacha boʻlgan maʼlumotga koʼra, Oʻrta Osiyodagi yagona metropolitendir. Ташкентский метрополитен начал строиться в 70-х годах. У истоков строительства стоял тоннельный отряд №2, закончивший строительство тоннелей в Сибири и строительство деривационного тоннеля в Андижане. Проектирование осуществлял недавно созданный Ташкентский филиал Метрогипротранса (ныне Ташметропроект). В кратчайшие сроки была создана вся необходимая производственная база, организован выпуск бетонных конструкций, организовано производство чугунных тюбингов. Первый пусковой участок был сдан в эксплуатацию в ноябре 1977 года. Метрополитен целиком мелкого заложения, большая часть перегонных тоннелей построена закрытым способом (щитовой проходкой). С самого начала сооружения метрополитена строились с учетом высокой сейсмичности региона (утверждается, что конструкции рассчитаны на противостояние землетрясениям до 9-ти баллов по шкале Рихтера). Конечно столь разрушительных землетрясений, как произошедшее в 1966 году с тех пор в Ташкенте не было, но более слабые толчки, регулярно случающиеся в этом районе, метрополитен выдержал. Работа метрополитена ни разу не прерывалась с момента открытия первого участка. По описаниям строительства, при проходке перегонных тоннелей строители столкнулись со сложным поведением лессовых грунтов (которыми в основном и представлена геология Ташкента). При работе механизированных щитов, из-за вибрации механизмов, происходило уплотнение массива (и соответственно уменьшение занимаемого грунтом объема). В результате щиты неоднократно проваливались ниже проектной отметки и проводились сложные и дорогостоящие работы по подъему щитов до проектной отметки. В связи с этим явлением, скорость проходки механизированными комплексами оказалась намного меньше скорости немеханизированных щитов и в конечном итоге большая часть перегонных тоннелей тоннелей построена немеханизированными щитами. Метрополитен в Ташкенте начали проектировать в 1968 году – почти сразу после землетрясения 1966 года, в связи с ликвидацией последствий которого в течение 2-х лет население города увеличилось почти в полтора раза, а площадь городской территории стала больше на треть. При проектировании учитывались высокая сейсмичность местности и высокие летние температуры (до +50оС). Проектировал первую линию ВНИИ “Метрогипротранс”, впоследствии в Ташкенте был создан его филиал – НИИ “Ташметропроект”. К строительству приступили в 1972 году, строительство велось преимущественно открытым способом. Основная часть трассы пускового участка линии прошла под самым широким в городе проспектом Дружбы Народов, что безусловно облегчило задачу строителей. Однако были и сложные моменты, особенно при строительстве тоннеля под каналом Боз-Су, когда строители столкнулись с большим количеством подземных речек и грунтовых вод, пролегающих в лёссовых осадочных породах, и пришлось прокладывать тоннели на несколько метров ниже первоначально запланированного уровня. К тому же это был первый опыт строительства метрополитена в условиях высокой сейсмичности. В проектировании и сооружении линии помогали специалисты из Москвы, Ленинграда, Киева, Тбилиси, Баку. И, несмотря на все сложности, 6 ноября 1977 года было открыто пассажирское движение на первом участке первой, Чиланзарской линии, связавшей центр города с самым крупным жилым массивом Чиланзар и Центральным Автовокзалом “Ташкент”. На участке 9 станций: “ОКТЯБРЬСКОЙ РЕВОЛЮЦИИ” (переименованная затем в “ЦЕНТРАЛЬНЫЙ СКВЕР”, а позже – в “СКВЕР ЭМИРА ТИМУРА” / “AMIR TEMUR HIYOBONI”); “ПЛОЩАДЬ им. В.И.ЛЕНИНА” (сейчас – “ПЛОЩАДЬ НЕЗАВИСИМОСТИ” / “MUSTAQILLIK MAYDONI”); “ПАХТАКОР” (“PAXTAKOR”); “ДРУЖБЫ НАРОДОВ” (“XALQLAR DO’STLIGI”); “КОМСОМОЛЬСКАЯ” (сейчас – “МОЛОДЁЖНАЯ” / “YOSHLIK”); “ХАМЗА” (“HAMZA”); “50 лет СССР” (переименованная сначала в “УЛУГБЕК”, а затем - в “МИРЗЫ УЛУГБЕКА” / “MIRZO ULUG’BEK”); “ЧИЛАНЗАР” (“CHILONZOR”) и “САБИРА РАХИМОВА” (“SOBIR RAHIMOV”), а также комплекс электродепо и первый метромост через канал Ак-Тепе. Второй участок Чиланзарской линии был введён в эксплуатацию 10 августа 1980 года, и связал центр с ж/д станцией Салар и северо-востоком города. На участке – 3 станции: “ХАМИДА АЛИМДЖАНА” (“HAMID OLIMJON”); “ПУШКИНСКАЯ” (“PUSHKIN”) и “МАКСИМА ГОРЬКОГО” (сейчас – “ВЕЛИКИЙ ШЁЛКОВЫЙ ПУТЬ” / “BUYUK IPAK YO’LI”), а также второй метромост через канал Салар. Первый участок второй, Узбекистанской линии, открытый 27 октября 1984 года, который связал Центральный Стадион “Пахтакор” с Центральным ж/д вокзалом “Ташкент-Пассажирский”, состоит из 5 станций: “АЛИШЕРА НАВОИ” (“ALISHER NAVOIY”) – пересадочный узел со станцией “ПАХТАКОР” Чиланзарской линии; “УЗБЕКИСТАНСКАЯ” (“O’ZBEKISTON”); “ПРОСПЕКТ КОСМОНАВТОВ” (сейчас – “КОСМОНАВТОВ” / “KOSMONAVTLAR”); “АЙБЕК” (“OYBEK”) и “ТАШКЕНТ” (“TOSHKENT”). Второй участок Узбекистанской линии был открыт 07 ноября 1987 года и соединил вокзал с заводом “ТашСельМаш” и Авиационным заводом им. В.П.Чкалова. На этом участке – 2 станции: “ТАШСЕЛЬМАШ” (сейчас – “МАШИНОСТРОИТЕЛЕЙ” / “MASHINASOZLAR”); “ЧКАЛОВСКАЯ” (“CHKALOV”) и комплекс электродепо. Третий участок Узбекистанской линии – от ст. “АЛИШЕРА НАВОИ” до самого крупного в Ташкенте рынка “Иски Джува”, находящегося в центре исторической части “Старого Города” с большим количеством памятников архитектуры и истории XIV-XVIII веков, был открыт 6 ноября 1989 года и включает в себя 2 станции: “ГАФУРА ГУЛЯМА” (“G’OFUR G’ULOM”) и “ЧОР-СУ” (“CHOR-SU”). Последний, четвёртый участок Узбекистанской линии был открыт 30 апреля 1991 года, и связал собою старогородскую часть с ВУЗгородком, где находятся учебные корпуса 2-х крупнейших ВУЗов Ташкента. Он состоит также из 2-х станций: “ТИНЧЛИК” (“TINCHLIK”) и “БЕРУНИ” (“BERUNIY”). Первый участок третьей, Юнус-Абадской линии, открытый 26 октября 2001 года, который связал скоростным транспортом крупный жилой массив Юнус-Абад в северной части города с центром, протяжённостью примерно 7 км, состоит из 6-ти станций: “МИНГ-УРЮК” (“MING-O’RIQ”), с пересадочным узлом на станцию “АЙБЕК” Узбекистанской линии; “ЮНУСА РАДЖАБИ” (“YUNUS RAJABIY”), с пересадочным узлом на ст. “СКВЕР ЭМИРА ТИМУРА”; “АБДУЛЛЫ КАДЫРИ” (“ABDULLA QODIRIY”) – в районе знаменитого Алайского рынка; “МИНОР” (“MINOR”); “БАДАМЗАР” (“BODOMZOR”) – возле которой находятся “УзЭкспоЦентр”, здания Национального Банка, Делового Центра и гостиницы “Интерконтиненталь”, парки развлечений “ТашкентЛенд” и “Аквапарк”; а также “ХАБИБА АБДУЛЛЛАЕВА” (“HABIB ABDULLAYEV”), находящаяся уже в непосредственной близости от жилых кварталов второго по величине жилого массива города. C вводом этого участка в эксплуатацию общая протяжённость 3-х линий Ташкентского метрополитена составила 36,5 км с 29-ю станциями. Ведутся работы по продлению этой линии на север – до центра жилого массива Юнус-Абад, и далее – до Ташкентской Кольцевой Автомобильной Дороги, с тремя станциями (“ФАЙЗУЛЛЫ ХОДЖАЕВА” / “FAYZULLA HO’JAYEV”; “ЮНУС-АБАД” / “YUNUS-OBOD” и “ТУРКЕСТАН” / “TURKISTON”), а также комплексом электродепо. Протяжённость участка – около 4,5 км. Планами перспективного развития метрополитена намечено продление Чиланзарской линии: от ст. “САБИРА РАХИМОВА” на юго-запад до самых отдалённых жилых массивов Сергели и Дустлик, и от ст. “ВЕЛИКИЙ ШЁЛКОВЫЙ ПУТЬ” – на северо-восток до Тракторного завода и жилых массивов Кара-Су и Тракторостроителей; Узбекистанской линии: от ст. “БЕРУНИ” до жилых массивов “Медгородок”, Кара-Камыш и “Тансыкбаева”, и от ст. "ЧКАЛОВСКАЯ"- на юг до жилых массивов Авиастроителей и Куйлюк; и Юнус-Абадской линии: от ст. “МИНГ-УРЮК” до Ипподрома, через Текстильный комбинат, Южный ж/д вокзал / Автовокзал “Самарканд” и Центральный Автовокзал “Ташкент”. На сегодняшний день метрополитен в Ташкенте является самым надёжным и удобным видом транспорта, занимая в структуре городского транспорта второе место по объёмам перевозок (после городского автобуса). Оплата проезда производится пластмассовыми жетонами и пластиковыми картами, ранее использовались абонементные талоны и металлические жетоны. Решение о строительстве Ташкентского метрополитена было принято в 1971 году, а в ноябре 1972-го тоннельный отряд №2, восстанавливающий Ташкент после землетрясения, уже приступил к сооружению строительных площадок первых пяти станций и организации проходки перегонных тоннелей. Первый пусковой был сдан в эксплуатацию в ноябре 1977 года. Большую помощь узбекским строителям оказали метростроевцы Москвы, Минска, Ленинграда и республик - Украины, Армении, Грузии и Азербайджана. В самом Ташкенте более 30 крупнейших заводов помогали в изготовлении необходимого оборудования и конструкций метрополитена. При строительстве следующих пусковых участков метрополитена созданный в 1974 году трест "Ташметрострой" обходился собственными силами. И уже наши метростроители помогали другим начинать строительство и пускать метро в городах Новосибирске, Самаре, Екатеринбурге. Даже в Москве был создан ташкентский участок по строительству двух станций и перегона новой линии. Третья Юнусабадская линия метрополитена начала строиться в 1989 году, но в связи с распадом Союза финансирование было нестабильным и работы велись медленными темпами. Лишь в ноябре 2000 года правительством Республики Узбекистан было принято решение о завершении строительства первого пускового участка Юнусабадской линии к десятой годовщине независимости страны. В пусковой комплекс первого участка вошли шесть станций - "Минг Урик" с пересадочными узлом и тоннелем на станцию Узбекистанской линии "Ойбек", "Юнус Раджаби" - также с пересадочным узлом и тоннелем на станцию Чиланзарской линии "Амир Темур хиебони", "А.Кадири", "Минор", "бодомзор", "Х.Абдуллаев" и пять ее перегонных тоннелей с соответствующими притоннельными сооружениями. Общая длина пускового участка составила 7,61 км. В связи с трудностями, связанными с приобретением импортных материалов, развернуть проходческие работы в полном объеме удалось в феврале 2001 года. Для этого была организована проходка одновременно в восьми забоях с привлечением субподрядных организаций, имеющих право производить горные работы. Причем три забоя были в тяжелейших инженерно-геологических и гидрогеологических условиях, так как трасса метрополитена пролегала через бывшее озеро. Несмотря на это в рекордно короткое время, в течении пяти месяцев, было пройдено 1730 метров тоннеля. Одновременно с организацией проходки шла укладка верхнего строения пути. Опять же в связи с перебоями в импортных поставках шпал, рельсов, подкладок типа "метро" удалось развернуть укладку верхнего строения пути лишь в марте 2001 года. А "пик" этих работ пришелся на июль-август. Огромную помощь нам оказал и городской хокимият, мобилизовав городские предприятия, организации и учебные заведения на проведение подсобных работ на объектах строящегося метрополитена. Неоценима помощь и самих работников метро. В одном ряду с метростроителями они принимали участие даже в строительных и монтажных работах. Хочу подчеркнуть, что при строительстве Юнусабадской линии впервые были применены новые технические и технологические решения, а именно: станция "Хабиб Абдуллаев" построена с боковым расположением посадочных платформ, на пересадочных станциях метро были выполнены платформенные лестничные сходы и тоннельные переходы в разных уровнях, для производства архитектурно-отделочных работ и художественного оформления станций широко применены как традиционные материалы - гранит и мрамор, так и стекло, металл и керамика. Активное участие в строительстве и оформлении принимали коллективы не только нашего треста во главе с начальниками участков Константином Ходрянисом, Валерием Норбутом, Рафиком Хамраевым, Фархадом Курбанбаевым, тоннельного отряда №2 Парсахоном Неметовым, но и коллеги из "Самаркандтрансстроя" во главе с М.Садыковым, треста "Промвентиляция" - Е.Лю, "Промсвязь" - Е.Худояровым, а также сантехники МУ-3 "Узгазсантехмонтажа" и СУ "Отделстроя" и другие. Велик вклад и частных предприятий по отделке - таких, как "Тамир Пардос", "ЮЛА Курилишсервис", а также фирма "Мелор" Ташоблстроя и другие. Преодолев все трудности как экономического, так организационного характера, ташкентские метростроители сдержали слово и первый пусковой участок Юнусабадской линии вступил в строй накануне празднования 10-й годовщины независимости Республики Узбекистан. Группа строителей была удостоена наград Родины. Ныне метростроители поэтапно начнут возводить второй пусковой участок Юнусабадской линии с тремя станциями общей протяженностью ветки 3,2 км. Через год-два они развернут строительство Сергелийской линии метро длиной девять километров с четырьмя наземными и двумя подземными станциями. Из общей длины 18 км в однопутном исчислении приблизительно пять километров будут проложены закрытым способом, а 13 - открытым. Кроме того, Чиланзарская линия будет соединена со станцией "Чоштепа", где будет осуществляться пересадка пассажиров на Сергелийскую линию. С учетом градостроительных условий возводить последнюю предполагается в многоуровневом пересечении существующих улиц, железнодорожных путей, каналов. Bugungi kun. Так же много сложностей доставила способность грунтов сильно изменять объем при обводненении. С гидроизоляцией в Ташкенте действительно не очень хорошо, многие станции текут довольно значительно (хотя и не сравнить с "Гагаринской" в Самаре). На строительство наложил свой отпечаток и национальный менталитет руководства. Во времена Рашидова (кстати, как раз "пробившего" метро для Ташкента) в предпусковые авральные периоды на строительстве были задействованы тысячи школьников, студентов, горожан на субботниках и т.д... Станции первой (Чиланзарской) линии представляют собой стандартные "сороконожки" и харьковские односводы, конструкция которых усилена для противостояния смещениям грунта. Несколько полностью монолитных станций (аналог Чертановской, - "Мустакиллик Майдони"). На второй (Узбекистанской) линии появляются уже новые конструкции станций - "сороконожка" из укрупненных элементов, (ташкентская?), перекрытие всех трех нефов выполнено из укрупненных сборных конструкций, образующих подъемистый свод. Изнутри по пропорциям очень напоминает ленинградскую-колонную (глубокую). Шаг колонн - 6 метров. На некоторых станциях свод в боковых нефах заменен на "полусвод". Такая конструкция описана в учебнике "Фролова и др". На третьей (Юнусабадской) линии, целиком построенной уже после обретения Узбекистаном независимости, встречается промежуточный вариант подобной станции - в центральном нефе свод, в боковых - типовое сборное перекрытие - немного напоминает "Пушкинскую" в Минске. На всех линиях составы - четырехвагонные. На Узбекистанской линии используются 5 составов 81-718/719, полученные из Харькова (20 новых вагонов были закуплены в РФ перед пуском 3 линии) На остальных линиях вагоны 81-714/717, 81-714.5/717.5, как мытищинские, так и егоровские. Интервалы на Чиланзарской и Узбекистанской линиях 6 мин. в пик, 10 мин. вне пик, 12 вечером, на Юнусабадской - 10 мин. в пик, 12 вне пик.(в середине 90-х годов минимальные интервалы составляли около 1,5-2 мин. на Чиланзарской линии и 2,5-3 мин. на Узбекистанской линии- прим. metrotashkent.narod.ru) Отдельно хочется сказать о станции "Алишер Навои". Станция по архитектуре и внутренней отделке, ИМХО, является памятником если не мирового, то "СНГ-ового":) значения. Конструкция - монолитная сороконожка, но оформлена в стиле средневековых среднеазиатских дворцов и мечетей. Богато декорирована по мотивам восточных орнаментов, причем орнамент во всех осмотренных куполах - разный (ИМХО, вполне возможно, что разный во всех куполах станции, хотя все купола мы внимательно не изучали). Фотографии не дают правильного представления о красоте архитектуры и богатстве отделки. К сожалению, в Ташкентском метро принято экономить на освещении. На многих станциях горит только треть от положенного, а в некоторых местах (например, коридоры переходов), включено только аварийное освещение.(Увы и в советские времена освещение включалось полностью лишь в праздники и при приезде высокопоставленных гостей - прим. metrotashkent.narod.ru) При этом на тяге не экономят, скорости и ускорения при разгоне сравнимы с Московскими (в отличие от большинства метрополитенов других городов в СНГ). Удивило качество укладки и содержания пути. Вагон едет "как по рельсам":), не шелохнется. Интересно, а что твориться в Закавказье? Про тамошнее состояние пути ходят легенды:) В ТЧ-2 (депо Чкалов)(- правильное название "Узбекистан" находится около станции метро "Чкаловская"("Чкалов" по узбекски) - прим. metrotashkent.narod.ru) расположен музей метрополитена. Экспозиция стандартна для музеев типа "для начальства". Большая часть посвящена посещению метрополитена, как во время строительства, так и действующего различными руководителями, партийными и "независимыми", передовикам производства и т.д... Зато удалось посетить расположенный на территории ТЧ местный ЗРЭПС. Завод создавался в расчете на ремонт и обслуживание подвижного состава метрополитенов не только Ташкента, но и Новосибирска, Екатеринбурга, Красноярска, Омска, Челябинска, Алма-Аты. Сейчас завод выполняет текущий и плановый ремонт вагонов только для Ташкента. Производственные площади не загружены. На территории завода - удивительная для Средней Азии чистота и порядок. Однако завод не простаивает. Он входит в систему метрополитена (в отличие от Московского ЗРЭПС), что позволило не только не развалить коллектив и разворовать оборудование, но и обновлять станочный парк, постепенно наращивать ремонт и восстановление комплектующих, которые раньше приходилось покупать в РФ. Фотографирование в метрополитене запрещено правилами. Попытка получить разрешение в Управлении метрополитена успехом не увенчалась. Было написано официальное заявление на имя начальника метрополитена с упоминанием ВОЛЖД (Всероссийское или может ВсеСНГовое Общество Любителей Железных Дорог - прим. metrotashkent.narod.ru), списком интересующих станций и желательного дня и времени съемки. Заяление было рассмотрено, нас два дня мурыжили, а в конце ответили, что человек, который может дать разрешение сейчас болен. Этакий "отказ по-восточному". При этом все очень вежливо и предельно корректно, даже охрана на входе в здание Управления охотно давала телефоны руководства. Сейчас "строится" (надеюсь, не надо объяснять, почему в кавычках?) продление Юнусабадской линии на север в крупный жилой массив. Здесь отдельно нужно сказать о том, что такое Ташкент. Города, как такового нет. Ташкент - это огромный по площади двухмиллионный частный сектор. Лишь изредка встречаются дома в 5 и более этажей.(Тут согласиться с Владимиром ну никак нельзя. Видно ему не довелось побывать на Чиланзаре, том же Юнус-Абаде, Сергелях и т.д. - прим. metrotashkent.narod.ru) Нет так же четко выраженного центра.(??? А как же Бывшая Красная Площадь, ныне Мустакиллик Майдони - Площадь Независимости ?- прим. metrotashkent.narod.ru) Места приложения труда и жилые кварталы равномерно распределены по площади города. Посему нет выраженных пиковых пассажиропотоков. По хорошему (и это говорит любитель метро:) городу вполне хватит и нормальной сбалансированной трамвайной сети. И самое главное, что такая сеть есть! И успешно функционирует! (о трамваях чуть ниже). Но раз уж метро строить начали, то бросать уже не стоит. Тем более, что в отличие от большинства других городов, сеть уже вполне сформировавшаяся и логичная. Вспомним, что больше 3-х линий у нас только в Москве и Питере (причем в Питере - 4), а три еще только в Киеве и Харькове. Так вот именно Юнусабадский район выглядит именно как крупный жилой район, застроенный многоэтажными домами, так что третья линия, когда дотянется туда, будет востребована пассажирами, которые сейчас предпочитают прямой беспересадочный наземный транспорт. (что такое автомобильные пробки жителям Ташкента пока не знакомо:) Станция "Туркестан" будет, по видимому, расположена на поверхности, в депо или рядом с ним. В отдаленном будущем, Юнусабадская линия будет продлена на юг к южному вокзалу, но на этом участке никакие работы не ведутся. Недавно появился еще один проект на этот раз "легкого метро" (куда же без него:), которое должно соединить новый район Сергели на юге города со станцией "Собир Рахимов" первой (Чиланзарской) линии. Линию собираются строить на китайский кредит, соответственно по китайским технологиям и с китайским ПС. К сожалению, мы проигрываем уже и рынок стран СНГ. Идея, ИМХО бредовая изначально. Если в Сергели так уж нужно метро (в самом районе не были), гораздо разумнее туда протянуть первую линию или дотянуть туда третью от Южного вокзала. Но, похоже, в Ташкенте все должно быть как у больших:) - зоопарк систем ЛМ и.т.д...(Кстати, по количеству населения Ташкент занимал и занимает 4-е место в бывшем СССР после Москвы, Ленинграда и Киева - прим. metrotashkent.narod.ru) Хорошо хоть монорельсу не строят:) Из интересных замеченных особенностей - постоянное ограничение скорости по первому пути сразу по отправлению с конечной станции "Минг Урик" Юнусабадской линии. Тоннель в этом месте из чугунных тюбингов (на остальном перегоне, как и на большинстве тоннелей на всей сети - железобетонные блоки). По словам сотрудника музея - из-за сложной гидрогеологии начались просадки тоннеля. Аварийный учаcток длиной метров 200. - Свой "Размыв". По второму пути ограничения нет... 94.26.171.200 12:38, 1 oktabr 2010 (UTC).94.26.171.200 12:38, 1 oktabr 2010 (UTC).== «Oʻzbekiston» yoʻli == Toshkent metropoliteni — «Oʻzbekiston» yoʻli 2001 yilning 28 avgustida Yunusobod yo'lining ochilishi e'lon qilindi. Bu uchinchi yo'l hisoblanadi. Uning uzunligi 7,6 km bo'lib unda 6 bekat bor. Qurilish yer stahidan unchali chuqur emas(regioning seysmik jaylashishiga qarab). Rossiyaning АО «Метровагонмаш» Mitishi shahridan 20 ta vagon va unga ehtiyot qisimlari olinib kelindi va uning bahosi 10.7 mlrd AQSH dolloriga sotib olindi. Endi Toshkent metropolitenining umumiy uzunligi 42 km va unda 29 ta bekatdan iborat. O'zbekiston Respublikasi Vazirlar mahkamasi Yunusobod yo'lining qurilishiga 11.5 mlrd so'm ajratdi. Bu 1 mlrd Rossiya rubliga teng. Yo'l, shaharning aholi yashaydigan rayonlarni endi shaharning markazi bilan 6 bekatdan bog'lab turadi. Har bir bekat ozining chiroyidan boshqa bekatlardan o'ta farq qiladi. Rossiyadan yana vagon;arni sotib olish haqida yana shartnomalar tuzilyapti. Yangi mashinistlar, yo'l ko'rsatkichlar va elektrmontyorlar kadrlari tayyorlaniyapti. Umumiy olganda 450 har hil sohadagi ishchilar ishlayadi. Bularning hammasaini Shahar o'z zimmasiga olib ularning faoliyatini boshqaradi va 350 mln so'm sariflanadi. «Chilonzor» yoʻli. Toshkent metropoliteni — «Oʻzbekiston» yoʻli «Sirgʻali» yoʻli. Toshkent metropoliteni — «Oʻzbekiston» yoʻli Qora Mesa Tadqiqot Markazi. Qora Mesa Tadqiqot Markazi (Qora Mesa) - Nyu-Mexiko shtatida (AQSh) joylashgan, "Half-Life" oʻyini va uning baʻzi add-onlarida oʻyin voqealari kechadigan toʻqima ilmiy-tadqiqot majmuasi. Gordon Freeman. Doktor Gordon Freeman, Ph.D. Half-Life o‘yinlaridagi bosh qahramondir. U muhim tajriba paytida ro‘y bergan halokat ketidan paydo bo‘lgan o‘zga sayyoralik maxluqlardan o‘zini himoya qilishga majbur bo‘lgan fizik-nazariyotchidir. Tavsif. Freeman Half-Life voqealari vaqtida 27 yoshda edi. U MITni bitirgan fizika fanlari doktori, zararli odatlari yo‘q. Headcrab. Headcrab ("hedkrab" deb talaffuz qilinadi) "Half-Life" va "Half-Life 2" kompyuter o‘yinlari va ularning ba’zi modlaridagi to‘qima o‘zga sayyoralik maxluqdir. Ular o‘yinda eng keng tarqalgan. Headcrab o‘z qurbonining boshiga o‘rnashib olib, uni zombiga aylantiradi. Mozambik Davlat Bayrog`i. Mozambik davlat bayrogʻi 1983 yil 1 may kuni tasdiqlangan. Mozambik - davlat bayrogʻida zamonaviy qurol - Kalashnikov avtomati tasvirlangan dunyodagi yagona mamlakat hisoblanadi. Davlat bayrogʻi Frelimo (Mozambik Ozodlik Fronti) harakati bayrogʻi asosida yaratilgan. Mustaqillikdan soʻng bir qancha vaqt davomida amalda bo'lgan Frelimo bayrogʻida hozirgi zamonaviy emblema bo'lmagan. 2005 yilda mamlakatning yangi bayrogʻini yaratish uchun konkurs eʼlon qilindi. Konkursda 119 ta daʼvogar loyiha qatnashdi va ular orasidan gʻolib aniqlandi. Lekin shu kunga qadar bayroq avvalgi holini saqlab kelmoqda. Bir vaqtning oʻzida yangi gerb va madhiya uchun ham konkurslar eʼlon qilindi. Ommaviy axborot vositalarining xabariga koʻra, Mozambikning parlament muxolifati bayroqdagi mustaqillikka kurash ramzi boʻlgan Kalashnikov avtomati suratini olib tashlashni talab qilmoqda. Bayroq ramzlari. Sariq yulduz: Fuqarolarning birdamligi va mamlakatning sotsialistik taraqqiyot yoʻli. Motiga: Dehqonchilik va qishloq xoʻjaligi ramzi. Millatlarning ozodlikni himoya qilishga boʻlgan ishonchi. 2-avgust. 2 avgust — Grigori taqvimida yilning 214-kuni (kabisa yilida 215-kun). Yil yakuniga 151 kun qoladi. Vortigaunt. Vortigaunt ("vortigont" deb talaffuz etiladi; ba’zida "asir o‘zga sayyoraliklar" deb ham ataladi) "Half-Life" o‘yini va uning ba’zi modlaridagi to‘qima maxluqdir. Ular Yerga Qora Mesada kaskadli rezonans sodir bo‘lgandan so‘ng ochilib qolgan portallar orqali Ksendan kelishgan. Ular Half-Lifeda dushman, Half-Life 2'da esa hamkor sifatida qatnashishadi. Aerogel. Aerogel — amorf kremniy dioksidi asosidagi qattiq, yengil, poʻkaksimon (yacheykalarining diametri taxminan 20 nm) modda. Gelni degidratsiyalash orqali olinadi. Ginnesning Rekordlar Kitobida zichligi eng kam qattiq modda sifatida qayd etilgan (3 kg/m³). Degidratsiya. Degidratsiya (yunoncha "de" - yoʻq, "gidros" - suv) - suyuq va amorf moddalarni suvsizlantirish. Ulugʻbek. Ulugʻbek — Toshkent shahar tumani Ulugʻbek — XIV asr Temuriylar sulolasidan hukmdor. Komandante. Komandánte (isp. "comandante") — ispanlashgan mamlakatlarda mayorning harbiy unvoni (shuningdek, «qo`mondon», «komandir» kabi ma`nolarda ham ishlatiladi, masalan, ekipaj komandiri). Kuba inqilobi paytida (1956-1959 yillar) — bir-birlariga atayin mayordan yuqori unvon bermagan qo`zg`olonchilar orasidagi eng yuqori mansab. Mashhur komandantelar — Fidel Kastro, Ernesto Che Gevara, Camilo Cienfuegos. Yangi Shvabiya. Yangi Shvabiya (nem. Neu-Schwabenland yoki Neuschwabenland) — Antarktida hududidagi 20° sharqiy uzunlik va 10° g'arbiy uzunlik orasida joylashgan, 1939 yil 19 yanvardan, 1945 yil 8 mayga qadar Germaniya da'vogarlik qilgan hudud. Yangi Shvabiya hududi Qirolicha Mod Yerida joylashgan. Ushbu hududga 1938 yildan to shu kunlarga qadar Norvegiya ham da'vogarlik qiladi. "Yangi Shvabiya" (Uchinchi Nemis) ekspeditsiyasi 1938 yil 17 dekabridan 1939 yil fevraliga qadar Alfred Risher rahbarligida olib borilgan. Ekspeditsiyaning maqsadi Antarktidadagi nemis kit ovlovchi stansiyalarini himoya qilish bo'lgan. Lyuftvaffe uchuvchilari qariyb 600 ming kvadrat kilometr masofani (bu hozirgi Germaniya hududiga deyarli ikkita keladigan masofa) uchib o'tib, har 25-30 kilometr masofada vimpellar tashlab o'tishgan. 350 ming kvadrat kilometr masofa suratga olingan, 11 mingdan ortiq fotosuratlar tayyorlangan. Yangi Shvabiya va Gamburg o'rtasida "Shvabiya" qidiruv kemasi orqali doimiy aloqa bo'lib turgan. Afsonalar. O'ta sirli Yangi Shvabiya bazasi (yoki 211-baza) haqida juda ko'plab afsonalar mavjud, biroq ulardan hech biri o'z isbotini topmagan. Bugungi kunda. Hozrgi vaqtda janubiy uzunlikning 60° janubidagi hududlarda Antarktida haqida Konvensiya amal qiladi. Unga ko'ra,a ko'rsatilgan hududlarda ilmiy-tekshirish ishlaridan boshqa har qanday harakatlar ta'qiqlangan. Yangi Shvabiya hududi (Qirolicha Mod Yeri)da "Nomayr" nemis stansiya ishlab turibdi, lekin nemis olimlarining faoliyati fashistik tarix bilan hech qanday aloqadorlikka ega emas. Uchinchi reyx. Uchinchi reyx (, «uchinchi imperiya») — 1933 yil 24 martdan 1945 yil 23 maygacha Germaniya Imperiyasining norasmiy nomi. Bir qator tarixchilar Germaniya kapitulyatsiya eʼlon qilgan kun — 8 mayni Uchinchi reyxning qulashi bilan adashtiradilar. Rasman u 23 mayda, Karl Dyonits hukumati qoʻlga olinganidan keyin oʻz faoliyatini tugatgan. Shuningdek, natsistik Germaniya, fashistik Germaniya, Mingyillik reyx nomlari ham mavjud. Veymar Respublikasini almashtirish uchun hokimiyat tepasiga Adolf Gitler boshchiligidagi natsional-sotsialistik partiya keldi. Gitler Uchinchi reyxning faoliyatidagi amaldagi yagona reyxskansleri boʻlgan. Termin «uch podsholik» haqidagi oʻrtaasrlarning mistik taʼlimotidan olingan. Ushbu taʼlimot nemis milliy adabiyotida keng qoʻllanilgan. Birinchi imperiya oʻrta asrlarda hukm surgan german xalqlarining Muqaddas Rim imperiyasi hisoblangan. Uning asoschisi Otton I boʻlgan va u 1806 yilga qadar hukm surgan. Ikkinchi imperiya 1871 yilda asos solingan va 1918 yilda amaliy jihatdan (yuridik jihatdan emas) tugatilgan. Uchinchisi yangilangan, Birinchi Jahon urushidagi magʻlubiyatdan keyin ruhi koʻtarilgan va revolyutsiyalardan hosil boʻlgan yangi milliy Germaniya boʻlishi kerak edi va u ming yil yashashi kerak edi. Natsistlar terminni oʻng kayfiyatdagi mashhur publitsist Meleren van den Bruk tomonidan nashr etilgan «Uchinchi reyx» kitobidan bevosita olishgan edi. Vodorod. Vodoród — rangsiz gaz, unsurlar davriy jadvalining birinchi unsuri. Eng yengil modda. Eng keng tarqalgan izotopi ¹H ning ioni — proton. Vodorodning baʻzi izotoplari oʻz nomiga ega: ¹H — protiy (Н), ²H — deyteriy (D) va ³H — tritiy (T). Tabiatda keng tarqalgan, yonuvchan. 3-avgust. 3 avgust — Grigori taqvimida yilning 215-kuni (kabisa yilida 216-kun). Yil yakuniga 150 kun qoladi. Grigoriy taqvimi. Grigoriy taqvimi 1582 yil 4 oktabrda Rim papasi Grigori XIII tomonidan eski Yuli taqvimi oʻrniga qabul qilingan taqvimdir. Hozirda deyarli butun dunyoda qoʻllaniladi. formula_1 Veymar Respublikasi. Veymar respublikasi — nemis davlatining tarixiy nomi. Veymar shahrida boʻlgan konstitutsiyaviy Milliy yigʻin sharafiga shunday nomlangan. Oʻz faoliyatining ilk yillari uning siyosiy mavjudligini sotsial-demokratlar, Germaniya demokratik partiyasi va Markaz partiyalaridan iborat parlament koʻpchiligi belgilab turgan. GSDP oʻzining avvalgi inqilobiy gʻoyalaridan voz kechgan. Demokratiya hukm surgan. Davlat qurilishini sotsializm yoʻnalishiga oʻtkazishga boʻlgan harakatlar bostirilgan. Shaxsiy mulk dahlsizligini saqlab qolgan. Biroq 1920 yillarga kelib, respublika bazasi oddiy xalq orasida obroʻsi qanchalik moʻrt ekanligi koʻrinib qoldi. Iqtisodiy inqiroz, inflyatsiya, Rurning okkupatsiya qilinishi va 1923 yildagi kommunistik davlat toʻntarishlari Veymar respublikasida demokratlar ozchilikni tashkil etishini koʻrsatib qoʻydi. 1925 yildagi Lokarna bitimlari yakunari va 1926 yilda Millatlar Ligasiga kirish, magʻlub Germaniyaga xalqaro maydondagi siyosiy tenghuquqligini taʼminladi. Bu bilan shuni tushuntirish mumkinmi, aholi oʻsha yillarni «oltin yigirmanchi yillar» sifatida qabul qildi. Lekin respublikaning gullagan davri uzoq davom etmadi, 1929 yilda boshlangan yangi iqtisodiy inqiroz bilan respublikaning inqirozi ham boshlandi. Germaniya Federativ Respublikasi (1990 gacha). Germaniya Federativ Respublikasi (GFR) — davlat, 1949 yil 7 sentabrda Trizoniya hududida tashkil etilgan. Respublika shu koʻrinishda 1990 yil 2 oktabrgacha faoliyat koʻrsatgan. 3 oktabrdan Germaniya Demokratik Respublikasi bilan birlashgan. Birlashgan Germaniya gʻarbiy davlat nomini saqlab qolgan. Tarixi. qar. Germaniya tarixi Kreml. Kreml — ("shahar ichidagi qal'a", XIV asrgacha bo'lgan nomlanishi - "Detinets") qadimgirus shaharlarining markaziy qismi, minoralar va бойницаdan iborat qal'a devori bilan o'ralgan. Kreml ichida cherkovlar, qurol-yarog' omborlari va ustaxonalar, boshqaruv xo'jaligi kabi hayotiy zarur muassalar joylashgan. Kreml qurilishida odatda daryo bo'yidagi yoki tabiiy to'siqlar oldida joylashgan tepaliklarda qurilgan. Geliy. Géliy (He) — unsurlar davriy jadvalining 2 unsuri, gaz. Litiy. Lítiy (Li) — unsurlar davriy jadvalining 3 unsuri, metall. Reyxskansler. Reyxskansler (, toʻgʻrisi imperiya kansleri - kayzer Germaniyasi va Veymar Respublikasidagi hukumat boshligʻi (bosh vazirga teng) lavozimi. Reyxskansler 1918 yilga qadar imperator tomonidan tayinlangan, 1918 yildan keyin reyxsprezident (Germaniya prezidenti) tayinlagan, lekin un (reyxskansler)ga nisbatan reyxstag saylovlarida gʻalaba qozongan partiya deputatlari tomonidan ishonchsizlik votumi eʻlon qilinishi mumkin boʻlgan, shuning uchun odatda reyxskansler reyxstagning partiya tarkibidan kelib chiqib tayinlangan. 1933 yilda Adolf Gitler reyxskansler etib tayinlangan, shundan keyin Veymar Respublikasi oʻzgarmas dohiy fyurer bilan birga Uchinchi reyxga oʻzgargan (1934 yilda prezidentlik lavozimi bekor qilingan). Gitler oʻz joniga qasd qilgach, 1945 yil 30 apreldan 1 mayga qadar Yozef Gebbels bir kun reyxskansler boʻlgan (oʻz joniga qasd qilguncha), shundan keyin kansler lavozimini Flensburgdagi Karl Dyonits hukumatida graf Lyudvig Shverin fon Krozig bajargan. GFR kansleri haqida Germaniya federal kanslerlariga qarang. Imperiya. Imperiya (lot. "imperium", ma'nosi "yuqori hokimiyat") — boshligʻi imperator unvoniga ega boʻlgan monarxiya davlati. Bitta markazdan boshqariladigan koʻpmillatli, yoki koloniyalarga ega boʻlgan davlatlar ham imperiya deb yuritiladi. Hozirgi vaqtda davlat boshligʻi imperator boʻlgan bitta davlat bor - Yaponiya (lekin Yaponiyaning oʻzi imperiya emas). Monarxiya. Monarxiya (yunoncha μοναρχία — yakkahokimlik) — Oliy davlat hokimiyati faqat bitta shaxsga - monarx (qirol, imperator, sulton, amir)ga tegishli boʻlgan va odatda meros sifatida keyingi avlodlarga qoladigan boshqaruv shakli. Nagasaki. Nagasaki — Yaponiyadagi shahar, Kyusyu oroli gʻarbida, Nagasaki (koʻrfaz)|Nagasaki koʻrfazida joylashgan. Nagasaki Prefekturasi maʻmuriy markazi. Aholisi - 447,4 ming kishi (2004). Nagasaki 1945 yil 9 avgust kuni AQShning Yaponiyaga qarshi uyushtirgan ikkinchi yadroviy hujum nishoni boʻlgan: Amerika bombardimonchi samolyotlari tomonidan "Semiz" bombasi tashlangan va bu hujum halokatli natijalar va minglab insonlarning ommaviy halok boʻlishiga olib kelgan. Hozirgi kunda Nagasaki - yirik savdo va yoʻlovchi porti, Yaponiyaning janubiy suvlaridagi baliqchilik bazasi. Yirik kema qurish va taʻmirlash markazi (suv sigʻimi 300-500 ming tonna boʻlgan kemalar tayyorlanadi). Mashinasozlik bilan bir qatorda oziq-ovqat (shuningdek baliq konervalash), metallurgiya, yengil sanoat, neftekimyo, o'rmonchilik sanoatlari ham rivojlangan. Xirosima. Xirosima — Yaponiyadagi shahar, Xonsyu oroli janubi-gʻarbida joylashgan. Xirosima prefekturasi maʻmuriy markazi. Aholisi - 1,15 mln. kishidan koʻproq, maydoni - 905 kv. km. Shahar tarixi XVI asrda mahalliy yer egasi shu yerda oppoq Zogʻora baliq qasri (Ridzyo)ni qurdirgani boshlanadi. Mashinasozlik, tekstil, ximiya, harbiy va boshqa sanoat tarmoqlari rivojlangan. Universitet bor. 1945 yil 6 avgust kuni B-29 Enola Gay amerika bombardimonchi samolyoti Xirosimaga birinchi atom bombasini tashladi. Xirosimaning katta qismi vayronaga aylandi, birinchi yarimyillikning oʻzida 140 ming kishi vafot etdi. 1951-52 yillarda Tinchlik Hiyoboni arxitekturaviy-dam olish ramziy boʻgʻi qurilgan. Bombardimon qilishdan maʻno boʻlganmi? Haligicha Xirosimaning harbiy bombardimon qilinishidan maʻno bormi degan savolga yakuniy javob berilmagan. SSSR va uning maslakdoshlari, 1945 yil 6 avgustdagi Xirosimaga atom bombasini tashlanishi hech qanaqasiga urush yakunlanishini tezlashtirmagan, bu shunchaki jahonni yangi qurol bilan qoʻrqitish maqsadida qilingan, deb ishontirishga harakat qiladilar. Ularning fikricha, tasdiqlanganidek, Uzoq Sharqdagi urushga Sovet Ittifoqi ham qoʻshilgach, rasmiy Tokio baribir kapitulyatsiya eʻlon qilardi. Atom bombasi. a>da atom bombasining portlashi. 1945 yil. Yadroviy qurol — quvvat manbasi atom yadrolarining sintez qilinishi (yadroviy reaksiya)dan yoki boʻlinishidan hosil boʻladigan qoʻporuvchi qurol. Tor maʼnoda tushuntirilganda, ogʻir yadrolarning boʻlinishidan hosil boʻlgan quvvatni ishlatuvchi qoʻporuvchi qurol. Yengil yadrolarning sintez qilinishidan hosil boʻlgan quvvatni ishlatuvchi moslamalar termoyadrolar deb ataladi. Yadroviy qurol ham yadroviy oʻq-dori sifatida, ham ularni manzilga yetkazuvchi boshqaruv moslamasi hisoblanadi; biologik hamda kimyoviy qurollar bilan bir qatorda ommaviy qirgʻin qurollariga kiradi. Zaryad xilidan qatʼiy nazar yadroviy qurol, termoyadroviy qurol va neytron qurolni ajratish mumkin. Yadroviy qurol taktik, operativ-taktik va strategik kabi xillarga boʻlinadi. Yadroviy qurol butun Sovuq urush davrida ishlatish bilan qgʻrqitish uchun shantaj qiluvchi moslama vazifasini bajargan. "Manxetten loyihasi". Birinchi yadroviy qurol Ikkinchi jahon urushi oxirlarida, 1944 yilda Robert Oppengeymer rahbarligidagi Amerikaning oʻta maxfiy "Manxetten loyihasi" doirasida yaratilgan. Ilk ikkita bomba 1945 yil avgustida Yaponiyaning Xirosima (6 avgust|) va Nagasaki (9 avgust) shaharlariga tashlangan. Harakat prinsipi. Yadroviy qurolning asosiga yadroning boʻlinishini taʼminlaydigan davomiy boshqarib boʻlmaydigan reaksiya joylashtirilgan. Uran bombasi. Reaksiya oʻzini oʻzi quvvatlab turishi uchun unga zarur "yoqilgʻi" kerak, ilk bosqichlarda bu "yoqilgʻi" vazifasini uran izotopi bajargan. formula_1 Bunga qarama-qarshi ravishda, uran-238 neytronlar yutish jarayonida yangilarini hosil qilmaydi. U uran-239 aylandi, keyin neptuniy-239 va shundan keyin barqaror plutoniy-239ga aylanadi. Yadroviy bombaning ishlashi uchun 80%dan kam boʻlmagan uran-235 kerak boʻladi, aks holda, uran-238 davomiy yadroviy reaksiyani tezda buzadi. Tabiatdagi uranning deyarli barchasini, 99,3%ni uran-238 tashkil etadi. Shuning uchun sanoatda ogʻir va koʻpbosqichli uranni boyitish jarayoni olib boriladi, natijada u uran-235 darajasiga yetkaziladi. Inson tomonidan harbiy holatlarda ishlatilgan ilk yadroviy qurol, asosi uran boʻlgan bomba hisoblanadi (Xirosimaga tashlangan "Kichkintoy" bombasi). Bir qator qiyinchilikar (olish, qayta ishlash va tashish) tufayli hozirda koʻp tarqalmagan. Uning oʻrniga boshqa zamonaviy ancha yengil radioaktiv portlatuvchilar ishlatilmoqda. Pluton bomba. Tajriba-tekshiruv maqsadlarida yaratilgan ilk yadroviy zaryad, "Gadget" yadroviy moslamasi boʻlgan (- moslashuv, bekorchi) - "Semiz" pluton bombasining oʻxshashi. Nevada shtatida sinalgan. "bo'limni davom ettirish kerak", так как в плутониевой бомбе имеются принципиальные отличия, берущие начало из более высокой скорости детонации плутония, что делает невозможным создание бомбы по схеме «пушка» (урановый «Малыш»). Yadroviy klub. "Yadroviy klub"ga yadroviy qurolga ega boʻlgan davlatlar - AQSh (1945) yildan), Rossiya (avvalboshda Sovet Ittifoqi: 1949 yildan), Birlashgan Qirollik (1952), Fransiya (1960), Xitoy (1964), Hindiston (1974), Pokiston (1998) va balki KXDR (2003?) kiradi. Isroil oʻzida yadroviy qurol borligi haqidagi maʼlumotlarga sharh bermagan, ammo ekspertlarning xulosalariga koʼra ancha katta zahiraga ega. Uncha katta boʻlmagan yadroviy qurollar zahirasi JARda ham bor edi, ammo hamma olti zaryadlari ko'ngilli ravishda yoʻq qilingan. 1992 yildagi Lissabon protokoliga koʻra 1990-1991 yillarda Ukraina, Belarussiya va Qozogʻiston hududlariga joylashtirilgan sobiq Ittifoq yadroviy qurollarining bir qismi Rossiya Federatsiyasiga qaytarilgan. Isroildan boshqa hamma yadroviy mamlakatlar, oʻzlari yaratgan yadroviy zaryadlarni sinovdan oʻtkazganlar. Bundan tashqari JAR Buve orolida yadroviy sinovlar olib borgan deb tahmin qilinadi. Saytlar. * German Imperiyasi. German Imperiyasi () — nemis davlatining 1871-1945 yillardagi rasmiy nomi. Hozirgi vaqtda "German Imperiyasi" nomini faqat 1871-1918 yillar uchun ishlatishadi (bu nemischa "Kaiserreich" atamasiga mos tushadi). Baʼzida uni "Ikkinchi reyx" ham deyishadi. Koʻpincha, 1918-1933 yillarni "Veymar respublikasi" davri deb yuritishadi, 1933-1945 yillar Germaniyasi esa "Uchinchi reyx" yoki "fashistik Germaniya" deb nomlanadi. Michael Jackson. Michael Joseph Jackson (talaffuzi "Maykl Jozef Jekson") (1958-yil 29-avgust — 2009-yil 25-iyun) — pop-qoʻshiqchi, shoumen va raqqos. U dunyoning eng mashhur hamda koʻp janjallarga sabab boʻlgan yulduzlar sirasiga kiradi. 1965da uning otasi Maykl va uning toʻrt nafar ukalari bilan "The Jackson Five" («Jeksonlar beshligi») guruhini tashkil etadi. 1969 yilda guruh "ABC", "I Want You Back", "The Love You Save" va "I’ll Be There" qoʻshiqlari bilan mashhur boʻlib ketadi. Solist sifatida Michael 1979da "Off the Wall", 1982da "Thriller" albomlarini chiqardi. «Thriller»dan soʻng uni «King of Pop» («Pop-Qirol»), deb atay boshlashdi. 1980 yildan u oʻzini raqqos sifatida namoyon eta boshladi. Vafoti. Michael Jackson 2009-yil 25-iyun kuni Los Angeles shahrida yurak xuruji oqibatida vafot etdi. Abdurauf Fitrat. Abdurauf Fitrat (1886—1938) Oʻrta Osiyo jadidchilik harakatining mashhur vakillaridan, yangi oʻzbek adabiyotining asoschilaridan, usuli jadid maktablarining nazariyotchisi va amaliyotchisi, dramaturg, nosir, shoir va olim. Abdurauf Fitrat. 1886 yili Buxoroda tugʻilgan. Dastlab eski maktabda, soʻng «Mir Arab» madrasasida oʻqidi. U 18 yoshlariga qadar Buxoroda yashadi. Soʻng haj qildi. Turkiya, Hindiston, Arabistonda boʻldi. Shuningdek, u Markaziy Rusiyaning Moskva, Peterburg shaharlariga ham sayohat qiladi. 1909—1913 yillarda Istanbuldagi «Voizon» madrasasida oʻqiydi va bu yerda «Buxoro taʼmimi (umumiy) maorif» jamiyatini tuzadi. 1913 yili Buxoroga qaytib keldi. Shahrisabz va Karshida yangi maktablar ochdi. Qisqa muddatda Buxoro jadidchilik harakatining etakchi vakillaridan biriga aylandi. 1917 yili Fevral voqealaridan soʻng siyosiy faoliyat bilan shugʻullandi. «Yosh Buxorolilar» inqilobiy partiyasiga sarkotib boʻlib saylandi. Samarqandlik ilgʻor yoshlarning «Hurriyat» (1917) gazetasida keskin maqolalar bilan chiqdi. Koʻp oʻtmay, unga redaktorlik qildi. (1917 yil 27-sondan 1918 yil 87-sonigacha). Yangi Rusiya Muvaqqat hukumati bilan oʻzaro tenglik aloqalarini yoʻlga qoʻyish ishlarida faol qatnashdi. Biroq, bir tomondan, amir va u suyangan mutaassib aʼyonlar, ikkinchi tomondan, chor kalonial siyosatining bolsheviklar tomonidan oʻzgarishsiz qolishi Yosh Buxorolilarning mustaqillik va demokratiya haqidagi orzulari amalga oshishiga yoʻl bermadi. Shu sababli «bolshevik balosi» bosh koʻtargan 1917 yilning Oktyabrini «Yurt qaygʻusi» deb baholadi. Shunga qaramay, u kelajakdan umid uzmadi. 1917 yilgi Turkiston muxtoriyatini soʻngsiz mehr bilan qarshi oldi. U eʼlon qilingan 27 noyabrni «Milliy laylatulqadrimiz» deb atadi. 1918 yil 19-20 fevralidan Turkiston muxtoriyati sovetlar tomonidan qonga botirildi va u «Qoʻqon voqeasi» nomi bilan tarixga kirdi. Fitrat. Muqaddamatul adab. Fitrat oʻsha yili Toshkentga keldi. Dastlab Xadradagi maktabda, may-iyun oylaridan Turkiston musulmon dorulfununi qoshida tashkil topgan dorulmualliminda til va adabiyotdan dars berdi. 1919—20 yillarda Afgʻonistonning Toshkentdagi elchixonasida tarjimonlik qildi. Fitratning Toshkentdagi eng yirik ishlaridan biri «Chigʻatoy gurungi» jamiyatini tashkil etishi boʻldi. Jamiyat oʻzbek tili va adabiyotinigina emas, umuman oʻzbek madaniyatining shakllanish va taraqqiyot tarixini yangi, zamonaviy ilm asosida oʻrganishga asos soldi. Fitrat 1920 yil 9 aprelida «Tong» jurnalining 1-sonini bosmadan chiqardi. Jurnalda «Chigʻatoy gurungi» aʼzolarining deyarli barchasi ishtirok etdi. Afsuski, uning 3-soni chiqib, toʻxtab qoldi. Fitratning til darsliklaridan Nahv (sintaksis). 1920 yili Fitrat Buxoroga keladi. 1921 yildan xalq maorifi noziri, yana bir yil oʻtgach, Xorijiya noziri, xalq xoʻjaligi yigʻilishining raisi, jumhuriyat MIK oʻrinbosari. Xalq nozirlari shoʻrosining muovini, Hukumat plan va smeta tashkiliy hay’atining raisi, BXShJ Mehnat kengashining Prezidium aʼzosi vazifalarini olib boradi. Jumhuriyat ijtimoiy-madaniy hayotining hamma masalalarida faol ishtirok etadi. Uning tashabbusi bilan 1921 yili Buxoroda Sharq musiqa maktabi ochiladi. 1923-24 yillarda Fitrat Moskvadagi sobiq Sharq tillari (1921 yildan Sharqshunoslik ilmiy tadqiqot) institutida ishladi, ilm bilan shugʻullandi. Leningrad Davlat universitetining Sharq fakultetida Sharq xalqlari tili, adabiyoti, madaniyatidan maʼruzalar oʻqidi, professorlikka saylandi. Fitrat Oʻzbekistonga 1927 yili qaytib keldi. Samarqandda yangi tashkil topgan Oliy pedagogika instituti (hozirgi SamDU)da ish boshladi. U oʻz hayoti davomida yuzlab jangovor maqolalar, oʻnlab ijtimoiy-siyosiy risolalar yaratdi. Birgina Turkiston matbuoti emas, Afgʻoniston, Hindiston, Turkiya, Kavkaz, Volgaboʻyi matbuotida faol ishtirok etdi. Fitrat. Munozara. Istanbul.. 1930 yildan unga siyosiy ayb qoʻyila boshlandi. 1937 yil 24 aprelda hibsga olindi va bir yarim yillik qiynoqlardan soʻng 1938 yil 4 oktyabrida otib oʻldirildi. 1909 yili «Munozara» (Hindistonda bir farangi ila Buxoroli mudarrisning bir necha masalalar ham usuli jadida xususida qilgan munozarasi") asari Istanbulda chop etildi. 1911 yili «Sayha» sheʼriy toʻplami, 1912 yili «Sayyoh hindi» («Bayonoti sayyohi hindi») bosilib chiqdi. «Rahbari najot» (1915), «Oila» (1916), «Begijon» (1916), «Mavludi sharif» (1916), «Abo Muslim» kabi asarlari nashr etildi. Fitrat usuli jadid maktablari uchun yangi darsliklar ham yozdi. «Oʻqu» (1917, Boku) kitobi, Shokirjon Rahimiy va Qayum Ramazon bilan hammualliflikda yozilgan «Ona tili» (1918) darsligi, «Choʻzgʻilar» («Unlilar»), «Bitim yoʻllari» (1919), «Bedil» (1923, 1924) «Oʻzbek tili qoidalari», Sarf (1-kitob), Nahv (2-kitob) (1925), Sarfi zaboni tojik (1925), «Adabiyot qoidalari» (1926) kabi darslik-qoʻllanmalari shular jumlasidandir. Fitrat darsliklaridan Oʻquv, 1917.. Fitrat oʻzbek dramaturgi sifatida «Oʻgʻizxon», «Temur sagʻanasi» «Chin sevish» (1920), «Hind ixtilolchilari» (1923) «Abulfayzxon» (1924), «Shaytonning tangriga isyoni» (1924), «Arslon» (1926) kabi asarlarini yaratdi. Ayni paytda, uning oʻz ahamiyatini bugungi kungacha saqlab kelayotgan «Eng eski turkiy adabiyot namunalari» (matn, tadqiqot, izohlar, 1927), «Oʻzbek adabiyoti namunalari» (matn, tadqiqot, izohlar, 1929), «Sharq shaxmati» (1928), «Oʻzbek klassik musiqasi va uning tarixi» (1927), «Fors shoiri Umar Hayyom» (1929) kabi koʻplab tadqiqotlari eʼlon qilindi. Adabiyot nazariyasiga oid «Sheʼr va shoirliq» (1919), «Adabiyot qoidalari» (1926), «Sanʼatning manshaʼi» (1926), «Aruz haqida» (1936) asarlari bilan oʻzbek adabiy-estetik tafakkurini yangi bosqichga koʻtardi. Yusuf Xos Hojibdan Mashrabga qadar boʻlgan mumtoz adabiyot namoyandalari haqida chuqur nazariy maqolalar (30dan ortiq) yozdi. Vatan va millat mustaqilligi, ilm-fan rivoji, taʼlim-tarbiya ravnaqi kabi masalalar Fitrat asarlarining leytmotivini belgilaydi. Fitrat asarlari u hayotlik paytidayoq yuksak baho olgan, boshqa tillarga tarjima qilingan. Uni qayta «tanitish» 80-yillarning ikkinchi yarmida boshlandi. OʻzMU professori B. Qosimov 1994 yili «Fitrat» monografiyasini eʼlon qildi. H. Boltaboev «20 asr oʻzbek adabiyotshunosligi va Fitratning ilmiy merosi» (T., 1996), I. Gʻaniev «Fitrat dramalari poetikasi» (T., 1998) mavzularida doktorlik dissertatsiyalarini himoya qildilar. Uning ijodiy merosi B. Ergashev, D. Toshqoʻziev kabi faylasuflar, huquqshunoslar tomonidan ham oʻrganilmoqda. Fitrat nomida Toshkent va Buxoroda koʻchalar, maktablar bor. Tugʻilgan shahrida yodgorlik muzeyi ochilgan, xiyobon barpo etilgan, 1996 yili tavalludining 110 yilligi mamlakat miqyosida nishonlandi. Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti farmoniga koʻra Navoiy mukofoti va Mustaqillik ordeni bilan taqdirlandi. 1-yanvar. 1-yanvar — Grigoriy taqvimida yilning 1-kuni. Yil yakuniga 364 kun qoladi (kabisa yilida 365 kun). 2-yanvar. 2-yanvar — Grigori taqvimida yilning 2-kuni. Yil yakuniga 363 kun qoladi. Tavalludlar. орт, российский государственный и военный деятель, сподвижник Петра I (ум. 1699). 3-yanvar. 3-yanvar — Grigori taqvimida yilning 3-kuni. Yil yakuniga 362 kun qoladi. 4-yanvar. 4 yanvar — 4-й день года в григорианском календаре. До конца года остаётся 361 день (362 дня — в високосные годы). Ссылки. * 5-yanvar. 5 yanvar — 5-й день года в григорианском календаре. До конца года остаётся 360 дней (361 день — в високосные годы). Скончались. химик, лауреат Нобелевской премии 1934 года. Ссылки. * 6-yanvar. 6 yanvar — 6-й день года в григорианском календаре. До конца года остаётся 359 дней (360 дней — в високосные годы). Ссылки. * 7-yanvar. 7 yanvar — 7-й день года в григорианском календаре. До конца года остаётся 358 дней (359 дней — в високосные годы). Скончались. ие и разработку оптических методов исследования резонансов Герца в атомах» (р. 1902). Ссылки. * 8-yanvar. 8 yanvar — 8-й день года в григорианском календаре. До конца года остаётся 357 дней (358 дней — в високосные годы). Ссылки. * 9-yanvar. 9 yanvar — 9-й день года в григорианском календаре. До конца года остаётся 356 дней (357 дней — в високосные годы). Ссылки. * 10-yanvar. 10 yanvar — 10-й день года в григорианском календаре. До конца года остаётся 355 дней (356 дней — в високосные годы). Именины. Дорофей, Ефим (Ефимий), Игнат (Игнатий), Никанор (Никандр), Петр, Агафья, Домна Скончались. ] (), немецкий просветитель, писатель, ученый-естествоиспытатель, этнограф, общественно-политический деятель (р. 1754). Ссылки. * 11-yanvar. 11 yanvar — 11-й день года в григорианском календаре. До конца года остаётся 354 дня (355 дней — в високосные годы). Именины. Иван, Марк, Маркел, Фадей (Фаддей), Феофил События. кая республиканская армия (ИРА) и ее политического крыла «Шинн Фейн». Ссылки. * 12-yanvar. 12 yanvar — 12-й день года в григорианском календаре. До конца года остаётся 353 дня (354 дня — в високосные годы). Именины. Макар (Макарий), Анисья, Ирина (Арина) Ссылки. * 13-yanvar. 13 yanvar — 13-й день года в григорианском календаре. До конца года остаётся 352 дня (353 дня — в високосные годы). Ссылки. * 14-yanvar. 14 yanvar — 14-й день года в григорианском календаре. До конца года остаётся 351 день (352 дня — в високосные годы). Скончались. — Эрнст Аббе (), немецкий физик-оптик (р. 1840). Ссылки. * 15-yanvar. 15 yanvar — 15-й день года в григорианском календаре. До конца года остаётся 350 дней (351 день — в високосные годы). Ссылки. * 16-yanvar. 16 yanvar — 16-й день года в григорианском календаре. До конца года остаётся 349 дней (350 дней — в високосные годы). Именины. Гордей (Гордий), Малахия (Малахий, Малафей) Родились. Вересаев, русский прозаик, публицист и поэт-переводчик (ум. 1945). Ссылки. * 17-yanvar. 17 yanvar — 17-й день года в григорианском календаре. До конца года остаётся 348 дней (349 дней — в високосные годы). Именины. Афанасий, Евстафий, Ефим (Ефимий), Зосим (Зосима), Феоктист Ссылки. * 18-yanvar. 18 yanvar — 18-й день года в григорианском календаре. До конца года остаётся 347 дней (348 дней — в високосные годы). Ссылки. * 19-yanvar. 19 yanvar — 19-й день года в григорианском календаре. До конца года остаётся 346 дней (347 дней — в високосные годы). Ссылки. * 20-yanvar. 20 yanvar — 20-й день года в григорианском календаре. До конца года остаётся 345 дней (346 дней — в високосные годы). События. 20 января день траура Азербайджанского народа. В ночь с 19-го по 20-ое января по приказу руководства Советского Союза с целью подавления националистического дивжения, сохранения коммунистического режима и предотвращения армянских погромов, в Баку были введены войска, было совершено кровопролитие. В результате погибло 134, ранено более 600 людей, среди которых были представители 5 наций,более 20 женщин и детей. Ссылки. * 21-yanvar. 21 yanvar — 21-й день года в григорианском календаре. До конца года остаётся 344 дня (345 дней — в високосные годы). Именины. Або, Анастасий, Антон (Антоний), Василиса (Василисса), Георгий, Григорий, Домника (Доминика), Емельян (Емилиан), Илья (Илия), Исидор (Сидор), Картерий, Келсий (Кельсий), Марионилла, Паисий, Пётр, Феофил, Элладий (Елладий), Юлиан (Иулиан). Ссылки. * 22-yanvar. 22 yanvar — 22-й день года в григорианском календаре. До конца года остаётся 343 дня (344 дня — в високосные годы). Именины. Евстратий (Евстрат), Пётр, Полиевкт (Полиект, Полуэкт), Самей, Филипп (Филип). Ссылки. * 24-yanvar. 24 yanvar — 24-й день года в григорианском календаре. До конца года остаётся 341 день (342 дня — в високосные годы). Именины. Михаил, Федосей (Федосий, Феодосий) Ссылки. * 25-yanvar. 25-yanvar - Grigori taqvimida yilning 25-kuni. Yil yakuniga 340 (kabisa yilida 341) kun qoladi. Vafot etganlar. * 26-yanvar. 26 yanvar — 26-й день года в григорианском календаре. До конца года остаётся 339 дней (340 дней — в високосные годы). Ссылки. * 27-yanvar. 27 yanvar — 27-й день года в григорианском календаре. До конца года остаётся 338 дней (339 дней — в високосные годы). Именины. Адам, Исак (Исаак, Исаакий), Моисей, Прокл, Сергей, Нина Ссылки. * 28-yanvar. 28 yanvar — 28-й день года в григорианском календаре. До конца года остаётся 337 дней (338 дней — в високосные годы). Родились. поэт, публицист, литературный критик (ум. 1900). Ссылки. * 29-yanvar. 29 yanvar — 29-й день года в григорианском календаре. До конца года остаётся 336 дней (337 дней — в високосные годы). Скончались. мператор и самодержец Всероссийский с 6 (17) мая 1727, последний представитель прямой мужской линии дома Романовых. Ссылки. * 30-yanvar. 30-yanvar — Grigori taqvimida yilning 30-kuni. Yil yakuniga 335 (kabisa yilida 336) kun qoladi. Vafot etganlar. * 31-yanvar. 31 yanvar — 31-й день года в григорианском календаре. До конца года остаётся 334 дня (335 дней — в високосные годы). Ссылки. * 1-fevral. 1 fevral — 32-й день года в григорианском календаре. До конца года остаётся 333 дня (334 дня — в високосные годы). Ссылки. * 2-fevral. 2 fevral — 33-й день года в григорианском календаре. До конца года остаётся 332 дня (333 дня — в високосные годы). События. народный референдум, принявший новую редакцию Конституции республики (подписана Президентом Киргизии 18 февраля 2003). Ссылки. * 3-fevral. 3 fevral — 34-й день года в григорианском календаре. До конца года остаётся 331 день (332 дня — в високосные годы). Ссылки. * 4-fevral. 4 fevral — 35-й день года в григорианском календаре. До конца года остаётся 330 дней (331 день — в високосные годы). Ссылки. * 5-fevral. 5 fevral — 36-й день года в григорианском календаре. До конца года остаётся 329 дней (330 дней — в високосные годы). Скончались. литературный критик и публицист, один из самых противоречивых русских философов XX века (р. 1856). Ссылки. * 6-fevral. 6 fevral — 37-й день года в григорианском календаре. До конца года остаётся 328 дней (329 дней — в високосные годы). Именины. Герасим, Иван, Македоний, Ксения (Аксинья, Оксана) Родились. 838 — Джон Генри Ирвинг, английский актёр-трагик. Ссылки. * 7-fevral. 7 fevral — 38-й день года в григорианском календаре. До конца года остаётся 327 дней (328 дней — в високосные годы). Именины. Александр, Виталий, Григорий, Кирилл, Моисей, Петр, Тимофей, Феликс, Филипп Родились. еге на 5 и 10 км. В 1956 и 1957 годах признавался лучшим спортсменом мира. Ссылки. * 8-fevral. 8 fevral — 39-й день года в григорианском календаре. До конца года остаётся 326 дней (327 дней — в високосные годы). Именины. Ананий (Анания), Аркадий, Давид (Давыд), Иван (Иоанн), Иосиф, Ксенофонт, Пётр, Семён (Симеон), Фёдор (Феодор), Мария Скончались. Пётр Кропоткин, русский анархист. Ссылки. * 9-fevral. 9-fevral — Grigori taqvimida 40-kun. Yil yakuniga 325 (kabisa yilida 326) kun qoladi. 10-fevral. 10 fevral — 41-й день года в григорианском календаре. До конца года остаётся 324 дня (325 дней — в високосные годы). Именины. Ефрем, Исаак, Палладий, Федосий (Феодосий, Федосей), Домна Ссылки. * 11-fevral. 11 fevral — 42-й день года в григорианском календаре. До конца года остаётся 323 дня (324 дня — в високосные годы). Скончались. сандр Сергеевич Грибоедов, поэт, драматург, дипломат. Ссылки. * 12-fevral. 12 fevral — 43-й день года в григорианском календаре. До конца года остаётся 322 дня (323 дня — в високосные годы). Скончались. 1856 — скончался Николай Иванович Лобачевский, русский математик, создатель геометрии Лобачевского. Ссылки. * 13-fevral. 13 fevral — 44-й день года в григорианском календаре. До конца года остаётся 321 день (322 дня — в високосные годы). Ссылки. * 14-fevral. 14 fevral — 45-й день года в григорианском календаре. До конца года остаётся 320 дней (321 день — в високосные годы). Родились. евица (умерла в 1982 году) Ссылки. * 15-fevral. 15 fevral — 46-й день года в григорианском календаре. До конца года остаётся 319 дней (320 дней — в високосные годы). Скончались. ] драматург, теоретик искусства и литературный критик (р. 1729). Ссылки. * 16-fevral. 16 fevral — 47-й день года в григорианском календаре. До конца года остаётся 318 дней (319 дней — в високосные годы). Ссылки. * 17-fevral. 17 fevral — 48-й день года в григорианском календаре. До конца года остаётся 317 дней (318 дней — в високосные годы). Ссылки. * 18-fevral. 18 fevral — 49-й день года в григорианском календаре. До конца года остаётся 316 дней (317 дней — в високосные годы). Родились. вного Совета СССР, первый секретарь ЦК Компартии Украины (ум. 1983). Скончались. военачальник, генерал-лейтенант (зверски замучен фашистами в лагере смерти Маутхаузен). Ссылки. * 19-fevral. 19 fevral — 50-й день года в григорианском календаре. До конца года остаётся 315 дней (316 дней — в високосные годы). Родились. народный артист СССР. Ссылки. * 20-fevral. 20 fevral — 51-й день года в григорианском календаре. До конца года остаётся 314 дней (315 дней — в високосные годы). Именины. Лука, Порфирий (Парфен, Парфений), Федор (Феодор) Ссылки. * 21-fevral. 21 fevral — 52-й день года в григорианском календаре. До конца года остаётся 313 дней (314 дней — в високосные годы). Родились. оретик, академик АН СССР (ум. 1985). Ссылки. * 22-fevral. 22 fevral — 53-й день года в григорианском календаре. До конца года остаётся 312 дней (313 дней — в високосные годы). Именины. Геннадий, Иннокентий, Никифор, Панкрат (Панкратий) Ссылки. * 23-fevral. 23-fevral — Grigori taqvimida yilning 54-kuni. Yil yakuniga 311 (kabisa yilida 312) kun qoladi. Vafot etganlar. * 24-fevral. 24 fevral — 55-й день года в григорианском календаре. До конца года остаётся 310 дней (311 дней — в високосные годы). Родились. й советский писатель (ум. 1963). Ссылки. * 25-fevral. 25 fevral — 56-й день года в григорианском календаре. До конца года остаётся 309 дней (310 дней — в високосные годы). Родились. Алексей Андреевич Коротков, химик-органик, член-корреспондент АН СССР (ум. 1967). Ссылки. * 26-fevral. 26-fevral — Grigori taqvimida yilning 57-kuni. Yil yakuniga 308 (kabisa yilida 309) kun qoladi. 27-fevral. 27 fevral — 58-й день года в григорианском календаре. До конца года остаётся 307 дней (308 дней — в високосные годы). Именины. Вениамин, Исак (Исаак, Исаакий), Кирилл, Константин, Михаил, Фёдор (Феодор) Ссылки. * 28-fevral. 28 fevral — 59-й день года в григорианском календаре. До конца года остаётся 306 дней (307 дней — в високосные годы). Именины. Анисим (Онисим), Ефросинья (Ефросиния) Родились. Сарьян, армянский художник (ум. 1972). Ссылки. * 29-fevral. 29 fevral — 60-й день года в григорианском календаре. До конца года остаётся 306 дней. Прочее. 29 февраля встречается только в високосные годы. В одноимённом рассказе Анатолия Алексина 12-летний мальчик влюбляется в одноклассницу, выполняет её мелкие поручения и добивается приглашения на каток. Выясняется, что одноклассник мальчика тоже приглашён на каток в этот же вечер. Когда они пытаются выяснить у неё, в чём дело, она предлагает им "решайте этот вопрос, как мужчины" и с удовольствием наблюдает их драку. Лишь после этого мальчик вспоминает, что пригласила она их на 29 февраля невисокосного года, то есть на несуществующий вечер. * 1-mart. 1 mart — 60-й день года (61-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 305 дней. События. между Европейским союзом и Украиной. Скончались. ль, представитель критического реализма (родился в 1878 году). Ссылки. * 2-mart. 2 mart — 61-й день года (62-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 304 дня. Родились. 897 — Михаил Морозов, литературовед, театровед и театральный критик, педагог, переводчик, один из основателей советского шекспироведения; очаровательный мальчик Мика с картины Серова (ум. 1952). Скончались. ), немецкий ботаник, разработавший первую нашедшую широкое применение классификацию растений (р. 1839). Ссылки. * 3-mart. 3 mart — 62-й день года (63-ий в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 303 дня. Ссылки. * 4-mart. 4 mart — 63-й день года (64-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 302 дня. События. — Парижским договором Британия признала независимость Афганистана. Скончались. , ударные и вокал), член Зала славы рок-н-ролла (р. 1945). Ссылки. * 5-mart. 5 mart — 64-й день года (65-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 301 день. Скончались. с Меркис (), литовский государственный деятель (р. 1887). Ссылки. * 6-mart. 6 mart — 65-ый день года (66-ой в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 300 дней. Ссылки. * 7-mart. 7 mart — 66-й день года (67-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 299 дней. События. олчанова. Гостем передачи был Андрей Миронов. Ссылки. * 8-mart. 8 mart — 67-й день года (68-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 298 дней. Voqealar. а «Правда» впервые опубликовала лозунг «Народ и партия едины». Ссылки. * 9-mart. 9 mart — 68-й день года (69-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 297 дней. Родились. 11-й чемпион мира (1972–75). Ссылки. * 10-mart. 10-mart — Grigori taqvimida yilning 69-kuni (kabisa yilida 70-kun). Yil yakuniga 296 kun qoladi. Vafot etganlar. * 11-mart. 11 mart — 70-й день года (71-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 295 дней. Ссылки. * 12-mart. 12 mart — 71-ый день года (72-ой в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 294 дня. Родились. кий писатель и журналист (ум. 1729). Ссылки. * 13-mart. 13 mart — 72-й день года (73-ий в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 293 дня. Скончались. ] — Иоганн Фридрих Бёттгер (), немецкий алхимик, открывший тайну фарфора (р. 1682). Ссылки. * 14-mart. 14-mart — Grigori taqvimida yilning 73-kuni (kabisa yilida 74-kun). Yil yakuniga 292 kun qoladi. Vafot etganlar. * 15-mart. 15 mart — 74-ый день года (75-ый в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 291 день. Скончались. , итальянский композитор и музыкальный теоретик (р. 1760). Ссылки. * 16-mart. 16 mart — 75-й день года (76-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 290 дней. Родились. аил Васильевич Милонов, русский поэт (ум. 1821). Скончались. хт Темпель (), немецкий астроном и художник-график (р. 1821). Ссылки. * 17-mart. 17 mart — 76-ой день года (77-ой в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 289 дней. Родились. Ливанов, российский актёр, заслуженный артист России («Государственная граница», «Мы, нижеподписавшиеся»). Ссылки. * 18-mart. 18 mart — 77-ой день года (78-ой в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 288 дней. События. орых не доказана следствием, в лагеря принудительного труда на срок не свыше 5 лет. Ежов объявил своего предшественника Ягоду бывшим агентом царской охранки. м П. И. Беляевым, «отплыв» от корабля «Восход-2» на один метр. Время пребывания вне космического корабля — 23 минуты 41 секунда. При возвращении в космический корабль возникли трудности, которые были связаны с увеличением размеров скафандра космонавта в вакууме. В условиях дефицита времени космонавту все-таки удалось «протиснуться» внутрь космического корабля. Продолжительность полета экипажа 1 сутки 2 часа. Полет человека над планетой могли наблюдать миллионы телезрителей. Родились. з царских полков, после революции — командир музвзвода, сочинил вальс «Амурские волны» (погиб в 1942). американский прозаик, поэт, эссеист и литературный критик. Ссылки. * 19-mart. 19 mart — 78-й день года (79-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 287 дней. События. а. Трудно сказать, будет ли эта сталинская добыча когда-нибудь возвращена финнам, но они, во всяком случае, сохранили собственное государство. TV с Шаболовки с использованием технологии IP/TV. Пробные трансяции до этого велись лишь во время нескольких Internet пресс-конференций. Ссылки. * 20-mart. 20 mart — 79-ый день года (80-ый в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 286 дней. События. иция насчитывала около 6 тысяч произведений. Ныне музей обладает крупнейшей в мире коллекцией русского изобразительного искусства, насчитывающей около 400 тысяч произведений. Ссылки. * 21-mart. 21 mart — 80-ый день года (81-ый в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 285 дней. Ссылки. * 22-mart. 22 mart — 81-й день года (82-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 284 дня. Родились. Брайан Донкин (ум. 1855), английский инженер, изобретатель станка по производству бумаги. Скончались. на свет один из самых популярных мультипликационных героев дятел Вуди Вудпеккер. Ссылки. * 23-mart. 23 mart — 82-ой день года (83-ий в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 283 дня. Ссылки. * 24-mart. 24 mart — 83-ий день года (84-ый в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 282 дня. Ссылки. * 25-mart. 25-mart — Grigori taqvimida yilning 84-kuni (kabisa yilida 85-kun). Yil yakuniga 281 kun qoladi. Vafot etganlar. * 26-mart. 26-mart — Grigori taqvimida yilning 85- (kabisa yilida 86-) kuni. Yil yakuniga 280 kun qoladi. 27-mart. 27 mart — 86-й день года (87-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 279 дней. Родились. вместе со старшей сестрой Милдред самую известную американскую песенку Happy Birthday to You. Ссылки. * 28-mart. 28 mart — 87-ой день года (88-ой в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 278 дней. События. или об открытии нового изотопа урана — плутония-239. Родились. ский советский писатель (ум. 1936). Скончались. («Кавалер Золотой Звезды», «Белый свет», «Приволье») (р. 1909). Ссылки. * 29-mart. 29 mart — 88-ой день года (89-ый в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 277 дней. Родились. ] — Дмитрий Гаврилович Бибиков (ум. 1870), генерал, герой Бородинской битвы, Киевский губернатор (1837-48), министр внутренних дел России (1852-55). В честь него был назван Бибиковский бульвар, ныне — бульвар Шевченко. Ссылки. * 30-mart. 30 mart — 89-ый день года (90-ый в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 276 дней. Родились. . 1970), американский инженер, создатель военных джипов. Ссылки. * 31-mart. 31 mart — Grigori taqvimida 90-kun(Kabisa yilida 91-kun). Yilning ohiriga 275 kun qolgan Родились. к (), английский легкоатлет и участник Олимпийских игр. Ссылки. * 1-aprel. 1 аprel — Grigori taqvimida yilning 91-kuni (kabisa yilida 92-kun). Yil yakuniga 274 kun qoladi. Vafotlar. * 2-aprel. 2 аprel — 92-й день года (93-ий в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 273 дня. События. — Организована научно-исследовательская станция «Северный полюс-2» под руководством Михаила Михайловича Сомова. Родились. — Марвин Гей (полное имя Марвин Пентц Гэй-младший) () (ум. 1984), американский певец. Ссылки. * 3-aprel. 3 аprel — 93-ий день года (94-ый в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 272 дня. События. ившимся принять участие в проекте, в течение 4 лет будет предоставлено 13,15 млрд. долларов (5% валового национального продукта США). Проект позволит в кратчайший срок оздоровить экономику стран-участниц. Позже британский историк Арнольд Тойнби () назовёт план Маршалла «выдающимся достижением нашего времени». СССР от участия в проекте отказался. Родились. Гельмут Коль (), федеральный канцлер ФРГ в 1982—1990 годах, канцлер объединённой Германии в 1990—1998 годах. Скончались. а-исповеди («Паулина», «Парацельс», «Страффорд») (род. 1812). Ссылки. * 4-aprel. 4 аprel — 94-й день года (95-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 271 день. События. 1932 — Американский учёный Ч. Кинг впервые выделяет витамин C. Родились. Николаевна Бахметева (ум. 1901), писательница. Ссылки. * 5-aprel. 5-аprel — Grigori taqvimida yilning 95-kuni (kabisa yilida 96-kun). Yil yakuniga 270 kun qoladi. Vafot etganlar. * 6-aprel. 6 aprel — Qriqorian təqvimi ilə ilin 96-cı (uzun illərdə 97-ci) günü. 7-aprel. 7 аprel — 97-й день года (98-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 268 дней. События. ёл последний концерт Deep Purple с участием Ричи Блэкмора (). Ричи пытались найти замену в лице Томми Болина, ничего хорошего из этого не вышло, был выпущен всего один посредственный альбом Come Taste the Band. Родились. онора Фейган) (—) (ум. 1959), американская джазовая певица, оценивающаяся критикой как непревзойдённая вокалистка и стилист, которую дал джаз 1930-х. Приметы. На Благовещение весна зиму поборола. Зимний путь рушится за неделю до Благовещения или неделю спустя. В Благовещение ветер, иней и туман — к урожайному году. На Благовещение — родится рожь. На Благовещение мороз — урожай на грузди. Вёдро в Благовещение — к пожарам. На Благовещение солнечный день — пшеница уродится, если звёзд мало на небе — яиц мало будет. В Благовещение мороз — под кусом овёс. На Благовещение хороший улов рыбы. Благовещение без ласточек — холодная холодная весна (южн.), Каково Благовещение, такова и Святая (пасха). На Благовещение выносят пчёл (южн.) Накануне Благовещения сеют горох. Весна до Благовещение или недели не достоит, или неделю перестоит. Благовещенскую золу сохраняют для капусты и огородных растений: когда они портятся, посыпают их золой. Благовещенскйб капусту мороз не берет. Благовещение — самый большой у Бога праздник. Каково Благовещение проведёшь, таково и весь год. На Благовещение птица гнёзда не вьёт, девка косы не плетёт. В этот день запрещается работать. Под дымом не сидят (то есть не готовят горячего и выходят спать в сени, в клети). Нельзя на Благовещение надевать новую одежду, в противном случае её порвёшь или испортишь. Под Благовещение огней в избах всю ночь не тушат — лучше уродится лён, не выжжет молнией урожай и постройки. Окуривают дымом одежду от зимы. Ссылки. * 8-aprel. 8 аprel — 98-ой день года (99-ый в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 267 дней. События. протест по поводу нарушения советского воздушного пространства. 18 апреля США заявили, что советские ПВО сбили частный самолёт, направлявшийся в Швецию. Родились. ), американский создатель спецэффектов, режиссёр и продюсер. Ссылки. * 9-aprel. 9 аprel — 99-ый день года (100-ый в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 266 дней. Ссылки. * 10-aprel. 10-аprel — Grigori taqvimida yilning 100-kuni (kabisa yilida 101-kun). Yil yakuniga 265 kun qoladi. 11-aprel. 11 аprel — 101-ый день года (102-ой в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 264 дня. Родились. едвидения и организаторским способностям на руинах разрушенной войной экономики Японии была создана электронная промышленность страна, быстро завоевавшая передовые позиции на мировом рынке. Скончались. а и кино («Щит и меч», «Красное и чёрное», «Письма мёртвого человека», «Забытая мелодия для флейты»). Ссылки. * 12-aprel. 12 аprel — Grigori taqvimida yilning 102-kuni (kabisa yilida 103-kun). Yil yakuniga 263 kun qoladi. Vafot etganlar. * 13-aprel. 13 аprel — 103-ий день года (104-ый в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 262 дня. Родились. ого здоровья — непрерывность самостановления, открытого будущему. Ссылки. * 14-aprel. 14 аprel — 104-ый день года (105-ый в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 261 день. Скончались. нкастерцев во время войны Алой и Белой Розы; убит йоркистами в битве у Барнета (к северу от Лондона). Приметы. Если ночь ясная и течёт тёплая вода, то лето будет тёплое и сухое. Ссылки. * 15-aprel. 15 аprel — 105-ый день года (106-ой в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 260 дней. События. ежать подделок. Естественно, что авторами этих утверждений были мужчины. Самое же первое соревнование красавиц состоялось ещё в сентябре 1888 года в бельгийском курортном местечке Спа. А в 1909 году была избрана первая «Мисс Германия», которой стала 17-летняя продавщица сигарет. Жюри присвоило ей не только титул самой красивой девушки Германии, но и всего мира. Именно эта «Мисс Германия — Вселенная» стала первопроходцем в области рекламы. Она впервые снялась на рекламных открытках. Правда, это не спасло её от бедности: в конце жизни бывшей красавице пришлось торговать искусственными цветами на улице, чтобы как-то прокормиться. Родились. нский химик и натуралист. Скончались. 7), английский писатель, автор детективных произведений о приключениях Святого. Ссылки. * 16-aprel. 16 аprel — 106-ой день года (107-ой в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 259 дней. Родились. I (настоящее имя Йозеф Ратцингер) (—), Папа Римский с 19 апреля 2005 г. Приметы. По народному календарю — Никита водопол. Угощение водяного. На Никиту водяной просыпается. Ему полагается сделать подарок от рыбаков — утопить на самой середине реки лошадь, привязав ей камень на голову — конечно, не свою — краденую, у цыган купленную, самую плохонькую. Но это в давние языческие времена. А так, крестьяне приносили водяному духу — кто хлеба краюшку, кто пшённой каш и, кто от курицы потроха. Рыболовы наделяют водяного гостинцем, выливая в реку масло или мелкие монеты кидая: «Вот тебе, дедушка, гостинец на новоселье: люби да жалуй нашу семью». Ссылки. * 17-aprel. 17 аprel — 107-й день года (108-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 258 дней. События. омпани» автомобиля «Форд Мустанг». Родились. ножества произведений, в основу которых положен своеобразный фольклор Западной Норвегии. Ссылки. * 18-aprel. 18 аprel — 108-ой день года (109-ый в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 257 дней. Солнце входит в созвездие Овна. События. ным самолётом, участвовавшим в боевых действиях. Из-за задержек с разработкой реактивных двигателей в этом полёте на машине был установлен поршневой двигатель. Приметы. Федул Ветренник. Пришёл Федул — тепляк подул. Ссылки. * 19-aprel. 19 аprel — 109-ый день года (110-ый в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 256 дней. Родились. ий поэт, писатель, публицист. В 1932 эмигрировал во Францию, занимался переводами, публиковал критические статьи (ум. 1937). Скончались. Франц Август Бюкуа (род. 1781), немецкий философ. Ссылки. * 20-aprel. 20-аprel — Grigori taqvimida yilning 110-kuni (kabisa yilida 111-kun). Yil yakuniga 255 kun qoladi. 21-aprel. 21 аprel — 111-ый день года (112-ый в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 254 дня. События. их выборов в Греции полковник Георгий Пападопулос (,) осуществляет военный переворот и устанавливает режим «чёрных полковников» (сохранявший власть до июля 1974 года). Родились. (ум. 1922), датский политик, пацифист, основатель Бюро Мира, лауреат Нобелевской премии. 22-aprel. 22 аprel — 112-ый день года (113-ый в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 253 дня. Родились. 2 — Канэто Синдо ((настоящее имя Нобору Канэ)) (), японский кинорежиссёр («Дети Хиросимы», «Счастливый дракон»). Ссылки. * 23-aprel. 23 аprel — 113-ый день года (114-ый в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 252 дня. События. нук () избран королём Камбоджи. Приметы. Терентий. В этот день нужно на восход посмотреть: если взойдёт солнце красное в туманной дымке — быть году хлебородному. 24-aprel. 24 аprel — 114-ый день года (115-ый в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 251 день. События. и впервые отмечается День памяти жертв Геноцида армян в Османской империи 1915-1923 гг. Скончались. еститель начальника УВД Московской области, генерал-майор милиции, прославившийся, однако, как композитор-песенник. 25-aprel. 25 аprel — 115-ый день года (116-ый в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 250 дней. Ссылки. * 26-aprel. 26 аprel — 116-ый день года (117-ый в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 249 дней. События. АЭС(Чернобыльская катастрофа). Родились. ] — Юлиус Зейер () (ум. 1901), чешский поэт, прозаик. 27-aprel. 27 аprel — 117-й день года (118-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 248 дней. Родились. — Улисс Грант () (ум. 1885), 18-й президент США. Ссылки. * 28-aprel. 28 аprel — 118-ый день года (119-ый в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 247 дней. События. вее прошла премьера знаменитого мюзикла «Волосы», киноверсию которого в 1979 году поставил Милош Форман (). Родились. (ум. 1909), датский композитор и пианист. Ссылки. * 29-aprel. 29 аprel — 119-й день года (120-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 246 дней. События. еля) беспосадочный перелёт на самолёте ЦКБ-ЗО «Москва» по трансатлантическому маршруту Москва — остров Миску (США) лётчиков В. К. Коккинаки и М. X. Гордиенко. Родились. учая мышь», «Место встречи изменить нельзя», «Зимняя вишня», «Мэри Поппинс, до свиданья»). Ссылки. * 30-aprel. 30 аprel — 120-ый день года (121-ый в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 245 дней. Ссылки. * 1-may. 1 may — 121-й день года (122-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 244 дня. см. так же первомай и Вальпургиева ночь События. New Musical Express» на стадионе «Уэмбли». Ссылки. * 2-may. 2 may — 122-й день года (123-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 243 дня. События. орая удержится на вершине семь недель. До конца года квартет музыкантов из Ливерпуля ещё трижды поднимется на первую ступеньку. Скончались. тель (романы «Исполнение желаний», «Два капитана», трилогия «Открытая книга»). Приметы. Иоанн Ветхопещерник. На Ветхопещерника обновляй новинку (холст). Кусок нового холста расстилали на поляне, раскланивались во все стороны и, повернувшись на восток, говорили: «Вот, тебе, матушка-весна, новая новина». Затем клали на холст пирог и уходили в надежде, что матушка-весна за такие подарки позаботится об урожае льна, конопли и ржи. Ссылки. * 3-may. 3 may — 123-й день года (124-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 242 дня. События. л демилитаризацию Антарктики, впоследствии принятую заинтересованными странами. Ссылки. * 4-may. 4 may — 124-й день года (125-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 241 день. События. ь очагом просвещения — там ведь практически не фильтровали. ываемое политическое давление. По её словам, она не может выполнять свои обязанности из-за «оккупации компании» со стороны сторонников премьер-министра страны и медиа-магната Сильвио Берлускони (), которая произошла в результате серии назначений в руководстве RAI. Аннунзиата объявила о своём увольнении за 30 минут до совещания правления компании в Милане. Родились. ской АН, профессор Королевской горной школы. 1 — Геннадий Николаевич Рождественский, дирижёр, пианист и педагог, народный артист СССР, Герой Социалистического Труда, главный дирижёр Стокгольмской филармонии и Симфонического оркестра Би-Би-Си, профессор Московской филармонии. С конца 2000 года — генеральный художественный директор Большого театра. Приметы. Рано зацвела черёмуха — будет тёплое лето. Чем раньше она начинает цвести, тем жарче будет лето. Ссылки. * 5-may. 5 may — 125-й день года (126-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 240 дней. События. нную теорию Чарльза Дарвина (). Судебный процесс, который начался через два месяца, был окрещён «Обезьяним» и привлёк внимание всего мира. е цифры и английские слова в документах «сбивают с толку». Нововведения не коснутся художественной литературы. Противники закона утверждают, что такие преобразования ещё более ослабят культурный уровень нынешней молодёжи. Приметы. Тёплый май весну снаряжает (начинает). Ночью заморозит, так сорок утренников ещё на хлеб падёт = сорок утренних морозов на все лето, пока хлеб в поле стоит. Ссылки. * 6-may. 6-may — Grigori taqvimida yilning 126-kuni (kabisa yilida 127-kun). Yil yakuniga 239 kun qoladi. Vafot etganlar. * 7-may. 7 may — 127-й день года (128-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 238 дней. События. для проведения экономических и демократических реформ. В список вошли в основном страны Африки, Азии, Латинской Америки, а также несколько бывших союзных республик, которые, по мнению Вашингтона, начали предпринимать активные шаги в искоренении коррупции и соблюдении гражданских прав граждан. В заявлении Госдепартамента говорится, что экономическая помощь будет оказана Бенину, Кабо-Верде, Гане, Лесото, Мадагаскару, Мали, Мозамбику, Сенегалу, Армении, Грузии, Монголии, Шри-Ланке, Вануату, Боливии, Гондурасу, и Никарагуа. Долгосрочная программа помощи беднейшим странам, по некоторым оценкам, может стоить американской казне до $5 млрд. ежегодно. Родились. 1968 — Трейси Лордс (), американская актриса. Ссылки. * 8-may. 8 may — 128-й день года (129-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 237 дней. События. нтским советом в Бонне «Основного закона» (Конституция ФРГ). Родились. арский филантроп, инициатор создания международного общества «Красный Крест», первый лауреат Нобелевской премии мира 1901 года. тон Кристофер Франц) (—), барабанщик группы «Talking Heads». Ссылки. * 9-may. 9 may — 129-й день года (130-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 236 дней. События. А им. М. В. Фрунзе приземлился Ли-2 с экипажем А. И. Семенкова, доставивший в Москву акт о капитуляции фашистской Германии. ница, эссеистка и кинорежиссёр Сьюзен Зонтаг () и прозаик из Марокко Фатима Мернисси (,). Скончались. д. 1637), немецкий композитор. Ссылки. * 10-may. 10 may — 130-й день года (131-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 235 дней. Ссылки. * 11-may. 11 may — 131-ый день года (132-ой в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 234 дня. События. Францией, Италией и Испанией вошла в число наиболее влиятельных стран Европы, участвующих в работе «EuroNews». Скончались. еди его творений также Собор инвалидов в Париже, площадь Побед и Вандомская площадь. Ссылки. * 12-may. 12-may — Grigori taqvimida yilning 132-kuni (kabisa yilida 133-kun). Yil yakuniga 233 kun qoladi. Vafot etganlar. * 13-may. 13 may — 133-й день года (134-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 232 дня. События. экипажей, на которые Тесла не успел оформить патент или запустить в производство. В частности, еще в 1893 году Тесла построил волновой радиопередатчик и продемонстрировал его работу. В 1943 году Верховный суд США подтвердил права Теслы на изобретение радио. Родились. Кяспер () (ум. 1982), эстонский режиссёр. Ссылки. * 14-may. 14 may — 134-й день года (135-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 231 день. Приметы. по ранней росе иди на посев. " "На Еремея и ленивая соха в поле выезжает." "Если на Еремея непогода — к суровой холодной зиме. " "Сей неделю после Егорья да на другую после Еремея. " "Раннее яровое сей, когда сольёт вода, а позднее, когда цвет калины будет в кругу. " "Если еловые почки распускаются рано и скоро, не должно медлить с посевом; в противном же случае — не спешить. " "На Еремея не полагалось давать взаймы ни хлеба, ни зёрна — плохой урожай будет…" Ссылки. * 15-may. 15 may — 135-й день года (136-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 230 дней. Родились. тург, автор пьес «Анатоль», «Профессор Бернгарди», повестей: «Фрау Беата и ее сын», «Лейтенант Гусль» и др. Приметы. Борис и Глеб Сеятели, Барыш-день, соловьиный праздник. С этого дня начинают петь соловьи. Соловей запел - весна на убыль пошла, а лето на прибавку. Соловей поет всю ночь - будет солнечный день. Соловей запел на голые деревья - неурожай на садовину. Соловей запел - вода на убыль пошла, можно начинать посевную. Обычно перед посевом произносили краткую молитву, а во время самого сева молчали. Если соговья услышишь раньше кукушки - счастливо проведешь лето. Сев в этот день полагалось заканчивать: .И еще одно прозвище есть у этого дня: . Это значит, если вам сегодня удастся что-то выгодно продать - весь год с барышом будете. Ссылки. * 16-may. 16 may — 136-й день года (137-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 229 дней. События. ь до морского устья Амура. Правый берег Амура до Уссури признается китайскими владениями. Территория от Уссури до моря остаётся общим владением до окончательного определения границы. адского электротехнического института связи им. Михаила Бонч-Бруевича проведена первая опытная цветная телепередача. Ссылки. * 17-may. 17 may — 137-й день года (138-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 228 дней. События. нею и Архипелаг Бисмарка. Родились. клей в Театре им. Шота Руставели. укусев, тележурналист, один из создателей «Взгляда». Окончил физико-математическую школу, затем Ленинградский электротехнический институт связи имени профессора М. А. Бонч-Бруевича. Четыре года проработал в конструкторском бюро. Параллельно работал на Ленинградском телевидении, где вел передачи. Принимал участие в телеконкурсе ЦТ «Салют, фестиваль!» и стал лауреатом. Побывав на фестивале в Гаване, получил приглашение на ЦТ и прошел весь путь, начиная с администратора. Ссылки. * 18-may. 18 may — 138-й день года (139-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 227 дней. События. — Индия стала шестым государством, получившим атомное оружие. Ссылки. * 19-may. 19 may — 139-й день года (140-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 226 дней. Родились. вращение», «Дороги и судьбы»). В 1920—1947 гг. жила в Китае, где работала в Шанхайском отделении ТАСС. Скончались. II Всеволодович "Мономах", великий князь Киевский. Ссылки. * 20-may. 20 may — 140-й день года (141-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 225 дней. События. 2 — На собрании писательского актива СССР впервые введен термин «социалистический реализм». Родились. т, лауреат первой Нобелевской премии мира 1901 года. Пьер Саркисян) (—), американская певица индиано-армянского происхождения, актриса, обладательница «Оскара» («Силквуд», «Маска», «Ведьмы из Иствика»). Ссылки. * 21-may. 21 may — 141-й день года (142-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 224 дня. События. 9 — В Украине большевиками национализированы все речные и морские корабельные предприятия. l», продающая по всему миру миллионы кукол Барби, провела презентацию своего нового изделия — куклы Бэкки, «политкорректно» именуемой «частично нетрудоспособной подружкой Барби». Подружка-калека продается в комплекте с инвалидной коляской традиционного для изделий «Matell» розового цвета. Скончались. музыки и текстов многих песен. Эмигрировал в 1920, вернулся в 1943. Снимался в кино. Лауреат Государственной премии СССР. Ссылки. * 22-may. 22 may — 142-й день года (143-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 223 дня. Ссылки. * 23-may. 23-may — Grigori taqvimida yilning 143-kuni (kabisa yilida 144-kun). Yil yakuniga 222 kun qoladi. Vafot etganlar. * 24-may. 24 may — 144-й день года (145-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 221 день. Ссылки. * 25-may. 25-may — Grigori taqvimida yilning 145-kuni (kabisa yilida 146-kun). Yil yakuniga 220 kun qoladi. Vafot etganlar. * 26-may. 26 may — 146-й день года (147-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 219 дней. Родились. тер («Звездные войны», «Поезд ужаса», «Собака Баскервилей», «Совершенно секретно»). Ссылки. * 27-may. 27 may — 147-й день года (148-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 218 дней. Скончались. историк русского флота, художник. Приметы. Сидор огуречник. День посева льна и огурцов. На Сидора отойдут все сивера (холода). Если холодный северный ветер — холодное лето. Ссылки. * 28-may. 28 may — Grigori taqvimida yilning 148-kuni (kabisa yilida 149-kun). Yil yakuniga 217 kun qoladi. Vafot etganlar. * 29-may. 29 may — 149-й день года (150-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 216 дней. Именины. Православные: Александр, Георгий, Ефрем, Касьян, Лаврентий, Савва, Федор, Вит, Модест, Муза. События. Европейской конституции. Родились. имя Лесли Таунз Хоуп) () (ум. 2003), американский актер-комик. Ссылки. * 30-may. 30 may — 150-й день года (151-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 215 дней. События. едленной демонстрации враждебного отношения к государствам, которые признают Восточную Германию. Скончались. овский поэт и революционер; покончил с собой в Царском Селе (р. 1896). Ссылки. * 31-may. 31 may — 151-й день года (152-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 214 дней. Родились. оду на «спагетти-вестерны» («вестерны», сделанные в Италии или Испании). Позже он выступал как актер и режиссер в вестернах «Скиталец Высоких Равнин» (1973), «Джози Вейлз вне закона» (1976), и «Непрошеный» (1992)(две премии «Оскар»). Другие фильмы — «Линия огня» (1993), «Мосты графства Медисон» (1995). Иствуд сыграл в телевизионных сериалах «Рохайд» и «Грязный Гарри», и был режиссером в фильме «Птицы» (1988). В 1986 он был избран мэром города Кармель, Калифорния. Приметы. Придёт Федот — дубовый лист развернёт. Коли дубовый лист развернулся, то земля принялась за свой род. Коли на Федота на дубу макушка с опушкой, будешь мерять овёс кадушкой. Ссылки. * 1-iyun. 1 iyun — 152-й день года (153-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 213 дней. Приметы. Если первые два дня июня льёт дождь — весь месяц сухой. Ссылки. * 2-iyun. 2 iyun — 153-ий день года (154-ый в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 212 дней. События. оанн Павел II благословил парковочный гараж Ватикана. Ссылки. * 3-iyun. 3 iyun — 154-ый день года (155-ый в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 211 дней. События. осовали на референдуме за республиканское устройство государства. Родились. , русский поэт, критик, переводчик, мемуарист. с 1955 в США. Лауреат Нобелевской премии 1981 года, совместно с Дэвидом Хьюбелом (). зе только девушки» («Некоторые любят погорячее»)(1959), «Спартак», «Большие гонки»). Ссылки. * 4-iyun. 4-iyun - Grigori taqvimida yilning 155-kuni (kabisa yilida 156-kun). Yil yakuniga 210 kun qoladi. Vafot etganlar. * 5-iyun. 5 iyun — 156-й день года (157-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 209 дней. События. всеобщих выборов. Позже в Конституцию будут внесены поправки, последние в 1953, когда будет упразднена верхняя палата парламента и принят закон о праве наследования престола по женской линии. 6-iyun. 6 iyun — 157-ой день года (158-ой в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 208 дней. События. ное яйцо весом 2,35 кг, диаметром 18,67 см. Скончались. 1968 — Роберт Кеннеди, брат Джона Кеннеди, американский политик. Ссылки. * 7-iyun. 7 iyun — Grigori taqvimida yilning 158-kuni (kabisa yilida 159-kun). Yil yakuniga 207 kun qoladi. Vafot etganlar. * 8-iyun. 8 iyun — 159-ый день года (160-ый в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 206 дней. Ссылки. * 9-iyun. 9-iyun — Grigori taqvimida yilning 160-kuni (kabisa yilida 161-kun). Yil yakuniga 205 kun qoladi. Vafot etganlar. * 10-iyun. 10 iyun — Grigori taqvimida yilning 161-kuni (kabisa yilida 162-kun). Yil yakuniga 204 kun qoladi. Vafot etganlar. * 11-iyun. 11 iyun — Grigoriy taqvimidagi yilning 162-kuni (kabisa yilida 163-kun). Yil oxirigacha 203 kun bor. Vafot sanalari. Гордин (р. 1853), еврейский драматург («Еврейский король Лир», «Бог, человек и дьявол»). 12-iyun. 12 iyun — yilning 163-kuni (grigorian taqvimining kabisa yillarida 164-kun. Yilning tugashiga 202-kun qolmoqda. Havolalar. * 13-iyun. 13-iyun — Grigori taqvimida yilning 164-kuni (kabisa yilida 165-kun). Yil yakuniga 201 kun qoladi. 14-iyun. 14 iyun — 165-ый день года (166-ой в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 200 дней. Ссылки. * 15-iyun. 15 iyun — 166-ой день года (167-ой в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 199 дней. 16-iyun. 16 iyun — 167-ой день года (168-ой в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 198 дней. Ссылки. * 17-iyun. 17-iyun — Grigori taqvimida yilning 168-kuni (kabisa yilida 169-kun). Yil yakuniga 197 kun qoladi. Vafot etganlar. * 18-iyun. 18-iyun — Grigori taqvimida yilning 169-kuni (kabisa yilida 170-kun). Yil yakuniga 196 kun qoladi. 19-iyun. 19 iyun — 170-ый день года (171-ый в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 195 дней. Именины. Афанасий, Виссарион, Илларион (Иларион), Макар (Макарий), Сусанна, Фекла Ссылки. * 20-iyun. 20-iyun — Grigori taqvimida yilning 171-kuni (kabisa yilida 172-kun). Yil yakuniga 194 kun qoladi. Vafot etganlar. * 21-iyun. 21 iyun — 172-й день года (173-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 193 дня. Именины. Василий, Ефрем, Константин, Федор (Феодор) Ссылки. * 22-iyun. 22 iyun — 173-ий день года (174-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 192 дня. События. , в западном Иране, погибло более 261 человека. Приметы. На Кирилу отдаёт земля солнышку всю свою силу. Светлейший день светлейшего месяца. Убьёшь комара, когда день прибывает, — полное сито комаров родится, убьёшь его, когда день убывать начнёт — полное сито комаров убито. Одни косят, другие погоды просят. Ссылки. * 23-iyun. 23 iyun — 174-ый день года (175-ый в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 191 день. Именины. Александр, Василий, Иван, Тимофей, Антонина Ссылки. * 24-iyun. 24 iyun — 175-й день года (176-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 190 дней. Ссылки. * 25-iyun. 25 iyun — 176-ой день года (177-ой в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 189 дней. Ссылки. * 26-iyun. 26 iyun — 177-й день года (178-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 188 дней. Именины. Иван, Сава (Савва), Акулина, Анна, Антонина Ссылки. * 27-iyun. 27 iyun — 178-ой день года (179-ый в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 187 дней. Именины. Георгий (Егор, Юрий), Елисей, Мефодий, Мстислав. Ссылки. * 28-iyun. 28 iyun — 179-ый день года (180-ый в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 186 дней. Ссылки. * 29-iyun. 29 iyun — Grigori taqvimida yilning 180-kuni (kabisa yilida 181-kun). Yil yakuniga 185 kun qoladi. Ссылки. * 30-iyun. 30 iyun — Grigori taqvimida yilning 181-kuni (kabisa yilida 182-kun). Yil yakuniga 184 kun qoladi. Vafot etganlar. * 1-iyul. 1 iyul — Grigori taqvimida yilning 182-kuni (kabisa yilida 183-kun). Yil yakuniga 183 kun qoladi. Vafot etganlar. * 2-iyul. 2 iyul — 183-ий день года (184-ый в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 182 дня. Этот день стоит в середине невисокосного года, так как до него 182 дня и после него 182 дня. Он выпадает на тот же день недели, что и Новый Год(в невисокосном году) Ссылки. * 3-iyul. 3 iyul — 184-й день года (185-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 181 день. Ссылки. * 4-iyul. 4 iyul — Grigorian taqvimining 185-kuni (Kabisa yilida 186-kun). Yil oxirigacha 180 kun qoladi. Именины. Иван, Георгий, Максим, Никита, Николай, Павел, Терентий, Фёдор, Юлиан, Юлий, Василиса. Ссылки. * 5-iyul. 5 iyul — 186-й день года (187-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 179 дней. Приметы. о. Если в этот день вечером играет месяц, то обещает хороший урожай. Ссылки. * 6-iyul. 6-iyul — Grigori taqvimida yilning 187-kuni (kabisa yilida 188-kun). Yil yakuniga 178 kun qoladi. Vafot etganlar. * 7-iyul. 7 iyul — 188-ой день года (189-ый в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 177 дней. Скончались. 3 — Лев Сапега (род. 1557), белорусский мыслитель, государственный, общественный и военный деятель Великого княжества Литовского. Ссылки. * 24-iyul. 24-iyul — Grigori taqvimida yilning 205-kuni (kabisa yilida 206-kun). Yil yakuniga 160 kun qoladi. Vafot etganlar. * 25-iyul. 25 iyul — 206-ой день года (207-ой в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 159 дней. Праздники. День пожарной службы 26-iyul. 26 iyul — 207-ой день года (208-ой в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 158 дней. События. льное произведение художественного литья. Во время пожара 1737 сорвётся с брусьев и упадёт в литейную яму. От удара от «Царь-колокола» отколется кусок весом 11, 5 тонны. В 1836 колокол установят на специальном постаменте в Кремле. дней, так как после поломки его автомобиль был доставлен в Сиэттл по железной дороге, чтобы отплыть в Россию вместе с конкурентами. Лейтенанту не остаётся ничего иного, как заявить: «Я хотел бы, чтобы дороги в Америке были столь же прекрасны, как и её люди». История этих гонок послужит основой сценария популярной и любимой многими кинокомедии «Большие гонки», но в СССР фильм будет показан не полностью, так как некое начальство решит, что та часть фильма, где гонка проходит по территории России, является злой карикатурой на русский народ. ивый человек — прямая находка для шпиона, вольный или невольный пособник врага…». С тех пор выражение «Болтун — находка для шпиона» становится крылатым. езоговорочной капитуляции Японии. Отказ Японии должен повлечь «полное уничтожение японских вооружённых сил и полное опустошение японской территории». После отклонения 28 июля этих требований японским правительством 8 августа к декларации присоединится СССР и объявит Японии войну. 14 августа Япония примет условия декларации. 2 сентября 1945 будет подписан акт о капитуляции Японии. ается. Революционеры частью погибают, многих арестовывают, в том числе Фиделя Кастро. В октябре 1953 на суде Кастро произнесёт речь «История меня оправдает», в которой обвинит диктатуру Батисты в преступлениях против народа и изложит программные принципы участников «Движения 26 июля». Он будет осуждён на 15 лет, но станет знаменит на всю страну. Через два года он будет амнистирован, эмигрирует в Мексику, а ещё через год высадится с «Гранмы» с горсткой соратников на остров и возглавит партизанскую борьбу против диктатора Батисты. Этот день отмечается на Кубе как национальный праздник. otown Records. Майклу тогда ещё не исполнилось и десяти лет, и никто не знает, что он станет королём поп-музыки. век, включая лётчика, погибают, 55 получают ранения. Ссылки. * 27-iyul. 27 iyul — 208-ой день года (209-ый в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 157 дней. Именины. Аким, Анисим, Ираклий, Константин, Пантелеймон, Степан (Стефан) 28-iyul. 28 iyul — 209-ый день года (210-ый в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 156 дней. Ссылки. * 29-iyul. 29 iyul — 210-ый день года (211-ый в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 155 дней. Скончались. Дороти Мэри Кроуфут-Ходжкин () (род. 1910), английский химик и биохимик, лауреат Нобелевской премии 1964 года «за определение с помощью рентгеновских лучей структур биологически активных веществ». Ссылки. * 30-iyul. 30 iyul — 211-ый день года (212-ый в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 154 дня. Ссылки. * 31-iyul. 31 iyul — 212-й день года (213-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 153 дня. Ссылки. * 1-avgust. 1 avgust — 213-ый день года (214-ый в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 152 дня. Ссылки. * 4-avgust. 4-avgust — Grigori taqvimida yilning 216-kuni (kabisa yilida 217-kun). Yil yakuniga 149 kun qoladi. Vafot etganlar. * 5-avgust. 5 avgust — 217-й день года (218-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 148 дней. Ссылки. * 6-avgust. 6 avgust — 218-ый день года (219-ый в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 147 дней. Скончались. узский математик, внёсший фундаментальный вклад в теорию чисел и алгебраическую геометрию, один из основателей и лидер Бурбаки Приметы. Борис и Глеб Летник. Борис и Глеб — поспел хлеб. К этому времени хлеба полностью поспевали, начиналась страда. Бориса и Глеба — паликопна (гроза жжёт копны), поэтому в поле старались не выезжать, за полевые работы не браться. На Глеба и Бориса за хлеб не берися. Можно начинать сбор ягод черёмухи. Ссылки. * 7-avgust. 7 avgust — 219-ый день года (220-ый в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 146 дней. Ссылки. * 8-avgust. 8 avgust — 220-ый день года (221-ый в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 145 дней. События. шие пожертвования на нужды компартии США; Скончались. оеводства ВКЛ, запечатленый на панораме Яна Матейко «Рейтан» Ссылки. * 9-avgust. 9 avgust — 221-ый день года (222-ой в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 144 дня. События. 00 населённых пунктов, в том числе Аусату, Бэне, Вегеряи, Мангайчан, Круопяй и железнодорожные станции Абгулде, Пэнкуле, Бэне. Скончались. м проблемам и не занимавший высшие государственные посты. 10-avgust. 10 avgust — 222-ой день года (223-ий в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 143 дня. 11-avgust. 11 avgust — 223-ий день года (224-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 142 дня. 12-avgust. 12 avgust — 224-ый день года (225-ый в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 141 день. Скончались. ий шахматист, первый чемпион мира. Ссылки. * 13-avgust. 13 avgust — 225-й день года (226-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 140 дней. Ссылки. * 14-avgust. 14 avgust — 226-ой день года (227-ой в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 139 дней. Родились. анович Греч, русский писатель, филолог, издатель, редактор (ум. 1867). Приметы. Спас Первый — Медовый, Мокрый Маккавей, Маковей. Праздник, с которым связывают окончание лета. Это день пчеловодов. Пасечники заламывают в ульях первые медовые соты. Строгим блюстителям обычаев и постникам только теперь разрешается есть мёд. Первый добытый мёд полагается освятить в церкви. На первый Спас и нищий медку попробует. В большинстве районов начинался ранний посев озимой ржи. В сырую погоду и в дождь не должно сеять рожь. Если во время созревания малины первые ягоды бывают крупные, рожь следует сеять раньше; при мелких же ягодах — средний или поздний посев ржи лучше. На Первый Спас защипывай горох. Поспевает малина. Начинается заготовка лесной малины, ягод черёмухи. Дождь на Макавея — мало пожаров бывает. На Макавея собирают мак. Первый Спас — начало Успенского поста (до 28 августа), о котором говорят: Спасовка — лакомка, а Петровка (Петровский пост) — голодовка. На Первый Спас отлетают ласточки и стрижи. Отцветают розы, падают холодные росы. Этот день ещё называли Мокрым Спасом, повсеместно шли крёстные ходы на воду, а после водосвятия купаются сами и последний раз в этом году купают весь домашний скот. На Первый Спас святи коло Тем, кто опасается ведьм: в этот день нужно собрать семена дикого мака и обсыпать ими дом — ни одна ведьма в дом не проникнет. Ссылки. * 15-avgust. 15 avgust — 227-ой день года (в григорианском календаре) (228-ой в високосные годы), до конца года остаётся 138 дней. Родились. кий чемпион в полусреднем весе (1964, 1968). Ссылки. * 16-avgust. 16 avgust — Grigori taqvimida yilning 228-kuni (kabisa yilida 229-kun). Yil yakuniga 137 kun qoladi. Vafot etganlar. * 17-avgust. 17-avgust — Grigori taqvimida yilning 229-kuni (kabisa yilida 230-kun). Yil yakuniga 136 kun qoladi. Vafot etganlar. * 18-avgust. 18 avgust — 230-й день года (231-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 135 дней. События. омных потерь в живой силе и технике противнику удалось незначительно вклиниться в наши боевые порядки. Родились. иканский киноактёр (Грязные танцы, Привидение, Чёрный пёс). Ссылки. * 19-avgust. 19 avgust — 231-ый день года (232-ой в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 134 дня. Приметы. (14 октября). Ссылки. * 20-avgust. 20-avgust — Grigori taqvimida yilning 232-kuni (kabisa yilida 233-kun). Yil yakuniga 133 kun qoladi. 21-avgust. 21-avgust - Grigori taqvimida yilning 233-kuni (kabisa yilida 234-kun). Yil yakuniga 132 kun qoladi. Vafot etganlar. * 22-avgust. 22 avgust — 234-й день года (235-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 131 день. Религиозные события. Православие (9 августа по старому стилю) Ссылки. * 23-avgust. 23 avgust — 235-й день года (236-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 130 дней. Скончались. 1947 — Асмик (настоящее имя Тагуш Сергеевна Акопян), армянская актриса. Религиозные события. Православие (10 августа по старому стилю) Ссылки. * 24-avgust. 24 avgust — Grigori taqvimida yilning 236-kuni (kabisa yilida 237-kun). Yil yakuniga 129 kun qoladi. 25-avgust. 25 avgust — 237-ой день года (238-ой в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 128 дней. Ссылки. * 26-avgust. 26 avgust — 238-ой день года (239-ый в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 127 дней. Ссылки. * 27-avgust. 27 avgust — 239-ый день года (240-ой в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 126 дней. Ссылки. * 28-avgust. 28 avgust — 240-ой день года (241-ый в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 125 дней. Ссылки. * 29-avgust. 29 avgust — 241-ый день года (242-ой в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 124 дня. События. — На базе аэромеханического факультета МВТУ создан новый вуз — Московский авиационный институт. В настоящее время в нём обучаются свыше 14 000 студентов. Родились. ассовый аппарат, а среди разработок руководимой им лаборатории были использование фреона для холодильных установок, безопасное стекло и многое другое. Всего Кеттеринг получил около 140 патентов на свои изобретения. Ссылки. * 30-avgust. 30 avgust — 242-ой день года (243-ий в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 123 дня. Ссылки. * 31-avgust. 31 avgust — 243-ий день года (244-ый в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 122 дня. Ссылки. * 1-sentabr. 1 sentabr — 244-ый день года (245-ый в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 121 день. Родились. шла авария в Чернобыле, оказался на месте катастрофы одним из первых и провёл там в общей сложности четыре месяца — вместо допустимых 2—3 недель; именно он предложил состав смеси, которой был засыпан горящий реактор и благодаря которой последствия оказались меньше, чем могли быть; через два года после аварии Легасов покончил с собой. Ссылки. * 2-sentabr. 2 sentabr — 245-й день года (246-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 120 дней. Ссылки. * 3-sentabr. 3 sentabr — 246-й день года (247-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 119 дней. События. ской (в советские времена улица 25 Октября) открылось новое помещение Московского камерного музыкального театра выдающегося оперного режиссёра Бориса Александровича Покровского. На открытии присутствовали Борис Николаевич и Наина Иосифовна Ельцины. Свою первую постоянную «прописку», завоевавший признание истинных ценителей оперного искусства всего мира, театр Покровского, до этого «летучий», получил в январе 1972 в подвале-бомбоубежище многоэтажного дома, где прежде помещался кинотеатр «Сокол» (на Ленинградском шоссе, рядом со станцией метро «Сокол»). Скончались. Первой мировой войны, руководитель чехословацкого зарубежного Сопротивления в годы Второй мировой войны. Ссылки. * 4-sentabr. 4 sentabr — 247-ой день года (248-ой в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 118 дней. Ссылки. * 6-sentabr. 6 sentabr — Grigori taqvimida yilning 249-kuni (kabisa yilida 250-kun). Yil yakuniga 116 kun qoladi. Vafot etganlar. * 7-sentabr. 7 sentabr — Grigori taqvimida yilning 250-kuni (kabisa yilida 251-kun). Yil yakuniga 115 kun qoladi. Vafot etganlar. * 8-sentabr. 8 sentabr — Grigori taqvimida yilning 251-kuni (kabisa yilida 252-kun). Yil yakuniga 114 kun qoladi. Vafot etganlar. * 9-sentabr. 9 sentabr'" — Grigori taqvimida yilning 252-kuni (kabisa yilida 253-kun). Yil yakuniga 113 kun qoladi. Vafot etganlar. * 10-sentabr. 10 sentabr'" — Grigori taqvimida yilning 253-kuni (kabisa yilida 254-kun). Yil yakuniga 112 kun qoladi. Vafot etganlar. son") (1892da tugʻilgan), ingliz fizigi, Nobel mukofoti sovrindori (1937). * 11-sentabr. "Bu maqola 11 sentabr sanasi haqidadir, 2001 yilning 11 sentabridagi terroristik huruj uchun bu maqolani koʻring — 2001 yil 11 sentabr terroristik hurujlari". 11 sentabr'" — Grigori taqvimida yilning 254-kuni (kabisa yilida 255-kun). Yil yakuniga 111 kun qoladi. Vafot etganlar. * 12-sentabr. 12-sentabr — Grigori taqvimida yilning 255-kuni (kabisa yilida 256-kun). Yil yakuniga 110 kun qoladi. Vafot etganlar. * 13-sentabr. 13 sentabr — 256-ой день года (257-ой в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 109 дней. Приметы. * 14-sentabr. 14 sentabr — 257-ой день года (258-ой в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 108 дней. Приметы. Первый праздник псовых охотников, выезд в отъезжее поле на зайца-русака и лисицу, с гончими — в лес по чернотропу гонять беляка. «С Семёнова дня в поле огонь разгнетают (разводят)». «Хвалилися бабы да бабьим летом на Семёнов день, а того бабы не ведали, что сентябрь на дворе…» Семёнов день считается счастливым, поэтому советуют справлять новоселье: «Семёнов день — счастливое новоселье». * 15-sentabr. 15 sentabr — 258-ой день года (259-ый в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 107 дней. Именины. Антон (Антоний), Иван, Федосей (Федосий, Феодосий), Федот, Руфина События. или в убийстве дочери американского лётчика Чарльза Линдберга (через полтора года казнён, хотя прямых улик против него не было); Приметы. * 16-sentabr. 16 sentabr — 259-й день года (260-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 106 дней. Приметы. * 17-sentabr. 17-sentabr — Grigori taqvimida yilning 260-kuni (kabisa yilida 261-kun). Yil yakuniga 105 kun qoladi. 18-sentabr. 18 sentabr — 261-ый день года (262-ой в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 104 дня. Приметы. * 19-sentabr. 19 sentabr — 262-й день года (263-ий в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 103 дня. Приметы. * 20-sentabr. 20 sentabr — 263-ий день года (264-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 102 дня. Приметы. * 21-sentabr. 21 sentabr — yilning 264-kuni (265-ый в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 101 день. Приметы. 8/21 сентября — Рождество Богородицы. В народе — Малая Пречистая (Большая Пречистая — Успение, 15/28 августа). Осенины — вторая встреча осени. Пасекин день. Убирают пчёл, собирают лук. День луковой слезинки. Земля стремится к белым утренникам. «Всякому лету аминь (конец)». «Если погода хорошая — осень будет хорошая». «Бабье лето тишь вспугнуло». Осенины встречают у воды. В этот день рано утром женщины выходят к берегам рек, озёр и прудов встречать матушку Осени-ну с овсяным хлебом. Старшая женщина стоит с хлебом, а молодые вокруг неё поют песни. После чего разламывают хлеб на куски по числу народа и кормят им домашний скот. В старые годы существовал обычай угощения новобрачными своей родни, почему 8 сентября называлось ещё «Поднесеньев день». К новобрачным сходились все родные и знакомые. Таких гостей позыватый приглашал: «Навестить молодых, посмотреть на их^ житьё-бытье и поучить их уму-разуму». После сытного обеда молодая хозяйка показывала в доме все своё хозяйство. Гости, по обыкновению, должны были хвалить и учить уму-разуму. Хозяин водил гостей на двор, показывал им в амбарах жито, в сараях летнюю и зимнюю упряжь, а в саду угощал пивом из бочонка. * * 22-sentabr. 22 sentabr — 265-й день года (266-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 100 дней. Именины. Анна Приметы. * 23-sentabr. 23 sentabr — Grigori taqvimida yilning 266-kuni (kabisa yilida 267-kun). Yil yakuniga 99 kun qoladi. Vafot etganlar. * 24-sentabr. 24 sentabr — 267-ой день года (268-ой в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 98 дней. Приметы. * 25-sentabr. 25 sentabr — 268-ой день года (269-ый в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 97 дней. Приметы. * 26-sentabr. 26 sentabr — Grigorian taqvimi bo'yicha yilning 269-kuni (Kabisa yilining 270-kuni). Yil oxirigacha yana 96 kun bor. Приметы. * 27-sentabr. 27 sentabr — 270-ый день года (271-ый в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 95 дней. Приметы. На Воздвиженье тмечается быстрое наступление холодов, окончание уборки, дальнейшее замирание жизни животных перед зимой. Множество поговорок основано на созвучии слов: воздвижение — движение: «Воздвижение — кафтан с шубой сдвинулся». «Воздвижение — кафтан с плеч сдвинет, тулуп надвинет». Третья встреча осени. «Воздвижение тепло сдвигает, а холод надвигает». «Воздвижение осень зиме навстречу двигает». На Воздвижение птица в отлёт двинулась. «Двинулись над Русью птиц вереницы». «На Воздвижение змеи сползаются в кучи, по оврагам, и прячутся в земле». «Около Воздвижения змеи цепенеют, перед зимней спячкой». «На Воздвижение ни змей, ни гад по земле сырой не движется». «На Воздвижение зазимки — мужику не беда». В эту пору начинается одна из самых важных осенних работ у деревенских баб — рубка капусты и заготовка её на зиму. Этим работам посвящено немало поговорок: «Воздвижение — капустница, капусту рубить пора». «На Воздвижение первая барыня — капуста». «Смекай, баба про капусту — Воздвижение пришло…» «И плохая баба о Воздвижение — капустница». «То и рубить капусту, что со Воздвижения». «Во Воздвижение у доброго молодца — капуста у крыльца». «У доброго мужика на Воздвиженьев день и пирог с капустой». Начинались девичьи вечеринки-капустники, капустницы, капустинские вечер а. Рубка капусты — не простая работа, а целый обряд, и совершалась она с разными песнями, сопровождалась угощением по вечерам. «Капустинские вечеринки — на две недели». * 28-sentabr. 28 sentabr — 271-й день года (272-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 94 дня. Приметы. В прошлом репа была в числе почитаемых крестьянами овощей: «Репа — мясо, режь да ешь». «Уж видно мужику по репе, что подошли репорезы». «Не дремли, баба, на репорезов день». Отмечают в этот день: «Гуси летят в отлёт». «Гуси летят — зимушку на хвосте тащат, снег несут». «Высоко летят гуси — к дружному и высокому предстоящему весеннему половодью, низко — к малой весенней воде». На Никиту судят о предстоящей погоде по тому, как ведут себя гуси: «Спросил бы у гуся — не зябнет ли нога…» «Гусь лапу поднимает — к стуже, на одной ноге стоит — к морозу, полощется в воде — к теплу, нос под| крыло прячет — к ранней зиме». * 29-sentabr. 29 sentabr — 272-й день года (273-ий в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 93 дня. Приметы. * 30-sentabr. 30 sentabr — 273-й день года (274-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 92 дня. Художественные произведения. , прожившего двадцать восемь лет в полном одиночестве на необитаемом острове у берегов Америки близ устьев реки Ориноко, куда он был выброшен кораблекрушением, во время которого весь экипаж корабля, кроме него, погиб; с изложением его неожиданного освобождения пиратами, написанные им самим»). Приметы. 17/30 сентября — Вера, Надежда, Любовь и мать их Софья. Всесветные бабьи именины. «Лоси-рогачи справляют по лету поминки». * 1-oktabr. 1 oktabr — yilning 274-kuni (visokos yillarda 275-kun). Yilning tugashiga 91 kun qolmoqda. Vafot etgan. ек занесёный в книгу рекордов Гиннеса как самый маленький человек, о котором когда-либо было что-нибудь известно. Irimlar. Арина осенняя. Отлёт журавлей. «Три Арины в году живёт: Арина — разрой берега (16/29 апреля), Арина — рассадница (5/18 мая) да Арина — журавлиный лёт (осенняя)». «На Арину отсталый журавль за тёплое море тянет». «Если на Арину журавли полетят, то на Покров (1/14 октября) будет мороз, а нет — то зима наступит позже». Дети и взрослые, заметив издали журавлей, кричат: «Колесом дорога! Колесом дорога!» Они уверены, что этот крик отвращает их от полёта за тёплые моря, а вместе — возвращает и зиму назад; старались этим средством отдалить зиму. В это время бывает первое зазимье. * 2-oktabr. 2 oktabr — 275-й день года (276-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 90 дней. Скончались. ных яхтах на Кубок Америки в 1899, 1901, 1903, 1920 и 1930 гг., основатель чайной компании Липтон. Приметы. * 3-oktabr. 3 oktabr — 276-й день года (277-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 89 дней. Приметы. * 4-oktabr. 4 oktabr — 277-ой день года (278-ой в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 88 дней. Приметы. * 5-oktabr. 5 oktabr — 278-ой день года (279-ый в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 87 дней. Приметы. * 6-oktabr. 6 oktabr — 279-й день года (280-й день високосного года). До конца года 86 дней. Именины. Андрей, Антон (Антонин), Иван (Иоанн), Иннокентий, Ираида, Ксанфиппа, Пётр, Поликсения. Скончались. * 7-oktabr. 7-oktabr — Grigori taqvimida yilning 280-kuni (kabisa yilida 281-kun). Yil yakuniga 85 kun qoladi. Vafot etganlar. * 8-oktabr. 8 oktabr — 281-ый день года (282-ой в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 84 дня. Скончались. явшаяся более чем в 60 фильмах. Приметы. * 9-oktabr. 9 oktabr — 282-ой день года (283-ий в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 83 дня. Приметы. * 10-oktabr. 10 oktabr — 283-ий день года (284-ый в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 82 дня. Приметы. * 11-oktabr. 11 oktabr — 284-й день года (285-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 81 день. Приметы. * 12-oktabr. 12 oktabr — 285-ый день года (286-ой в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 80 дней. Именины. Гаведдай, Дада, Киприан (Куприян), Кириак (Кирьяк), Феофан, Каздоя Приметы. * 13-oktabr. 13-oktabr — Grigori taqvimida yilning 286-kuni (kabisa yilida 287-kun). Yil yakuniga 79 kun qoladi. Vafot etganlar. * 14-oktabr. 14 oktabr — Grigori taqvimida yilning 287-kuni (kabisa yilida 288-kun). Yil yakuniga 78 kun qoladi. Vafot etganlar. * 16-oktabr. 16 oktabr — 289-ый день года (290-ый в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 76 дней. Приметы. * 17-oktabr. 17-oktabr — Grigori taqvimida yilning 290-kuni (kabisa yilida 291-kun). Yil yakuniga 75 kun qoladi. Vafot etganlar. * 18-oktabr. 18 oktabr — 291-й день года (292-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 74 дня. Скончались. ) (род. 1898), американский актёр. Приметы. * 19-oktabr. 19 oktabr — 292-ой день года (293-ий в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 73 дня. Приметы. * 20-oktabr. 20-oktabr — Grigori taqvimida yilning 293-kuni (kabisa yilida 294-kun). Yil yakuniga 72 kun qoladi. 21-oktabr. 21 oktabr — 294-ый день года (295-ый в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 71 день. События. стрии в войне. Приговорённого к каторге Адлера спасёт революция. тагона Эбби Хоффманом, описанная Норманом Мейлером в «Армиях ночи». Скончались. Жозеф Яковлевич Котин, конструктор тяжёлых танков ИС, КВ, трактора К-700. Приметы. Трифон и Палагея. С Трифона-Палагеи всё холоднее. * 22-oktabr. 22 oktabr — 295-ый день года (296-ой в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 70 дней. Приметы. * 23-oktabr. 23 oktabr — 296-й день года (297-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 69 дней. Приметы. * 24-oktabr. 24 oktabr — 297-й день года (298-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 68 дней. Приметы. * 25-oktabr. 25 oktabr — 298-ой день года (299-ый в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 67 дней. Именины. Кузьма (Косма), Мартин (Мартын) Приметы. * 26-oktabr. 26-oktabr — Grigori taqvimida yilning 299-kuni (kabisa yilida 300-kun). Yil yakuniga 66 kun qoladi. Vafot etganlar. * 27-oktabr. 27-oktabr — Grigori taqvimida yilning 300-kuni (kabisa yilida 301-kun). Yil yakuniga 65 kun qoladi. 28-oktabr. 28 oktabr — 301-й день года (302-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 64 дня. Именины. Валериан (Валерьян, Аверьян), Ефим (Евфимий), Иван, Лукьян, Никита Приметы. * 29-oktabr. 29 oktabr — 302-й день года (303-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 63 дня. Приметы. * 30-oktabr. 30 oktabr — 303-ий день года (304-ый в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 62 дня. Скончались. * 31-oktabr. 31 oktabr — 304-ый день года (305-ый в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 61 день. Именины. Иосиф (Осип), Лука, Юлиан Скончались. * 1-noyabr. 1 noyabr — 305-й день года (306-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 60 дней. Именины. у Ивана, Сергия, Дмитрия, Феликса, Клеопатры Приметы. * 2-noyabr. 2 noyabr — 306-й день года (307-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 59 дней. События. вная газета «Старз энд страйпс» для американских военнослужащих в Европе начинает печататься в Лондоне, в типографии британской газеты «Таймс». ликобритании 61 процентом голосов высказывается против забастовки, предлагаемой в связи с разногласиями в вопросе об оплате треда и закрытии шахт. Приметы. Садок, Артемий. Садока молят об избавлении от случайной смерти. К Артемию обращаются за помощью при «грыжной болезни». Квасят капусту. Ссылки. * 3-noyabr. 3 noyabr — 307-ой день года (308-ой в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 58 дней. События. цузский комиссар в Сирии объявляет о роспуске местного парламента на неопределённый срок. ствляет аннексию острова Роколл в Северной Атлантике. Скончались. * 4-noyabr. 4 noyabr — 308-й день года (309-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 57 дней. Приметы. Зимняя (осенняя) Казанская. Важная дата в крестьянском календаре. Этот день празднуют два раза в году (первый — 21 июня). Что Казанская покажет, то и зима скажет. В этот день всегда идёт дождь. Бывает, что с утра дождь, а ввечеру снег сугробами лежит. Если на Казанскую небо заплачет, следом за дождём и зимушка придёт. На Казанскую ясный день — к похолоданиям. * 5-noyabr. 5 noyabr — 309-ый день года (310-ый в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 56 дней. Приметы. 5 ноября (23 октября — по старому стилю) — Иаков (Яков). «Коли Яков крупицу (мелкий град, крупу) пошлёт, то с Матрёны (9/22 ноября) зима станет на ноги». * 6-noyabr. 6 noyabr — 310-ый день года (311-ый в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 55 дней. События. ервые в мире тепловозы (Щэл1 системы инженера Гаккеля и системы инженера Ломоносова Ээл2) совершили первую испытательную поездку. Приметы. * 7-noyabr. 7 noyabr — 311-й день года (312-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 54 дня. Приметы. * 8-noyabr. 8 noyabr — 312-й день года (313-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 53 дня. Именины. Димитрий, Афанасий, Василий, Антон Приметы. * 9-noyabr. 9 noyabr — 313-й день года (314-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 52 дня. События. ет от клиринговых банков открытия специальных счётов, пытаясь таким образом контролировать поступление денег в обращение. Приметы. * 10-noyabr. 10 noyabr — Grigori taqvimida yilning 314-kuni (kabisa yilida 315-kun). Yil yakuniga 51 kun qoladi. Vafot etganlar. * 11-noyabr. 11 noyabr — Grigori taqvimida yilning 315-kuni (Kabisa yilida 316-kun). Yilning ohiriga 50 kun qolgan. Приметы. * 12-noyabr. 12 noyabr — 316-й день года (317-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 49 дней. События. — Первая зарегистрированная бомбардировка территории США. ит к гибели 150 тысяч жителей провинции Пакистана — Восточной Бенгалии (ныне Бангладеш) та Ил-76ТД, принадлежащего Казахстану. 359 погибших. Приметы. Зиновий Синичник, Зиновий и Зиновия. Синичкин день. Прилетают птицы-зимники — синицы, щеглы, снегири, сойки, чечётки, свиристели и др. Свистит синица — на ясный день. Синицы утром пищат — на ночной мороз. Зиновий — праздник охотников, выезжающих в этот день на первую порошу. Если на Зиновия волки стаями ходят — к голоду, мору или войне. * 13-noyabr. 13 noyabr — 317-й день года (318-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 48 дней. Именины. Иван, Всеволод, Александр, Сергей, Алексей, Василий,Анатолий, Яков, Спиридон, Никодим, Николай, Степан, Трофим, Кузьма, Демьян, Савва, Артемий, Герман, Роман, Фёдор События. ии Египта в Парижской мирной конференции). амолёт Boeing B-737-2 °F9 компании Nigeria Airways касается взлётно-посадочной полосы почти на её середине, сворачивает с полосы в сторону, и под ним загорается трава. Из 137 человек на борту погибают 9. Скончались. ский мебельщик, создатель уникальной мебели стиля рококо. Приметы. Юровая — так называли свой праздник сибирские рыбаки. * 14-noyabr. 14 noyabr — Grigori taqvimida yilning 318-kuni (Kabisa yilida 319-kun). Yil yakuniga 47 kun qoladi. Voqealar. либеральная) партия во главе с Джозефом Уордом завоёвывает 25 мест, реформисты — 25 мест и лейбористы — 19 мест. , А. Бином и Р. Гордоном. Родились. чковых инструментов, сын Антонио Страдивари Vafot etganlar. * 15-noyabr. 15 noyabr — Grigori taqvimida yilning 320-kuni (Kabisa yilida 319-kun). Yilning ohiriga 47 kun qoldi. Voqealar. 1933 — В Москве начинается регулярное движение троллейбусов. ьная ссудная ставка достигает рекордной величины — 17 процентов. Родились. ский живописец, график, дочь Д. В. Поленова. Скончались. * 16-noyabr. 16 noyabr — 320-й день года (321-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 45 дней. Скончались. * 17-noyabr. 17 noyabr — Grigori taqvimida yilning 321-kuni (kabisa yilida 322-kun). Yil yakuniga 44 kun qoladi. Tavalludlar. Quramboyev Elmurod tug'ilgan kuni.I 1992-yil tavallud topgan. Vafot etganlar. * 18-noyabr. 18-noyabr — Grigori taqvimida yilning 322-kuni (kabisa yilida 323-kun). Yil yakuniga 43 kun qoladi. Vafot etganlar. * 19-noyabr. 19-noyabr — Grigori taqvimida yilning 323-kuni (kabisa yilida 324-kun). Yil yakuniga 42 kun qoladi. 20-noyabr. 20 noyabr — Grigori taqvimida yilning 324-kuni (kabisa yilida 325-kun). Yil yakuniga 41 kun qoladi. Vafot etganlar. * 21-noyabr. 21 noyabr — Grigori taqvimida yilning 325-kuni (kabisa yilida 326-kun). Yil yakuniga 40 kun qoladi. Vafot etganlar. * 22-noyabr. 22 noyabr — 326-й день года (327-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 39 дней. Именины. Православные: Александр, Антон, Иван, Кирилл, Матрена, Порфирий. События. вод «Коммунар» (теперь — АО «АвтоВАЗ») выпустил первую партию малолитражных легковых автомобилей «Запорожец». Приметы. Матренин день. Зимние Матрёны. Зима встаёт на ноги, налетают морозы. Деревья покроются инеем — жди мороза, появится туман — жди оттепели. Устанавливается зима. Облачная, снежная погода — жди ненастного мая. * 23-noyabr. 23-noyabr — Grigori taqvimida yilning 327-kuni (kabisa yilida 328-kun). Yil yakuniga 38 kun qoladi. Vafot etganlar. * 25-noyabr. 25-noyabr — Grigori taqvimida yilning 329-kuni (kabisa yilida 330-kun). Yil yakuniga 36 kun qoladi. Vafot etganlar. * 24-noyabr. 24 noyabr — 328-й день (329-й — в високосные годы) года по григорианскому календарю. Остаётся 37 дней до конца года. Именины. Православные: Виктор, Максим, Степан, Степанида, Федор. Приметы. Федор Студит. Если этот день теплый — зима будет тёплая, если холодный — холодная. На Студита стужа, что ни день, то хуже. Со Студита станет холодно и сердито. Фёдоровы ветры голодным волком воют. Сильный ветер — к холодной зиме. Много звезд — большой урожай грибов да ягод в следующем году надо ждать, правда, для надёжности надо бы чаю в этот день выпить с сушенной малиной, черникой или земляникой. * 26-noyabr. 26 noyabr — 330-й день года (331-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 35 дней. Приметы. * 27-noyabr. 27 noyabr — 331-й день года (332-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 34 дня. Приметы. * 28-noyabr. 28 noyabr — 332-й день года (333-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 33 дня. Приметы. * 29-noyabr. 29 noyabr — 333-й день года (334-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 32 дня. Приметы. * 30-noyabr. 30 noyabr — 334-ый день года (335-ый в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 31 день. Приметы. * 1-dekabr. 1 dekabr — 335-й день года (336-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 30 дней. Ссылки. * 2-dekabr. 2 dekabr — 336-й день года (337-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 29 дней. Скончались. 3 — Игорь Нефедов (покончил с собой), актёр («Авария — дочь мента», «Криминальный талант»). Ссылки. * 3-dekabr. 3 dekabr — 337-й день года (338-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 28 дней. Ссылки. * 4-dekabr. 4 dekabr — 338-й день года (339-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 27 дней. Ссылки. * 5-dekabr. 5-dekabr — Grigori taqvimida yilning 339-kuni (kabisa yilida 340-kun). Yil yakuniga 26 kun qoladi. Vafot etganlar. * 6-dekabr. 6 dekabr — 340-й день года (341-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 25 дней. Приметы. * 7-dekabr. 7 dekabr — 341-й день года (342-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 24 дня. Приметы. * 8-dekabr. 8 dekabr — 342-й день года (343-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 23 дня. 9-dekabr. 9 dekabr — 343-й день года (344-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 22 дня. Приметы. * 10-dekabr. 10 dekabr — 344-й день года (345-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 21 день. Скончались. одонепроницаемых плащей (макинтошей), архитектор, дизайнер и иллюстратор. 11-dekabr. 11 dekabr — 345-й день года (346-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 20 дней. Праздники. Заголовок ссылки== Именины == Приметы. * 12-dekabr. 12 dekabr — Grigori taqvimida yilning 346-kuni (kabisa yilida 347-kun). Yil yakuniga 19 kun qoladi. Vafot etganlar. * 13-dekabr. 13 dekabr — 347-й день года (348-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 18 дней. Скончались. ], один из основоположников физической химиии и химической динамики, заложил основы принципа алюминотермии (р. 1827). Приметы. * 14-dekabr. 14 dekabr — 348-й день года (349-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 17 дней. Именины. Наум, Филарет, Анастасия Скончались. * 15-dekabr. 15 dekabr — 349-й день года (350-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 16 дней. Праздники. День образования радиотехнических войск ВВС Российской Федерации Именины. Афанасий, Савва (Сава), Соломон 16-dekabr. 16 dekabr — 350-й день года (351-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 15 дней. Скончались. немецкий филолог (р. 1786). Приметы. * 17-dekabr. 17 dekabr — 351-й день года (352-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 14 дней. Скончались. нес Брёнстед (), автор протонной теории кислот и оснований (предложил одновременно и независимо от Томаса Лоури (), развивал теорию кислотно-основного катализа (р. 1879). * 18-dekabr. 18 dekabr — 352-й день года (353-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 13 дней. Именины. Анастасий, Гурий, Захар, Кариое, Нектарий, Савва, Филофей 19-dekabr. 19 dekabr — 353-й день года (354-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 12 дней. Праздники. День Святителя Николая Чудотворца (Николин день) Художественные произведения. него, погиб; с изложением его неожиданного освобождения пиратами, написанные им самим»). Приметы. * 20-dekabr. 20 dekabr — 354-й день года (355-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 11 дней. Народный календарь. Этот день подводил черту зимним праздникам года. «Пришёл Амвросий — праздники отбросил». Девушки принимались за шитьё на грядущее житьё. «Красная шелчинка по серебряному полю снуёт — девка на житьё шьёт» * 21-dekabr. 21 dekabr — 355-й день года (356-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 10 дней. Скончались. ов Борухович Фридланд) (р. 1908), режиссер («Собака на сене», «Летучая мышь», «Сильва»). 22-dekabr. 22 dekabr — 356-й день года (357-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 9 дней. Праздники. День энергетика (в этот день в 1920 году был принят план ГОЭЛРО) Именины. Софрон, Анна 23-dekabr. 23 dekabr — 357-й день года (358-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 8 дней. Праздники. День рождения дальней авиации ВВС Российской Федерации Именины. Иван, Степан, Ангелина Приметы. * 24-dekabr. 24 dekabr — 358-й день года (359-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 7 дней. Приметы. * 25-dekabr. 25 dekabr — 359-й день года (360-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 6 дней. Приметы. * 26-dekabr. 26 dekabr — 360-й день года (361-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 5 дней. Скончались. * 27-dekabr. 27 dekabr — Grigori taqvimida yilning 361-kuni (kabisa yilida 362-kun). Yil yakuniga 4 kun qoladi. Vafot etganlar. * 28-dekabr. 28 dekabr — 362-й день года (363-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 3 дня. Скончались. Владимирович Толубеев (р. 1905), актёр («Возвращение Максима», «Гамлет», «Интервенция», «Достояние республики»), народный артист СССР, Герой Социалистического Труда. Приметы. * 29-dekabr. 29 dekabr — Grigori taqvimida yilning 363-kuni (kabisa yilida 364-kun). Yil yakuniga 2 kun qoladi. Vafot etganlar. * 30-dekabr. 30 dekabr — 364-й день года (365-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 1 день. Именины. Азарий, Ананий, Даниил (Данила) Приметы. * 31-dekabr. 31 dekabr — Grigori taqvimida yilning 365-kuni (kabisa yilida 366-kun). Kalendar yilining oxirgi kuni. Kabisa sekundasi qoʻshilishi mumkin boʻlgan yilning ikki kunidan biri (ikkinchi shunday kun bu — 30 iyun). Voqealar. ЖД со всем принадлежащим ей имуществом. Vafot etganlar. * Juma. Juma - payshanba va shanba orasidagi hafta kuni. Shanba. Shanba - juma va yakshanba orasidagi hafta kuni. Yakshanba. Yakshanba - shanba va dushanba orasidagi hafta kuni. 31. Vafot etgan. 18 oktabr — Луций Элий Сеян, главнокомандующий преторианской гвардией, казнён по приговору римского сената. 32. Tugʻilgan. В апреле родился Марк Сальвий Отон 60. Tugʻilgan. Ювенал, Децим Юний Ювенал ("Decimus Junius Juvenalis") — римский поэт-сатирик. 65. Voqealar. Сенека, заподозренный в заговоре против императора, покончил жизнь самоубийством по приказу Нерона. 66. Voqealar. Петроний покончил жизнь самоубийством, подозреваемый в заговоре против Нерона. 68. Voqealar. Восстание против императора Нерона в Галлии под предводительством римского военачальника Юния Виндекса;восстание подавлено всвязи с отказом наместников близлежащих провинций поддержать Виндекса,сам Виндекс погиб.Весной — восстание легионов в Испании,провозгласивших императором наместника провинции Тарраконская семидесяти однолетнего Сервия Сульпиция Гальбу;восстание поддержали другие провинции и войска Гальбы пошли маршем на Рим;в начале iyun Нерон,считающийся пока императором из-за угрозы за свою жизнь бежит из Рима;Гальба вступает в Рим и становится полноправным властелином Римской империи;скупость и жадность нового императора вызывает недовольство у воинов,ждавшиж вознаграждение за их верность. Vafot etgan. 7 iyun покончил с собой римский император Нерон 69. Vafot etgan. В конце января, в результате заговора убит римский император Гальба;императором становится глава заговора — наместник провинции Бетика(Южная Испания)тридцати шестилетний Марк Сальвий Отон;возмущенные этим рейнские легионы весной провозглашают императором наместника провинции Верхняя Германия Авла Вителлия и идут маршем на Рим;в апреле происходит битва при Бедриаке(Италия)между войсками Вителлия и Отона, в результате которой последний проигрывает;Отон покончил жизнь самоубийством,сожаление о смерти Отона постигает многих солдат;летом восточные легионы провозглашают императором наместника провинции Иудея Тита Флавия Веспасиана, который с войском приближается к Италии, его признают императором все провинции;Вителлий безуспешно действует против Веспасиана в Италии, что приводит в замешательство Преторианскую гвардию,решившую избавиться от Вителлия,чтобы не быть в опале перед набравшем силу Веспасиане,она провозглашает последнего императором и лишает жизни Вителлия в декабре;Веспасиан вступает в Рим и становится единственным властелином Римской империи. 70. Voqealar. Римляне под командованием Тита разрушили Второй иудейский Храм в Иерусалиме. 127. Vafot etgan. Ювенал, Децим Юний Ювенал ("Decimus Junius Juvenalis") — римский поэт-сатирик. 226. Voqealar. Падение Парфянской державы и переход власти в Иране к Сасанидам 252. Tugʻilgan. св. Григорий Просветитель 282. Voqealar. Гай Марк Аврелий Кар становится римским императором 301. Voqealar. Христианство впервые принято в качестве государственной религии в Армении при Трдате III (287—330) благодаря усилиям св. Григория, Просветителя Армении. 310. Tugʻilgan. Децим Магн Авсоний, древнеримский придворный поэт и ритор. 330. Vafot etgan. Трдат III Великий (286—330 гг.) — армянский царь, при котором христианство было провозглашено в Армении государственной религией. 357. Voqealar. Бой при Аргенторате. Разгром войск германских племён алеманов и франков римлянами, под командованием Юлиана Отступника при Аргенторате (ныне — Страсбург). 371. Voqealar. Войско Пэкче осаждает Пхеньян, cтолицу Когурё. 373. Vafot etgan. св. Афанасий предстоятель церкви в Александрии 423. Vafot etgan. Гонорий, Флавий Август, первый западно-римский император. 425. __NOTOC__ 432. Voqealar. Святой Патрик прибыл в Ирландию в качестве миссионера по поручению Папы Целестина I. 436. Voqealar. Гунны уничтожили рейнское государство бургундов, столица коотрого находилась в Вормсе. 461. Vafot etgan. 17 mart — Святой Патрик, католический святой 470. Класс гоночных яхт: 470 478. Tugʻilgan. Нарсес, византийский полководец и политический деятель. 611. Voqealar. Поражение персов в сражении с арабским племенем бакр у урочища зŷ-Кāр 622. Vafot etgan. Syotoku Taysi - yapon shahzodasi, Yaponiyada buddizmni tarqatishni boshlagan, tahsinga sazovor davlat boshqaruvchisi. 666. Это статья о годе. См. также 666 (число), 666 (нумерология) и число зверя. 754. Voqealar. Созван так называемый «Иконоборческий» собор в Константинополе, обвинивший почитателей икон в идолопоклонстве, арианстве и несторианстве и анафемствовавшего иконопочитателей. Позже собор признан нелигетимным, «грабительским» и его решения полностью отменены на VII Вселенском соборе. 762. Voqealar. Год основания города Багдад, современной столицы Ирака. 842. Voqealar. 14 fevral — Карл II Лысый и Людовик II Немецкий оформляют свой союз против третьего брата — Лотаря I знаменитыми Страсбургскими клятвами, произнося их «по-романски» и «по-германски». Звучат первые дошедшие до нас слова на французском (старофранцузском) языке. 860. Voqealar. 18 iyun 860 г. русы на 360 кораблях осадили Константинополь, но 25 iyun сняли осаду и ушли домой. 865. Voqealar. Согласно легенде на решение болгарского царя Бориса принять христианское православие повлияла картина ада, нарисованная монахом на стенах дворца. 866. Voqealar. Болгарский царь Борис I обратился в Рим с просьбой о епископе для болгарского народа, крестившегося за два года до этого. Весть о христианизции болгар была воспринята в Риме не только как духовная победа. В послании к епископу Хинкмару, радуясь обращению болгар, папа Николай I особо подчёркивал открывающийся теперь надёжный и беспрепятственный путь сушей в Констинтинополь и далее, в Святую землю, поскольку «"существующий морской путь тяжёл, опасен и почти непреодолим"». О важности этого события свидетельствуют и слова византийского императора. Обращаясь к папскому легату Анастасию Библиотекарю, он сказал, что если бы теперь не был открыт для послов из Рима путь через Болгарию, то «"им не видеть ни моего лица, ни Рима"». Дунай, таким образом, к середине XI века вновь приобрёл значение одной из главнейших трансевропейских торговых магистралей. Вместе с тем, этот путь давал возможность европейским путешественникам, в том числе и из Скандинавии, беспрепятственно следовать в Константинополь и далее, осваивая его для грядущих крестовых походов. 873. 873 Grigorian yili — yakshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). 874. 874 Grigorian yili — dushanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). 875. 875 Grigorian yili — seshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). 876. 876 Grigorian yili — chorshanba kuni boshlanuvchi kabisa yil (taqvimni bu yerda koʻring). 877. 877 Grigorian yili — juma kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). 879. 879 Grigorian yili — yakshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). 880. 880 Grigorian yili — dushanba kuni boshlanuvchi kabisa yil (taqvimni bu yerda koʻring). 907. Voqealar. Морской поход войск князя Олега на Константинополь 909. Voqealar. Образование халифата Фатимидов в Магрибе 919. Избрание Генриха I королём Германии. 950. Voqealar. Население Европы — ок. 22,6 млн. человек 962. Voqealar. 2 fevral — в этот день первый восточнофранкский король Оттон I был коронован в Риме папой Иоанном XII императорской короной. Основание Священной Римской империи. 963. Voqealar. В этом году в письменных источниках впервые упоминается о Герцогстве Люксембург — ныне западноевропейском государстве Люксембург. 1000. 1000-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1001. 1001-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1002. 1002-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1003. 1003-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1004. 1004-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1005. 1005-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1006. 1006-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1007. 1007-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1008. 1008-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1009. 1009-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1010. 1010-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1011. 1011-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1012. 1012-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1013. 1013-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1014. 1014-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1015. 1015-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1016. 1016-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1017. 1017-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1018. 1018-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1019. 1019-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1020. 1020-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1021. 1021-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1022. 1022-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1023. 1023-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1024. 1024-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1025. 1025-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1026. 1026-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1027. 1027-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1028. 1028-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1029. 1029-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1030. 1030-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1031. 1031-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1032. 1032-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1033. 1033-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1034. 1034-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1035. 1035-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1036. 1036-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1037. 1037-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1038. 1038-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1039. 1039-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1040. 1040-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1041. 1041-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1042. 1042-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1043. 1043-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1044. 1044-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1045. 1045-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1046. 1046-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1047. 1047-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1048. 1048-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1049. 1049-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1050. 1050-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1051. 1051-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1052. 1052-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1053. 1053-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1054. 1054-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1055. 1055-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1056. 1056-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1057. 1057-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1058. 1058-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1059. 1059-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1060. 1060-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1061. 1061-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1062. 1062-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1063. 1063-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1064. 1064-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1065. 1065-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1066. 1066-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1067. 1067-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1068. 1068-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1069. 1069-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1070. 1070-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1071. 1071-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1072. 1072-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1073. 1073-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1074. 1074-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1075. 1075-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1076. 1076-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1077. 1077-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1078. 1078-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1079. 1079-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1080. 1080-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1081. 1081-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1082. 1082-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1083. 1083-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1084. 1084-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1085. 1085-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1086. 1086-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1087. 1087-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1088. 1088-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1089. 1089-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1090. 1090-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1091. 1091-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1092. 1092-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1093. 1093-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1094. 1094-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1095. 1095-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1096. 1096-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1097. 1097-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1098. 1098-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1099. 1099-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1100. 1100-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1101. 1101-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1102. 1102-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1103. 1103-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1104. 1104-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1105. 1105-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1106. 1106-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1107. 1107-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1108. 1108-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1109. 1109-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1110. 1110-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1111. 1111-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1112. 1112-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1113. 1113-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1114. 1114-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1115. 1115-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1116. 1116-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1117. 1117-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1118. 1118-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1119. 1119-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1120. 1120-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1121. 1121-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1122. 1122-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1123. 1123-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1124. 1124-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1125. 1125-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1126. 1126-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1127. 1127-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1128. 1128-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1129. 1129-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1130. 1130-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1131. 1131-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1132. 1132-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1133. 1133-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1134. 1134-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1135. 1135-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1136. 1136-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1137. 1137-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1138. 1138-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1139. 1139-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1140. 1140-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1141. 1141-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1142. 1142-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1143. 1143-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1144. 1144-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1145. 1145-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1146. 1146-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1147. 1147-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1148. 1148-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1149. 1149-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1150. 1150-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1151. 1151-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1152. 1152-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1153. 1153-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1154. 1154-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1155. 1155-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1156. 1156-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1157. 1157-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1158. 1158-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1159. 1159-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1160. 1160-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1161. 1161-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1162. 1162-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1163. 1163-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1164. 1164-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1165. 1165-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1166. 1166-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1167. 1167-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1168. 1168-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1169. 1169-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1170. 1170-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1171. 1171-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1172. 1172-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1173. 1173-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1174. 1174-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1175. 1175-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1176. 1176-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1177. 1177-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1178. 1178-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1179. 1179-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1180. 1180-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1181. 1181-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1182. 1182-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1183. 1183-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1184. 1184-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1185. 1185-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1186. 1186-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1187. 1187-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1188. 1188-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1189. 1189-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1190. 1190-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1191. 1191-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1192. 1192-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1193. 1193-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1194. 1194-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1195. 1195-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1196. 1196-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1197. 1197-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1198. 1198-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1199. 1199-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1200. 1200-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1201. 1201-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1202. 1202-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1203. 1203-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1204. 1204-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1205. 1205-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1206. 1206-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1207. 1207-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1208. 1208-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1209. 1209-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1210. 1210-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1211. 1211-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1212. 1212-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1213. 1213-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1214. 1214-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1215. 1215-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1216. 1216-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1217. 1217-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1218. 1218-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1219. 1219-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1220. 1220-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1221. 1221-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1222. 1222-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1224. 1224-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1225. 1225-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1226. 1226-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1227. 1227-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1228. 1228-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1229. 1229-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1230. 1230-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1231. 1231-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1232. 1232-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1233. 1233-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1234. 1234-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1235. 1235-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1236. 1236-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1237. 1237-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1238. 1238-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1239. 1239-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1240. 1240-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1241. 1241-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1242. 1242-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1243. 1243-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1244. 1244-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1245. 1245-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1248. Tugʻilgan. Иоанн Баллиоль, король Шотландии в 1292-1296 гг. 1250. 1250-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1251. 1251-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1252. 1252-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1253. 1253-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1254. 1254-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1255. 1255-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1256. 1256-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1257. 1257-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1258. 1258-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1259. 1259-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1285. Voqealar. Под эти годом русские летописи упоминают о приходе из Орды неизвестного царевича, который был изгнан за пределы Руси Дмитрием Александровичем Владимирским и Переяславским. 1290. Voqealar. Изгнание евреев из Англии указом Эдуарда I 1292. Voqealar. Процесс Эдуарда I о наследовании короны Шотландии. Королем избран Иоанн Баллиоль, признавший сюзеренитет Англии 1295. Voqealar ==Встретилась я как-то с Ангелом. Он наверно такой- же как и другие, не знаю, ведь до сих пор мне не приходилось встречаться с Ангелами.. Я о них только в книжках читала, и всегда мечтала встретиться с ними. И вот судьба мне дарит такую возможность, встретиться с Ангелом. Мой Ангел, такой сказочный и необыкновенный, его как будто не существует, я может и не поверила бы что он не существует, но я вижу его фотографии и читаю его сообщения, и почему -то мне кажется что Он часть сказки, в которой все прекрасно, ведь я не видела своего Ангела, он такой невесомый и призрачный, он похож на иллюзию, на мечту, и Он моя правда, он есть в моей жизни. 1296. Voqealar. Завоевание английским королем Эдуардом I Шотландии и отречение Иоанна Баллиоля 1297. Voqealar. Начало восстания Уильяма Уоллеса в Шотландии против английской оккупации и разгром английской армии на Стерлингском мосту 1298. Voqealar. 21 iyul — Битва при Фолкерке: разгром шотландских повстанцев Уильяма Уоллеса войсками английского короля Эдуарда I 1299. Voqealar. В 1299 году митрополит Макарий с клиром переехал из Киева во Владимир. Стольный Владимир стал не только политическим, В это время в Сельджукском государстве, которое в своё время входило в состав Аббасидского халифата, наблюдается процесс распада. В одном из бейликов (областей) этого государства, расположенном между городами Бурсой и Анкарой, правителем становится Осман, сын Эртогрула, который сменил на этом посту своего отца. Осман, видя разрозненность исламского мира, раздираемого со всех сторон врагами, а внутри –междоусобицей, желает исправить эту неприглядную картину. Он предпринимает действия, направленные на формирование государственного устройства, призванного в дальнейшем объединить мусульманский мир, на основе исламских принципов, завещанных Пророком Мухаммадом. 1314. Vafot etgan. Иоанн Баллиоль, король Шотландии в 1292-1296 гг. 1315. Voqealar. Высадка шотландских войск в Ирландии и коронация Эдуарда Брюса верховным королем Ирландии 1318. Voqealar. Битва на Фогхартских холмах: разгром шотландско-ирландской армии англичанами и смерть короля Эдуарда Брюса 1329. Vafot etgan. 7 iyun - Роберт Брюс, король Шотландии 1347. Voqealar. В Европе началась самая тяжёлая эпидемия — бубонной и легочной чумы, длившаяся четыре года. В историю она вошла под названием Чёрная смерть. Считается, что количество населения в Европе в это время уменьшилось на треть. 1371. Voqealar. Основан преподобным Дмитрием Спасо-Прилуцкий монастырь в Вологде 1388. Voqealar. 5 avgust - битва при Оттерберне: победа шотландских войск Джеймса Дугласа над английской армией. 1402. Voqealar. 14 sentabr — битва при Хомильдон-Хилле: разгром шотландской армии графа Дугласа английскими войсками Генриха Хотспера 1405. Buyuk sohibqiron 1405 yil Xitoy ustida 200 000 qo'shin bilan yurish qilayotib Tojikistonning O'tror shahrida fevral oyida kasallanib yotib qoladi. Tabiblarining aytishicha u bosh shamollash(meningget)kasaliga yo'liqadi va shu kasallikdan jon taslim qiladi. 1406. Voqealar. Пленение Иакова I, короля Шотландии англичанами, начало правления герцога Олбани в Шотландии 1430. Voqealar. Основан Орден Золотого Руна 1441. Hazrat Alisher Navoiy 1441 yil 9-fevralda Afg'onistonning Hirot shahrida tavallud topgan. 1448. Voqealar. Начало правления Ольденбургской династии в Дании 1455. Voqealar. Началась война Алые и Белые Розы 1458. Voqealar. Афины взяты турками. 1481. Tugʻilgan. Кристиан II (1481 - 01.01.1559) король Дании и Норвегии. 1512. Voqealar. В Венеции издана первая армянская печатная книга "Урбатагирк" 1516. Voqealar. Томас Мор опубликовал свой талантливый роман «Утопия», гениальное по своему замыслу произведение социалистической мысли. 1532. Voqealar. Томас Мор подаёт в отставку. 1539. Voqealar. Первое упоминание города Шуя. 1539 официально считается годом основания города. 1566. Voqealar. Первое упоминание Синичьей Горы в Псковской третьей летописи как места, на котором пастуху Тимофею было явление чудотворной иконы Одигитрии Божьей Матери. 1568. Vafot etgan. 20 mart — в замке Тапиау скончался Альбрехт Гогенцоллерн. 1599. Tugʻilgan. Веласкес, Диего Родригес — испанский художник. 1600. 1600-yil — shanba kuni boshlanuvchi kabisa yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1601. 1601-yil — dushanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1602. 1602-yil — seshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1603. 1603-yil — chorshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1604. 1604-yil — payshanba kuni boshlanuvchi kabisa yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1605. 1605-yil — shanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1606. 1606-yil — yakshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1607. 1607-yil — dushanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1608. 1608-yil — seshanba kuni boshlanuvchi kabisa yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1609. 1609-yil — payshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1610. 1610-yil — juma kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1611. 1611-yil — shanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1612. 1612-yil — yakshanba kuni boshlanuvchi kabisa yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1613. 1613-yil — seshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1614. 1614-yil — chorshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1616. 1616-yil — juma kuni boshlanuvchi kabisa yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1617. 1617-yil — yakshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1618. 1618-yil — dushanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1619. 1619-yil — seshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1620. 1620-yil — chorshanba kuni boshlanuvchi kabisa yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1621. 1621-yil — juma kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1622. 1622-yil — shanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1623. 1623-yil — yakshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1624. 1624-yil — dushanba kuni boshlanuvchi kabisa yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1625. 1625-yil — chorshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1626. 1626-yil — payshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1627. 1627-yil — juma kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1628. 1628-yil — shanba kuni boshlanuvchi kabisa yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1629. 1629-yil — dushanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1630. 1630-yil — seshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1631. 1631-yil — chorshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1632. 1632-yil — payshanba kuni boshlanuvchi kabisa yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1633. 1633-yil — shanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1634. 1634-yil — yakshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1635. 1635-yil — dushanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1636. 1636-yil — seshanba kuni boshlanuvchi kabisa yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1637. 1637-yil — payshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1638. 1638-yil — juma kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1639. 1639-yil — shanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1640. 1640-yil — yakshanba kuni boshlanuvchi kabisa yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1641. 1641-yil — seshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1642. 1642-yil — chorshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1643. 1643-yil — payshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1644. 1644-yil — juma kuni boshlanuvchi kabisa yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1645. 1645-yil — yakshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1646. 1646-yil — dushanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1648. 1648-yil — chorshanba kuni boshlanuvchi kabisa yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1649. 1649-yil — juma kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1650. 1650-yil — shanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1651. 1651-yil — yakshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1652. 1652-yil — dushanba kuni boshlanuvchi kabisa yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1653. 1653-yil — chorshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1654. 1654-yil — payshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1655. 1655-yil — juma kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1656. 1656-yil — shanba kuni boshlanuvchi kabisa yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1657. 1657-yil — dushanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1658. 1658-yil — seshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1659. 1659-yil — chorshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1660. 1660-yil — payshanba kuni boshlanuvchi kabisa yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1661. 1661-yil — shanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1662. 1662-yil — yakshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1663. 1663-yil — dushanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1664. 1664-yil — seshanba kuni boshlanuvchi kabisa yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1665. 1665-yil — payshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1666. 1666-yil — juma kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1667. 1667-yil — shanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1668. 1668-yil — yakshanba kuni boshlanuvchi kabisa yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1669. 1669-yil — seshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1670. 1670-yil — chorshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1671. 1671-yil — payshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1672. 1672-yil — juma kuni boshlanuvchi kabisa yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1673. 1673-yil — yakshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1674. 1674-yil — dushanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1675. 1675-yil — seshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1676. 1676-yil — chorshanba kuni boshlanuvchi kabisa yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1677. 1677-yil — juma kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1678. 1678-yil — shanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1679. 1679-yil — yakshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1680. 1680-yil — dushanba kuni boshlanuvchi kabisa yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1681. 1681-yil — chorshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1682. 1682-yil — payshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1683. 1683-yil — juma kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1684. 1684-yil — shanba kuni boshlanuvchi kabisa yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1685. 1685-yil — dushanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1686. 1686-yil — seshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1687. 1687-yil — chorshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1688. 1688-yil — payshanba kuni boshlanuvchi kabisa yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1689. 1689-yil — shanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1690. 1690-yil — yakshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1691. 1691-yil — dushanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1692. 1692-yil — seshanba kuni boshlanuvchi kabisa yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1693. 1693-yil — payshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1694. 1694-yil — juma kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1695. 1695-yil — shanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1696. 1696-yil — yakshanba kuni boshlanuvchi kabisa yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1697. 1697-yil — seshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1698. 1698-yil — chorshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1699. 1699-yil — payshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1700. 1700-yil — juma kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1701. 1701-yil — shanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1702. 1702-yil — yakshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1703. 1703-yil — dushanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1704. 1704-yil — seshanba kuni boshlanuvchi kabisa yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1705. 1705-yil — payshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1706. 1706-yil — juma kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1707. 1707-yil — shanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1708. 1708-yil — yakshanba kuni boshlanuvchi kabisa yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1709. 1709-yil — seshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1710. 1710-yil — chorshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1711. 1711-yil — payshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1712. 1712-yil — juma kuni boshlanuvchi kabisa yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1713. 1713-yil — yakshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1714. 1714-yil — dushanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1715. 1715-yil — seshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1716. 1716-yil — chorshanba kuni boshlanuvchi kabisa yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1717. 1717-yil — juma kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1718. 1718-yil — shanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1719. 1719-yil — yakshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1720. 1720-yil — dushanba kuni boshlanuvchi kabisa yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1721. 1721-yil — chorshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1723. 1723-yil — juma kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1724. 1724-yil — shanba kuni boshlanuvchi kabisa yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1725. 1725-yil — dushanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1726. 1726-yil — seshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1727. 1727-yil — chorshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1728. 1728-yil — payshanba kuni boshlanuvchi kabisa yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1729. 1729-yil — shanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1730. 1730-yil — yakshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1731. 1731-yil — dushanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1732. 1732-yil — seshanba kuni boshlanuvchi kabisa yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1733. 1733-yil — payshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1734. 1734-yil — juma kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1735. 1735-yil — shanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1736. 1736-yil — yakshanba kuni boshlanuvchi kabisa yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1737. 1737-yil — seshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1738. 1738-yil — chorshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1739. 1739-yil — payshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1740. 1740-yil — juma kuni boshlanuvchi kabisa yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1741. 1741-yil — yakshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1742. 1742-yil — dushanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1743. 1743-yil — seshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1744. 1744-yil — chorshanba kuni boshlanuvchi kabisa yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1745. 1745-yil — juma kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1746. 1746-yil — shanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1747. 1747-yil — yakshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1748. 1748-yil — dushanba kuni boshlanuvchi kabisa yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1749. 1749-yil — chorshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1750. 1750-yil — payshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1751. 1751-yil — juma kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1752. 1752-yil — shanba kuni boshlanuvchi kabisa yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1753. 1753-yil — dushanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1754. 1754-yil — seshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1755. 1755-yil — chorshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1756. 1756-yil — payshanba kuni boshlanuvchi kabisa yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1757. 1757-yil — shanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1758. 1758-yil — yakshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1759. 1759-yil — dushanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1760. 1760-yil — seshanba kuni boshlanuvchi kabisa yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1761. 1761-yil — payshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1762. 1762-yil — juma kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1763. 1763-yil — shanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1764. 1764-yil — yakshanba kuni boshlanuvchi kabisa yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1765. 1765-yil — seshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1766. 1766-yil — chorshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1767. 1767-yil — payshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1768. 1768-yil — juma kuni boshlanuvchi kabisa yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1769. 1769-yil — yakshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1770. 1770-yil — dushanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1771. 1771-yil — seshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1772. 1772-yil — chorshanba kuni boshlanuvchi kabisa yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1773. 1773-yil — juma kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1774. 1774-yil — shanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1775. 1775-yil — yakshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1776. 1776-yil — dushanba kuni boshlanuvchi kabisa yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1777. 1777-yil — chorshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1778. 1778-yil — payshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1779. 1779-yil — juma kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1780. 1780-yil — shanba kuni boshlanuvchi kabisa yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1781. 1781-yil — dushanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1782. 1782-yil — seshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1783. 1783-yil — chorshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1784. 1784-yil — payshanba kuni boshlanuvchi kabisa yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1785. 1785-yil — shanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1786. 1786-yil — yakshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1787. 1787-yil — dushanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1788. 1788-yil — seshanba kuni boshlanuvchi kabisa yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1789. 1789-yil — payshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1790. 1790-yil — juma kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1791. 1791-yil — shanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1792. 1792-yil — yakshanba kuni boshlanuvchi kabisa yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1793. 1793-yil — seshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1794. 1794-yil — chorshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1795. 1795-yil — payshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1796. 1796-yil — juma kuni boshlanuvchi kabisa yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1797. 1797-yil — yakshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1798. 1798-yil — dushanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1799. 1799-yil — seshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1800. 1800-yil — chorshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1801. 1801-yil — payshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1802. 1802-yil — juma kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1803. 1803-yil — shanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1804. 1804-yil — yakshanba kuni boshlanuvchi kabisa yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1805. 1805-yil — seshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1806. 1806-yil — chorshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1807. 1807-yil — payshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1808. 1808-yil — juma kuni boshlanuvchi kabisa yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1809. 1809-yil — yakshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1810. 1810-yil — dushanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1811. 1811-yil — seshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1812. 1812-yil — chorshanba kuni boshlanuvchi kabisa yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1813. 1813-yil — juma kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1814. 1814-yil — shanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1815. 1815-yil — yakshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1816. 1816-yil — dushanba kuni boshlanuvchi kabisa yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1817. 1817-yil — chorshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1818. 1818-yil — payshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1819. 1819-yil — juma kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1820. 1820-yil — shanba kuni boshlanuvchi kabisa yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1821. 1821-yil — dushanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1822. 1822-yil — seshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1823. 1823-yil — chorshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1824. 1824-yil — payshanba kuni boshlanuvchi kabisa yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1825. 1825-yil — shanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1826. 1826-yil — yakshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1827. 1827-yil — dushanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1828. 1828-yil — seshanba kuni boshlanuvchi kabisa yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1829. 1829-yil — payshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1830. 1830-yil — juma kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1831. 1831-yil — shanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1832. 1832-yil — yakshanba kuni boshlanuvchi kabisa yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1833. 1833-yil — seshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1834. 1834-yil — chorshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1835. 1835-yil — payshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1836. 1836-yil — juma kuni boshlanuvchi kabisa yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1837. 1837-yil — yakshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1838. 1838-yil — dushanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1839. 1839-yil — seshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1840. 1840-yil — chorshanba kuni boshlanuvchi kabisa yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1841. 1841-yil — juma kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1842. 1842-yil — shanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1843. 1843-yil — yakshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1844. 1844-yil — dushanba kuni boshlanuvchi kabisa yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1845. 1845-yil — chorshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron, bahoiy va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1846. 1846-yil — payshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron, bahoiy va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1847. 1847-yil — juma kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron, bahoiy va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1848. 1848-yil — shanba kuni boshlanuvchi kabisa yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron, bahoiy va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1849. 1849-yil — dushanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron, bahoiy va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1850. 1850-yil — seshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron, bahoiy va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1851. 1851-yil — chorshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron, bahoiy va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1852. 1852-yil — payshanba kuni boshlanuvchi kabisa yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron, bahoiy va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1853. 1853-yil — shanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron, bahoiy va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1854. 1854-yil — yakshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron, bahoiy va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1855. 1855-yil — dushanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron, bahoiy va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1856. 1856-yil — seshanba kuni boshlanuvchi kabisa yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron, bahoiy va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1857. 1857-yil — payshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron, bahoiy va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1858. 1858-yil — juma kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron, bahoiy va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1859. 1859-yil — shanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron, bahoiy va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1860. 1860-yil — yakshanba kuni boshlanuvchi kabisa yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron, bahoiy va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1861. 1861-yil — seshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron, bahoiy va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1862. 1862-yil — chorshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron, bahoiy va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1863. 1863-yil — payshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron, bahoiy va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1864. 1864-yil — juma kuni boshlanuvchi kabisa yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron, bahoiy va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1865. 1865-yil — yakshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron, bahoiy va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1866. 1866-yil — dushanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron, bahoiy va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1867. 1867-yil — seshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron, bahoiy va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1868. 1868-yil — chorshanba kuni boshlanuvchi kabisa yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron, bahoiy va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1869. 1869-yil — juma kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron, bahoiy va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1870. 1870-yil — shanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron, bahoiy va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1871. 1871-yil — yakshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron, bahoiy va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1872. 1872-yil — dushanba kuni boshlanuvchi kabisa yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron, bahoiy va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1873. 1873-yil — chorshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron, bahoiy va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1874. 1874-yil — payshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron, bahoiy va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1875. 1875-yil — juma kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron, bahoiy va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1876. 1876-yil — shanba kuni boshlanuvchi kabisa yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron, bahoiy va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1877. 1877-yil — dushanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron, bahoiy va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1878. 1878-yil — seshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron, bahoiy va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1879. 1879-yil — chorshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron, bahoiy va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1880. 1880-yil — payshanba kuni boshlanuvchi kabisa yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron, bahoiy va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1881. 1881-yil — shanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron, bahoiy va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1882. 1882-yil — yakshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron, bahoiy va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1883. 1883-yil — dushanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron, bahoiy va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1884. 1884-yil — seshanba kuni boshlanuvchi kabisa yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron, bahoiy va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1885. 1885-yil — payshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron, bahoiy va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1886. 1886-yil — juma kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron, bahoiy va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1887. 1887-yil — shanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron, bahoiy va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1888. 1888-yil — yakshanba kuni boshlanuvchi kabisa yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron, bahoiy va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1889. 1889-yil — seshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron, bahoiy va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1890. 1890-yil — chorshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron, bahoiy va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1891. 1891-yil — payshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron, bahoiy va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1892. 1892-yil — juma kuni boshlanuvchi kabisa yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron, bahoiy va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1893. 1893-yil — yakshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron, bahoiy va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1894. 1894-yil — dushanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron, bahoiy va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1895. 1895-yil — seshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron, bahoiy va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1896. 1896-yil — chorshanba kuni boshlanuvchi kabisa yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron, bahoiy va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1897. 1897-yil — juma kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron, bahoiy va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1898. 1898-yil — shanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron, bahoiy va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1899. 1899-yil — yakshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron, bahoiy va boshqa taqvimlar ishlatildi. 1900. Voqealar. Не високосный год. С 13 mart разница между юлианским календарём («по старому стилю») и григорианским календарём («по новому стилю») равна 13 дням. Vafot etgan. , американский пейзажист (родился в 1826) 1912. __TOC__ 1914. 10 богатейших династий России. 10 богатейших династий России на начало ХХ asrа, по данным Форбс. Переломный год. «Последний совершенно „нормальный“ год в истории был 1913-й, то есть год перед Первой миро вой войной» (передовая статья в «Таймс-Геральд» от 13 mart 1949 года, Вашингтон, США, округ Колумбия). «Более того, 75-летний период с 1914 по 1989 год, включающий две мировые войны и холодную войну, рассматривается историками как единственная в своём роде, отдельно стоящая эпоха, уникальный период, когда большинство стран воевали, восстанавливались после войны, либо готовились к новой войне» («Нью-Йорк таймс» от 7 may 1995 года). «С началом Первой мировой войны весь мир буквально распался, и мы до сих пор не знаем почему. Ведь перед этим казалось, что надежды на идеальное общество вот-вот осуществятся. Царили мир и процветание. Но потом все куда-то исчезло. С тех пор никаких улучшений не было… В наш asr было убито больше людей, чем за всю историю человечества» (д-р Уокер Пёрси, «Америкэн медикл ньюс» от 21 noyabr 1977 года). Через пятьдесят с лишним лет после 1914 года немецкий государственный деятель Конрад Аденауэр написал: «С 1914 года из жизни людей исчезли безопасность и спокойствие» («Уэст паркер» от 20 yanvar 1966 года, Кливленд, США, штат Огайо). 1923. Voqealar. выставка, проходившая на месте парка им. Горького в Москве. Выставка являлась предшественником ВДНХ. 1930. Интересное. В этом году в Советском Союзе было 30 fevral. 1931. Интересное. В этом году было 30 fevral. 1936. Tugʻilgan. льз Холли), один из «пионеров» рок-н-ролла. 1937. Нобелевские премии. иологического окисления, связанные в особенности с изучением витамина С и катализа фумаровой кислоты» 1941. Август. тации советских немцев из Европейской части СССР за Урал и ликвидации АССР немцев Поволжья. 1942. May. Оси в Африке подчинялись ему) приказало Роммелю остановить его наступление в Африке по причине необходимости сконцентрировать все германо-итальянские силы для проведения операции Hercules. После сложных переговоров между итальянскими и германскими высокими чинами Comando Supremo неохотно, но согласилось временно отложить проведение операции Hercules. 1943. Tugʻilgan. польский политический деятель, лауреат Нобелевской премии мира 1983 года, президент Польши в 1990—1995. 1944. Июнь. рого фашистским войскам удалось восстановить ценой больших усилий и значительно западнее исходной позиции. Первые реактивные самолёты. В США, Великобритании и Германии разработаны первые самолёты с реактивным двигателем, что на последующие десятки лет дало толчок самолётостроению. Гражданская война в Греции. В декабре началась гражданская война в Греции Определение роли ДНК. Опубликована статья американского учёного Авери, в которой он выдвигает идею, что основой наследственности является ДНК. 1960. Нобелевские премии. Премия присуждена Уилларду Либби за введение метода использования углерода-14 для определения возраста в археологии, геологии, геофизике и других областях науки. Занимался проблемами выпадения радиоактивных осадков в результате взрыва атомных бомб и участвовал в осуществлении международных программ применения ядерной технологии в мирных целях. Макфарлейну Бёрнету была присуждена премия за открытие искусственной иммунной толерантности (переносимости). Работа положила начало развитию современных теорий иммунитета. Бёрнет проводил важнейшие исследования в области иммунологии, в частности, по проблеме старения, аутоиммунных заболеваний, при которых нарушается толерантность к собственным веществам, и рака. Сен-Жон Перс удостоен премии за "возвышенность и образность, которые средствами поэзии отражают обстоятельства нашего времени". Сен-Жон Перс относится к числу наиболее оригинальных поэтов XX asrа, отличавшихся дерзкой и в то же время иносказательной образностью, его язык очень литературен. Грандиозный поэт, ветхозаветный сказитель, пишущий на современные темы. южноафриканский политический деятель Альберт Лутули награждён премией за усилия по утверждению справедливости между людьми и народами. Став первым лауреатом среди темнокожих африканцев, Лутули принял премию как знак признания той роли, которую африканский народ играет в течение полувека в становлении общества, где стат ус человека определяют личные качества, а не раса. 1961. Нобелевские премии. человеческие судьбы и проблемы, связанные с историей его страны». 1967. __TOC__ Voqealar. р Кристиан Барнард, трансплантировав сердце смертельно раненой 25-летней женщины 55-летнему больному. 1970. Tugʻilgan. ич Луспекаев, киноактёр («Белое солнце пустыни» Верещагин)/ 1980. Этот год — високосный год, начинающийся во вторник (смотрите здесь календарь). 1981. Этот год — невисокосный год, начинающийся в четверг (смотрите здесь календарь). 1982. Этот год — невисокосный год, начинающийся в пятницу (смотрите здесь календарь). 1983. Этот год — невисокосный год, начинающийся в субботу (смотрите здесь календарь). 1984. "Это статья о годе. Статью об антиутопическом романе Джорджа Оруэлла см. 1984 (роман)" Этот год — високосный год, начинающийся в воскресенье (смотрите здесь календарь). 1985. Этот год — невисокосный год, начинающийся во вторник (смотрите здесь календарь). 1986. Этот год — невисокосный год, начинающийся в среду (смотрите здесь календарь). Нобелевские премии. оздание театра огромной культурной перспективы и поэзии». 1987. Этот год — невисокосный год, начинающийся в четверг (смотрите здесь календарь). 1988. Этот год — високосный год, начинающийся в пятницу (смотрите здесь календарь). 1989. Этот год — невисокосный год, начинающийся в воскресенье (смотрите здесь календарь). 1990. Этот год — невисокосный год, начинающийся в понедельник (смотрите здесь календарь). 1991. Этот год — невисокосный год, начинающийся во вторник (смотрите здесь календарь). 1992. Этот год — високосный год, начинающийся в среду (смотрите здесь календарь). 1993. Этот год — невисокосный год, начинающийся в пятницу (смотрите здесь календарь). 1994. Этот год — невисокосный год, начинающийся в субботу (смотрите здесь календарь). 1995. Bu yil — невисокосный год, начинающийся в воскресенье (смотрите здесь календарь). 1996. Этот год — високосный год, начинающийся в понедельник (смотрите здесь календарь). 1997. Этот год — невисокосный год, начинающийся в среду (смотрите здесь календарь). 1998. Этот год — невисокосный год, начинающийся в четверг (смотрите здесь календарь). 1999. Этот год — невисокосный год, начинающийся в пятницу (смотрите здесь календарь). 2000. Этот год — високосный год, начинающийся в субботу (смотрите здесь календарь). 2001. Этот год — невисокосный год, начинающийся в понедельник (смотрите здесь календарь). 2002. Этот год — невисокосный год, начинающийся во вторник (смотрите здесь календарь). 2003. 2003 — невисокосный год, начинающийся в среду (смотрите здесь календарь). 2004. Ushbu yil — Payshanba kunidan boshlanuchi kabisa yilidir. Vafot etgan. оторого было уничтожения Израиля и создание Палестинского государства на его территории. Вся его жизнь и деятельность вызывала и, очевидно, всегда будет вызывать самые противоречивые оценки. 2005. Этот год — невисокосный год, начинающийся в субботу (смотрите здесь календарь). Март. сколько магазинов было подожжено. Милиции в городе не было и за порядком следили малочисленные группы дружинников-добровольцев, которые в ночь с 24 на 25 mart смогли спасти от мародёров ЦУМ — один из крупнейших торговых центров Бишкека. В последствии эти события были названы Тюльпановой революцией, которая стала третьей цветной революцией на постсоветском пространстве. Август. ами. В последстии, не смотря на сопротивление поселенцев, поселения были уничтожены экскаваторами и Сектор Газа был передан палестинцам. Vafot etgan. ия власти Фердинанда Маркоса (род. в 1928). атель (в 1985—1994 г.г.) праворадикальной Республиканской партии (род. в 1923). 2006. Этот год — невисокосный год, начинающийся в воскресенье (смотрите здесь календарь). Февраль. ось желание отделиться от палестинцев после победы на выборах в ПНА экстремистской группировки "Хамас". Март. ндентов ответили, что поддерживают принятие закона в том виде, в котором он сформулирован в настоящее время. Порядка 5% респондентов затруднились ответить. 2007. Dushanbadan boshlanuvchi nokabisa yildir. 2008. Этот год — високосный год, начинающийся во вторник (смотрите здесь календарь). Voqealar. 1 января — срок службы в армии по призыву сокращается до 12 месяцев. 7 fevral, четверг — кольцеобразное солнечное затмение 14 mart, пятница — выборы третьего Президента Российской Федерации 1 avgust, пятница — полное солнечное затмение 8 avgust, пятница — в Пекине (Китай) состоятся открытие XXIX летних Олимпийских игр 2009. Этот год — невисокосный год, начинающийся в четверг (смотрите здесь календарь). Voqealar. 12 fevral, четверг — день Дарвина. 31 oktabr, суббота — конец полномочий главы Еврокомиссии Жозе Мануэля Дурана Баррозу. Предполагаемый год окончания срока службы орбитального телескопа «Хаббл», когда его сменит космический телескоп «Джеймс Вебб». 2010. 2010 год — невисокосный год, начинающийся в пятницу (смотрите здесь календарь) Григорианского календаря. Он соответствует 5770/5771 годам в Еврейском календаре. Будущие события. Корпорация Microsoft выпустит новую операционную систему - Windows Vienna Mil. av. 743. Voqealar. Начало Первой Мессенской Войны. Спартанцы захватывают Мессению. Побеждённые должны отдавать Спарте половину урожая. Война закончилась в 724 году до н. э. Ассирийцы под руководством Тиглатпаласара выступили в поход против Урарту, стремившегося установить своё господство в Сирии. В результате двух битв урартам пришлось отступить за Евфрат. Mil. av. 607. Voqealar. Свидетели Иеговы считают, что разрушенние Иерусалима произошло именно в этом году, а не в 587 до н. э. Mil. av. 523. Vafot etgan. Поликрат, тиран Самоса. Mil. av. 346. Voqealar. Заключён Филократов мир. Mil. av. 293. Voqealar. Селевк I Никатор поставил своего сына Антиоха регентом в Багдаде. Mil. av. 270. Voqealar. Гиерон становится тираном Сиракуз. Римляне берут Регий. Vafot etgan. Марк Валерий Корв и Курий Дентат, римские герои Mil. av. 209. Voqealar. Римляне овладели главной опорной базой карфагенян в Иберии — Новым Карфагеном. Ml. av. 204. Voqealar. Римское войско Корнелия Сципиона Африканского Старшего высадилось у Карфагена Mil. av. 194. Vafot etgan. Эратосфен Киренский, древнегреческий математик, географ и астроном. Mil. av. 189. Voqealar. Евна. Начало его правления на Сицилии под именем царя Антиоха в течение 7 лет. Mil. av. 157. Tugʻilgan. Гай Марий, римский полководец и семь раз консул. Mil. av. 154. Voqealar. 1-yanvar — Qadimgi Rimda yillik konsullikning boshlanishi 1-yanvarga koʻchiriladi. Mil. av. 115. Voqealar. Парфия заключает договор с Китаем Tugʻilgan. Марк Лициний Красс Vafot etgan. Публий Муций Сцевола Mil. av. 114. Vafot etgan. * Mil. av. 113. Vafot etgan. * Mil. av. 112. Vafot etgan. * Mil. av. 111. Vafot etgan. * Mil. av. 110. Скончались. * Mil. av. 108. Vafot etgan. * Mil. av. 106. Vafot etgan. * Mil. av. 105. Vafot etgan. * Mil. av. 104. Скончались. * Mil. av. 103. Vafot etgan. * Mil. av. 102. Vafot etgan. * Mil. av. 101. Vafot etgan. * Mil. av. 100. Скончались. * Mil. av. 99. Vafot etgan. * Mil. av. 98. Vafot etgan. * Mil. av. 97. Vafot etgan. * Mil. av. 96. Vafot etgan. * Mil. av. 95. Vafot etgan. * Mil. av. 94. Vafot etgan. * Mil. av. 93. Vafot etgan. * Mil. av. 92. Vafot etgan. * Mil. av. 91. Vafot etgan. * Mil. av. 90. Vafot etgan. * Mil. av. 89. Vafot etgan. * Mil. av. 82. Vafot etgan. * Mil. av. 81. Vafot etgan. * Mil. av. 71. Vafot etgan. * Mil. av. 70. Vafot etgan. * Mil. av. 69. Vafot etgan. * Mil. av. 68. Vafot etgan. * Mil. av. 67. Vafot etgan. * Mil. av. 66. Vafot etgan. * Mil. av. 65. Vafot etgan. * Mil. av. 64. Vafot etgan. * Mil. av. 63. Vafot etgan. * Mil. av. 62. Vafot etgan. * Mil. av. 61. Vafot etgan. * Mil. av. 60. Vafot etgan. * Mil. av. 59. Vafot etgan. * Mil. av. 58. Vafot etgan. * Mil. av. 57. Vafot etgan. * Mil. av. 56. Vafot etgan. * Mil. av. 55. Vafot etgan. * Mil. av. 54. Vafot etgan. * Mil. av. 53. Vafot etgan. * Mil. av. 52. Vafot etgan. * Mil. av. 51. Vafot etgan. * Mil. av. 50. Vafot etgan. * Mil. av. 49. Vafot etgan. * Mil. av. 48. Vafot etgan. * Mil. av. 47. Voqealar. Нумидия становится Римской провинцией Vafot etgan. * Mil. av. 46. Vafot etgan. * Mil. av. 45. Vafot etgan. * Mil. av. 44. Vafot etgan. * Mil. av. 43. Vafot etgan. * Mil. av. 42. Vafot etgan. * Mil. av. 41. Vafot etgan. * Mil. av. 40. Vafot etgan. * Mil. av. 39. Vafot etgan. * Mil. av. 38. Vafot etgan. * Mil. av. 37. Vafot etgan. * Mil. av. 36. Vafot etgan. * Mil. av. 34. Vafot etgan. * Mil. av. 32. Vafot etgan. * Mil. av. 31. Vafot etgan. * Mil. av. 30. Vafot etgan. * Mil. av. 29. Vafot etgan. * Mil. av. 28. Vafot etgan. * Mil. av. 27. Vafot etgan. * Mil. av. 26. Vafot etgan. * Mil. av. 25. Vafot etgan. * Mil. av. 24. Vafot etgan. * Mil. av. 23. Vafot etgan. * Mil. av. 22. Vafot etgan. * Mil. av. 21. Vafot etgan. * Mil. av. 20. Vafot etgan. * Mil. av. 19. Vafot etgan. * Mil. av. 18. Vafot etgan. * Mil. av. 17. Vafot etgan. * Mil. av. 16. Vafot etgan. * Mil. av. 15. Vafot etgan. * Mil. av. 14. Vafot etgan. * Mil. av. 13. Vafot etgan. * Mil. av. 12. Vafot etgan. * Mil. av. 11. Vafot etgan. * Mil. av. 10. Vafot etgan. * Mil. av. 9. Vafot etgan. * Mil. av. 8. Vafot etgan. * Mil. av. 7. Vafot etgan. * Mil. av. 6. Vafot etgan. * Mil. av. 5. Vafot etgan. * Mil. av. 4. Vafot etgan. * Mil. av. 3. Vafot etgan. * Mil. av. 2. Vafot etgan. * Mil. av. 1. Vafot etgan. * Abulgʻozi Bahodirxon. Mashhur adib, tarixchi olim va davlat arbobi, turkiy xalqlar shajarasining yaratuvchilaridan. Abulgʻozi Bahodirxon Xiva xoni Arabmuhammad oilasida (1603) tugʻildi. Oʻn uch yoshligidan (1616) boshlab, toj-taxt uchun kurashlarda ishtirok etgan. Abulgʻozi 1644 yilda Xorazm taxtini egallaydi, 20 yil hukmronlik qiladi, 1644 yil aprelda vafot etadi. Abulgʻozining «Shajarayi tarokima» va «Shajarayi turk» nomli tarixiy asari hamda «Manofeʼul-inson» nomli tibbiyotga oid risolasi yetib kelgan. «Manofeʼul-inson»da 120 dan ortiq xastalik, uni davolash haqida maʼlumot berilgan. «Shajarayi tarokima» (1661) turkman xalqi ajdodlari, «Shajarayi turk» (1663-64) oʻzbek urugʻlari haqida. «Shajarai turk» toʻqqiz bobdan iborat. Tarixiy voqealar badiiy boʻyoqlar, hayotiy lavhalar orqali tasvirlangan. Asar sharq, rus va gʻarb olimlarining ham eʼtiborini tortgan. Qozonda bir necha marta nashr etilgan (Rumyantsev nashri, 1825; Sablukov nashri, 1854.; Demezon nashri, 1871) T.N.Demezon asarni fransuz tiliga tarjima (1871) qilgan. Asar fransuz, ingliz xalqlari orasida keng tarqalgan. «Shajarayi turk» va «Shajarayi tarokima» asarlari turkman, tojik, oʻzbek, moʻgʻul xalqlari tarixini yoritishda tayanch manbalardandir. B.Ahmedov, Q.Munirov, K.Yusupov, Ya.Gʻulomov, M.Yoʻldoshev kabi olimlar Abulgʻozi maʼlumotlaridan keng foydalanishgan. A.N.Kononov, A.M.Shcherbak, S.I.Ivanov kabi tilshunos olimlar Abulgʻozi asarlariga suyanishgan. O.Sharafiddinov, M.Yunusov, V.Abdullaevlar adabiyotshunoslik nuqtai nazaridan tadqiq etishgan. Abulgʻozi Bahodirxon asarlarining Oʻzbekiston FA Sharqshunoslik instituti fondida bir qancha qoʻlyozma nusxalari mavjud (inv. № 7668, 1223, 4017). Rus Vikipediyasi. Rus Vikipediyasi Vikipediyaning rus tilidagi bo`limidir. 2006 yilning 16 avgustida undagi maqolalar soni psixologik nuqta - 100,000 taga yetdi. Tarix. Rus Vikipediyasi 2001 yil 20 mayda inglizcha bo`lmagan Vikipediyalar orasida (xitoy, gollandcha, olmon, esperanto, francuz, ivrit, italyan, yapon, portugal, ispan va shved bo`limlar) vujudga keldi. Uzoq vaqtgacha sekin rivojlandi. 10-lar. Muhim Voqealar. 01 20-lar. Muhim Voqealar. 01 30-lar. Muhim Voqealar. 01 40-lar. Muhim Voqealar. 01 50-lar. Muhim Voqealar. 01 60-lar. Muhim Voqealar. 01 70-lar. Muhim Voqealar. 01 80-lar. Muhim Voqealar. 01 90-lar. Muhim Voqealar. 01 100-lar. Muhim Voqealar. 01 110-lar. Muhim Voqealar. 02 140-lar. Muhim Voqealar. 02 150-lar. Muhim Voqealar. 02 160-lar. Muhim Voqealar. 02 170-lar. Muhim Voqealar. 02 180-lar. Muhim Voqealar. 02 190-lar. Muhim Voqealar. 02 200-lar. Muhim Voqealar. 02 210-lar. Muhim Voqealar. 03 220-lar. Muhim Voqealar. 03 230-lar. Muhim Voqealar. 03 240-lar. Muhim Voqealar. 03 250-lar. Muhim Voqealar. 03 260-lar. Muhim Voqealar. 03 270-lar. Muhim Voqealar. 03 280-lar. Muhim Voqealar. 03 290-lar. Muhim Voqealar. 03 300-lar. Muhim Voqealar. 03 310-lar. Muhim Voqealar. 04 320-lar. Muhim Voqealar. 04 330-lar. Muhim Voqealar. 04 340-lar. Muhim Voqealar. 04 350-lar. Muhim Voqealar. 04 360-lar. Muhim Voqealar. 04 370-lar. Muhim Voqealar. 04 380-lar. Muhim Voqealar. 04 390-lar. Muhim Voqealar. 04 400-lar. Muhim Voqealar. 04 410-lar. Muhim Voqealar. 05 420-lar. Muhim Voqealar. 05 430-lar. Muhim Voqealar. 05 440-lar. Muhim Voqealar. 05 450-lar. Muhim Voqealar. 05 460-lar. Muhim Voqealar. 05 470-lar. Muhim Voqealar. 05 480-lar. Muhim Voqealar. 05 490-lar. Muhim Voqealar. 05 500-lar. Muhim Voqealar. 05 510-lar. Muhim Voqealar. 06 520-lar. Muhim Voqealar. 06 530-lar. Muhim Voqealar. 06 540-lar. Muhim Voqealar. 06 550-lar. Muhim Voqealar. 06 560-lar. Muhim Voqealar. 06 570-lar. Muhim Voqealar. 06 580-lar. Muhim Voqealar. 06 590-lar. Muhim Voqealar. 06 600-lar. Muhim Voqealar. 06 610-lar. Muhim Voqealar. 07 620-lar. Muhim Voqealar. 07 630-lar. Muhim Voqealar. 07 640-lar. Muhim Voqealar. 07 650-lar. Muhim Voqealar. 07 660-lar. Muhim Voqealar. 07 690-lar. Muhim Voqealar. 07 700-lar. Muhim Voqealar. 07 710-lar. Muhim Voqealar. 08 720-lar. Muhim Voqealar. 08 730-lar. Muhim Voqealar. 08 740-lar. Muhim Voqealar. 08 750-lar. Muhim Voqealar. 08 760-lar. Muhim Voqealar. 08 770-lar. Muhim Voqealar. 08 780-lar. Muhim Voqealar. 08 790-lar. Muhim Voqealar. 08 800-lar. Muhim Voqealar. 08 810-lar. Muhim Voqealar. 09 820-lar. Muhim Voqealar. 09 830-lar. Muhim Voqealar. 09 840-lar. Muhim Voqealar. 09 850-lar. Muhim Voqealar. 09 860-lar. Muhim Voqealar. 09 870-lar. Muhim Voqealar. 09 880-lar. Muhim Voqealar. 09 890-lar. Muhim Voqealar. 09 900-lar. Muhim Voqealar. 09 910-lar. Muhim Voqealar. 10 920-lar. Muhim Voqealar. 10 930-lar. Muhim Voqealar. 10 940-lar. Muhim Voqealar. 10 950-lar. Muhim Voqealar. 10 960-lar. Muhim Voqealar. 10 970-lar. Muhim Voqealar. 10 980-lar. Muhim Voqealar. 10 990-lar. Muhim Voqealar. 10 1000-lar. Muhim Voqealar. 10 1010-lar. Muhim Voqealar. 11 1020-lar. Muhim Voqealar. 11 1030-lar. Muhim Voqealar. 11 1040-lar. Muhim Voqealar. 11 1050-lar. Muhim Voqealar. 11 1060-lar. Muhim Voqealar. 11 1070-lar. Muhim Voqealar. 11 1080-lar. Muhim Voqealar. 11 1090-lar. Muhim Voqealar. 11 1100-lar. Muhim Voqealar. 11 1110-lar. Muhim Voqealar. 12 1120-lar. Muhim Voqealar. 12 1130-lar. Muhim Voqealar. 12 1140-lar. Muhim Voqealar. 12 1150-lar. Muhim Voqealar. 12 1190-lar. Muhim Voqealar. 12 1220-lar. Muhim Voqealar. 13 1230-lar. Muhim Voqealar. 13 1240-lar. Muhim Voqealar. 13 1250-lar. Muhim Voqealar. 13 1260-lar. Muhim Voqealar. 13 1270-lar. Muhim Voqealar. 13 1280-lar. Muhim Voqealar. 13 1290-lar. Muhim Voqealar. 13 1300-lar. Muhim Voqealar. 13 1310-lar. Muhim Voqealar. 14 1320-lar. Muhim Voqealar. 14 1330-lar. Muhim Voqealar. 14 1340-lar. Muhim Voqealar. 14 1350-lar. Muhim Voqealar. 14 1360-lar. Muhim Voqealar. 14 1370-lar. Muhim Voqealar. 14 1380-lar. Muhim Voqealar. 14 1390-lar. Muhim Voqealar. 14 1400-lar. Muhim Voqealar. 14 1410-lar. Muhim Voqealar. 15 1420-lar. Muhim Voqealar. 15 1430-lar. Muhim Voqealar. 15 1440-lar. Muhim Voqealar. 15 1450-lar. Muhim Voqealar. 15 1460-lar. Muhim Voqealar. 15 1470-lar. Muhim Voqealar. 15 1480-lar. Muhim Voqealar. 15 1490-lar. Muhim Voqealar. 15 1500-lar. Muhim Voqealar. 15 1510-lar. Muhim Voqealar. 16 1530-lar. Muhim Voqealar. 16 1540-lar. Muhim Voqealar. 16 1550-lar. Muhim Voqealar. 16 1560-lar. Muhim Voqealar. 16 1570-lar. Muhim Voqealar. 16 1580-lar. Muhim Voqealar. 16 1590-lar. Muhim Voqealar. 16 1600-lar. Muhim Voqealar. 16 1620-lar. Muhim Voqealar. 17 1630-lar. Muhim Voqealar. 17 1640-lar. Muhim Voqealar. 17 1650-lar. Muhim Voqealar. 17 1660-lar. Muhim Voqealar. 17 1670-lar. Muhim Voqealar. 17 1680-lar. Muhim Voqealar. 17 1690-lar. Muhim Voqealar. 17 1700-lar. Muhim Voqealar. 17 1710-lar. Muhim Voqealar. 18 1720-lar. Muhim Voqealar. 18 1730-lar. Muhim Voqealar. 18 1740-lar. Muhim Voqealar. 18 1750-lar. Muhim Voqealar. 18 1760-lar. Muhim Voqealar. 18 1770-lar. Muhim Voqealar. 18 1780-lar. Muhim Voqealar. 18 1790-lar. Muhim Voqealar. 18 1800-lar. Muhim Voqealar. 18 1810-lar. Muhim Voqealar. 19 1820-lar. Muhim Voqealar. 19 1830-lar. Muhim Voqealar. 19 1840-lar. Muhim Voqealar. 19 1850-lar. Muhim Voqealar. 19 1860-lar. Muhim Voqealar. 19 1870-lar. Muhim Voqealar. 19 1880-lar. Muhim Voqealar. 19 1890-lar. Muhim Voqealar. 19 1900-lar. Muhim Voqealar. 19 1910-lar. Muhim Voqealar. 20 1920-lar. Muhim Voqealar. 20 1930-lar. Muhim Voqealar. 20 1940-lar. Muhim Voqealar. 20 1950-lar. Muhim Voqealar. 20 1960-lar. Muhim Voqealar. 20 1970-lar. Muhim Voqealar. 20 1980-lar. Muhim Voqealar. 20 1990-lar. Muhim Voqealar. 20 2000-lar. Muhim Voqealar. 20 2010-lar. Muhim Voqealar. 21 2020-lar. Muhim Voqealar. 21 2030-lar. Muhim Voqealar. 21 2040-lar. Muhim Voqealar. 21 I asr. Mil. av. I asr - I asr - II asr Xronologik Jadval • 1 ming yillik. * II asr. I asr - II asr - III asr Xronologik Jadval • 1 ming yillik. * III asr. II asr - III asr - IV asr Xronologik Jadval • 1 ming yillik. * IV asr. III asr - IV asr - V asr Xronologik Jadval • 1 ming yillik. * V asr. IV asr - V asr - VI asr Xronologik Jadval • 1 ming yillik. * VI asr. V asr - VI asr - VII asr Xronologik Jadval • 1 ming yillik. * VII asr. VI asr - VII asr - VIII asr Xronologik Jadval • 1 ming yillik. * VIII asr. VII asr - VIII asr - IX asr Xronologik Jadval • 1 ming yillik. * IX asr. VIII asr - IX asr - X asr Xronologik Jadval • 1 ming yillik. * X asr. IX asr - X asr - XI asr Xronologik Jadval • 1 ming yillik. * XI asr. X asr - XI asr - XII asr Xronologik Jadval • 1 ming yillik. * XII asr. XI asr - XII asr - XIII asr Xronologik Jadval • 1 ming yillik. * XIII asr. XII asr - XIII asr - XIV asr Xronologik Jadval • 1 ming yillik. * XIV asr. XIII asr - XIV asr - XV asr Xronologik Jadval • 1 ming yillik. * XV asr. XIV asr - XV asr - XVI asr Xronologik Jadval • 1 ming yillik. * XVI asr. XV asr - XVI asr - XVII asr Xronologik Jadval • 1 ming yillik. * XVII asr. XVI asr - XVII asr - XVIII asr Xronologik Jadval • 1 ming yillik. * XVIII asr. XVII asr - XVIII asr - XIX asr Xronologik Jadval • 1 ming yillik. * XIX asr. XVIII asr - XIX asr - XX asr Xronologik Jadval • 1 ming yillik. * XX asr. XIX asr - XX asr - XXI asr Xronologik Jadval • 1 ming yillik. * XXI asr. XX asr - XXI asr - XXII asr Xronologik Jadval • 1 ming yillik. * XXII asr. XXI asr - XXII asr - XXIII Xronologik Jadval • 1 ming yillik. * Mil. av. XI asr. Mil. av. XII asr - Mil. av. XI asr - Mil. av. X asr Xronologik Jadval • 1 ming yillik. * Mil. av. X asr. Mil. av. XI asr - Mil. av. X asr - Mil. av. IX asr Xronologik Jadval • 1 ming yillik. * Mil. av. IX asr. Mil. av. X asr - Mil. av. IX asr - Mil. av. VIII asr Mil. av. VIII asr. Mil. av. IX asr - Mil. av. VIII asr - Mil. av. VII asr Xronologik Jadval • 1 ming yillik. * Mil. av. VII asr. Mil. av. VIII asr - Mil. av. VII asr - Mil. av. VI asr Mil. av. VI asr. Mil. av. VII asr - Mil. av. VI asr - Mil. av. V asr Mil. av. V asr. Mil. av. VI asr - Mil. av. V asr - Mil. av. IV asr Mil. av. IV asr. Mil. av. V asr - Mil. av. IV asr - Mil. av. III asr Xronologik Jadval • 1 ming yillik. * Mil. av. III asr. Mil. av. IV asr - Mil. av. III asr - Mil. av. II asr Xronologik Jadval • 1 ming yillik. * Mil. av. II asr. Mil. av. III asr - Mil. av. II asr - Mil. av. I asr Xronologik Jadval • 1 ming yillik. * Mil. av. I asr. Mil. av. II asr - Mil. av. I asr - I asr Xronologik Jadval • 1 ming yillik. * Turkiy xalqlar. "Ushbu maqola Turkiy tillarda soʻzlashuvchi xalqlar haqidadir. Turkiya xalqi uchun Turklar maqolasiga qarang." Turkiy xalqlar asosiy etnik manbani tashkil qiluvchi hududlar. Turkiy xalqlar Turkiy tillarda soʻzlashuvchi, shimoliy va markaziy Yevroosiyoda yashovchi xalqlar guruhidir. Bu xalqlar u yoki bu darajada umumiylashgan madaniyat va anʼanalarga ega. Turkiy xalqlar tayinli bir irqqa tegishli emas, ularni bogʻlovchi unsur asosan tildir. Yalpi Ichki Maxsulot O'sishi. Rank Country GDP - real growth rate Mil. av. 50-lar. Muhim Voqealar. *95 Mil. av. 60-lar. Muhim Voqealar. *94 Mil. av. 70-lar. Muhim Voqealar. *93 Mil. av. 80-lar. Muhim Voqealar. *92 Mil. av. 90-lar. Muhim Voqealar. *91 Mil. av. 150-lar. Muhim Voqealar. *85 Mil. av. 160-lar. Muhim Voqealar. *84 Mil. av. 170-lar. Muhim Voqealar. *83 Mil. av. 180-lar. Muhim Voqealar. *82 Mil. av. 200-lar. Muhim Voqealar. *80 Mil. av. 280-lar. Muhim Voqealar. *72 Mil. av. 380-lar. Muhim Voqealar. *62 Mil. av. 204. Voqealar. Римское войско Корнелия Сципиона Африканского Старшего высадилось у Карфагена Mil. av. 440-lar. Muhim Voqealar. *56 Mil. av. 450-lar. Muhim Voqealar. *55 Mil. av. 540-lar. Muhim Voqealar. *46 Mil. av. 580-lar. Muhim Voqealar. *42 Mil. av. 600-lar. Muhim Voqealar. *40 Mil. av. 610-lar. Muhim Voqealar. *39 Mil. av. 620-lar. Muhim Voqealar. *38 Mil. av. 630-lar. Muhim Voqealar. *37 Mil. av. 640-lar. Muhim Voqealar. *36 Mil. av. 650-lar. Muhim Voqealar. *35 Mil. av. 660-lar. Muhim Voqealar. *34 Mil. av. 670-lar. Muhim Voqealar. *33 Mil. av. 680-lar. Muhim Voqealar. *32 Mil. av. 690-lar. Muhim Voqealar. *31 Mil. av. 700-lar. Muhim Voqealar. *30 Mil. av. 710-lar. Muhim Voqealar. *29 Mil. av. 720-lar. Muhim Voqealar. *28 Mil. av. 730-lar. Muhim Voqealar. *27 Mil. av. 750-lar. Muhim Voqealar. *25 Mil. av. 0-lar. Muhim Voqealar. *998 Uch kuduk (Yalla qoʻshigʻi). «Uch kuduk» () — Yalla ansamblining qoʻshigʻi. Grand Kollekshn (Yalla albomi). Лучший узбекский коллектив с тридцатилетней историей "Ялла" в последнее время обрел второе дыхание и стал самым востребованным ансамблем независимого Узбекистана. В России группу "Ялла" с их бессмертным хитом "Уч Кудук - три колодца" по-прежнему помнят и любят. С аншлагами проходят концерты группы, а в серии "Grand Collection" выходит альбом лучших песен. В альбом вошли 17 самых известных шлягеров "Яллы" на стихи классиков Востока: Омара Хайяма, Рабиндраната Тагора, Алишера Навои, которые в 70-80-х годах становились хитами советской эстрады. Уже 33 года группа "Ялла" остается популярной благодаря своим экспериментам с оригинальными песнями, исполненными в стиле фолк-рок с примесью самобытных национальных традиций, ярким театральным шоу, а также массовым интересом слушателя к экзотической музыки Востока. Nikogda ya ne bil na Bosfore (Yalla qoʻshigʻi). «Nikogda ya ne bil na Bosfore» () — Yalla ansamblining qoʻshigʻi. Muzikalnaya chayxana (Yalla qoʻshigʻi). «Muzikalnaya chayxana» () — Yalla ansamblining qoʻshigʻi. Bez lyubimix glaz (Yalla qoʻshigʻi). «Bez lyubimix glaz» () — Yalla ansamblining qoʻshigʻi. Pozvola menya doroga (Yalla qoʻshigʻi). «Pozvola menya doroga» () — Yalla ansamblining qoʻshigʻi. Oʻzbekiston qahramoni. Oʻzbekiston Respublikasining unvoni 2002 yil. 23 avgust • Ozod Sharafiddinov — adabiyotshunos, adabiy tanqidchi. Beruniy nomidagi Oʻzbekiston Davlat Mukofoti. Beruniy nomidagi Oʻzbekiston Davlat Mukofoti Buyuk xizmatlari uchun. Oʻzbekiston ordeni 1999 yil. Ozod Sharafiddinov — adabiyotshunos, adabiy tanqidchi. 2008 yil. Vladimir Putin Mehnat shuhrati. Oʻzbekiston ordeni Hurmat belgisi. Hamza nomidagi Hurmat belgisi - Oʻzbekiston Respublikasining ordeni. Oʻzbekiston xalq shoiri. Oʻzbekiston xalq shoiri — Oʻzbekiston Respublikasining ordeni. Ofarin mukofoti. «Ofarin» mukofoti — Oʻzbekiston Respublikasining davlat mukofoti. Vladimir Mayakovskiy mukofoti. Vladimir Mayakovskiy mukofoti — Gurjistonning davlat mukofoti. Alisher Navoiy nomidagi Oʻzbekiston Davlat mukofoti. Alisher Navoiy nomidagi Oʻzbekiston Davlat Mukofoti Oʻzbekistonda xizmat koʻrsatgan madaniyat xodimi. Oʻzbekiston Respublikasining unvoni Oʻzbekistonda xizmat koʻrsatgan jurnalist. Oʻzbekiston Respublikasining unvoni Shuhrat (medali). Oʻzbekiston medali Mustaqillik (medali). Oʻzbekiston medali Jasorat (medali). Oʻzbekiston medali El-yurt hurmati. Oʻzbekiston ordeni Oʻzbekiston Respublikasi davlat mukofoti. Oʻzbekiston Davlat Mukofoti Oʻzbekiston yoshlar ittifoqi mukofoti. Oʻzbekiston Yoshlar ittifoqi Mukofoti Berdaq nomidagi Qoraqalpogʻiston Respublikasi Davlat mukofoti. Berdaq nomidagi Qoraqalpogʻiston Respublikasi Davlat Mukofoti Oʻzbekiston xalq yozuvchisi. Oʻzbekiston xalq yozuvchi — Oʻzbekiston Respublikasining ordeni. Manas (ordeni). С древнейших времен кыргызский народ свято почитал имя Манаса. Об истории кыргызского народа, его расцвете и упадке также повествуется в эпосе, посвященном Манасу. С незапамятных времен дух Манаса объединял, сплачивал кыргызский народ, и, бесспорно, его имя и в настоящем и в будущем останется священным символом и средоточием духовных ценностей кыргызской нации. Орден «Манас» является также высшей наградой Кыргызской Республики. Он учрежден законом «Об учреждении государственных наград Кыргызской Республики» от 16 апреля 1996 года. Статус ордена «Манас» и его описание утверждены указом Президента Кыргызской Республики от 10 июля 1996 года. Орденом «Манас» награждаются граждане за выдающийся вклад в защиту и укрепление государства и демократического общества, единства народа, приумножение экономического, духовного и интеллектуального потенциала страны. Орден «Манас» имеет три степени: орден «Манас» I степени, орден «Манас» II степени, орден «Манас» III степени. Награждение орденом «Манас» производится последовательно: орденом «Манас» III степени, II степени, I степени. В исключительных случаях Президент Кыргызской Республики может наградить граждан орденом «Манас» I степени, минуя награждения орденом «Манас» III и II степени. Орден "Манас" I степени. Орден «Манас» I степени состоит из двух частей — золотой восьмилучевой звезды диаметром 60 миллиметров и золотой накладной середины, со стоящей из покрытых эмалью синего цвета двух переплетающихся квадратов, олицетворяющих небо и воду как символ жизни, и покрытого эмалью красного цвета центрального круга — символа солнца. В центре круга — золотое рельефное изображение скачущего на коне Манаса с развевающимся на ветру знаменем. Орден "Манас" II степени. Орден «Манас» II степени идентичен ордену I степени. При этом звезда изготавливается из серебра; золотыми являются: накладной центр и восемь листочков, образующих круг между лучами звезды. По углам синих переплетающихся квадратов нанесены золотые вкрапления. Эмалевое покрытие — синего и красного цветов Орден "Манас" III степени. Их заслуги перед государством и народом неоспоримы. И эти награды — выражение признательности старшему поколению за их вклад в создание материального и духовного богатства, которым располагает сегодня наша страна. Doʻstlik (orden). Oʻzbekiston ordeni Qirgʻizistonda xizmat koʻrsatgan sanʼat arbobi. Qirgʻiziston Respublikasining unvoni Oʻzbekiston xalq maorifi aʼlochisi. Oʻzbekiston Respublikasining unvoni Oʻzbekiston sanʼat arbobi. Oʻzbekiston Respublikasining unvoni Okean Elzi. Okean Elzi () — ukrain rok-guruhi. Solist — Svyatoslav Vakarchuk. Qoʻshiqlar ukrain tilida ijro etiladi. Asrlar. Asr (yuzyillik) — vaqt oʻlchov birligi, 100 yil bir asrga teng. Grigoryan taqvimida 0 asr yoʻq. Asrlar hisobi I asr asrdan olib boriladi. Undan oldingi asr esa mil. av. I asr hisoblanadi. Moʻgʻuliston. Moʻgʻuliston (Mongoliya) poytaxti — Ulaanbaatar shahri. BMT aʼzosi. Rossiya va Xitoy oraligìdagi davlat. Qrim. Qrim (Qrim Avtonóm Respúblikasi) (, qrim-totorcha "Qırım, Qırım Muhtar Cumhuriyeti, QMC") — Ukraina tarkibidagi avtonom jumhuriyat. Maydoni - 26,2 ming km². Aholi - 2 024 056 nafar (2001 yil ma`lumotlariga ko`ra). Sentabr. Sentabr (lot. "September": "septem" - yetti) - Grigori taqvimining 9-oyi. 30-sutkaga ega toʻrt oydan biri. Eski Rim taqvimidagi yettinchi oy boʻlganligi uchun shunday nomlangan. Freddie Mercury. Freddie Mercury (Freddi Merkyuri; asl ismi Farrux Balsara; 5 sentabr, 1946 – 24 noyabr, 1991) britan musiqachisi, Queen rock-guruhi yakkaxoni boʻlgan. Vokal qobiliyati va konsertlari bilan eʼtibor qozongan. Shoir va bastakor sifatida "Killer Queen", "Bohemian Rhapsody", "Somebody to Love", "We Are the Champions" va "Crazy Little Thing Called Love" kabi xit-qoʻshiqlarning muallifi boʻlgan. Mercury OITS asoratlaridan vafot etgan. Berilliy. Berilliy - unsurlar davriy jadvalining 4-unsuri, metall. Bor (unsur). Bor - unsurlar davriy jadvalining 5 unsuri, nimmetall. Uglerod. Uglerod - unsurlar davriy jadvalining 6 unsuri, metallmas. Azot. Azot - unsurlar davriy jadvalining 7 unsuri, gaz. Kislorod. Kislorod - unsurlar davriy jadvalining 8 unsuri, gaz. Ftor. Ftor - unsurlar davriy jadvalining 9 unsuri, gaz, galogen. Neon. Neon - unsurlar davriy jadvalining 10 unsuri, inert gaz. Natriy. Natriy - unsurlar davriy jadvalining 11 unsuri, ishqoriy metall. Magniy. Magniy - unsurlar davriy jadvalining 12 unsuri, ishqoriy metall. Aluminiy. Aluminiy (Alumin) — unsurlar davriy jadvalining 13 unsuri, metall-amfoter. Aluminiy lotincha «alumen», yaʼni lotincha nomi Alumen (fr.Alun, ingl.Alum) — kaliy va aluminiydan iborat sulfat tuzidan olingani sababli shunday ataladi. Kimyoviy elementlar davriy jadvalida aluminiy Bor-guruhiga (avvalgi nomi yer metallari guruhi) kiradi. Aluminiy yerda eng koʻp tarqalgan uchta elementdan biri va yer qobigʻida eng koʻp uchraydigan elementdir. Yer qobigʻida faqat kimyoiy birikma sifatida uchraydi, chunki reaktsiyaga oson kirishadi (yer qobigʻi massasining 7,57 %ni tashkil etadi). Pliniy afsonasiga koʻra, imperator Tiberiy (eramizdan avvalgi 14-37 yillar) saroyiga bir kuni bir temirchi keladi va tashqi koʻrinishi kumush kabi, lekin anchayin yengil metall parchasini sovgʻa sifatida olib keladi. Imperator undan buni qayerdan olinganini soʻraganida, usta unga tuproqda ajratib olganini aytadi. Imperator esa ushbu metal savdoda pul sifatida qoʻllaniladigan oltin va kumush qadriga zarar yetkazmasligi uchun ushbu ustani qatl qildiradi. Hozirda maʼlum boʻlgan eng qadimgi aluminiy predmet bu Xitoy generali Chou-Chou (265—316) kamarining biriktiruvchi qismidir. Humphry Davy (Hamfri Deyvi) ushbu elementni «Aluminiy» deb atagan. Birinchi boʻlib Hans Ersted 1825-yilda laboratoriyada ajratib olishga muvaffaq boʻlgan. Kremniy. Kremniy - unsurlar davriy jadvalining 14 unsuri, metallmas. Fosfor. Fosfor - unsurlar davriy jadvalining 15 unsuri, metallmas. Oltingugurt. Oltingugurt - unsurlar davriy jadvalining 16 unsuri, metallmas. Xlor. Xlor - unsurlar davriy jadvalining 17 unsuri, gaz. Argon. Argon - unsurlar davriy jadvalining 18 unsuri, inert gaz. Unsurlarning davriy jadvali. Unsurlarning davriy jadvali (Mendeleyev jadvali) - kimyoviy unsurlarning xossalarini ularning protonlari soniga bogʻliqligini koʻrsatuvchi klassifikatsiya. Jadval rus kimyogari Dmitriy Mendeleyev (baʻzi maʻlumotlarga koʻra olmon olimi Lotar Meyer) tomonidan ishlab chiqilgan. Jadvalning qabul qilingan koʻrinishi ikki oʻlchamli maydon shaklidadir. Atom raqami. Atom raqami (zaryad soni) - atom yadrosidagi protonlar soni. Mendeleyev jadvalida unsurlar atom raqamiga koʻra tartiblanadi. Atom massasi. Atom massasi (nisbiy atom massasi) - atom massasining atom massa birligida ifodalangan qiymati. Atom radiusi. Atom radiusi - atom yadrosi va shu atom elektron qobigʻidagi eng uzoq joylashgan barqaror elektronning mehvari orasidagi masofa. Atom radiusi pikometrda oʻlchanadi. Ionlashish energiyasi. Ionlashish energiyasi - elektronning quyi energetik holatda boʻlgan erkin atomdan ciqib ketishi uchun zaruriy eng kam energiya. Elektron konfiguratsiyasi. Elektron konfiguratsiyasi - kimyoviy unsur atomining elektron qobiqlaridagi elektronlarning joylashish formulasi. Kimyoviy unsur. Kimyoviy unsur (kimyoviy element) - bir xil zaryadli yoki atom raqamli atomlar majmui. Bugungi kunga kelib (2006), unsurlar soni 118 taga yetgan. Ulardan 25 tasi sunʻiy yoʻl bilan (yadroviy reaksiya yordamida) hosil qilingan. Atom. Átom (yunoncha "ἄτομος" — boʻlinmas) — kimyoviy unsur zarrachasi. Atamani yunon faylasufi Demokrit miloddan avvalgi V asrda kiritgan. Atom atamasining kelib chiqishi. Modda juda mayda zarrachalardan tuzilganligi haqidagi fikr qadimgi yunon olimlari tomonidanoq aytilgan edi. Ular ana shu zarrachalarni atomlar deb atashdi. Qadimgi yunonlar atomlar muntazam ko’pyoqliklar shakliga ega, deb faraz qilganlar: Kub (“Yer atomlari”), Tetraedr (“Olov atomlari”), Oktaedr (Havo atomlari), Ikosaedr (“suv atomlari”). Moddaning atomlardan tuzilganligi g’oyasining eksperimental isboti olingunga qadar yigirma asrdan ortiq vaqt o’tdi. Bu g’oya fanda kimyo va kinetik nazariyaning yutuqlari tufayli XIX asrning ikkinchi yarmida qat’iy qaror topdi. XX asr boshiga kelib, fiziklar atomlarning o’lchamlari 10 -10 m va massasi 10 -27 kg atrofida bo’lishini bilar edilar. Bu vaqtga kelib atomlar umuman “bo’linmas” emas, ular ma’lum ichki tuzilishiga ega, buni bilish esa D. I. Mendeleyev aniqlagan kimyoviy elementlar hossalarining davriyligini tushuntirishga imkon berishi aniq bo’lib qoldi. Tomson atomi modeli. Elektron kashf etilgandan bir oz vaqt o’tgandan keyin, 1903 yilda ingliz fizigi Jozef Jon Tomson diametri tahminan 10 -10 m, ichiga elektronlar “sochilgan”, hajmi bo’yicha musbat zaryadlangan sfera shaklidagi atom modelini taklif etdi. Elektronlarning sfera markaziga nisbatan tebranganda, atom yorug’lik nurlantiradi. Tosmon, elektronlar sfera markazi atrofida qatlam bo’lib guruhlanadi, deb hisobladi. Rezerford tajribasi. Tomson taklif etgan modelda atom massasi uning hajmi bo’yicha bir tekis taqsimlangan. Bunday farazning hato ekanligini tez orada ingliz fizigi Ernest Rezerford isbotladi. 1908-1911 yillarda uning rahbarligida α-zarralar (geliy yadrolari) ning metal folga (zar qog’oz) da sochilishiga oid tajribalar o’tkazilgan edi. (q. Alfa yemirilish). α-zarra yupqa folgadan (qalinligi 1 mkm) o’tib va oltingugurtli qo’rg’oshindan qilingan ekranga tushib, mikroskopda yaxshi ko’rinadigan chaqnashni vujudga keltirar ekan. Ekranni α-zarraning dastlabki harakat yo’nalishida xar hil burchaklarda joylashtirildi va folgadan u yoki bu burchakka sochilgan zarralar soni sanaldi. Ko’pchilik zarralar folgadan bir oz og’ib o’tib ketishi aniqlandi, biroq ayrim hollarda (tahminan 10 000 lan bittasida) α-zarraning 90˚ dan katta burchakka og’gani kuzatildi. — deb keyinchalik eslagan edi Rezerford. α-zarrachalarning sochilishiga oid tajribalar shuni yaqqol koʻrsatdiki, atomning butun massasi juda kichik hajmda - atom yadrosida toʻplangan boʻlib, uning diametri atom diametridan 10 000 marta kichikdir. Koʻpchilik α-zarralar ogʻir yadro yonidan, unga tegib ketmasdan uchib oʻtadi, biroq bunda u orqaga «sakrab ketishi» mumkin. Rezerford tajribalari atomning yadro modeli ni yaratish uchun asos boʻldi. Bu model bizning atom tuzilishi haqidagi bugungi tasavvurlarimizni ifodalaydi. Atom tuzilishi. Atom markazida atom yadrosi joylashgan, atomning qolgan hamma hajmini elektronlar egallaydi. Yardo ichida elektronlar yo’q (bu 1930-yillar boshida aniq bo’ldi); yadro musbat zaryadlangan protonlar va zaryadga ega bo’lmagan neytronlardan iborat. Atomdagi elektronlar soni yadrodagi protonlar soniga teng; bu mazkur kimyoviy elementning atom raqami (uning davriy sistemadagi tartib raqami) dir. Elektron massasi proton yoki neytron massasidan tahminan 2000 marta kichik, shuning uchun atomning hamma massasi yadroga to’plangan. Turli elektronlar yadro bilan turli darajada bog’langan; ularning ba’zilarini atom nisbatan oson yo’qotishi mumkin, bunda u musbat ionga aylanadi. Atom qo’shimcha elektronlarga ega bo’lib, manfiy ionga aylanadi. Atomning birinchi miqdoriy nazariyasini 1913-yilda daniya fizigi Nils Bor ishlab chiqdi. Bu eng oddiy atom – vodorod atomining nazariyasi edi. Nils Bor Rezerford tajribalarining natijalaridan va o’sha vaqtlarda ma’lum bo’lgan atomlar vodorodning spektri haqidagi ma’lumotlardan foydalandi. U vodorod atomini quyidagi ko’rinishda tasavvur qildi: proton (atom yadrosi) atrofida aylanma orbita bo’lib elektron harakatlanadi. Elektron. Elektron - manfiy zaryadlangan barqaror elementar zarracha. Barcha moddalarning atomlaridagi elektron qobiqlar elektronlardan tashkil topgan. Elektron zaryadi elementar, deb qabul qilinadi va u −1,6021892(46)×10−19 Klga teng. Kovalentlik radiusi. Kovalentlik radiusi - kovalent bogʻ hosil qilgan atomlar yadrolarining orasidagi masofaning yarmi. Temir. Temir - unsurlar davriy jadvalining 26 unsuri, metall. Kaliy. Kaliy - unsurlar davriy jadvalining 19 unsuri, ishqoriy metall. Kimyoviy qurol. Kimyoviy qurol — bu raketalar, minalar, aviatsion bombalar yordamida ishlatiladigan zaharlovchi vosita hisoblanadi. Yadroviy va biologik qurollar bilan bir qatorda ommaviy qirgʻin qurollariga kiradi. Shuningdek yondiruvchi aralashmalarni ham kimyoviy qurollarga bogʻlashadi. Kimyoviy qurol ishlatish 1925 yilgi Jeneva protokoli bilan taʼqiqlangan. * Germaniya Demokratik Respublikasi. Germaniya Demokratik Respublikasi (GDR) — 1949 yil 7 oktabrda Germaniyaning sovet qoʻshinlari tomonidan okkupatsiya qilingan hududlarida va Berlinning sharqiy (sovet) qismida tuzilgan sotsialistik davlat. Respublika 1990 yilning 2 dekabriga qadar mavud boʻlgan. Tarixi. Mamlakatning gʻarbidagi okkupatsion zonalarida Germaniya Federativ Respublikasi tuzilganidan uch oy oʻtib GDR tashkil topdi. Avvalboshdan GDRda siyosiy hukmronlikni Germaniya birlashgan sotsialistik partiyasi (GBSP) qoʻlga oldi. Mamlakat SSSR boshqarayotgan sotsialistik blokka SSSRning kapitalistik Yevropa bilan qarama-qarshiligida forpost boʻlib kirdi. GDRning birinchi prezidenti Vilgelm Pik boʻldi, Otto Grotevol Muvaqqat hukumat boshligʻi boʻldi. Harbiy kuchlari. 1956 yilda mamlakatda GDR milliy xalq armiyasi tuzilgan. Geografiyasi. Sharqiy Berlin alohida mustaqil maʼmuriy birlik hisoblangan. Kalsiy. Kalsiy - unsurlar davriy jadvalining 20 unsuri, ishqoriy metall. Skandiy. Skandiy - unsurlar davriy jadvalining 21 unsuri, metall. Titan (unsur). Titan - unsurlar davriy jadvalining 22 unsuri, metall. Vanadiy. Vanadiy - unsurlar davriy jadvalining 23 unsuri, metall. Xrom. Xrom - unsurlar davriy jadvalining 24 unsuri, metall. Marganets. Marganets - unsurlar davriy jadvalining 25 unsuri, metall. Nomining kelib chiqishi va ochilish tarixi. Qadimiy yunon faylasufi Fales Miletskiy temirni tortadigan qora mineralning nushalarini oʻrgangan. U uni "magnetis litos" - Shimoliy Yunonistonning sharqiy qismi - Fessaliyaning togʻli joyi Magnesiyadan boʻlgan tosh deb ataydi. Hozirda bu magnitli temir - temirning qora oksidi - Fe3O4 - boʻlganligi aniqlangan. Rim tajribachisi Pliniy Katta esa shunga oʻxshagan, ammo magnitlik xususiyatiga ega boʻlmagan mineralni "magnetis" (yoki "magnes") termini bilan atagan. Keyinchalik, bu mineralni pirolyuzit, (yunonchadan "pir" - olov va "lusis" - tozalash, chunki, uni eritilgan shishaga qoʻshganda u rangsizlanardi, soʻzlaridan olingan) deb atashdi. Bu marganetsning dioksidi edi. Oʻrta asrlarda, qoʻlyozmalar koʻchirilayotganda "magnes" avval "mangnes"ga, keyin "manganes"ga aylanadi. 1774-yilda shved mineralogi Y. Gan pirolyuzitdan yangi metallni ajratadi va unga "manganets" nomini beradi. Shu koʻrinishda u Evropa tillarida (va,) saqlanib qoladi. Rus tilining qoidalari "ngn" qoʻshilmasini "rgn"ga aylantiradi - shunday qilib "manganets"dan "marganets" paydo boʻladi. Tabiatda tarqalishi. Marganets - Yerda tarqalishi boʻyicha 14-element, yer poʻstida esa temirdan keyin ikkinchi ogʻir metall (yer poʻsti atomlarining umumiy sonidan 0,03%). Olinishi. 2. Temir tarkibli marganets oksid rudalaridan koks bilan qaytarish yoʻli bilan.Bu usul bilan metallurgiyada odatda ferromarganets olinadi (≅80 % Mn). Kobalt. Kobalt - unsurlar davriy jadvalining 27 unsuri, metall. Nikel. Nikel - unsurlar davriy jadvalining 28 unsuri, metall. Mis. Mis - unsurlar davriy jadvalining 29 unsuri, metall. Rux. Rux - unsurlar davriy jadvalining 30 unsuri, metall. Mehvar. Mehvar (orbita) — bir osmon jismining boshqa osmon jismi gravitatsion maydonida bosib oʻtadigan yoʻli. Koʻpincha konus kesimlari shaklida boʻladi. Mars. Mars — Quyosh tizimining Quyoshdan uzoqligi boʻyicha toʻrtinchi va kattaligi jihatdan yettinchi oʻrindagi sayyorasi. Atmosfera. Atmosfera (yunoncha "ατμός" — bugʻ va "σφαῖρα" — shar) — osmon jismining gaz qobigʻi. Mars bayrog‘i. Mars bayrog‘i - Mars sayyorasining norasmiy bayrog‘i. Undagi qizil rang Mars tuprog‘ini anglatadi. Yashil va ko‘k esa uning "kelajagini", ya‘ni inson tomonidan o‘zlashtirilishini bildiradi. Kabisa yili. Kabisa yili ("kabisa": lot. "bis" — ikkinchi) — Yuli va Grigori taqvimlarida 365 sutkali odatiy yildan farq qilib, 366 sutkaga ega boʻlgan yil. Tartib. Yuli taqvimida har toʻrtinchi yil kabisa yilidir. Grigori taqvimida ham shunday, biroq 100 ga karrali yil kabisa boʻla olmaydi. Etimologiya. Nomlanishi Qadimgi Rim imperatori Yuli Qaysarning har toʻrt yilda mart oyidan avval yana bir kun qoʻshishni buyurgani bilan bogʻliq. Bu farmondan soʻng fevral oyining 24-sanasi har toʻrt yilda ikki marotaba takrorlanadigan boʻldi, bu ikkinchi ("bis") kun yilni «kabisa», deb nomlashga turtki boʻldi (). Rammstein. Rammstein ("Rammshtayn") - 1994-yilda tashkil topgan olmon rok-guruhi. Ular oʻzlarining musiqiy yoʻnalishini "Tanz-Metal" yoki "raqs metali" deb atashgan, bu yoʻnalish metal, indastrial va elektron musiqani oʻz ichiga oladi. Guruhga Laibach kollektivi juda katta ta'sir koʻrsatgan. Guruh. Guruhning nomi - Rammstein - gʻarbiy olmon shahri "Ramstein" nomidan kelib chiqishi koʻp vaqt guruh ishtirokchilari tomonidan tasdiqlanmagandi. Bu shaharda 1988-yili Amerika havo kuchlarining aviashousida aviakatastrofa tufayli 70 kishi halok boʻladi. Ammo, kollektiv dastlab "Rammstein-Flugschau" (Aviashou-Rammshtayn) nomi ostida faoliyat yuritadi. Guruh nomidagi qoʻshimcha "m" harfi nomni "hujum qiluvchi tosh" deb interpretatsiya qilishga imkon beradi, bu esa oʻz navbatida guruh musiqasini agressiv va ogʻirligi haqidagi tasavvurni tasdiqlaydi. Shuningdek, olmon fe'li "rammen" "nimadirga urilish" ma'nosini anglatadi. Deyarli hamma qoʻshiq matnlari olmon tilida yozilgan boʻlishiga qaramay, guruh Olmoniyaning tashqarisida ham katta shuhratga ega boʻldi va Reise, Reise albomining chiqarilishidan keyin esa ular nemis tilida kuylovchi hamma zamonlarning eng mashhur guruhiga aylandilar. Rammsteinning bir nechta singli Olmoniyada eng yaxshi oʻntaligiga kirgan. Guruhning muhlisi fransuz astronomi Jan-Klod Merlen tomonidan 2001-yili asteroidlar belbogʻida kichik sayyora kashf etiladi. U #110393 raqamli asteroidni guruh sharafiga "Rammstein" deb nomlaydi. Saundtreklar. 1996 - "Lost Highway" - Rammstein (Edit) & Heirate Mich (Edit) 1997 - "Mortal Kombat Annihilation" - Engel 1997 - "Wing Commander Prophecy" (oʻyin) - Eifersucht 1999 - "The Matrix" - Du Hast 2002 - "Resident Evil" - Halleluja 2002 - "xXx" - Feuer frei! 2002 - "La Sirene Rouge" - Sonne 2002 - "Lilja 4-Ever" - Mein Herz brennt 2002 - "Fear Dot Com" - Sonne 2002 - "Achtung! Wir kommen" - konsert yozuvlari 2004 - "Resident Evil: Apocalypse" - Mein Teil Messer - Tillning she'rlar toʻplami. 2003-yili Till "Messer" nomli oʻzining she'riy toʻplamini chop etdi. 2001 yil 11 sentabr terroristik hurujlari. 2001 yil 11 sentabr terroristik hurujlari — yoʻlovchi uchoqlarning qoʻlga olinishi va ularni Butunjahon Savdo Markazi va Pentagon binolariga olib borib urilishi natijasida Nyu-York, Vashington va Pensilvaniyada sodir boʻlgan halokatlar silsilasi. Insoniyat tarixidagi eng yirik terroristik huruj hisoblanadi. Ketma-ketlik. Birinchi zarba Boston-Los-Anjeles (11-reys) yoʻnalishi bilan uchayotgan «Boing-767» uchogʻining mahalliy vaqt bilan 8:45 da BSMning «Shimoliy minora»siga urilishi boʻldi. Keyinroq (9:03) esa xuddi shunday uchoq (175-reys) «Janubiy minora»ga kirib ketdi. Soat 9:40 da Vashington-Los-Anjeles (77-reys) yoʻnalishli «Boing-757-200» uchogʻi Pentagonga quladi (norasmiy xabarlarga koʻra, qulab tushgan narsa uchoq emas, balki qanotli raketa boʻlgan). Toʻrtinchi, «Boing-757» uchogʻi Pensilvaniya oʻrmonlariga qulagan. Qurbonlar. AQSH hukumati bayonotiga koʻra, huruj oqibatida jami 2974 kishi halok boʻlgan (19 terrorchidan tashqari). Ularning orasida 1 nafar Oʻzbekiston fuqarosi boʻlgan. Izohlar. Hodisaga Yaqin Sharqdagi Usoma bin Lodin yetakchiligidagi ekstremistik «Al-Qoida» guruhi aloqador, deb topilgan. Fitnalar nazariyasi ishqibozlariga koʻra, hurujlar Isroil yoki AQSH maxsus boʻlinmalari tomonidan uyushtirilgan, deb hisoblanadi. Oqibatlar. Terroristik huruj AQSHning Afgʻoniston va Iroq bilan urushga kirishishiga sabab boʻldi. Havolalar. Harbiy topolon haqida: http://sofislom.com/index.php?option=com_docman&task=doc_download&gid=5 Tayyora. Tayyora (uchoq, samolyot, aeroplan) — atmosferada parvoz qilish uchun moʻljallangan, dvigatelli, qoʻzgʻalmas qanotli havo apparati. "Tayyora" atamasi arabcha "tayr" - "qush" soʻzidan olingandir. Bradenton, Florida. Bradenton, FloridaBradenton - AQSH ning Florida shtati 50,000 aholisi shaharidir. U 1539 yilida Hernando De Soto tomonidan Shawning Poynti degan joyda aslan topilgan. Angliya. Ángliya () — Buyuk Britaniya va Shimoliy Irlandiya Qoʻshma Qirolligining eng katta qismi. Angliya Buyuk Britaniya katta orolining janubi-gʻarbini egallagan. Galliy. Galliy - unsurlar davriy jadvalining 31 unsuri, metall. Germaniy. Germaniy - unsurlar davriy jadvalining 32 unsuri, metall. Margimush. Margimush - unsurlar davriy jadvalining 33 unsuri, nimmetall. Selen. Selen - unsurlar davriy jadvalining 34 unsuri, metallmas. Brom. Brom - unsurlar davriy jadvalining 35 unsuri, galogen. Kripton. Kripton - unsurlar davriy jadvalining 36 unsuri, inert gaz. Rubidiy. Rubidiy - unsurlar davriy jadvalining 37 unsuri, metall. Stronsiy. Stronsiy - unsurlar davriy jadvalining 38 unsuri, metall. Ittriy. Ittriy - unsurlar davriy jadvalining 39 unsuri, metall. Sirkoniy. Sirkoniy - unsurlar davriy jadvalining 40 unsuri, metall. Niobiy. Niobiy - unsurlar davriy jadvalining 41 unsuri, metall. Molibden. Molibden - unsurlar davriy jadvalining 42 unsuri, metall. Texnetsiy. Texnetsiy - unsurlar davriy jadvalining 43 unsuri, metall. Ruteniy. Ruteniy - unsurlar davriy jadvalining 44 unsuri, metall. Rodiy. Rodiy - unsurlar davriy jadvalining 45 unsuri, metall. Palladiy. Palladiy - unsurlar davriy jadvalining 46 unsuri, metall. Kumush. Kumush - unsurlar davriy jadvalining 47 unsuri, metall. Kadmiy. Kadmiy - unsurlar davriy jadvalining 48 unsuri, metall. Indiy. Indiy - unsurlar davriy jadvalining 49 unsuri, metall. Qalay. Qalay - unsurlar davriy jadvalining 50 unsuri, metall. Surma. Surma - unsurlar davriy jadvalining 51 unsuri, nimmetall. Tellur. Tellur - unsurlar davriy jadvalining 52 unsuri, metall. Yod. Yod - unsurlar davriy jadvalining 53 unsuri, galogen. Ksenon. Ksenon - unsurlar davriy jadvalining 54 unsuri, inert gaz. Molyar massa. Molyar massa - moddaning bir moli massasi. Uning o’lchovi kg/mol yoki g/mol; odatda u M xarfi bilan belgilanadi. Elektrmanfiylik. Elektrmanfiylik - molekuladagi atomning elektronlarni torta olishini ifodalovchi xarakteristika. Atama amerikalik kimyogar Laynus Poling tomonidan kiritlgan. Elektrod potensiali. Elektrod potensiali - elektrolit va unga solingan elektrod orasidagi potensiallar farqi. Oksidlanish darajasi. Oksidlanish darajasi - oksidlanish, qaytarilish, oksidlanish-qaytarilish reaksiyalarida atomning elektrostatik zaryadi qiymati. Solishtirma issiqlik sigʻimi. Solishtirma issiqlik sigʻimi — bir kilogramm modda haroratini bir Kelvinga oshirish uchun sarflanadigan issiqlik energiyasi miqdori. SIga koʻra solishtirma issiqlik sigʻimi «kilogramm Kelvinga Joul» (J/kg K) da oʻlchanadi. Issiqlik oʻtkazuvchanlik. Issiqlik oʻtkazuvchanlik — moddaning issiqlik energiyasini oʻtkaza olish qobiliyati. Erish harorati. Erish harorati (Qotish harorati) — biror moddaning qattiq holatdan suyuqlikka oʻtishi (va aksincha) dagi harorat. Solishtirma erish issiqligi. Solishtirma erish issiqligi — izobarik-izotermik tizimda bir kilogramm moddani kristall holatdan suyuqlikka oʻtkazish uchun sarflanadigan issiqlik miqdori. SIga koʻra solishtirma erish issiqligi J/kg da oʻlchanadi. Qaynash harorati. Qaynash harorati - biror moddaning suyuq holatdan gaz holatiga o'tishidagi harorat. Solishtirma qaynash issiqligi. Solishtirma qaynash issiqligi — izotermik tizimda bir kilogramm moddani gaz holatiga oʻtkazish uchun sarflanadigan issiqlik miqdori. SIga koʻra solishtirma qaynash issiqligi J/kg da oʻlchanadi. Molyar hajm. Molyar hajm - moddaning bir moli hajmi. Kristall panjara. Kristall panjara - kristall moddalarda atomlarning joylashish tartibi. Kristall panjara davri. Kristall panjara davri - kristall panjara elementar katagining qirrasi uzunligi. Debay harorati. bu yerda formula_2 — Plank doimiysi, formula_3 — qattiq jism atomlarining eng katta tebranish chastotasi, formula_4 — Boltsman doimiysi. Massaning atom birligi. Massaning atom birligi (m.a.b., dalton) — molekula, atom va boshqa elementar zarrachalar massasini oʻlchash birligi. 1961 yilda taklif etilgan (IUPAC). Massaning atom birligi sifatida uglerod C12 nuklidining massasi olinadi. 1 m.a.b. ≈ 1,6605402(10) ∙ 10−27 kg. Yoki Avogadro sonining teskarisiga teng (1/NA g). Molekula. Molékula (lot. "moles" — massa, "molecula" — «massacha») — moddaning kimyoviy xususiyatlari saqalanadigan eng kichik zarracha. Atomlardan iborat boʻladi. Rang. Rang — optik diapazondagi elektromagnit nurlanishning sifat xarakteristikasi. Quyosh tizimi. Quyosh tizimi (miqyos hisobga olinmagan) Quyos tizimi - Quyoshning sayyoraviy tizimi. Quyosh tizimiga Quyosh va uning atrofida aylanuvchi barcha osmon jismlari kiradi. Oy (tabiiy yoʻldosh). "Bu maqola Yer yoʻldoshi haqidadir. Oy soʻzining boshqa maʼnolari uchun Oy maqolasiga qarang." Oy — Yerning yagona tabiiy yoʻldoshi. Yerdan oʻrtacha 384 400 km masofada joylashgan. Orbitasining ekliptika tekisligiga qiyaligi burchagi 5° 8' 43" ni tashkil etadi. Massasi 7,35 kg (1/81,3 Yer massasi). Oʻrtacha radiusi 1738 km, sirtidagi erkin tushish tezlanishi 1,62 m/s2. Polyak Vikipediyasi. Polyak Vikipediyasi () Vikipediyaning polyak tilidagi bo`limidir. 2001 yilning 26 sentabrida 9-bo`lib yaratilgan. 300 000 mingdan ortiq maqolaga ega (2006 yil oktabriga ko`ra). Italyan Vikipediyasi. Italyan Vikipediyasi () - Vikipediyaning italyan tilidagi bo'limi. 2001 yilda tashkil etilgan. Hozirda (2006 yil oktabri) 202 mingdan ortiq maqolaga ega. Havolalar. Italyan Vikipediyasi bosh sahifasi Aylana. Aylana - muayyan nuqtadan teng uzoqlikda yotgan nuqtalar toʻplami. Aylananing uzunligi quyidagi formula orqali hisoblanadi: C = 2πR. Bu formulada π — oʻzgarmas son (konstanta), R — aylana radiusi. Oddiy differentsial tenglama. Bir o'zgaruvchili funktsiya, uning hosilasi va erkli o'zgaruvchisi qatnashgan tenglama oddiy differentsial tenglama deyiladi. Masalan: y'(x) + xy = x - 5 Xususiy hosilali differentsial tenglama. Tarkibida ko'p o'zgaruvchili funktsiya, uning xususiy hosilasi va erkli o'zgaruvchilarining turli funktsiyalari bo'lgan differentsial tenglama. Masalan, Uxx - Uyy = f(x,y). Natural son. Natural son deb sanash (sanoq) uchun ishlatiladigan sonlarga aytiladi. Natural sonlar to'plami formula_1 harfi bilan belgilanadi. Ularga 1, 2, 3, 4, va hokazo sonlar kiradi. Peano Aksiomalari. Shunday formula_2 funktsiyasini kiritamizki, u har bir formula_3 soniga "oʻzidan keningi" sonni qoʻysin Tohir Sodiqov. Tohir Sodiqov - "Bolalar" guruhining solisti. Oʻzbekistonda xizmat koʻrsatgan artist. "Bolalar" guruhi. Tohir Sodiqov 1973-yil 1-iyulda Toshkent shahridagi Eski shaharda tugʻilgan. "Bolalar" guruhi 1989-yilning kuz oyida Ruslan Sharipov tashabbusi bilan tashkil topgan. Guruhning ilk aʼzolari: Tohir Sodiqov, Husan Sodiqov, Tofik Marduxaev, Bahodir Poʻlatov, Toir Odilov, Ruslan Sharipov, Nargiza Zokirova va Javohir Zokirov. Guruhning ilk albomi - "Esingdami seni qish kunlari". "Bolalar"ning plastinkasi 1992-yilda chiqarilgan. "Bolalar"ning aranjirovkachisi Ruslan Sharipov, qoʻshiqlar muallifi Tohir va Husan Sodiqovlar. Guruh 1990-yil 23 fevralda "Alpomish" sport saroyi (hozirgi "Oʻzkoʻrgazmasavdo" markazi)da ilk marotaba katta sahnaga chiqqan. Hozirgacha "Bolalar" guruhining 280 dan ortiq qoʻshiqlari mavjud. Albomlar soni 28 ta. Tohir Sodiqov "Nihol" va "Tarona" mukofotlari sohibi. Shuningdek, Tohir Sodiqov "Tohir va Zuhra" va "Koʻzlaring maʼyus" filmlarida bosh rolni ijro etgan. Hozirda "Kelajak Records" musiqa yozish studiyasi egasi. Uylangan, ikki qiz va bir oʻgʻli bor. Usmonlilar imperiyasi. Usmonli Davlati, rasmiy ad Usmonli Oliy Davlati (usmonlicha: دولت عالیه عثمانیه - "Devlet-i Âliyye-i Osmaniyye") 1299 senesinde şimdiki Türkiye'nin Bilecik ilinin Söğüt ilçesinde, Anadolu Selçuklu Devleti zamanında Osman Bey tarafından Usmonli Beyliği olarak kurulmuştur. 15 ve 16 yy. lar da askeri siyasi ve ekonomik yönlerden dünyanın en büyük gücü olmuş yine bu yüzyıllarda kültür ve medeniyet yönünden de zirveye ulaşmıştır. Devletin askeri gücü Kanuni Sultan Süleyman zamanında 1.200.000 kişiyi geçmiştir.Bu günkü Türkiye Usmonlilar imperiyası nın resmi ardılıdır.(Devamıdır(Aynı Devlettir)) En geniş zamanında devlet, üç kıtaya yayılmış, İstanbul ile sınırlı bir şehir devletine dönüşmüş olan Doğu Roma İmparatorluğu'nu (Bizans İmparatorluğu)yıkmış, bazı tarihçilere göre bu Yeni Çağ'ı başlatan olay olmuştur. Devletin kurucusu ve Osmanlı Hanedanının atası olan Osman Bey, Oğuzların Kayı boyundandır. Osmanlı Devleti Sünni Islom hakim kültürün yönetim, yasama ve yargıda hakim olduğu, Hıristiyan ve Yahudi ve diğer azınlıkların ise belirli yasal düzenleme ve sınırlamalar ayrıştırılmasına rağmen göreceli olarak dini özgürlüklere sahip olduğu bir devlettir. Hakimiyeti altında bulunan topraklarda yaşayan halklar tarihin her döneminde toplu ya da yerel ayaklanmalar ile Osmanlı iktidarına karşı çıkmışlardır. Türkiye'deki kimi, ve Türkiye dışındaki tarihçilerin çoğuna göre Osmanlı Devleti yönetim ve yürütmede temel esasları Doğu Roma İmparatorluğu'ndan almış bir imparatorluktur, çağdaş anlamda emperyalizm ve sömürü çağrışımı yapması sebebiyle Türkiye'de Osmanlı İmparatorluğu yerine Osmanlı Devleti kullanımı tercih edilmektedir. Dış bağlantılar. * Shimoliy Kipr Turk Respublikasi. Shimoliy Kipr Turk Jumhuriyati (turkcha: "Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti") ("ShKTR") yoki Kipr Turk Davlati ("Kıbrıs Türk Devleti") Oqdengiz'da joylashgan eng katta uchinchi orol va Onadoʻli yarimorolidan 65 km janubdagi Kipr orolining shimoliy qismida yerlashgan turk davlatidir. KKTC şu anda sadece Türkiye ve Nahcivan tarafından tanınıyor. Daha önceden Bangladeş ve Pakistan tarafından da tanınmasına rağmen uluslararası baskılar sonucu bu ülkeler tanımalarını geri çekmiştir. KKTC uluslararası toplum tarafından uluslararası ilişkilerde Kıbrıs'ın içinde katılıyor (mesela Avrupa Birliği'ndeki üye sayımında). Tarih. 1960'da Kıbrıs'ta yaşayan Rum ve Türk cemaatleri arasında kurulan ortaklık Kıbrıs Cumhuriyeti yaşanan iç çatışmalar sonucu sürdürülemez olmuş ve 15 temmuz 1974 tarihinde Yunan cuntasının Kıbrıs'da darbe yaptırması sonucu gerçekleşen Kıbrıs Barış Harekâtı'nın ardından gerçekleşen İkinci Barış Harekâtı'nın hemen ardından 25-26 Ağustos 1974 tarihinde BM Genel Sekreteri Kıbrıs'a gelmiş ve toplumlar arasında ikili görüşmelerin başlatılmasını istemişti. İkili görüşmelerde varılan mutabakat gereği nüfus mübadelesi yapılmış ve Rumlar güneye Türkler ise kuzeye geçmiştir. Böylece iki bölgeli ve iki toplumlu bir federal yapı için uygun ortam sağlanmış oldu. 13 Şubat 1975 günü Kıbrıs Türk Federe Devleti'nin ilanı Doktor Fazıl Küçük tarafından açıklanarak gerçekleşti. Amaç federal bir Kıbrıs Devleti yaratmaktı ancak bu gerçekleşmediğinden 8 yıl sonra Türkler yol ayrımına giderek kendi cumhuriyetlerini kurmak yoluna girdiler. 15 Kasım 1983 tarihinde KKTC'nin ilanı gerçekleşti. Türkiye,Pakistan ve Bangladeş KKTC'yi ilk tanıyan ülkeler olup Türkiye dışındaki ülkeler daha sonra bu tanımayı geri çekmişlerdir. KKTC'nin kuruluş bildirgesini kurucu cumhurbaşkanı Rauf Denktaş okumuştur. Bu bildirge aşağıdaki gibidir. " "Kıbrıs Türk halkının özgür iradesini temsil eden, doğuştan hür ve eşit olan bütün insanların hür ve eşit yaşamalarına inanan, bu inanç içinde, Kıbrıs Türk Halkının kendi kaderini tayin etme hakkını 17 Haziran 1983 tarihli kararıyla dünyaya ilan etmiş olan, ırk, milli menşe, dil ve din gibi farklara dayalı olarak insanlar arasında ayırım gözetilmesini, her türlü sömürgeciliği, ırkçılığı, baskı ve tahakkümü reddeden, Kıbrıs'ta, Doğu Akdeniz'de, Orta-Doğu'da ve dünyada tam bir barış ve istikrarın, huzur ve güven içinde yaşama ve kendi kendilerini yönetmeye hakları olduğuna inanan, aynı adada yan yana yaşamaya mecbur bulunan bu iki halkın aralarındaki bütün sorunları, eşit düzeyde müzakerelerle, barışçı, adil ve kalıcı bir çözüme ulaştırmanın mümkün ve zorunlu olduğu görüşüne sımsıkı bağlı bulunan, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin ilanının iki eşit halk arasında ortaklığının bir federasyon çatısı altında yeniden kurulmasını ve sorunların çözümlenmesini engellemeyip, kolaylaştırabileceğine kani olan, iki halk arasındaki bütün sorunların barışçı ve uzlaşmacı bir politika ile çözümlenebileceğine inanan ve bu amaçla müzakereler yürütülmesini yürekten dileyen ve önerilmiş bulunan zirve toplantısının bu açıdan yarar sağlayacağına inanan Meclisimiz, Kıbrıs Türk Halkı adına, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin kuruluşunu ve 'bağımsızlık bildirisini' onaylar". " Daha sonra yapılan referandum sonucu halk KKTC Anayasasına büyük bir çoğunlukla evet demiştir. Yıllarca süren toplumlararası görüşmelerden bugune değin herhangi bir sonuç çıkmamıştır. En son BM Kıbrıs Çözüm Planı ile iki toplum arasında yeniden birleşme imkânı da referandum'da Türklerin "evet"ine karşı Rumların "hayır" demesi sonucu gerçekleşmemiştir. Acronis. Acronis kompaniyasi tehnologik kompaniya bo'lib, fayl sistemaga oid va ma'lumotlarni havfsiz joyga saqlashni, ularni qayta tiklashni yo'l beradigan programma ta'minotini ishlab chiqaradi. 2000 yilda AQSHda asos solingan. Shtabkvartiralari AQSHda, Rossiyada va Germaniyada joylashgan. Acronisning foydalanuvchilar ta'minot hizmati Moskva viloyati, Dolgoprudniy shahrida joylashgan. Red Hat Linux. Red Hat Linux — linux distributsilari orasida mashhur bolib, Red Hat tomonidan yaratilgan. Bu "o'rta yoshdagi" Linux distributsiyasidir; 1.0 versiyasi 1994 yilning 3 noyabrida chiqarilgan. GNU/Linux. GNU/Linux ("«gnu lí nuks» deb o'qiladi") — erkin UNIX - simon operatsion tizimdir. Bu GNU loyihasi doirasida tuzilgan tizim dasturlariga asoslangan. GNU/Linux Distributivlari. Foydalanuvchilarning ko'p qismi GNU/Linuxni o'rnatish uchun distributivlardan foydalanishadi. Distributiv — bu nafaqat dasturlar to'plamidir, balki foydalanuvchilarning bir qator masalalarining yechimi, birlashtirilgan yakka tizimlar markaziy o'rnatgichi, boshqarish va yangilash paketlari, moslashtirishlar va texnik yordamlar majmuasidir. Linux operatsyon tizimining qisqacha tarixi. Bu opеratsion tizim 1991 yil Xеlsinkidagi univеrsitеtlardan birida tahsil oluvchi talaba Linus Torvaldsning dissеrtatsiya ishi natijasida, UNIX opеratsion tizimi asosida yangi opеratsion tizimi sifatida yuzaga kеldi. Avvaliga Torvalds yangi operatsion tizimni "Freax" (inglizcha "free", "freak" so'zlari hamda UNIX oilasiga mansubligini bildiruvchi "X" harflari birlashmasi) deb atamoqchi edi. Biroq kernel birinchi bor joylashtirilgan FTP serverning administratori hamda Torvaldsning do'sti Ari Lemka kernelga tegishli jildni "linux" deb nomladi. Shu-shu bu operatsion tizim ushbu nom bilan atala boshlandi. Opеratsion tizim Intеrnеt tarmog'iga joylashtirishi natijasida tеz orada o'z foydalanuvchilari va muxlislariga ega bo'ldi va ko'pgina dasturchi(programmist)larni o'ziga jalb qilishi Linux opеratsion tizimining kеskin rivojlanishi uchun katta omil sifatida xizmat qildi. Bugungi kunda dunyo miqyosidagi opеratsion tizimlar ichida o'ziga xos o'rniga egadir. Buning asosiy sabablaridan biri shuki, Linux erkin tarqatiladigan dasturiy ta'minotlardan biridir, ya'ni har bir foydalanuvchi dastlabki tizim kodlarini Intеrnеt tarmog'i orqali yoki kompakt-diskdagi nusxasini sotib olish imkoniyatiga ega. Bu opеratsion tizimning 2 ta ishlash uchun mo'ljallangan intеrfеyslari bo'lib, ular GUI (Graphic User Interface) - grafikali intеrfays hamda CLI(Command Line Interface) - konsol, ya'ni buyruqlar qatoridan iboratdir. Linuxning asosiy uy saytining (homepage) bog'i:. Ushbu saytda opеratsion tizim haqida asosiy ma'lumotlar hamda yangiliklar bilan tanishish mumkin. Linux operatsiyon tizimi asta-sekinlik bilan O'zbek foydalanuvchilarini ham topmoqda. Linux operatsion tizimini birinchi bo'lib o'zbek tiliga tarjima qilishda Samarqand Davlat Universiteti sobiq talabasi Mashrab Quvvatovning hissasi katta. Uning internedagi sayti: http://www-user.uni-bremen.de/~kmashrab/freax.homelinux.net. Hozirgi paytda Mandriva, Ubuntu hamda Booyo distributivlari o'zbek tiliga tarjima qilingan. Linkin Park. Linkin Park — vatani Los Anjeles (Kaliforniya shtati) boʻlgan nu-metal/rapcore guruh, hozirgi paytda ular Warner Brothers Records (en) bilan shartnoma tuzganlar. Ularni nu-metal janridagi eng mashhur va eng daromadli guruh deb hisoblashadi. Debyut albomi "Hybrid Theory" (2000) dunyo boʻylab 19 million nusxada sotilgan. Guruh aʼzolari. Kayl Kristner (Kyle Christner): Hybrid Theory EP yozilishida ishtirok etgan: Bas-gitara. Nosedive guruhida basist boʻlgan. Hozirda punk (ska) yoʻnalishida ijod qiladi. Mark Ueykfild (Mark Wakefield): Vokal. Guruhning Xero paytida, Chesterdan avval ashula aytgan. Velvet Hammer management'da ishlaydi. Taproot guruhining menejeri, oldin System Of A Down guruhi bilan ishlagan. System Of A Down'ning "Toxicity" albomiga muqova yaratgan. Guruh haqida. Guruh "One Step Closer" ashulasi chiqishidan soʻng mashhurlikka erishdi. Guruhning musiqasi hip hop, rock va elektron sempllarning aralashmasidan iborat. Guruhning eski nomi — Xer0 (keyin Hybrid Theory'ga almashtirilgan), hozir biz ularni Linkin Park deb ataymiz. Avval guruh toʻrt kishidan iborat boʻlgan — Mayk, Rob, Bred va Jozef. Ular ikkinchi vokalchini qidirishayotgan boʻlgan va Chesterga uning ijodini yozishi uchun kasseta yuborishgan. Chester tezlik bilan kassetani yozgan va qoʻngʻiroq qilgan. Guruh telefon yoniga yigʻilib, Chesterning ashulasini eshitishgan, ularga juda yoqqan. Ertasi kuni esa oʻzligi qoʻngʻiroq qilishgan… 2007-yil 15 may kuni Minutes to Midnight albomi dunyo yuzini koʻrdi. Muhlislar rasmiy relizidan 10 kun oldin uni tinglashga muvaffaq boʻldilar. Chester bir intervyusida aytgandi, Linkin Park har doim o'ziga yoqqan musiqani yaratganlar, "Meteora" bilan esa ishlar bunday kechmagan. Ular "Meteora"ni muhlislar "Hybrid Theory" kabi stildagi albomni eshitishlari hohlagani uchun shunday yozganlar. Hozir esa, guruh yangi musiqasidan to'liq mamnun va "o'zini komfortda sezmoqda". Bu albom kollektivning avvalgi ishlaridan shu bilan farqlanadiki, unda kamroq agressiv riflar, rep, koʻproq musiqaviylik bo'lib, guruh muhlislarini ajratdi. Birinchilarga nyu-metaldan chekinish yoqmadi va ular birinchi ishlarni eng yahshi deb hisobladilar. Ikkinchilar esa, yangi ovozni guruhning rivojlanishidagi keyingi pogʻona deb qabul qilishdi. Yangi saund U2'ga oʻxshash boʻlib qoldi. Va darrov bu bilan Linkin Park'ni guruhda paydo bo'lgan yangi ovoz, yangi stilni solishtirib kritikaga mahkum qilishdi. "Guruhning navbatdagi albomini 2012-yilgacha kutish kerakmi?", - degan savolga ijobiy javob olindi. Mister Benningtonning soʻzlariga qaraganda, Linkin Park "Oʻzligini toʼliq angladilar. Shuning uchun endi albomlarni tezroq yozadilar". Albomlar. Shuningdek, Linkin Park'ning pirat albomlari mavjud. Ulardan biri Under Attack (B-Sides) albomidir. Bu albomda taronalarining yarmi haqiqatdan ham Linkin Park'ka tegishli: taronalar Hybrid Theory va Meteora albomlaridan yigʻilgan. Bu albomning ayrim ashulalarini Grey Daze guruhi (Chesterning avvalgi guruhi) ijro etadi. Shuningdek, hamma taronalarning nomlari toʻgʻri nomlanmagan. Yana, pirat albomlar qatoriga 2003-yil chiqarilgan Erection albomi kiradi. Bu albom ashulalarining bir qismini Tribal Ink nomli shved guruhi ijro etadi. Tribal Ink guruhining Surrounded By Freaks albomi mavjud, shu albomning hamma ashulalari boshqatdan nomlanib, soʻng Erection albomiga ko'chirilgan. Erection albomining qolgan ashulalari haqiqatdan ham Linkin Park tomonidan ijro etiladi, ammo ular guruhning avvalgi albomlaridan olingan. LP Underground Bonus CDlar. Ushbu disklar ro'yxatdan o'tish pulli bo'lgan LPUnderground a'zolariga yuboriladi. Erkin sotuvdagi barcha LPUndeground disklari pirat nusxalardir. DVD. DVD Live In Texas (2003) Havolalar. * Windows Vista. Windows Vista — Microsoft Windows tomonidan yaratilgan yangi operatsion sistemaning nomidir. Tarix. Ishlab chiqishning erta bosqichlarida sistema Longhorn nomi bilan ma'lum edi. «Vista» nomi 2005 yilning 22 iyulida e'lon qilindi. Va bir necha oydan so'ng Microsoft Windows Longhorn Serverni Windows Server 2008 nomiga o'zgartirdi. Nom. «Vista» so'zi o'zbek tiliga «yangi imkoniyatlar», «istiqbol ochuvchi» deb tarjima qilinadi. Yangi Operatsion Sistemaning nomi astoydil va izchil tanlandgan. Dastlab o'tkazilgan tadqiqotlardan so'ng Microsoft hodimlari tasdiqlashgan. Va undan so'ngina «Vista» dunyoning bir necha qismlarida fokus-guruh usuli bilan sinovdan o'tkazilgan. Sharx. Windowsning yangi versiyasida oldingilariga nisbatan yuqori xafsizlikni ta'minlash rejalashtirilgan. Oʻzbekiston Davlat Bayrogʻi. 1991-yil 18-noyabrda O’zbekiston Respublikasi Oliy Kengashining 8-sessiyasida O’zbekiston Respublikasi Davlat bayrog’i to’g’risidagi qonun qabul qilindi. O’zbekiston Respublikasining Davlat bayrog’i ramzi mamlakat hududida ilgari mavjud bo’lgan g’oyat qudratli saltanatlar bayroqlariga xos bo’lgan eng yaxshi an’analarni daaom ettirgan holda respublika tabiatiga xos xususiyatlarni, xalqimizning milliy va madaniy o’zligini ham aks ettiradi. Bayroqdagi havorang – zangori osmon va musaffo suv ramzidir. Moviy - lojuvard – havorang Sharqda azaldan qadrlanadi, vaqtida buyuk Amir Temur ham o’z bayrog’iga bu rangni tanlagan. Oq rang – tinchlik va poklik timsolidir. Yosh mustaqil davlat o’z yo’lida baland dovonlardan oshib o’tishi kerak. Bayroqdagi oq rang O’zbekiston Respublikasi tanlagan yo’lning musaffo va charog’on bo’lishi uchun yaxshi niyat ramzidir. Qizil yo’llar – bu har bir tirik jonning qon tomirida urib turgan hayotiy kuch, hayot ramzidir. Yashil rang – serne’mat va orombaxsh tabiat timsoli. Hozirgi vaqtda butun dunyoda atrof-muhitni muhofaza qilish harakatlari keng yoyilmoqda; uning ramzi ham yashil rangdir. Yarimoy – O’zbekiston xalqining ko’p asrlik an’analariga muvofiq keladi. Yarimoy va yulduzlar musaffo osmonning va tinchlikning ramzlaridir. Bayroqdagi 12 yulduz tasviri mukammallik belgisidir. Fayzulla Xoʻjayev. Fayzulla Ubaydullayevich Xo`jayev (1896-1937) davlat va siyosat arbobi, Buxoro jadidchiligining faol ishtirokchisi, "Yosh buxoroliklar" partiyasining rahbarlaridan biri bo`lgan. Hayotiy faoliyati. Fayzulla Xo`jayev 1896-yili Buxoro shahrida yirik savdogar oilasida tug`ilgan. U yoshligida eski maktabni bitirib, Buxoro madrasasida o`qigan. 1907—1912-yillarda F.Xo`jayev Moskvada shaxsiy o`qituvchilardan ta`lim olgan. 1913-yildan jadidlar safida faoliyat ko`rsatgan va xalq orasida ma'rifat tarqatish bilan shug`ullangan. 1917-yildan u "Yosh buxoroliklar" partiyasi tashkilotchilaridan biridir. Buxoro jadidlari so`l qanotining inqilobiy ruhdagi a'zolaridan bo`lib, 1920-yilda Buxoro amiri Said Olimxonni taxtdan ag`darishga harakat qiladi. 1920-yilda Turkistonda muhojirlikda bo`lib, "Yosh buxoroliklar" partiyasining Turkiston byurosini tashkil qilgan. F.Xo`jayev tomonidan tuzilgan partiyaning dasturi shariat asosida bo`lib, xalqning milliy an'analari va o`ziga xos xususiyatlarini e'tiborga olgan holda Buxoroda xalq demokratik respublikasini tashkil etishni maqsad qilib qo`ygan edi. Buxoro amiri taxtdan ag`darilgach va hokimiyat Yosh buxoroliklar qo`liga o`tgandan so`ng, F.Xo'jayev hukumat rahbari etib saylanadi. Bu lavozimda u mustaqil siyosat olib borishga, Rossiya va xorijiy mamlakatlar bilan teng muloqot qilishga intilgan. 1922-yilda u Germaniyaga chet el savdo kompaniyalari va yirik savdogarlar bilan shartnoma tuzishga borgan. 1925-yilda F.Xo`jayev O`zbekiston Xalq nozirlari kengashining raisi etib saylandi. U o`z faoliyatida o`zbek xalqining iqtisodiy va madaniy ravnaqiga xizmat qiluvchi tadbirlarni amalga oshirishga intildi. F.Xo`jayev sovet tuzumi tomonidan milliy ziyolilarning faoliyatini cheklash siyosatiga qarshi chiqdi. U uzoq yillar davomida markazning tazyiqi ostida ishlashga majbur bo`ldi. 1926-yilda jadidchilik tarixiga bag`ishlangan "Buxoro inqilobi tarixiga materiallar" kitobi uchun kompartiya tomonidan qattiq ta'qibga olindi. F.Xo`jayev hukumat rahbari sifatida O`zbekistonning xalq xo`jaligi (paxtachilik, irrigatsiya, kapital qurilish, chorvachilik)ni rivojiantirishga, maorif va madaniyatni ravnaq toptirishga harakat qildi, biroq yangicha tusdagi mustamlaka sharoitida bu intilishlarning befoyda ekanini keyinroq anglab yetdi. F.Xo`jayev 1937-yilda qatag`on qilindi va 1938-yil 13-martda o`limga mahkum etildi. Ville Valo. Ville Hermanni Valo (1976, 22 noyabrda, Helsinki yaqinidagi Vallila qishlog'ida tug'ilgan) - fin rock guruhi HIMning vokalchisi, shoir. Otasi - Kari Valo, fin; onasi - Anita, mojar. Ville Valo hozirda Finlandiyada istiqomat qiladi. Rustam Qosimjonov. Rustam Qosimjonov (1979, 5 dekabrda - o'zbek xalqaro shaxmat grossmeysteri, FIDE tasnifiga ko'ra 2004-2005 yillar davomida shaxmat bo'yicha jahon chempioni. Salaf. Salaf sahobalar, tobeinlar va ularga ergashgan avlodlar vakilidir. Al-Qoida. Al-Qoida (arabcha القاعدة - "asos") sunniy jihodchi harbiy tashkilotlarning xalqaro birlashmasidir. Uning ildizlari 1989 yili Sovet qurolli kuchlarining Afgʻonistondan olib chiqilishi bilan mamlakatda kuch yigʻa boshlagan diniy fundamentalistlar va ularning homiylari(Usoma bin Lodin va boshqalar)ga borib taqaladi. Al-Qoidaning dasturiga musulmon oʻlkalarda xorijiy taʼsirlarga chek qoʻyish va yangi islomiy xalifalik yaratish kiradi. Al-Qoida Birlashgan Millatlar Tashkiloti Xavfsizlik Kengashi, NATO, Yevropa Ittifoqi, Amerika Qoʻshma Shtatlari, Avstraliya, Kanada, Isroil, Yaponiya, Niderlandiya, Birlashgan Qirollik, Rossiya, Shvetsiya, va Shveytsariya tomonidan terroristik tashkilot deb topilgan. Biroq Al-Qoida qarshi keng harbiy va ommaviy kampaniya 2001 yil 11 sentabr terroristik hurujlarigacha boshlanmagan. Gentee. Gentee — Bu Ochiq Ko'dli dasturlsh tili. Bu til sintaksisi C\C++ nikiga oxshab ketadi, bu koʻpchilikga dasturlarni tez yozishga yordam beradi. Batafsil. U kompilyatori Python va Javaga oʻxshab dasturni baykodga aylantiradi. Bu baykod oddiy G faylidan tezroq ishlaydi. Lekin uni GE2EXE dasturi bilan exe faylgs aylantirish mumkin. 2006 — yilda Genteening ochiq loyihasi ochiq deb eʼlon qilindi. U hozirgi payitda C tilida yozilyapti. Gentee API. Genteeni boshqa tillarda ishlatish uchun (masalan Delphi, C\C++) u tillarga Gentee.DLL ni ulash kerak. Ulagandan soʻng uni funnksiyalarini chaqirib *.g, *.ge, *.gw va *.gwe Fayllarini ochishingiz ("rus" zapuskat) qilishingiz mumkin. Genteeni oʻzini distributivida «Exaples» Popkasida Delphi va Visual C++ uchun misollar bor. Python. Python (oqilish "Piton") — Bu skript til. Bu degani uni EXE ga aylantirish mumkinmas degani emas chunki bunday dasturlar bor. Masalan PY2EXE. Python xar hil platformalar uchun yozilgan masalan Windows, Linux, Mac OS X, Palm OS, Mac OS vahokazo. Python Microsoft.NET platformasi uchun yozilgan realizatsiyasi ham bor uni nomi IronPython. U haqida. U oʻzida yozilgan. Unda Lua tiliga oʻxshab ("rus" «mnojestvennoye prisvayevaniye») yani ko'p o'zgaruvchiga ma'lum bir o'zgaruvchini belgilash mumkin. Inter faol darslar haqida. Tanqidiy fikrlash - bu o`qitishning oxirgi bosqichi bo`lmasdan, axborotlarni oddiy tarzda tushinish, uzatish nuqtasi bo`lgan holda ongli, tahliliy fikrlashdir. Tanqidiy fikrlash nafaqat xatolik va nomuvofiqliklarni izlash, balki quyidagilarni ham hamrab oladi: yangi g`oyalar uchun ochiqlik, o`z mulohazalarida xatoliklarga yo`l qo`ymaslikka intilish, to`g`ri va noto`g`ri ehtimolligi orasidagi farqni bilish, o`z tushunmovchiliklarini anglash, asosli va asossiz xatoliklarni farqlash. Tanqidiy fikr yuritish - qiziquvchanlikni ko`rsatish va tadqiqot usullaridan foydalanilganligini anglatadi: o`z oldiga savollar qo`yish muammolarini aniklashtirish va rеjali javob izlashni amalga oshirishdir. Tanqidiy fikrlash - insonning unga taqdim etilgan nuqtai-nazarlarini axloq modеli bo`yicha sog`lom fikr yuritish imkoniyatini bеruvchi alohida aqliy faoliyatdir. (Volf Djonson) Shunday qilib, tanqidiy fikrlash - murakkab o`ylash jarayonidir, ya'ni axborotlarni qabul qilishdan boshlanib, qaror qabul qilishda tugaydi. Tanqidiy fikrlashni rivojlantirish bo`yicha o`qitishning tayanch modеli shartli ravishda uch pog`onaga bo`linadi - CHAQIRIQ, MAZMUNNI ANGLASh, FIKRLASh. Shuning uchun, ko`pchilik u faqatgina katta yoshdagi o`quvchilarni qo`lidan kеlishi mumkin dеb hisoblaydi. Bu unday emas. Kichkina bolalar ham o`z rivojlanishining darajasiga mos kеladigan murakkab o`ylash jarayonlarini uddalashlari mumkin. Bu ma'lumotlar bilan to'liqroq tanishishni istasangiz http://termez8.connect.uz/marziyalar/intf.html saytiga tashrif buyuring. Namangan ma'muriy siyosiy bo'linishi. Фарғона водийсининг шимолий қисмидаги ҳозирги Наманган вилояти ҳудуди энг қадимги аҳоли жойлашган масканлардан бири ҳисобланади. Аҳолининг ўтроқ ҳаёт кечириши ва дастлабки суғорма деҳқончилик тўғрисидаги маълумотлар э. о. VI—IV асрларга бориб тақалади. Бу вақтларда Фарғона водийси сиёсий-маъмурий жиҳатдан шаҳар-давлатлар иттифоқидан иборат бўлган. Шимолий Фарғонада энг йирик сиёсий-маъмурий, иқтисодий ва маданий марказ ролини Косон шаҳри (ҳозирги Косонсой) ўйнаган. Эрамизнинг I асридан бошлаб Фарғона Буюк Кушон империяси таркибнга кирган ва Фарғона водийсининг маркази Косон шаҳри бўлган. V—VI асрларда Эфталитлар, VI—VII асрларда турк хоқонлнги, VIII—IX асрларда араблар, IX—X асрларда Сомоннйлар, сўнгра Қорахонийлар томонидан, XII асрларда жанубий Фарғона Хоразм шоҳи Муҳаммад, шимолий Фарғона Найманлар шоҳи Кучлукхон томонидаи босиб олинди. XIV асрнинг 2-ярмидан бошлаб Темурийлар томонидаи бошқарилди. XVI асрда Марказий Осиё ҳудудида Бухоро ва Хива хонликлари, XVII аср бошларида эса Фарғона водийсида маркази Қўқон шаҳри бўлгаи Қўқон хонлиги юзага келди. Юқоридагн давлатлар якка ҳукмрон — яъни жабҳа, амир ва хонлар томонидан бошқарилган. Жойларда эса ҳокимият ҳукмрон томонидаи тайинланган маҳаллий улуғ кишилар, ҳарбийлар томонидан бошқарилган бўлиб, маъмурий-бошқарув тизимига (беклик, мингбоши, юзбоши каби) эга бўлган. Қўқон хонлиги даврида олий ҳукмрон хон бўлган. Хонликда юқори даражадаги амалдорлар парвоначи, мингбоши (хондан кейии иккинчи киши бўлиб, асосан давлат бошқаруви билаи шугулланган), қушбеги, ҳоким, бек ва бошқа қуйи бошқарув босқичларига бўлинган. Қўқон хонлиги даврида сиёсий-маъмурий бошқарув вилоят, беклик ва саркорликларга бўлинган. Наманган вилояти таркибига Косон, Наманган, Чортоқ бекликларидан ташқари шимолий-ғарбий Қирғизистон ҳудуди, Кетмонтепа чўкмаси ва Чотқол ҳудудлари ҳам кирган. 1876 йили Қўқон хонлиги Россия томонидан шафқатсизларча босиб олинди ва Умумроссия маъмурий-бошқарув тизими жорий қилинди. Фарғона вилояти таркибида уездлар ташкил қилинди. Дастлаб Намангап ва Чуст уездлари тузилди. Уездлар эса ўз навбатида волостларга бўлинади. 1918—1924 йилларда Туркистон АССР Фарғона вилояти таркибига кирди. 1924 йили Туркистонда миллий чегараланиш ўтказилиши муносабати билан Узбекистон ССР ташкил топди. Фарғона вилояти таркибига 1926 йили тузилган Косонсой, Наманган, Норин, Чуст, Янгиқўрғон туманлари кирди. 1941 йил 6 мартда Узбекистоннинг Фарғона вилояти ҳудудида Наманган ва Андижои вилоятлари тузилди. Аммо Наманган вилояти 1960 йил 25 январда тугатилди. 1967 йил 18 декабрда эса қайтадан ташкил этилди. Бугунги кунда Наманган вилояти сиёсий-маъмурий жиҳатдан Миигбулоқ, Косонсой, Наманган, Норин, Поп, Тўрақўрғон, Уйчи, Учқўрғон, Чортоқ, Чуст, Янгиқўрғон туманлари ва Наманган шаҳрига бўлииади. Намапган вилоятида республика ва вилоятга қарашли 6 та шаҳар — Наманган, Косонсой, Ҳаққулобод, Учқўрғон, Чортоқ, Чуст шаҳарлари, 12 та шаҳарчалар мавжуд, яъни Жомашўй, Тошбулоқ, Поп, Олтинкон, Навбаҳор, Уйғурсой, Халқобод, Чоркесар, Тўрақўрғон, Оқтош, Уйчи, Янгиқўргонлардир. Tavhid. “Men(Alloh) jin va insni faqat(Yagona)O’zimga ibodat qilishlari uchun yaratdim”(Va-z-zoriyot surasi 51:56) ”(ey Muhammad),qasamki,agar siz ulardan(mushriklardan):”Osmonlar va Erni kim yaratgan?” deb so’rasangiz,albatta:”ularni Eng Qudratli va Eng dono (Barcha narsalarni biluvchi Alloh) yaratgan”, derlar” (Zuxruf surasi 43:9) Hozirgi zamonda kommunistlar Allohning borligini umuman rad etishadi, tan olishmaydi, shuning uchun ham ular johiliyat (Islomdan oldingi) davridagi kofirlar(mushriklar)dan ham battar yomondir. 2.Tavhid Al-’Uluhiyah – bu Allohni barcha shar’iy ibodat turlarida, ya’ni masalan, duo qilish, yordam so’rash, namoz o’qish, qurbonlik so’yish,tavof qilish(Ka’bani), qasam ichish va hokazolarda tavhid qilish(Yagona Allohga qilish) Bu tavhid turi kofirlar(mushriklar) tomonidan rad etilgan hamda millatlar va ularga tegishli(yuborilgan) payg’ambarlar o’rtasidagi qarama-qarshilik,kelishmovchilikning Nuh davridan Muhammad (sallallahu ’alayhi va sallam) davrigacha asosiy sababi(manbasi) bo’lib kelgan. ”Sengagina ibodat qilamiz va Sendangina madad so’raymiz” (Fotiha surasi 1:4) Buning ma’nosi:Biz ibodatni faqatgina(doimo) Yagona Sen(Alloh)ga qilamiz,keyin faqatgina yagona Sen(Alloh)ga duo qilamiz, Sendan o’zganing oldida boshimizni egmaymiz hamda Sen(Alloh)dan o’zgaga yordam so’rab iltijo qilmaymiz! Ibodat tavhidi Uni(Allohni) Unga duo qilishda yagona qilishni(yagona Allohga duo qilishni) hamda Uning Qur’oni bilan hokimlik qilishni va Uning shariati bilan hukm qilishni o’z ichiga oladi. ”Albatta! Men (Yagona) Allohman, hech kimning Mendan boshqaga ibodat qilishga haqqi yo’q, shunday qilib(demak) Menga ibodat qil” (Toha surasi 20:14) 3.Tavhid Al-Asma was Sifat(Allohning Ism va Sifatlarida yagonaligi)- Alloh taolo Qur’oni karimda O’zini qanday sifatlagan bo’lsa, yoki Rasululloh (sallallahu ’alayhi va sallam) sahih hadislarda u Zotni qanday sifatlagan bo’lsalar, ushbu sifatlarga iymon keltirib, U Zotni o’zimizga o’xshatmasligimiz(tamsil) va bu sifatlarni inkor qilib(ta’til), ma’nolarini o’zgartirmasligimiz(tahrif) hamda Uning sifatlarini qanday deb so’ramasligimizdir(at-takyif) va sifatning so’zini qabul qilamiz ammo ma’nosiga e’tibor qilmaymiz deyishdan qaytishdir.(tafvid). Allohning sifatlariga misol: Alloh taoloning Uning Arshi ustidaligi(istivaa) va dunyo(eng pastgi) osmoniga tushishi(nuzul) va Uning Qo’li va Uning Kelishi (Maji’) borligi kabi Alloh taoloni barkamol zot ekanligini anglatadigan narsalar. Biz Alloh Sifatlarini Salaflar aytganidek tushuntirib beramiz unga hech narsa qo’shmaymiz va hech narsani olib tashlamaymiz. Masalan, Istivaaning tushuntirilishi Taa’ibeen(Sahobalarning toliblari)dan Sahih Al-Buxoriyda quyidagicha rivoyat qilinadi: Allohning O’z buyukligiga xos ravishda ko’tarilishi va yuqorish bolishi. ”Biron narsa U Zotga o’xshash emasdir, U Zot (barcha narsani) Eshitguvchi va (barcha narsani) Ko’rib Turguvchidir”. (Shuro surasi 42:11) 1.Tahrif –bu aniq oyatlarning va sahih hadislarning ma’nolarini yolg’on bo’lgan boshqa ma’nolarga almashtirish,masalan, istivaa(ko’tarilish) ning ma’nosini istawlaa(g’alaba qilish,qozonish) deb tushuntirish. 2.Ta’til- bu Alloh sifatlarini inkor va rad etish. Ya’ni masalan, Allohning osmonlar ustida yuksakligini rad etish.Adashgan guruhlar Alloh barcha joyda deb ta’kid qilishadi. Alloh taolo ularning yol’gonlaridan uzoqdir. 3.At-Takyif- (qanday deb so’rash)- bu Alloh sifatlari qanday deb so’rash va shu yo’sinda ko’p mulohazaga tushish. Demak, Allohning osmonlar ustida yuksakligini mavjudotning (Uning yaratganining) yuksakligiga solishirish mumkin emas va Allohdan boshqa hech kim Allohning 7 osmon ustida qanday ekanligini bilmaydi. Shuning uchun ham Alloh sifatlari ustida ular qanday deb mulohaza yuritish mumkin emas, chunki Alloh sifatlarining qandayligini Allohdan o’zga hech kim bilmaydi. 4.At-Tamsil(O’xshatish)- bu Alloh sifatlarini Uning mavjudotlari sifatlariga o’xshatish. Biz: ”Alloh eng pastki osmonga biz tushganimizdek tushadi” deb ayta olmaymiz. Chunki uni Allohdan o’zga hech kim bilmaydi and u faqatgina Allohga xosdir. 5.At-Tafvid- Salaflar tafvidi Alloh sifatlari ma’nosini qabul qilish va uning qanday ekanligini mulohaza qilmaslik. Masalan, Istivaa Yuksaklik ma’nosini bildiradi deb olingan ammo, Alloh Uning Arshi ustida qanday yuksakligini Allohdan boshqa hech kim bilmaydi. Mufavidalarning(tafvidni amal qilivchilar) tafvidiga keladigan bo’lsak ular sifatning ma’nosini va uning qanday ekanligini birgalikda mulohaza etmaydilar. Bu esa bizning Salaflar yo’liga ziddir. Masalan, UmmSalamah va Rabe’ah, Imom Malikning shayxlari va Imom Malikning o’zi aytganlarki, istiva ma’lum ammo uning qanday bo’lishi no’malum va bunga imon keltirish majbur(farz) and u haqda so’rov qilish bid’at(ya’ni istiva qanday bo’lishini so’rash). Ammo mufavidalar istiva haqida so’rash umuman mumkin emas deyishadi va bu Salaflar yo’liga ziddir. Shirk. Shirk (arabcha شرك) islomda politeizm konsepsiyasidir. Monoteizmni uqtiruvchi "tavhid" tushunchasiga teskari maʼnodadir. Shirk turlari ikki xil: Katta shirk va kichik shirk. Katta shirk(shirk akbar) bu Alloh bilan sherik qilish, unga(sherikka) Allohga murojaat qilgandek murojaat qilish yoki biron bir ibodat turini unga(shu sherikka) qaratish(unga qilish) ya’ni masalan, yordam so’rash yoki qurbonlik so’yish, qasam ichish va h.k kabi ibodat turlarini Allohdan o’zgaga qilish. Kichik shirk bu katta shirkka olib borishi (boshlashi) mumkin bo’lgan barcha vositalardir.U ibodatning sifatiga ta’sir etmaydi ammo uni qilgan kishi Islomdan chiqmaydi(kofir hisoblanmaydi) Muslima. Islomdagi ayol va qizlarning o’rni juda ham yuqori, buyuk va ularning har bir musulmon hayoti uchun ta’siri juda kattadir. Darhaqiqat, muslima ayol haqgo’y jamiyat qurishdagi boshlang’ich o’qituvchi. “Men o’zimdan keyin ikkita masala(narsa) qoldirib ketayapman- Qur’on va mening sunnatlarim. Kimki shularga qattiq chirmashsa qoqilmagay(adashmagay).” [Hasan: Maalik tomonidan al-Muvatta (2/899) va al-Haakimda (1/93) jamlandi; Ibn ‘Abbaas (radiyallaahu ‘anhu)dan.] Muslima ayolning mavqeyi- xoh xotinlik, opa-singillik, qizlik va xoh unga berilishi kerak bo’lgan huquqlar yoki undan talab qilinadigan huquqlar tarzida bo’lsin- Qur’oni karim va Rasululloh (sallallahu ‘alayhi vasallam)ning sunnatlarida yaqqol tushuntirilgan. ”Biz ota-onasini(ya’ni ularga yaxshilik qilishini) amr etdik. Onasi unga ojizlik ustiga ojizlik bilan homilador bo’ldi(ya’ni qornidagi homila kattargan sari onaning madori qurib, zaiflasha borur), uni(ko’krakdan) ajratish(muddati) ikki yilda (kelur). (Biz insonga buyurdikki):”Sen Menga va ota-onagga shukr qilgin!Yolg’iz O’zimga qaytajaksan”. Luqmon surasi 31:14 ”Biz insonni ota-onasiga yaxshilik qilishga buyurdik.Onasi unga qiynalib homilador bo’lib,qiynalib tuqqandir. Unga homilador bo’lish va uni(sutdan) ajratish muddati o’ttiz oydir.” Al-Ahqof surasi 46:15 “Otang.” [Al-Buxoriy (#5971) va Muslim (7/2) tomonidan jamlandi; Abu Hurayrah (radiyallaahu ‘anhu)dan.] Bundan shunday xulosa kelib chiqadiki, ona uchun otaga nisbatan uch marotaba ko’proq yaxshilik va hushmuomalalik ko’rsatish kerak. “Uning oyatlaridan (yana biri) – U zot sizlar hamdam bo’lishlaringiz uchun o’zlaringizdan juftlar yaratishi va o’rtalaringizda oshnolik va mehr-muhabbat paydo qilishidir. Albatta, bunda tafakkur qiladigan qavm uchun oyat-ibratlar bordir”. Rum surasi 30:21 “Al-muvaddah muhabbat va oshnolik degani, ar-rahmah mehr-muhabbat va rahm degani. Erkak kishi ayolni unga bo’lgan muhabbati, oshnoligi, yoki rahmi kelganidan oladi va o’zidan unga bola qoldiradi…” [Al-Hofiz ibn Kasirning Qur’oni Karim tafsiri.] “Menga bir narsa bo’lishi mumkin deb qo’rqayapman.” “Hech ham! Alloh nomi bilan aytaman, U(Alloh) seni hech qachon yolg’izlatib qo’ymaydi. Sen qarindosh-urug’lar bilan yaxshi munosabatingda, qashshoq va nochorlarga yordam berishda, mehmonlaringga yahshi hizmat qilib qiyinchiliklarga uchraganlariga yordam qo’lini cho’zishda davom etaver.” [Al-Buxoriy (1/22) va Muslim (1/139) tomonidan jamlandi; Oysha (radiyallahu ‘anhaa) ning uzun rivoyatlaridan.] Bundan tashqari, Oysha (radiyallahu ‘anhaa) ni ham yoddan ko’tarmaylik. Hatto payg’ambarimiz (sallallahu ‘alayhi vasallam) ning eng buyuk hamrohlari ham hadis bilimlarini shulardan olishgan. O’sha davrdagi ayollar bo’lsa ayollar masalalari xususida ulardan(Oysha onamizdan) ko’p narsa o’rganganlar. Ishonchim komilki, onam - unga Allohning rahmati yog’ilsin - meni o’qishga, bilim olishga undab, menga juda katta yordam ko’rsatgan. Allohning o’zi uning oxiratini obod qilib, menga qilgan yaxshiliklari uchun unga mukofotlarning eng buyugini in’om etsin. Yana ishonch bilan aytamanki, yaxshiliklarga, mehr-muhabbatga va to’g’ri islomiy tarbiyaga boy bo’lgan honadonlarni odam uchun ta’siri katta. Allohning xohishi bilan u, xoh bilim olish, savdo-sotiq yoki boshqa yo’l bilan tirikchilik qilish orqali istagan masalasida omadi chopadi. Shuning uchun men faqat Allohdangina bizga omad berishini va O’zi uchun ma’qul bo’lgan yo’lga boshlashini so’rayman. Payg’ambarimiz (sallallahu ‘alayhi vasallam), ularning oilalari, hamrohlari va ergashuvchilariga Allohning marhamatlari yog’ilsin. Alloh. Alloh (arabcha: اﷲ, Allāh) islom dinidagi xudoning nomidir. Hijob. Kitob va Sunnatda Muslima Ayolning Hijobi الإهداءإلى كل من رضيت بالله رباً وبالإسلام ديناً وبمحمدٍ نبياً ورسولاً إلى كل من ارتفعت بالإسلام فوق الهوى إلى ابنة خديجة وأسماء وسمية إلى كل فتاة التزمت كتاب ربها تلاوةً وتدبراً وعملاً إلى كل فتاة وضعت تحت قدميها الشعارات البرَّاقة والخادعة من دعاة التحلل والفجور إلى كل فتاة تريد سعادة الدنيا والآخرة Bu risola Muhammad Nosiruddin Alboniy rahimahulloh qalamiga mansub. Unda siz aziz opa-singillarga muslima ayolning libosini qanday bo’lishi, uning shartlari va u to’g’risidagi ulamolar fikrlari bayon qilinadi. Bu risola tufayli Alloh taolo roziligiga erishish va jannatdagi oliy martabalar egasi bo’lishni Ul Zotdan iltijo qilamiz. 1.Istisno qilingan o’rinlardan tashqari badanning barchasini yopishi; 3. Ichi ko’rinmaydigan darajada qalin bo’lishi; Aqida. Sahih aqida bu Islom asosidir. Qur'on va sahih sunnatdan bizga ma'lum bo'ladiki, insonning amali va so'zlari tog'ri va Alloh tomonidan qabul boladi qachonki inson to'g'ri,sof va sahih aqidaga ega bo'lsa. Agar inson sahih aqidaga ega bo'lmasa ya'ni noto'g'ri aqidaga ega bo'lsa u holda uning qilgan amali va aytgan so'zlarini Alloh qabul qilmaydi va unga foyda bermaydi. Demak..ibodatimiz, amallarimiz agar aqidamiz sahih bo'lsagina qabul bo'ladi aks holda qancha ibodat, amal qilmaylik qabul bo'lmaydi. Qur'on va payg'ambar Muhammad (sallallahu 'alayhi va sallam) sunnatlaridan bizga dalil bo'lib ko'rinadiki, to'g'ri sahih aqida bu qisqacha aytsak: Allohga, Uning farishtalariga, Uning Kitoblariga, Uning Rasullariga(elchilariga), Qiyomat kuniga hamda Taqdirga(uning yaxshisiyu yomoniga) iymon keltirishdir. O'simliklari. Вилоят ҳудудида иқлимнинг ва тупроқ қатламларининг ўзига хос хусусиятлари табиий ўсимликларнинг тарқалишига таъсир қилади. Чўл ўсимликларидан (текислик) то альп ўтлоқларига қадар «тик» йўналишда тарқалган ўсимлик олами Наманган вилояти учун ҳам характерлидир. Чўл ўсимликлари Марказий Фарғона қисмида тарқалган. Тупроқ - грунтнинг характерига кўра тўқай ўсимликлари қамиш, қўға, тол, жингул каби сизот сувлари ер юзига чиқиб ётган ерларнинг ўсимликларидир. Галофитлар шўрҳок ва шўрлангаи ерларда кенг тарқалган бўлиб, ажриқ, шўраларнинг турли вакиллари, салсола (артомизи) кабилар кенг тарқалган. Ҳудуд кучли суръатлар бнлан ўзлаштирилмоқда, пахта, шоли, беда ва маккажўхори асосий маданий экинлар сифатида экилади. Улар оралаб бегона ўтлар - курмак, қамиш, қўға. итузум, бурган, ажрнқ ва ариқ бўйларида ялпиз ўсиб ётади. Адирларнинг катта кисми ўзлаштирилганлиги оқибатида ўсимликлар йўқ қилиб юборилган. Узлаштириш қийин бўлган жойларда шувоқ, шўра ва эфимер ўсимликлари ўсиб ётади. Релъефнинг кўтарилиши билан шўра-бошоқлилар катта майдонни эгаллайди. Бу ўсимликлар қиш ва баҳорда ёғиннинг кўп бўлиши хисобига ўсади. Айниқса баҳордаги ёғинлар эфимерларнинг қаоин ва кўп ўсишига олиб келади. Ёз бошланиши билап ёғингарчилнк тўхтайди, ҳаво ҳарорати кўтарилади тупроқ намсизланади, шағал қизиб кетади ва эфнмерлар гуллаб, мевалаб, ўз ҳаётини тугатади. Кўп йиллик шувоқ ва шўралар эса то кеч кузгача ўсиб ётади. Адирларнинг юқори қисмларида шувоқ-бошоқли ва эфимер ўсимликлари ўсади. Бу жойларда шўралар ўсмайди ёки жуда кам, ландшафтнинг асосини бошоқлилар ташкил этади. Тоғолди ва юксак тоғлар (Бетагалик) ўсимлик оламига нисбатан бойлиги билан ажралиб туради. Тоғолди худудлари асосан баҳор ва куз ойларида, юксак тоғ массивлари эса (Бетагалик, Уртали ва бошқа) ёзги яйловлар сифатида фойдаланилади. Hayvonot dunyosi. Наманган вилояти ҳудудида ҳайвонот дунёсининг дашт, чўл ва субтропик минтақаларига хос вакиллари учрайди. Ҳайвонларнинг аксарияти иссиқ ва қуруқ иқлимга мослашган судралиб юрувчилар, кемирувчилар, йиртқичлар ва қушларнинг турли-туман турларидир. Инсоннинг хўжалик фаолияти туфайли ҳайвонларнинг кўплаб турлари қирилиб кетган. Марказий текисликларда ва аднрлар қисмида каламуш, юмронқозиқ, дала сичқони, эчкиэмар, калтакесак, типратикан, чўл тошбақаси ва илонларнинг айрим вакиллари яшайди. Дарё ва сойларнинг тўқайзор қисмларида қушлар ўзига хос биотоп ҳосил қилади. Деярли барча сув ҳавзаларида ондатра кенг тарқалган. Пошшоотасой, Ғовасой сойликларида қисман қундуз учрайди. Маданий ландшафтларга энг яхши мослашгани қушлардир. Улар боғлар, экинзорлар, бинолар ва бошқа лншоотларга ҳам ин қуриб, маданий биотоплар ҳосил қилган. Айниқса экинзорлардан ўтувчи симёғоч ва баланд дарахтларга лайлаклар мустаҳкам жойлашиб яшамоқдалар. Наманган вилоятининг тоғли ҳудудларида йиртқич ҳайвонларнинг кам сонли турлари учрайди Chust shahri,Chust tumani Uzbekistan. Chust shahri O'rta Osiyoning eng qadimgi dargohlaridan biri.Farg'ona vodiysining madaniyat beshiklaridan biridir.shaharning kelib chiqishi miloddan avvalgi zamonlarga borib taqaladi.Buning isboti sifatida shaharning shimoliy qismidagi "Bibiona" ziyoratgohini olish mumkin.Bu yerda qadimgi Bronza davridan qolgan yodgroliklarni, usha davr insonlarining turmush tarzini aks ettiruvchi arxeologik qazilmardan namunalar bor. Chust so'zi, 15-16 asrlarda Chust yaqinidagi Chodak qishlog'i(Pop tumani)da dunyoga kelib keyinchlik Chust shahrida voyaga yetgan va shu shaharning eng mashhur kishilaridan biriga aylangan Mavlono Lutfulloh bilan bog'liq.M.Lutfulloh o'z davrining eng tajribali,zukko mirob(irrigator)laridan biri bo'lib, ul zot tomonidan qoldirilgan bilgilar hozirgi paytda ham qullanib kelinmoqda.Shaharning bir qancha yerida M.Lutfulloh bilan bog'liq chashma-buloqlarni uchratish mumkin. Fan kechalari. O`quvchida dars jarayonida interfaol usullar orqali olgan bilim va ko`nikmalarni amalda qo`llay bilish maxoratini shakllantirish; - tirik burchakda va o`quv- tajriba maydonchasida tajriba-tadqiqot ishlarini o`tkazish yo`li orqali mavzuni o`rganish; - dars jarayoniga bir fan doirasidagi (sinflar kesimida) va fanlararo doimiy bog'liqlikni kiritish; - biofizika, bioximiya, biotexnologiya va bioenergetika fani yutuqlaridan xabardor qilib borish; Bu ma'lumot haqida to'liqroq http://termez8.connect.uz/marziyalar/bot.html saytidan olishingiz mumkin. Mošovce. Mošovce (1380 aholi) - ahamiyatli qishloq ichida markaziy Slovakiya ko'p tarixiy obidada, hamda tug'il-makon deb buyuk Slovaki shoir, Ján Kollár. Red Hat. Red Hat (Inglizcha Red Hat—"Qizil Shlyapa") AQSH kompaniyasi bo'lib, Linux erkin operatsion sistemasida asoslangan yechimlar ishlab chiqaradi. Kompaniya 1993 yilda asos solingan bo'lib, hozirgi kunda 1700 dan ortiq hodimlari va dunyo bo'ylab 27 ta ofisi bor. Boshshtabkvartirasi Roli (shimoliy Kaliforniya, AQSH) shahrida joylashgan. 2002 yilgacha Red Hatning asosiy mahsuloti Red Hat Linux operatsion sistemasi edi, 2002 yilning mayida Red Hat Linux Advanced Server 2.1 (keyinchalik Red Hat Enterprise Linux AS 2.1 nomiga almashtiriladi) yangi korporativ operacion sistemasini taqdim etishdi. Shahzoda. Shahzoda, haqiqiy ismi sharifi Zilola Bahodirovna Musayeva, (28 iyul, 1979 da tug'ilgan) — o‘zbek pop qo‘shiqchisi. Zilola Musayeva 28 iyul kuni tavallud topgan. 1980 yildan to 1987 yilgacha otasining Moskvada o‘z ish faoliyatini yuritganligi sababli butu oila azolari bilan u yerda turishgan. 1987 yil Toshkent shahriga qaytib keldi. 5- sinfgacha u 80 — o‘rta maktabda tahsil oldi keyin esa 307 — gimnaziya maktabiga o‘tkazildi. Aynan shu yerda u Natella dugonasi bilan tanishib olgan. Shu yildan boshlab ularing do‘stligi boshlangan. 1997 yilda u aʼlo baholar bilan maktabni bitirdi. 1999 yili Kiyev Davlat Universitetiga kirdi, lekin musiqa sanʼati ustun olib u o‘qishni tashlab yubordi. Shu yili taniqliy aranjirovshik hamda kompozitor Vagiv Zokirov Zilola bilan Natellaga «JONIM» guruhini tashkil qilish taklifini berdi. Birinchi ikki oy davomida «O‘tib ketadi» deb nomlangan albomi yozib bitirildi. Songra yangi hitga aylangan «Qarama qo‘zlarimga» deb nomlangan qo‘shig‘iga BVS studiyasi tomonidan klip suratga tushirildi. 2000 yilda «JONIM» guruhi o‘z faoliyatini tugatdi. 2001 yildan boshlab «Tarona Records» kompaniyasi Zilola Musayevaga o‘z ish faoliyatini Shahzoda tahallusi ostida davom etirish taklif qilindi. Shu kungacha Shahzoda «Tarona Records» kompaniyasi bilan ishlab kelmoqda. Shu vaqtgacha «Tarona Records» kompaniyasi Shahzodaning 3 ta yakkahon konsert dasturini «Xalqlar Do‘stligi Saroyida» o‘tkazgan. Bugungi kungacha uning 4 ta audio albomi sotuvga chiqarilgan. Sovrinlari. Hozirgi kunda u o‘zining 5 albomi ustida tinimsiz ish olib bormoqda. Assalomu alaykum shahzoda men bilgan bir qiz bor u sizni xammadan xam yaxshi koradi uni ismi Nargiz.Men uni sevaman ammo men u bilan urushib qoldim 2008y 28nayabrda haligacha gaplashmaymiz chunki osha yili 30 nayabrda sant-p da kansert berishingiz kerak edi.30-nayabrdi intizorlik bilan kutyatgandi men esa uni podvadit qildim kansertga borolmayman dedim bu sozimdan sang uni jaxli chiqdi unga tushuntira ololmadim kansertga borgani pulim yoq edi,u menga aytdi agar puling yoq bolsa men beraman faqat men bilan bor ozim yolgiz borolmayman iltimos dedi.lekin men unga ne deyishni bolmasdan shahzodaga borib nima qilasan boshqalar kelyapti oshalarga kirasan dedim,u bu sozlarimni eshitishni xoxlamadi songra u atdi uni qaytib bezota qilmashligimni soradi.kansertingizga bordi opasi bilan,men shu kuni bilganimda sizni shunchalik yaxshi korishini oz sevgisidan vos kechib sizni deyishini men bunday qilmasdim xamon afsusdaman bunday bolganidan.2010y 24-oktyabrda kansert bergansiz shu kuni osha qiz borgandi esingizda bolsa kerak,saxnaga chiqdi gul bilan sizni va ozini suratini olib sizga berdi.men esa u yerda yoq edim chunki ozbegistondaman uni qarindoshlari bilan judayam yaqin tanishman u xaqida sorab turaman ammo ozim u bilan gaplashmayman meni haliham kechirmadi.uni eng yomon tomoni sizni juda yaxshi korgani,bunchalik yaxshi korish kerak emas axir sevgi boshqa yaxshi korish boshqa bunday ketaversa qachon u baxtli boladi yoqtirgan yigiti siz xaqizda yomon gapirsa u yigitdan bir umrga vos kechadi agar siz xaqizda bir inson yaxshilasa osha inson bilan dostlashadi ammo men endi u bilan na sevgi na dost bololmayman meni hattoki ismimni eshitishni istamaydi men nargizga olloxdan baxt tilayman va uni baxtiga siz doimo sog boling agar bilsangiz edi sizni qanchalik u hurmat qilishini u dunyodagi eng baxtli inson bolardi u haqda bilishni istasangiz uni kontakti bor shu yerga kiring! vkontakt zilola love sina musaeva,yana biri sobirova nargiza!mail.ru zilola-nargiz. qoyil! besh kettim! Iloyim Shahzoda hatizi uqisin! Nargiza ham! Hamma bahlti busin! Shu Shahzodani forumi bor ediku. Manga ham Shahzoda juda yoqadi. Manga ham hat yozin. GNU. GNU — erkin UNIX-kabi operatsion sistemalar yaratishga qaratilgan loyihadir. Richard Stollmen 1983 yilda asos solgan. Fedora Core. Fedora Core () — RPMga asoslangan Linux erkin operatsion sistemasining distributivi. Bu distributiv Red Hat firmasi homiylik qiladi. Tarihi. Hozirgi kunda distributivning 8 relizi chiqdi. "Fedora" Red Hat, Inc firmasining AQSHda va boshqa davlatlarda savdo belgisidir. Fedoraning asosiy qo`shimcha repozitoriylari. Bu repozitoriylar rasmiy emas va har doim o`zaro mos kelmasligi mumkin, lekin bularning hammasi Fedoraga to`g`ri keladi. Fedoraga asoslangan distributivlar. Hozirgi kunda Fedora distributiviga asoslangan 60 donadan ortiq distributivlar mavjud. Batafsil maʼlumotni qoʻyidagi sahifada topishingiz mumkin:. Yandex. Yandex ("yandeks" deb oʻqiladi) — Rossiyada eng mashhur internet qidiruv sistemasi hamda eng katta internet-portali., kompaniyaning sayti, 1997 yilning kuzida ochilgan. Yandex butun Runet boʻyicha dokumentlarni rus, ukrain, belarus, ingliz, olmon va fransuz tillarida qidirishga imkon beradi. 2006 yilning boshidan «Yandex» qidiruvi Mail.ru portaliga oʻrnatilgan. Dizayn. Yandexga asos solingan kunidan boshlab, kompaniya Artemiy Lebedev Studiyasi bilan hamkorlikda ishlashadi. U2. U2 — 1976-yilda asos solingan irlandiyalik rock guruh. U2 mashhurlikka 1980-yillarda erishdi. RIAA assotsiasiyasining ma'lumotlariga asosan AQSHning o'zida ularning albomlari 50 mln. nushada sotilgan va ular olti marta Amerika hit-paradlarining yuqori qatorini egallaganlar. U2 ohirgi 25 yil ichidagi eng muvaffaqiyatli guruhlardan biri hisoblanadi. Guruh juda ko'p albomlarni yozgan, va hozirda ular nafaqat o'z musiqaviy hayoti, balki guruh solisti — Bononing hayrli ishlari bilan mashhur. U turli hil hayriya jamg'armalari vakillari bilan suhbatlar uyushtiradi va yashash sharoiti past bo'lgan mamlakatlarga safar qiladi. Yaqinda u "Feed The World" nomli singl yozilishida ishtirok etdi, uning sotuvidan tushirilgan daromad Sudanga yordam tariqasida uzatildi, 1984-yili ham shunday aksiya o'tkazilgan edi, lekin unda moddiy yordam Efiopiyaga yuborilgan edi. Bono. Bono, haqiqiy ismi — Pol Devid Hyuson, 10-may 1960) — irlandiyalik rok-musiqachi, U2 guruhining sardor-vokalisti, ba'zan bu guruhda ritm-gitara partiyalarini va lab garmoshkasini chaladi. Bono musiqiy faoliyatidan tashqari yana o'zining Afrikadagi gumanitar tashabbusligi va kambag'al uchinchi dunyo davlatlarining qarzlaridan voz kechishga undashi bilan mashhur. IPod. iPod — miniatyur musiqa pleyerlarning savdo belgisi. AQSH ning Californiya shtatidagi "Apple, Inc" kompaniyasida ixtiro qilingan. iPod touch, iPod classic, iPod nano, iPod shuffle turlari mavjud. 21 oktyabr 2001 yil brend debyuti bo'lib o'tgan. TOEFL. TOEFL (inglizcha qisqartma: Test Of English as a Foreign Language) Ingliz tili imtihoni. TOEFL sertifikati 2 yil haqiqiydir. Birinchi marotaba 1964-yilda kiritilgan. O'sha vaqtdan buyon uni 20 milliondan ortiq kishi topshirgan. Davomiyligi. Imtihon uch soat atrofida davom etadi. London. Parlament binosiTauer ko'prigi London London — Buyuk Britaniya va Shimoliy Irlandiya Birlashgan Qirolligi poytahti. Maydoni 1579 km2. Aholisi 7 mln kishidan ortiq. Aholi soni bo'yicha dunyoda 14-chi, Yevropa bo'yicha esa 2-chi orindadir (Moskvadan keyin). Cristiano Ronaldo. Cristiano Ronaldo dos Santos Aveiro ("talaffuzi: Krishtianu Ronaldu dush Santus Aveyru") — 1985-yil, 5-fevralda tugʻilgan, Real Madrid futbol klubi va Portugaliya milliy futbol jamoasi uchun oʻynaydigan professional futbolchi. Tarjimai holi. Cristiano Ronaldo Potugaliyaning Madeyra, Funshal shahrida tugʻilgan. Onasi — Maria Dolores dos Santos Aveiro, otasi — José Dinis Aveiro. Ota-onasi uning ismini AQSH prezidenti Ronald Reagan sharafiga qoʻyganlar, chunki u otasining eng sevimli aktyori boʻlgan. Avvalgi karyerasi. U uch yoshidan futbol oʻynaydi, va olti yoshida boshlangʻich maktabga chiqqanida uning sportga boʻlgan muhabbati yaqqol koʻrina boshlanadi. Uning sevimli oʻsmirlar jamoasi Benfika klubi boʻlgan, lekin shunga qaramay keyinroq ularning raqibi Sportingga qoʻshiladi. 8 yoshida u otasi murabbiy boʻlgan Andorinha jamoasi uchun toʻp suradi, 1995-yili, atigi oʻn yoshida Cristianu Ronaldoning shuhrati butun Portugaliya boʻylab tarqaladi. Madeyraning ikki yetakchi jamoalari, Marítimo va Nacional u bilan shartnoma tuzishga qiziqib qoladilar. Kattaroq jamoa boʻlgan Maritimo, Andorinhaning menejeri Rui Santos bilan hal qiluvchi uchrashuvni qoʻldan boy beradi, va natijada Ronaldo Nacionalga qoʻshiladi. Nacionaldagi yutuqlaridan soʻng Ronaldo Lissabonga otlanib uch kun vaqtinchalik Sportingda oʻynaydi, va natijada Sportingda qoladi. Sporting. Ronaldo Sportingning Alcochete «futbol fabrikasi»da tayyorgarlik oʻtaydigan boshqa yosh oʻyinchilariga qoʻshiladi. Bu yerda u yuqori malakali maktabni oʻtaydi. Ronaldo oʻz debyutini Lissabon Sportingi uchun Moreirensega qarshi oʻyinida 2 gol urib boshlaydi. Shu jumladan u Portugaliya tarkibida UEFAning U-17 chempionatida toʻp suradi. Uning UEFA U-17 chempionatlarida koʻrsatgan oʻyinlari dunyo futbolining nazarini tortadi. 16 yoshida u bilan Liverpul FKning menejeri Gérard Houllier qiziqib qoladi. Ammo, keyinchalik Liverpul uni rad etadi, chunki Ronaldo juda ham yosh edi va uning yetakchi futbolchi sifatida namoyon boʻlishi uchun koʻp vaqt talab qilinardi. Aynan shu paytda, 2003-yil yozida, Lissabondagi Alvalade XXI stadionining ochilish marosimi, Sporting Manchester Unitedni 3-1 hisobi bilan yutganida esa Ronaldo Ser Alex Fergusonning diqqatini tortadi. Ronaldo ikkala qanotda oʻynay olish qobiliyatini namoyish etadi. Matchdan soʻng Unitedning oʻyinchilari katta qiziqish bilan yosh isteʼdod haqida gapiradilar va kelajakda u bilan oʻz jamoalarida oʻynashni xohlashayotganini bildiradilar. Manchester Yunayted. Fergyuson yosh futbolchini oʻz jamoasiga qoʻshishni aniqlaydi, unga Devid Bekhemning Real Madridga oʻtib ketganidan soʻng oʻng yarimhimoyachi kerak edi; Krishtianuni 2003-yili $12.24 millionga sotib oladilar. U Manchester Yunayted uchun debyutini 2003-yil 10-avgust Old Traffordda boʻlib oʻtgan Bolton Venderersga qarshi o`yinning 60 daqiqasida maydonga zahiraga tushib boshlaydi. Yunayted ohirgi daqiqalarida 1-0 yutadi, bunda Ronaldu Ruud Van Nistelroy Jussi Jaaskelainendan olgan penaltini uradi. Shundan so`ng u Britaniya OAVlari tomonidan olqishlarga sazovor boʻladi. Lekin uning barcha yutuqlariga va qadamlariga qaramay, Ronaldu bu raqamdan (7) kutilgan natijalarga erishishni hohlamaydi va boshlang`ich paytlarda Sportingda «kiygan» raqami — 28ni soʻraydi. Karrington tayyorgarlik maydonida bo`lib o`tgan u bilan Ruud Van Nistelroy orasidagi kelishmovchiliklar ularning klubdagi rollari haqida juda ham koʻp mish-mishlarga sabab boʻldi. Fergyuson esa 2010-yilgacha qoʻshilgan Ronalduga katta umidlar bogʻlaydi. Ronaldu «Manchester Evening News» tomonidan shunday iqtibos qilinadi: «Yunayted meni qarashlarimni qattiq himoyalamoqda va men unga huddi shunday yaxshilik bilan qarzimni uzmoqchiman». Ronaldu oʻyinlar davomidagi harakatlari bilan koʻp muammolarga duch keladi. U Manchester Sitiga qarshi oʻyinda maydondan chetlashtiriladi va 2005-yil dekabr Chempionlar Ligasi paytida Benfikaning muhlislariga korsatilgan «bir barmoqli harakat» uchun UEFA tomonidan keyingi oʻyinga tushirilmaydi. Portugaliya — Lyuksemburg doʻstlik uchrashuvida esa Ronalduga Jeff Strasserni boʻynidan ushlab qoʻporuvchi harakatlari uchun sariq kartochka berilgan. Felipe Skolari unga Jahon Kubogi birinchiligida oʻz kayfiyatini ushlab turishni maslahat beradi. 2005-yil 29-oktyabrda Ronaldu Manchester Yunaytedning birinchilikdagi 1000-sonli golini uradi. Fevralda u ketma-ket 2 dubl gollar uradi, ikkitasini Fulhem bilan uydagi uchrashuvda, qolgan ikkitasini Fretton Parkda, Viganga qarshi oʻyinda uradi va birinchilikdagi gollari sonini 8taga yetkazadi. 2006-yil 26-fevralda Ronaldu Kardiff, Millenium stadionida Karling kubogi uchun kurashda yana Vigan bilan uchrashuvda darvozaga toʻp kiritadi va mavsumdagi gollari sonini 10taga yetkazadi. U FIFPro Special tomonidan, muhlislar tanlovchi yagona unvonga — «2005-yilning eng yaxshi yosh oʻyinchisi» nomiga sazovor boʻldi. Shu jumladan u FIFAning 2005-yil oʻyinchilari reytingida 20-oʻrinni egallaydi. Jahon Chempionatidagi insidentga qaramay, Ronaldu Manchester Yunaytedning koʻpchilik muhlislari orasida sevimli oʻyinchilardan biri boʻlib qoladi. 2006-yil Jahon Chempionatidan soʻng ingliz birinchiligining dastlabki oʻyinida Manchester Yunayted muhlislari tribunalarning har hil joylaridan aniq-tiniq «faqat Ronaldu birinchi» degan qoʻshiqni tinglaydilar. Bu vaqtda Manchester Yunayted Fulhem FK ustidan 5-1 hisob bilan gʻalaba qozonadi. Oʻshandan buyon, BBCning habar berishicha Ronaldu Manchester Yunaytedni boshqa tark etishni hohlamaydi va klubga qaytishdan bahtiyor. U Berkleyning 2006-yil noyabrdagi eng yaxshi o`yinchisi unvoniga sazovor boʻldi. 2006-yil dekabrida Ronaldu liganing 3 o`yinida 6ta gol urib, o`zining hisobini 12ta golga yetkazadi va Yunaytedning eng muhim o`yinchilaridan biriga aylandi. U Vigan Atletik bilan uchrashuvning ikkinchi yarmida zahiradan oʻyinga tushib, shu zahotiyoq bir necha daqiqa ichida 2 gol urib matchga yakun yasaydi. Manchester Yunaytedning treneri Ser Aleks Fergyuson portugal bilan uning shu mavsumda 15ta gol ura olishi haqidagi parisini yutqazdim deydi. Skott shunday deydi: «U uchun hursandman, chunki unga juda qiyin bo`ldi. U o`yinni koʻzini biladi. Uning to`p bilan oldinga o`ta olishi bu mavsumda unga qo`l keldi. Bu uning yetilganligini koʻrsatdi. U eng zoʻr boʻldi va kelajakda bundan ham oshadi». Halqaro karyerasi. Ronaldu halqaro debyutini 2003-yil avgustda, Qozogʻistonga qarshi oʻyinda qildi. U 2004-yil Evropa chempionatini ochib beruvchi matchda Portugaliya Gresiyaga 1-2 yutqazganida yagona golni va yarimfinalda Gollandiyani 2-1 yutishganida birinchi golni uradi. Final esa ochib beruvchi oʻyinning revanshi kabi boʻlib, bu gal ham Gresiya gʻolib boʻlib chiqadi. 2004-yilgi Olimpiya oʻyinlarida Ronaldu Portugaliya uchun oʻynaydi, va FIFA jahon kubogida Yevropa mintaqasi boʻyicha 7 gol bilan ikkinchi yuqori natijani koʻrsatadi. 2005-yil 17-iyungacha Portugaliya tarkibida 25 oʻyin ichida 11ta gol uradi. Jahon Kubogi uchun musobaqada Ronaldu oʻzining birinchi golini Eronga qarshi uchrashuvda penaltidan uradi. Evropa chempionlar ligasi 2007-2008 yilgi mavsumining oltin medali sohibi Angliya primer ligasi 2007-2008/2008-2009 yilgi mavsumlarning oltin medali sohibi Jahon Chempionatidagi insident. 2006-yil 8 iyuk kuni, Jahon Chempionati-2006 doirasidagi Angliya va Portugaliya oʻrtasidagi chorak-final uchrashuvida Yunaytedning oʻyinchisi Ueyn Runining maydondan chetlashtirilishidan soʻng, ingliz OAVlarida Ronalduning Runiga qizil kartochka berilishiga sababchi ekanligi haqida muhokamalaridan soʻng, Ronaldu jurnalistlarga, Manchesterda oʻynash uchun unga mihit toʻgʻri kelmasligi sababli ketishini aytadi. «Men oʻz agentimga ketishga tayyorligimni aytdim. Men buni mumkin boʻlgan eng yaxshi yoʻl bilan qilmoqchiman. Men Real Madrid tarkibida oʻynamoqchiman», — goʻyoki Ronaldu ispan sport gazetasi «Daily Marca»ga shunday deydi. 9-iyulda, u Portugaliyaning TV kanali SICga haqoratlarni, nega unga qarshiliklarni tushuna olmayotganini aytadi. Ronaldu Portugaliya Angliyani honavayron qilganida haq yoʻl tutganini, va oʻz yurti bayrogʻini himoya qilgani uchun haqoratlanishi mumkin emasligini eʼlon qiladi. U odamlar uni yomon koʻradigan joyda yashay va ishlay olmasligini aytadi, va Angliyani qanchalik tezroq tark etsa shunchalik hursand boʻlishini qoʻshib qoʻyadi. Bir necha axborot manbalari Krishtianu Ronalduning Manchester Yunayteddan ketishi yaqin deb. hisoblashadi. Lekin Ronaldu Yunaytedda qolishni tanlaydi. Uning qaroriga Ser Aleks Fergyusonning hissasi katta. U yordamchisi Karlos Kverozni Portugaliyaga yosh futbolchining hayollarini oʻzgartirish uchun yuboriladi, va jamoadoshi Ueyn Runi Ronaldudan komandani tark etmaslikni va boʻlib oʻtgan kelishmovchiliklarni unutishini soʻraydi. 12-iyul kuni Yunayted «Klub Krishtianuni sotilishini hayoliga ham keltirmaydi. Yaqinda Krishtianu 2010-yilgacha boʻlgan shartnomaga imzo chekdi va klub bunga juda ham gʻururlanmoqda. Klub Krishtianuga boʻlgan hamma takliflarni rad etadi», degan eʼlon beradi. Va 17-iyul kuni Ser Aleks Fergyuson: «Krishtianu orqaga qaytadi», — deydi, huddi shu paytda Chelsining treneri Joze Maurinio: «Agar u Angliyada qolsa, men u vaziyatlarni orqaga qaytara oladi deb oʻylayman», — deydi. Krishtianu Ronaldu barcha muammolar hal etilganidan soʻng Yunaytedga qaytadi. Angliya insidentidan soʻng Ronalduga ingliz ommaviy axborot vositalari «hujum» qilishadi. «The Sun» uning suratini, 1998-yilgi Jahon Chempionatidan soʻng «Daily Mirror» chiqazgan Devid Bekhemning rasmi kabi, darts misheni qilib chiqaradi. Ronaldu Runi uning doʻsti ekanligini va unga qizil kartochka koʻrsatishga harakat qilmaganligini aytadi. Runi esa, men Krishtianuga yomon hislarni tutmayman, ammo uning bunga aralashganidan ranjidim, deydi. Ueyn Runining Jahon Chempionligining chorak-finalidagi maydondan chetlatilishi FIFAning tartiblik komissiyasi tomonidan oʻrganilib chiqib, unga 5,000 shveysar franki ($2,207) miqdorida jarima solinadi va Runi ikki match davomida oʻyinga tushish huquqidan mahrum etiladi. Matchdan soʻng Ronaldu Real Madrid u bilan qiziqib qolganligi haqidagi mish-mishlarni tasdiqlaydi, va hozir, yozgi transferlar paytida ispan klubiga yoki boshqa klubga oʻtishga moyilligini aytadi. 5-iyul, Fransiyaga qarshi yarim-final oʻyinda, Portugaliya 1-0 hisob bilan yutqazganda Ronaldu har gal unga toʻp tekkanida ingliz va fransuz tomoshabinlari tomonidan uzoq hushtaklarga tortiladi. Uchrashuv ohirida u koʻp vaziyatlarni oʻtkazib yuborganligi uchun magʻlubiyatga uchraganiga ko`z yosh to`kadi. U match davomida eng yaxshi oʻyinchilaridan biri deb hisoblanishiga qaramay, ayrim OAVlar Ronalduni (va yana bir nechta jamoadoshini) simulyatsiyada ayblaydilar. Shunga oʻxshash ayblovlar yana boʻlib oʻtadi va Ronaldu Angliya Chempionatida koʻplab haqoratlanadi. Eng Yaxshi Yosh Oʻyinchi onlayn tanlovida Ronaldu ikkinchi oʻringa tushib ketishidan ozgina oʻtib, BBC Sport bu qisman Angliyaning e-mail kampaniyasi orqali boʻlganini, odamlarni Ronaldu gʻolib boʻlmasligi uchun Luis Valensiyagaovoz berishga undalganligi haqida habar beradi. Agar tanlov noqonuniy deb sanalganida ham, FIFAning Mahsus Oʻrganish Guruhi Germaniyaning gʻururi Lukas Podolskini taqdirlaydi. BBCning habar berishicha Ronaldu Manchester Yunaytedni boshqa tark etishni hohlamaydi va klubda qolishdan nihoyatda bahtiyor. Shaxsiy hayoti. Uning otasi Dinis Aveyru 2005-yil 7 sentyabrda vafot etadi. Bu payt, habarni eshitgan Ronaldu atigi bir-ikki soatdan keyin Jahon Chempionatining saralash bosqichi doirasida oʻtayotgan Rossiyaga qarshi oʻyinga chiqadi. U Ser Aleks Fergyusondan Manchester Yunaytedning Manchester Sitiga 10 sentyabr kungi uchrashuvini oʻtkazib yuborishlik bilan mukofotlanadi. Hamda, u oʻzini Manchester Yunaytedning UEFA Chempionlar Ligasidagi navbatdagi uchrashuvi Villareal FKga qarshi oʻyiniga chiqishini aytadi. 2005-yil oktyabrda Ronaldu va yana bir kishi polisiya tomonidan seksual zoʻrlashda ayblanadi. Ronaldu ayblovni tan olmaydi va qirollik polisiyasi uni aresti uchun faktlar yetarli emasligini aytadi. Krishtianu avvaldan Mershe Romero (ispan TVsining Portugaliyada ishlaydigan hodimi. Ajrashgan, Ronaldudan 9 yosh katta) bilan bogʻliq edi; u portugal pressasida Ronalduga erga tekkan deyiladi (portugal jurnali Avgust 2006ning Lyuksini qarang), lekin Ronaldu bu haqda hech narsa demagan, chunki u har doim oʻzining shaxsiy hayotini professional hayotidan asjratgan. Keyinroq, portugal ommaviy ahborot vositalari ularning ajralganligi haqida habar beradilar. Ammo na Krishtianu, na Mershe bu haqda qandaydir mulohaza qoldiradilar; Shunga qaramay bir jurnalist ispan OAVlariga munosabatlar yakuniga yetganini va Mershe bir oʻzi qolganini aytadilar. 20-sentyabr 2006-yil esa Mershe Krishtianu bilan ajralganligini tasdiqlaydi. Linklar. HOZIR U TEZROQ YANA TOSHKENGA KELISH ISTAGIDA Oʻrta Osiyo. 1) Jo'g'rofiy ma'noda Markaziy Osiyoning SSSR tarkibiga kirgan qismi. Unga Ustyurt platosi, Turon pasttekisligi, To'rg'ay platosi, Qozog'iston va qisman Kopetdog', Pomir, Tyan-Shan tog'lari kiradi. 2) Siyosiy-ma'muriy ma'noda O'zbekiston, Qirg'iziston, Turkmaniston, Tojikiston (ba'zida Qozog'iston ham qo'shiladi) davlatlari maydoni. Piksel. Piksel (ingl. "pixel", «PICture'S ELement» soʻz birikmasidan qisqartma) — rastr grafikasida raqamli tasvirning eng kichik birligi. Islom. Islom (, "al-Islām", "itoat", "boʻysunish") - Muhammadni payg'ambar sifatida qabul qiluvchi monoteistik Ibrohimiy dinlardan biridir. Ushbu din 7-asrda Arabiston yarim orolilda vujudga kelgan. "Islom" kalimasi "itoat qilish" yoki "o`zini Xudo (arab. الله,Alloh)ga to`liq taslim etmoq deganidir. Bu dinga e'tiqod qiluvchilar "musulmon", "muslim" deb ataladi (, "muslimuna", «itoatkorlar»). Hozirgi kunda dunyoda 1 mlrd.dan 1.8 mlrd. gacha musulmon bor va Islom Xristian dinidan keyin ikkinchi yirik din hisoblanadi. "Islom" atamasi va ma'nosi. "Islom" so'zi, arab tilidagi "Aslama" so'zining uch-harfli "s-l-m" o'zagidan olingan bo'lib, o'zbek tilidagi lug'aviy ma'nosi "qabul qilish, taslim bo'lish, itoat etish yoki tobe bo'lish" dir. Shu yerdan Islomning ma'nosi, Xudoga iymon keltirib unga itoat qilish, iymon keltirganlar esa, buni unga o'zlarining ibodati, uning buyurgan amallarini bajarishi, hamda polietizm ("ko'pxudolik")ni inkor etish bilan namoyish etishlari lozim. Bu so'z Qur'onda bir nechta ma'nolarda kelgan. Ba'zi oyatlarda Islomning sifatlaridan bir bu insondagi ichki pushaymonlik deb urg'u beriladi:"Kimni Alloh hidoyat qilmoqchi bo'lsa, uning ko'ksini Islomga ochib qo'yadir." Boshqa bir oyatda "Islom" va "din" atamalari o'zaro bog'lanadi:" Yana shuningdek, boshqalar nazdida, Islom iymonning faqatgina tildagi tasdig'i bo'libgina qolmay, balki bu Xudoga qaytish faoliyatidir. Iymonning shartlari. Qur'onda ta'kidlanishicha, barcha musulmonlar Allohga va uning birligiga, unda kelgan vahiylarga, uning farishtalariga, uning payg`ambarlariga va "Qiyomat Kuni"ga ishonishlari shart.. 3. Alloh taoloning yuborgan paygámbarlariga ishonmoq. 4. Alloh Taoloning yuborgan kitoblariga ishonmoq. 5. Ohirat kuniga va o´lgandan so´ng tirilishga ishonmoq. 6. Hayr va kulfat Allohdan kelganiga ishonmoq. Shuningdek, ma'lum mazhablar o`rtasida farq qiluvchi boshqa e'tiqod shakllari ham mavjud. Sunniylar tushunchasiga ko`ra, taqdir bu ilohiy farmon bo`lsa, shia mazhabidagilar buni ilohiy haqiqat deb atashadi. Faqatgina shialarga xos yana bir xususiyat - Imoma doktrinasi bo`lib, bu imomlarning ham siyosiy va ham ma'naviy yetakchilik qilishlaridir. Muslims believe that God revealed his final message to humanity through the Islamic prophet Muhammad via the angel Gabriel. For them, Muhammad was God's final prophet and the Qur'an is the revelations he received over more than two decades.[16] In Islam, prophets are men selected by God to be his messengers. Muslims believe that prophets are human and not divine, though some are able to perform miracles to prove their claim. Islamic prophets are considered to be the closest to perfection of all humans, and are uniquely the recipients of divine revelation—either directly from God or through angels. The Qur'an mentions the names of numerous figures considered prophets in Islam, including Adam, Noah, Abraham, Moses and Jesus, among others.[17] Islamic theology says that all of God's messengers since Adam preached the message of Islam—submission to the will of the one God. Islam is described in the Qur'an as "the primordial nature upon which God created mankind",[18] and the Qur'an states that the proper name Muslim was given by Abraham.[19] As a historical phenomenon, Islam originated in Arabia in the early 7th century.[20] Islamic texts depict Judaism and Christianity as prophetic successor traditions to the teachings of Abraham. The Qur'an calls Jews and Christians "People of the Book" (ahl al-kitāb), and distinguishes them from polytheists. Muslims believe that parts of the previously revealed scriptures, the Tawrat (Torah) and the Injil (Gospels), had become distorted—either in interpretation, in text, or both.[6] Qazo va taqdir. Qazo va taqdir Lavhul Mahfuz. Qazo va taqdir Islomning besh ustuni. 2. Har kuni besh mahal namoz o'qish. 3. Ramazon oyida 30 kun ro'za tutish. 4. Zakot berish.Zakot Islomda moliyaviy ibodatdir.Ya'ni boyligi nisobga (muayyan miiqdorga)yetgan musulmonalrning yilda bir marta haqdorlarga berishi farz. 5. Haj qilish. Bu amal moddiy jihatdan qurbi yetadiganlarga farzdir. Demografiyasi. Jahonda qariyb 1,2 mlrd. kishi Islom diniga eʼtiqod qiladi. Musulmonlarning ⅔ qismidan koʻprogʻi Osiyoda yashaydi va bu qitʼa aholisining 20%idan ortiqrogʻini tashkil etadi. Qariyb 30% musulmonlar Afrikaga toʻgʻri keladi (qitʼa aholisining deyarli yarmi).Dunyoda musulmon jamoalari mavjud boʻlgan 120 dan ortiq mamlakatdan 40 dan ziyodida musulmonlar aholining koʻpchiligini tashkil qiladi - Shimoliy Afrika, Gʻarbiy Osiyoning barcha mamlakatlarida (Kipr, Livan, Isroil mustasno), Senegal, Gambiya, Niger, Somali, Afgʻoniston, Pokiston, Bangladesh, Indoneziya va boshqa baʼzi mamlakatlarda aholining 80% idan ortigʻi musulmonlardir; bir qancha mamlakatlarda musulmonlar aholining yarmidan 80% igacha tashkil qiladi (Gvineya, Mali, Livan, Chad, Sudan). Malayziya va Nigeriyada qariyb yarmi, baʼzi bir mamlakatlar (Gvineya-Bisau, Kamerun, Burkinafaso, Sʼyerra-Leone va b.)da musulmonlar ozchilikni tashkil qilsa ham, taʼsir doirasi kuchli. Musulmonlarning soni jihatdan eng yirik davlatlar — Indoneziya, Hindiston, Pokiston va Bangladesh; musulmonlarning anchasi Markaziy Osiyo mamlakatlari, Xitoy, Tailand, Efiopiya, Tanzaniya, Kiprda, Yevropaning ayrim mamlakatlari (Yugoslaviya, Albaniya, Buyuk Britaniya, Germaniya, Fransiya va b.), Shimoliy va Janubiy Amerika qitʼasi mamlakatlari (AQSh, Kanada, Argentina, Braziliya, Gayana, Surinam, Trinidad va Tobago)da, Avstraliyada, Fiji orollarida yashaydi. Dengiz. Dengiz Dunyo Okeanining quruqlik yoki suv osti relyefi qoyalari bilan cheklangan qismidir. "Okean" so‘ziga sinonim kabi ishlatilishi mumkin (masalan, "dengiz suvi" deb okean suviga ham aytish mumkin). Rock. Rok, rok-musiqa (inglizcha "rock") — 1950-yillarda paydo boʻlgan zamonaviy musiqa yoʻnalishi, shuningdek oʻziga xos turmush tarzi, submadaniyat. Atama butkul taʼriflanmagan, zero baʼzi musiqiy uslublarning rok-musiqaga aloqadorligi shubha ostidadir. Rok-musiqa keng tarmoqlangan: unga rok-n-rolldan metalgacha bo'lgan janrlar kiradi. Qoʻshiqlar matni ham turfa: yengil, quvnoq sheʼrlardan to falsafiy, depressiv mazmunlilarigacha. Rok-musiqa AQSh va Birlashgan Qirollikdan tarqalib, qoʻshiqlar butun dunyoda ingliz tilida kuylangan. Lekin keyinchalik deyarli har bir mamlakatda milliy rok-guruhlar paydo boʻla boshladi. SSSRga rok-musiqa 1960-yillarda kirib keldi. Shu yillarda O`zbekistonda, xususan Toshkentda ham rok-guruhlar yuzaga kela boshladi. Musiqa. Rok-guruhlar odatda vokalchi, gitarachi, bas-gitarachi (koʻpincha elektrogitaralarda) va barabanchi, baʼzida esa klavishchidan iborat boʻladi. Bas-gitarachi va barabanchi musiqa fonidagi ritmni ushlab turishadi, soloni elektrogitara ijro etadi va vokalchi kuylaydi. Lekin hozirgi rok-guruhlar bu qoidaga qatʼiyan boʻysunmaydilar. Gʻoya. Rok — yoshlarning minbari, ular bu minbardan turib jamiyatdagi qarama-qarshiliklar, turfa kayfiyatlar, meʼyorlar haqida musiqa yordamida eʼlon qilishadi. Biroq hozirda shou-biznes rok-musiqani qoʻl ostiga qisman kiritgan va undan asosan mablagʻ yigʻish uchun foydalanadi. Rok nafaqat musiqiy uslub, balki falsafa hamdir. Rok-madaniyatni jamiyatning marginallari tashkil etadi. Metallica. Metallica - Amerikalik heavy metal guruhi, 1981 yil 28 oktabrda tashkil etilgan. Dunyoning eng muvaffaqiyatli guruhlaridan, shu kungacha 90 milliondan ortiq albomlari sotilgan. Industrial. Industrial musiqa (sanoat musiqasi) - qator elektronik va tajribaviy musiqa janrlari yig'indisini belgilovchi atama. Ilk bor 1970 yillar o'rtalarida o'sha payt uchun g'ayriodatiy bo'lmish Idustrial Records musiqalari shunday nomlana boshlandi. Bu so'z avangard musiqadan (Throbbing Gristle, Einstürzende Neubauten, Coil va Laibach kabilar) tortib noise loyihalar (Merzbow yoki Whitehouse), EMB (DAF, Front 242, Skinny Puppy, Front Line Assembly va Nitzer Ebb), Industrial rock (KMFDM, Nine Inch Nails), industrial metalgacha (Ministry yoki Godflesh) yoki hatto William S. Burroughs va J.G. Ballard kabi yozuvchilarni ta'riflashda ham ishlatiladi. Atama bu musiqa yangi avlod odamlari uchun yaratilganini, avvalgi musiqa esa ko'proq "qishloqi" ekanligini urg'ulash maqsadida kiritilgandi. Xususan, u bu musiqa tayyorlanishi jarayonini anglatish uchun xizmat qilgan bo'lishi ham mumkin, biroq hozirda ko'pchilik bu so'zni og'ir mashinasozlik sanoati va insonning ichki olami orasidagi estetik munosabatlarning ko'rinishi, deb tushunadi. Bu mavzuda Peter Christopherson (Industrial Records) "Industrial Records'ning o'sib kelayotgan musiqa sanoatini rad etish haqidagi g'oyasidan maqsad sizga musiqaning nima uchun mo'ljallangan ekanligini aytish edi", degan. Dastlabki alomatlar. Luigi Russolo'ning 1913 yilgi "Shovqinlar san'ati" asari zamonaviy musiqa industrial falsafasining ilk namunasi, deya e'tirof etiladi. Russolo'ning "musica futuristasidan so'ng Pierre Schaeffer va musique concrète keldi, va bu tovush yozilgan tasmalarning qirqimlari bilan manipulyaciya qiluvchi hamda dastlabki analog elektronik qurilmalar yordamida tovush hosil qilib qo'shuvchi ibtidoiy industrial musiqa paydo bo'lishiga turtki bo'ldi. Janr rivojlanishidagi yana bir muhim harakatlar Dadaizm va Fluxus edi. Masalan, Erik Satie'ning "Sons industriels" ("Sanoat tovushlari", 1920) asari ta'siri. Edgard Varèse ham elektronik musiqada kashshoflardan bo'lgan. Masalan, uning "Poème électronique" asari 1958 Brussel Jahon Yarmarkasidagi Philips pavilyonida namoyish etilgan. Nokia E61. Nokia E61 — to'rt diapazonda ishlovchi Nokia firmasining smartfoni. Swallow the Sun. Swallow the Sun - Fin doom metal/death metal guruhi. Zonguldak (viloyat). Zonguldak.Turkiyanin qara dengiz qıyısında bir viloyati. Çanakkale (viloyat). Turkiyani Mərmərə ve Egey dənizlərine qıyısı olan bir viloyeti. Balıkesir (viloyat). Balıkesir.Turkiya'nın Mərmərə, Egey dengizlerine qıyısı olan viloyati. Hosting. Hosting ("ingl." "web-hosting") - Internet hosting xizmatining bir turi bo'lib, jismoniy va yuridik shaxslarga o'zlarining web-sahifalarini internetga uzluksiz ulangan web-serverlarga joylashtirish xizmatini nazarda tutadi. Saytni Internetga joylashtirish uchun birinchi navbatda unga joy kerak. Veb-sahifalarni Internet provayderi serverida joylashtirish va qo'llab-quvvatlash hosting deb ataladi. Joy beruvchi kompaniya esa hoster deyiladi. Albatta "tekinga mushuk oftobga chiqmasligi" aniq, lekin bepul xizmat ko'rsatuvchi hosterlar ham ko'plab topiladi (ular chet davlat saytlari). Ammo ular pullik hosterlarchalik xizmat ko'rsata olmaydi. Bepul hosting. Bepul hostingni yaxshi tomonini shundoq ham bilib olgan bo'lsangiz kerak. Uning yagona qulayligi - bepulligi xolos! 1) O'z mijozi saytiga joy berishda o'z reklamasini ham tiqishtiradi. "Sizdan ugina, bizdan bugina" degandek, siz o'z saytingizni bepul hosterga joylashtirasiz va ularning reklamasini o'z saytingizda "namoyish" etasiz. Internetda (chatda emas!) kamida 6 oylik tajribaga ega foydalanuvchi bepul hosterlarni "o'ta yoqimli" reklamalaridan osongina ajrata oladi. www.nm.ru, www.by.ru, www.boom.ru, www.narod.ru (o'zbek saytlaridan eslay olmadim) saytlari sizga hosting xizmatini bilan birgalikda, o'z reklamasini ham "taqdim etadi". Reklama chiqarmaydigan bepul hosterlar ham mavjud. Ularga www.50webs.com, www.xlphp.net, www.awardspace.com'larni misol qilsa bo'ladi. Yuqorida sanab o'tilgan hosterlar xizmatidan foydalanadigan bo'lsangiz, sizning saytingiz ikkinchi darajali domenda bo'ladi. (Bu haqda batafsil pastroqda tanishamiz). 2) Dasturlash tillarini qo'llab quvvatlamaydi. Ko'pgina bepul hosterlar dasturlash tillari - PHP, CGI, ASP, MySQL - xullas birortasiniyam qo'llab-quvvatlamaydi. Siz o'z saytingizni HTML va Javascriptda yaratgan bo'lsangiz, bu band sizga taalluqli emas (Ammo dasturlash tillarisiz qanday qilib doimiy ishlaydigan sayt yaratmoqchisiz?). 3) Saytingiz ishlash tezligi past bo'ladi. Bepul xizmat ko'rsatuvchi hosterlar server-kompyuterining ishlash tezligi uncha yuqori bo'lmaydi. Buning ustiga sayt AQShda yoki Yevropaning qaysi bir burchagida turgan server kompyuterda joylashgan bo'lsa ochilishi ham sekinlashadi. Pullik hosting. 2) Internet kanalining o‘tkazish qobiliyati (kengligi); 3) fayllarni boshqarish usullari: veb-forma yoki FTP bayonnomasi orqali erkin foydalanish; 5) server tomonida dasturlashtirish mumkinligi (SSI, PHP, ASPlarni qo‘llab-quvvatlash, cgi-bin katalogi); 6) serverda ma’lumotlar bazalaridan erkin foydalanish – o‘z ma’lumotlar bazalarini yaratish va ishlatish mumkinligi; 7) shell erkin foydalanish; 8) htaccess fayli orqali serverni konfiguratsiya qilish mumkinligi; 10) uchinchi darajali domenlarni taqdim etish (name.you_name.ru, name1.you_name.ru va boshqa turdagi manzil); 11) bir yoki bir necha pochta qutisini qo‘llab-quvvatlash; 12) uzluksiz elektr energiyasi bilan ta’minlash. Pullik hosting kompaniyalar O'zbekistonda asta-sekin ko'payib bormoqda va raqobatga qarab narxlari arzonlashmoqda. Ammo hosterlarning tariflari bir-biridan sezilarli darajada farqlanadi. 50 Mb uchun oyiga 3000 so'm sarflanadi. 100 Mbgacha 6000 va 200 Mbgacha 12000 so'm.* 50 Mb uchun oyiga 7000 so'm, 100 Mbgacha 12500 va 500 Mbgacha 41000 so'mni sarflashni talab qiladi. Bir narsani tan olish kerak, ko'p miqdorda joy ajratuvchi hosterlar kam. Joy beruvchilar asosan 20 Mb dan 500 Mb gacha bo'lgan oraliqni ma'qul ko'rishmoqda. Shu sababli ham biror portal-sayt ochmoqchi bo'lsangiz, o'z kompyuteringizni Internetga to'g'ridan-to'g'ri ulab server sifatida ishlatganingiz maqsadga muvofiq. Pullik hosterlar barchasi hech bo'lmaganda PHP va CGIni qo'llab-quvvatlaydi. Va albatta ishlash tezligining yuqoriligi. Agar o'zbek hosterlari xizmatidan foydalanadigan bo'lsangiz, sayt ochilishi ham nisbatan tezroq bo'ladi. Toshkent zilzilasi (1966). 1966-yilgi Toshkent zilzilasi — 1966-yilning 26-aprelida soat 5 dan 23 daqiqa oʻtganda Toshkent shahrida roʻy bergan falokatli zilzila. Tarix. Magnitudasi uncha katta boʻlishiga qaramay (taxminan 5.2), oʻchogʻi yer sathiga yaqin boʻlgani tufayli 8-9 balli silkinishlar roʻy berdi va natijada shahar hududidagi koʻpgina inshootlar jiddiy talafot koʻrdi. Lekin shahar chekkasida zilzila 6 ballgacha pasaygani qayd etildi. 2-3 Hz chastotali yer silkinishlari 10-12 soniya davom etdi. Qurbonlar soni kamligi (8 kishi halok boʻlgan, bir necha yuz kishi jarohatlangan) esa silkinishlarning boʻylama boʻlganligi bilan izohlanadi, boʻylama tebranishlarda binolar katta zarar koʻrmaydi. Ammo hodisadan keyingi yurak va asab hastaliklari tufayli qurbonlar soni koʻpaydi. Serj Tankian. Serj Tankian - System of a down guruhining vokalchisi. 1967 yil 21 avgustda Bayrutda tug'ilgan. Hozir esa Los Angelesda yashaydi. Serj tinchliksevardir, u zo'ravonlik va adolatsizlikka qarshi kurashib keladi. Turkiyaning armanilarga qarshi genocidini tan olishi uchun kurashib kelmoqda. U, shuningdek, vegeterian ham. John Dolmayan. John Dolmayan - System of a down guruhining drummeri. 1973 yil 15 iyulda Livanda tug'ilgan. Johnning uslubini ba'zi munaqqidlar "shizofrenik" deyishgan. Tama Starclassic markali barabanlardan foydalanadi, eng kichigi - 6 dyuym, eng kattasi esa 20 dyuymli. Daron Malakian. Daron Malakian - System of a down guruhining gitaraci va vokalchisi. Guruhning ko'pgina qo'shiqlariga she'r yozadi. 1975 yil 18 iyulda Kaliforniyada tug'ilgan. Tarjimai holi. Daron Hollywooddagi Rose & Alex Pilibos' arman maktabiga (Serj Tankian va Shavo Odadjian o'qigan) qatnaydi. Daron ko'knorixo'r. "Agar prezident bo`lsam, nashani qonuniylastirardim", - deydi. Gitarasi bariton IBANEZ Iceman IC300ni otasi Vartan Malakian chizmalari bo'yicha tayyorlashgan. Daron Metal Edge Magazine tasnifi bo'yicha 2005 yil gitaristlari orasida 4-o'rinni egallagan. Shavo Odadjian. Shavo Odadjian - System of a down guruhining bass-gitarachisi. 1974 yil 22 aprelda Armanistonda tug'ilgan. Shavo Los Anjelesdagi mashhur DJ`lardan, u Hollywoodda 2001 yil 21 martda o'tkazilgan "Rock/DJ Explosion" oqshomini olib borgan. Uning taxallusi DJ Tactic. U, shuningdek, SOAD uchun kliplarga rejissyorlik ham qiladi. Quyidagi musiqiy asboblarni ishlatadi: Gibson Thunderbird, Ibanez BTB1000 yoki BTB5000, Meatball Iron 8088 Pro Super Bass, 4 Ashdown ABM900 Evo II heads, 4 Ashdown 8x10" Cabinets. RSS. RSS — XML-oilasi formati bo'lib, yangiliklar lentasini tavsifiga, maqolalrning anonslarini, bloglardagi o'zgarishlarni ko'rsatishga mo'ljallangan. ASP Linux. ASPLinux (Application Service Provider Linux) — Rossiyaning Linux distributivi bo'lib, ASP Linux kompaniyasining mahsuloti. RPM sistema paketlariga asoslangan. Butunlay Red Hat distributivi bilan moslashadi. Ishlab chiqaruvchilarning gapiga qaraganda, Mustaqil Davlatlar Hamdo'stligida eng mashhur. RPM. RPM (Red Hat Package Manager — "Red Hat paketlar menedjeri" yoki RPM Package Manager — "RPM — paketlari menedjiri") ikki narsani bildiradi: programma ta'minoti paketlarining formati va shu paketlarni boshqarish uchun yaratilgan programma. Programma programma ta'minotini o'rnatishni, yangilashni va yuq qilishga imkon beradi. Claude Monet. Oscar-Claude Monet (Oskar-Klod Mone, 1840—1926) — fransuz rassom, impressionizm oqimining asoschilaridan biri. Biografiyasi. Klod Mone 14 fevral 1840 y. Parijda tavallud topgan. right Snickers. Snikers — Mars, Incorporated tomonidan yaratilgan haqiqiy sutli shokolad bilan qoplangan yeryong'oq, yong'oqholva va karamelli konfet. Snickers dunyoda eng ko'p sotiluvchi konfet bo'lib, yiliga 2 miliard AQSH dollarga sotiladi. 1990 yilgacha Birlashgan Qirollik va Irlandiyada Snickers konfetining nomi Marathon deb atalgan. Tarix. 1930 yilda Mars oilasi o'zlarining ikkinchi brendini taqdim etishdi, Snikers, ularning yoqimtoy otining ismi sharafiga qo'yilgan. 100g maxsulot tarkibi. Energetik qiymati 502.4 kkal / 100g IBM. right IBM ("Ay-Bi-Em", Iglizcha "International Business Machines") — har hil kompyuter, kompyuter uskunalari va programma ta'minotlarini ishlab chiqaruvchi dunyodagi eng yirik AQSH korporatsiyasidir. Internet Explorer. Windows Internet Explorer (sobiq Microsoft Internet Explorer, qisqartmasi IE yoki MSIE) Microsoft tomonidan yaratilgan grafik veb brauzeri boʻlib, 1995 yildan boshlab Microsoft Windows operatsion sistemasi tarkibiga kiritilgandir. Internet Explorer 1999 yildan boshlab eng keng tarqalgan veb-brauzeridir; 2002 va 2003 yillarda 95% ishlatilish choʻqqisiga yetdi. Internet Explorer 7.0 brauzerning joriy versiyasi boʻlib, uni 2006 yil 18 oktabridan boshlab Microsoft saytidan olish mumkin. Internet Explorer 7.0 Windows Vista tarkibiga kiritilgan. Internet Explorer bepul, ammo uni oʻrnatish uchun mijoz Microsoft Windows yoki Windows NT oilasiga kiruvchi operatsion sistemani sotib olishi yoki uning qoniniy litsenziya egasi boʻlishi shart. Brauzerning Windows-versiyalari Trident motori asosida yaratilgan. Internet Explorer Mac OS va Unix-kabi operatsion sistemalari ochun oxirgi versiyasi Internet Explorer 5.2.3 SP1 va Explorer 5.0 SP1 Beta mos ravishda edi. Hozirgi vaqatda bu sistemalar uchun Internet Explorer ishlab chiqarish toʻxtatilgan. Lekin hozirda Microsoft Windowsdan farqlanuvchi operatsion sistemalarda wine emulyatori yordamida Internet Explorerni ishlatish mumkin, biroq bunda ActiveX tehnologiyasini ishlatish ilojsiz boʻladi. Tarixi. Internet Explorer 1.0 1995 yilning avgust oyida Spyglass, Inc Mosaic brauzeri asosida chiqarilgan. Internet Explorer 1.0 va 1995 yilning noyabr oyida chiqarilgan Internet Explorer 2.0 kabi, keng ommaga tarqalmadi. Internet Explorer 3.0 1996 yilning 13 avgustida chiqdi va Mosaic kodiga asoslanmagan edi. Bu versiyasi CSS bilan ishlay olar, ActiveXga plaginlari va Javaga kengaytirishlarini oʻziga mujassam qilgan edi. Internet Explorer 4.0 1995 yilning sentyabr oyida chiqdi va operatsion sistema bilan yanada chuqur aloqaga ega boʻldi. 4.0 DHTML bilan ishlay olar, JavaScript shaxsiy kengaytishiga ega edi. Internet Explorer 4.0 Windows 98 tarkibiga kirgan edi. Internet Explorer 4.0 chiqishi bilan, brauzerlar urushi boshlangan deb hisoblanadi. Internet Explorer 5.0 1996 yilning 18 martida chiqdi. Internet Explorer birinchi marotaba W3C DOM ayamiyatli qismlari bilan ishlay olardi va shuningdek CSS bilan yahshiroq ishlay oldi. 5.5 versiyasi 2000 yilnig iyulida chiqdi. Explorer 5.5 Windows ME tarkibiga kirgan edi. Internet Explorer 6.0 2001 yilning 27 avgustida, Windows XPning chiqishidan bir necha hafta oldin chiqdi. Bu versiyasida DHTML qoʻllanuvi takomillashtirildi. Internet Explorer 7.0 2006 yilning 18 oktabrida va 26 oktabrda allaqachon 3 milion nusxasi tarqalgan. Istiqbollari. Microsoft Mix07 konferensiyasida Internet Explorer 8 haqida eʼlon qilishdi. IE8 ommaga chiqish sanasi — 2008 yilning oxiri-2009 yilning boshidir. Windows XP. Windows XP (ichki versiyasi — "Windows NT 5.1") — Windows NT oilasiga kiruvchi Microsoft tomonidan yaratilgan operatsion sistema. 2001 yilning 25 oktyabrida chiqarilgan bo'lib Windows 2000 Professionalning rivojlanishidir. XP soʻzi inglizcha "experience" (tajriba) deb yoyiladi. Kasperskiy Laboratoriyasi. Kasperskiyning Laboratoriyasi — Rossiyada informatsion hafsizligi sohasida eng yirik programma ta'minoti ishlab chiqaruvchisidir. 1997 yilning 21 iyulida mustaqil kompaniya sifatida Evgeniy Kasperskiy tashkil qilgan. Dunyoda viruslarga, spamga va xakerlar hujumiga qarshi himoya vositalari ichida yetakchi o'nlikka kiradi. Yevgeniy Kasperskiy. Yevgeniy Valentinovich Kasperskiy (4 oktabr 1965, Novorossiysk) — rus programmisti, kompyuter viruslariga qarshi himoya bo'yicha yetakchi mutaxassislardan biri. Windows NT. Windows NT — Microsoft korporatsiyasi tomonidan yaratilgan opretsion sistemalar oilasidir. Windows Server 2003. Windows Server 2003 (ichki versiyasi — Windows NT 5.2) — Windows NT oilasiga kiruvchi, Microsoft tomonidan serverlar uchun yaratilgan operatsion sistema. Windows Server 2003 — 2003 yilning 24 aprelida chiqarilgan. Hozirgi kunda Windows Server 2003 serverlar uchun asosiy operatsion sistemasidir. Windows Mail. Windows Mail — Microsoft tomonidan yaratilgan elektron pochta va yangiliklar mijozi bo'ib boshidan Windows Vista tarkibiga kiritilgan. Windows NT 4.0. Windows NT 4.0 — Microsoft tomonidan yaratilgan, Windows NT oilasiga kiruvhi va ohirgi shunaqa nom bilan chiqqan operatsion sistema. Microsoft tomonidan chiqarilgan keyingi operatsion sistema Windows 2000 nomi bilan chiqqan. Moskva fizika-texnika instituti. right Moskva Fizika-Texnika Instituti (Davlat Universiteti) (qisqartmalari MFTI(DU), MFTI, Fiztex) Rekrorlar. O´sha paytda holi MDUning mahsus savollar prorektori, Sergey Alekseevich Xristianovich aslida MFTIning birinchi rektori desa bo’ladi. 1951 yilda general-leytenant Ivan Fyodorovich Petrov boshqara boshladi 1952 yilning aprelidan va to 1987 yilgacha MFTIni akademik Oleg Mixaylovich Belocerkovskiy boshqardi. 1987 yildan 1997 yilgacha Nikolay Vasilyevich Karpov Fiztexni boshqardi. Va 1997 yildan hozirgi kungacha MFTIni Nikolay Nikolayevich Kudryavcev boshqarmoqda. Gmail. Gmail (Google Mail dan, "gmeyl" yoki "jmeyl" deb oʻqiladi) — AQShning Google kompaniyasi tomonidan bepul elektron pochta xizmati. Elektron pochtani veb interfeysi va POP3S protokoli orqali tekshirishga imkon beradi. Gmail 2004 yilning 1 aprelidan ishga tushdi. Boshida faqat AQShda yashovchilar hisob yaratish huquqi bor edi. Hozirda esa xohlagan foydalanuvchi hisob yaratishi mumkin. Orhan Pamuk. Orhan Ferit Pamuk (1952 yilning 7 fevralida t. Istambul shahrida) — zamonaviy turk yozuvchisi, bir necha mukofatlar sovrindori, shu jumladan Nobel mukofoti sovrindori (2006). Yakkasaroy. Yakkasaroy - Toshkent tumanlaridan biri. U Toshkent viloyati bilan chegaradosh bo`lmagan yagona tuman. Antalya (viloyat). Antalya.Turkiyada bir viloyat.Turkiya'nın en canubi yerlerindendir.Aralıq dənizi ilə əhatə olunması dünya okeanına çıxış verir. Aksaray (viloyat). Aksaray'ın Vilayet Oluşu. H. 1336 M. 1920 yılında Aksaray Vilayet olmuştur. 1933 yılına kadar 13 yıl vilayetlik yaptıktan sonra vilayetliği lağvedilmiştir. 20 Mart 1933 tarihinde 2197 sayılı kanunun 3. maddesi ile Niğde’ye ilçe olarak bağlanmıştır. 1989 yılının 15 Haziran gününe kadar 56 yıl kaza olarak kalmış olan Aksaray, bu tarihte eski hakkı iade edilmek suretiyle tekrar vilayet olmuştur. Ardahan (viloyat). Ardahan. Turkiya'da bir viloyettir.Turkiya'nın şimalqarbindedir. Adana (viloyat). Adana Turkiya'da bir viloyat (14.030 km²) Aholi soni 2300000 dan iborat. Adana viloyati 13 shaxarcha, 10 rayon va 547 qishloqdan tashkil topgan. Sinop (viloyat). Sinop.Turkiya'da bir viloyat.Turkiyanın en şimalidir. Alexsandro de Souza. Alex, to'liq ismi Alexsandro de Souza (14 Sektanbr, 1977 Kuritibada tug'ilgan) - Braziliyalik futbol yarim himoyachisi, hozirda Turkiyaning Fenerbahçe S.K. klubida to'p suradi (Cruzeiro 2004 yilda uni 5 million AQSh dollariga pullagan). Adıyaman (viloyat). Turkiyada bir viloyat.Turkiye'nin canubidoğu'sundadır. İl Nüfusu 623.811 şehir nüfusu 338.939 dur. Paul Cézanne. Paul Cézanne (Pol Sezann, 19-yanvar, 1839 – 22-oktabr, 1906) - fransuz post-impressionist musavvir. Uning ishlari 19 va 20 asrlar oraligʻidagi badiiy tasvir konsepsiyalariga asos boʻlgan. Obrazli qilib aytganda, Cézanne 19 asr impressionizmi bilan 20 asr kubizmi orasidagi koʻprik boʻldi. Shu xususda Matisse va Picasso Cézanne "...bizning otamiz edi..." deb aytishgan. Cézanne'ning suratlari rang va kompozisiya orasidagi aʼlo mutanosiblikni namoyish etadi. Uning hissiyotlarga toʻla asarlari koʻzga darhol tashlanadi. Bir necha qavat rang hamda ingichka moʻyqalamlar ishlatib chizilgan suratlarida kuzatilgan tabiat va bu kuzatuvdan hosil boʻlgan abstrakt hissiyotlarni berish orqali Cézanne inson ongining vizual maʼlumotni qabul qilishdagi majmualikni koʻrsatadi goʻyo. Çorum (viloyat). Çorum, aynı isimli ilin merkezi olan şehirdir. Leblebisi ile meşhurdur. Torak sanayi ve makina imalat sanayi çok gelişmiştir. Orta Karadeniz Bölümü'nün iç kısmında yer almaktadır. Doğuda Amasya, güneyde Yozgat, batıda Çankırı, kuzeyde Sinop, kuzeydoğuda Samsun, güneybatıda Kırıkkale ile çevrilidir. Enlem ve boylam değerlerine göre ise; 34 derece 04 dk. doğu boylamları ile 39 derece 54 dk. kuzey enlemleri arasında yer almaktadır. Deniz seviyesinden ortalama yüksekliği (rakımı) 820 metredir. Ankara'ya 244, İstanbul'a 608, Amasya'ya 92, Sinop'a 294, Samsun'a 172, Tokat'a ise 188 km. mesafededir. İlçelerin İl merkezine uzaklıkları ise; Alaca 52, Bayat 83, Boğazkale 87, Dodurga 42, İskilip 56, Kargı 106, Laçin 29, Mecitözü 37, Oğuzlar 68, Ortaköy 57, Osmancık 59, Sungurlu 72 ve Uğurludağ 66 km'dir. Çorum'un en meşhur köyü, Kumçelteği köyüdür. Orada yüksek kalitede pilavlık pirinç üretimi yapılmaktadır. Köy, Aslen Xiva şeherindendir Edirne (viloyat). Edirne.Turkiyada bir viloyat.Yunanıstan va Bolqarıstan ilə sərhəddir. Gaziantep (viloyat). Gaziantep.Turkiya'da bir viloyat.cənubdan Suriya ilə sərhəddir. Salvador Dalí. Salvador Felipe Jacinto Dalí Domènech, Marquis of Pubol yoki Salvador Felip Jacint Dalí Domènech (11 may 1904 – 23 yanvar 1989), Salvador Dalí ismi ostida tanilgan - ispan rassomi, 20 asrning buyuk musavvirlaridan biri. Hakkari (viloyat). Hakkari.Turkiyada bir viloyat.Cənubdan İraq, şərqdən İran ilə sərhəddir. Iğdır (viloyat). Iğdır.Turkiyada bir viloyat.Turkiya'nın en şərqidir.Gürcüstan, Ermənistan, Azərbaycan va İran ilə sərhəddir. Sivas (viloyat). Sivas.Turkiyaning Markaziy Onado`li va Sharqiy Onado`li hududida joylashgan viloyat. Sivas turkiy davlat - Saljuqiylar davrida ancha rivojlangan. Turkiyada Saljuqiylar davlatidan qolgan yodgorliklar soni bo`yicha Konya (viloyat)dan keyingi 2-o`rinda turadi. Şanlıurfa (viloyat). Şanlıurfa.Turkiya'da bir viloyat.Cənubdan Suriya ilə sərhəddir. Uşak (viloyat). Uşak.Turkiya'da bir viloyat.Turkiya'nin egey bölgəsindedir. Van (viloyat). Van.Turkiya'da bir viloyat.Şərqdən Iran ilə sərhəddir. Yalova (viloyat). Yalova.Turkiya'da bir viloyat.Mərmərə dənizine çıxışı vardır. Sakarya. Sakarya.Turkiya'da bir viloyat.Qara dənizine çıxışı vardır. Rize (viloyat). Rize.Turkiya'da bir viloyat.Qara dənizine çıxışı vardır. Osmaniye (viloyat). Osmaniye.Turkiya'da bir viloyat.Turkiya'nın 80. viloyatıdır. Boku. Baku - Ozarbayjon Respublikasining poytaxtı. Xazar dengizi qirgʻogʻida, mamlakat janubida joylashgan shahar. Aholisi 2 mln.dan oshiq kishi. Toshkent Axborot Texnologiyalari Universiteti. "Bu maqola Toshkent Axborot Texnologiyalari Universiteti haqidadir. Musiqiy pop-guruh uchun Tatu (guruh) maqolasini qarang." Toshkent Axborot Texnologiyalari Universiteti (qisqartmasi TATU; 2002-yilgacha Toshkent Elektrotexnika Aloqa Instituti) Toshkentdagi oliy oʻquv yurti boʻlib, axborot texnologiyalari sohasidagi mutaxassislar tayyorlash hamda ilmiy tadqiqot bilan shugʻullanadi. Tarixi. TATU 1955-yilda tashkil etilgan. 2002-yilgacha "Toshkent Elektrotexnika Aloqa Instituti" deb nomlangan. 2002-yili 1-iyunda Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimov qaroriga koʻra u universitetga aylantirildi. Jeddah. Jeddah Saudiya Arabistoni. Bamberg. Bamberg — Germaniyaning Bavariya (Bayern) federal yerining Oberfranken qismida joylshagan shahar. Aholisi soni — 70063 (iyun, 2006). Shaharda bitta Universitet, Pivozavodlar hamda davlat idoralari joylashgan. Bamberg 1993 yili UNESCO tomonidan jahon madaniyati xazinalari roʻyxatiga kiritilgan. Bolgariya. Bolgariya (Bolgarcha: "България", IPA: //), rasmiy ravishda Bolgariya Respublikasi (Bolgarcha: "Република България", IPA: //), janubiy-sharqiy Yevropadagi davlat. U sharqdan Qora Dengiz, janubdan Gretsiya va Turkiya, g'arbdan Serbiya va Makedoniya Respublikasi va shimoldan Ruminiya bilan Dunay daryosigacha chegaralanadi. Tarixi. 7-chi asrning oxirlarida Asparuh Xon tomonidan boshqarilgan Bolgarlar qabilasi Bolqonga ko'chishadi va u yerda mahalliy Slavyanlar bilan birlashib ketib, MA 681 y.da dastlabki bolgar davlatini tuzishadi. Bu slavyan millatining tarixdagi birinchi davlatidir. 9-10-chi asrlarda Bolgar imperiyasi Yevropada juda katta kuchga ega bo'ladi va Bolqon yarimorolida hukmronlik qilish uchun Vizantiya Imperiyasiga qarshi urushlar olib boradi. Lekin 969 y.da Bolgar Imperiyasi Kiev Rusi tomonidan katta talofat ko'radi va 1018 y.da Basil II boshchiligidagi Vizantiya Imperiyasi tomonidan butunlay mahv etiladi. Boshqaruv Organi. Bolgariya Prezidenti (Georgi Parvanov 22 yanvar 2002) to'g'ridan to'g'ri 5 yillik muddatga saylanib, bir marotaba qayta saylanish huquqiga ega. Prezident davlat boshqaruvchisi va harbiy kuchlarning oliy qo'mondoni vazifalarini o'taydi. Ayni vaqtda, prezident Milliy Xavfsizlik organining Maslahat Qo'mitasi rayisi bo'lib, garchi qonun qabul qila olmasada, qonun loyihasini [for further debates] qaytarishi mumkin. Lekin parlament ko'pchilikning ovozi bilan prezidentning vetosini rad etishi mumkin. Vazirlar Kengashi Bosh Vazir (Sergey Stanishev 2005 y. 17 avgustdan beri) tomonidan boshqariladi. U Bosqaruv Organining oliy a'zosi bo'lib, hozirda 20-ta vazirdan iborat. Bosh Vazir parlamentning ko'chilik ovozi bilan tayinlanadi va Prezident tarafidan o'z mahkamasini tuzish uchun mandat beriladi. Hozirdagi koalitsiya Bolgar Sotsialist Partiyasi (BSP), Simeon II Milliy Xarakati (SMX) va (asosan mamlakatda kamchilikni tashkil etgan Turklarni ifodalovchi) Huquqlar va Ozodlik uchun Xarakatdan tashkil topgan. Hokimiyat. Bolgariya yakka palatali parlamentga ega. Umum-Milliy Yig'ilishi yoki Narodno Sabranie, 240 deputatlardan iborat bo'lib, ular xalq tomonidan 4 yillik muddatga saylaniladi. Ovozlar 28-ta administrativ bo'limlarning har biridagi nomzodlarning partiyalari yoki koalitsiyalariga beriladi. Partiya yoki koalitsiya parlamentga kirish uchun eng kamida ovozlarning 4% to'plashi zarur.Parlament qonunlarning kuchga kirishi, byudjetni tasdiqlash, prezident saylovlariga tayyorgarlik ko'rish, bosh vazir va boshqa vazirlarning tanlovi va ularning ishdan bo'shatilishi, urush e'lon qilish, qo'shinlarning Bolgariya hududidan tashqariga chiqishi va xalqaro bitim va shartnomalarni tasdiqlash kabi vazifalarni bajaradi. So'ngi saylovlar 2005 y.ning iyun oyida bo'lib o'tgan. Navbatdagi saylovlar 2009 y.ning kuziga rejalashtirilgan. Hududiy va mahalliy hokimiyat. Bolgariya Respublikasining hududi provinsiya va munitsipalitelarga bo'lingan. Provinsiyalarning soni 28-ta bo'lib, har biri hokimiyat tomonidan tayinlanadigan provinsiya hokimi bilan boshqariladi. Shu bilan birga, mamlakatda 263-ta munitsipalitet mavjud. Toshkent Davlat Texnika Universiteti. Toshkent davlat texnika universiteti - O'zbekiston oliy o'quv yurtlaridan biri. Tarix. O'zbekiston Prezidentining 30-aprel 1991 yil farmoniga asosan Vazirlar Mahkamasi 13-may 1991 yilda qabul qilgan 130-sonli qarori bilan Toshkent politexnika instituti va Toshkent mashinasozlik instituti birlashtirilishi zaminida vujudga keldi. Ayni vaqtda Vazirlar mahkamasi ToshPIning sanoat-fuqarolik qurilishi, qurilish muhandisligi, me'morchilik fakultetlarini birlashtirib – Toshkent me'morchilik – qurilish instituti, kimyo– texnologiya, oziq-ovqat texnologiyasi fakultetlarini birlashtirib – Toshkent kimyo-texnologiya instituti tashkil etish haqida ham qaror qabul qilgan bo'lib, amalda ikki institutni birlashtirib, uchta mustaqil oliy texnika o'quv yurtlari- Toshkent davlat texnika universiteti, Toshkent me'morchilik–qurilish instituti, Toshkent kimyo–texnologiya instituti tashkil etilgan edi. Navbatdagi qayta qurishlardan omon qolgan Toshkent politexnika institutining: 1) geologiya-qidiruv; 2) kon-metallurgiya; 3) avtomatlashtirilgan boshqaruv tizimlari; 4) sanoat energetikasi; 5) neft va gaz; 6)radioelektronika va avtomatika; 7) energetika fakultetlari Toshkent mashinosozlik institutining: 1) mexanika; 2) tehnologiya; 3)mashinalar va apparatlarni konstruksiyalash; 4) traktor va qishloq xo'jaligi mashinasozligi fakultetlari bilan qo'shilib, yangi - Toshkent davlat texnika universiteti tarkibi yaratildi va yangi maqomda amal qila boshladi. Osiyo Taraqqiyot Banki (OTB). Osiyo taraqqiyot banki(OTB) 1966 yilda tashkil etilgan Osiyo va Tinch okeani davlatlarida texnik yordam va qarzlar berish orqali iqtisodiy va ijtimoiy rivojlantirishni maqsad qilib qo'ygan hududiy taraqqiyot banki hisoblanadi. U umumiy hisobda 66ta a'zo, 47tasi hududiy va 19tasi dunyoning boshqa hududlaridan, tomonidan egalik qilinuvchi, ko'ptomonlama rivojlanish moliyaviy institutidir. OTBning bosh maqsadi nochorlikdan xoli bo'lgan hudud shakllantirishdir. Uning vazifasi rivojlanayotgan a'zo davlatlariga nochorlikni kamaytirish va o'z fuqarolarining hayot tarzini ko'tarishiga yordam berishdir. OTBning faoliyati Osiyo va Tinch okean ko'rfazida yashayotgan, ayniqsa kunlik $2dan kam tushumga ega bo'lgan 1.9 milliardlik axolining turmush tarzini yaxshilashga qaratilgan. Ko'p sonlik muvaffaqiyatli hikoylariga qaramay, ushbu hudud butun dunyoning 2/3 nochor axolisi yashaydigan hudud bo'lib qolmoqda. Dastlab Bank Jahon Bankining, asosan AQSh, Yaponiya va Yevro'pa davlatlari(ayniqsa Shimoliy va Germaniya)hukumatlari ta'siriga ega bo'lgan,hududiy nusxasi sifatida tashkil etilgan. Bank o'z qarz berish xarakatlarini, millatlararo tan olingan bond(taniqli nom)larni evropa bozoriga qo'yish orqali moliyalashtirgan. Garchi a'zo davlatlarning iqtisodiy rivojlanishi OTBning faoliyatini ham birmuncha o'zgartirgan bo'lsada, bank o'z tarixida asosan proektlar asosida, xususan infrastruktura investitsiyalari, qishloq xo'jaligi rivoji va a'zo davlatlardagi oddiy sanoatini rivojlantirish uchun qarz berish, orqali faoliyat yuritgan. Berilgan ta'rif bo'yicha bank davlat va davlat tashkilotlariga qarz beruvchi bo'lsada, u hududiy a'zo davlatlarining xususiy sektorni rivojlantirish va likvidatsiyani yaxshilash borasida ham faollik ko'rsatgan. Bankning asosiy inson kapitali bu uning qishloq xo'jaligi, fuqaroviy muhandislik,iqtisod, ommaviy siyosat va moliya sohasidagi nazariy va amaliyotchi ekspertlaridir.Bu ekspertlar butun dunyodan bo'lib, Manilada joylashishgan va har xil imtiyozlar, shu jumladan diplomatik status hamda soliqlardan xoli maosh, berilgan. Tasavvur qilinadiki, agar qachondir Osiyo aniq bir yashash standartiga erishsa, bank yo'qoladi yoki tijorat tashkilotiga aylantiriladi. Paulo Coelho. Paulo Coelho (Paulo Koel’o, 24 avgust, 1947 yilda tugʻilgan) - Braziliyalik shoir va yozuvchi. Tarjimai holi. Coelho 24 avgust 1947 yilda Braziliyaning Rio da Janeyro shahrida tugʻilgan. U oʻsha yerdagi huquqiy sohadagi oʻquv yurtida oʻqigan, lekin 1970 yilda Meksika, Peru, Boliviya,Chili, Yevropa hamda Shimoliy Amerika boʻylab sayohat amalga oshirish uchun oʻqishini tashlagan. 2 yil keyinroq u Braziliyaga qaytib kelib estrada musiqasi uchun sheʼrlar yoza boshlab, Raul Seixas kabi musiqachilar bilan ishladi. Juan Arias bilan boʻlgan intervyuda aytib oʻtganidek, oʻsha paytlarda Coelho qarama-qarshiliklarga ega boʻlgan ingliz mistigi Aleister Crowley ijodi taʼsirida boʻlgan. Taʼsir nafaqat musiqa, balki oʻsha Minais Gerais'ga koʻra jamiyatda anarxist jamoa hisoblangan «Alternativ jamiyat» tuzish planlariga ham oʻtib ketdi. Loyiha Braziliya harbiylari tomonidan jinoiy topilib, ushbu jamoaning barcha aʼzolari, shu jumladan Coelho va Seixas ham qamoq jazosini oʻtashdi. Keyinroq u Gollandiyada uning hayotini oʻzgartirgan hamda xristianlikka yetaklagan bir insonni uchratdi. U RAM (Regnus Agnus Mundi) deb nomlangan Katolik guruhi aʼzoligini qabul qildi. 1986 yilda u qadimiy ispan marosimi boʻlgan va asari «The Piligramage»'da tasvirlangan Santyago yoʻlini bosib oʻtdi. U va uning turmush oʻrtogʻi Kristina Braziliyaning Rio de Janeyrosida yashashadi. Asarlari. 1982 yilda Coelho hech bir taʼsirga ega boʻlmagan oʻzining birinchi asari, «Hell Archives»'ni («Doʻzax arxivlari») yaratdi. 1985 yilda u keyinchalik «yomon sifati» uchun ommadan qaytarib olishga harakat qilgan «Practical Manual of Vampirism»'ga («Vampirizm boʻyicha amaliy qoʻllanma») hissa qoʻshdi. 1988 yilda Coelho Borges’ning «Ikki hayolparast ertagi»(«Tale of Two Dreamers»)ga asoslangan «Alchemist» asarini nashrdan chiqardi. Dastlabki sekin sur’atlardagi asar sotuvi nashriyotni asarni qaytarishiga olib keldi, lekin aynan ushbu asar Braziliyaning eng koʻp sotilgan asari boʻldi. U 11 milliondan ortiq nusxada sotilib, dunyoning 41 tiliga tarjima qilindi. Ushbu asar asosida Coelho asarlarini sevuvchi Laurens Fishburn kino yaratmoqda. Coelho 150dan ortiq mamlakatda 86 milliondan ortiq asarlari nusxasini sotib, uning asarlari 56 tilga tarjima qilingan. U turli xil adabiyot mukofotlariga, shu jumladan La Legion d’Honneur(Fransiya), Grinzane Cavour (Italiya) mukofotlariga sazovor boʻlgan.Yana Braziliya gazetasi Folha San Pauloda nashr etgan satrlari toplanmasi boʻlgan Maktub asari, «Sat down and wept», «The Valkyries»ni ham yozgan. Koel’o asarlarining Eronda mashhurligiga qaramay, uning 2005 yilda nashr etilgan «The Zahir» asari taʼqiqlanib, 1000ta nusxasi konfiskatsiya qilingan, lekin 1 hafta oʻtmay, ular yana kitob doʻkonlarida paydo boʻlgan. Uning asarlari bestsellerlar qatoridan nafaqat Braziliyada balki AQSh, Birlashgan Qirollik, Fransiya, Germaniya, Eron, Kanada, Italiya, Isroil, Finlandiya, Serbiya, Gretsiya,Ruminiya, Bolgariya, Rossiya, Polsha va Litvalarda ham oʻrin olgan. U har vaqtning eng koʻp sotilgan Portugal tilli muallif hisoblanadi. U yana Sovgʻa(The Gift/Henry Drummond) va Paygʻambarning Sevgi maktublari(Love letters of a Prophet/Kalil Gibran) ham moslashtirgan. Coelho 45 dan ortiq davlatda haftalilik sahifalar uchun yozadi. Ushbular qatorida Turkiyaning Aksam va Austrian Kurier’ning Freizeitʼi ham oʻrin olgan. Tanqid. Garchi Coelho xalqaro buyuk muvaffaqiyatga erishgan boʻlsada, uning ishlari oʻz vatanida doim ham bir xil qabul qilinmagan. Baʼzi braziliyalik mualliflar tomonidan asarlari juda oson boʻlgan va oʻziga yordam beruvchi kitoblarga taqqoslangan, past darajadagi muallif sifatida tanqid qilingan. Undan tashqari, uning portugal tilidagi asarlari grammatik xatolar va noaniqliklarga ega boʻlib, baʼzilari keyingi tarjimalarida toʻgʻirlanib yoki keyingi nashrlarida oʻzgartirilgan. Indianapolis. Indianapolis AQShning Indiana shtatining poytaxti va Marion okrugining joylashgan hududi hisoblanadi. 2000 yil hisob-kitoblariga ko'ra, uning aholisi 791,926 bo'lib, u Indiananing eng ko'p aholili shahri, AQShning 12chi eng katta shahari va Midwest(O'rtag'arb)ning uchinchi eng yirik shahri hisoblanadi. Buyuk Indianapolis Marion okrugi va yondashgan okruglardan tashkil topgan. Kengroq ta'rifga ko'ra Indianpolis yondosh hududlari bilan birgalikda hisoblaganda 2 million aholiga ega bo'lib (2005), unga AQShning 23chi va Midwest'ning 7chi yirik shahri maqomini olib beradi. Yagonalashgan ish kuchi va media bozori bo'yicha Indianapolis Metropolitan Statistik Hududi(MDH) 2005 yilga ko'ra 1.64 million aholini tashkil etgan. Metropolitan Statistik Hududiga ko'ra Indianapolis Midwest'daChikago, Detroyt, Minneapolis, St.Louis, Clevelend, Cincinnati va Columbusdan keyingi sakkizinchi o'rinni egallaydi. Indianapolis kuchli sport mavqei ega bo'lib, 1987 yilda Pan Amerikan o'yinlari, Basketbol Turniri hamda har yili o'tkaziladigan Indianapolis 500 uchun mashhur. Shaharni "Indy", "Amerika chorrahasi" va "Aylana shahar" deb ham nomlashadi. Tarixi. Indianapolis poytaxt sifatida 1821 yilda tashkil topgan. Jeremiah Sullivan, Indiana Oliy Sudi sudyasi ushbu nomni "Indiana" so'ziga grekcha "polis" so'zini qo'shish orqali Indianapolis deb kashf etti; so'zma-so'z Indianapolis Indian shahri ma'nosini beradi. Shahar Oq daryo bo'yida tashkil etilib, ushbu daryo asosiy transport vositasi bo'ladi degan noto'g'ri taxmin ila qurilgan; biroq, suv yo'li buning uchun juda sayoz edi. Shtat yangi poytaxt shaharning dizaynini Aleksandr Ralstonga topshirdi. Shahar aslida sharq-g'arb yo'nalishidagi Milliy Yo'lining ustida joylashgan. Dastlabki temir yo'l, Madison va Indianapolis, 1847 yil 1-Oktyabrda o'z faoliyatini boshladi. Asr so'ngiga kelib, Indianapolis o'gir sanoat ishlab chiqara boshlab, Chikago, Louisville, Cincinnati, Columbus va St. Louislarni bog'lovchi transport markazi bo'la boshladi. Yon hududlardagi tabiiy gaz va neft' zahiralari, shahrning kech 19 asrda gullab yashnashiga asos bo'ldi. Międzyrzec Podlaski. Międzyrzec Podlaski (Nemis tilida "Meseritz") - Polshadagi shahar. Mamlakatning janubida joylashgan bu shahar tarixiy bo'lib, Krzna va Piszczanka daryolari bo'yida joylashagan. 1174 yilida shahar maqomini olgan. Yangiyoʻl. Yangiyoʻl Oʻzbekiston Jumhuriyatining Toshkent viloyatida joylashgan. 1934-yilgacha Qovunchi posyolkasi nomi bilan atalgan. Chirchiq daryosining oʻng qirgʻogʻida joylashgan. Ishlab chiqarish. Biokimyo, Paxta qayta ishlash, Kolbasa, Un ishlab chiqarish, Konserva mahsulotlari, Temir-Beton materiallari, Qandolatchilik mahsulotlari; Oyoq Kiyim Fabrikasi. Oziq-ovqat kolleji, Kasb-hunar kolleji, Tibbiyot kolleji. Husni Muborak. Muhammad Husni Mubarok Misr Arab Jumhuriyati prezidenti edi. 04.05.1928 tugʻilgan. 1981-yildan beri Misr prizidenti lavozimini egallab keldi. 2011-yilgi eʼtirozlar tufayli shu mansabdan ketdi. Pulat Turon. Pulat Turon -Shoir,Rassom 1981 yil Uzbekiston Jumhuriyati Toshkent viloyatining Yangiyo'l shahrida tavallud topgan Söğüt. Söğüt.Turkiya'da Bilecik iline bağlı bir ilçe'dir. Зелихман, Лия Ильинична. Лия Ильинична Зелихман (1910—1971) — музыкант (фортепиано), заслуженный учитель РСФСР, преподаватель средней специальной музыкальной школы-десятилектки (ныне музыкальная школа-лицей) при Санкт-Петербургской консерватории имени Н. А. Римского-Корсакова. Воспитала народного артиста РСФСР, лауреата первой премии Международного конкурса им. П. И. Чайковского Григория Соколова. Хальфин, Моисей Яковлевич. Моисей Яковлевич Хальфин (1907—1986) — пианист, профессор Санкт-Петербургской консерватории имени Н. А. Римского-Корсакова. Ученик, а затем ассистент знаменитого профессора Санкт-Петербургской консерватории С. И. Савшинского. Лауреат первой премии всеукраинского конкурса пианистов (1930), лауреат второй премии всесоюзного конкурса музыкантов исполнителей в 1933 году, на котором первую премию получил Эмиль Григорьевич Гилельс. В 1940 году становиться доцентом Ленинградской консерватории, а с 1947-го года - профессором. Вел активную концертную деятельность. Выступал в качестве солиста, ансамблиста, а также с симфоническим оркестром. Выступал в ансамбле с такими музыкантами, как профессор Эйдлин Юлий Ильич, профессор Симкин Михаил Григорьевич, профессор Фишман Эммануил Григорьевич, доцент Ленинградской консерватории Александр Фишер. На протяжение многих лет был первым исполнителем многих произведений ленинградских композиторов. Награжден Почетной грамотой Президиума Верховного Совета СССР. Награжден медалью За оборону Ленинграда и медалью За доблестный труд. Ruslan Chagayev. Ruslan Chagayev (1978 yil 19 oktabr, Andijon, O'zbekiston SSR) - o'zbek bokschisi, Butunjahon Boks Assotsiatsiyasi (ingl. "WBA") versiyasi bo'yicha supero'girvaznda jahon chempioni. O'gir vaznda (81-91 kg) havaskorlar orasida Osiyo hamda jahon chempioni. 1997 yilgi havaskorlar o'rtasidagi Jahon Chempionati finalida kubalik bokschi Feliks Savonni mag'lubiyatga uchratib, oltin medalni qo'lga kiritgan, lekin keyinchalik professional bokschi sifatida chetlatilgan. Ruslan Chagayev "O'zbekiston xizmat ko'rsatgan sportchi", "O'zbekiston iftixori" faxriy unvonlari bilan mukofotlangan. 2007 yilning 14 aprel kuni WBA versiyasi bo'yicha jahon chempionligi uchun Nikolay Valuyev bilan ringga chiqdi. Ushbu bahsda Ruslan 114-114, 115-113, 117-111 hisobida ochkolar bo'yicha g'alaba qozondi. Bu janggacha Valuyev bironta uchrashuvida mag'lubiyatga uchramagan edi. Germaniyaning Gamburg shahrida yashaydi va shug'ullanadi. Murabbiyi: Mixael Timm (nem. Michael Timm). Uylangan, bir o'g'li bor. Ruslan Chagaev 2008 yilning 19 yanvarida Britaniyalik bokschi Matt Skelton bilan o`z unvonini himoya qilish uchun ringga chiqdi. Bu jang 12 raund davom etib, ochkolar bo'yicha g`alaba Ruslan Chagaevga berildi va u o'z chempionlik kamarini yana bir marta o`zida saqlab qoldi. 2008-yil 31-may kuni Ruslanni yana bir jang kutmoqda. Bu kuni Chagaev raqibi rossiyalik Nikolay Valuyev bilan yana bir marta ringga ko`tariladi. Lekin ayrim axborot manbalari tarqatgan xabarga ko`ra, Chagaev va Valuyev jangi 5-iyulga qoldirilgan. Jang sanasi muddatining uzaytirilishiga Ruslan Chagaevning sog`ligi yomonligi sabab bo`lgan. Sahar (guruh). Sahar o'zbek rock va pop guruhi. Группа «Сахар» - это яркий, своеобразный и, несомненно, заметный этап в истории шоу-бизнеса Средней Азии. С самого первого появления на FM-радиостанциях Ташкента и по сегодняшний день группу Сахар отличает оригинальное, не похожее ни на кого звучание, голос, музыка, песни, стиль. Группа Сахар пришлась по душе как молодому, так и старшему поколению Узбекистана. Творчество группы изначально было направлено на создание чего-то нового для тогдашнего шоу-бизнеса, и это молодой команде удалось. Если это был рок – то это был мелодичный, приятный, гармоничный рок, а не музыка радикальных направлений, социальных либо маргинальных стилей. Если это был поп – это был поп самого высокого качества, который исповедуется такими исполнителями как Стинг, Тина Тернер. Даже такие «плаксивые» на первый взгляд, стихи известной поэтессы Умиды Абдуазимовой как «Уша Сизми?», «Узга бир ишк» - настолько гармонично легли на музыку, написанную Анваром Джураевым, что песни были обречены на то, чтобы стать хитами. Группа Сахар неоднократный «долгожитель» практически всех хит-парадов Узбекистана, лауреат ряда премий, включая, конечно же, главную музыкальную награду Узбекистана - «Тарона», в номинации «Открытие года». Группа "Сахар" была создана в 1999 г Анваром Джураевым. "Сахар" в переводе с фарси означает "рассвет". Первый состав - 2 человека, вокалист Анвар Джураев, и гитарист Бабур Камилов. В 2000-ом году подписан контракт с ташкентской продюсерской компанией "Тарона рекордс". В том же 2000 году выпущен первый альбом "Орзу", из которого песня "Дождь" 14 недель продержалась в хит параде на радио. Позднее, в 2006 году, певица, представляющая Узбекистан, Сая Таш, исполнила её на конкурсе молодых исполнителей в Юрмале. В 2001 году в состав группы вошли: Александр Милехин - бас, Игорь Милехин - гитара, Тимур Талипов - клавишные, Камиль Базаров - ударные. В 2001 году группа много гастролировала по Узбекистану. В 2002 году на ежегодной церемонии вручения премий "Звезда Тароны", "Сахар" признана лучшей группой года в жанре современной эстрадной музыки. В том же 2002 году, "Сахар" удостоены президентской премии "Нихол" за вклад в развитие современного искусства Узбекистана. В 2003 году "Сахар" выпускает второй альбом "Ты ли это?" и отправляется в гастрольный тур. В 2004 году группа переезжает в Алматы. В настоящее время ведётся работа над 3-им альбомом, выпуск которого планируется осенью 2009 года. Pentecostallar. Pentecostalism harakati 20 asrlari boshida Masihiylikning Protestant oqimidan chiqdi. Lekin pentecostallar ishonadigan narsalar Masihiy jamoatlarda 1 asrlardan beri ko'rinib kelgan (Nomalum tillarda gapirish, Ruh kuchi orqali kasallarni davolash, Ruh ilhomida bashorat qilish va boshqa Muqaddas Ruh inomlari) Yorugʻlik yili. Yorugʻlik yili uzunlik birligi boʻlib, yorugʻlikning vakuumda bir Yer yili davomida bosib oʻtadigan yoʻliga tengdir. 1 yorugʻlik yili taxminan 9 460 730 472 580,800 km ga teng. Chust. Chust shahri, Namangan viloyatidagi Chust tumanining markazi. O'rta Osiyo ning eng qadimgi dargohlaridan biri.Farg'ona vodiysi ning madaniyat beshiklaridan biridir. Shaharning kelib chiqishi miloddan avvalgi zamonlarga borib taqaladi. Bu yerda tahminan 3000-3500 yil muqaddam inson jamoalari istiqomat qilishi boshlagan. Buning isboti sifatida shaharning shimoliy qismidagi "Bibiona" ziyoratgohini olish mumkin. Bu yerda qadimgi Bronza davri dan qolgan yodgroliklarni, o'sha davr insonlarining turmush tarzini aks ettiruvchi arxeologik qazilmardan namunalar bor. Chust so'zi, 15-16 asrlarda Chust yaqinidagi Chodak qishlog'i (Pop tumani)da dunyoga kelib keyinchlik Chust shahrida voyaga yetgan va shu shaharning eng mashhur kishilaridan biriga aylangan Mavlono Lutfulloh bilan bog'liq bo'lib, tojik tilidagi "chust"(antonimi "sust") ya'ni "chaqqon", "tez" ma'nolarini anglatadi. M.Lutfulloh o'z davrining eng tajribali,zukko mirob(irrigator)laridan biri bo'lib, ul zot tomonidan qoldirilgan bilgilar hozirgi paytda ham qo'llanib kelinmoqda. Shaharning bir qancha yerida M.Lutfulloh nomi bilan bog'liq chashma-buloqlarni uchratish mumkin. Chustda hunarmandchilik. Chust o'zining hunarmandchiligi bilan mashhur. Ayollar chust do'ppisi tikib tayyorlashsa, erkaklar chust pichog'i tayyorlashadi. Shuhrat Mirxoldorshoyev. Shuhrat Mirxoldorshoyev 1982-yilda Namangan shahrida tavallud topgan. Futbolchilik faoliyatini Navbahor(Namangan) futbol klubida boshlagan. Bir necha marotaba Oʻzbekiton Oliy Ligasi mohir toʻpurari boʻlishga erishgan. 2005-yildan Navbahordan Muborakning Mashʼal jamoasiga oʻtdi va ayni paytda bu klubda toʻp surmoqda. Arnavut Ciğeri. Ciğeri temizleyin, küp küp kesin, yıkayın ve süzgece koyun. Yağı kızdırın.Fazla unlarını döküp kızgın yağda kevgirle karıştırarak kızartın. Soğanı ve maydonozu doğrayın ciğerleri ve hazırladığınız piyazın yanında servis edin. Afiyet Olsun. Beğendili Kuzu Pirzola. 1 Yemek kaşığı kaşar peyniri rendesi Tereyağını kızdırıp unu kavurun. Patlıcanları ilave edip iyice karıştırın. Kaşar peyniri rendesini ve sütü ekleyip karışımı bir taşım kaynatın. Servis tabağına hazırladığınız beğendeyi yayıp üzerine pirzolaları dizin. Közlenmiş domates ve biberle birlikte sıcak olarak servis yapın. Afiyet Olsun. Kuzu kapama. Suyunu salıp, çekinceye kadar kısık ateşte pişirin. Arpacık soğanları soyup ete ilave edin ve 1 saat daha pişirin. Havuç, taze soğan ve dereotunu yıkayıp doğrayın. Ete, tuz ve sebzeleri ilave edip 20 dakika daha pişirin. Arpacık soğanları yemeğin içinden alıp, sonra kullanmak üzere ayırın. Maruk yapraklarını yıkayıp düz bir zemine yayıp, pişirdiğiniz etli karışımı yapraklara paylaştırın ve sarın. Ayırdığınız arpacık soğanla birlikte sıcak olarak servis yapın. Afiyet Olsun. Dana Rosto. Doğranmış soğan ve sarımsağı 4 çorba kaşığı sıvıyağda pembeleştirin. Domatesi ilave edip, yüksek ateşte koyulaşıncaya kadar pişirin. Sosis, salan ve janbonu robotta kıyın. Yumurta, 1 tutam tuz ıslatılmış ve sıkılmış ekmek içi ve maydanozun yarısını derin bir kapta karıştırın. 3 Çorba kaşığı sıvıyağı tavada kızdırın. Eti koyup sık sık çevirerek kızartın. Tavadan aldığınız rostoyu birer santim aralıklarla dilimler birbirindan ayrılmayacak şekilde kesin. Eti bir fırın kalıbına koyup hazırladığınız karışımı dilimlerin arasına doldurun. 180 dereceye ayarlı önceden ısıtılmış fırında 35 dakika pişirin. Yağlı kağıdı çıkarıp, 10 dakika daha pişirin ve fırından alın. Dilimler halinde servis tabağına alıp domatesli karışımı yanına ilave edin. Kıyılmış maydanozla süsleyip sıcak olarak servis yapın. Afiyet Olsun. Rosto. Soğan ve maydanozu ince ince kıyın, ekmek içini ufalayın. Yumurtaları küçük bir kasede iyice çırpın. yumurta, kırmızı şarap, tuz ve karabiberi iyice karıştırıp, yoğurun. Dikdörtgen şeklinde bir fırın kalıbını yağlı kağıtla kaplayın. Kıymalı karışımı kalıba doldurup, 180 dereceye ayarlı fırında 1 saat 15 dakika pişirin. Susu hazırlamak için; 1 çorba kaşığı sıvıyağı derin bir tavada kızdırın. Soğan ve sarımsakları çok ince kıyıp yağda kavurun. Rendelenmiş domates, et suyu, kıyılmış maydanoz, tuz ve karabiberi ekleyip karıştırarak kaynamaya bırakın. Kaynamaya başlayınca ateşi kısın ve ara sıra karıştırarak 15 dakika daha pişirin. Rostoyu fırından çıkarınca uzun bir servis tabağına ters çevirerek alın. Maydanoz yaprakları ve domates dilimleri ile süsleyip, sıcak olarak servis yapın. Afiyet Olsun. Kuzu Pirzolası Topkapı. 2 Adet kemikli bütün kuzu pirzola Pirincin sıcak suda bekletilme süresi yaklaşık 40 dakika Temizlenmiş kemikli kuzu pirzolasının tam fileto kısmını bıçakla uzunlamasına delin. Pilav için pirinci 40 dakika kadar sıcak, tuzlu suda bekletin ve suyunu süzdükten sonra bir kenara alın. Kızdırdıktan sonra çamfıstığını ekleyin ve hafifçe pembeleşmeye başladığında çok ince kıyılmış soğanı ekleyin. 1-2 dakika sonra tavla zarı iriliğinde doğradığınız tavuk ciğerini ekleyin. Rengi değiştikten sonra kuşüzümünü, şekeri ve baharatlırı ilave edin. Etsuyunu da ekledikten sonra birkaç dakika kaynatın. Başka bir tencerede çok az yağla pirinci 6-7 dakika kavurun. Ciğerli et suyunu ekleyin ve kuvvetli ateşte 2 dakika pişirin. Sonra ateşi kısarak suyunu çekene dek pişirin. Ateşten indirdikten sonra ince kıyılmış dereotunu ekleyin ve karıştırın. Hazır olan pilavı delinmiş pirzolanın içine doldurun ve her iki tarafını kürdanla kapatın. Pirzolayı dövülmüş sarmısak, kırık tane karabiber, kekik, biberiye otu ve tuz ile baharatlayın. Çiçekyağı sürün ve 180 derece fırında üzeri kızarana dek pişirin. Dilimleyerek sıcak servis yapın. Afiyet Olsun. Fırında Kuzu But. Eti iyice yıkayın ve büyük bir tencereye koyun. 2 su bardağı suyu ve yeterince tuzu ekleyin. Önce hızlı ateşte, kaynamaya başladığında kısık ateşte pişidrin. Üzerine yoğurt, yumuşak margarin ve salça karışımını sürün. Orta ısılı fırında üzeri kızarana dek pişirin. Yanında pilavla birlikte servis yapın.Afiyet Olsun. Kaburga Dolması. 1 Adet kuzu kaburgası (2.200 gr) Kaburga kemiği ile derialtı dokusunu birbirinden ayırarak bir cep açın. Ciğer ve böbreği yıkayıp zarlarını soyun. 3 Yemek kaşığı margarini eritip çam fıstığını ekleyin ve sararıncaya kadar kadar kavurun. Ciğer ve böbrekleri ilave edip, sote edin. Kuşüzümü, biraz tuz ve karabiber ilave edip tekrar karıştırın. Hazırladığınız iç pilavı kuzu kaburgası üzerinde açtığınız cebe doldurun. Mutfak ipiyle dikerek cep ağzını kapatın. Kaburganın sığabileceği bir tencereye suyu doldurup kalan tuzu ekleyin. Kaburgayı yerleştirip ağzı kapalı olarak kısık ateşte 2 saat pişirin. Kalan 1 yemek kaşığı margarini ayrı bir kapta eritip, yoğurtla karıştırın. Etin üzerine sürüp, önceden ısıtılmış fırında 10 dakika kızartın. Sıcak olarak servis yapın. Afiyet Olsun. Beşamel Soslu Pirzola. 2 Çay kaşığı limon kabuğu rendesi Hepsini yağlı bir kağıda yanyana dizin. Kıyılmış maydanoz, limon kabuğu rendesi, tuz ve biberiyeyi bir kasede karıştırıp etlerin üzerine serpin. Tereyağını bir tavada eritin, unu ekleyip tahta kaşıkla karıştırın. Ardından sütü azar azar dökerek ilave edin. Koyu bir beşamel sos kıvamına gelinceye kadar sürekli karıştırarak pişirin. Gerekirse biraz daha süt ilave edebilirsiniz. Tuz, karabiber ve hindistan cevizi ilave edip devamlı karıştırarak birkaç dakika daha pişirin. Ateşten alıp geniş bir tabağa koyun ve soğumaya bırakın. Pirzolaları önce beşamel sosa, ardından çırpılmış yumurtaya sonra galeta ununa bulayın. Kızdırılmış yağda iki taraflı olarak kızartıp, kağıt havlu üzerinde fazla yağını çektirin. Limom dilimleri ile süsleyerek sıcak olarak servis yapın. Afiyet Olsun. Ekşili Et. Eğer et yağlıysa hiç yağ koymadan, eğer yağsızsa içine yağ ekleyerek kendi suyuyla kavurun. Etler renk değiştirene ve suyunu çekene dek kavurun. Bu arada soğanları ve domatesleri halka halka doğrayın. Etler kavrulunca içine soğanları ekleyip, bir süre karıştırın. 5-10 Dakika sonra doğranmış domatesleri ilave edin.(Dilerseniz hepsini aynı anda da ekleyebilirsiniz.) Tencereye kaşık sokmadan, arada bir sallayarak karıştırın. Yarım saat kısık ateşte pişirdikten sonra yarım limon sıkın. Sıcak olarak servis yapın. Afiyet Olsun. Motörhead. Motörhead — Angliya heavy metal / hard rock guruhi, 1975 yil 14 oktabrda tashkil etilgan. Dunyoning eng muvaffaqiyatli guruhlaridan, shu kungacha 40 milliondan ortiq albomlari sotilgan. Metallurg Bekobod. O'zbekiston Oliy Ligasi da ishtirok etuvchi futbol klubi. Toshkent viloyati Bekobod shahri jamoasi. Oʻzbekiston Oliy Ligasi. O'zbekiston Oliy Ligasi — o'zbek futbolining eng kuchli ligasi. Musobaqada 2009 yilda 16 jamoa ishtirok etgan edi. 2010 yildan jamoalalar soni 14 taga kamaytirildi.So'nggi ikki o'rinni egallagan jamoa Birinchi Ligaga tushib ketadi, ularning o'rniga Birinchi Liganing eng kuchli ikki jamoasi Oliy Ligaga yo'l oladi. O'zbekiston Oliy Ligasi musobaqalari 1992 yildan beri o'tkazilib kelinadi. Musobaqaning amaldagi g'olibi — Bunyodkor PFK.Xozirgi kunda ligani O'zbekiston professional Futbol Ligasiga aylantirish borasida amaliy ishlar olib borilmoqda. qo'shimcha ma'lumotlar: xamda da Mustafo Bayramov. 1980 yillar oxiri va 1990 yillar boshida Namangan ning Navbahor Futbol Klubida futbolchi bo'lib to'p surgan. Klubning eng shonli va tajribali o'yinchilaridan biri.Hozirda ayni shu klubda murabbiy lavozimida ishlamoqda. Saydullo Tursunov. Futbolchi.Namangan viloyati To'raqo'rg'on shahri da tavallud topgan. O'ynagan klubi. Navbahor futbol klubida to'p surgan. Yutuqlari. 1996 yil - O'zbekiston Oliy Ligasi chempioni. Bir necha marotaba O'zbekiston Kubogi g'olibi To'raqo'rg'on shahrida. O'zbekiston Respublikasi Namangan viloyati dagi shahar.To'raqo'rg'on tumani bosh markazi. Namangan shahri dan 7-8 km. To'raqo'rg'on tumani. O'zbekiston Respublikasi Namangan viloyati dagi tuman. Markazi To'raqo'rg'on shahri. Hududidan Sirdaryo oqib o'tgan. G'arb va janubdan Chust, Pop, Mingbuloq, shimoldan Kosonsoy, sharqdan esa Namangan shahri va tumani bilan chegaradosh. To'raqo'rg'on shahri. O'zbekiston Respublikasi Namangan viloyati dagi shahar. To'raqo'rg'on tumani bosh markazi Sevara Nazarxon. Sevara Nazarxon oʻzbek qoʻshiqchisi, musiqachi va qoʻshiqlar muallifi. Fargʻona vodiyining Andijon shahrida dunyoga kelgan. Shou-biznesdagi ilk faoliyatini taniqli produser va musiqachi Mansur Toshmatov boshchiligidagi "Sideris" guruhida boshlagan. Toʻrt qizdan iborat guruh tezda tanilgan, ammo u yakkaxon qoʻshiqchi sifatida koʻproq muvaffaqiyat qozondi. Pop yoʻnalishida ijod qiluvchi Sevara Nazarxon oʻz qoʻshiqlarida Markaziy Osiyo qoʻshiqchiligida keng tarqalgan milliy cholg'u asboblari dutor va tanbur dan keng foydalanadi. Soʻnggi yillarda xorijiy musiqa yozish studiyalarida yaratilgan qoʻshiqlarda xalq ogʻzaki ijodi namunalarining zamonaviy yoʻnalishda yangicha talqin etilishi Sevara Nazarxonga oʻziga xos imidj yaratdi. 2003 yilda fransiyalik prodyuser Hector Zazou hamkorligida yaratilgan "Yol Boʻlsin" albomi tanqidchilar tomonidan xush kutib olindi. Ushbu albomdag baʼzi qoʻshiqlar 2005 yilda Afro Celt Sound System albomiga kiritilgan ('). Sevara Nazarxon 2004 yili BBC Radio 3 tomonidan taqdim etiladigan Osiyolik Eng Yaxshi Qoʻshiqchi Unvoniga sazovor boʻlgan. Yulduz Usmonova. Yulduz Usmonova (12-dekabr, 1963 "tugʻilgan") - oʻzbek qoʻshiqchisi, musiqachisi va qoʻshiqlar muallifi. Oʻzbekiston xalq artisti. Tarjimai holi. Yulduz Usmonova Fargʻona viloyatining Margʻilon shahrida ipak fabrikasining ishchilari oilasida tugʻilgan.. Margʻilon shahridagi pedagogika institutida musiqadan taʼlim olgan. Sahoba. Islomiyatda Sahobalar Islom dini payg`ambari Muhammad(SAV)ning din jihatdan yo`ldoshlari.Payg’ambarimiz Muhammad alayhissalom bilan birga mo’min-musulmonlikda yashagan va mo’min-musulmonlikda vafot qilgan kishilardir. Har qaysilarini biz do’st tutmog’imiz lozim. Ularning eng afzallari hazrati Abu Bakr Siddiq, hazrati Umar ibn Xattob, hazrati Usmon ibn Affon, hazrati Ali Murtazo roziallohu anhumlar. Ushbu to’rt sahoba muhtaramu mukarram choryorlardir. Jamiki musulmonlar ushbu choryorlarning har qaysilarini do’st tutmog’i lozim. Musulmon. Musulmon ("arab.: مسلم; fors.: Mo`salmun; urdu.: مسلمان; turk.: Müslüman," «o'zini Allohga topshirgan») — Islom dinini qabul qilgan kishilarga nisbatan qo'llaniluvchi umumiy atama bo'lib, erkak jinsiga nisbatan "musulmon", ayollarga nisbatan esa muslima so`zi ishlatiladi. Shariat. Shariat ("arab tilida:شريعة") deganda Islom Huquqshunosligi tushuniladi. Ushbu soʻz "yoʻl" maʼnosini anglatadi. Abu Ali ibn Sino. Abu Ali ibn Sino (to`liq ismi: Abū ‘Alī al-Husayn ibn ‘Abd Allāh ibn Sīnā al-Balkhī; "forscha": ابوعلى سينا/پورسينا; "arabcha": أبو علي الحسین بن عبدالله بن سینا) forscha olimi(), faylasufi. 980-yilda Buxoroda tu`ilgan va 1037-yili Hamadonda vafot etgan. Tarjima holi. U 980-yilda Buxoro yaqinidagi Afshona qishlog`ida mahalliy Turk amaldor oilasida dunyoga keldi. 5-10 yoshlarida maktabda talim oldi. Maktabni bitirgach, ustozi Abu Abdullohdan mantiq, tibbiyot, falsafa, riyoziyot va fiqh ilmlarini o`rganadi. 16 yoshidan boshlab turli fanlar bo`yicha Sharq va G`arb olimlarining ilmiy asarlarini mustaqqil o`rganadi. Ayniqsa u tabobat ilmining qadimgi allomalari Gippokrat va Golen hamda o`rta asr Sharqining buyuk hakimi va mutaffakiri Abu Bakr ar-Roziy (864-925)ning asarlarini puxta o`rganadi. Ibn Sino 17 yoshidayoq e`tiborli hakim va olim bo`lib yetishadi. U amr Nuh ibn Mansurni davolab tuzatgach, somoniylarning saroy kutubxonasidan foydalanishga ruxsat oladi. Kutubxinada u bir yil davomida turli sohalardagi ilmiy asarlarni mutolaa qilib, bilmlarni chuqurlashtiradi. XI asr oxiri va X asr boshlarida Movarounnahr va Xurosonda yuzaga kelgan og`ir sharoitda ibn Sino o` ona shahri Buxoroni tark etib, avval Urganchda, Xorazmshoh Ma`mun saroyidagi olimlar qatoridan joy olsadi. So`ngra Mahmud G`aznaviyning tazyiqi tufayli Xorazmdan ham chiqib ketadi. U umrining oxirigacha Obivat, Go`rgon, Ray, Qazvin, Isfaxon, Xamadon shaharlarida hukmdorlar qo`lostida tabiblik va vazirlik qiladi. 1037-yilda Xamadonda vafot etadi. Ibn Sino arab va Fors tillarida fanning turli sohalari bo`yicha 300 dan ortiq asarlar yozdi. Bu asarlarning eng buyugi “Tib qonunlari” asaridir. Ibn Sino asarlari 280 dan ortiqdir. Shulardan 40-dan ortig’i meditsinaga oid, 30 ga yaqini turli tabbiy fanlarga, 180 ta risolasi falsafa, mantiq, ruxshnoslik, geologiya, etika va ijtimoiy masalalarga, 3 risolasi musiqiy ilmga bagishlangan. Lekin bizga bu asarlarning 160 ga yaqini yetib kelgan. Asarlar orasidagi 18 jildli «Kitob uf-shifo» asarini falsafa bilimlar qomusi desa bo’ladi. Osaka. Osaka shahri(Yapon tilida:大阪市, Ōsaka-shi) Yaponiyaning ikkinchi katta shahri bo`lib asosiy yapon oroli Honshuning Kansai hududi, Osaka porti Yodo daryosi kirish qismida joylashgan. Osaka shahri Osaka viloyatining poytahtidir. Ahl ul-Bayt. Ahl ul-Bayt(Arab tilida:أهل البيت,Ahl al-Bayt) so`zi uy yoki oila odamlari ma`nosini bildiradi. Islom madaniyatida ushbu so`z Muhammad(SAV) payg`ambarning oilasini(birga yashovchilarini) bildiradi. Damashq. Damashq(Suriya tilida دمشق, shu bilan birga Shom الشام -Ash-Sham deb ham tanilgan) Suriyaning eng katta shahri va poytahtidir. U dunyoning davomiy aholi yashab kelgan eng qadimiy shahri deb hisoblanadi. Hozirda yahminiy aholisi 4.5 milliondir. Zakot. Zakot (arabcha:زكاة') islomiy hayr-ehson, sadaqa tushunchasini bildiradi. Musulmonlar o`zlarining yillik daromadlari islomda belgilangan eng kam miqdor(Nisob)dan oshganda o`z daromadlarining 2.5%ni jamiyatning belgilangan qatlamiga to`lash majburiyatidadirlar. Zakot o`zbek tilida "o`sish"(yahshilik jihatidan), "o`rtish","tozalanish","tarbiyalash","tozalash" ma`nolarini bildiradi. Nikoh. Nikoh(Arab tilida: النكاح) kuyov va kelin orasidagi shartnoma bo`lib hisoblanadi. Sovet Ittifoqi Madhiyasi. Гимн Советского Союза, Sovet Ittifoqi Madhiyasi. Ilyos Zeytullayev. Ilyos Zeytullayev (13-avgust, 1984, Angren) oʻzbek futbolchisi, hozirda Italiyaning Peskara klubining hujumchisidir. Boʻyi 178 sm, vazni - 70 kg. Harf. Ko'zaga chizilgan qadimgi yunon harflari Harf yunon alifbosi hamda uning avlodlari bo'lmish boshqa alifbolardagi unsurdir. Yunon alifbosidan avvalgi yozuv shakllari sillabogramma yoki logogramma deyiladi. Ta'rif. Harflar nutqni tashkil etuvchi ramzlar bo'lgani uchun ular fonetikaga oiddir. Sof fonemik alifboda bir tovush bitta harf bilan belgilanadi, lekin ba'zi hollarda bir harf bittadan ko'p tovushni anglatishi mumkin. Bir tovushni ifodalovchi harflar juftligi digrafa deyiladi. Digrafaga misol sifatida o'zbek tilidagi "ch" va "sh"larni keltirish mumkin. Bir tovush uch harf bilan ifodalanishi ham mumkin (olmon tilidagi "sch"), bunday harflar majmui trigrafa deyiladi. Shuningdek, ba'zi harflar o'z nomlariga ham ega. Bu nomlar mintaqa tarixi va madaniyatiga bog'liq bo'ladi. Masalan Z harfi ingliz tilida so'zlashuvchi mamlakatlarda (AQShdan tashqari) "zed" deb nomlangan, AQShda esa uni "zi" deyishadi. Harflar "alfavit tartibi" deb ataluvchi tartibga egadirlar. Bu tartib turli tillarda turlichadir. Masalan, ispan tilida ñ va "n" harflari ingliz tilidagidan farqli o'laroq har xil vaziyatlarda turadi. Shuningdek, harflar raqam sifatida qo'llanishi ham mumkin (masalan, Rim raqamlari). Tarix. Harflarning ixtiro etilishi mil. avv. 1000 yillar atrofida Xanaanda G'arbiy Semit yozuvlari paydo bo'lishi bilan bog'lanadi. Ba'zi fikrlarga ko'ra harflar undan ham avvlaroq, taxminan mil. avv. 1800 yillarda ixtiro etilgan. Yunon alifbosi mil. avv. 300 atrofida paydo bo'lgan. Harf turlari. Arab alifbosi: Alif, Beth (letter), Taw (letter), ṯāʼ, Gimel (letter), Heth (letter), ḫāʼ, Dalet, ḏāl, Resh, Zayin, Shin (letter), Shin (letter), Tsade, ḍād, Teth, ẓāʼ, Ayin, ġayn, Pe (letter), Qoph, Kaph, Lamedh, Mem, Nun (letter), He (letter), Waw (letter), Yodh Ivrit alifbosi: א, ב, ג, ד, ה, ו, ז, ח, ט, י, כ, ל, מ, נ, ס, ע, פ, צ, ק, ר, ש, ת. Kirill alfibosi: А, Б, В, Г, Ґ, Д, Е, Є, Ж, З, И, І, Ї, Й, К, Л, М, Н, О, П, Р, С, Т, У, Ф, Х, Ц, Ч, Ш, Щ, Ю, Я, Ъ, Ь, Ђ, Љ, Њ, Ћ, Џ Lotin alifbosi: A, B, C, D, E, F, G, H, I, J, K, L, M, N, O, P, Q, R, S, T, U, V, W, X, Y, Z. Yunon alifbosi: Α, Β, Γ, Δ, Ε, Ζ, Η, Θ, Ι, Κ, Λ, Μ, Ν, Ξ, Ο, Π, Ρ, Σ, Τ, Υ, Φ, Χ, Ψ, Ω. Boshqa yozuv tizimlari va ularning harflari uchun Yozuv tizimlari ro'yxati hamda Alifbolar ro'yxatiga qarang. Jihod. Jihod (boshqa tillarda "Jihad, Jahad, Jihaad, Jiaad" ham deb oqiladi) islom dini termini bolib (arab tilida: جهاد) Sunniy mazhabda hech qanday rasmiy statusga ega bo`lmaganligiga qaramasdan ba`zan Islomiyatning oltinchi ustuni sifatida ko`riladi. Shia mazhabidagilar uchun Jihod() Islom dinining o`nta amallaridan biri bo`lib hisoblanadi. Hunayn Ibn Isxoq. Hunayn Ibn Isxoq(Arab tilida:حنين بن إسحاق العبادي) yoki yanda rasmiyroq qilib aytganda Abu Zayd Hunayn Ibn Isxaq al Ibadi(Evropa olamida Johannitius) 809-873nchi yillar orasida yashab o`tgan mashhur va katta ta`sirga ega bo`lgan Arab Nestoria olimi, fizik, va umuman olimdir. U o`zining grek tilidan arab tiliga qilgan tarjimalari bilan mashhurdir. Arab tarihiy manbalari bu olimni arab deb ko`rishsa zamonaviy manbalarda u Assurialik deb tan olinadi. Islomofobiya. Islomofobiya tortishuvlarga boy yangi so`z bolib Musulmonlarga nisbatan bir taraflama yomon tushunchaga ega bo`lish(ko`p hollarda notog`ri). Ushbu terminning dastlabki ishlatilishi 1976 yillarga borib taqaladi. 1980nchi yillarning ohiri 1990nchi yillar boshlarida keng qo`llanila boshladi. Ushbu termin 11 sentyabr, 2001 yil voqealaridan keyin ko`p qollanila boshladi. Kimono. Kimono(yapon tilida:着物) yapon milliy kiyimi bo`lib "kiyiladigan narsa(kiyim)" ma`nosini bildiradi. Dastlab kimono so`zi barcha kiyim kechaklarni bildirgan va vaqt o`tishi bilan ayollar, erkaklar, va bolalar kiyadiga uzun milliy kiyimni bildirgan. Çorum (Merkez). Çorum (Merkez), Leblebisi ile meşhur olan şehirin merkezidir.. Toprak sanayi ve makina imalat sanayi çok gelişmiştir. Orta Karadeniz Bölümü'nün iç kısmında yer almaktadır. Doğuda Amasya, güneyde Yozgat, batıda Çankırı, kuzeyde Sinop, kuzeydoğuda Samsun, güneybatıda Kırıkkale ile çevrilidir. Enlem ve boylam değerlerine göre ise; 34 derece 04 dk. doğu boylamları ile 39 derece 54 dk. kuzey enlemleri arasında yer almaktadır. Deniz seviyesinden ortalama yüksekliği (rakımı) 820 metredir. Ankara'ya 244, İstanbul'a 608, Amasya'ya 92, Sinop'a 294, Samsun'a 172, Tokat'a ise 188 km. mesafededir. İlçelerin İl merkezine uzaklıkları ise; Alaca 52, Bayat 83, Boğazkale 87, Dodurga 42, İskilip 56, Kargı 106, Laçin 29, Mecitözü 37, Oğuzlar 68, Ortaköy 57, Osmancık 59, Sungurlu 72 ve Uğurludağ 66 km'dir. Coğrafya ve iklim. Çorum, bulunduğu yüksek platoda tipik karasal iklim özelliklerini gösterir.Yazlar sıcak ve kurak, kışlar soğuk ve genelde kar yağışlıdır. İlkbahar ve sonbaharda azda olsa yağmurludur. özellikle yaz akşamları bile serin bir havaya sahiptir. Kuzey Anadolu Fay Hattı Çorum'un 20 km. kuzeyinden geçmektedir. Önemli dağ ve tepeleri şunlardır: Erenler tepesi, Kargı 2.097 mt.Türbe tepe,Kargı 1.981 mt. Kara tepe-Mecitözüt 1.846 mt., Kırklar Dağ-Mecitözü 1.791 mt., Teke dağ- İskilip 1.700 mt. Çatalkaya Tepesi-Karadağ- Çorum-Merkez 1.566 mt.dir. Ovaları: Çorum Ovası, Bozboğa Ovası, Ovasaray Ovası, Hüseyin Ovası, Dedesli Ovası, Taybı Ovası, Mecitözü Ovası, Osmancık Ovası, Düvenci Ovası. Akarsuları:Kızılırmak, Yeşilırmak,Çat suyu,Mecitözü çayı,Çekerek ırmağı. Dış bağlantılar. * Abdalata, Çorum. Abdalata, Çorum ilinin Merkez ilçesine bağlı bir köydür. Tarihi. Köyün adının nereden geldiği ve geçmişi hakkında bilgi yoktur. Kültür. Köyün gelenek, görenek ve yemekleri hakkında bilgi yoktur. İklim. Köyün iklimi, Karadeniz iklimi etki alanı içerisindedir. Ekonomi. Köyün ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalıdır. Muhtarlık. Yerleşim yerinin köy tüzel kişiliği alması ile birlikte köyün tüzel kişiliğini temsil etmesi için köy muhtarlık seçimleri de yapılmaktadır. Altyapı bilgileri. Köyde ilköğretim okulu vardır. Köyün içme suyu şebekesi vardır ancak kanalizasyon şebekesi yoktur. Ptt şubesi ve ptt acentesi yoktur. Sağlık ocağı vardır ancak sağlık evi yoktur. Köye ayrıca ulaşımı sağlayan yol asfalt olup köyde elektrik ve sabit telefon vardır. Acıpınar, Çorum. Acıpınar, Çorum ilinin Merkez ilçesine bağlı bir köydür. Tarihi. Köyün adının nereden geldiği ve geçmişi hakkında bilgi yoktur. Kültür. Köyün gelenek, görenek ve yemekleri hakkında bilgi yoktur. İklim. Köyün iklimi, Karadeniz iklimi etki alanı içerisindedir. Ekonomi. Köyün ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalıdır. Muhtarlık. Yerleşim yerinin köy tüzel kişiliği alması ile birlikte köyün tüzel kişiliğini temsil etmesi için köy muhtarlık seçimleri de yapılmaktadır. Altyapı bilgileri. Köyde ilköğretim okulu vardır. Köyün içme suyu şebekesi vardır ancak kanalizasyon şebekesi yoktur. Ptt şubesi ve ptt acentesi yoktur. Sağlık ocağı ve sağlık evi yoktur. Köye ayrıca ulaşımı sağlayan yol asfalt olup köyde elektrik ve sabit telefon vardır. Ahiilyas, Çorum. Ahilyas, Çorum ilinin Merkez ilçesine bağlı bir köydür. Tarihi. Köyün adının nereden geldiği ve geçmişi hakkında bilgi yoktur. Kültür. Köyün gelenek, görenek ve yemekleri hakkında bilgi yoktur. İklim. Köyün iklimi, Karadeniz iklimi etki alanı içerisindedir. Ekonomi. Köyün ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalıdır. Muhtarlık. Yerleşim yerinin köy tüzel kişiliği alması ile birlikte köyün tüzel kişiliğini temsil etmesi için köy muhtarlık seçimleri de yapılmaktadır. Altyapı bilgileri. Köyde ilköğretim okulu vardır. Köyün içme suyu şebekesi vardır ancak kanalizasyon şebekesi yoktur. Ptt şubesi ve ptt acentesi yoktur. Sağlık ocağı ve sağlık evi yoktur. Köye ayrıca ulaşımı sağlayan yol asfalt olup köyde elektrik ve sabit telefon vardır. Ahmetoğlan, Çorum. Ahmetoğlan, Çorum ilinin Merkez ilçesine bağlı bir köydür. Tarihi. Köyün adının nereden geldiği ve geçmişi hakkında bilgi yoktur. Kültür. Köyün gelenek, görenek ve yemekleri hakkında bilgi yoktur. İklim. Köyün iklimi, Karadeniz iklimi etki alanı içerisindedir. Ekonomi. Köyün ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalıdır. Muhtarlık. Yerleşim yerinin köy tüzel kişiliği alması ile birlikte köyün tüzel kişiliğini temsil etmesi için köy muhtarlık seçimleri de yapılmaktadır. Altyapı bilgileri. Köyde, ilköğretim okulu vardır ancak kullanılamamasının yanı sıra taşımalı eğitimden yararlanılmaktadır. Köyün içme suyu şebekesi vardır ancak kanalizasyon şebekesi yoktur. Ptt şubesi ve ptt acentesi yoktur. Sağlık ocağı ve sağlık evi yoktur. Köye ayrıca ulaşımı sağlayan yol asfalt olup köyde elektrik ve sabit telefon vardır. Akçakaya, Çorum. Akçakaya, Çorum ilinin Merkez ilçesine bağlı bir köydür. Kültür. Köyün gelenek, görenek ve yemekleri hakkında bilgi yoktur. İklim. Köyün iklimi, Karadeniz iklimi etki alanı içerisindedir. Ekonomi. Köyün ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalıdır. Muhtarlık. Yerleşim yerinin köy tüzel kişiliği alması ile birlikte köyün tüzel kişiliğini temsil etmesi için köy muhtarlık seçimleri de yapılmaktadır. Altyapı bilgileri. Köyde ilköğretim okulu vardır ama ögretmen olmadıgı icin ögrenim görülmüyor.Köyün içme suyu şebekesi var ama ögleden sonra su olmadıgı için kesiliyor kanalizasyon şebekesi vardır.Yolları asfalt olmadıgı için yagmur yagdım mı çamurdan geçit vermiyor Ptt şubesi ve ptt acentesi yoktur. Sağlık ocağı ve sağlık evi yoktur. Köye ayrıca ulaşımı sağlayan yol asfalt olup köyde elektrik ve sabit telefon vardır. Aksungur, Çorum. Aksungur, Çorum ilinin Merkez ilçesine bağlı bir köydür. Tarihi. Köyün adının nereden geldiği ve geçmişi hakkında bilgi yoktur. Kültür. Köyün gelenek, görenek ve yemekleri hakkında bilgi yoktur. İklim. Köyün iklimi, Karadeniz iklimi etki alanı içerisindedir. Ekonomi. Köyün ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalıdır. Muhtarlık. Yerleşim yerinin köy tüzel kişiliği alması ile birlikte köyün tüzel kişiliğini temsil etmesi için köy muhtarlık seçimleri de yapılmaktadır. Altyapı bilgileri. Köyde ilköğretim okulu vardır. Köyün içme suyu şebekesi vardır ancak kanalizasyon şebekesi yoktur. Ptt şubesi ve ptt acentesi yoktur. Sağlık ocağı ve sağlık evi yoktur. Köye ayrıca ulaşımı sağlayan yol asfalt olup köyde elektrik ve sabit telefon vardır. Akyazı, Çorum. Akyazı, Çorum ilinin Merkez ilçesine bağlı bir köydür. Tarihi. Köyün adının nereden geldiği ve geçmişi hakkında bilgi yoktur. Kültür. Köyün gelenek, görenek ve yemekleri hakkında bilgi yoktur. İklim. Köyün iklimi, Karadeniz iklimi etki alanı içerisindedir. Ekonomi. Köyün ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalıdır. Muhtarlık. Yerleşim yerinin köy tüzel kişiliği alması ile birlikte köyün tüzel kişiliğini temsil etmesi için köy muhtarlık seçimleri de yapılmaktadır. Altyapı bilgileri. Köyde ilköğretim okulu vardır. Köyün içme suyu şebekesi vardır ancak kanalizasyon şebekesi yoktur. Ptt şubesi ve ptt acentesi yoktur. Sağlık ocağı ve sağlık evi yoktur. Köye ayrıca ulaşımı sağlayan yol asfalt olup köyde elektrik ve sabit telefon vardır. Altınbaş, Çorum. Altınbaş, Çorum ilinin Merkez ilçesine bağlı bir köydür. Tarihi. Köyün adının nereden geldiği ve geçmişi hakkında bilgi yoktur. Kültür. Köyün gelenek, görenek ve yemekleri hakkında bilgi yoktur. İklim. Köyün iklimi, Karadeniz iklimi etki alanı içerisindedir. Ekonomi. Köyün ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalıdır. Muhtarlık. Yerleşim yerinin köy tüzel kişiliği alması ile birlikte köyün tüzel kişiliğini temsil etmesi için köy muhtarlık seçimleri de yapılmaktadır. Altyapı bilgileri. Köyde ilköğretim okulu vardır. Köyün hem içme suyu şebekesi hem kanalizasyon şebekesi vardır. Ptt şubesi yoktur ancak ptt acentesi vardır. Sağlık ocağı ve sağlık evi yoktur. Köye ayrıca ulaşımı sağlayan yol asfalt olup köyde elektrik ve sabit telefon vardır. Kızılırmak. Kaynak = İç Anadolu, Türkiye Kızılırmak Nehri Türkiye topraklarından doğarak yine, Türkiye topraklarından denize dökülen en uzun akarsudur. Uzunluğu 1.355 km’dir. Başlıca kolları Delice Irmağı, Devrez ve Gökırmak’tır. Nehir, İç Anadolu'nun en doğusundaki Sivas ilinde Kızıldağ'ın güney yamaçlarından doğar ve sırasıyla Sivas, Kayseri, Nevşehir, Kırşehir, Kırıkkale, Ankara, Çankırı, Çorum ve Samsun illerinden geçerken çok sayıda dere ve çayın sularını toplayarak Bafra Burnu'ndan Karadeniz'e ulaşır. Yağmur ve kar sularıyla beslenen nehrin rejimi düzensizdir. Temmuz ve Şubat arasında düşük su düzeyinde akan nehir, Mart ayında hızla kabarmaya başlar ve Nisan ayında en yüksek su düzeyine ulaşır. Ortalama debisi 184 m³/sn olan nehrin 20 yıllık gözlem süresince en az 18,4 m³/sn’ye ve en çok 1.673 m3/sn.’ ye ulaştığı tespit edilmiştir. Nehir üzerine 7 baraj yapılmıştır. Bunlar Kayseri ilinde Sarıoğlan(Yamula Barajı), Ankara yakınlarındaki Kesikköprü, Hirfanlı ve Kapulukaya barajları ile nehrin Bafra Ovası’na kurulmuş Altınkaya ve Derbent barajlarıdır. Nehir üzerine son olarak Obruk Barajı yapılarak 2007 yılı içerisinde su tutumuna başlanılmıştır. İrili ufaklı birçok gölün bulunduğu Kızılırmak Deltası, Türkiye'nin en önemli kuş yaşam alanlarından da biridir. Adını suyunun renginden alan, antikçağda ise tuzlu akarsu anlamına gelen Halys adıyla anılan Kızılırmak, Anadolu'da kurulmuş medeniyetlere hep ev sahipliği yapmış. Bugün Kızılırmak Vadisi'nde tarihin her dönemine ait izler bulmak mümkün; kaya mezarları ve yerleşimleri, farklı medeniyetlere ait kaleler, köprüler ve daha pek çok iz. Ateizm. a> parlamenti tomonidan taqiqlanib, nusxalari yoqilgan edi. Ateizm xudo(lar)ning mavjudligiga ishonchning yoʻqligidir. Shuningdek, teizmni inkor etuvchi har qanday dunyoqarashga ham ateizm deyiladi, lekin bu nooʻrin, zero bunday dunyoqarash nonteizm deb atalib, ateizmdan farqlanishi mumkin. Barcha ateistlar dinsizdir, degan fikr ham mutlaq toʻgʻri emas, baʼzi dinlar (buddizm kabi) "xudo" tushunchasiga muhtoj emas, demakki shunday dinlarga mansub shaxslar ham "ateist", deyilishi mumkin. Oʻzini ateist, deb nomlagan shaxslarning koʻpchiligi gʻayritabiiy hodisalarga skeptik yondoshishib, xudolarning mavjudligiga empirik dalillar mavjud emasligini urgʻulashadi. Bundan tashqari, ateizm foydasiga falsafiy, ijtimoiy yoki tarixiy argumentlar keltiriladi. Aksar ateistlar sekulyarizm, humanizm, ratsionalizm va naturalizm kabi falsafiy qarashlarga ega boʻlishgani bilan, barcha ateistlar birdek boʻysinuvchi dunyoqarash mavjud emas. Din muhim boʻlgan baʼzi jamiyatlarda "ateist" atamasi xaqorat kabi ishlatilishi hollari kuzatiladi. Biroq ilm-fan rivojlanishi, fikr erkinligi tarqalishi ketidan bu atama bilan oʻzini tasvirlovchi kishilar soni oʻsib bormoqda. Etimologiya. Qadimgi yunon tilida "atheos" (ἄθεος, boʻlishsizlik qoʻshimchasi ἀ + θεός ("xudo")) "xudosiz" maʼnosini anglatadi. Tarixi. "Ateizm" atamasi 16-asrda Fransiyada kelib chiqqan boʻlsa-da, xudolarning mavjudligiga ishonch bildirmagan dunyoqarash va falsafiy oqimlar ibtidoiy jamiyat davrlarida ham boʻlgan. "Xudo", "ruh" tushunchalarini oʻylab topgan va jamiyatni bularga ishontirishga harakat qilgan shomonlar, afsungarlar va hk. din yaratuvchilarining oʻzlari bunga ishonmagan boʻlishlari mumkin. Tarixiy hujjatlarda koʻrsatilgan ateistik qarashdagi falsafiy maktablar mil. av. 6 asrda Hindistonda paydo boʻla boshlagan. Ateistlar nufuzi. Ovroʻpo mamlakatlaridagi xudoga ishonuvchi odamlar miqdori (foizlarda, 2005 yil). Dunyodagi ateistlar sonini hisoblash qiyin ishdir, zero "ateist" tushunchasi har xil anglashiladi, qolaversa, xudoga ishonnmaydigan har qanday shaxs ham oʻzini "ateist", deb atamaydi (u yoki bu soʻzni bilmaydi, yoki jamiyat tazyiqiga uchrashdan qoʻrqadi). Bu borada "dinsiz" atamasi ishlatiladi. Dinsizlar nufuzi esa dunyo aholisining 12%-15% tashkil etadi. Dinsizlar odatda olimlar orasida koʻpchilikni tashkil etadi. Masalan, "Nature" jurnali tadqiqotlariga koʻra (1998) AQSh Milliy Fanlar Akademiyasi aʼzolarining faqatgina 7.0% ibrohimiy dinlar tasvirlagan xudoga ishonishadi (AQSh aholisining 85% xudoga ishongani holda). Oʻzbekistonda ateistlar soni nihoyatda kam boʻlsa-da, yuqori darajali savod koʻrsatkichi tufayli diniy mutaassiblik keng yoyilmagan; aholining 35%'igina dinni muhim, deb hisoblaydi (2002-yilga koʻra). Din. Din jamoat tomonidan shifrlangan qadimiy yozuvlar, mifologiya va rituallarga qat’iy amal qilingan holda bajariluvchi harakatlar to‘plamidir; shuningdek, shaxsiy e’tiqod hamda mistik kechinmalardan iborat bo‘lishi ham mumkin. "Din" atamasi ham jamoat e’tiqodiga oid shaxsiy amaliyotlarni, ham guruh tomonidan bajariluvchi rituallarga qo‘llanadi. Barcha patriarxal dinlar bir g‘oyani ilgari surishadi: olam va odamlarni ikkiga, biri muqaddas, boshqasi kufr bo‘lgan qismlarga bo‘lish. Din odatda hech kim tomonidan kuzatilmaydigan va aniqlanmaydigan, g‘ayritabiiy, muqaddas, eng yuqori shaxs yoki mavjudotga fokuslangan o‘zak e’tiqod ustiga qurilgan ijtimoiy tizim, deb ham ta’riflanadi. An’analar, qadriyatlar, institutlar, rituallar va diniy matnlar o‘zak e’tiqod bilan bog‘liq ko‘riladi, va bulardan ba’zilari sekyular falsafa bilan mos tushmasligi mumkin. Dinni shuningdek "turmush tarzi" ham deyishadi. Dinlarning kelib chiqishi turli madaniyatlarda turlicha kechgan. Ayrim dinlar ijtimoiy tartibni belgilab kelgan bo‘lsa, boshqalari insonning ichki kechinmalari va ruhiyatini tartibga solishni ko‘zlaydi. "Din" so‘zini ba’zi hollarda "e’tiqod" ma’nosida ham qo‘llashadi, lekin bu doim o‘rinli emas, zero e’tiqod shaxsiy ishonchdan iboratdir, aslo ijtimoiy tizim emas. Minbar. Minbar(Arab tilida: منبر) masjidlarda Imomlar hutba oqishi uchun mo`ljallangan jo`ydir. Końskowola. Końskowola, güneydoğu Polonya'da bir kasabadır. Puławy ve Lublin arasında, Kurów kasabası yanındaki Kurówka Nehri üzerinde yer alır. Lublin Voyvodalığı'na bağlı Puławy kazası içinde ayrı bir gmina'nın merkezidir. 2004 yılı verilerine göre nüfusu 2.188 kişidir. Genetika. Genetika jonli organizmlardagi nasldorlik va turlanishni oʻrganuvchi fandir. Hayvon va oʻsimliklarning baʼzi xususiyatlari nasldan naslga oʻtishi mumkinligi ibtidoiy jamiyat davridayoq maʼlum edi va bu bilimdan chorvachilik va dehqonchilikda tanlanma koʻpaytirish orqali qoʻllanilar edi. Biroq, zamonaviy genetika nasldorlik mexanizmlarini tushunadigan fan sifatida Gregor Mendel (19-asr) mehnatlaridan keyingina rivojlana boshladi. Mendel nasldorlik mustaqil funkciyalarga ega fundamental diskret jarayon ekanligini kashf etdi. Nasldorlikning ushbu asosiy birliklari hozirda «genlar» deb ataladi. Organizm hujayralarida genlar jisman DNK molekulalarida joylashgan boʻlib, oʻzida hujayra komponentlarini qurish va boshqarish uchun kerakli axborot tashiydi. Genetika organizmning koʻrinishi va hatti-harakatini belgilashda katta rol oʻynasa ham, umumiy natija nafaqat genlarga, balki organizmni oʻrab tugan atrof-muhitga ham bogʻliq boʻladi. Masalan, inson boʻyini faqatgina genlar emas, balki uning bolaligida olgan ozuqa va sogʻligʻi ham belgilaydi. Diskret nasldorlik va Mendel qonunlari. Punnett kvadratida ikki noʻxat oʻsimligining pushti (B) va oq (b) gʻunchalari geterozigotik bogʻlanganligi koʻrsatilgan. Organizmlardagi nasldorlikning fundamental birligi «gen» deb ataluvchi diskret vositalardir. Bu fundamentallikni ilk bor Gregor Mendel kuzatdi; u noʻxat oʻsimligidagi nasldorlikni oʻrganayotgan edi. U oʻz tajribalarida noʻxat gullari doimo yo pushti, yoki oq boʻlishini, va hech qachon aralash rangli boʻlmasligini aniqladi. Genning ushbu farqli shakllari «allellar» deb ataladi. Noʻxat gullari bilan bogʻliq vaziyatda har bir organizm har bir gendan ikkitadan allelga ega va bir oʻsimlikka bir ajdoddan bitta allel oʻtgan. Aksar organizmlar, shu jumladan odamlar ham, diploiddirlar, yaʼni bir gendan ikki dona allelga egalar. Bir allelning ikki nusxasiga ega organizmlar «gomozigota», ikki turli allelga ega organizmlar esa «geterozigota» deyiladi. Berilgan organizm uchun mavjud allellar toʻplami «genotip», oʻsha allellar tufayli paydo boʻluvchi xususiyatlar (masalan, noʻxat gʻunchasi rangi) «fenotip» deyiladi. Geterozigotik organizmlarda bir allel «dominant» deb nomlanadi, dominant allel fenotipni belgilaydi; boshqa allel esa «retsessiv» deyiladi, uning taʼsiri fenotipda kuzatilmaydi. Dominant allelni biror bosh harf bilan, retsessiv allelni esa oʻsha harfning kichigi bilan belgilash qabul qilingan. Baʼzi allellar mutlaq dominant boʻlmay, fenotipga toʻliq taʼsir etmaydi. Organizmlar nasl qoldirganda, avlod organizmlar ajdodlardan tasodifiy allellarni saqlab qolishadi. Shunday tasodifiy nasldorlik kombinatsiyasi Punnett kvadrati deb ataluvchi sxemada koʻrsatilishi mumkin. Allellar segregatsiyasi orqali kechuvchi diskret nasldorlikning bunday kuzatuv natijalari «Mendel’ning birinchi qonuni» yoki «Segregatsiya qonuni» deyiladi. Olma. Olma "Malus domestica" turiga mansub mevali daraxt va uning mevasidir. It is one of the most widely cultivated tree fruits. It is a small deciduous tree reaching 5-12 m tall, with a broad, often densely twiggy crown. The leaves are alternately arranged, simple oval with an acute tip and serrated margin, slightly downy below, 5-12 cm long and 3-6 cm broad on a 2-5 cm petiole. The flowers are produced in spring with the leaves, white, usually tinged pink at first, 2.5-3.5 cm diameter, with five petals. The fruit matures in autumn, and is typically 5-9 cm diameter (rarely up to 15 cm). The centre of the fruit contains five carpels arranged star-like, each carpel containing one or two (rarely three) seeds. Origin of name. The word "apple" comes from the Old English word æppel'", which in turn has recognisable cognates in a number of the northern branches of the Indo-European language family. The prevailing theory is that "apple" may be one of the most ancient Indo-European words (*"abl-") to come down to English in a recognisable form. The scientific name "malus", on the other hand, comes from the Latin word for apple, and ultimately from the archaic Greek "mālon" ("mēlon" in later dialects). The legendary placename Avalon is thought to come from a Celtic evolution of the same root as the English "apple"; the name of the town of Avellino, near Naples in Italy is likewise thought to come from the same root via the Italic languages. Linnaeus assigned the apple to the genus "Pyrus", along with pears and quinces. Philip Miller subsequently separated the apple into its own genus, a division repeatedly ratified over the years. Botanical information. The wild ancestor of "Malus domestica" is "Malus sieversii". It has no common name in English, but is known in Kazakhstan, where it is native, as 'alma'; in fact, the region where it is thought to originate is called Alma-Ata, or 'father of the apples'. This tree is still found wild in the mountains of Central Asia in southern Kazakhstan, Kyrgyzstan, Tajikistan, and Xinjiang, China. For many years, there was a debate about whether "M. domestica" evolved from chance hybridisation among various wild species. Recent DNA analysis by Barrie Juniper, Emeritus Fellow in the Department of Plant Sciences at Oxford University and others, has indicated, however, that the hybridisation theory is probably false. Instead, it appears that a single species still growing in the Ili Valley on the northern slopes of the Tien Shan mountains at the border of northwest China and the former Soviet Republic of Kazakhstan is the progenitor of the apples we eat today. Leaves taken from trees in this area were analyzed for DNA composition, which showed them all to belong to the species "M. sieversii", with some genetic sequences common to "M. domestica". Some individual "M. sieversii", recently planted by the US government at a research facility, resist many diseases and pests that affect domestic apples, and are the subject of continuing research to develop new disease-resistant apples. Other species that were previously thought to have made contributions to the genome of the domestic apples are "Malus baccata" and "Malus sylvestris", but there is no hard evidence for this in older apple cultivars. These and other "Malus" species have been used in some recent breeding programmes to develop apples suitable for growing in climates unsuitable for "M. domestica", mainly for increased cold tolerance. The apple tree was perhaps the earliest tree to be cultivated, and apples have remained an important food in all cooler climates. To a greater degree than other tree fruit, except possibly citrus, apples store for months while still retaining much of their nutritive value. Winter apples, picked in late autumn and stored just above freezing, have been an important food in Asia and Europe for millennia, as well as in Argentina and in the United States since the arrival of Europeans. Apple cultivars. There are more than 7,500 known cultivars of apples. Different cultivars are available for temperate and subtropical climates. Reputedly the world's biggest collection of apple cultivars is housed at the in England. Apples do not flower in tropical climates because they have a chilling requirement. Commercially popular apple cultivars are soft but crisp. Other desired qualities in modern commercial apple breeding are a colourful skin, absence of russeting, ease of shipping, lengthy storage ability, high yields, disease resistance, typical 'Red Delicious' apple shape, long stem (to allow pesticides to penetrate the top of the fruit), and popular flavour. Old cultivars are often oddly shaped, russeted, and have a variety of textures and colours. Many of them have excellent flavour (often better than most modern cultivars), but may have other problems which make them commercially unviable, such as low yield, liability to disease, or poor tolerance for storage or transport. A few old cultivars are still produced on a large scale, but many have been kept alive by home gardeners and farmers that sell directly to local markets. Many unusual and locally important cultivars with their own unique taste and appearance are out there to discover; apple conservation campaigns have sprung up around the world to preserve such local cultivars from extinction. In the United Kingdom old cultivars such as Cox's Orange Pippin and Egremont Russett are still commercially important even though by modern standards they are low yielding and disease prone. Although most cultivars are bred for eating fresh (dessert apples), some are cultivated specifically for cooking (cooking apples) or producing cider. Cider apples are typically too tart and astringent to eat fresh, but they give the beverage a rich flavour that dessert apples cannot. Modern apples are, as a rule, sweeter than older cultivars. Most North Americans and Europeans favour sweet, subacid apples, but tart apples have a strong minority following. Extremely sweet apples with barely any acid flavour are popular in Asia and especially India. Tastes in apples vary from one person to another and change continually over time. As an example, the U.S. state of Washington made its reputation for apple growing on Red Delicious. In recent years, many apple connoisseurs have come to regard the Red Delicious as inferior to cultivars such as Fuji and Gala due to its merely mild flavour and insufficiently firm texture. Apple breeding. Like most perennial fruits, apples are ordinarily propagated asexually by grafting. Seedling apples are different from their parents, sometimes radically. Most new apple cultivars originate as seedlings, which either arise by chance or are bred by deliberately crossing cultivars with promising characteristics. The words 'seedling', 'pippin', and 'kernel' in the name of an apple cultivar suggest that it originated as a seedling. Apples can also form bud sports (mutations on a single branch). Some bud sports turn out to be improved strains of the parent cultivar. Some differ sufficiently from the parent tree to be considered new cultivars. Some breeders have crossed ordinary apples with crabapples or unusually hardy apples in order to produce hardier cultivars. For example, the Excelsior Experiment Station of the University of Minnesota has, since the 1930s, introduced a steady progression of important hardy apples that are widely grown, both commercially and by backyard orchardists, throughout Minnesota and Wisconsin. Its most important introductions have included 'Haralson' (which is the most widely cultivated apple in Minnesota), 'Wealthy', 'Honeygold', and 'Honeycrisp'. Starting an orchard. Apple orchards are established by planting trees two to four year old. These small trees are usually purchased from a nursery where they are produced by grafting or budding. First, a rootstock is produced either as a seedling or cloned using tissue culture or layering. This is allowed to grow for a year. Then, a small section of branch called a scion is obtained from a mature apple tree of the desired cultivar. The upper stem and branches of the rootstock are cut away and replaced with the scion. In time, the two sections grow together and produce a healthy tree. Rootstocks affect the ultimate size of the tree. While many rootstocks are available to commercial growers, those sold to homeowners who want just a few trees are usually one of two cultivars; a standard seedling rootstock that gives a full-size tree, or a semi-dwarf rootstock that produces a somewhat smaller tree. Dwarf rootstocks are generally more susceptible to damage from wind and cold. Full dwarf trees are often supported of posts or trellises and planted in high density orchards which are much simpler to culture and greatly increase productivity per unit of land. There has been limited research into growing apples on their own roots (i.e. without a rootstock) in England. Some of the supposed benefits are greater disease resistance and better flavour. Some trees are produced with a dwarfing 'interstem' between a standard rootstock and the tree, resulting in two grafts. After the small tree is planted in the orchard, it must grow for 3-5 years (semi-dwarf) or 4-10 years (standard trees) before it will bear sizeable amounts of fruit. Good training of limbs and careful nipping of buds growing in the wrong places, are extremely important during this time, to build a good scaffold that will later support a fruit load. Location. Apples are relatively indifferent to soil conditions and will grow in a wide range of pH values and fertility levels. They do require some protection from the wind and should not be planted in low areas that are prone to late spring frosts. Apples do require good drainage, and heavy soils or flat land should be tilled to make certain that the root systems are never in saturated soil. Pollination. Apples are self-incompatible and must be cross-pollinated to develop fruit. Pollination management is an important component of apple culture. Before planting, it is important to arrange for pollenizers, cultivars of apple or crab apple that provide plentiful, viable and compatible pollen. Orchard blocks may alternate rows of compatible cultivars, or may have periodic crab apple trees, or grafted-on limbs of crab apple. Some cultivars produce very little pollen, or the pollen is sterile, so these are not good pollenizers. Quality nurseries have pollenizer compatibility lists. Growers with old orchard blocks of single cultivars sometimes provide bouquets of crab apple blossoms in drums or pails in the orchard for pollenizers. Home growers with a single tree, and no other cultivars in the neighbourhood can do the same on a smaller scale. During the flowering each season, apple growers usually provide pollinators to carry the pollen. Honeybee hives are most commonly used, and arrangements may be made with a commercial beekeeper who supplies hives for a fee. Orchard mason bees are also used as supplemental pollinators in commercial orchards. Home growers may find these more acceptable in suburban locations because they do not sting. Some wild bees such as carpenter bees and other solitary bees may help. Bumble bee queens are sometimes present in orchards, but not usually in enough quantity to be significant pollinators. Symptoms of inadequate pollination are excessive fruit drop (when marble sized), small and misshapen apples, slowness to ripen, and low seed count. Well pollinated apples are the best quality, and will have 7 to 10 seeds. Apples having fewer than 3 seeds will usually not mature and will drop from the trees in the early summer. Inadequate pollination can result from either a lack of pollinators or pollenizers, or from poor pollinating weather at flowering time. It generally requires multiple bee visits to deliver sufficient grains of pollen to accomplish complete pollination. A common problem is a late frost that destroys the delicate outer structures of the flower. It is best to plant apples on a slope for air drainage, but not on a south facing slope (in the northern hemisphere) as this will encourage early flowering and increase susceptibility to frost. If the frost is not too severe, the tree can be wetted with water spray before the morning sun hits the flowers, and it may save them. Frost damage can be evaluated 24 hours after the frost. If the pistil has turned black, the flower is ruined and will not produce fruit. Growing apples near a body of water can give an advantage by slowing spring warm up, which retards flowering until frost is less likely. In some areas of the USA, such as the eastern shore of Lake Michigan, the southern shore of Lake Ontario, and around some smaller lakes, this cooling effect of water, combined with good, well-drained soils, has made apple growing concentrations possible. However, the cool, humid spring weather in such locations can also increase problems with fungal diseases, notably apple scab; many of the most important apple-growing regions (e.g. northern China, central Turkey, and eastern Washington in the USA) have climates more like the species' native region well away from the sea or any lakes, with cold winters leading to a short, but warm spring with low risk of frost. Home growers may not have a body of water to help, but can utilise north slopes or other geographical features to retard spring flowering. Apples (or any fruit) planted on a south facing slope in the northern hemisphere (or north facing in the southern hemisphere), will flower early and be particularly vulnerable to spring frost. Pollination groups. One cultivar can be pollinized by a compatible cultivar from the same group or close (A with A or A with B but not A with C or D). Late groups are better to avoid frost in cold areas. Thinning. Apples are prone to biennial bearing. If the fruit is not thinned when the tree carries a large crop, it may produce very little flower the following year. Good thinning helps even out the cycle, so that a reasonable crop can be grown every year. Commercial orchardists practice chemical thinning, which is not practical for home fruit. Apples bear in groups of five (or more rarely six) blossoms. The first blossom to open is called the "king bloom". It will produce the best possible apple of the five. If it sets, it tends to suppress setting of the other blossoms, which, if they set anyway, should be removed. The next three blossoms tend to bloom and set simultaneously, therefore there is no dominance. All but one of these should be thinned for best quality. If the final blossom is the only one that sets, the crop will not be as good, but it will help reduce excessive woody growth (suckering) that usually happens when there is no crop. Maturation and harvest. Cultivars vary in their yield and the ultimate size of the tree, even when grown on the same rootstock. Some cultivars, if left unpruned, will grow very large, which allows them to bear a great deal more fruit, but makes harvest very difficult. Mature trees typically bear 40-200 kg of apples each year, though productivity can be close to zero in poor years. Apples are harvested using three-point ladders that are designed to fit amongst the branches. Dwarf trees will bear about 10-80 kg of fruit per year. Pests and diseases. The trees are susceptible to a number of fungal and bacterial diseases and insect pests. Nearly all commercial orchards pursue an aggressive program of chemical sprays to maintain high fruit quality, tree health, and high yields. A trend in orchard management is the use of Integrated Pest Management (IPM), which reduces needless spraying when pests are not present, or more likely, are being controlled by natural predators. Spraying for insect pests must never be done during flowering because it kills pollinators. Nor should bee-attractive plants be allowed to establish in the orchard floor if insecticides are used. White clover is a component of many grass seed mixes, and many bees are poisoned by insecticides while visiting the flowers on the orchard floor. Among the most serious disease problems are fireblight, a bacterial disease; and "Gymnosporangium" rust, apple scab, and black spot, three fungal diseases. The plum curculio is the most serious insect pest. Others include Apple maggot and codling moth. For other Lepidoptera larvae which feed on apple trees, see List of Lepidoptera which feed on Malus. Young apple trees are also prone to mammal pests like mice and deer, which feed on the soft bark of the trees, especially in winter. Growers usually sheath juvenile trees with wire mesh to protect them. Apples are difficult to grow organically, though a few orchards have done so with commercial success, using disease-resistant cultivars and the very best cultural controls. The latest tool in the organic repertoire is to spray a light coating of kaolin clay, which forms a physical barrier to some pests, and also helps prevent apple sun scald. Commerce and uses. At least 55 million tonnes of apples were grown worldwide in 2005, with a value of about $10 billion. China produced about two-fifth of this total. United States is the second leading producer, with more than 7.5% of the world production. Turkey, France, Italy and Iran are among the leading apple exporters. In the United States, more than 60% of all the apples sold commercially are grown in Washington state. Imported apples from New Zealand and other more temperate areas are competing with US production and increasing each year. Apples can be canned, juiced, and optionally fermented to produce apple juice, cider, vinegar, and pectin. Distilled apple cider produces the spirits applejack and Calvados. Apple wine can also be made. They make a popular lunchbox fruit as well. Apples are an important ingredient in many winter desserts, for example apple pie, apple crumble, apple crisp and apple cake. They are often eaten baked or stewed, and they can also be dried and eaten or re-constituted (soaked in water, alcohol or some other liquid) for later use. Puréed apples are generally known as apple sauce. Apples are also made into apple butter and apple jelly. They are also used cooked in meat dishes. Health benefits. An old proverb attests to the health benefits of the fruit: "An apple a day keeps the doctor away." Research suggests that apples may reduce the risk of colon cancer, prostate cancer and lung cancer. Like many fruits, apples contain Vitamin C as well as a host of other antioxidant compounds, which may reduce the risk of cancer by preventing DNA damage. The fibre content, while less than in most other fruits, helps regulate bowel movements and may thus reduce the risk of colon cancer. They may also help with heart disease, weight loss and controlling cholesterol, as they do not have any cholesterol, have fibre (which reduces cholesterol by preventing reabsorption), and are bulky for their caloric content like most fruits and vegetables. A group of chemicals in apples could protect the brain from the type of damage that triggers such neurodegenerative diseases as Alzheimer's and Parkinsonism. Chang Y. 'Cy' Lee of the Cornell University found that the apple phenolics, which are naturally occurring antioxidants found in fresh apples, can protect nerve cells from neurotoxicity induced by oxidative stress. The researchers used red delicious apples from New York State to provide the extracts to study the effects of phytochemicals. Lee said that all apples are high in the critical phytonutrients and that the amount of phenolic compounds in the apple flesh and in the skin vary from year to year, season to season and from growing region to growing region (November/December 2004 issue of the Journal of Food Science). The predominant phenolic phytochemicals in apples are quercetin, epicatechin, and procyanidin B2 (PMID 14558772). The seeds are mildly poisonous, containing a small amount of amygdalin, a cyanogenic glycoside, but a large amount would need to be chewed to have any toxic effect. Pesticide contamination is linked to an increasing number of diseases, and they are mostly found on the outside of fruits and vegetables. Washing or peeling before eating may reduce pesticide intake but peeling will also reduce the intake of the beneficial nutrients. Apple consumption can help remove trapped food and clean between the teeth, but the malic acid contained within the fruit is also capable of eroding tooth enamel over time, and through excess consumption. Apples as symbols. Apples appear in many religious traditions, often as a mystical and forbidden fruit. Though the forbidden fruit in the book of "Genesis" is not identified, popular European Christian tradition has held that it was an apple that Eve coaxed Adam to share with her. As a result, in the story of Adam and Eve the apple became a symbol for temptation, the fall of man into sin, and sin itself. In Latin, the words for 'apple' and for 'evil' are similar in the singular ("malus" — apple, "malum" — evil) and identical in the plural ("mala"). This may be the reason that the apple was interpreted as the biblical 'forbidden fruit'. The larynx in the human throat has been called Adam's apple because of a notion that it was caused by the forbidden fruit sticking in the throat of Adam. In Greek mythology, Atalanta refused to marry unless a suitor could defeat her in a race. One suitor, Milanion, accomplished this goal by dropping 3 golden apples (gifts of Venus, the Goddess of love) during the race. Atalanta stopped to pick them up, lost the race, and became his wife. In another Greek myth, Eris, the Goddess of discord, was enraged because she had not been invited to the wedding of a fellow god and goddess. She tossed among the guests a golden apple with the inscription, "For the fairest." According to this myth, the clamor eventually led to the Trojan War. Image:Two Young Men, Crispin van den Broeck.jpg|thumb|right|240px|Two Young Men In this painting modern interpreters have viewed the apple alternately as an ironic twist on Christian symbology intended by the painter as a sexual innuendo between two men, or as a "memento mori" This notion of the apple as a symbol of sin is reflected in artistic renderings of the fall from Eden. When held in Adam's hand, the apple symbolises sin. However, when Christ is portrayed holding an apple, he represents the Second Adam who brings life. This also reflects the evolution of the symbol in Christianity. In the Old Testament the apple was significant of the fall of man; in the New Testament it is an emblem of the redemption from that fall, and as such is also represented in pictures of the Madonna and Infant Jesus. There are several instances in the Old Testament where the apple is used in a more favourable light. The phrase 'the apple of your eye' comes from verses in Deuteronomy 32:10, Psalm 17:8 Proverbs 7:2, and Zechariah 2:8 implying an object or person greatly valued. In Proverbs 25:11, the verse states, "a word fitly spoken is like apples of gold in settings of silver". In the love songs of the Song of Solomon, the apple is used in a sensual context. In these latter instances the apple is used as a symbol for beauty. The apple appears again in Joel 1:12 in a verse with a sense of profound loss when the apple tree withers. In Norse mythology, Idun was the goddess of eternal youth, and the guardian of the "golden apples." Her magic granted the gods immortality. At times artists would co-opt the apple, as well as other religious symbology, whether for ironic effect or as a stock element of symbolic vocabulary. Thus, secular art as well made use of the apple as symbol of love and sexuality. It is often an attribute associated with Venus who is shown holding it. It is sometimes claimed that the use of the pentacle as a symbol in traditional romany faith comes from ceremonially cutting an apple across the hemisphere, revealing a pentagram of pips ringed with green. Apples in mythology. Image:Durer Adam and Eve.jpg|thumb|right|180px|Adam and EveA classic depiction of the biblical tale showcasing the apple as a symbol of sin.Albrecht Dürer, 1507; Oil on panel; 209 x 81 cm (per panel); Museo Nacional del Prado, Madrid. The Greek hero Heracles, as a part of his Twelve Labours, was required to travel to the Garden of the Hesperides and pick the golden apples off the Tree of Life growing at its center. The Greek goddess of discord, Eris, became disgruntled after she was excluded from the wedding of Peleus and Thetis. In retaliation, she tossed a golden apple inscribed Kallisti ('For the most beautiful one'), into the wedding party. Three goddesses claimed the apple: Hera, Athena, and Aphrodite. Paris of Troy was appointed to select the recipient. After being bribed by both Hera and Athena, Aphrodite tempted him with the most beautiful woman in the world, Helen of Sparta. He awarded the apple to Aphrodite, thus indirectly causing the Trojan War. Atalanta, also of Greek mythology, raced all her suitors in an attempt to avoid marriage. She outran all but Hippomenes, who defeated her by cunning, not speed. Hippomenes knew that he could not win in a fair race, so he used three golden apples to distract Atalanta. It took all three apples and all of his speed, but Hippomenes was finally successful, winning the race and Atalanta's hand. In Norse mythology, the goddess Iðunn was the appointed keeper of apples that kept the Æsir young forever. Iðunn was abducted by Þjazi the giant, who used Loki to lure Iðunn and her apples out of Ásgarðr. The Æsir began to age without Iðunn's apples, so they coerced Loki into rescuing her. After borrowing Freyja's falcon skin, Loki liberated Iðunn from Þjazi by transforming her into a nut for the flight back. Þjazi gave chase in the form of an eagle, where upon reaching Ásgarðr he was set aflame by a bonfire lit by the Æsir. With the return of Iðunn's apples, the Æsir regained their lost youth. Celtic mythology includes a story about Conle who receives an apple which feeds him for a year but also gives him an irresistible desire for Fairyland. Apples as food. Different cultivars of apples have a distinct different taste, and this can be separated into two separate factors of flavour and texture. Storage. Most varieties of apple can be stored for approximately two weeks, when kept at the coolest part of the refrigerator. Some types of apple, including the Granny Smith and Fuji, have an even longer shelf life. Josh Hartnett. Josh Hа́rtnett (; t. 1978) — amerikalik kinoaktyor. Tarjimai holi. Joshua Deniel Hartnett 1978 yil 21 iyul kuni Saint Paul, Minnesotada tug'ilgan. 1996 yili Minneapolis shahridagi maktabni tamomlab Nyu York shtati Perches shahrining universitetida tahsil oladi. 1997 yilda Josh Hartnettga televizion serialda ishtirok etishni taklif qilishadi. 1998 yildagi katta ekrandagi birinchi muvafaqqiyatli ishiga qadar, u koproq reklama roliklarida sur'atga tushadi. Shaxsiy hayoti. Hozirgi paytda Josh Scarlett Johansson bilan uchrashmoqda. Juftlik "Qora orxideya" filmining surʼatga olish jarayonida tanishgan. Aqiqa. Янги туғилган чақалоқнинг бошидаги тукини "Ақиқа" дейилади. Аллоҳ таолога шукр маъносида туғилган чақалоқ учун қурбонлик қилишни ҳам ақиқа дейилади. Ушбу маросимнинг асл номи "Насиқа"дир. Ақиқа Ҳанафий фиқҳида мубоҳ ва гўзал амалдир. Ақиқа қурбони фарзанд туғилгандан бошлаб вояга етгунча қилиниши мумкин, фақат еттинчи куни қурбонлик сўйилиши кўпроқ фазилатлидир. Фарзанд туғилгач еттинчи куни унга исм қўйилади ва сочини олиб, чиққан сочи оғирлигида олтин ёки кумуш садақа қилинади. Ақиқа қурбонлиги учун бир қўй сўйилиши етарлидир. Ўғил фарзанд учун иккита қўй сўйилиши керак деган қарашлар ҳам мавжуд. "Расули Акрам саллаллоҳу алайҳи васаллам бизларга ўғил фарзанд учун иккита, қиз фарзанд учун бир қўйни ақиқа сифатида қурбон қилишимизни буюрдилар" Ибн Можа, 3163-ҳадис. Яна ҳазрати Оиша розиаллоҳу анҳумадан қилинган ривоятга кўра Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи васаллам набиралари Ҳасан ва Ҳусанлар (р.а) туғилгач еттинчи куни ақиқа қурбонлиги сўйдириб, уларга исм қўйганлар. (Тажриди Сариҳ таржимаси, XI, 401) Исломдан аввал жоҳилия даврида араб жамиятида фақат ўғил фарзандлар учун қурбонлик сўйилар, қизлар учун бундай маросим умуман ўтказилмас эди. Ислом бунга чек қўйиб, қиз фарзандлар учун ҳам эътибор берилишини таъминлади. Lumen (rock guruh). Lumen — Ufa shahridan rossiyalik rok-guruh. Guruhning musiqasini pankka, rokka va alternativaga kiritish mumkin. 1998-yilda asos solingan. Tarix. 1997-yil Ufada tashkil topgan bu guruh o'zining sahnaga ilk bor chiqishini Viktor Tsoyning hotirasiga bag'ishlagan. 1999-yil 12-fevralga qadar guruh nomsiz bo'lgan edi. Musiqachilar lotin maqolini o'zgartirib "Inson - inson uchun yorug'likdir", dedilar, shundan LUMEN, ya'ni yorug'lik nomi kelib chiqqan. Ufa klublarida chiqishni, Ural va Volga bo'ylab yoshlar festivallarida chiqishni boshladilar. Kollektiv uchun O'rta mahsus o'quv yurtlari VIAlari orasida har yili o'tkaziladigan konkursdagi g'alaba katta hodisa bo'lib, LUMEN u yerda Ufa moliya-iqtisod kolleji nomidan borganlar. Ufaning 425-yilligiga bag'ishlangan ochiq konkurs festivalining laureat diplomini hamda "Oltin Standart" respublika ochiq festivalining gran-prisini qo'lga kiritib guruh ona shahrida shuhrat qozonadi va hamma e'tiborli shahar musiqa tadbirlarida ishtirok etadilar. "Наш Формат" festivaliga atab "Навигатор" prodyusserlik markazi "Bizning Format. Birinchi Tajriba" nomli ikki termani chiqaradi. Ularda guruhning ikki ashulasi bo'ladi. Bu payt kollektivning tarkibi kengayadi. Musiqalariga skripka partiyalarini (Olga Kondratyeva) va klavishlarni (Artur Vildanov) qo'shib musiqachilar chiqishlari stilistikasini o'zgartiradilar. 2001-yil "Навигатор" klubida kollektivning yakkahon konserti bo'lib o'tadi. Tadbirning yozuvi guruhning "jonli" albomi uchun asos bo'ladi. 2002-yil yozda musiqachilar Moskva shahrida bo'lib o'tadigan Pank-festivalga taklif etiladilar. "Наше Радио" efirida jarang sochgan "Сид и Нэнси" ashulasi tezda mashhurlikka erishadi, "Чартова Дюжина"ning yuqori cho'qqisiga chiqadi va "Нашествие. Шаг двенадцатый" terma albomiga kiradi. Ufada "Навигатор" kichik adad bilan kompakt-kassetalarda ularning "Пассатижи" maksi-singlini chiqaradilar. "Наш формат 2002" festivalining hedlaynerlaridan biri bo'lib LUMEN "Наш формат. Второй опыт" terma albomida "Волк" taronasini yozadilar. 2003-yilning boshiga kelib "Lumen Без Консервантов" to'liq albomi dunyo yuzini ko'radi. O'sha yilning o'zida guruh muvaffaqiyat bilan "Нашествие версия 2003" festivalida chiqadi. Tarkibini ko'p marotaba o'zgartirgan guruh, kritiklar tomonidan pank-guruh deb sifatlanadi, lekin uning musiqasida granj, art-rok va rok-n-rollning elementlari bor. Heavy metal. Heavy metal (baʼzida shunchaki metal) 1960-yillar oxiri va 1970-yillar boshlarida paydo boʻlgan rock-musiqaning bir janridir. Ildizlari blues-rock va psixedelik rockga borib taqaladi. Qalin, ogʻir tovushli gitara va dovullar qoʻllanishi, tezlashgan distortion va gitara sololari bilan xarakterlanadi. Heavy metal dunyo boʻylab "metalheadlar" yoki "headbangerlar" degan muxlislariga ega. Led Zeppelin va Black Sabbath kabi ilk heavy metal guruhlari keng ommani jalb etgan boʻlsa-da, oʻz davrlarida tanqidga uchragan edilar. 1970-yillar oʻrtalarida Judas Priest guruhi janrni blues taʼsiridan chiqarib, oyoqqa turgʻizdi; Britan Heavy Metal Yangi Toʻlqini boshlandi, bunda u punk rock kabi tez ohanglarni ishlatishga oʻtdi. Heavy metal 1980-yillarga kelib mashhur boʻlib, ostjanrlari koʻpayib ketdi. Ekstremal metal janrlari underground klublarda qoʻyilardi; glam metal va thrash metal kabi boshqa janrlari esa pop-madaniyat qismiga aylana bordi. Soʻnggi yillarda bu ostjanrlar orasiga nu metal, alternative metal kabilar ham qoʻshildi. Xarakteristikasi. Heavy metal odatda baland gitara effektlari, keskin ritmlari, qalin baraban ovozlari hamda energetik vokal tovushlari bilan tavsiflanadi. Metal ostjanrlari u yoki bu sifatlarni kuchaytirib, boshqalarini kamaytirib, xilma-xillik hosil qilishadi. Odatiy heavy metal guruhi dovulchi, bassist, ritm gitarachi, bosh gitarachi va xonandadan iborat boʻladi. * YouTube. YouTube(talaffuzi: "Yutyub") videomateriallar xostingini taqdim etuvchi yordamchi. YouTube dan foydalanish qulay va ko'rish osonligi tufayli juda ham mashxur va kirib ko'ruvchilari soni ko'pligi bo'yicha dunyoda uchinchi o'rinda turadigan saytdir. Saytda video ko'ruvchilar soni kuniga 2 milliarddan ortig'ini tashkil qiladi[2]. Saytda professional videolavhalardan tortib, havaskor videolar, videobloglargacha taqdim etilgan. Sayt tarixi. 2005-yil 15-fevralda PayPal ning sobiq 3 ishchisi tomonidan yaratilgan mashhur video ulashuvchi vebsayt bo`lib, unda foydalanuvchilar videolarni yuklashlari, ko`rishlari, va bir birlari bilan baham ko`rishlari mumkin. Videolar reyting orqali baholanishi mumkin. Daʼvat. Daʼvat (Arab tilida:دعوة daʼwah, chaqiruv maʼnosini bildiradi) arabcha soʻz boʻlib «taklif» yoki «taklifnoma» degan maʼnoni bildiradi. Islomiyatga koʻra musulmonlar boshqalarni Islomiyatga taklif qilish majburiyatidadirlar. Daʼvat odatda «Islomni tanitish» faoliyati deb bilinadi. Daʼvat musulmonlar va musulmon boʻlmaganlarga nisbatan qoʻllanilishi mumkin. Ijtihod. Ijtihad (Arabic) is a technical term of Islamic law that describes the process of making a legal decision by independent interpretation of the legal sources, the Qur'an and the Sunnah. The opposite of ijtihad is taqlid, Arabic for "imitation". A person who applies ijtihad is called a mujtahid, and traditionally had to be a scholar of Islamic law, an Islamic lawyer or alim. Iymon. Iymon arabcha so`z(arab tilida:إيمان) bo`lib Islomiyatda "ishonch(ishongan narsa)","o`rganish","O`z ishonchini o`rganish, unga amal qilish" Ma`nolarini bildiradi. Arablar o`z qizlari ismlarini ushbu so`z bilan atashadi va Eronliklar esa o`z og`il bolalarini. Jin. Jin arabcha soʻz bolib (arab tilida: جن) Islomiyatda va Islomiyatdan avvalgi arab mifologiyasida notabiiy mahluqlar guruhi, irqini anglatadi. Albrecht Dürer. Albrecht Dürer (Albrext Dyurer) (21 may, 1471 – 6 aprel, 1528) olmon musavviri va matematigi bo`lgan. O`z gravyuralari bilan Rembrandt va Goya kabi rassomlar bilan bir qatorda turadi, deb xisoblanadi. U Olmoniyaning Nyurnberg shahrida tug`ilib, o`sha yerda vafot etgan. Subcomandante Marcos. Subcomandante Insurgente Marcos (tavalludi 19 iyun, 1957, Tampiko, Tamaulipas, Meksikada taxmin etiladi), shuningdek Delegado Cero (Nolinchi Delegat), Zapatista Milliy Ozodlik Armiyasi (EZLN) rahnamolaridan biridir. PARRADOX. PARRADOX-mashhur musiqa guruhi.Ko'plab musiqa festivallarida qatnashgan."Talant Shou"va «Sevimli ijrochi» konkurslarida g'alaba qozongan.Bir nechta badiiy filmlarda suratga tushgan. Tarkibida bir nechta taniqli va mashhur repper, musiqa vokalchi, shuningdek shoir va aktyorlar bor. 1.Sardor Muhitdinov-1986yilda tugʻilgan.Guruhda 2006 yilga aʼzo boʻlgan. Rep qoʻshiq aytadi,Bir nechta filmda 2.Muhibova Raxshona-Xizmat ko'rsatgan artist, vokal ijrochi. Oʻzbekiston Sovet Sotsialistik Respublikasi. O`zbekiston Sovet Socialistik Respublikasi Sovet Ittifoqi tarkibidagi mamlakatlardan biri bo`'lgan. Hozirda O`zbekiston Respublikasiga aylangan. O`zbekiston XX asrning 20-40-yillarida. 1924 yili O`zbekiston respublikalardan biri sifatida Sovet Ittifoqi tarkibiga kirdi. 1927 yilning martida O`zbekistonning birinchi Konstitusiyasi qabul qilindi. Oʻsha yillari xalq xoʻjaligi va madaniyatni rivolantirishda respublikalararo boshqaruv organlari — Oʻrta Osiyo iqtisodiy kengashi (jaligi zavodi, Quvasoy sement va ohak zavodi, Toshtekstilkombinati va boshqalar bor edi. 1925—1929 yillarda yer-suv islohoti amalga oshirildi. Qishloq xoʻjaligi va irrigasiya butunlay qayta boshqaruv O`zbekiston urush yillarida (1941-1945 yy.). 1941 yilning 22 iyunida Germaniya hujum qilmaslik to`g`risidagi bitimni buzib Sovet Ittifoqiga qo`qisdan hamla uyushtirdi. 23 iyun kuniyoq Toshkentda ko`pming kishilik yig`in bo`lib o`tdi. Unda toshkentliklar front va front ortida butun sa'y-harakatlarini fashizm ustidan g`alaba uchun safarbar etishga tayyorliklarini bildirishdi. Urushning dastlabki oylarida O`zbekistonda frontga jo`nab ketish to`g`risida 32 mingdan ziyod ariza berildi. 1941 yilning noyabriga qadar respublikada 14 ta milliy brigada - 9 ta alohida o`qchi va 5 ta otliq brigada tuzildi. 1941-1943 yillari O`zbekiston urush tufayli Rossiya, Ukraina va Belarussiyadan evakuasiya qilingan 1 million qochoq, shu jumladan 200 ming bolani o`z bag`riga qabul qildi. Harbiy holat front ortini mustahkamlash uchun favqulotda choralarni ko`rishni taqozo etardi. O`zbekistonga yuzdan ziyod sanoat korxonalari ko`chirildi. Ular orasida Leningrad to`qimachilik mashinalari zavodi, Rostselmash, "Krasn?y Aksay", Stalingrad kimyoviy kombinati, Moskvaning "Pod'emnik", "Elektrostanok" zavodlari va boshqa ko`plab korxonalar bor edi. 1941 yilning oxiriga kelib evakuasiya qilingan 50 dan ziyod korxona ishga tushirildi. 1942 yilning o`rtalarida O`zbekistonga ko`chirilgan barcha korxonalar to`la quvvatda ishlab, front uchun harbiy texnika, o`q-dorilar, kiyim-aslahalar yetkazib bera boshladi. Respublikaning sanoat korxonalari ham urushning dastlabki kunlaridanoq mudofaa mahsulotlarini ishlab chiqarishga qayta moslashtirildi. Jumladan, Tashselmash, parovoz remont zavodi, Chirchiq elektroximiya va boshqalar. 1941-1945 urush yillari davomida O`zbekistonda 280ta ishlab chiqarish korxonalari ishga tushurildi. 1943 yilda umumiy ishlab chiqarish hajmi respublikaning xalq xo`jaligida 75% ga oshdi. 1942 yilning kuzidan Bekobod metallurgiya zavodining qurilishi boshlandi. Aniqlangan volfram, molibden va mis zahiralari asosida rangli metallurgiya sohasi tarkib topdi. Olmaliq mis konidan foydalanish yo`lga qo`yildi. 1940 -1943 yillar davomida yangi elektrostansiyalar qurilishining hisobiga elektroenergiya ishlab chiqarish 3,5 barobarga ortdi. 1941 yildan 1945 yilgacha sanoatning hamma sohalarini qamrab oluvchi 280 ta yangi korxona qurib bitkazildi. O`zbekiston mamlakatning asosiy harbiy salohiyat markazidan biriga aylandi. Frontga 2000 dan ortiq samolet, 1,7 ming dan ortiq aviamotor, shuncha minamet, 22 million minalar, 560 ming snaryad, millionga yaqin granatalar, 330 ming parashyutlar, 5 ta bronopoezd, 100 ming km dan oshiq turli xildagi simlar jo`natildi. O`zbekistonga 22 ta ilmiy-tekshirish instituti, 16 ta oliy talim muassasalari, 2 ta kutubxona ko`chirib keltirildi. 1943 yilning 4 noyabrida Fanlar Akademiyasining tantanali ochilishi bo`lib o`tdi. Uning birinchi Prezidenti etib T.N. Qoriniyozov saylandi. 1944 yilning oxiriga kelib Fanlar Akademiyasining tarkibiga 22 ta ilmiy muassasalar kirar edi. 1943 yilga kelib esa respublikada 41 ta oliy talim muassasalari faoliyat yuritgan, jumladan 12 tasi ko`chirib keltirilgan, 52 tasi o`rta mahsus bilim yurtlari edi. Urush yillari davrida ularda 20 mingdan ortiq mutahassislar tayyorlandi. Milliondan ortiq o`zbekistonliklar urush frontlarida jang qilganlar. O`nlab milliy jangovor tuzilmalar tashkil etildi. Ulardan ko`pchiligi ordenlar bilan taqdirlandi va gvardiya unvonlarini oldilar. O`zbekistonlik jangchilar Brest qal'asining (D.Abdullaev, T.Aliev, Isaev, Yusupov, Laenkov F, U. Ataev va boshqalar.) Kiev, Smolensk, Odessa, Sevastopol va boshqa shaharlarning himoyasida mardonovor qatnashganlar. O`zbekiston urushdan so`nggi davrda (1945-1991 yy.). Urushdan keyingi davrda O`zbekistonda rivojlangan transport va energo tizimlari bilan ta'minlangan ko`ptarmoqli sanoatning yuksalish jarayoni davom etdi. Shaharlar ilmiy va madaniy markazlarga aylanib borardi. 1947 yilda O`zbekiston Davlat katta akademik teatri, 1964 yilda* Samarqandda opera va balet teatri ochiladi. Qishloq o`jaligida jadal usullar qo`llanilib mexanizasiyalashtirildi. 1984 yilga kelib 4175 ming ga ekin maydonlari o`zlashtirildi, ulardan 2056 ming ga paxta dalalari edi. Respublikani urushdan keyingi davrlarda, turli yillarda U.Yusupov, A,Niyozov N.Muhiddinov, Sh.Rashidov boshqardi. 80-yillarda SSSR siyosiy va mafkuraviy inqirozga duch keldi. Markazdan qochish hollari kuchayib bormoqda edi. SSSR hududida yashovchi xalqlar bu vaqtga kelib iqtisodiy va o`z milliy anglashining shunday darajasiga yetdiki, endi ittifoqdan iqtisodiy, davlat va siyosiy qaramlik xar bir respublikaning bundan keyingi ravnaqini orqaga tortuvchi holatga aylanib qolgandi. Kutilayotgan istiqbol uchun esa yangi sharoitlar kerak edi. Somoniylar. Somoniylar Movarounnahr va Xuroson hududida 819-999 yillar davomida hukmornlik qilgan suloladir. Movarounnahrning birlashuvi va Somoniylar davlatining vujudga kelishi. Bu davrda Movarounnahrning Samarqand, Farg'ona, Toshkent va Ustrushona viloyatlarida noiblik qilayotgan somoniylar xonadonining siyosiy hayotida ham asta-sekin birmuncha o'zgarisÛar yuz beradi. Yurtga awal Nux, so'ngra Ahmad boshchilik qiladi. Har biri o'z hukmronligi davrida o'z nomlaridan misdan chaqalar zarb etadilar. Ahmad vafotidan (865) keyin uning o'g'li Nasr Samarqandni markazga aylantiradi. Buxoro vohasi, Naxshab (Qashqadaryo), Chag'onrud (Surxondaryo) vodiylaridan tashqari Movarounnahrning barcha viloyatlarini birlashtirish va uni Xurosondan ajratib olish choralarini ko'radi. Tohiriylar davlatining barham topishi bilan vaziyat tubdan o'zgarib, istiqlol uchun qulay sharoit paydo bo'ladi. O'z holiga tashlab qo'yilgan Buxoro ahli hatto safForiylarga tobe bo'lishni xohlamaydi. Shahar zodagonlari somoniylarga muroj'aat qilib, Samarqandga Nasr huzuriga elchilar yuboradilar, undan Buxoroni o'z qo'l ostiga olishni va somoniylar xonadonidan bir kishini Buxoroga hokim qilib yuborishni so'raydilar. Nasr bu taklifni mamnuniyat bilan qabul qilib, ukasi Ismoilni (874) Buxoroga noib qilib yuboradi. Shunday qilib, IX asrning oxirgi choragida Movarounnahrning deyarli barcha viloyatlari somoniylar tasarrufiga o'tib, u o'z mustaqilligini tiklab oladi. Xuddi shu vaqtdan boshlab Nasr o'zini butun Movarounnahrning boshlig'i deb hisoblay boshlaydi. Garchi ukalari Shosh viloyatining noibi Yoqub va Farg'ona hokimi Asadlar o'z nomlari bilan chaqa pul zarb etib o'zboshimchalik qilsalar ham, ammo u somoniylar hukmronligi tarixida birinchi bo'lib kumush dirham zarb etadi. Kumush tangalar chiqarish davlat mustaqilliginmg ramzi hisoblanib, to shu vaqtgacha xalifalik viloyatlarida faqat tohiriylargina bunday dirhamni zarb etish huquqiga ega edilar. Shunday bo'lsa-da, Buxoro noibi Ismoil akasi Nasrga itoat qilishni istamaydi. O'ziga berilgan viloyatni mumkin qadar iqtisodiy jihatdan mustaqil idora qilishga intiladi. Samarqandga Nasrning xazinasiga yuboriladigan har yilgi soliqlarni turli bahonalar bilan to'xtatib qo'yadi. Natijada aka-uka o'rtasida adovat oaydo bo'ladi. U 888-yildagi jangga olib keladi. Jangda Nasr 'shinlari tor-mor keltiriladi. Shu yildan boshlab Ismoil butun Movarounnahrni birlashtirib, uning yagona hukmdori bo'lib oladi. Ismoil Somoniy o'rta asrlarning qobiliyatli, serg'ayrat va nihoyatda zukko davlat arbobi edi. U Movarounnahrni birlashtirgach, mustahkam feodal davlatni tuzishga intildi. U o'z Vatanida barqaror tinchlikni ta'minlab, uni mustahkamlashda hukmronUk qobiliyatining hamma nozik xususiyatlarini ishga soldi. Awalo katta qo'shin to'plab, ko'chmanchilar dashtiga askar tortdi. 893-yilda Taroz shahrini fath etib, dashtliklarga qaqshatqich zarba berdi. Bu somoniylar davrida ko'chmanchilarga qarshi qilingan oxirgi katta yurish bo'ldi. Natijada dashtlik qabilalarning Movarounnahr viloyatlariga bo'lgan uzluksiz bosqinlari barham topib, o'troq aholi endilikda vohalar atrofi bo'ylab yuzlab kilometrga cho'zilgan mudofaa devorlari-yu, son-sanoqsiz qal'alarni bino qilish va ularni muttasil ta'mirlab turishdek og'ir va mashaqqatli mehnatdan va tashvishdan forig' bo'ldi. Xuddi shu davrdan boshlab, 300 km dan oshiqroq masofada Buxoro vohasining atrofini o'rab turgan qadimiy mudofaa inshooti Kampirak devorining har yilgi odatiy hashari to'xtalib, u qarovsiz qoldirilgan. Narshaxiyning yozishicha Amir Ismoil o'zining kuchli qo'shinlarini nazarda tutib, "Toki men tirik ekanman, Buxoro viloyatining devori men bo ×àòàï", - deb aytgan ekan. Movarounnahr aholisining mustaqillikka erishib, bu diyorda bomoniylar davlatining tobora kuchayib borishi shubhasiz sharqiy viloyatlardan muttasil undirib olinadigan katta boyliklardan roahrum bo'lgan Arab xalifaligini, bir tomondan, nihoyatda ranjitsa, ikkinchi tomondan cho'chitar ham edi. Shu boisdan xalifalik safforiylar bilan somoniylarni to'qnashtirishga va bu ikki davlatnihar ikkisini ham zaiflashtirib, bu boy viloyatlarda, ma`lum darajada, o'z ta'sirini qayta tiklashga harakat qiladi. 900-yilda ular o'rtasida boshlanib ketgan urush Ismoilning g'alabasi bilan tugaydi. Butu'n Xuroson somoniylar qo'l ostiga o'tadi. Noilojlikdan xalifa Ismoilning bunday ulkan davlatini tan olishga va unga hukmdorlik yorlig'ini yuborishga majbur bo'ladi. Shunday qilib, IX asr oxirlarida Movarounnahr Arab xalifaligi istibdodidan abadiy xalos bo'ldi. Ismoil Somoniy butun Movaro-unnahrni o'z qo'li ostida kuchli bir davlat qilib birlashtirdi. Xu-rosonda tashkil topgan Saffo-riylar davlatiga barham berdi va uni o'z davlatiga qo'shib oldi. Natijada poytaxti Buxoro shahri bo'lgan zamonasining eng yirik mustaqil feodal davlati tashkil topdi. Bu davlatni somoniylar xonadonidan bo'lgan hukmdorlar - amirlar X asr oxirlarigacha idora qiladilar. Movarounnahr mustaqilligining barqarorligi awalambor markazlashgan mustahkam hokimiyatning qaror topishiga bog'liq edi. Buni yaxshigina anglagan somoniylar o'z tasarrufidagi ulkan mamlakatni boshqarishda dastawal ixcham davlat ma'muriyatini tashkil etdilar. U podsho dargohi va devonlar - markaziy hokimiyatdan iborat edi. Dargohda amir xarami va qarorgohi hamda saroy a'yonlari, navkar va xizmatkorlarining turar joylari bo'lardi. Narshaxiyning yozishicha, Somoniylar davlati asosan vazir, mustavfiy, amidul mulk, sohibi shurat kabi o'nta devonlar boshqaruvida idora etilardi. Ular orasida vazir devoni bosh boshqaruv mahkamasi hisoblanar va davlatning ma'muriy, siyosiy va xo'jalik tartiboti uning bevosita nazorati ostida tutib turilardi. Barcha devon boshliqlari vazirga tobe edi. Nasr II (914-943) davrida Buxoroning Registon maydonida podsho qasri qarshisida devonlar uchun saroy qurilib, davlat mahkamasi inana shu maxsus binoga joylashgan edi. Mahkama xizmatchilari faqat saroy ahli, ruhoniy va zodagon dehqonlardan bo'libgina qolmasdan, shu bilan birga muayyan bilimlarga ega bo'lishi shart edi. Odatda, ular arab, fors tillarini puxta egallab olgan. Qur'onni va shariatning asosiy qoidalarini yaxshi biladigan turli fanlardan birmuncha xabardor bo'lgan savodli asilzodalardan tanlab olingan. Shubhasiz, bu o'rta asrlarnmg o'ziga xos feodal-amaldorlik madaniyati edi. Qadimiy an'analarga asoslangan bu madaniyat somoniylar davrida ancha-muncha boyitilgan edi. Markaziy mahkama viloyatlardagi mahalliy boshqarmalar bilan doimiy aloqada bo'lgan. Viloyatlarda barcha devonlarning vakillari bo'lgan. Viloyat devonlari bir tomondan mahalliy hokimga, ikkinchi tomondan esa, markaziy mahkamaning tegishli devoniga bo'ysunar edilar. Viloyat hokimlari ba'zan vazir deb yuritilardi. Mansabdorlarning xizmat haqi uchun davlatning yillik daromadi (budjeti) ning deyarli yarmi sarf etilar edi. Shu bilan birga X asrlarda yirik mansabdorlarning davlat oldidagi xizmati uchun yer va suvdan iborat katta-katta mulklar in'om qilina boshlaydi. Ayniqsa u XI asrda keng yoyiladi. Bunday mulkka "iqto'", unga ega bo'lgan mulkdorlar "muqto'" yoki "iqto 'dor" deb yuritilardi. Iqto' tarzida esa ayrim viloyat, voha yoki shaharlar va tumanlar hadya etilgan. Iqto' dastawal asosan oliy tabaqa zodagonlar: sulola' a'zolari--amirzodalar va yirik mansabdorlarga in'om etilgan. Iqto' mulklari awalda bir umrga emas, balki ma'lum muddatga berilib, nasldan-naslga o'tkazilmagan. Iqto'dorlar hadyaga berilgan mulklarga hali to'la egalik qila olmaganlar. Ular iqto' yerlaridan tushadigan daromad yoki uning ma'lum qisminigina yig'ib olish huquqiga ega bo'lganlar, xolos. Butun bir viloyat iqto' qilib berilgan noib - vazirga ba'zan o'z nomi bilan chaqa pul zarb etish huquqi ham berilar edi. Bu shubhasiz, 0 z navbatida markaziy hokimiyatni kuchsizlantirib, mahalliy hokimlarning boshboshdoqlik harakatlarining kuchayishiga olib edi. Movarounnahr mustaqillikka erishib, Somoniylar davlatining qaror topishi va uning ravnaqida islom dini mhoniylarimng hissasi katta bo'ldi. Shu boisdan ularning obro'si oshib, poytaxt Buxoro Sharqda islom dinining eng nufuzli markazlaridan biriga aylandi. Shaharlarda ko'plab ibodatxonalar, shu jumladan jome' masjid, xonaqo (g'aribxona) va nomozgoh (iydi ramazon va iydi qurbon ibodatlari o'qiladigan sajdagoh) lar bino qilindi. Xuddi shu davrda musulmon Sharqidagi ilk ilmgoh madrasalardan bin Buxoro shahrida qad ko'tardi. Buxoroning bu qadimiy madrasasi shaharning Darvozayi Mansur mahallasida xon hammomining yonida joylashgan edi. Mamlakat ma'naviy hayotining asosi hisoblangan islom mafkurasiga bu davrda "ustod" deb atalgan din va ilm peshvolari rahnamolik qilardi. Keyinchalik bu nom tark etilib, din peshvolari va islom ulamolarining rahnamosi "shayxulislom" nomi bilan yanada ulug'landi. Ustoddan keyin "xdtib" lar turardi. Somoniylar islom mafkurasining rivojiga katta ahamiyat beradilar. Masjid, madrasa va xonaqolar qurish uchun maxsus joylar va ularning sarf-u xarajatlari uchun katta-katta mulklar ajratilib beriladi. Natijada diniy muassasalar tasarrufidagi yerlar kengayib, yangi turdagi diniy-feodal xo'jaligi tarkib topadi. Somoniylar tashqi va ichki dushman xurajlaridan mamlakatni muhofaza qilish masalasiga katta e'tibor beradilar, Xususan Ismoil Somoniy yaxshi qurollangan harbiy qo'shkuva maxsus saroy muntazam sarbozlar qismini tuzadi. Muntazam sarbozlar oliy dargoh va shaxsan armrni hamda uning xaramini qo'riqlash uchun turk g'ulomlaridan tuzilgan edi. Turkiston va Movarounnahr harbiy xizmatchi, mohir chavandoz turk o'smirlarini qadimdan doimiy ravishda voyaga yetkazib kelgan bo'lsa ham, ammo faqat somoniylargina turk yigitlarini birinchilar qatorida saroyning shaxsiy sarbozlari safiga tortgan edilar. Saroy sarbozlariga qabul qilingan o'spirin turk g'ulomining harbiy xizmati ma'lum muddatga va qat'iy belgilangan tartibda o'tar edi. Yaxshi va uzoq xizmat qilgan sarbozlar "hojib" lavozimiga ko'tarilg Hojiblarning boshlig'i "hojibul hujob" yoki "hojibul buzruk" deb vuritilar edi. Sunday unvon Somoniylar davlati saroyidagi oliy unvon hisoblanardi. Hojiblar, ayniqsa hojibul hujob saroyda katta nufuzga ega edi. U saroyda turar va dargohning ishlarini boshqarar edi. Somoniylar sarbozlardan tashqari ozod mehnat ahlidan tuzilgan harbiy qo'shinlarga ega edilar. Harbiy qo'shin va uning ta'minoti bilan "ariz" boshliq devoni ariz deb atalgan maxsus mahkama shug'ullanar edi. Ariz qo'shinlarga maosh berar, uning intizomi, yarog'-aslahasi, oziq-ovqati va otlarining yem-xashagi taminoti bilan shug'ullanar edi. Qo'shinlarga xizmat haqi har uch oyda, ya'ni yiliga to'rt marta to'lanar edi. Shunday qilib, IX-X asrlarda Movarounnahr va Xurosonda Somoniylar davlati tashkil topdi. O'rta asrlar mulkchilik zamo-nining bu yirik davlatini boshqarishda hukmdor xonadon Sharqning qadimiy davlat boshqaruvi an'analariga suyanib, muntazam harbiy qism va kuchli harbiy qo'shinlarga ega bo'lgan markazlashgan boshqaruv mahkamasini tashkil qildi. O'rta asrlarning bu yirik davlati o'zining boshqaruv tizimi jihatidan shubhasiz O'rta Osiyoda yirik mulkdorlar davlatchiligining shakllanishi va taraqqiyoti tari-xini o'rganishda alohida ahamiyat kasb etadi. Richard Stallman. Richard Stallman ("Richard Matthew Stallman", 1953 yilning 16 martida tug`ilgan) erkin dastur ta`minoti harakatining va GNU loyihasining asoschilaridan biridir. Bruney Davlat Madhiyasi. Allah Peliharakan Sultan ("Alloh, Sultonni Asra") Bruney davlat madhiyasidir. Matn muallifi - Pengiran Haji Mohamed Yusuf bin Abdul Rahim, bastakor - Awang Haji Besar bin Sagap. Madhiya 1951 yilda qabul qilingan. Mushuk. Mushuk ("Felis silvestris catus") Felidae oilasiga mansub, sut emizuvchi bir hayvondir. Tuya. Tuya'", Camelidae oilasiga mansub bo‘lgan juft tuyoqli sut emizuvchi hayvondir. Tuyalar bir o‘rkachli ("Camelus dromedarius") va ikki o‘rkachli ("Camelus bactrianus") bo‘ladi. Bir o‘rkachli tuyalar Arab yarimorolida, ikki o‘rkachli tuyalar Osiyoda yashaydi. Arab tili. Arab tili (arab. للغة العربية) — afroosiya tillar oilasining semit guruhiga kiruvchi til. Umumiy ma'lumot. Arab tili va uning ko'rinishlarida gaplashuvchi kishilar soni 250 milliondan ortiqdir (2000). Yozuv arab alifbosi asosida. BMT Bosh Assambleyasi va BMTning bir qator tashkilotlarining rasmiy va ishchi tili. Barcha arab davlatlari, Jibuti, Somalida rasmiy davlat tili. Geografiya. Jo`g`rofiya (yunoncha Geo ("γη") yoki Geya ("γαια") - "Yer", hamda grafein ("γραφειν") - "tasvirlamoq" yoki "yozmoq" yoxud "xaritalamoq") Yer va uning xususiyatlarini, undagi mavjudotlarni va u bilan bog'liq fenomenlarni o'rganuvchi fandir. So`zma-so`z tarjimasi "Yerni tasvirlash"dir. "Jo`g`rofiya" so`zini ilk bor ishlatgan tarixiy shaxs Eratosfen (mil. avv. 275-195) hisoblanadi. Fidel Castro. Fidel Alejandro Castro Ruz ("Fidél Alexándro Kástro Ruz", 1926 13 avgustda tug`ilgan) kubalik inqilobchi va davlat arbobi, komandante, Kuba rahbari (1959 yildan buyon). Ukasi Raul Castro va argentinalik hamfikri Ernesto Che Guevara bilan birgalikda Kubada diktator Fulgencio Batista'ga qarshi inqilobiy harakatni boshladi. Inqilobdan so`ng, 1959 yilning 1 yanvarida Fidel Castro Kuba Respublikasi Bosh Vaziri, 1976 yildan esa — prezidenti bo`ldi. Fidel Castro 2006 yilning 31 iyulida sog`lig`i yomonlashgani tufayli o`z vazifalarini ukasi Raúl Castro'ga topshirdi. Ernesto Che Guevara. Ernesto Che Guevara ("Ernesto Che Gevara", to`liq ismi "Ernesto Guevara Lynch de la Serna") (1928, 14 iyun, Argentina — 1967, 8 oktabr, Boliviya) inqilobchi, 1959 yildagi Kuba inqilobining komandantesidir. Raúl Castro. Raúl Modesto Castro Ruz (1931 yil 3 iyunda tug`ilgan) — Fidel Castroning ukasi va hamfikri, 2006 yilning 31 iyulidan esa Kuba davlatining Muvaqqat Prezidentidir. Kuba Davlat Kengashi rahbarining birinchi o`rinbosari (yoki birinchi vitse-prezident) (1965 yildan), Kuba qurollangan Kuchlari Bosh Qo`mondoni («maksimum general»), ya`ni armiyada Oliy Bosh Qo`mondon - Fideldan keyingi ikkinchi shaxs. Kuba Konstitutsiyasiga ko`ra (94-modda), rahbar iste`fosi yoki o`limidan so`ng ushbu lavozimni qabul qiladi. Rodovid. Rodovid ko`p tilli ochiq genealogik shajara loyihasidir. Unda har kim istagan oilasining, istagan odamining, yoki o`zining oilaviy shajarasini qurishi va tahrirlashi mumkin. Rodovid, Vikipediya kabi ochiq dasturiy ta'minot - "MediaWiki"ni qo`llaydi. Universitet. Universitét (olmoncha "Universität" soʻzidan, u esa oʻz navbatida lotincha "universitas magistrorum et scholarium" — «oʻqituvchilar va olimlar jamoati» iborasidan kelib chiqqan) fundamental va amaliy fanlar oʻqitilib, mutaxassislar tayyorlanadigan oliy taʼlim muаssаsаsidir. Odatda, ilmiy-tadqiqot ishlarini ham olib boradi. Bugungi kundagi universitetlarning aksariyati oʻquv-ilmiy-amaliy majmualar sifatida faoliyat yuritishadi. Universitetlar oʻz tarkiblariga bir necha fakultetlarni oladi. Ivrit. Ivrit (עברית) Afro-Osiyo til oilasiga mansub Semit tildir. Ivritda Isroil va dunyoning boshqa burchaklaridagi yahudiy jamoatlaridagi yetti milliondan ortiq odam so`zlashadi. Isroilning o`zida arab tili bilan bir qatorda rasmiy til hisoblanadi. Headbang. Headbang yoki headbanging ("xedbeng", "xedbenging" deb talaffuz qilinadi; ingl. "head" — bosh, kalla, "bang" — tebratish, urish) heavy metal musiqasi ostida tushiladigan bir raqs turi boʻlib, unda boshni musiqa ritmiga monand tebratiladi. Headbang qilayotgan odamga "headbanger", deyiladi. Headbangerning sochi uzun boʻlsa, raqs ayniqsa effektli koʻrinadi. Headbangʻdan soʻng alkogol taʼsiriga oʻxshagan sarhush kayfiyat paydo boʻlishi kuzatiladi. Bu ham headbang qilishning sabablaridan biridir. Tarix. Bosh silkitib raqsga tushish ibtidoiy zamonlardan beri maʼlum, u ritual bazmlar paytida odamlar trans holatida tushayotgan raqslarining bir qismini tashkil qilgan. Lekin rock musiqaga «headbang» raqsi va atamasi 1968 yili Led Zeppelin'ning Bostondagi konserti paytida kirib kelgan, deb hisoblanadi. Oʻsha konsertda birinchi qatorlarda turgan tinglovchilar boshlarini musiqaga monand ravishda silkitishni boshlashgan. Sog‘liqqa taʼsiri. Headbang boʻyin va umurtqa ogʻriqlarini keltirib chiqarishi mumkin, lekin bu ogʻriqlar bir-ikki kunda oʻtib ketadi. Biroq, agar headbangʻdan avval kerakli tayyorgarlik koʻrilmasa, boʻyin mashqlari qilinmasa, tomir tortishib qolishi mumkin. Uning miyaga zarari bor ekanligi ham daʼvo qilingan, ammo bu isbotlanmagan. Lekin har ehtimolga qarshi headbangʻli konsertlarga haftasiga bir marotabadan koʻp bormaslik tavsiya etiladi. Slipknot. Slipknot (ba'zida SlipKnoT yoziladi) amerikalik heavy metal guruhidir. Guruh 9 kishidan iborat, 1995-yilda tashkil topgan va Roadrunner Records bilan hamkorlikda ijod qiladi. Ularning albomlari va singllari platinaviy statusga ega bo'lgan. Guruh "Eng yaxshi metal sahna chiqishi" nominatsiyasida Grammy mukofotiga chiqarilgan va nihoyat 6 yil davomidagi nominatsiyalardan so'ng "Before I Forget" qo'shig'i mukofotni qo'lga kiritadi. Slam. Slam yoki slamdancing ("slem", "slemdensing" deb talaffuz etiladi; ingl. "slam" — urmoq, majaqlamoq, "dancing" — raqsga tushmoq) punk rock, hardcore va heavy metal konsertlaridagi raqs turi boʻlib, unda tinglovchilar bir-birlariga urilishib, bir-birini itarib harakat qilishadi. Odatda, slam’dagilar headbang ham qilishadi. Tarixi. Slam 1970-yillarda Los Anjeles punk rock konsertlarida paydo boʻla boshladi. Lekin 1980-yillarga kelibgina, u heavy metal tomoshalari bilan keng tarqala boshladi. Avvaliga murakkab boʻlgan slam bugungi kunga kelib oddiygina konsertdoshlarni itarib, turtib-surtishga aylanib ketdi. Boshqa nomlari. Ushbu raqs Yevropa va Shimoliy Amerikada mosh, Turkiyada pogo, MDH mamlakatlarida slam, deb ataladi. Qoidalari. Slam betartib faqatgina turtinishlardan iborat emas. Uning oʻziga xos qoidalari bor, masalan, yiqilgan odamning turishiga koʻmaklashib yuborish, tushirib qoldirilgan ashyolarni (qalpoq, poyafzal kabi) egalariga qaytarish va hk. Slam’dan janjal chiqarish uchun foydalanish mumkin emas, bu faqatgina koʻngilxushlik maqsadidagi raqsdir. Tanqid. Men sizga bir narsani aytib qoʻymoqchi edim, kollejlik qovoqkallalar. Men siz va sizga oʻxshagan odamlarning atrofdagilarni bunday turtib-surtishlarni yetti yil mobaynida kuzatib kelmoqdaman. Va bilasizmi nima? Har doim bir xil manzara. Bunday sharoitda, bunday olomon orasida bu qiliqlaringiz atrofdagi odamlarga noqulaylik tugʻdirishini tushunib yetishingizni istar edim. Men, va biz, bundan buyon slam’ga qarshi chiqishimizni eʼlon qilamiz! Odam. Odam yoki inson, shuningdek Homo sapiens ham deyiladi (lot. "ongli odam"), sut emizuvchilar sinfining Hominidae oilasiga mansub primat turidir. Odamlar abstrakt fikrlash, nutq, introspeksiya qobiliyatli yuksak rivojlangan miyaga egadirlar. Bunday miya bilan odamlar mehnat qurollari ishlatishni o`rganib, boshqa tur hayvonlardan ilg`orlashib ketdilar. Kilogramm. Kilogramm (qisqacha: kg) SI massa o‘lchov birligidir. U xalqaro kilogramm etaloniga teng, deb ta’riflanadi. 1 kg 1000 grammga teng. Xalq orasida kilo deb ataladi. Dastlab, normal atmosfera bosimida 1 litr toza suvning 4 °С dagi massasini 1 kilogramm deb atashgan. Hozirgi kunda kilogramm — SIda insoniyat tomonidan yaratilgan yagona jismdan iborat bo‘lgan etalondir. Amélie. "Amélie" (fransuzcha ismi "Le Fabuleux Destin d'Amélie Poulain" - "Amélie Poulain'ning Ajoyib Taqdiri") 2001 yilda chiqarilgan farang/olmon romantik komediya janridagi badiiy filmdir. Rejissor Jean-Pierre Jeunet, bosh rolda Audrey Tautou. Guillaume Laurant va Jeunet ssenariylari asosida olingan bu film Parijning Monmartr tumanidagi hayotni tasvirlaydi. Sujet. Film Amélie Poulain ismli qiz hayotini tasvirlaydi. Uning otasi, sobiq harbiy shifokor, kamgap Raphaël, Amélie'ga tugʻma yurak xastaligi, deya xato tashxis qoʻyadi (sababi, qiz otasi bilan faqat tibbiy tekshiruvlardagina aloqada boʻlib, bundayin kamdan-kam boʻladigan hodisadan kuchli hayajonlanardi va yurak urishi tezlashardi) va qizni boshqa bolalardan ajratib oʻstirishga qaror qiladi. Onasi Amandine, asabi oʻynoq oʻqituvchi, Amélie'ga taʼlim beradi. Amélie yoshligida uning onasi Notre Dame de Paris binosi ustidan oʻzini tashlagan kanadalik xudkush ostida qolib, halok boʻladi. Raphaël bu voqeadan soʻng yanada kamgaproq boʻlib qoladi, va hayotini xotini Amandine hoki joylashadigan sagʻana qurishga bagʻishlaydi. Bu vaziyatda oʻzi bilan ovora boʻlib qolgan Amélie'da kuchli tasavvur taraqqiy etadi. Balogʻatga yetgan Amélie ota uyini tashlab, Monmartre'ga koʻchib ketadi va u yerdagi sobiq sirkchiga tegishli "Ikki Tegirmon" qahvaxonasida ishlay boshlaydi. 22 yoshga toʻlgan Amélie hayoti odatiydir; bir necha muvaffaqiyatsizliklardan soʻng u ishqiy munosabatlar qidirmaydigan, oʻrniga mayda xursandchiliklar (qoʻlini mosh toʻla qopga solish, qoshiq yordamida karamel sindirish, suv ustidan tosh sakratish, Parijda bir vaqtning oʻzida orgazm kechirayotgan odamlar miqdorini topish kabi) olishga intiladigan boʻlib qolgan. Biroq uning hayoti Malika Diana halok boʻlgan kundan boshlab oʻzgarib ketadi. Televizordan Diananing oʻlimi haqida eshitgan Amélie qoʻlidan atir idishi qopqogʻini tushirib yuboradi, qopqoq dumalab borib, vannaxonadagi kafelga uriladi va uni ochib yuboradi. Kafel ortidan Amélie eski metal quti topadi (u bu qutini shu xonadonda oʻnlab yillar avval yashagan bolakay berkitib ketgan, deb taxmin qiladi). U qutini hozirda keksayib qolgan egasiga olib borishni rejalashtiradi, bunda oʻziga shart ham qoʻyadi: agarda u oʻsha kishini topib, qutini bersa va bu uni xursand qilsa, Amelie oʻz hayotini boshqalarga baxt ulashishga bagʻishlaydi. U qoʻshnisi Raymond Dufayel, nuqul bir surat ("Qayiqchilar Bayramidagi Tushlik", Pierre-Auguste Renoir) reproduksiyasini chizish bilan mashgʻul odamovi rassomni uchratadi. U suyaklari moʻrtligi uchun "Shisha Odam" laqabini olgan. Uning yordamida Amelie qutining egasini topib, qutini unga bilvosita yetkazadi. Qartayib qolgan quti egasining bu hadyadan bolalik xotiralari uygʻonadi, u hissiyotlarga beriladi, yigʻlaydi. Amelie kishini yashirin kuzatib, uning his-tuygʻulari ijobiy ekanligiga amin boʻlgach boshqalarga ham shunday yaxshilik qilishga ahd qiladi. Amélie (Tautou), otasi Raphaël (Rufus) va sayyoh gnom. Amélie yashirin amaliyotlar orqali yon-atrofidagi odamlarga yordam berishga harakat qiladi. U soʻqir qariyani metrogacha kuzatib qoʻyar ekan, yoʻl-yoʻlakay atrofdagilar haqida qiziqarli izohlar aytib berib, qariyaning koʻnglini koʻtaradi. Otasining gnom qoʻgʻirchogʻini oʻgirlab va stuardessa dugonasiga berib, dunyoning turli nuqtalaridan gnom tushgan suratlarni otasiga yubortirib, uni eski orzusi - sayohatchilik qilishga koʻndiradi. Amelie hamkasb bir ayol va mijoz orasida ishqiy munosabat alangalantiradi. U qoʻshni ayolni uni tashlab ketgan eri oʻlimidan avval unga soʻnggi sevgi xati yozganiga ishontiradi. U sabzavot rastasi mudiri, qoʻpol Collignon qoʻli ostidan ishlaydigan Lucien'ni quvvatlaydi; Collignon ustidan hazillar qilib, uni oʻzining ruhiy sogʻligʻidan shubhalanishi darajasigacha olib boradi. Biroq Amelie boshqalar haqida qaygʻurar ekan, Dufayel u haqida qaygʻuradi; u Amelie oʻzi haqida unutgan, deb oʻyladi. U Amelie bilan mudom shu mavzuda bahslashadi. Bu orada Amelie fotobudkalardan tashlab yuborilgan suratlarni yigʻuvchi gʻalati yigit bilan uzoqdan tanishib qolib, u bilan qiziqib qoladi. U yigitni kuzatib, u haqida axborot yigʻadi, ismi Nino Quincampoix ekanligini bilib oladi. Biroq Amelie Nino'ga yaqin borish uchun haddan tashqari uyatchandir. Uning doʻsti Raymond Dufayel yordami bilan Amelie Nino bilan baxtli munosabat boshlaydi. Vikiiqtibos. Vikiiqtibos () erkin loyiha bo'lib, unda turli iqtiboslar yig'iladi. Bu loyiha Wikimedia jamg'armasi tomonidan ochilgan, va "Wiki" texnologiyali MediaWiki mexanizmida ishlaydi. Loyihadagi barcha ma'lumotlar GNU Free Documentation License bo'yicha tarqatiladi. Xudo. Xudo koʻpgina diniy taʼlimot va dunyoqarashlarda gʻayritabiiy mavjudot boʻlib, odatda diniy ibodatlar va sigʻinish obyekti hisoblanadi. Taʼrifi. Monoteistik dinlarda xudo olamning yaratuvchisi va hukmdori sifatida ko'riladi. Zamonaviy teologiyaga ko'ra ilmiy metodlar bilan aniqlanmaydi. Yahudiylik va undan kelib chiqqan dinlarga ko'ra xudo hamma narsaga qodir, hamma narsadan boxabar va mutlaq ezgudir. Xudoni bitta deb ko'ruvchi dinlar monoteistik dinlar deb ataladi. Xudolar bir emas, bir nechta, deb hisoblovchi dinlar politeistik dinlar deyiladi. Xudo olamni yaratgan, lekin unga boshqa aralashmagan, payg'ambarlar, dinlar, kitoblar yubormagan, degan falsafiy qarash esa deizm deb nomlanadi. Xudoning borligiga ishonmaslik ateizm deb ataladi. Etimologiyasi. O'zbekcha "xudo" so'zi forscha "xodā" (خدا) so'zidan olingan bo'lib, u esa o'z navbatida roman-german tillaridagi "god", "gott", "gud" (hammasi qadimiy olmon tilidagi "*ǥuđán"dan kelib chiqqan) so'zlari bilan o'zakdoshdir. Xudoning mavjudligi borasidagi bahs. Xudoning mavjudligi yoki emasligi haqida Oʻrta Asrlardan beri falsafiy munozaralar olib borilgan. Bunda ilk muammo shundaki, xudoning oʻzi kimligi va qandayligi, taʼrifi keskin aniq qilib tayinlanmagan. Xudo mavjud emas, deb fikrlovchi faylasuflar olamni anglashda unga hojat yoʻqligini uqtirishadi. Islom. Islomda xudo Alloh (arabchada اﷲ) deb nomlanadi. Bu so'z "Al-Iloh" so'zidan kelib chiqqan, bu yerda "al-" prefiksi arab tilidagi artikl, "iloh" esa "xudo" deb tarjima qilinadi. Qur'onga ko'ra Alloh yagona, abadiy, tug'magan va tug'ilmagandir hamda unga teng keladigani yo'q. Xristianlik. Xristian qarashlarga ko'ra xudo yolg'iz va yakka bo'lsa-da, o'zini uch ko'rinishda namoyon etishi mumkin: Ilohiy Ota, Ilohiy O'g'il (Iso Masih) va Muqaddas Ruh (ba'zi manbalarga ko'ra "Ilohiy Muqaddas Ruh"). Yahudiylik. Yahudiylikning muqaddas, deb hisoblanuvchi mil. avv. 3760 yilda yozilgan Tavrot kitobiga ko'ra xudo yakkadir va u olamni yaratgandir. Bu monoteizmning boshlanishi deb qaraladi. Yahudiy xudosi Yahve (YHWH) deb ataladi. Qadimgi Rim va Yunon mifologiyasi. Qadimgi Rim va Yunon mifologiyalariga ko'ra xudolar ko'pdir, va ularning har biri biror tayin tabiy hodisa yoki osmon jismini ifoda etadi. Hinduiylik. Vedalarga ko'ra 33 xudo bor, lekin ba'zi hinduiy manbalarga ko'ra ularning soni 3399 tadir. Ishoratlar. Islom nazariyasi bilan qaralganda: Xudo bir va barcha payg'ambarlar uning elchilari, Zabur, Tavrot Injil va Qur'on kitoblari Xudo (Alloh) tomonidan tushirilgandir. Bugungi kunda faqat Qur'ongina sof, ya'ni o'zgartirishlar kiritilmagan. Back To Jerusalem harakati. Back To Jerusalem (inglizchadan, Back To Jerusalem - Quddusga qaytish, xitoycha:传回耶路撒冷运动) xitoy xristian missionerlik harakatidir. 1920 yilda tashkil etilgan. Bugungi kunga kelib 100 minglab tarafdorlariga ega. SI. SI (fransuzcha Système International d’Unités) Xalqaro birliklar sistemasidir. Hosil bo'lgan o'lchov birliklari. Hosil bo'lgan o'lchov birliklari asosiy o'lchov birliklarini ustida oshirilgan matematik amallar natijasida yuzaga kelgan. SI ga kirmaydigan o'lchov birliklari. SI ga kirmaydigan ba'zi bir o'lchov birliklari, O'lchashlar bosh konferentsiyasi qarori bilan "SI bilan birgalikda qo'llanilishi mumkin". O‘yinlar nazariyasi. O‘yinlar nazariyasi o‘yinlarda optimal strategiyalarni o‘rganuvchi matematik metoddir. O‘yin deganda, o‘zlarining manfaatlarini ko‘zlovchi ikki va undan ortiq tomonlar ichida boruvchi kurash tushuniladi. O´yinlar nazaroyasi matematikaning bir bo´limi hisoblanib, bir necha ishtirokchi (Agent)dan iborat sistemani tahlil qilish bilan shug´ullanadi. Shuningdek, o´yinlar nazariyasi sozial konflikt vaziyatida razional qaror qabul qilish yo´llarini ham o´rganadi. Klassik hisoblanuvchi "Qaror qabul qilish nazariyasi"dan farqli ravishda, o´yinlar nazariyasida o´rganiladigan qaror qabul qilish vaziyatlarida alohida ishtirokchi (Agent) ning muvaffaqiyati nafaqat o´zining hatti-harakatiga, balki boshqa ishtirokchilar hatti-harakatiga ham bog´liq bo´ladi.Ba´zida oýinni hazariy tahlil qilishnig matematikaga aloqador bo´lmagan qismini Oýinlar nazariyasi deb atashadi, masalan, Homo ludens, O´yin pedagogikasi, Ludologiya. O´yinlar nazariyasi avvaliga matematik o´yinlar nazariyasida asosiy e´tiborni shaxmat kabi oýinlarga qaratilgani sababli shunday atala boshlangan.Lekin amalda o´yinlar nazariyasi faqatgina o´yinlar bilan cheklanib qolmagani kabi, oýinlar nazariyasi yordamida haqiqiy oýinlardagi barcha vaziyatlarni o´rganish mumkin emas. O´yinlar nazariyasida o´yin deganda bir nacha qatnashchidan iborat va bir-biriga o´z qarorlari bilan ta´sir etuvchi qarorlar qabul qilish vaziyati tushuniladi. O´yinlar nazariyasi nazariy qism va tahlil qilish instrumentlaridan iboratdir. O´yinlar nazariyasi eng avvalo Operations Research, iqtisodiyot, huqhuning bir sohasi hisoblanuvchi huquqnig iqtisodiy tahlili, siyosatshunoslik, soziologiya, psixologiya, informatika va 80-yillardan boshlab esa biologiya sohalarida qo´laniladi. Velosiped. Velosiped (lotincha "velox" — tez, "pes" — oyoq) pedallar orqali odam mushaklari kuchi bilan harakatlanuvchi, yer sirtida yurishgan mo‘ljallangan, g‘ildirakli transport vositasidir. Audrey Tautou. Audrey Tautou (Odri Totu; 1978 yil, 9 avgustda tug‘ilgan) fransuz kinoaktrisasidir. 2001 yilgi "Amélie" filmidagi bosh rol unga mashhurlik keltirdi. Tank. Tank dushman texnikasini katta kalibrli to‘p(lar)dan o‘qqa tutuvchi, harakatlanuvchi, zanjirli va zirhli harbiy texnikadir. Piyoda askarlarga qarshi qo‘shimcha pulemyotlar bilan qurollangan bo‘lishi ham mumkin. Toʻpponcha. To‘pponcha bitta qo‘lda tutilib o‘t ochishga mo‘ljallangan otashli quroldir. Qisqa masofalardagi nishonni urish uchun ishlatiladi. Hujum qilishda ham, o‘zini himoya qilish uchun ham qo‘llanilishi mumkin. O‘rgimchak-odam. a>i muqovasidagi O‘rgimchak-odam surati. Rassom J. Scott Campbell. O‘rgimchak-odam (Spider-Man) Stan Lee va Steve Ditko 1962 yilda yaratgan Marvel komikslaridagi to‘qima superqahramondir. Shaxsiyati. Nyu-Yorklik talaba Peter Parker'ni radiofaol mutatsiyaga uchragan o‘rgimchak chaqib olganidan so‘ng, u o‘zida g‘alati o‘zgarishlarni sezadi. Bu o‘zgarishlar unga o‘rgimchak xususiyatlari o‘tib qolgani ortidan edi va u o‘rgimchak kabi devorlarda yura oladigan, to‘r ota oladigan bo‘lib qoladi. Bu kuchlari bilan u yovuzlikka qarshi kurasha boshlaydi. Bill Gates. William Henry Gates III (1955-yil, 28-oktabrda tug‘ilgan) yoki Bill Gates amerikalik tadbirkor, filantrop, Microsoft korporatsiyasining asoschilaridan biri (Paul Allen bilan birga) va rahbaridir. 1995-2007 yillar mobaynida dunyoning eng badavlat odami, deb hisoblab kelingan. Boyligi miqdori hozirda $56 milliardga yetgan. Koʻzoynak. Ko‘zoynak (ko‘z va oyna so‘zlaridan) ko‘z nurini yaxshilash yoki uni himoya qilish maqsadida ko‘zlar ro‘parasiga linza tutib turuvchi romchalardir. Ko‘zoynak linzalari shisha, plastmassa kabi materiallardan tayyorlanadi. Qalam. Qalam yog‘och (ba’zan qog‘oz yoki plastmassa) silindr va uning ichiga solingan pigment va gil aralashmali yoki grafitli yozuv yoki chizuv qurolidir. Ruchkalardan farqli o‘laroq, tarkibida suyuq bo‘yoq bo‘lmaydi. Uyqu. Uyqu hayvon va hasharotlarda kuzatiluvchi, tabiiy fiziologik minimal faollik holatidir. Uyquni bajarish "uxlash" deyiladi. Uyqu va u bilan bog‘liq hodisalarni somnologiya fani o‘rganadi. Fotografiya. Fotografiya yorug‘likni fototasma yoki elektron sensor kabi yorug‘likka sezgir materiallarga tushirish orqali surat olish jarayonidir. Jismlardan qaytgan yoki chiqarilgan yorug‘lik fotokamera deb ataluvchi qurilma linzalari orqali fokuslanib, fotosezgir materialdagi kumush qatlamning turli nuqtalarini turlicha yemirib, surat hosil qiladi. Etimologiyasi. Fotografiya atamasi yunoncha φως - "fos" ("yorug‘lik") hamda γραφίς - "grafis" ("chizuv") so‘zlaridan kelib chiqqan. Fotografiya mahsuloti "fotosurat" yoki "foto" deyiladi. Google Talk. Google Talk — Google kompaniyasi tomonidan yaratilgan belul messenjer. Gʻildirak. G‘ildirak turli mashinalarda mexanik ish bajaruvchi, o‘z o‘qi atrofida aylanuvchi doirasimon uskunadir. G‘ildirak sirpanmay harakatlanish, demakki nisbatan kamroq kuch sarflash imkonini beradi. Odatda transport vositalarida qo‘llaniladi. Ba’zan aylanuvchi doirasimon har qanday jismlarni ham g‘ildirak deb atashadi. Telefon. Telefon tovush uzatish va qabul qilish uchun mo‘ljallangan telekommunikatsiyalar qurilmasidir. Odatda tovushning mexanik energiyasini elektrik signallar energiyasiga aylantirish, masofadan uzatish va uni qaytadan tovushga aylantirish prinsipi bilan ishlaydi. Kitob. Kitob qog‘oz, teri yoki boshqa materiallardan tayyorlangan, yozuv-chizuvli varaqlar to‘plamidir. Varaqning bir tomoni bet deyiladi. Kitoblar saqlanadigan joy kutubxona deb ataladi. Elektron qurilmalarda ko‘rilishi mo‘ljallangan kitob elektron kitob deyiladi. Gazeta. Gazeta yoki ro‘znoma bir nom ostida muntazam chop etiluvchi vaqtli nashrdir. Etimologiyasi. "Gazeta" atamasi italyan tangasi nomi - "gazzette" so‘zidan kelib chiqqan. 16 asrda bu tangaga xabarlar yozilgan varaqa xarid qilsa bo‘lardi. "Ro‘znoma" atamasi esa forscha "ro‘z" - "kun" so‘zining "noma" - "xat", "maktub" so‘ziga qo‘shilishidan hosil bo‘lgan. Televizor. Televizor (TV) yoki oynai jahon televizion signallarni qabul qilib, ularni tasvir va tovushga aylantirib beruvchi elektron qurilmadir. Qoshiq. Qoshiq dasta va shu dastaning bir uchidagi kichkina tovoqchadan ibrat, suyuq, yarim suyuq yoki to‘kiluvchi (guruch, mosh kabi) taom suzishga, yeyishga va aralashtirishga mo‘ljallangan anjomdir. Jurnal. Jurnal yoki jarida biror nom ostida muntazam chop etiluvchi vaqtli nashrdir. Gazetadan qog‘ozi sifati yaxshiroqligi va varaqlari birlashtirilgani bilan farqlanadi. Agnostitsizm. Agnostitsizm (yunoncha "a-" - bo‘lishsizlik qo‘shimchasi va "gnosis" - "bilim") teologiya, o‘limdan so‘nggi hayot, xudo kabi metafizik mavzularga oid ma’lum iddaolarning haqiqiy yechimini bilish ilojsiz ekanini ta’kidlovchi falsafiy dunyoqarashdir. Bunga sabab sifatida obyektiv reallikni o‘rganish doim subyektiv bilish orqali kechishi ko‘rsatiladi. Odatda agnostitsizm xudoning mavjudligi yoki emasligi masalasiga oid dunyoqarashga aytiladi. Agnostitsizm dunyoqarashiga ega shaxs "agnostik" deyiladi. Aksar agnostiklar ateistlar bilan bir qatorga qo‘yilsa-da, ba’zi agnostiklar teist bo‘lishlari ham mumkin. Etimologiyasi. "Agnostitsizm" atamasi 1869 yili Thomas Henry Huxley tomonidan gnostitsizmni rad etuvchi falsafiy oqimni nomlash uchun o‘rtaga qo‘yildi. Windows Me. Windows Millennium Edition yoki Windows Me ("Vindous Mi") gibrid 16-bit/32-bit grafik operatsion sistemasidir.Microsoft tomonidan 2000 yil 14 sentabrda sotuvga chiqarildi Qisqa nomi "Millennium"dir ("ming yillik"). Anime. Anime (yaponcha アニメ) Yaponiyada animatsiya so‘zining qisqartmasidir; Yaponiyadan tashqarida esa o‘ziga xos yapon multfilmlari uslubini anglatadi. Mozilla Firefox. Mozilla Firefox ilgari Phoenix va Firebird nomlari bilan mashhur — mashhurlik boʻyicha dunyoda ikkinchi brauzer va ochiq manbalik brauzerlar ichida birinchi oʻrindadir. OpenOffice.org. OpenOffice.org (OOo, OO.o) — Sun Microsystems tomonidan yaratilgan ochiq manbalik offis programmalar paketi. Windows 2000. Windows 2000 (shuningdek "Win2k", "W2k" yoki "Windows NT 5.0" nomlari bilan mashhur) — Windows NT oilasiga kiruvchi Microsoft tomonidan yaratilgan operatsion sistema, Intel x86 processorli kompyuterlar bilan ishlash uchun moʻljallangan. Fedora Loyihasi. Fedora Loyihasi Fedora Core Linux distributivini chiqarishga va qator boshqa loyihalarga mas'uldir. Fedora Loyihasi Red Hat Linux va eski Fedora Linux loyihalari birlashishi natijasida 2003 yilda paydo boʻlgan. Gidroelektrik stansiya. a> resurslari orasida eng keng tarqalganidir. Gidroelektrik stansiya yoki gidroelektrostansiya (qisqartamasi GES) suv oqimining mexanik energiyasidan foydalanib, elektr energiyasi ishlab chiqaruvchi inshootdir. Gidroelektrik stansiyalar hozirgi kunda 715,000 MWe yoki jahon elektr energiyasining 19%'ini (2003 yilda 16% edi) ishlab chiqaradi. Qayta yangilanuvchi energiya manbalari orasida esa 63% hissaga ega (2005ga ko‘ra). O'zbekistonda 4 ta katta GES bor. Mozilla Thunderbird. Mozilla Thunderbird — Mozilla Loyihasi tomonidan yaratilgan bepul, krossplatformalik, elektron pochta bilan ishlovchi va erkin tarqatiluvchi programmasidir. Qo'yidagi protokollarda ishlaydi: SMTP, POP3, IMAP, NNTP, RSS. Thunderbird Windows, Mac OS X va Linuxda ishlaydi va imkoniyatlar to'plami va boshqaruv elementlarinig joylashuvi hamma platformalarda bir hil. Interfeys. Thunderbird interfeysi, Mozilla Firefox kabi, XUL tehnalogiyasiga asoslangan, bu tehnologiya Mozilla Foundation tomonidan yaratilgan. Kengaytirilish imkoniyatlari. Thunderbird turli kengaytirishlar va temalar o`rnatishga yo`l beradi. Bu kengaytirishlar va temalar programmani tanib bo`lmaydigan darajada o'zgartira oladi. Spam-filtrlar. Thunderbird avtomatik ravishda reklama tarkibida bo`lgan xatlarni topadi topadi. Gordon Brown. Dr James Gordon Brown (Jeyms Gordon Braun; 1961 yil 20 fevralida Shotlandiyada tug‘ilgan) Leyboristlar Firqasi bosh kotibi, 2007 yil 27 iyundan Buyuk Britaniya Bosh Vaziridir. Tony Blair hukumati davrida (1997-2007) Moliya Vaziri bo‘lib ishlagan. Iron Maiden. Iron Maiden ingliz heavy metal guruhidir. Guruh 1975 yili bas-gitarachi Steve Harris tomonidan tuzilgan. Iron Maiden heavy metal janrida ijod qiluvchi guruhlardan eng omadlisi bo‘lib, jahon bo‘ylab 100 millionta albomlari sotilgan. Qogʻoz. Qog‘oz vodorod bog‘lanish bilan birlashgan sellyuloza tolalaridan iborat yupqa materialdir. Yog‘och, paxta yoki qog‘ozni qayta ishlash yo‘li bilan olinadi. Nicolas Sarkozy. Nicola Sarkozy (Nikolya Sarkozi; 1955 yil 28 yanvarida Parijda tug‘ilgan) Fransiya Prezidentidir. Saylovlarda so‘l firqa nomzodi Ségolène Royal'ni yengib, 2007 yil 6 mayda prezidentlik lavozimini egalladi. Radio. Radio (lotincha "radius" - "nur") elektromagnet to‘lqinlar orqali signallarni simsiz uzatish texnologiyasidir. Dernière Volonté. Dernière Volonté (fransuzchadan "So‘nggi Istak", "Vasiyat") fransuz martial, neoklassik, dark ambient va militari pop musiqalari ijrochisi Geoffroy D'ning taxallusidir. Industrial musiqaning aksar vakillaridan farqli o‘laroq, vokalga ko‘p ahamiyat beradi. Avvalboshda odatda dark ambient ijro etgan Geoffroy so‘nggi paytlarda militari pop janrida albomlar chiqarmoqda. Martial Industrial. Martial Industrial (harbiy industrial) yoki military pop (harbiy pop) 20-asr oxirida Yevropada shakllangan industrial musiqa janridir. Odatda klassik musiqa, neofolk, marsh va dark ambient musiqalari unsurlarini ishlatadi. Oʻtochar qurol. a> to‘pponchasi otashli qurolga misol bo‘la oladi. Oʻtochar qurol oʻqqa boshlangʻich tezlikni berish uchun portlovchi moddaning yonish mahsulotlari energiyasidan foydalanuvchi quroldir. Tikuchar. Vertolyot yoki tikuchar gorizontal parraklar yordamida ko‘tariluvchi va harakat etuvchi havo kemasidir. "Vertolyot" atamasi ruscha "вертолёт" (aylanma uchoq) so‘zidan olingan. Tovush. Tovush mexanik energiyaning materiya bo‘ylab to‘lqinlar yordamida tarqalishidir. Tovush chastota, to‘lqin uzunligi, davr, amplituda va tezlik bilan xarakterlanadi. Kundalik turmushda tovush atamasini havoda tarqaluvchi va odam eshita oladigan to‘lqinlarga nisbatan qo‘llashadi. Biroq fizikada tovush deb har qanday materiyada tarqaluvchi mexanik to‘lqinlarga aytiladi. Tovush va u bilan bog‘liq hodisalarni o‘rganuvchi fan bo‘limi akustika deyiladi. Tabiiy fanlar. Tabiiy fanlar fanning olamni u biror tabiiy qonunlarga bo‘ysunadi, deb qarovchi va uni ratsional o‘rganuvchi bo‘limlaridir. Tabiiy fanlar uslubiyati ijtimoiy va aniq fanlar uslubiyatidan farq qiladi. Tabiiy fanlar sirasiga astronomiya, fizika, geografiya, kimyo, biologiya kiradi. Pishloq. Pishloq sigir, echki, qoʻy yoki ot sutlarini achitib tayyorlanuvchi quyuq taomdir. Dunyoda yuzdan ortiq pishloq turlari bor. Ular bir-birlaridan qaysi hayvondan sut olingani, qancha saqlangani, qancha miqdorda yogʻi borligi va hokazo sifatlari bilan farqlanadi. Rangi sargʻish-yashildan qizilgacha boʻlishi mumkin. Baʼzi pishloqlarda kavaklar hosil boʻladi. Pishloq oʻz tarkibida yogʻ, oqsil va kalsiy, fosfor minerallarini uzoq vaqt saqlay olgani uchun ushbu moddalarga muhtoj odamlar uchun foydalidir. Non. Non xamirni qizdirib, dimlab yoki qovurib tayyorlanadigan taomdir. Non kamida un va suvdan iborat bo‘ladi; ko‘pincha osh tuzi va xamirturush ham solinadi. Ba‘zan nonga shakar, ziravorlar, mevalar (olma, yong‘oq kabi), sabzavotlar (piyoz kabi) qo‘shiladi. Non turfa mintaqalarda turlicha tayyorlanadi. Nonning tarkibida yog‘, oqsil, uglevodlar, vitamin B1, B2 va B3 bo‘ladi. Oqsil va uglevodlarning ko‘pligi vazn yig‘ilishiga sabab bo‘lishi mumkin. Sut. Sut urg‘ochi sut emizuvchi hayvonning sut bezlaridan ajraluvchi noshaffof oq suyuqlikdir. Aynan sut chiqara olish qobiliyati sut emizuvchilar sinfini shunday nomlashga sabab bo‘lgan. Sut go‘dak hayvonlarning ularning oshqozon-ichak tizimi boshqa ovqatga ko‘nikkuncha iste'mol qilishi uchun asosiy taomidir. Sutdagi qimmatli oziqlar bilan birgalikda antitanalar ham go‘dakka o‘tib, uning immunitetini yaxshilaydi. Sut faqat go‘daklargagina emas, balki voyaga yetganlarga ham foydalidir, chunki unda kalsiy va vitamin C anchagina. Fan. Fan yoki ilm-fan ilmiy metod bilan to‘plangan bilimlarning tartibli tizimidir. Fan empirik yo‘l bilan olingan ma’lumotlarni (faktlarni) kuzatiladigan u yoki bu hodisani izohlash uchun tartiblaydi, bunday tartib gipoteza deyiladi. Gipoteza hodisani izohlash uchun yetarli bo‘lsa hamda tegishli isbotlar bilan tasdiqlansa, u nazariyaga aylanadi. Albert Einstein. Albert Einstein (Albert Eynshteyn;) (14 mart, 1879 – 18 aprel, 1955) nemis fizik-nazariyotchisi bo‘lgan. Janob Bean. Janob Bean rolining ijrochisi Rowan Atkinson. Janob Bean (Janob Bin; inglizchadan "Bean" - "loviya") britan komik teleserialidir. Bosh qahramon - Janob Bean'ni Rowan Atkinson o‘ynagan. Ssenariy mualliflari - Rowan Atkinson, Robin Driscoll, Richard Curtis va Ben Elton. Serial har biri yarim soatlik 14 qismdan iborat. Ilk qism teleekranlarga 1990 yilning 1 yanvarida chiqqan. Musohon qori Abbosiddinov. Musohon qori Abbosiddinov islomshunos-imomdir. 1974 yil Namangan shahrida tavallud topgan. Dastlabki diniy bilimni tog'asi qo'lida olgan. O'rta maktabni tamomlagach, Namangan shahridagi Mulla Qirg'iz madrasasiga kirib, uni 2000 yilda tamomlagan. 2001-2005 yillarda Toshkent Islom Universitetining Islomshunoslik-Dinshunoslik yo'nalishi bo'yicha bakalavriatini tamomlab, 2005-2007 yillarda mazkur oliygohning Islomshunoslik yo'nalishi bo'yicha magistraturasini ham tugatgan. Oilali, 4 nafar farzandi bor. Muso qori Qur'oni karimni yoshligidayoq to'la yod olgan. Uning qiroati nafaqat O'zbekistonda, balki dunyoning boshqa ko'plab davlatlarida ham katta qiziqish uyg'otib kelmoqda. Jumladan u Malayziya, Eron, Turkiya kabi mamlakatlardagi Qur'on musobaqalarida muvaffaqiyatli ishtirok etgan. 2004 yili ramazon oyida Amerika Qo'shma Shtatlarida yashovchi musulmonlar Muso qorini yurtlarida tarovih namozlarida Qur'onni xatm qilib berishini iltimos qilib, chaqirdilar. Buhga javoban Muso qori AQShda bo'lib, u yerlik ahli muslimlarni o'zining betakror ovozidagi Qur'on tilovati bilan xushnud qilib qaytdi. Ayni paytda Muso qori Toshkentdagi Shayx Zayniddin (Ko'kcha) Jome' masjidida imom noibi sifatida faoliyat olib bormoqda. Baron d'Holbach. Paul-Henri Thiry, baron d'Holbach (Pol Anri Tiri baron d'Holbax; 1723 – 1789) nemis-fransuz adibi, faylasufi hamda ensiklopedisti bo‘lgan. Germaniyaning Edes’haym shahrida tug‘ilib, Parijga ko‘chib ketgan. U Yevropada o‘zini ateist deb atagan ilk faylasuflardan biri sifatida mashhurdir. Karl Marx. Karl Heinrich Marx (Karl Heynrix Marks; 5 may, 1818 Trier,Prussia– 14 mart, 1883London,Buyuk Britaniya) 19-asr nemis faylasufi, siyosiy iqtisodchisi va inqilobchisi bo‘lgan. Marx keng miqyosli muammolar bilan shug‘ullangan; u ayniqsa o‘zining tarix tahlili bilan mashhur, bu uning "Kommunist Manifesti" (1848) kitobida aks etgan: "Bugungacha mavjud barcha jamiyatlar tarixi sinflar kurashidan iboratdir". Marx kapitalizmni radikal sotsializm siqib chiqaradi, u esa o‘z navbatida sinfsiz jamiyat - kommunizmga o‘rnini bo‘shatib beradi, deb o‘ylagan. Bozı sahslar Marx'ın Satanist olupgan iddia etmeygen. Karl Marks Trir shahridagi advokat (yevreylar) oilasida 3chi farzand bo'lib dunyoga keldi. Tug'ilga uyi (xozirda muzey) Trir shahrining Bryukkergasse 669 manzilida joylashgan. 1819yil Marksning oilasi Simyonshtrasse 8 manziliga ko'chib o'tadi. 1830-35 yillar Marks Trir shahridagi gimnaziyada tahsil oladi. 1836yil Jenny von Westphalen bilan unashtiriladi.Keyinchalik unga uylanadi. Gimnaziyani tamomlab,avval Bonn Universitetida, so'ng Berlin Universitetida tahsil oladi. Universitetda yuridik fanlarini o'rganadi, keyinchalik tarix va falsafaga ham qiziqishi kuchayadi. 1841yilda Universitetni tamomlab, Marks Bonn shaxriga ko'chib o'tadi. 1842-43 yillarda Marks "Rheinisehe Zeitung" gazetasida jurnalist va muhbir bo'lib ishlaydi. 1843 yil gazeta o'z faoliyatini tamomlaydi, oqibatda Marks ham ishdan bo'shaydi. Shu yili u Jenny von Westphalen honimga uylanadi va yosh oila Parijga ko'chib o'tadi. Parijda u Genrix Geine va Fridrix Engels bilan tanishadi. Umrining ohirigacha shu insonlar bilan do'st va hamkasaba bo'lib yashaydi. Marksning ishchilar sinfining sharoitiga e'tibor qaratishiga ham Engels sababchi bo'lgan. 1864 yilda Marks "Halqaro ishchilar assotsiatsiasini" tashkil etdi. 1867 yilda "kapital" ning 1chi tomi nashr qilinadi. Karl Marks 1883yil London Shaxrida 64yoshida vafot etadi. Va Londondagi Hengeyst mozoriga davn etiladi. "Kapital"ning keyingi tomlari Engels tomonidan nashr qilinadi. Kapitalizm. Kapitalizm ishlab chiqarish vositalari xususiylashtirilgan va daromad uchun ishlaydigan hamda narx-navoni bozor iqtisodiyoti belgilaydigan iqtisodiy tizimdir. Dunyoda hozir to‘liq kapitalistik iqtisodiyotli tizim yo‘q, barcha mavjud tizimlar aralashdir; lekin ko‘p tizimlarda bozor iqtisodiyoti asosiy rol o‘ynaganligi uchun, kapitalizm atamasini ularga nisbatan qo‘llashadi. Rowan Atkinson. Rowan Sebastian Atkinson (Rouen Sebastyan Atkinson; 6 yanvar, 1955da tug‘ilgan) ingliz aktyori va dramaturgidir. "Janob Bean" roli ortidan mashhurlikka erishgan. Shaxmat. Shaxmat ikki kishi o‘ynaydigan mantiqiy o‘yindir. Hozirgi ko‘rinishi (Xalqaro Shaxmat) hind shatranjidan Janubiy Yevropada 15 asr oxirlarida shakllangan. Bugungi kunda shaxmat eng mashhur o‘yinlardan biriga aylangan, sport turi sifatida qabul qilingan; dunyo bo‘ylab millionlab kishilar bu o‘yinni o‘ynashadi. Shaxmat aqliy gimnastika sifatida ham ko‘riladi.Shaxmatda ikki odam shaxmat donalari bilan bir-biriga hujum qiladi.Har bir odamda 8ta piyoda,2ta rux,2ta ot,2ta fil,farzin va shoh bo`ladi.Ot donalar ustidan sakrab o`ta oluvchi yagona donadir. Soat (asbob). "Ushbu maqola vaqt o‘lchovchi asbob haqidadir. Boshqa ma’nolari uchun Soat sahifasini qarang." a>. Suratdagi soat ustasining bo‘yi 1.63 m. Soat vaqtni o‘lchovchi asbobdir. Mexanik yoki elektron bo‘lishi mumkin. Avtobus. Avtobus 8 kishidan ko‘p joyga ega va yo‘lovchi tashish uchun mo‘ljallangan avtomobildir. Avtobusda odatda yo‘lovchilardan tashqari haydovchi va chiptachi ham bo‘ladi (lekin ba’zi avtobuslarda chiptani komposterdan olish mumkin; serqatnov yo‘lda haydovchisiz harakatlana oladigan transport vositalari ustida ham ish ketmoqda). Etimologiyasi. "Avtobus" atamasi "avtomobil" hamda lotincha "omnibus" - "har yerda" so‘zlaridan qisqartmadir. Trolleybus. Trolleybus (inglizcha "trolley" - "g‘ildirakli tok uzatuvchi" va lotincha "omnibus" - "har yerda", "hamma uchun" so‘zlaridan) tashqi manbadan beriladigan elektr tokini iste’mol qiluvchi elektr dvigateli yordamida harakatlanuvchi avtomobildir. Tramvay. Tramvay (inglizcha "tram" - "vagon", "way" - "yo‘l") poyezddan yengil, relsli, elektr dvigatelli transport vositasidir. Odatda shaharlar ichida va atrofida yo‘lovchi tashishi uchun mo‘ljallangan bo‘ladi. O‘zbekiston Respublikasi Ichki Ishlar Vazirligi. O‘zbekiston Respublikasi Ichki Ishlar Vazirligi O‘zbekiston Respublikasi ijroiya hokimiyati organi hisoblanib, o‘z vakolatlari doirasida fuqaro va inson erkinligi va huquqlarini himoyalashda davlat boshqaruvini amalga oshiradigan, huquq-tartibotni saqlash, jamoat xavfsizligini ta’minlash va bevosita O‘zbеkiston Rеspublikаsi Ichki ishlаr organlari va Ichki ishlаr vаzirligining ichki qo‘shinlari faoliyatining asosiy yo‘nalishlarini amalga oshiradi. Tarixi. Ichki ishlar idoralari faoliyatini takomillashtirish va tartibga solish yuzasidan O‘zbekiston Respublikasi hukumati yuqori organlarining ko‘plab qonunlari va qarorlari qabul qilingan. Ularga, 1919 yil 26 iyunda Turkiston ASSR Ichki Ishlar Xalq Komissariatining "Rossiya Sovet Federatsiyasining Turkiston Respublikasidagi Sovet ishchi —dehqon militsiyasi to‘g‘risidagi Nizom", o‘sha yilning iyul oyida qabul qilingan "Turkiston ASSRda, jinoiy qidiruvni tashkil etish to‘g‘risidagi Nizom", 1948 iilda qabul qilingan "Militsiya postlari va patrul xizmatining Nizomi", 1953 yil 20 iyuldagi O‘zbekiston SSR Vazirlar Kengashining "O‘zbekiston SSRda jinoyatchilikka qarshi kurashni kuchaytirish va jamoat tartibini saqlash choralari to‘g‘risida"gi qarori, sobiq SSSR Oliy Kengashi Rayosatining 1962 yil 26 sentabridagi har yili 10 noyabrni "Militsiya kuni" deb belgilab, uni bayram qilish to‘g‘risidagi Farmoni, ichki ishlar idoralarida dastlabki tergov yuritish huquqini bergan sobiq ittifoq Oliy Kengashi Rayosatining 1963 yil 6 aprelidagi "Jamoat tartibini saqlash idoralariga dastlabki tergovni olib borish huquqini berish to‘g‘risida"gi Farmonlari kiradi. O‘zbekiston Respublikasi mustaqillikka erishgandan so‘ng, barcha huquqni muhofaza qilish idoralari qatori ichki ishlar idoralari faoliyatida ham ko‘plab o‘zgarishlar amalga oshirildi. Bugungi kunda, O‘zbekiston Respublikasi IIV Vazirlar Mahkamasining 1993 yil 8 yanvardagi 16—sonli "Ichki ishlar idoralarida xizmat o‘tash tartibi haqidagi vaqtinchalik Nizom" asosida faoliyat ko‘rsatmoqda. Mana shu vaqtinchalik Nizomga asosan ichki ishlar idoralari oddiy va rahbar xodimlar tarkibining ichki ishlar idoralarida xizmat qilish tartibi belgilab qo‘yilgan. 2001 yil 27 mart kuni O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining "Ichki ishlar idoralari faoliyatini takomillashtirish to‘g‘risida"gi Farmoni chiqdi. Ushbu Farmon Vazirlar Mahkamasining shu masalaga bog‘liq bir nechta qarorining qabul qilinishiga turtki bo‘ldi. Mazkur Farmon va qarorlar asosida IIVning etakchi xizmatlarining deyarli hammasida islohotlar amalga oshirilmoqda. Hozirgi paitda O‘zbekiston Respublikasi IIV tizimiga Jinoyat qidiruv va terrorizmga qarshi kurash bosh boshqarmasi, Tergov bosh boshqarmasi, Post—patrul xizmati va Jamoat tartibini saqlash bosh boshqarmasi, huquqbuzarliklarning oldini olish bosh boshqarmasi, Yo‘l harakati Xavfsizligi bosh boshqarmasi, Yong‘in Xavfsizligi bosh boshqarmasi, Xorijga chiqish, kirish va fuqarolik boshqarmasi, Respublika "Qo‘riqlash" birlashmasi va ko‘plab boshqarmalar, xizmatlar kiradi. O‘zbеkiston Rеspublikаsi Ichki Ishlаr Vаzirligining Nizomi va tuzilmasi O‘zbеkiston Rеspublikаsi Vazirlar Mahkamasining 1991 yil 25 oktabrdagi № 270-sonli qarori bilan tasdiqlangan. Militsiya. Militsiya (lotincha "militia" - "qo‘shin") O‘zbekiston, Ukraina va boshqa ba’zi mamlakatlardagi ijroiya hukumatga tegishli huquq-tartibot organlarining umumiy nomidir. Rossiya huquq-tartibot organlari 2011-yil 1-martidan eʼtiboran politsiya deb nomlanmoqda. O‘zbekiston militsiyasi O‘zbekiston Respublikasi Ichki Ishlar Vazirligi tarkibiga kiradi. Militsiya xodimi avtomobil yukxonasini tekshirmoqda. Fokus-guruh. Fokus-guruh (guruhda fokuslashtirilgan interv'yu) — ijtimooiy tadqiqotlar yordamida informatsiyani yigish va tahlil qilishning bir usuli. Artemiy Lebedev. Artémiy Andréevich Lébedev (t. 13 fevral 1975) — mashhur rus dizayneri, Artemiy Lebedev Studiyasining asoschisi, badiiy rahbari hamda egasidir. Arnold Schwarzenegger. Arnold Alois Schwarzenegger (1947, 30 iyulda, Avstriyaning Tal shahrida tug‘ilgan) avstriya-amerikalik bodibilder, aktyor, 2003 yildan esa Kaliforniya shtati gubernatoridir. Ichiro Mizuki. Ichiro Mizuki (水木 一郎, "Mizuki Ichirou") (1948 yil 7 yanvar Tokyo tug`ilgan) Yaponiyaning anison-ashulachi, bastakori va aktyor. Solist sifatida Mizuki 1968 yilda guruh "Kimi ni sasageru Boku no Uta", "Suteki na Yoru" va 1970da "Dare mo inai Umi", "Hoshi ni Inori wo komete" qoʻshiqlari bilan mashhur boʻlib ketadi. 2000da uning otasi Mizuki va uning toʻrt nafar ukalari bilan JAM Project guruhini tashkil etadi. Havolalar. Mizuki, Ichiro Sinfiy kurash. Sinfiy kurash ijtimoiy sinflar manfaatlarining keskin to‘qnashuvidir. Sinfiy kurash odatda sotsialistik nuqtai nazardan o‘rganiladi. Marx'ga ko‘ra insoniyat tarixi sinflar kurashidan iboratdir. Teatr. Salbiy va ijobiy hissiyotlarni ifoda etuvchi niqoblar - teatr ramzi. Teatr (yunoncha "θέατρον" - "tomoshagoh") cheklangan joyda bir yoki bir necha aktyorlar ifoda etadigan tomosha orqali fikr beruvchi san’at janridir. Ba’zan teatr tomoshalari o‘tkaziladigan binolarni ham "teatr" deb atashadi (aslida ularni "teatr binosi" deb atash o‘rinli). Aktyor. Aktyor, aktrisa (ayol aktyor; lotincha "act" - "ijro") dramatik tomoshalarda rol ijro etuvchi shaxsdir. Artistdan farqli o‘laroq, biror tayinli obrazni ifoda etadi. Amplua. Amplua (fransuzcha "emploi" - "kasb") biror aktyorga uning qiyofasi, xarakteri tufayli mos keluvchi rollar jabhasidir. Ba’zida sportchilarga nisbatan ham qo‘llaniladi (masalan, futbolchi uchun "yarim himoyachi ampluasi" kabi). Afyun. Afyun lolaqizg‘aldoq ("papaver somniferum") sharbatini quritib olinadigan kuchli giyohvanddir. Morfin alkaloidlari ko‘p bo‘lganligi uchun tibbiyotda og‘riqsizlantiruvchi dori sifatida qo‘llanar edi; biroq bangilikni keltirib chiqarishi tufayli hozirda deyarli qo‘llanmaydi. Tarixi. Afyun haqida eslab o‘tuvchi ilk manbalar mil. avv. 500 yillarga oiddir (Mesopotamiya). Qadimgi Yunonistonda ham ma’lum bo‘lgan, jumladan Buqrot afyunning og‘riqsizlantiruvchi xususiyati borligini e’tirof etgan. Yevropada afyunxo‘rlik XIX asrda avjiga chiqqan. Ishlab chiqarilishi. Bugungi kunda afyun Tayland, Laos, Birma hamda Afg‘onistonda o‘stiriladi. Afyun hosili borasida Afg‘oniston birinchi o‘rinda turibdi. Akvarium. Akvarium (lotincha "aqua" - "suv", "arium" - "joy", "xona") manzarali baliqlar saqlash va boqish uchun ishlatiluvchi shaffof devorli idishdir. Ba’zan akvariumlarda baliqlardan tashqari suvo‘tlar, suvda ham quruqlikda yashovchilar yoki suvda yashovchi sut emizuvchilar boqilishi mumkin. Akvariumni suvli vivariy deb ham atashadi. Odatda akvarium deyilganda, "xonaki akvarium" tushuniladi. Xonaki akvarium hajmi ko‘pi bilan 1000 litr bo‘lishi mumkin. Bundan tashqari, "jamoat akvariumi" deb ataluvchi katta hajmli (7500 kub metrgacha) akvariumlar ham mavjud bo‘lib, ular hayvonot bog‘larida, okeanariumlardagi yirik dengiz hayvonlarini saqlash va namoyish qilish uchun quriladi. Lotin tili. Lotin tili Qadimgi Rimning Latium (hozirgi Latsio) viloyatida yuzaga kelgan Hind-Yevropa tillariga oid lahjadir. Bugungi kunda Vatikanning rasmiy tilidir. Bundan tashqari tibbiyotda ishlatiladi. Barney Calhoun. Barney Calhoun (Barni Kalxaun) Half-Life o‘yinlaridagi xayoliy qahramondir. "Barney" ismi Qora Mesa Majmuidagi barcha soqchilarga tegishlidir. Soqchi. Soqchi biror hududni, ko‘chmas mulkni (qorovul) yoki odamni (tansoqchi) qo‘riqlovchi shaxsdir. Soqchilar odatda xos kiyim-bosh kiyishadi. Vazifalari qatoriga tegishli hududda yoki tegishli odamga qaratilgan noqonuniy harakatlarni cheklash, ushbu harakatlarni bajaruvchi shaxslarni ushlash va/yoki ularni huquq-tartibot organlariga topshirish kiradi. Teizm. Teizm xudo(lar)ning mavjud ekanligiga bo‘lgan ishonchdir. Teistlarga ko‘ra xudo(lar) olamni yaratgandir. Deizmdan farqli o‘laroq, teizm xudo (yoki xudolar) olam ishlariga muntazam aralashib turadi, deb hisoblaydi. Aksar teistlar dindordirlar; zero, ba’zi dinlar teistikdir, ya’ni teizm g‘oyasiga asoslanadi. Teistik dinlar qatoriga Yahudiylik, Xristianlik, Islom, Bahoiylik, Zardushtiylik, Hinduiylik, Sikhizm va hk. kiradi. Dunyoqarash. Dunyoqarash subyektiv voqe’likni baholovchi qarorlar to‘plamidir. Atrof-olamni anglashga harakat qilish natijasi o‘laroq kelib chiqadi. Dunyoqarash diniy, falsafiy, ilmiy bo‘lishi mumkin. Nonteizm. Nonteizm teizmni qabul etmaslikdir. Nonteizm sirasiga ateizm, agnostitsizm, deizm, panteizm, apateizm kabi qarashlarni va Konfutsiylik, Taoizm, Buddizm dinlarini kiritish mumkin. Uzuk. Uzuk barmoq atrofiga taqiladigan zargarlik buyumidir. Aksar hollarda halqa shaklida bo‘ladi. Odatda nodir metallardan yasaladi, biroq yog‘och, shisha, fil suyagi, qimmatbaho toshlardan ham tayyorlangan bo‘lishi mumkin. Buddizm. Buddizm yoki Buddaviylik dharmik din hamda falsafiy oqimdir. U shuningdek Budda Dharma (sanskrit tilida "Uyg‘onganning ta’limoti") deb ham ataladi. Buddizmga mil. avv. V asrda Siddharta Gautama tomonidan asos solingan; keyinchalik Gautamani "Budda" ismi bilan atay boshlashgan. Buddizm asoschisining shaxsi. Buddizm tarixi tadqiqotchilari mavjud manbalar asosida bu oqim asoschisi real tarixiy shaxs ekanligini taʼkidlaydilar. Bu taʼlimot toʻgʻrisida xabar beruvchi adabiyotlarda u Siddxartxa, Gautama (Gotama), Shakyamuni, Budda, Tadxagata, Jina, Bxagavan kabi ismlar bilan zikr etiladi. Bu ismlar maʼnolari quyidagicha: Siddxartxa — shaxsiy ism, Gautama — urugʻ nomi, Shakyamuni — "Shakya qabilasidan chiqqan donishmand", Budda — "nurlangan", Tadxagata — "shunday qilib, shunday ketgan", Jina — "gʻolib", Bxagavan — "tantana qiluvchi". Ular ichida eng mashhuri "Budda" boʻlib, shundan ushbu dinga buddizm nomi berilgan. Taʼlimoti. Buddizm taʼlimoti, asosan, uch qismdan iborat: 1) axloq; 2) meditatsiya; 3) donolik. 3. Donishmandlik — bu buddizmning asosiy maqsadi boʻlib, narsalar tabiatini toʻgʻri tushunishdan iborat. Yuqorida koʻrsatilgan uch amaliyot bosqichini oʻtagan inson oxir-oqibat oliy saodatga, yaʼni "nirvana" holatiga erishadi. "Nirvana" soʻzining lugʻaviy maʼnosi — "oʻchish, soʻnish". Unda hayotning har qanday koʻrinishiga intilish yoʻqoladi. G‘ayritabiiylik. G‘ayritabiiylik falsafiy ma’noda tabiat qonunlariga bo‘ysunmaslik, ulardan tashqari holatdir. Biror hodisa yoki obyektning g‘ayritabiiyligi iddao etilganda, odatda uning ilmiy metodlar orqali aniqlana olmasligi nazarda tutiladi. Zamonaviy diniy mifologiyalarda g‘ayritabiiylik tushunchasi faol ekspluatatsiya qilinadi; masalan, xudoni mantiq tashqarisida yotuvchi hodisalarni bajarishga qodir, deb hisoblanadi. Bunday da’volar yanglishlana olish prinsipiga mos kelmaganligi uchun ilmiy muammo deb ko‘rilmaydi. Skeptitsizm. Skeptitsizm (yunoncha "skeptomai" - "qarash", "nazar solish") nisbatan yangi ma’lumotlardan shubhalanib fikrlash hamda shunday fikrlash usulini qo‘llovchi falsafiy oqimdir. Ilmiy skeptitsizm yangi gipotezalarga nisbatan tanqidiy fikr bildirishda namoyon bo‘ladi. Empirizm. Empirizm (yunoncha έμπειρία - "tajriba") bilim faqat shaxsiy tajriba ortidan olinishi mumkinligini uqtiruvchi epistemologiya yo‘nalishidir. Ratsionalizmdan farqli o‘laroq kuchli subyektivizmga suyanadi. Dunyoviylik. Dunyoviylik yoki sekularizm diniy muassasalarning davlatdan, jamiyatdan ayri turishi kerakligini uqtiruvchi qarash va oqimdir. Sekularistlarga koʻra din va eʼtiqod kishilarning shaxsiy masalasi boʻlmogʻi lozim. Dunyoviylik nafaqat davlatni din taʼsiridan, balki dinni ham davlat siyosati taʼsiridan saqlaydi. Hozirgi kunda rivojlangan va rivojlanayotgan mamlakatlarning koʻpchiligi dunyoviydir. Jumladan, Oʻzbekistonda ham din va davlat strukturalari bir-biridan ayirilgan. Gumanizm. Gumanizm (lotincha "humanitas" - "insoniylik", "odamiylik") insonni oliy qadriyat deb baholovchi dunyoqarashdir. Gumanizm axloqning dinga bog‘liq bo‘lib qolishiga qarshi chiqadi, zero din insonni g‘ayritabiiy mavjudotlar borligiga ishontirib, ularga qul bo‘lish g‘oyasini singdiradi. Gumanistlar dunyoviy axloq normalarini targ‘ib etishadi. Boʻlinish alomatlari. Boʻlinish alomatlari — sonlarni biron songa qoldiqsiz boʻlinishini, nisbattsn tezroq topishqa yoʻl beradigan qoidalardir. Termiz Arxeologik Muzeyi. Termiz arxeologiya muzeyida Termiz viloyatida olib borilgan arxeologik qazishmalar natijasida topilgan topilmalar saqlanadi. Viloyat Arxeologiya muzeyi O`zbekiston Respublikasi Prezidentining 1998 yil 12 yanvardagi "Muzeylar faoliyatini tubdan yaxshilash va takomillashtirish to`g`risida" gi Farmoni, Vazirlar Mahkamasining 1998 yil 5 martdagi "Muzeylar faoliyatini qo`llab-quvvatlash masalalari to`g`risida" gi 98-sonli va 1999 yil 27 dekabrdagi "Termiz shahrining 2500 yilligini nishonlashga tayyorgarlik ko`rish va uni o`tkazish to`g`risida" gi 545-sonli qarorlari asosida tashkil etildi. Arxeologiya muzeyi O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2001 yil 16 oktyabrdagi 08-10-168 sonli majlis bayonnomasiga muvofiq Madaniyat ishlari vazirligi tasarrufiga o`tkazildi va Madaniyat ishlari vazirligining 2001 yil 24 oktyabrdagi 10-231 sonli buyrug`iga asosan vazirlik tizimiga kiritildi (endilikda Madaniyat va sport ishlari Vazirligi). Arxeologiya muzeyining tematik-ekspozitsion rejasi 2001 yil 14 fevraldagi "O`zbekmuzey" jamg`armasining arxeolog olimlar ishtirokidagi kengaytirilgan majlisida tasdiqlanib, Madaniyat ishlari vazirligining muzey ishlari boshqarmasi tomonidan qayta tahrir o`tkazilib, Madaniyat ishlari vazirligiga taqdim etildi. O`zbekiston Respublikasi Madaniyat ishlari vazirligining 2001 yil 24 oktyabrdagi 231-sonli Buyrug`iga asosan "Arxeologiya" muzeyining fondini yangi eksponatlar bilan boyitish ustida talay ishlar qilindi. Arxeologiya muzeyining binosi "O`zqishloqloyiha" institutining ilmiy xodimlari tomonidan 100 ming eksponatlarni o`z zahiralarida saqlash imkoniyatiga ega bino sifatida loyihalashtirilgan. Muzeyning kadrlar bo`limi uz faoliyatini 2001 yil boshlagan bo`lib, hozirgi kunda muzeyda 65 kishidan iborat shtatlar jadvaliga muvofiq 54 kishi ishlab kelmoqda. Muzey direktori - tarix fanlari nomzodi, dotsent, "Do'stlik" ordeni sohibi Ismoil Botirovich Temirov MUZEYNING ILMIY BO'LIMLARIDA AMALGA OSHIRILAYOTGAN ISHLAR. 2005 yilgacha uzoqqa mo`ljallangan kontsеptsiya ishlab chiqilgan. Mualluf Maqola nomi Nashr nomi, soni, qachon Ilmiy xodimlar tomonidan yozilgan ilmiy yo`nalishdagi maqolalar jurnal va ro`znomalarda chop qilib borilmoqda. Jumladan, 2004 yil mobaynida I.Botirov tomonidan yozilgan «Qadimgi Tеrmizda budda ta'limoti» maqolasi "Surxon tongi" ro`znomasida, «Fil suyagidan yasalgan shaxmat donalari» maqolasi "Tеrmiz oqshomi" ro`znomasida, I.Botirov va ilmiy xodim J.Jumaqulovlar tomonidan «Kim valiy bo`la oladi?» maqolasi "Tеrmiz oqshomi" ro`znomasida, «Abulhasan Hujviriy (Julobiy)» maqolasi "Surxon tongi" ro`znomasida, "Xonliklar davri" bo`limi katta ilmiy xodimi Z.Xoliqov va ilmiy xodim H.Dеdjimuratovlar tomonidan «Tеrmiz va Chag`oniyonning o`rta asrlarda tarixiy gеografiyasi» maqolasi «Moziydan Sado» jurnalida, «Tеrmiz yirik hunarmanchilik shahri», «Arxеtikturada islom madaniyatining aks etishi» maqolasi Tеrmiz Davlat Univеrsitеti profеssor-o`qituvchilarning 2004 yil fеvral oyidagi ilmiy to`plamida, «Mustaqillikning 13 yilligi, ma'naviyat va ma'rifat», R.Boltaеva tomonidan yozilgan «Yaponiya oliy ta'lim tizimi», «JICA ko`magi bilan» maqolalari, ilmiy xodim J.Jumaqulov tomonidan «Misgarlik san'ati» maqolasi "Surxon tongi" ro`znomasida chop etildi. Bundan tashqari, I.T.Botirov, T.Annaеv tomonidan 2002 yilda o`zbеk tilida «Sharq» nashriyotida chop qilingan «Surxondaryo viloyati Arxеologiya muzеyi» dеb nomlangan risola Germaniyaning Konrad Adеnaur fondining Toshkеntdagi vakolatxonasi homiyligida nеmis tilida chop qilindi. Annaеv T. "Surxon vohasi jahon madaniyat chorrahasida". Xudoybеrdiеva N. "Surxon vohasi Tosh davri yodgorliklari" II qismli). "Surxon vohasida Bronza davri madaniyati" II qismli). Tеmirova D. "Ellinizm madaniyatining Arxеologiya muzеyi zallarida ko`rinishi", Annaеv R "Shimoliy Toxariston dеvoriy suratlari", "Ilk o`rta asrlarda Bojxona inshootlari". Dеdjimurodov H. "Tеrmiz va Chag`oniyonning o`rta asrlarda tarixiy gеografiyasi", "Tеrmiz yirik xunarmanchilik shahri IX-XI asr", "Arxеtikturada islom madaniyatining ask etishi", "Mis kosadagi bitiklar", "Buxoro Boltaеv F. "Mis shokasadagi bitiklar", "Qadimda pul muomalasi" Jumaqulov J. "Abulhasan Hujviriy va uning Kashf ul-Mahjub asari haqida", "Muzеy qanday joy, u qachon paydo bo`lgan?», Abu al-Hasan Hujviriyning "Kashf ul-Mahjub" asarining "Tasavvuf haqida", "Turli mamlakatlardagi oxirgi sufiylar", "Hakimiya tariqati", "Valiylik va karomat haqida" boblari bo`yicha bukletlar. O`zbеkiston-Chеxiya xalqaro ekspеditsiya boshlig`i sifatida "Tosh va bronza davri" bo`limi katta ilmiy xodimi Sh.Shaydullaеv Shеrobod tumanida joylashgan kushonlar davriga oid Jondavlattеpa yodgorligida qazishma ishlarini olib bordi (2004, sеntyabr-oktyabr). Natijada, yodgorlikning ark qismida "Saroy" o`rni ochildi. U kvadrat shaklda bo`lib, 29x29 m, hozirgacha saroyning mudofaa dеvorlari ochildi. Yodgorlikning shahriston qismida shahar darvozasi ochildi. U burjlar (mudofaa istеhkomlari) bilan mudofaa qilingan. Baqtriya arxеologiyasida antik davr uchun bu birinchi marta uchraydi, shu vaqtgacha antik davr shaharlari darvozasi o`rnatilmagan edi. ILMIY-EKSPOZITSIYA VA KO`RGAZMA ISHLARI. Arxеologiya muzеyi tasdiqlangan kontsеptsiya va tеmatik ekspozitsion rеjasiga ega. Arxеologiya muzеyining kontsеptsiyasi va tеmatik ekspozitsion rеjasi 2002 yil fеvral oyida ishlab chiqilgan bo`lib, Rеspublika еtakchi arxеolog olimlar ishtirokida «O`zbеkmuzеy» jamg`armasi ilmiy kеngashida tasdiqlangan. Muzеy ekspozitsiya ana shu kontsеptsiya va ekspozitsion rеja asosida tashkil etilgan. Muzеy zallari bo`ylab ekskursiya o`tkazish uchun 3 tilda tayyorlangan ekskursovodlar matni muzеy ilmiy kеngashi, TеrDU tarix fakultеti ilmiy mеtodik kеngashi tomonidan 2003 yil 10 iyunda, viloyat madaniyat ishlari boshqarmasi tomonidan 2003 yil 19 iyulda tasdiqlanib, hozirgi kunda ekskursiya o`tkazishda foydalanib kеlinmoqda. FOND BO`LIMI. 2003 yil Arxеologiya muzеyi fondidagi eksponatlarning umumiy soni 27346 ta edi. 2004 yil davomida esa Arxеologiya muzеyi fondidagi eksponatlarning umumiy soni 27457 taga еtdi. Shundan 19 824 tasi numizmatika fondiga tеgishli tangalar bo`lib hisoblanadi. Hozirgi kunga kеlib, muzeyda jami bo`lib, 8.500 ga yaqin arxеologik ashyoviy topilmalar, 19 824 dona numizmatika fondiga oid turli davrlarga xos tangalar mavjud. Arxеologiya muzеyi o`zining 3 yillik faoliyati davomida muzеy fondini to`ldirish bo`yicha bir qancha ishlarni amalga oshirdi. 2004 yil davomida muzеyning ilmiy xodimlari Sh. Shaydullaеv, Sh. Raxmonov, T. Annaеv, Z. Xoliqovlar, shuningdеk, R. Boltaеva, B. Toshpo`latov, B. Xamrayеvlar Jarqo`ton, Chingiztеpa, Fayoztеpalarda o`tkazilgan arxеologik ekspеditsiyalarda ilmiy-tadqiqot ishlarini olib bordilar. Kampirtеpa yodgorliklarida o`tkazilgan qazishmalar natijasida Arxеologiya muzеyi fondi bir qancha topilmalar bilan boyitildi. Tеrmiz shahridagi «Shoymardon ota» qabristonidan topilgan eksponatlar ham shuningdеk, Shеrobod tumanining Jarqo`ton yodgorligidan topilgan 42 dona eksponat muzеy fondiga kеltirildi. QO`LYOZMALAR BILAN ISHLASH SEKTORI. Ilmiy xodim J.Jumaqulov tomonidan Abulhasan Hujviriyning "Kashf-ul mahjub" asaridagi shayx Sulton Ahmad Xizravеyh, Shaqiqi Balxiy hamda Abuabdulrahmon Hotam binniy Unvon al-Isim Balxiylarning xayot va faoliyati haqidagi bayonlarni forschadan o`zbеk tiliga o`girilgan. Shu bilan birga «Misgarlik san'ati» maqolasi «Surxon Tongi» ro`znomasida, "Al-Hakim at-Tеrmiziyning so`fiylik tariqatida valiylik va karomat tushunchalari" (Kashf-ul Mahjub asari asosida) maqolasi TеrDU ilmiy to`plamida nashr etilgan. Bundan tashqarii, viloyat radiosida "Istiqlol onlari" mavzuidagi eshittirishda muzеy va uning faoliyati haqida o`zbеk va tojik tillarida ma'lumotlar bеrildi. Shuningdеk,muzеy ilmiy arxivida saqlanayotgan toshbosma va qo`lyozma kitoblar ustida bir qator ishlar olib borilmoqda. Abu al-Hasan Hujviriyning "Kashf ul-Mahjub" asarining "Tasavvuf haqida", "Turli mamlakatlardagi oxirgi sufiylar", "Shayx Sulton Ahmad Xizravеyhning hayot va faoliyati", "Hakimiya tariqati", "Valiylik va karomat haqida", "Ibrohim Adham", "Ahmad binni Xizraviy", "Shaqiqi Balxiy", "Abuabdulrahmon Hotam binni Unvon al-Isim Balxiy" mavzularidagi boblari fors tilidan o`zbеk tiliga tarjima qilindi. 1999 yil noyabr oyida YUNESCO Bosh konferensiyasining Parijda bo`lgan 30-majlisida Markaziy Osiyoning qadim shahrlaridan biri Termiz shahrining 2500 yillik yubileyini 2001 yilda xalqaro miqyosda nishonlashga qaror qilindi. Mazkur qaror munosabati bilan Ozbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi 1999 yilning 27 dekabrida "Termiz shahrining 2500 yillik yubileyini 2001 yilda o`tkazish va unga tayyorgarlik ko`rish to`g`risida" maxsus qaror qabul qilindi. Ushbu qarorlar asosida 2002 yil 2 aprelda o`zining 2500 yillik yoshini nishonlagan Termiz shahri ko`plab katta voqealar va larzalarni boshidan kechirgan. Butun tarixi davomida Termiz Markaziy Osiyo xalqlari madaniy taraqqiyoti va o`zbek xalqi davlatchiligi tarixida muhim rol o`ynagan. "Buyuk Ipak Yo`li"ning asosiy chorrahalaridan biri sifatida dunyo sivilizatsiyasi rivojiga sezilarli darajada hissa qo`shgan qadim shahardir. Buddizm dinining va u bilan bog`liq bo`lgan memorchilik an`analarining Xitoy va Uzoq Sharq mamlakatlariga tarqalishi ham aynan Termiz orqali yuz bergan. Termizning geografik jihatdan qulay joylashishi, iqlimi va strategik mavqei ko`plab davlatlar va hukmdorlarning diqqat-e`tiborini o`ziga tortar edi. Shuning uchun u Eron va grek, arab va mo`g`ul bosqinchilarining hujumlariga duchor bo`ldi, Movarounnahr ichki qon to;kishlarini boshidan kechirdi, mahalliy hokimlar zulmidan azob chekdi. Termiz istilochilarning olovli janglarida yonib ketar, kulga aylanar, qaddini rostlab paydo bo`lardi, o`sib shon-shuhrat va qudratga ega bo`lardi. U yana halok bo`lardi, yonardi, kulga aylanardi va yana o`zini tiklab ulg`ayardi. Shu sababli Termizning har safar qaytadan tiklanishi qadimgi o`rnida yuz bermagan. Ko`hna Termiz yoki Kushon Termizi amudaryo bo`yida rivoj topgan bo`lsa, Chingizxon bosqinidan song u sharqroqda Surxondaryo bo`yida qad ko`tarib gullab-yashnaydi. XVIII asrning ikkinchi yarmidagi o`zaro urushlar tufayli vayronaga aylangan Termiz XIX asrning ikkinchi yarmidan boshlab janubroqda Pattakesar qishlog`i zaminida bunyod etiladi va ravnaq topadi. Ko`hna Termiz obidalari o`zining takrorlanmasligi bilan hamisha qadimgi davr mualliflari, ilk o`rta asr Xitoy sayyohlari va musulmon davri tarixchilarining diqqat-markazida bo`lib keldi. Termiz haqidagi qimmatli yozma ma`lumotlar VII asrda Xitoy sayyohi, buddizm monaxi Syuan Tzyan yozmalarida; IX-X asrlar arab muarrixlari Ibn Xo`rdodbeh, Ibn Xavqal, Maqdisiy, Istahriy asarlarida; grek, arman, xitoy, fors, arab manbalarida; qadimiy "Shohnoma" dostonida, ulug` alloma Abu Rayhon Beruniy, arab sayyohi Ibn Battuta, Ispaniya elchisi Ryui Gonsales de Klavixo, venger sharqshunosi Herman Vamberilar asralarida, o`rta asr mutafakkirlari Alisher Navoiy, Abdurahmon Jomiy, Muhammad Bobur, Hofiz Abru, Anvariy, Hofizi Tanish Buxoriy, Davlatshoh Samarqandiy asarlarida berilgan. Termiz tarixini o`rganishga qiziqish ayniqsa XIX asrning ikkinchi yarmi va XX asr boshlaridan yanada kuchaydi. Arxeolog olimlardan V. V. Bartold, D. N. Logofet, N. A. Mayev, V. V. Krestovskiy, I. V. Mushketov, A. A. Semenov, M. E. Masson, V. A. Shishkin, T. V. Grek, B. N. Kostalskiy, B. B. Piotrovskiy, V. A. Vyatkin, D. D. Bukinich, B. N. Zasipkin, L. A. Albaum, G. A. Pugachenkova, E. V. Rtveladze, Ya. G`ulomov, A. A. Asqarov va boshqalar Termizni shaxsan o`rgandilar va ilmiy xulosalari bilan shahar tarixini boyitdilar. Ko`hna Termiz tarixini o`rganishda 1926-1927 yillarda professor Denike boshliq Moskvaning Sharq xalqlari madaniyati muzeyi ekspeditsiyasi, 1936-1939 yillarda professor M. E. Masson rahbarligidagi Termiz arxeologik kompleks ekspeditsiyasi, 1961 yili B. Ya. Staviskiy boshchiligidagi Sharq xalqlari muzeyi va Davlat Ermitaji arxeologik ekspeditsiyasi, 1959 yildan professor G. A. Pugachenkova boshliq O`zbekiston Respublikasi Sharqshunoslik instituti ekspeditsiyasi, 1972 yildan professor V. M. Masson boshchiligidagi O`zbekiston Respublikasi FA Arxeologiya Institutining Baqtriya ekspeditsiyasi, 1980 yildan akademik A. A. Askarov boschiligidagi kompleks ekspeditsiyasi, 1993 yildan professor T. Shirinov boshchiligidagi O`zbekiston Respublikasi FA Arxeologiya Institutining Pyer Lerish boshchiligidagi Fransiya Ilmiy tadqiqotlar Instituti Milliy Markazi va Kyudzo Kato boshchiligidagi Yaponiyaning Buyuk Ipak Yo`li Akademiyasi bilan hamkorlikda olib borayotgan ekspeditsiyalari katta ahamiyatga ega bo`ldi. Natijada, miloddan avvalgi I ming yillik ortalaridan tortib, XVII asrga qadar Termiz shahri xalqlarining moddiy va ma`naviy madaniyatini yorituvchi ko`plab arxeologik dalillar qo`lga kiritildi. Mazkur ekspeditsiyalar tarkibida Termiz Davlat Universitetining arxeolog olimlari ham faol ishtirok etib kelmoqdalar. Rivoyatlarga ko`ra, Termizni miloddan avvalgi VII asrda Baqtriyaning birinchi podshosi Zaroastr bunyod etgan. Miloddan avvalgi VI asrda bu yerlarni bosib olgan Eron Ahamoniylari Termizni juda ko`hna shahar deb ta`riflashgan. Shahar Aleksandr Makedonskiy bosqiniga qadar Ahamoniylar davlatiga bo`ysungan. Termizning tarixiga kirgan ilk nomlaridan biri Taramasta - Taramata (baqtrcha - daryo qirg`og`i) bo`lgan. MIloddan avvalgi 327 yili Aleksandr Makedonskiy Termizni zabt etib, shaharni o`z nomi bilan Aleksandriya deb ataydi. Aleksandr Makedonskiy hukmronligi tugaganidan keyin Grek-Baqtriya davlatining asoschisi Demetriy shaharga Demetris nomini beradi. Miloddan avvalga I asrda Grek-Baqtria davlatining kushonlar tomonidan tor-mor qilinishi munosabati bilan Termiz, yozma manbalarning guvohlik berishicha, Ta-limmi shahri deb Xitoy manbalarida esa, Tu-mi (Tami) deb atala boshlaydi. Termiz asosan kushonlar davrida (mil. avv. I - mil. III asrlar) yuksak rivojlanadi. Bu davrda Termiz Hindiston bilan g`arb, shimol, sharq mamlakatlari bilan bo`g`laydigan savdo yo`llaridagi yirik shaharga aylanadi. Termizda ko`plab budda ibodatxonalari va mo`la-maqbaralar quriladi. V-VI asrlarda Termiz yuz bergan urushlar oqibatida goh eftaliylar hukmronligi, gohida eron sosoniylari hukmronligi ostida bo`ldi. VII asrdab boshlab Termizni termizshohlar sulolasi boshqardi. 705 yili Termizni arab istilochilari zabt etdilar. IX -XII asrlarda Termiz yirik feodal shahar sifatida ma`muriy, savdo, hunarmandchilik va ilm-ma`rifat markaziga aylandi. Bu davrda shaharni o`rab turgan istehkom devorning uzunligi 10 km ni tashkil etib, 9 ta darvozasi bo`lgan. Shu davrda Termizda dunyoga mashhur bo`lgan shoirlar, allomalar, muhaddislar, diniy va dunyoviy olimlar yetishib chiqdi. IX-XII asrlarda Termiz G`aznaviylar, Saljuqiylar va Qoraxoniylar davlarlari tasarrufida bo`ldi. 1206 yili Xorazmshoh Muhammad davlati ixtiyoriga o`tdi. 1220 yili Chingizxon qo`shinlari tomonidan 11 kunlik qamaldan song vayron qilindi. XIII asrning ikkinchi yarmidan boshlab Termiz eski o`rnida emas, sharqroqda Sulton Saodat maqbarasi tevaragida yana rivojlandi. Temuriylar davlati tarkibiga o`tgandan keyin u gullab-yashnaydi va Shahri g`ulgula nomini oldi. Termiz Shayboniylar davlati tasarrufiga o`tgandan keyin ham rivojlanishda davom etdi. Kohna Termiz qal`asini qayta tiklash ishlari olib borildi. Minoralar, masjidlar va xonaqohlar qurildi. Ilm-ma`rifat rivoj topdi. XVIII asrning ikkinchi yarmida olib borilgan o`zaro janglar, taxt talashishlar tufayli Termiz butunlay vayron bo`ldi. Faqat Salovat va Pattakesar qishloqlarigina saqlanib qoldi. Masjidlar, minoralar va saroylar quladi. XVII asrning ikkinchi yarmida Surxondaryo bo`yidagi Ko`hna Termizdan janubda Pattakesar qishlog`i paydo bo`ldi. Qishloqning kengayib borishi hisobiga oradan bir asr o`tgandan keyin hozirgi Termiz shahri qad ko`tardi. Yangi Termizning vujudga kelishi Rossiya-Angliya munosabatlarining keskinlashgan davriga to`g`ri keldi-ki, Rossiya bu joylarda o`z ta`sirini kuchaytirish maqsadida O`rta Osiyoga harbiy yurishlarini boshlab yuborgan edi. 1873 yilning 28 sentyabridagi shartnoma Buxoroni Rossiyaga qaram davlatga aylantirgan bo`lsa, 1888 yil 23 iyundagi qo`shimcha shartnoma ruslarning Termizga kelishi va bu yerda istehkomlar qurish masalasini hal qilgan edi. 1893 yilning 15 yanvarida Termiz Buxoro amiri tomonidan Rossiya hukumatiga berilgan edi. Yangi Termizda Rossiya manfaatini himoya qilish maqsadida qurilishlar boshlandi, ko`plab harbiy qismlar keltirildi. Tuproqqo`rg`on va mustahkam istehkom qurildi. Termir yo`l qurilishi, telegraf, aloga, elektr tarmoqlarining tortilishi Termizning rivojlanishi va Amudaryo bo`yidagi harbiy-strategik ahamiyatga ega bo`lgan shaharga aylanishiga olib keldi. 1917 yilgi davlat to`ntarishidan keyingi Sovet imperiyasi davrida ham Termiz o`zining harbiy-strategik ahamiyatini yo`qotmadi. Bu davrda Termizda katta-katta inshootlar qurildi. Ma`muriy binolar qad ko`tardi. Ilm-fan rivojlandi, madaniyat va san`at ravnaq topdi. Mustaqillik yillarida Termiz chiroyini yanada ochdi, shahar ko`chalari boshqadan qurilib, ravon va keng ko`chalarga aylantirildi, istirohat bog`lari, sharqona usuldagi muhtasham va obod bozorlar, zamonaviy ma`muriy binolar, o`yingohlar, teatr va kinoteatrlar, ilm-fan maskanlari barpo etildi, borlari ta`mirlandi. Qisqasi, shaharning qiyofasi tanib bo`lmas darajada o`zgardiki, bu o`z navbatida har bir termizlik qalbida quvonch va faxrlanish hissini uyg`otmoqda. Surxondaryo viloyati - O`zbekiston Respublikasining eng janubida joylashgan fusunkor o`lka. Viloyat sifatida 1941 yil 6 martda tashkil etilgan (1925 yil 29 iyundan Surxondaryo okrugi). Janubdan Amudaryo bo`ylab Afg`oniston, shimol va sharqdan Tojikiston Respublikasi bilan, janubi-sharqdan Turkmaniston bilan chegaradosh; shimoli-g`arbdan Qashqadaryo viloyati bilan tutashgan. Viloyatning ma`muriy, iqtisodiy bva madaniy markazi - Termiz shahri. O`zbekiston Resbublikasining mustaqil chegara qo`shinlari mamlakatning Surxondaryo bo`ylab o`tgan janubiy sarhadlarini mustahkam qo`riqlab kelmoqdalar. Surxondaryo viloyatining umumiy yer maydoni 20,1 ming kvadrat kilometr. Aholisi 1 mln 535,8 ming kishi (bu 1996 yildagi ma`lumot; so`nngi yillardagi batafsil statistik ma`lumot bilan bu yerda tanishib chiqishingiz mumkin). Aksari qismi o`zbeklar (79,9%). Qisman tojiklar (13,3%), ruslar, turkman va boshqa millat vakillari yashaydi. Surxondaryoning relyefi shimoldan janubga qiyalanib va kengayib boradigan tekislikdan iborat. Surxondaryo va Sheroboddaryo oqib o`tadigan bu tekislik qariyb 200 kilometrga cho`zilib, shimol, g`arb va sharqdan baland Hisor tizmasi va uning tarmoqlari - Boysuntog`, Ko`hitangtog`, Bobotog` bilan o`ralgan. Tog`lar bilan tekislik orasida adirlar joylashgan. Hisor tog` tizmasining ayrim cho`qqilari 4500 metr va undan ham balandroq. Tizmaning qirra va cho`qqilari qishin-yozin qor bilan qoplanib yotadi. Boysun va Bobotog` yonbag`irlari mehnatkashlarning sevimli dam olish maskanlaridir. Bu joylardagi go`zal manzaralar ijodkorlarni doimo o`ziga chorlab keladi. Ularning, jumladan, mashhur rassom, rahmatli Ro`zi Choriyevning ko`p asarlariga bu manzaralar mavzu bo`lgan. Asosiy daryosi -Qorovultepa qishlog`idan bir oz yuqoriroqda Hisor tog`laridan oqib tushadigan To`palangdaryo bilan Qoradaryoning qo`shilishidan hosil bo`ladi. Umumiy uzunligi 175 kilometr, havzasining maydoni 13,5 kvadrat kilometr. Surxondaryo Boysun va Bobotog` tizmalari oralig`idan janubi-g`arb tomon oqib borib, Termiz shahri yonida Amudaryoga qo`shiladi. Uning bir nechta irmoqlari bor. Bulardan asosiysi Sangardak va Xo`jayalpoq daryolaridir. Sheroboddaryo Boysuntog` tizmalari Irg`ayli va Qizilsoy daryolari qo;`shilishidan hosil bo`ladi. Kallamozor qishlog`iga qadar Machaydaryo, u yerdan Sherobod shahrigacha Sheroboddaryo, Sherobod shahridan quyilish joyi - Amudaryoga qadar Qorasuvdaryo deb ataladi. Umumiy uzunligi 186 km. Havzasining maydoni qariyb 3 ming km. Daryo oqimi suv omborlari bilan tartibga solinadi. Bulardan eng yiriklari - Janubiy Surxon va Uchqizil suv omborlaridir. Surxondaryo tekislik qismining iqlimi qishining, zoyining issiq va uzoqligi bilan farq qiladi. Termizda bahorning boshlanishi fevralning dastlabki o`n kunligiga, yozning boshlanishi (harorat 20 darajadan oshishi) mayning uchinchi o`n kunligiga to`g`ri keladi. Kuz (o`rtacha kecha-kunduz harorati 20 darajadan kamayishi) sentyabrning birinchi o`n kunligidan boshlanadi. Qish mavsumi o`rtacha kecha-kunduz harorati 5 darajadan pasayishi bilan - dekabrning ikkinchi o`n kunligidan boshlanadi. Surxondaryo viloyatining janubi-sharqiy qismida yozda bir necha kun chang-to`zonli issiq va quruq "afg`on shamoli" esadi va einlarga katta zarar yetkazadi. Vegetatsiya davri 226 kundan 266 kungacha. Yozda haroratning yuqoriligi, iliq-issiq kunlarning uzoq davom etishi viloyatda issiqsevar subtropik o`simliklar - ingichka tolali paxta, xurmo va hatto shakarqamish, apelsin, mandarin yetishtirishga imkon beradi. Janubdagi qishloq joylarda - oq saksovul, cherkas, tarakabosh, yaltirbosh, yantoq; daryo bo`ylarida - yulg`un, jiyda, terak, qiyoq, qamish; tog`larda - efemer boshoqli o`simliklar, baland tog`larda - subalp betaga, daraxt va butalardan archa, yovvoyi mevalidaraxtlar o`sadi. Bobotog`da pistazorlar, Amudaryo vodiysida to`qayzorlar bor. Tog`larda jayron, tog` echkisi, to`ng`iz, silovsin, bo`ri, shoqol, qo`ng`ir ayiq, jayra; qushlardan qirg`ovul, kaklik, to`rg`ay uchraydi. Viloyatda neft va gaz qazib chiqariladi (Xovdog`, Kakaydi, Lalmikorda). O`zbekistondagi uchta yirik ko`mir konining ikkitasi Surxondaryodadir. Bular Sharg`un va Boysun ko`mir konlari bo`lib, yura qatlamida joylashgan. Polimetall (sangardak), osh tuzi (Xojaikon) konlari bor. Gips, granit, argilit kabi qurilish materiallari konlari ham mavjud. Sanoatining yetakchi tarmoqlari: paxta tozalash, paxtani qayta ishlash korxonalaridir. Viloyatning yirik sanoat korxonalari: "Jarqo`rg`onneft" boshqarmasi, Denov yog`-ekstrakt zavodi, Boysun eksperimental shoyi to`qish fabrikasi, Sariosiyo tosh saralash zavodi, Sho`rchi un kombinati, Jarqo`rg`on yigiruv-to`quv fabrikasi, Termiz tikuvchilik fabrikasi, Sharg`un ko`mir sanoati korxonalari, Sherobod keramika badiiy buyumlar zavodi va b. Viloyatda bir necha qo`shma korxona, kichik korxonalar ishlab turibdi. Jumladan, Afg`oniston bilan hamkorlikda tashkil etilgan xalq iste`moli mollari ishlab chiqaradigan "Namaf" va "Afruz" qo`shma korxonalari faoliyat ko`rsatmoqda. Hindiston - Termiz "Farmed" qo`shma korxonasi mahalliy giyohlar asosida dori-darmon ishlab chiqarsa, Po`lat Alpomishev boshliq Turkiya - Termiz "Po`lat" qo`shma korxonasida o`ziga xos gilamlar, paloslar tayyorlanadi. Bugungi kunda viloyat tumanlarida qishloq xo`jalik mahsulotini qayta ishlaydigan kichik korxonalar, sexlar tashkil etishga ahamiyat berilmoqda. Qishloq xo`jaligining asosiy tarmoqlari: paxtachilik, bog`dorchilik, limonchilik, pillachilik va b. Tog` etaklarida lalmikor dehqonchilik (asosan bug`doy va arpa yetishtiriladi) bilan sgug`ullaniladi. Paxta - viloyatning 14 tumanidan 13 tasida asosiy ekin turlaridan biri hisoblanadi. O`zbekistonda eng ko`p ingizchka tolali paxta Surxondaryoda tayyorlanadi. Viloyatning tog`oldi tumanlarida bog`dorchilik va uzumchilikrivojlangan. Xo`jaliklarida qoramol, qo`y (qorako`l va hisor zotli dumbali qo`ylar), echki, yilqi, parranda, quyon boqiladi. Jahon mo`yna va teri auksionlarida juda qadrlanadigan "Surxon suri" qorako`l terisi Surxondaryo viloyatida yetishtiriladi. Aholiga savdo va maishiy xizmat ko`rsatish bozor iqtisodiyoti talablari asosida keng rivojlanib bormoqda. Bu tarmoq korxonalari davlat tasarrufidan chiqarilib, asosan xususiylashtirilib bo`lindi. Savdo tashkilotlari o`z kuchlari bilan xalq iste`moli mollari ishlab chiqarib, aholini ta`minlashga e`tibor bermoqda. Viloyat hududidan Markaziy Osiyodagi mustaqil davlatlarni Sharqiy Yevropa shaharlari bilan bo`g`laydigan temiryo`l tarmog`i (jumladan, Moskva - Dushanbe, Ashgabat - Dushanbe) o`tgan. 1995 yilda G`uzor - Boysun - Qumqo`rg`on temir yo`li qurilishi boshlab yuborildi. Viloyatning asosiy avtomobil yo`li - Katta O`zbekiston trakti. Amudaryo ustidan Xayraton temiryo`l qurilgan. Viloyatda tarmoq transporti ham rivojlangan. Avtomobilda mamlakatlararo yuk tashish xizmati korxonasi xalq xo`jalik mollarini qo`shni Afg`onistonga yetkazib bermoqda. Surxondaryo viloyatida respublikada yagona Termiz daryo porti joylashgan. Termiz va Sariosiyoda zamonaviy aeroport bor. Surxondaryo viloyatida 14 tuman bor: Angor, Bandixon, Boysun, Denov, Jarqo`rg`on, Muzrabod, Oltinsoy, Sariosiyo, Termiz, Uzun, Sherobod, Shorchi, Qiziriq, Qumqo`rg`on. Shaharlar: Boysun, Denov, Jarqo`rg`on, Termiz, Sharg`un, Sherobod, Shorchi, Qumqo`rg`on. Shaharchalar: Angor, Dostlik, Kakaydi, Sariosiyo, Sariq, Xayrobod, Hurriyat. Shaharlardan ikkitasi - Termiz va Denov tuman markazlari hisoblansa-da, to`g`ridan-to`g`ri viloyatga bo`ysunadi; qolgan shahar va shaharchalar tuman markazlaridir. SURXON VOHASI TOSH DAVRIDA. Surxondaryo viloyatining mo``tadil iqlimi va atrof-muhiti bu yerda juda qadimdan inson manzilgoh-larining paydo bo`lishiga sabab bo`lgan. Janubiy Hisor tog` tizmasi turkumiga kirgan Boysuntog` va Ko`hitang tog`larida mavjud g`or va o`ngirlar ibtidoiy davr odamlari uchun makon bo`lib xizmat qilgan. Viloyat hududidagi eng qadimgi makon bu neandertal odamning manzilgohi bo`lib, Boysuntog`dagi Teshiktosh g`ori hisoblanadi. O`rta tosh (mustye) davriga, ya`ni miloddan avvalgi 100-40 ming yilliklarga oid bu g`ordan 3000 dona ibtidoiy odamlar yasagan keskich, taroshlagich va chopqi kabi tosh o`zaklar topilgan. Teshiktosh g`oridan ibtidoiy davr odamining tashqi ko`rinishini tiklashda muhim ashyoviy manba hisoblangan odam tana suyagi topilishi juda muhimdir. Boysundagi Amir Temur g`ori ham viloyatning eng qadimgi g`or makonlari turkumiga kiradi. Tosh asrining yuqori bosqichiga kelib (milloddan avvalgi 40-12 ming yilliklar), Janubiy Hisor tog` tizmalaridan boshlangan daryo va soy bo`ylari (To`palang daryosi havzasi) insonlar tomonidan jadal o`zlashtirilgan. Mezolit davri. (O`rta tosh asri, milloddan avvalgi 12-5 ming yilliklar) ga kelib insonlar nafaqat g`orlarda, balki pasttekisliklarda va daryo bo`ylarida ham makon qurib istiqomat qila boshlaganlar. Shu bois, viloyatning Ko`hna Termiz, Ayritom kabi yodgorliklarida ko`plab tosh qurollar uchragan. Bu davrga kelib, o`q-joy ixtiro qilingan, suyakdan bigiz va shu kabi boshqa qurollar yasalgan, mayda tosh (mikrolit) qurollar ko`paygan va yovvoyi hayvonlar xonakilashtirila boshlangan. O`rta tosh davri insonlar tasavvurlari va e`tiqotlarida keskin o`zgarish yuz bergan davr hisoblanadi. Bu jarayonni Markaziy Osiyoning eng qadimgi rang tasivlaridan bo`lmish Ko`hitangdagi Zarautsoy suratlarida kuzatish mumkin. Zarautsoydagi tosh ayvon yuza qismida va shipida 200 ga yaqin qizil bo`yoqlarda bitilgan suratlar saqlanib qolgan. Bu lavhalarda ov marosimi, hayvonot olami va o`rta tosh davri odamlari tasvirlari o`z aksini topgan. Ba`zi bir olimlarning ta`kidlashicha, Zarautsoy suratlarida sehrli ov marosimi jarayoni aks etirilgan. Zarautsoy suratlari Markaziy Osiyoda san`atning, shu jumladan, tasviriy san`atning ilk namunasi hisoblanadi. Viloyatda neolit (yangi tosh), eneolit (mis - tosh) davrlari manzilgohlari Ko`hitang va Bobotog` hududlarida qayd etilgan bo`lib, bu makon va manzilgohlar ham jez (bronza) asrida vohada dehqonchilik madaniyatining vujudga kelishida muhim ahamiyat kasb etgan. 2-zal. SURXON VOHASI BRONZA DAVRIDA. Miloddan avvalgi III-I ming yilliklarni qamrab olgan bronza (jez) asri Markaziy Osiyoda tub o`zgarishlar yuz bergan davr hisoblanadi. Bu avvalambor qalay, mis va qo`rg`oshin qorishmasidan tarkib topgan jez (bronza) qurollarining ixtiro qilinishi bilan bog`liq bo`lgan. Bronzaning kashf etilishi tufayli mehnat va ov qurollari takomillashgan, kulolchilik charxining ixtiro qilinishi hunarmanchilikning dehqonchilikdan alohida xo`jalik sifatida ajralib chiqishiga olib kelgan. Jez davriga kelib me`morchilik rivojlangan sug`orma dehqonchilikka asos solingan va mintaqalararo mol ayirboshlash yuzga kela boshlagan. Surxon vohasida jez asri uning so`nggi bosqichida, ya`ni miloddan avvalgi II ming yillikning birinchi choragida boshlanib, miloddan avvalgi I ming yillik boshlarigacha davom etgan. Viloyat hududida so`ngi jez davriga oid eng daslabki o`rganilgan yodgorlik Muzrabod vohasidagi Ulanbuloqsoy etagida joylashgan Sopollitepa yodgorligi hisoblanadi. Shu bois Surxon vohasining so`nngi jez asriga mansub madaniyat "Sopolli madaniyati" deb nomlangan. Sopollitepa qal`a va uning tutash qismidan tarkib topgan, tarxi 82x82 m, ichki yo`lakli uch qator mudofaa devorlari bilan o`rab olingan. Qal`ada aholi jamoa-jamoa bo`lib yashab, ular 8 mahalladan tashkil topgan. Miloddan avvalgi XV asrda Sopollida hayot izlari so`nadi va bu joyda istiqomat etgan aholi Sheroboddaryo havzasiga, uning qadimiy irmoqlaridan biri - Bo`stonsoy irmoqlariga ko`chadi. Bu obida Jarqo`ton nomi ostida ma`lum bo`lib, 100 gektardan ortiq maydonni tashkil etadi. Jarqo`ton yodgorligi alohida muhofazalangan qal`a-saroy va unga tutash qismdan, shu jumladan, voha uchun diniy markaz vazifasini o`tagan ibodatxona, alohida-alohida tepaliklar shaklidagi turar joy binolaridan iborat mahallalar, kulollar ustaxonalari va xumdonlar, shuningdek, mozor-qabristondan iborat. Jarqo`ton yodgorligining umumiy maydoni, unda mahobatli inshootlarning mavjudligi, hunarmandchilikning taraqqiy etgani bu joyda shahar turkumidagi madaniyat mavjud bo`lganligini ko`rsatadi. Jarqo`ton yodgorligi Vatanimiz hududidagi eng qadimiy shaharning ilk timsolidir. Jarqo`ton olov ibodatxonasi bu turdagi inshootlaning eng qadimiysi bo`lib, keyinchalik Ko`hna Sharqning ba`zi bir markazlarida keng tarqalgan olov ibodatxonalarining shakllanishiga asos bo`lib xizmat qilgan. Miloddan avvalgi XV-X asrlar oralig`ida viloyatning ba`zi bir hududlarida, shu jumladan, Mirshodi vohasida, Surxondaryoning o`rta va yuqori havzalarida jez davrining yangi qishloq va qal`alari vujudga kelgan. Sopolli madaniyati sohiblari Vatanimiz hududida dastlabki sug`orma dehqonchilikka asos solgan qabilalar hisoblanadi. Sopollitepa, Jarqo`ton, Molali kabi obidalarni qazish jarayonida topilgan don qoldiqlari, toshdan yasalgan mehnat qurollari, ipakdan to`qilgan mato va hokazo ashyoviy manbalar buning isbotidir. Sopolli madaniyatiga xos hunarmandchilik namunalari turli-tuman bo`lib, jezdan quyma usulda yasalgan ko`zgular, o`smadon va ko`zachalar, tepa qismida hayvon bosh qismi tasvirlangan jez bigizlar, ilon va xochsimon shakldagi muhrlar, turli tog` jinslaridan yasalgan munchoqlardan iborat. Bu davrda hunarmandchilikning ommaviy turlaridan biri - kulolchilik ham jadal taraqqiy topgan. Sarg`ish va qizil loydan charxda yasalib maxsus xumdonlarda pishirilgan vaza va kosalar, ko`za va jo`mragli idishlar, turli hajmdagi xurmacha va xumlar o`zining sifatliligi va xilma-xilligi bilan ajralib turadi. Sopolli va ayniqsa, Jarqo`ton yodgorliklarida loydan yasalgan but haykal, hayvonlar tasviri aks ettirilgan obrazlarning mavjudligi vohada jez davrining so`nggi bosqichlarida badiiy san`atning ilk kurtaklari ham shallanganligidan darak beradi. Vohada so`ngi jez davrida istiqomat qilgan aholi Ko`hna Sharqning qadimiy sivilizatsiyalari, shu jumladan, Shumer, Akkad, Elam, Shimoliy Hindistonning Xarappa, Sibir va Qozog`iston hududlarida istiqomat qilgan elat va qabilalar bilan yaqin iqtisodiy va madaniy aloqada bo`lganlar. 3-zal. Qadimgi Baqtriya madaniyati. Miloddan avvalgi I ming yillikning birinchi choragi o`z tasarrufiga Surxon vohasi, Janubiy Tojikiston va Shimoliy Afg`oniston yerlarini birlashtirgan Baqtriya o`lkasi iqtisodiy, siyosiy va madaniy hayotida chuqur o`zgarishlar yuz bergan davr hisoblanadi. Bu jarayon bevosita temirdan mehnat qurollari yasashning ixtiro qilinishi bilan bog`liq bo`lgan. Voha ahli temirni so`nggi jez davridayoq, ya`ni miloddan avvalgi XIII-XII asrlar oralig`ida Ko`hna Sharqning qadimiy xalqlaridan biri - xettliklar bilan qariyb bir davrda kashf etgan. O`lkada temirdan ommaviy tarzda mehnat va harbiy qurollar yasash miloddan avvalgi VII-VI asrlarga to`g`ri keladi. Temirdan mehnat va harbiy qurol-yarog`lar yasashning ixtiro qilinishi dehqonchilik, harbiy bilimlar va hunarmandchilik rivojiga katta ijobiy ta`sir ko`rsatgan. Bu jarayon, ayniqsa, ilk temir asri obidalari tuzilishida va qishloq xo`jaligida yaqqol seziladi. Ilk temir asriga kelib vohaning dehqonchik uchun qulay bo`lgan hududlari jadal o`zlashtirilgan (Bandixon, Mirshodi vohalarida va Surxondaryoning quyi havzasi) va Muzrabod, Sherobod vohalari hududlarida yangidan bunyod etilgan shahar va qal`alar hisobiga mavjud ekinzor yerlar kengaytirilgan. So`nggi jez davrida vohada dehqonchilik asosan soy va daryolar havzalarida olib borilgan bo`lsa, ilk temir asrida sun`iy kanallar qazilib, yerlar o`zlashtirilgan. Ilk temir asri Baqtriya zaminida ikki qismli shaharlarning to`liq shakllangan davri hisoblanadi. Voha markazlari vasifasini o`tgan Jondavlattepa (Sherobod vohasi), Hayitobod (Quyi Surxon havzasi), Qiziltepa (Mirshodi vohasi) ikki qismdan, ya`ni, arki-a`lo va ichki shahar kabi tarkibiy qismlardan iborat. Arki-a`loda voha hukmdorligining ma`muriy inshootlari va turar joy binolar joylashgan. Har ikki qism o`z navbatida mustahkam mudofaa istehkomlari bilan o`rab olingan. Bu davrda doirasimon (Tallashqon-2) yoki to`g`ri to`rtburchak shaklidagi (Bandixontepa) mustahkam harbiy qal`alar ham barpo etilgan. Mirshodi, Qizilcha va Muzraboddagi Kuchuktepa vohaning ilk temir asriga mansub qishloqlari turkumidandir. Vohada qadimgi Baqtriya podsholigi davrida shaharsozlik va me`morchilik bilan bir qatorda hunarmandchilik ham taraqqiy topgan. Mirshodi vohasidan topilgan toshdan yasalgan odam bosh qismi tasviri, Kuchuktepa, Qiziltepa, Tallashqon kabi obidalardagi uch qirrali paykonlar, temir va toshdan yasalgan yarimoy shaklidagi o`roqlar, keli va kelisoplar shular jumlasiga kiradi. Miloddan avvalgi VI-IV asrlar kulolchiligining asosiy xususiyatlaridan biri - don va suv saqlashga mo`ljallangan ulkan xumlardan tortib mo`jaz sopol idishlarning aksariyat qismi charxda yasalganligi va bankasimon ko`rinishga ega bo`lganligidir. Qadimgi Baqtriya davlati (Baqtriya, Baqtriana-bu yunoncha nom, Baxdi - "Eronga nisbatan sharqda joylashgan o`lka") miloddan avvalgi VI asr o`rtalarida Eron Ahamoniylariga qaramlikka tushib qolgan. Bu voqea miloddan avvalgi 545-539 yillar oralig`ida Kir boshchilik qilgan Eron qo`shinlarining Markaziy Osiyoning katta qismini bosib olishi oqibatida ro`y bergan. Shu sanalardan tortib, Makedoniyalik Iskandar (Aleksandr Makedonskiy) qo`shinlari tomonidan qadimgi Eron davlatining tor-mor etilishiga qadar Baqtriya Ahamoniylar Eronining katta satraplik (viloyat) laridan biri hisoblangan. Vohaning Qadimgi Baqtriya davriga mansub yodgorliklari miloddan avvalgi IV asrning 30-yillarida boshlangan Makedoniyalik Iskandar istibdodi oqibatida inqirozga yuz tutadi. Viloyatdagi Qadimgi Baqtriya davriga mansub 42 ta yodgorlikning aksariyat qismi Makedoniyalik Iskandar boshchiligidagi qo`shinlar hujumi tufayli vayronaga aylangan. 4-zal. Baqtriyaning Makedoniyalik Iskandar va Ellinstik davlatlar davri madaniyati. Miloddan avvalgi 329 yilda Makedoniyalik Iskandar boshchiligidagi yunon- makedon qo`shinlarining Oks (Amudaryo) va Yaksart (Sirdaryo) oralig`idagi hududni egallash uchun yurushi boshlandi. Bu harbiy muhoriba so`g`dliklar, baqtriyaliklar va saklarning qattiq qarshilik ko`rsatishlariga qaramasdan, miloddan avvalgi 327 yilda Oks va Yaksart oralig`idagi katta bir qismni egallash bilan tugaydi. Bu sanadan boshlab Markaziy Osiyoning bazi bir viloyatlari kabi Baqtriya o`lkasi, shu jumladan, Surxon vohasi ham Makedoniyalik Iskandar vafotidan so`ng (milod. avv. 323 yil) Surxon vohasi Salavkiylar davlati tasarrufida bo`ladi. Miloddan avvalgi III asrning 50 - yillarida Baqtriyada Diodot asos solgan Yunon- Baqtriya shohligi vujudga kelib, bu davlat miloddan avvalgi II asrning o`rtalarigacha hukmronlik qiladi. Miloddan avvalgi II asrning 40-30 yillari oralig`ida Yunon- Baqtriya davlati sak, yuechji (yovchi) va toxar kabi elat va qabilalarning yurishi tufayli inqirozga uchraydi. Makedoniyalik Iskandar boshchiligidagi yunon - makedon qo`shinlarining istibdodi qo`shni o`lkalar singari Baqtriyada ham tushkunlik va vayronagarchilikka olib kelgan. Vohaning harbiy jihatdan muhim bo`lgan va suv manbalariga boy bir necha shahar va qishloqlarida (Tallashqondagi Tallashqon II) hayot davom etgan. Salavkiylar va ayniqsa, Yunon- Baqtrya shohligi davrida kelib, Oks (Amudaryo) bo`ylarida joylashgan Ko`hna Termiz shahar sifatida shakllangan, kechuv joyida qal`a vazifasini o`tagan Kampirtepa, Hayitobodtepa, Jondavlattepa kabi shaharchalar kengaytirilib, Dalvarzintepa kabi shahar, qishloq va qal`alarga asos solingan (Oysaritepa, Oqtepa va hokazo). Miloddan avvalgi III- II asrlar Baqtriyada, butun Yaqin Sharq hududida bo`lgani kabi, qadimgi Sharq an`analari va yunon madaniyatining birikuvi va hamkorligi jarayoni kuchayib, o`ziga xos ellinistik madaniyatni yuzaga keltirgan. Bu jarayon shaharsozlik va memorchilikda, tangalar zarb qilishda, ya`ni pul- tovar minosabatlarining tarkib topishida, badiiy san`at va hunarmandchilikda yaqqol ko`zga tashlanadi. Shimoliy Baqtrya (Surxon vohasi) ning yunon-baqtrya davri badiiy san`at turlaridan biri - terrakota haykalchalaridir. Bular yalang`och qiyofada yoki tovonlariga tushgan kiyimlari hilpirab turgan haykalchalar yoki ayol ma`budaning taxtda o`tirgan holatdagi tasvirlaridir. Bir qism haykalchalar fil suyagi yoki marmar toshdan yo`nilgan bo`lib, o`zinig nafisligi va yuksak badiiyligi bilan ajralib turadi.Yunon-Baqtrya shohlari nomidan zarb etilgan tangalarning yuza qismida Diodot, Demetriy va boshqa hukmdorlarning ko`kragigacha tasviri tushirilgan bo`lib, aynan portret shaklidadir. Yunon - Baqtriya podsholigi davri o`ymakorlik, shishasozlik, sangtaroshlik kabi hunarmandchilik turlarining ham taraqqiy etgan davridir. 5-zal. Qadimgi Baqtriyaning kushon davri madaniyati. Miloddan avvalgi I - milodiy III asrlarda hukmronlik qilgan Kushon podsholigi nafaqat Vatanimiz tarixida, balki butun Markaziy Osiyo tarixiy o`lkalari xalqlari iqtisodiy va madaniy taraqqiyotida muhim o`rin tutgan davlatlardan biri sanaladi. Kushon podsholigiga asos solgan qabilalar tarixiy manbalarda yuechji(yovchi) va toxarlar deb nomlangan. Miloddan avvalgi II asrning to`rtinchi choragida asosan Baqtriyada hukmron bo`lgan Yunon - Baqtriya shohligi Markaziy Osiyoning shimoliy hududlarida istiqomat qilgan yuechji qabilalarining yurishi tufayli inqirozga uchragan. Milodiy I asrga kelib, Baqtriyada besh katta urug` (Xyumi, Shuanmi, Guyshuan, Xeytun va Gaofu - yoki boshqa bir manbada Gaofu o`rnida Dumi) ga bo`linib yashagan yuechji qabilalari Kujula Kadfiz tomonidan Guyshuan- Kushon urug`i qo`l ostida yagona davlatga birlashtirilgan. Kushon davlatining shimoliy chegarasi Janubiy Hisor tog` tizmasiga kirgan Boysuntog` hisoblanib, Kushon hukmdorlari o`z davlatining shimoliy chegaralarini mustahkamlash borasida ham tinimsiz faoliyat ko`rsatganlar. Boysuntog`dagi " Temir darvoza" va uning bilan bog`liq mudofaa istehkomlari ana shunday inshootlardan biri hisoblanadi. Vima Kadfiz va ayniqsa, Kanishka I hukmronligida bu davlat tarkibiga Shimoliy Hindiston va Sharqiy Turkiston yerlari ham kiritilgan va natijada Kushon davlati Ko`hna Dunyoning Rim imperiyasi, Parfiya va Xan Xitoyi bilan bir qatorda turgan buyuk davlatga aylangan. Milodiy III asr oxirida ichki ziddiyatlar va ayniqsa, sosoniylar Eroni qo`shinlarining Kushonshahr, ya'ni Baqtriyani egallashlari tufayli Kushon davlati inqirozga yuz tutgan. To`rt asr davomida markazlashgan davlatning mavjudligi Baqtriyada, shu jumladan, uning tarkibiy qismi bo`lgan Surxon vohasida ham iqtisodiy va madaniy hayotning barcha jabhalarida yuksalishga olib kelgan. Miloddan avvalgi I - milodiy I asrlarda Surxon vohasi jadal o`zlashtirilgan, yirik kanallar qazilgan (Kattanahar), mavjud sug`orish inshootlari kengaygan (Zang kanali), yangi shaharlarga asos solingan (Zartepa) yoki Tarmita (Termiz) va Dalvarzintepa singari shaharlar hududiy jihatdan kengaygan. Kushon davri shaharlari loyiha asosida bunyod etilgan ikki qism, ya'ni arki a'lo va unga tutash asosiy shahar qisimlaridan iborat bo`lgan. Bu davr shaharsozligi Dalvarzintepa, Zartepa, Ko`hna Termiz va uning tarkibiy qismlari hisoblangan Qoratepa, Fayoztepa, o`rnidagi diniy inshootlar orqali yaxshi o`rganilgan. Surxon vohasining Kushon davri shaharlari ma`muriy, iqtisodiy markaz bo`lish bilan bir qatorda diniy markazlar vazifasini ham o`tagan (Ko`hna Termizdagi Qoratepa, Fayoztepa, Zo`rmola, Ayritom va Dalvarzintepadagi buddaviylik ibodatxonalari). Kushonlar hukmronligining ilk bosqichidayoq, Ko`hna Dunyo davlat va xalqlarini iqtisodiy va madaniy jihatdan bog`lab turgan qit`alararo savdo yo`li, ya'ni Buyuk ipak yo`li to`liq shakllangan va bu xalqaro savdoda Kushon davlati ham muhim o`rin egallagan. Xolchayon, Dalvarzintepa, Ko`hna Termiz, Zartepa, Ayritom kabi obidalardan qazib ochilgan dunyoviy va diniy yo`nalishlarda yaratilgan haykallar, xilma-xil mo``jaz san'at turlari, turli-tuman hunarmandchilik buyumlari o`zining takrorlanmasligi bilan ajralib turadi 6-zal. Shimoliy Tohariston ilk o`rta asrlar davrida. Milodiy IV-asr oxiridan boshlab Baqtriya o`lkasi tarixiy manbalarda Tohariston deb yuritila boshlangan. Tohariston o`z tarkibiga Surxondaryo viloyati, Janubiy Tojikiston va Shimoliy Afg`oniston yerlarini qamrab olgan bo`lib, hududiy jihatdan Kushon davri Baqtriya o`lkasiga teng bo`lgan. Milodiy III asr oxiri - IV asr davomida Tohariston Sosoniylar Eroni davlatiga qaram viloyatga aylangan. V asrda o`lka Xioniylar va Eftaliylar davlati tasarrufida bo`lgan. VI asrning 60-yillariga kelib, Eftaliylar davlatining Turk hoqonligi va Sosoniylar Eroni qo`shinlari tomonidan tor-mor etilishi tufayli Tohariston Turk hoqonligi davlati qo`l ostiga olgan. VII asrning 70-yillaridan Tohariston Arab qo`shinlari tomonidan bosib olina boshlagan. Bu jarayon VIII asrning 40-yillariga kelib o`lkaning batamom Arab xalifaligi tarkibiga qo`shib olinishi bilan yakunlangan. V-VIII asrlar davomida Tohariston markaziy hokimiyatga rasman qaram ko`plab kichik mulkliklarga (ularning soni 27 ta) bo`lingan. Chag`oniyon, Kuftan, Termizshohlar mulkliklari shimoili - g`arbiy Tohariston, ya`ni Surxon vohasida joylashgan. Termizshohlar mulki Amudaryoning o`ng qirg`ogidagi yerlarni va hozirgi Angor, Termiz va Jarqo`rg`on tumanlarini o`z ichiga olgan. Bu mulklik Termizshoh tomonidan idora etilgan. Chag`oniyon (arabcha Saganian, xitoycha Chigo-Yan-Na) Chag`onrud (Surxondaryo) daryosining yuqori havzasidagi yerlarni, Hisor va Bobotog` tog` oldi maydonlarini o`z tarkibiga olgan. Chag`oniyon mulkligining markaziy shahri Chag`oniyon Qizilsuvning Surxondaryoga quyilishida joylashgan Budrach hisoblanadi. IV asrning oxirida, ayniqsa, Sosoniylar Eroni qo`shinlarining Shimoliy Tohariston yerlariga yurishi oqibatida dastavval markaziy shaharlar (Tarmita-Termiz, Dalvarzintepa) inqirozga yuz tutadi. VI asr boshlariga kelib, Shimoliy Toharistonning markaziy shaharlari qayta tiklanib, kengaya boshladi va yana bir qancha shaharlarga asos solinadi. VII-VIII asrlarga oid Xitoy yozma manbalariga ko`ra, Termiz mudofaa devorining uzunligi 10 kilometr (20 li), Chag`oniyonning markaziy shahri devori 5 kilometr (10 li) ga teng bo`lgan. Toharistonning V-VIII asrlar davri shaharlari Kushon davri shaharlari kabi asosan ikki, yani arki a`lo va shahriston kabi tarkibiy qismlardan iborat bo`lgan. Zangtepa (Qulog`litepa), Hayitobodtepa, Chag`oniyon (Budrach) larning arki a`losida asosan hukmdor saroyi va u bilan bog`liq inshootlar joylashgan. Markaziy Osiyoning V-VIII asrlardagi tarixiy va madaniy o`lkalari (So`g`d, Xorazm) shaharlari kabi Tohariston shaharsozligida juda murakkab me`morchilik uslublari qo`llanilgan. Bular turkumiga gumbazli xonalar, tomlarini g`ishtlar yordamida ravoqsimon uslubda yopib, uning tepasidan ikkinchi va uchunchi qavatini qurish va hokazolar kiradi. Toharistonlik me`mor ustalar shaharlardagi qabul marosimlari o`tadigan zallarni, mehmonhonalarni, kundalik hayotga mo`ljallangan honalarni bezashda somon suvoq, devoriy rang tasvir, mahobatli haykaltaroshlik va o`yma ganchdan juda mohirona foydalanganlar. Shimoliy Tohariston shaharlari kushon davri shaharlari singari diniy markazlar vazifasini o`tagan. Ko`hna Termizda qazib ochilgan g`orsimon binolar, Chordingak o`rnidagi buddaviylik inshooti, Zangtepadan topilgan qayin po`stlog`iga bitilgan matnlar shular jumlasidandir. V-VIII asrlar davri yodgorliklari turkumiga, shuningdek, ko`shk va hovlilar, savdo yo`llari yoqasida joylashgan bojxonalar (Sherobod tumanidagi Tavka qo`rg`oni) ham kiradi. Angor vohasidagi Kuyovqo`rg`on, Bolaliktepa, Yumaloqtepa kabi ko`shklardagi muhtasham qabulxona va mehmonxonlar dunyoviy mazmunda ishlangan devoriy rang tasvirlarga, rang-barang haykallarga, loy yoki yog`ochga o`yib ishlangan naqshin lavhalarga bezalgan. Ilk o`rta asrlar Shimoliy Toharistonda badiiy san`atning, ayniqsa haykaltaroshlik va devoriy rang tasvir san`atining yuksaklikka erishgan davridir. Toharistoning V-VII asrlar davri rang tasvir san`ati Tavka qo`rg`oni va Bolaliktepa devoriy suratlari orqali o`rganilgan. Tavka qo`rg`onidagi muhtasham bino xonasidagi devoriy suratlarda ov marosimi aks ettirilgan bo`lsa, Bolaliktepa ko`shkidagi zalda bazm marosimi tasvirlangan. Vohaning Kattatepa (Xosiyattepa), Zangtepa, Bolaliktepa, Hayitobod, Kuchuktepa kabi obidalari, Bittepa singari dafinalarini o`rganish jarayonida topilgan turli-tuman shisha idishlar, metalldan yasalgan o`smadon va mehnat qurollari tog` minerallaridan yasalgan shoda munchoqlar, qo`sh baldoqli krujka va metall buyumlarga taqlid etib yasalgan sopol idishlar ilk o`rta asrlar davrida shimoli-ga`rbiy Toharistonda hunarmanchilikning ham jadal rivoj topganligini ko`rsatadi 7-zal. Shimoliy Tohariston rivojlangan o`rta asrlar davrida. VIII asrning 40-yillarida shimoliy Tohariston, xususan, uning markaziy shaharlari batamom Arab xalifaligi tarkibiga kiritiladi. Bu davrdan to IX asr oxiriga qadar, ya`ni Shimoliy Toharistonning somoniylar davlati tasarrufiga o`tkazilishiga qadar bu o`lkada sodir bo`lgan ijtimoiy-iqtisodiy va madaniy jarayon musulmon dunyosi mamlakatlari bilan uzviy bog`liq holda rivojlandi. IX asr oxiridan to XIII asrning 20-yillariga qadar Termiz va Chag`oniyon Somoniylar, Qoraxoniylar, G`aznaviylar, Saljuqiylar, Qarluqlar, Guriylar va Xorazmshohlar davlatlari hukumronlik ostida bo`lib keldi. VIII asrning ikkinchi yarmidan boshlab Movarounnahrda, xususan, Termiz va Chag`oniyon yurtlarida musulmon madaniyatining shakllanish jarayoni yuz berdi. Bu jarayon ushbu yurtlarga islom dini, arab tili va yozuvining keng tarqalishi, musulmon dunyosi mamlakatlariga xos memoriy inshootlarning, jumladan, madrasa, masjid, karvonsaroy, minora, maqbara va boshqa turdagi madaniyat namunalarining yuzaga kelishi bilan ajralib turadi. IX asrdan boshlab, Shimoliy Toharistonda shaharsozlik jadal taraqqiy etgan. Bu davrda o`lkada uch qismli shaharlar to`liq shakillangan. Termiz, Chag`oniyon kabi shaharlar tuzilishini o`rganishda yozma manbalar (arab-fors mualiflari Jayhaniy, Istaxriy, Muqaddasiy va holazolar) bilan bir qatorda bu shaharlar hududida keng ko`lamda amalga oshirilgan arxeologik tadqiqotlar natijalari xam juda muhimdir. Termizning 500 gektarlik shahar tusini olishi X asr oxirlarida sodir bo`lib, XI-XII asrlar davomida ravnaq topgan. Chag`oniyonning markaziy shahri Chag`oniyon (Qizilsuvning Surxondaryoga quyilish joyidagi Budrach yodgorligi) 6 kvadrat kilometrga teng maydonni egallagan. Bu shahar o`zining yuksaklikka erishgan davrida, ya`ni X-XI asrning birinchi yarmida Qizilsuvning har ikkala qirg`og`ini egallagan. IX asrdan boshlab shaharsozlikda pishirilgan g`ishtlar ommaviy ravishda ishlatilgan, uylar, saroylar, qabul zallari va masjidlarni bezashda murakkab islimiy va girih naqshlar keng qo`llanilgan. Ushbu zal peshtoqidan joy olgan Termizshohlar saroyini bezab turgan naqshin lavhalar o`zining betakrorligi bilan ajralib turadi. IX-XIII asrlar davomida Termiz va Chag`oniyonda hunarmandchilik ham ravnaq topgan. Hunarmand ustalar mahallalari Termiz va Chag`oniyon shaharlari bilan bir qatorda qishloqlarda ham o`rganilgan. Chag`oniyon atrofidagi Garmalitepa qishloq joylaridagi shunday kulolchilar ustaxonalaridan biri bo`lgan. Termizda kulollar mahallasi bilan bir qatorda temirchi va shishasozlar mahallari ham bo`lgan. Temirchi ustalar mehnat qurollari, uy-ro`zg`or buyumlari bilan bir qatorda antiqa shamdonlar, qosh tergich va ko`zgularni quyma va bolg`alash uslubida yasaganlar. Misgar ustalar buyumlaga bezak berishda chizma naqsh usullaridan keng foydalanganlar. Budrach yodgorligi (Chag`oniyon shahari) ni qazish davomida topilgan mis idishlar xazinasi o`lkada misgarlikning taraqqiyotidan dalolat beradi. XI asrga oid og`irligi 300 kilogrammga yaqin bu xazina turli idishlardan, jumladan, katta-katta qozonlar, hovoncha, shamdon va ko`zalardan iborat (ushbu xazinaning eng noyob namunalari mazkur zalning markaziy qismida namoyish etilmoqda). IX-XIII asrlar davomida o`lka hunarmandlari ko`k, havorang shishadan qadahlar, bankasimon, butilkasimon idishlarni, kimyogarlar foydalanadigan kolbalar, grafinlar va pardoz-andoz buyumlarini juda mohirlik bilan yasaganlar. Zal ko`rgazmalarining katta qismi kulolchilik namunalaridan tarkib topgan. IX asr oxiridan Termiz va Chag`oniyonda sirlangan idishlar yasash o`zlashtirilgan. X asrning sopol idishlari, xususan, lagan, kosa, taqsimcha, ko`zalar yashil, jigarrang va sarg`ish sirlarga bo`yalgan. Bir tur idishlar esa oq ranga bo`yalib, sir ustidan kufiy uslibida bitilgan qora va jigarrang yozuvlar bilan bezalgan. XI-XII asrlarda idishlarning turlari yanada boyib, turfa rangli bo`yoqlarga bezalib, naqshlari ustidan yaltiroq sir bilan qoplangan. Termizlik kulollar o`rta asrlarda simob ko`zachalar yasashda ham mashhur bo`lganlar. 8-zal. Termiz va Chag`oniyonning Amir Temur va Temuriylar davlati davri madaniyati. 1362-1370 yillar oralig`ida Amir Temur tomonidan Movarounnahrda markazlashgan davlatni tashkil etish jarayonida Termiz alohida o`rin tutgan. 1370 yilda Amir Temurning taxtga kelishi bayonida Amir Sayyid Baraka bilan birgalikda Termiz Sayyidlari- aka-uka xudovandzodalar Abu Mu`oli va Ali Akbarlar tilga olingan. Ayni shu yildan boshlab Sohibqiron va Termiz sayyidlari o`rtasida yaqin munosabatlar yuzaga kelgan. Amir Temur 1399 yilda Hindiston yurishidan va 1404 yilda g`arb tomonga amalga oshirilgan muhorabasidan qayta turib, Termizda qo`nib o`tgan. 1409 yilga qadar Termiz temuriy Xalil Sulton va undan so`ng Shohrux mirzo hukmronligi davrida Mirzo Ulug`bek davlati tasarrufida bo`lgan. 1220 yilda yuz bergan Chingizxon bosqini Termiz va Chag`oniyonga juda katta talofat yetkazgan. Bu yurtlarning iqtisodiyoti qayta tiklanib, madaniy ravnaq sari yuz tutishi bevosita Movarounnahrda Amir Temur davlatining tashkil topish davrida boshlangan. Shimolda Kattaqum va sharqda Solihobod qishloqlariga tutash bo`lgan Termiz katta kenglikni ishg`ol qilgan, ammo u mudofaa istejkomlari bilan o`rab olinmagan. Bu davr shahrining ta`rifi 1404 yilda Termiz orqali Samarqandga Amir Temur saroyiga Kastilya qiroli Genrix III nomidan elchi bo`lib borgan Rui Gonsales de Klavixo kundaligida o`z aksini juda yaxshi topgan: "Termiz juda keng va aholisi zich joylashgan, unda tashqi devor va mudofaa istehkomlari yo`q. Atrofi bog`-rog`, shaharni ko`plab anhorlar kesib o`tadi. Biz doimo xilma-xil mollar sotiladigan gavjum ko`chalar va maydonlardan o`tib bordik". Amir Temur davrida Chag`oniyon o`lkasining markaziy shahri Chag`oniyon ham o`z mavqeini saqlab qolgan. Arxeologik dalillarga ko`ra, XV asr oxiri-XVI asr boshlariga kelib Chag`oniyonda hayot shahristondan rabodga ko`chgan. Chag`oniyonning yana bir markazi Navand hisoblangan (Navand - chopar, choparlar shahri). Termiz, Chag`onoyon va Navand o`z zarbxonasiga ega bo`lib, ushbu zarbxonalarda Amir Temur va Temuriylar davlati hududida muomalada bo`lgan dirham (mis tangalar) qaytadan zarb etilgan (bu tangalardan namunalar zalning markaziy qismida namoyish etilmoqda). Surxon vohasidagi saksonga yaqin Sho`robqo`rg`on, Qutlug` shohtepa (Sherobod tumani), Navandaktepa (Uzun tumani) kabi yodgorliklarda XIV-XVI asrlarga mansub madaniy qatlamlar va ashyoviy manbalar mavjudligi qayd etilgan. Bu yodgorliklar qishloq, kechuv bo`yidagi qal`a, saroy, karvonsaroy va savdo yo`lidagi bojxonalar vazifasini o`tagan. Ushbu zal ko`rgazmalarida namoyish etilayotgan ashyoviy manbalar, xususan, jangchi himoya kiyimlari, sifat darajasi bilan Xitoy chinnisiga tenglashadigan lagan va kosalar, ko`za va chiroqlar, shaxmat donalari, memoriy koshinlar Termiz va Chag`oniyon amaliy san`atining Amir Temur davlati markaziy shaharlari madaniyati bilan hamohang taraqqiy etganligidan dalolat beradi. 9-zal. Surxon vohasi XVI-XX asr boshlarida. XVI asrning boshlaridan XVII asrning birinchi yarmiga qadar Surxon vohasi Shayboniylar va Joniylar (Ashtarxoniylar) davlatlari qo`l ostida bo`lgan. XVIII asrning birinchi yarmidan XX asr boshlarigacha voha Buhoro amirligining tarkibiy qismi hisoblangan. Vohaning xonliklar davridagi muhim markazlaridan biri Termiz hisoblangan. Tarixiy manbalarda (Mahmud Ibn Vali) aytilishicha, "Termizning qishloqlari ko`p bo`lgan. Uning muhim bir qismini hukmdor qarorgohi, bozor, madrasa va hashamatli juma masjidi bor Salovat (Salihobod) tashkil etadi". XVIII asr boshida Sherobodga asos solingan. XIX asrga kelib, Sherobod Sharqiy Buxoroning yirik iqtisodiy va madaniy markaziga aylangan. XVI asr oxirida Chag`oniyon (Budrach)ning batamom tushkunlikka yuz tutishi oqibatida yangi shahar Qizilsuvning yuqori havzasida Dehinay (Denov) o`rnida shakllangan. XVII asr yozma manbalarida Denov mustahkam qal`adan iborat, gavjum bozorli, katta madrasa va xonaqoli shahar tusini olgan, deb ta`kidlangan. Navandak, Shahri safo, Javzi, To`folon, Vaxshivor, Basand (XVII asrdan Boysun), Mirshodi Surxon vohasining xonliklar davridagi yirik manzillari hidoblangan. Tashqi savdoda va Jayhun (Amudaryo) bo`ylab yuk tashishda Pattakesar, Termiz, Yorgoh Cho`chqaguzar va Qorakamar kechuvlari juda muhim bo`lgan. XVI asrdan to XX asr boshlariga qadar, ya`ni Amudaryoda chor Rossiyasi flotiliyasi tashkil bo`lgunga qadar bu guzarlardan muntazam foydalanilgan. Ushbu zal ko`rgazmalaridan ba`zi birlari maket (Qumqo`rg`on tumanidagi Iskandar ko`prigi) yoki fotodiorammalar (Sayid Otaliq madrasasi, Denov shahri; Murch bobo masjidi, Termiz shahri) shaklida o`rin olgan. Voha me`moriy yodgorliklari madrasa, karvonsaroy, masjid, maqbara, bekliklar qo`rg`oni, ko`prik, tog` va daryo bo`ylarda joylashgan qal`alar kabi turlarga bo`linadi. Surxon vohasining xonliklar davri hunarmandchiligi Ko`hna Termizning qal`a va qo`rg`on yoki ko`shk deb nomlangan qismlarida, Xotin rabodda (Termiz tumani), Sherobod begi qo`rg`onida, Jarqo`rg`ondagi Kultepa yodgorligida, To`polang daryosi yuqori oqimida joylashgan Yonikalon qal`asida, Kofrun qishlog`i (Boysun tumani) dagi Mozorattepa kabi yodgorliklarda o`tkazilgan arxeologik qidiruv natijalari orqali ma`lum. Xonliklar davrida vohada uchta asosiy hunarmandchilik markazlari (Boysun, Denov, Sherobod) mavjud bo`lgan. Ko`rgazmalarda namoyish etilayotgan jilokor koshin bo`laklari, temir va toshdan yasalgan mehnat va harbiy qurollar, zargarlik buyumlari ayni shu markazlar hunarmanchilik maktabiga xos osori-atiqalardir. Vohaning XVI-XX asr boshlari hunarmandchiligi turlaridan yana biri kulolchilik ham ayni shu markazlar kulol ustalari tomonidan yaratilgan. XVI asrga xos sopol buyumlarda Amir Temur va temuriylar davri an`analari davom etgan. Asr oxirida rangdor idishlar to`q zangori bo`yoqqa bezalib, naqshlar asosan girih va islimiy shakllardan tarkib topgan. XVII-XVIII asrlar kulolchilik buyumlarida mahsulot sifati pasayib, idishlarda to`q zangori va yashil ranglar ko`p qo`llanilgan. Ratsionalizm. Ratsionalizm (lotincha "rationalis" - "ong") bilim faqat ong orqali aniqlanishi mumkin, deb hisoblaydigan epistemologik oqimdir. Ratsionalistlar haqiqat kriteriyini hissiyotlar emas, balki aql o‘rnatadi, deb uqtirishadi. Harry Potter. Ilk yillar (1980—1981). Garri Jeyms Potter 1980-yil 31-iyul kuni (Joan Rouling bilan bir kunda) tug'ilgan, ota-onasi Jeyms va Lili Potterlar. Jeyms Potterning eng yaqin do'sti Sirius Blek, Garrining cho'qintirgan otasi bo'ladi. Sirius, Jeyms va Lili Feniks Ordeni - Zulmat Lordi Volan-de-Mortga qarshi jon-jahdi bilan kurashuvchi insonlar guruhi tarkibiga kirganlar. Ular son jihatidan ustuvorlik qilmaganlar, ammo ko'p yo'qotishlarga qaramasdan kurashishni davom ettirganlar. Jeyms va Lili Volan-de-Mort qo'li o'limidan uch marta saqlanishga muvaffaq bo'lganlar. Garri tug'ilishidan oldin bir vahiy aytiladi - iyul ohirida yoki avgustning boshida Zulmat Lordini yengmasa, Zulmat Lordi uni o'ldirishi tayin bo'lgan bola tug'iladi. Vahiyning shartlariga 31-iyulda tug'ilgan Garri va 30-iyulda tug'ilgan Nevill Dolgopups mos keladilar. Lord Volan-de-Mort o'zining tarafdori Severus Sneggdan vahiyning bir qismini eshitib, bolani o'ldirishga qaror qiladi. O'zining o'ljasi sifatida Volan-de-Mort Garrini tanlaydi. Jeyms va Lili Volan-de-Mort Garrini o'ldirmoqchi bo'layotganini bilib, Zulmat Lordidan berkinish uchun 1981-yilning oktyabrida Fidoyilik So'zini ishlatadilar. Baxtga qarshi, ohirgi soniyada Jeyms Potterning eng yaqin do'sti Sirius Blek Sirning Saqlovchisi sifatida o'zining o'rniga Piter Pettigryuni tanlashga Potterlarni undaydi. Keyinchalik, Piter Pettigryu sotqin va Volan-de-Mortning ayg'oqchisi bo'lib chiqadi va ularning saqlanish joyini xursandchilik bilan ochib beradi. 1981-yil 31-oktyabr kechqurun Zulmat Lordi Godrik Jarligida paydo bo'ladi, u yerda magllar ko'rinishida Jeyms va Lili berkinayotgan paytda ularga hujum qiladi. Jeyms oilasini himoya qilishga harakat qiladi, ammo jangda halok bo'ladi. Zulmat Lordi Lilini avf etmoqchi bo'ladi, lekin u uning yo'lini to'sib o'g'lini himoya qiladi. Shunda u Garriga yetmoq uchun Lilini o'ldiradi. Lilining bu shahidligi Garri uchun hayotbaxsh masalaga o'girilib, chaqaloqni himoyalovchi qadimgi sehrga aylanadi. Volan-de-Mort Avada Kedavra sehrli so'zini Garriga qarshi qo'llaganida, Lilining shahidlik himoyasi So'zni qaytaradi va unga teskari hususiyat beradi. Qaytarilgan So'z Volan-de-Mortni deyarli o'ldiradi (tanasidan ruhini ajratadi), lekin Garrining peshonasida yashin shaklidagi iz qoldiradi. Shunday qilib, Garri bir necha yilga Volan-de-Mortni to'xtatadi. Potterlar va Volan-de-Mort o'rtasidagi jang uyni xarobalarga aylantiradi. Yahshi sehrgar Albus Dambldor, Sehrgarlik va Jodugarlik Maktabi "Xogvarts"ning direktori Godrik Jarligiga yarimvelikan Xagridni yuboradi. U Garrini magllar nima sodir bo'lganini tekshirishlaridan oldin qutqaradi. Potterlarning uyi oldida Xagrid tasodifan Sirius Blekni uchratadi. Sirius Garrini cho'qintirgan otasi sifatida unga berishlarini so'raydi. Xagrid rozi bo'lmaydi, chunki u Dambldorning buyrug'ini bajarayotgandi. Sirius Xagridga Garrini havfsiz joyga eltishi uchun o'zining uchar mototsiklini berib turadi. Xagrid va Garri keyingi 24 soat ichida hamon yo'lda edilar. Dambldor aniqki, Tis ko'chasining havfsizligini ta'minlayotgan edi. Ertasi kechqurun Minerva MakGonagall Dambldorni Tis ko'chasida uchratadi, oz o'tmay uchar mototsiklda Xagrid Garri bilan paydo bo'ladi. Uchovlari Garrini 4-uy ostonasida, Garrining ohirgi qarindoshlari - Vernon va Petunya Durslilarning uyi oldida qoldiradilar. Yomon taasurotlar o'n yilligi (1981—1991). Keyingi o'n yil Garrining hayoti haqoratlar va yo'qliklarga to'la bo'ladi. Uning holasi, Lilining singlisi Petunya, va amakisi Vernon o'zining o'g'illari Dadlini, jonidan ortiq ko'rib, ko'ngli istaganini bajo keltiradilar. Garrini esa yerto'lada ushlab, ovqat qoldiqlarini beradilar, Dadlining eski kiyimlarini kiydiradilar, unga baqiradilar, haqoratlaydilar va uradilar. Dadli ota-onasining qo'llovi va o'zining fizik kuchidan (Dadli 6 o'lchovga katta va semiz bo'lgan paytda, Garri - ozg'ingina ko'zoynakli bola bo'ladi) foydalangan holda Garri ustidan ayovsiz kuladi. Shu yillar ichida uch marta Durslilarni Vernon amakining singlisi, Marj, keladi. U Garriga nasihat qilishdan ulkan qoniqish olar edi. U Dadliga qimmatbaho sovg'alarni hadya qilib, Garrini umuman esdan chiqarardi. Ko'pincha u o'zi bilan sevimli buldogi Zlydenni olardi. Garri 9 yoshda bo'lganida, u kuchukka bolani daraxtga haydashga izn bergan. Garri u yerda yarim tungacha, Marj kuchugini chaqirib olguniga qadar qolishga majbur bo'ladi. Bundan tashqari, holasi va amakisi undagi sehrgarlik hususiyatini yo'qotishga qaror qiladilar. Ular hech qachon unga haqiqiy kelib chiqishini aytmaganlar. Unga ota-onasi avtohalokatda nobud bo'lganlar, deb aytishadi, huddi shundan peshonasidagi shram ham paydo bo'lgan, deyishadi. Durslilarning uyidagi birinchi qonun - "savollarni berma", edi. Ularning maqsadi Garrini qullikda ushlab, ularning fikricha normal bo'lmagan sehrgarlik hususiyatini yo'qotish edi. Ular Garrini Dadlining maktabiga yuborishadi. U yerda Dadli Garrining ustidan kulishni davom ettiradi. Dadlining o'rtoqlari kulishlarga qo'shilishadi, boshqa o'quvchilar esa Dadli va uning o'rtoqlaridan qo'rqib, Garri bilan muloqot qilishdan qochishadi. Durslilarning harakatlariga qaramay, Garri sehrgarlik hususiyatlarini namoyon qila oladi. Bir kuni Petunyani Garrining to'zg'igan sochlari sabrini tugatadi, va u ularni oshxona qaychisi bilan kesib tashlaydi, ertasi kuni esa Garri yana o'sgan sochlari bilan uyg'onadi. Boshqa safar Dadli o'rtoqlari bilan Garrini quvlayotgan paytda, Garri to'satdan maktab tomida paydo bo'lib qoladi. Garri o'qituvchisining parikini ko'k sochga bo'yaydi va Dadlining badbashara sviterini kiymaslik uchun kichraytiradi. O'n yoshiga kelib Garri ozg'in, uzunchoq yuzli, hamisha to'zg'igan qora sochli hech kimga keragi bo'lmagan bola bo'ladi. Uning ko'zlari, onasi ko'zlari kabi, qahrabodek yashil bo'ladi. U Dadli bilan doimiy kelishmovchiliklarda singan yelimlangan ko'zoynakni taqib yuradi. Garri juda tezkor bo'ladi, bu hususiyatning rivojlanishiga uning kuzenidan doimiy qochishlari yordam bergan. Uning hayoti 1991-yil yozida keskin o'zgardi. Garri Potterga uning holasi va amakisini qo'rqituvchi xatlar kela boshladi. Ular xatlarni Garriga o'qishga bermasdan yo'q qilishar edi, ammo xatlar juda ko'p miqdorda kelishni davom etardilar. Xatlardan qochish harakatida ular dengiz bilan o'ralgan qal'adagi hujrada berkinishadi. Kechasi, kuchli shtorm paytida Garri o'zining uhlayotgan kuzenining qo'lidagi soatga qarab, o'n bir yoshga to'lishiga qolgan daqiqa va soniyalarni sanab o'tirardi. Garrining tug'ilgan kuni kelishi bilan hujraga Xagrid bostirib keladi va Garrining o'zini sehrgarligi haqida hech narsa bilmasligini anglab, hayratga tushadi. Xagrid unga o'tmishi haqida hamma narsani aytib beradi va 1991-yil 31-iyul kuni ertalab Garrini Qiyishiq ko'chaga olib boradi, u yerda maktab qurollarini sotib olishadi. Bir oy o'tib, 1-sentyabr kuni Garri Xogvarts-ekspressga o'tiradi va Sehrgarlik va Jodugarlik maktabi "Xogvarts"ga yetib keladi. Keyingi hayot. Volan-de-Mort ustidan g'alaba qozonganidan so'ng Garri Vazirlikdagi avrorlarning yangi bo'limini boshqardi. Punk rock. Punk Rock, ildizlari 1974 va 1975 yillarga, AQSh va Birlashgan Qirollika borib taqalgan va oʻzini ilk Ramones, Sex Pistols, The Damned, va The Clash kabi guruhlarda mujassam etgan rock musiqiy tarzidir. Tarihi. Pank-Rokni paydo boʻlishi 1976-yil yanvar oyida Manhettendagi East ViIIageda joylashgan CBGB and OMFUG (Country, Blue Grass, Blues and Other Music For Uplifting Gormandizers) deb nomlangan kichkinagina bir klubda berilgan konsertlarga asoslangan "Punk" jurnalini kelib chiqishi bilan boshlaydi. Punk jurnalining birinchi soni 1976-yil 1 yanvar kuni chiqdi. Lou Reed va Ramones guruhlari haqida yozilgan maqolalar bilan bir qatorda John Holmstromning avtobiyografik komiksi «Joe», Leqs Mcneilning karikaturalari yer olgan edi. Punkning birinchi soni 3000 dona bosildi va faqatgina New York da tarqatildi. Jurnalning eng ohirgi soni 1979-yilda 25000 dona bosiladi. Punk madaniyati 1980—1990-yillarda Angliyadan Shimoliy Amerikaga yoyildi va hardcore degan yangi bir musiqiy yoʻnalishpaydo buldi. Yevropalilarning musiqasiga qaraganda tez va agressiv boʻlgan bu yangi tarz paydo boʻlganidan keyin Skate Punk va Straight Edge kabi boshqa tarzlar ham oʻrtaga chiqdi. 1980-yillarda Amerikada punk rockning yana bir yoʻnalishi — «grunge» paydo boʻldi. Nirvana va Pearl Jam kabi grunge guruhlarining ijodlarida heavy punk tasiri sezilib turar edi. Bu guruhlar orqali kelgan muvaffaqiyat boshqa punk yoʻnalishlarini yoʻlini ochdi va power-pop, pop-punk yoʻnalishlari paydo boʻldi. Pop-punk guruhlariga misol qilib Simple Plan, Good Charlotte va Sum 41 guruhlarini keltirishimiz mumkun. Punk madaniyati. right Punk, oʻz kiyinish tarzi, falsafasi, adabiyoti va tashqi koʻrinishi bilan keng tarqalgan bir madaniyatdir. Bu madaniyatdan hozirgi kunimizgacha yana bir qancha tarzlar kelib chiqgan. Baʼzı Punk Guruhlar. Bu musiqiy tarz nomi oltida ijod qilgan ilk guruh — Sex Pistols guruhidir. Ramones. Ramones («Remounz») — amerikalik rok-guruh, pank-rokning ilk ijrochilaridan birlari, bu va alternativ rokning ko'pchilik boshqa oqimlariga ta'sir ko'rsatganlar. Tarix. 1974-yil Nyu-Yorkda tashkil topgan. Uning tarkibiga: gitarachi Jonni Ramon (Johnny Ramone - haqiqiy ismi Jon Kammings; 1951-y. 8-oktyabrda t., Long-Aylend, Nyu-York, AQSH), basist Di Di Ramon (Dee Dee Ramone - haqiqiy ismi Duglas Kolvin; 1952-y. 18-sentyabrda t., Vankuver, Kanada), vokalchi Joui Ramon (Joey Ramone - haqiqiy ismi Jeffri Hayman; 1952-y. 19-mayda t. va barabanchi Tommi Ramon (Tommy Ramone - Tommi Erdeli; 1952-y. 29-yanvarda t., Budapesht, Vengriya)lar kirganlar. Keyinchalik, 1978-yilda guruh tarkibida o'zgarishlar ro'y berib, barabanlarga Marki Ramon (Marky Ramone - haqiqiy ismi Mark Bell) o'tiradi, 1989-yilda esa bas-gitarachi Di Di guruhni tark etadi va uning o'rniga Si Jey Ramon (C.J.Ramone - haqiqiy ismi Kristofer Jozef Vard) keladi. Guruhning barcha ishtirokchilari bir xil familiyani tahallus qilib olishadi - Ramon. Buning sababi, Pol Makkartnining mehmonhonalarda "Bitlz" guruhi ishtirokchilarini ro'yhatdan o'tkazayotganda "Paul Ramone" (yoki "Ramon") ismini ishlatishi edi. "Bitlz" ularning ijodiga jiddiy ta'sir ko'rsatgan. Ramones'ga shuhrat 1976-1977 yy.larda, pank-rokning namunalari bo'lgan qator albomlarni yozishganda keladi 1996-yil 6-avgust guruh faoliyatini 2263ta konsert o'tkazib tugatadi, musiqachilar yakkahon proyektlar bilan shug'ullanadilar. 2001-2004 yillarda to'rt asoschilardan uchtasi vafot etadi: Joui (15-aprel 2001, Nyu-York), Di Di (5-6 iyun 2002, Los-Anjeles) va Jonni (15-sentyabr 2004, Los-Anjeles). Limp Bizkit. Limp Bizkit — amerikalik rapcore/nu metal-guruh, 1994-yilda Jeksonvil shahri, Florida shtatida tashkil topgan. 1990-yillarning ohiri - 2000-yillar boshlarining eng muvaffaqiyatli guruhlaridan biri. Guruhning sobiq ishtirokchilari. Rob Waters (Rob Uoters) (gitara): Limp Bizkit'ning ilk gitarachisi, guruh tarkibida qisqa muddat bo'lgan. Wes Borland (Ues Borland) (gitara): guruhning asosiy gitarachisi bo'lgan, Three Dollar Bill Y’All, Significant Other, Chocolate Starfish And The Hotdog Flavored Water, The Unquestionable Truth (Part 1), Greatest Hitz albomlarining yozilishida ishtirok etgan. Guruhning boshqa a'zolari, asosan Fred Derst bilan, kelishmovchiliklari tufayli ikki marta guruhni tark etgan: 2001-yilda (2004-yil qaytgan) va 2006-yillarda. Hozirgi vaqtda solo proyekt Black Light Burns (http://www.blacklightburns.com) bilan mashg'ul. Mike Smith (Mayk Smit) (gitara): guruhga 2003-yil qo'shilgan, Results May Vary albomining yozilishida ishtirok etgan. 2004-yil guruhni tark etgan. Hozir Evolver (http://www.evolver.cc) guruhida faoliyat surmoqda. Guruh tarixi. Guruhning tarixi 1994-yil, vokalchi Fred Derst va bas-gitarachi Sem Riverslarning tanishuvidan boshlanadi. U guruhga o'zining kuzeni, jaz barabanchisi Jon Ottoni olib keladi. Keyin ularga gitarachi Rob Uoters qo'shiladi, lekin tez orada guruhni tark etadi. Uotersni o'rniga gitarachi Ues Borland keladi. 1996-yili guruh tarkibiga mashhur hip-hop guruh House Of Painning sobiq ishtirokchisi DJ Lethal qo'shiladi. 1997yili Limp Bizkit juda muvaffaqiyatli va milliondan ortiq adad bilan sotilgan Three Dollar Bill Y’All debyut albomini chiqaradilar. Keyingi yili guruh AQSH bo'ylab Korn, Orgy, Rammstein va Incubus guruhlari bilan gastrollarda qatnashib muvaffaqiyatlarini ko'paytiradi. Haqiqiy muvaffaqiyat 1999-yili, guruh keyinchalik multiplatinali bo'lgan ignificant Other albomini chiqarganda keladi. So'ng, 2000-yili eng muvaffaqiyatli bo'lib, sotuvlarning faqatgina birinchi haftasida platinalik unvoniga erishgan Chocolate Starfish And The Hotdog Flavored Water albomi ularga shuhrat olib keladi. Bu albom uchun Limp Bizkit MTV tomonidan yilning eng yahshi albomi sifatida mukofot bilan taqdirlanadi. Yuqoridagilaning hammasi Limp Bizkit'ni birinchi darajaviy dunyo yulduzlarning rangiga qo'shadi. 2001-yilda guruhni gitarachi Ues Borland tark etadi. Bu yo'qotish guruh uchun juda jiddiy bo'ladi. Borlandga almashuvni faqatgina ikki yildan so'ng, cheksiz proba va konkurslardan keyin topishadi - bu Snot guruhining sobiq gitarachisi Mayk Smit bo'ladi. U bilan birga guruh Results May Vary albomini yozishadi. Bu albom ikki avvalgi albomlar kabi muvaffaqiyatga erisholmaydi. Limp Bizkit'ning ko'pchilik muhlislari bu albomni "provalniy" deb hisoblashadi. 2004-yilda Mayk Smitni o'rniga to'satdan Ues Borland qaytadi. O'zining klassik tarkibiga qaytgan guruh 2005-yili The Unquestionable Truth (Part 1) nomli mini-albomni yozadi. Limp Bizkit bu albomning chiqishini har qanday promoushen, reklama va intervyular bilan kuzatishdan voz kechadi. 2005-yil ohirida rekord-leyblning maslahatlariga ko'ra Greatest Hitz - hitlar termasi chiqadi. 2006-yil boshida Fred Derst bilan ohirgacha urishib guruhdan Ues Borland yana bir bor ketadi. Shundan so'ng tarqab ketish to'g'risidagi hech qanday ofitsial arizasi hozirgacha ham bo'lmagan guruhning har qanday faoliyati to'htaydi, Fred Durst hozirgi vaqtda o'zining rejisserlik karyerasi bilan band (The Education of Charlie Banks filmini sur'atga oldi). Wes Borland o'zining Black Light Burns proyektida ishtirok etmoqda va debyut "Cruel Melody" albomini chiqardi. John Otto Stereochemix nomli yangi proyekt tarkibida barabanchi. DJ Lethal yangi hip-hop guruh - La Coka Nostra tarkibida faoliyat surmoqda. Sam Rivers har xil guruhlar tarkibida bas-gitarada chalmoqda, hamda prodyusserlik bilan shug'ullanmoqda. Diskografiya. "Asosiy maqola - Limp Bizkit Diskografiyasi" Minutes to Midnight. Minutes to Midnight — Linkin Park guruhining uchinchi studiyaviy albomi, relizi 2007-yil 14-mayda boʻlib oʻtgan. Shimoliy Amerikada u 15-may kuni chiqqan. Albomning nomi Qiyomat kunining soatlari bilan bogʻliq. Birinchi singl — What I've Done treki, keyingisi — Bleed It Out. What I've Done. Ijrochi = Linkin Park Albom = Minutes to Midnight Chiqarilgan = 2 aprel 2007 Leybl = Warner Brothers Records/Machine Shop Recordings Prodyusser = Rik Rubin va Mayk Shinoda What I've Done - Linkin Park guruhining Minutes to Midnight albomidan birinchi singl. Windows Fundamentals for Legacy PCs. Windows Fundamentals for Legacy PCs ("WinFLP") Windows XP asosidagi, Microsoft tomonidan yaratilgan operatsion sistemasi boʻlib, eski kopyuterlar uchun moʻljallangan My Chemical Romance. My Chemical Romance («May Kemikal Romens») — amerikada 2001-yil tashkil topgan rok-guruh. Guruh tashkil topgandan keyin 2002-yili Eyeball Records bilan hamkorlikda "I Brought You My Bullets, You Brought Me Your Love" albomini chiqaradilar. 2004-yil esa "Three Cheers for Sweet Revenge" albomini chiqaradilar va albomdagi "Helena", "The Ghost Of You", "I'm not Okay (I Promise)" singllari bilan katta muvaffaqiyat qozonadilar. 2006-yil ham muvaffaqqiyatga "The Black Parade" albomi orqali erishadilar. Albomdagi "Welcome To The Black Parade" qo'shig'i esa hit darajasiga erishadi. Tarix. My Chemical Romance, Gerard Way tarafidan 2001-yil qurildi. Birinchi singllari “Skylines and Turnstiles”ni 11-sentyabr voqealariga asoslangan holda yozildi. O'z tarkibiga Mike Way va Ray Toro ni qo'shgan guruh Nyu Jersida bir qancha konsertlarda sahnaga chiqib, rock musiqasini sevuvchilar tarafidan iliq qabul qilindi. Birinchi Albomlari “I Brought You My Bullets You Brought Me Your Love”ni chiqarmasdan oldin guruh tarkibiga Frank Iero ham qushiladi. Bu Al'bomda Frank Iero faqatgina 2 ta qo'shiqda gitara chaladi. Bu albomdagi qo'shiqlar "Aybdor Oshiqlar" mavsuga asoslanadi. 2004 yil chiqgan ikkinchi albom “Three Cheers For Sweet Revenge” "Aybdor Oshiqlar" mavzusini davom ettiradi. Oldingi albom post-hardcore yo'nalishida yaratilgan bo'lsa, bu albomda ko'proq emo-punk havosi sezilib turar edi. Bu o'zgarish guruhning ba'zi muhlislari tarafidan yahshi qabul qilinmasa ham, guruhning muhlislar soni yanada ortadi. Albomning sotilish soni rekord raqamlarga erishadi. 2004-yil guruhning ilk barabanchisi Matt Pelissierning o'rniga Bob Bryar keladi, 2005-yil Green Day bilan konsertlarda sahna oladi. 23 Oktyabr 2006-yilda Angliyada, 24 Oktyabr da esa Amerikada uchinchi albomlari The Black Parade sotuvga chiqadi. Albomdagi birinchi singl "The Black Parade" ga klip oldilar, va bu singl Angliya hit-paradlarida uzoq vaqt 1-o'rinda turdi. Gerard Way. Gerard Arthur Way (Djerard Artur Uey) 1977-yil 9 aprelda AQShning Nyu Jersi shtatida tug'ilgan, My Chemical Romance ni tashkilchilaridan biri. Uey italyan-shotlan kelib chiqishiga ega. U qo'shiq kuylashni 4-sinfligida maktab spektaklida Piter Penning rolini o'ynayotganida boshlagan. Qo'shiq kuylashdan tashqaari Uey rasm va komikslar chizish bilan shug'ullanar edi. 1995-yilda o'rta maktabni bitirganidan keyin, Uey Nyu-Yorkdagi School of Visual Arts san'at maktabiga o'qishga kirdi va 1999 yil bitirdi. 11 sentyabr terrakti bo'lgan paytlar Uey Nyu-Yorkda ishlayotgan edi. Bu voqea hayotini o'zgartirishga turtki bo'ldi va u My Chemical Romance guruhini tuzdi. (Guruhning nomi Uelsh Irvinning "Ecstasy: Three Tales of Chemical Romance" kitobining nomidan olingan). Djerarddan tashqairi guruhga Ray Toro, Met Pelisier (keyinchalik uning o'rniga Bob Brayar qo'shiladi), Frenk Iyero va Djerardning ukasi Mayk qo'shiladi. Uey uchun musiqa depressiya, alkogol va narkomanlikka qarshi eng yahshi ilojga aylandi. Bu esa Djerardni "Helena" kabi shahsiy qo'shiqlarni yozishiga undadi. Bu qo'shiqni u buvisi - Yelena Li Rash o'lganidan so'ngra unga bag'ishlab yozgan. Musiqadagi muvaffaqiyatiga qaramasdan Djerard rasm chizishni tashlamadi. U o'z guruhi va boshqa guruhlar uchun rasm chizishga davot etti. Rasmlari orqali u yordam maqsadida, ayniqsa ko'krak saratoniga qarshi kurashish yordam puli to'pladi. Bundan tashqari u Tsunamidan zarar ko'rganlar uchun The Used guruhining hamkorligida "Under Pressure" qo'shig'iga kaver yozdilar. Yaqindagina u MTVdagi MTV2 All That Rocks ko'rsatuvida 63% ovoz bilan "Rokning Qiroli"(Almighty King of Rock) deb tan olindi. Ray Toro. Raymond Manuel Toro-Ortiz 1977-yilda 15 iyulda New Jersey shtatida dunyoga keladi. Yoshligida Queen, Metallica, Megadeth va Slayer guruhlarining qo'shiqlarini sevib tinglardi. Frank Iero. Frank Anthony Iero (Frenk Entoni Iero) 1981-yil 31 oktyabrda Nyu Jersida tug'iladi. Uning bolaligi Bellevilleda My Chemical romance ning boshqa ishtirokchilari bilan o'tadi. Frenk har hil guruhlarda gitara chalishni 11-yoshida boshlaydi. My Chemical Romancedan oldin Pencey Prep, Hybrid, Sector 12, I Am a Graveyard, Give Up the Ghost guruhlarida gitara chaladi. Maktabni bitirganidan keyin Rutgers Universityga o'qishga kiradi, ammo keyinchalik My Chemical Romancega qo'shilgach o'qishni tashlaydi. Mikey Way. Michael James Way (Maykl Djeyms Uey) 1980-yil 10 sentyabr Nyu Jersi da tug'iladi. Djerard Ueyning haqiqiy ukasi. Kitob Magazinidi ishlagan paytlari Irvin Velshning Ecstacy: Three Tales of Chemical Romance kitobining nomidan kelib chiqgan holda guruhga nom topadi. Maykl bas gitarani chalishni o'rgangandan keyin kolledjda o'qishni tashlaydi va guruhga qo'shiladi. Bob Bryar. Bob Bryar (Bob Brayar) 1979-yil 31 dekabrda Chicagoda tug'iladi. Bob Floridada universitetga kiradi. Disneyworldda barabanchi bo'lib ishlaydi. Har hil simfonik va jaz guruhlarida barabanchilik qilgan. 2004-yil guruhga qo'shilgan. Undan oldin The Used guruhi bilan ishlardi. The Black Parade. «The Black Parade» — My Chemical Romancening uchinchi studio albomi. Albomga Green Day ga prodyuserlik qilgan Rob Cavallo prodyuserlik qildi. Albomning mavzusi. Albom Saraton bilan kasallangan o'layotgan bir kishi haqida. Hatto guruh solisti Gerard Way kasal odamni uzida mujassam etish uchun qora sochlarini kalta oldirib ularni oq rangga bo'yatadi. Albomning qahramonini o'limini esa huddi "Black Parade" (Qora Parad) ga o'hshatadi. Green Day. Green Day (Yashil Kun) — 1988-yili Ouklend (Kaliforniya)da tashkil topgan rok-guruh. Janrlar — pank-rok, pank-pop, alternativa. Green Day o'zining American Idiot nomli ohirgi albomi bilan Gremmining 5 nominatsiyasida ga'labaga erishdi, shu jumladan "Eng yahshi rok-albom" nominatsiyasida ham. Bundan tashqari ular VMA, EMA, AMAlarda ham juda ko'p mukofotlarni qo'lga kiritdilar. Yuqorida sanab o'tilgan barcha taqdimotlar 2005-yilda bo'lib o'tgan. Guruhning tashkil topishi (1986—1992). Guruh 1989-yil Kaliforniyada maktabdosh do'stlar - Billi Joe Armstrong, Maykl Rayan Prichard va Elem Sobrante (haqiqiy ismi - Jon Alan Kiffmayer) tomonidan asos solingan va ilk davrlarida "Sweet children" deb nomlangan. Kiffmayer guruhni kollejga o'qish uchun tark etganida, Billi va Maykka Frenk Edvin Rayt Uchinchi qo'shiladi. U ko'proq Tre Kul ismi bilan mashhur, shundan so'ng guruh o'zining qo'shiqlaridan biri sharafiga nomini o'zgartiradi. Billie Joe Armstrong. 1972-yil 17-fevralda (bu kun Amerikada Milliy Ahlat Kuni deb nomlanadi) kantri musiqasining muhlisi boʻlgan ofitsiant qiz va boʻsh vaqtida jaz musiqachisi boʻlgan haydovchi oilasida tugʻiladi. Billi - 6 bolaning ichida eng kichigi, ammo oʻsha vaqtning oʻzida mashhur boʻlishga intilgan: "men bolaligimdanoq kim boʻlmoqchi boʻlganimni bilardim - rok-yulduz". Va bekorga emas, besh yoshida u oʻzining qobiliyatini namoyon etadi: "Look for love" qoʻshigʻini yozadi va kasalhonalarda bemorlarni koʻnglini koʻtarib aytib yuradi. Billiga birinchi gitarani onasi sovgʻa qilgan - bu havorang "Stratokaster" boʻlib, uni sevib "Blue" deb ataydi. Armstrongning bolaligi yengil boʻlmagan, ammo onasi bolalar iliqlik va mehrni olishlariga harakat qilgan, ahir otasining oʻlimidan soʻng (Billi 10 yosh boʻlgan) onasi katta oilani boqish uchun ikki kishi oʻrniga ishlashi kerak boʻlgan. Oʻzining eng yaqin doʻsti Mayk Pridchart (bas-gitara) bilan u maktab oshxonasida, 14 yoshligida tanishgan. Ular birga darslarni qoldirishni, o'tni chekib sota boshlashdi, bu uchun Billiga Two Dollars Billie deb laqam qoʻyishgan, ularni birga maktablardan haydashgan, ular birga Billining xonasida Ozzi Ozborn va Led Zeppelin'ning yozuvlarini tinglashgan. 1987-yili ular Sweet Children nomli guruhni tuzishadi, ammo Tre Cool'ning kelishi bilan ular nomligini Green Day'ga oʻzgartiradilar. 1990-yili grinlarning Amerika bo'ylab konsertlaridan birida Billi oʻzining boʻlajak turmush oʻrtogʻi Adie bilan tasodifan uchrashadi. Navbatdagi konsertdan soʻng Adie uning oldiga kelib, ularning logotiplari tushirilgan tovarlarni qayerda sotib olish mumkinligini soʻradi, u esa bu boshlarida dredlari bor qizni bir qarashdayoq sevib qoladi. Soʻng u Amerika boʻylab turnega ular bilan chiqadi, 1994-yil 2-iyulda esa ularning toʻyi boʻlib oʻtadi. Toʻy kamtarona oʻtadi, ular hattoki, marosimdan avval bir qadah viskini dadillik uchun ichishadi. Toʻyga eng yahshi sovgʻani Edrien qildi - ertasi kuni homilador ekanligini aytdi. 1995-yil marta, birinchi oʻgʻilligi Joseph Marciano, 1998-yil sentyabrda esa ikkinchi oʻgʻilligi - Jacob Danger tugʻiladi. Billi Joe Adeline Records mustaqil leyblining asoschi va boshliqlaridan biridir. Gitarani chalish haqida Billi Joe - uning ovozi asosan jiringlatish hisobiga paydo boʻladi, deydi: "Men bosh barmogʻimni ishlataman: yarmiga mediator va yarmiga bosh barmoqni, shuning uchun menda simlarga qattiq ishlov beriladi. Yana, men bilagimni emas, yelkamni qimirlataman va simlarga haqiqatdan ham qattiq uraman!". Kerplunk va Dookie (1992—1994). "Kerplunk!" oraliq albomining sezilarli muvaffaqiyati bilan guruh mashhur prodyusserlar va ovoz yozish studiyalarining diqqatini jalb etdi. Tez orada Green Day musiqiy industriyaning monstrlaridan biri - "Reprise" leybli bilan shartnoma imzolashadi. Va 1994-yilda ularning epohal ijodi - "Dookie" albomi chiqadi. Amerika chartlarining choʻqqisiga yashin tezligida chiqqan "When I come around" singli u yerda 7 hafta ushlanib turadi. AQSHning oʻzida alboming besh milliondan ortiq nushasi sotildi, Green Day esa mashhur "Woodstock-94" festivalining dastur kulminatsiyasiga aylandilar. Bunday blitskrigni hamma ham uddalavermagan. Albomda juda zoʻr, har xil, yuzinchi marta ham eshitsa jonga tegmaydigan taronalar bor. Ajoyib, yosh THE WHO va STOOGESlarning urflarini qoʻllovchi pro-britan "Longview". Ozgina granjli, ammo sokin "She" - avval sekin, soʻng esa birdaniga har xil ovozlar bilan BAD RELIGION kabi urinish berishadi. Ajoyib klipga ega boʻlgan "Basket Case" singlini hamma birdaniga yahshi koʻrib qoladi. Oʻzligi buni hohlamasdan, Green Day yangi oqimni yaratishadi, uning nomi oksyumoron boʻladi. Pop-pank ularning yuzi ostida yashay boshladi. Ular turli xil jinniliklar qilib, yalangʻoch holda sahnaga chiqib, jurnalistlarni haqoratlab, oʻzlari va tinglovchilarni ahlatga burkab, kurashishga harakat qilishgan. Ammo, kech boʻlgandi, omma ularning epatajidan baxtiyor edi. Buni qabul qilish kerak boʻldi. Va albom yoʻlining logik va quvonchli finali boʻlib uning "Eng yahshi alternativ ijro" uchun "Gremmi" mukofotini olishi edi. Nimrod va Warning (1997—2000). Keyingi ijodligi - "Nimrod" (1996) bestseller boʻladi. Dastlabki kunlardayoq 80 ming nushada sotilgan. Bu albomni hamma yoqtirib qolganga oʻxshaydi, ayniqsa "Hitchin’ A Ride" taronasi uchun. Bu qoʻshiq pank - bu nozik va badiiy musiqa uchun konspirativ nom ekanligini isbotladi, skripka u uchun toʻsiq emas, amerika folki esa - faqatgina jilovlanish qoʻshadi. Albatta musiqa ingliz alternativ popni eslatardi (patriotlar aytadigandek, "brit-pop"), ammo bundan yanada taʻsirliroq, yorugʻ va jozibaga ega boʻladi (Billining oʻzi, qoʻshiq unga STRAY CATS neo-rokabillarini eslatishini tan oldi). Keyingi singl "Time Of Your Life" nomli chiroyli ballada boʻlib, koʻzdan yoshni chiqarib yuborar edi. Gʻamgin skripka, akustik gitara, asrlik qaygʻu, oʻtmishning ogʻir bosimi va kelajakning albatta kelishi. Va hech kim guruhni yoʻnalish bir xilligida ayblay olmaydi va qandaydir shtampni qoʻya olmaydi. 2000-yilning ohirida guruh "Warning" nomli yangi albomni chiqardi. Yozuvdan soʻng guruh oʻzining birinchi dunyo boʻylab turnesiga chiqadi. "Warning"ni eshitayotganingda tushunasan, Green Day qandaydir umuman boshqa musiqaga ega ekanligini tushunasan. Yaʻni huddi oldingiday, ammo ancha kengroq va professionalroq. Ular chiroyli taronalar yaratish prinsipini tushundilar, va yaxshi rok albomni yaratishga muvaffaq boʻldilar. "Blood Sex Booze" bemalol oʻsha payt blyuz-punkerlarining madhiyasi boʻlishi mumkin edi. "Church On Sunday" garmoniya va navolari bilan BEACH BOYS guruhining "Don’t Worry Baby"sini eslatadi. "Fashion Victim" - umuman qandaydir mod-rok. "Castaway" - ilk Dilanning sitatalari bilan yosh Iggi Pop. "Waiting" BLURni eslatishi mumkin, yana unda eski qoʻshiqchi Petula Klarkning repertuaridan sitatani tinglash mumkin. Hech nimaga oʻxshamaydigan madhiyaviy "Minority" xit rolida. "Hold On" - lab garmonikali juda zoʻr folk-blyuz. "Macy Day Parade" - goʻzal va mayin gitarali brit-pop. "Jackass" ashulasida Billi Joe: "Hamma hazillarni yaxshi koʻradi, ammo hech kim ahmoqlarni yoqtirmaydi", - deb, kinoyali hafalik bilan kuylaydi. Ohir-oqibat Green Day quyidagi mukofotlarni qoʻlga kiritgan: eng yaxshi albom ("Warning"), eng yaxshi pank-rok/ska albom ("Warning"), eng yaxshi guruh (Green Day), eng yaxshi erkak yakkahoni (Billi Joe Armstrong), eng yaxshi baschi (Mayk Dernt), eng yaxshi barabanchi (Tre Kul), eng yaxshi qoʻshiqlar muallifi (B.J.Armstrong). American Idiot (2004). Navbatdagi albom guruhning butun mavjudlik payti uchun eng muvaffaqiyatli va revolyutsion boʻladi. Shunday qilib, guruh "Cigarettes and Valentines" deb nomlamoqchi boʻlgan yangi albom uchun yangi material yozish uchun studiyaga kiradi. "Nimrod" va "Warning" albomlariga oʻxshash 20ta trekni tugatuvidan soʻng, ular studiyadan oʻgʻirlanadi. Guruh albatta tushkunlikka tushib, oʻgʻirlangan albomni tiklashni hohlamaydi, uning oʻrniga avvalgidan ham yaxshi taronalar yozishga soʻz beradi. Bundan tashqari guruh ancha vaqt ayrim kelishmovchiliklarni bartaraf etishga harakat qilgan, ular Dernt va Kulning Armstrongni - "guruh millatchisi" ekanligida ayblab, guruhning boshqa ishtirokchilaridan diqqatni pozerlik bilan qaratadi, deyishadi. Guruh ichida demokratiya oʻrnatilganidan soʻng, ijodit shlyuzlarni shunday ochishdiki, har kim qandaydir yangilikni taklif etishi mumkin edi - eng koʻp bu "Green Day"ning yangi albom uchun yaratilayotgan ikki 9-minutlik trekida namoyon boʻldi. Toʻliq tugatilgan albom, "American Idiot" Billboard chartlarida birinchi oʻrinda debyutlanib (bu guruh ijodining haqiqiy rekordi boʻldi), albomning huddi shunday nomli singli bilan qoʻllangan. Albom "pank-rok opera" deb eʻlon qilindi, yoki aniqrogʻi qalbaki "Qishloq Iso"sining sayohatini kuzatuvchi "konsepsiya albomi". Albom davomida, "Iso" narkotiklarga qiziqadi, ularni tayyorlab, oʻzini "Avliyo Jimmi"("St.Jimmy") deb atatydi; "Whatsername" ismli qizni sevib qoladi (soʻzma-soʻz tarjima qilinganda "qandaydir-ism"); yashashga oʻrganadi va insondek katta boʻladi. Albomning ohirgisidan bitta oldingi qoʻshigʻida ("Homecoming"), Av.Jimmi joniga suiqasd qilganida, sheʻrlar Jimmi Isoning obrazi boʻlishini nazarda tutadi (Sh.:"Jimmy died today/ He blew his brains out into the bay/ In the state of mind, it’s my own private suicide"). "Letterbomb" taronasidan boshqa misol buni deyarli isbotlaydi (Sh.:"You’re not the Jesus of Suburbia, the St. Jimmy is a figment of, your father’s rage and your mother’s love"). Albom shuningdek, urushga qarshi, Jorj Bushning siyosati va Iroqqa hujumga qarshi allegoriya deb sifatlanishi mumkin. Ammo, "Wake Me Up When September Ends" qoʻshigʻi operaning bosh mavzusidan chetlanib, Billi Joning otasi haqida soʻzlaydi, u Armstrong 10 yosh boʻlgan paytida rak tufayli vafot etgan boʻladi. Amerikalik Ahmoq bilan shuningdek, imijdagi oʻzgarishlar qayd etiladi. Oʻtmishda ular sochlarini har xil ranglarga boʻyashardi (qizildan yashil va pushtigacha) va hilma-xil kiyimda paydo boʻlishardi, hozir esa ular ozgʻin galstuklar bilan qora koʻylaklarni kiya boshlashdi va sochlarini platina va qora kabi oddiyroq ranglaga boʻyashni boshlashdi. Shuningdek, Tre va Billi Joe koʻz uchun qalamni ishlata boshlashdi. Butun tur davomida Billi Jo gitaraning kamarida bir nechta yurak shaklidagi qoʻl granatalarini olib yurdi. Amerikalik Ahmoq 2005-yilda "eng yaxshi rok-albom" nominatsiyasida Grammy oladi va boshqa 5 nominatsiyada ishtirok etadi. "American Idiot" qoʻshigʻi "Madden NFL 2005" videooʻyinida va "Holiday" Billi Joe Armstrong qahramon boʻlgan "Tony Hawk’s American Wasteland" oʻyinida koʻrsatiladi. Butun 2005-yilni guruh albomni reklama qilib turneda oʻtkazadi. Bu tur Warning va Shenanigans'ning koʻrsatuvlarining baʻzi teatralligini davom ettiradi. Shuningdek, ular Queen guruhining "We Are the Champions", The Isley Brothers'ning "Shout", The Ramones'ning "Outsider" va Ben E. King'ning "Stand By Me" taronalarini kaver-versiyalarini ijro etishdi. Amerikalik Ahmoq uchun turneda ular Milton Keynes National Bowl'dagi (Angliya) ikki feyerik konsertni yozib oldilar, ikki kun ichida u yerda 130 000ga yaqin inson boʻldi. Bu yozular 2005-yil 15-noyabr "Bullet in a Bible" nomli jonli CD&DVD qilib chiqarildi. Dunyo boʻylab 200-yil sayohatligi Sidney va Melburnda (Avstraliya) 14 va 17 dekabrda boʻlib oʻtadi. 2006-yil 10-yanvarda Green Day People’s Choice Award bilan sevimli guruh sifatida taqdirlanadi. Shuningdek, 2005-y. Avstraliyaning Triple J’s Hottest 100da "Jesus Of Suburbia" qoʻshigʻi chart tarixidagi (№61) eng uzun ashula - 9 daqiqa va 8 soniya - deb qayd qilinadi. 2006-yil Green Day Kids Choice Awards Blimps'da eng sevimli musiqiy guruh va eng sevimli tarona (Wake Me Up When September Ends) nominatsiyasida gʻolib chiqadi. center Havolalar. * FreeBSD. FreeBSD — oshkora matnli, erkin tarqatiluvchi UNIX-simon operatsion tizim boʻlib, AT&T firmasining Unix tizimlariga uzviy bog'liq. Kaliforniyaning Berkli universitetida ishlab chiqarilgan. Asosan server sifatida qo'llanilib, o'zning barqarorligi va qulayligi bilan shuxrat qozongan. FreeBSD Apple shirkatinig Mac OS X tizimini shakllanishida katta ta'sir otkazgan va hozirda xam Apple undagi ba'zi dasturiy qisimlaridan foydalanib kelmoqda. Star Wars. Yulduzlar Urushi. Bo'lim V: Imperiya javob zarbasini beradi Ko'priklar. * Sex Pistols. Sex Pistols ingliz pank-rok guruhidir.BBC tarafidan "haqiqiy ingliz pank guruhi" deb tasvirlangan. Guruh atigi uch yil (1975-1978) aktiv holda ijod qildi. Keyin esa tarqaldi. Bu qisqagina vaqt ichida faqat bir dona albom (1977-yilda Never Mind the Bollocks, Here's the Sex Pistols) va to'rt ta singl yozdilar. Johnny Rotten. John Joseph Lydon 1956-yil 31 yanvarda ishchi oilasida tug'ildi (otasi-gruzovik shofyori, onasi-bar ishchisi). Bolaligida meningit kasali bo'ladi. Baqraygan va paranoyak psihikasi bu kasallikning asoratlari. O'smirligida juda ko'p ichardi. Katolik maktabini undan keyin esa tehnikumni bitiradi. 1975 yil "Sex Pistols" guruhiga taklif qilinadi. O'shanda unga «Djonni Rotten» (Rotten - laqabi beriladi. 1978 yil Sex Pistolsdan chiqadi va "Public Image Ltd" guruhida ijodini davom ettiradi. Steve Jones. Stephen Phillip Jones 1955-yil 3 sentyabrda Londonda dunyoga keladi. U oilaning yolg'iz farzandi bo'ladi.Otasi-bokschi, uni ikki yoshligida tashlab ketadi. U tikuvchi-onasi va buvi-dodasi bilan kotta bo'ladi. 1972 yil Steve, Paul Cook va Wally Nightingale bilan The Strand guruhini tuzadilar. Bu guruhda Jones gitara chalishni o'rganadi. 1975-yil Jones Paul Cook bilan "Sex Pistols" ni tuzadilar. Guruhga Glen Matlock va keyinchalik Johnny Rotten qo'shiladi. Sex Pistols tarqalganidan keyin "The Professionals, Chequered Past, Neurotic Outsiders" guruhlarida ijod qiladi. Glen Matlock. Glen Matlock1956-yil 27 avgustda Londonda tug'iladi. 1977 yilgacha "Sex Pistols" bilan ishlaydi. 1977-yil esa "The Beatles" guruhiga qiziqgani uchun guruhdan haydaladi va Sid Vicious bilan almashtiriladi. "Sex Pistols" dan keyin "The Rich Kids, Vicious White Kids, The Philistines, The Flying Padovani's, Slinky Vagabond" guruhlarida ijodini davom ettiradi. Paul Cook. Paul Cook 1965-yil 20 iyulda Londonda tug'iladi. Christopher Wren maktabiga Steve Jone bilan tanishadi. Guruh tarqalgunicha guruhda barabanchilik qiladi. Keyinchalik "The Professionals, Chiefs of Relief, Man-Raze" guruhlarida baraban chaladi. Sid Vicious. Sid Vicious, haqiqiy ismi John Simon Ritchie 1957-yil 10 mayda Londonda tug'iladi. U kichkinaligida ota-onasi ajrashadilar. Sid onasi bilan qoldi. Keyinchalik ular Londondan ketib Ibısa orollariga ko'chishadi. Narkotik sotib kun kechirishadi. 1965-yilda Londonga qaytishganda John 8 yosh bo'ladi. Onasi o'g'lini tashlab ketadi. O'smirlik chog'larida John juda urushqoq bola edi. The Ramones muhlisi bo'lishdan oldin David Bowie va T-Rex kabi san'atchilarning musiqasini tinglar edi. Urushqoq bo'lgani uchun do'sti Johnny Rotten unga "Sid Vicious" laqabini beradi. Sex Pistols tashkil etilganda Sid 19 yoshda edi.1977-yilning mart oylarida bas gitara chalishni o'rganadi. Glen Matlock guruhdan chiqganidan keyin Sidni uni o'rniga guruhga oldilar. Johnny Rotten va Sid, Johnnyning Linda degan bir tanishining uyiga boradilar va u yerda Sid Nancy Spunger bilan tanishadi.Ularning ortasida o'limgacha cho'zilgan sevgi boshlanadi. 1978-yil 10 oktyabrda Chelsea Hotelning Sid va Nancy kechalagan honada Nancyning pichoqlangan jasadi topiladi. Politsiya bu jinoyat narkotik sotuvchilari bilan sevishganlarning orasidagi kelishmovchilik sababdan yuz bergan degan qarorga boradi. 1979-yil 2 fevralda Nyu-Yorkdagi Greenwich Village otelida Sidning jasadini topishadi. Geroin komasiga kirib o'lgan Sid atigi 21 yoshda edi. Pokémon. Pokémon (yaponcha (ポケットモンスター) Poketto Monsutā, inglizcha "Pokemon" - "cho‘ntak maxlug‘i" iborasidan) Satoshi Tajiri tomonidan 1995 yilda yaratilgan va Nintendo korporatsiyasi egalik qiladigan brand nomidir. Pokémon avval videoo‘yinlarda, keyin manga, so‘ngra animelarda paydo bo‘la boshladi. Windows 98. Windows 98 (kod nomi Memphis) — grafikali operatsion sistema bo`lib, Microsoft tomonida 1998 yilning 25 iyunida chiqarilgan. Kelly Clarkson. Kelli Klarkson (, 24-aprel 1982-yil, AQSHda t.) — amerikalik qoʻshiqchi va aktrisa. Klarkson 2002-yilda "American Idol" teleshousida ishtirok etib mashhurlikka erishdi. Dastlab, "Thankful" nomli birinchi albomining chiqishidan soʻng tanqidchilar Klarsonni pop-qoʻshiqchi deb hisoblashar edilar. Multiplatinaviy ikkinchi "Breakaway" albomi chiqqanidan soʻng Klarkson rok-musiqa tomon moʻljal ola boshladi. Tarjimai holi. Kelli Fort-Ourt shahri, Texas shtatida tavallud topdi, va Burleson kichik shaharchasida, u ham Texasda, oʻsdi. U yunon va irland ildizli oʻqituvchi Jinn Enn Rouz va kelib chiqishi valliyalik, sobiq muhandis Stiven Maykl Klarksonning uchinchi va eng kenja farzandi. Kellining akasi Jeyms va opasi Alissa bor. Kelli olti yoshligi paytida uning ota-onasi oʻn yetti yil turmushdan soʻng ajraladilar. Akasi otasi bilan birga ketadi, opasi holasinikida turadi, Kelli esa onasi bilan qoladi. Ular doimo joydan-joyga Texas boʻylab koʻchadilar, onasi oilani boqish uchun har xil ishlarda ishlaydi. Olti yoshli bola boʻlib, Kelli nega oilaligi koʻchib yurishini tushunmasdi. Ohir-oqibat oila Burlesonda qoladi, u yerda Kellining onasi ikkinchi marta Jimmi Teylor ismli insonga turmushga chiqadi. Klarkson Polin Hyuz (Pauline Hughes Middle School) oʻra maktabida oʻqiydi. Dastlab, u dengiz biologi boʻlishni hohlaydi, ammo bir kuni oʻqituvchisi uning koridordagi qoʻshiq aytishini eshitib qolib, maktab horiga borib koʻrishni maslahat beradi. Kelli oʻqituvchisiga avvallari hech ham professional vokalga oʻrganmaganligini aytadi. Oʻrta maktabni tamomlab, u Burlesonning oliy maktabiga (Burleson high School) oʻqishga kiradi va "Brigadoon" kabi myuzikllarda oʻynashni boshlaydi. 2000-yili oliy maktabni tamomlaganidan soʻng Kelli ovoz yozish studiyalariga yubormoqchi boʻlgan demo-yozuvni mablagʻini qoplash uchun bir necha ishda ishlay boshlaydi. U bir necha javobni oladi, va ohir-oqibat Gollivudga koʻchib oʻtib, sahnaga chiqishning boshqa yoʻllarni izlaydi, ulardan biri qoʻshiqlar muallifi Derri Goffinning homiyligi boʻladi. Ammo, Goffin betoblanib, oʻlim toʻshagida yotib qoladi. Klarkson "Sabrina, the Teenage Witch" ("Sabrina - yosh yalmogʻiz") va "That 80’s Show" ("80-larning shousi") teleseriallarida, 2001-yil chiqqan "Issues 101" filmida epizodik rolni ijro etadi. Gollivuddagi olti oydan soʻng, uning honadoni yonib kul boʻlganidan keyin, Kelli vatani Texasga qaytadi. U yerda teatrda oʻynaydi, barmen boʻlib ishlaydi, "Six Flags" luna-parkida qoʻshiq aytadi va "Red Bull" ichimligini reklama qiladi. Karyera. Qoʻshiqchining musiqiy karyerasi 2002-yilda, Kelly Clarkson amerikalik talantlarning eng bosh teleshousi - American Idolda gʻalaba qozoinshidan boshlandi. Uning birinchi singli - "A Moment Like This" tez orada AQSHda juda katta ommaviylikni tusga oladi, va huddi shunday tezlikda uni yoʻqotadi. Tarona American Top 40ning 4 oʻrnigacha chiqadi, va keyin pastga tushishni boshlaydi. Kelly Clarkson yoʻqolib qolib, abadiy bir hitning artisti boʻlib qolishi mumkin edi, koʻpchilik pop-yulduzlarni tayyorlash teleshoularining bitiruvchilari kebi. Shunday boʻlardi ham, agar Kelli Rhett Lawrence va Clif Magness prodyusserlarini uchratmaganida. Ular, shuningdek Kristina Agilera ishtirokida Kelli "Miss Independent" nomli taronani yozadi. Bu ashula AQSHda keyinchalik esa Evropada ham katta hit boʻladi. Qoʻshiq American Top 40ning birinchi pogʻonasida uch hafta turadi va 2003-yilning hulosaviy chartida 9 oʻrinni egallaydi. Shu prodyusserlar bilan yozilgan "Thankful" debyut albomi AQSHda 2003-yil 15-aprelda chiqadi va darrov Billboard Top 200ning birinchi oʻrniga chiqadi. 2003-yil 8-dekabrda albom AQSHda ikki karra platinaviy, 2004-yil 10-fevralda esa Kanadada platinaviylik unvoniga sazovor boʻladi. Shuningdek, shu albomdan "Low" va "The Trouble with Love Is" singllari jarang sochadi, ammo ular "Miss Independent"dan kamroq shuhratga erishishadi. 2004-yil fevralda Kelli bu ashula uchun "Gremmi"ga "Eng yaxshi ayol pop-ijrosi" nominatsiyasiga chiqariladi. Soʻng qoʻshiqchi toʻsatdan sahndan yoʻq boʻlib qoladi. Lekin, uzoq muddaga emas. Butun 2004-yil u yangi albomni yozish bilan mashgʻul edi. 2005-yil qoʻshiqchi uchun fenomenal boʻladi. Uning "Breakaway" nomli, AQSHda 30 noyabr 2004-yilda chiqarilgan albomi dunyoga bir nechta superhitlarni sovgʻa qiladi. Muallifi Avril Lavin boʻlgan "Breakaway" taronasi American Top 40ning birinchi pogʻonasini 2004-yil noyabrida erishishga muvaffaq boʻladi. Ammo, eng katta shuhrat "Since U Been Gone" va "Behind These Hazel Eyes" ashulalariga togʻri keladi. Birinchi tarona choʻqqida 6 hafta ushlanib turadi, ikkinchisi esa birinchi raqamdagi hit boʻlolmay, ikkinchi oʻrinda 8 hafta ushlanadi, bu payt birinchi oʻrinda Merayya Keri "We Belong Together" qoʻshigʻi bilan turgan boʻladi. Ikkala qoʻshiq 2005-yil uchun yakuniy chartda 1 va 2 oʻinlarni egallaydi. Bu gʻaroyib muvaffaqiyat - bir artist yil chartining ikki bosh oʻrnini egallashi (Merayya Keri ohir-oqibat uchinchi oʻringa tushadi). Hech bir shubhasiz, Kelly Clarkson 2005-yilning eng bosh ijrochisi edi! Dekabrda albomning "Because Of You" nomli toʻrtinchi singli chiqadi, u choʻqqida 4 hafta ushlanadi. "Breakaway" albomi 2006-yil 18-yanvar AQSHda 5-karra platinaviy deb tan olindi, Kanadada esa 5-karra platinaviylikni 2006-yil mayida qoʻlga kiritdi. Shuningdek albom Billboard 200 chartining yigirmataligida bir yildan oshiq tura olgan butun musiqa tarixining 4-albomi boʻladi. 2006-yil fevralda qoʻshiqchi baravariga ikki "Gremmi" mukofotini qoʻlga kiritadi - "Eng yaxshi ayol pop-ijrosi" va "Eng yaxshi ayol pop-albomi" kategoriyalarida. 2006-yilda albomning ohirgi singli "Walk Away" chiqadi. Qoʻshiq American Top 40ning top 10ida 5 oy ushlanib turadi va Kelli Klarksonning superyulduz unvonini tasdiqlaydi. Windows 95. Windows 95 (kod nomi Chicago) — 16-razryadli / 32-razryadli gibrid grafikali operatsion sistema bo`lib, Microsoft tomonida 1995 yilning 24 avgustida chiqarilgan. Windows 1.0. Windows 1.01 — 16-razryadli Microsoft tomonidan 1985 yilning 20 noyabrida chiqarilgan ko`p masalali operatsion muhit yaratishining urinishidir. Microsoft Windows tarihi. Tashqi linklar. History of Microsoft Windows Microsoft Windows Windows 2.0. Windows 2.0 — Microsoft tomonidan 1987 yilning 1 noyabrida chiqarilgan ko`p masalali grafikali operatsion muhitidir. Windows 2.1x. Windows 2.1 — Microsoft tomonidan 1988 yilning 27 mayida chiqarilgan ko`p masalali grafikali operatsion muhitidir. Windows 3.0. Windows 3.0 — Microsoft tomonidan yaratilgan uchinchi katta reliz bo`lib, 1990 yilning 22 mayida chiqarilgan. Bu operatsion sistema butun dunyo bo`ylab mashhur bo`lgan va Apple Macintoshga raqobatchi bo`la oldi. Windows 3.1x. Windows 3.1x — GUI bo`lib va u Microsoft Windows programa ta'minoti oilasining bir qismidir. Bu Windows 3.0 rivojlanishidan kelib chiqqan. Qisqichbaqa Telefon. "Qisqichbaqa Telefon" (shuningdek "Afrodiziak Telefon" nomi ostida mashhur) Salvador Dalí tomonidan 1936 yili yaratilgan surrealistik jismdir. Dalí qisqichbaqa va telefonlar haqida oʻzining "Maxfiy Hayot" kitobida yozadi; restoranda qovurilgan qisqichbaqa buyurtirganida nega uni telefon bilan birgalikda keltirishmasligi haqida qiziqadi. Buyum oddiy ishlaydigan telefon hamda uning goʻshagiga yopishtirilgan, gipsdan yasalgan qisqichbaqadan iborat gʻalati gibriddir. Uning oʻlchovlari taxminan 15 × 30 × 17 sm. Dalí ushbu jismni qisqichbaqaning jinsiy aʼzolari telefon goʻshagining mikrofon joylashgan qismida boʻlishini, demakki gaplashuvchining ogʻziga qisqichbaqaning jinsiy aʼzosi kirib turishini rejalashtirib yasagan. Ushbu buyumning toʻrtta rangli nusxalari mavjud. Ulardan biri Londondagi Tate Modern muzeyida; ikkinchisi Frankfurtdagi Nemis Telefon Muzeyida; uchinchisi Edward James Jamgʻarmasiga tegishli muzeyda; toʻrtinchisi esa Avstraliya Milliy Galereyasida saqlanadi. Bundan tashqari uning olti dona oq rangli nusxalari ham bor, ulardan biri Minneapolis Sanʼat Muzeyida saqlanadi. Avril Lavigne. Avril Lavigne (27-sentabr 1984-y. t.) — kanadalik qoʻshiqchi va aktrisa. Uning oilasi franko-kanad kelib chiqishga ega; fransuzchasiga uning ismi "Avril Lavin" deb, inglizchasiga - "Evril (yoki Avril) Lavin", deb talaffuz qilinadi. "Avril" soʻzi fransuzchadan "aprel" deb tarjima qilinadi, "la vigne" - "uzum boshogʻi" degan maʻnoni anglatadi. Bolaligi va yoshligi. Avril Lavin Belvill shahri, Kanadaning Ontario provintsiyasida franko-kanad katoliklar Jon va Judi Lavinlarning oilasida dunyoga keladi. Besh yoshidan Lavin Napanee shaharchasida oʻsadi. U yerda cherkov horida qatnashadi, gitara chalishni oʻrganadi va kantri stilida qoʻshiq aytadi. Avrilning birinchi professional menejeri Kliff Fabri u bilan Kingstondagi Chapters nomli kitob doʻkonida Avril kantri qoʻshiqlarining kaverini aytayotganida tanishadi. "Lennox Community" teatridagi spektaklda Avrilni kantri qoʻshiqchi Stiv Med koʻrib qoladi va uni oʻzining 1999-yilgi "Quinte Spirit" albomi uchun "Touch The Sky" (Osmonga tegmoq) ashulasini ijro etish uchun taklif qiladi. Uning iste'dodidan taʻsirlanib, uni yana 2000-yilda chiqqan keyingi albomi "My Window To You" uchun "Temple Of Life" (Hayot xrami) va "Two Rivers" (Ikki daryo) qoʻshiqlarini aytishga chaqiradi. Oʻn olti yoshida Avrilga Ken Krongard, Arista Records'ning vakilining nazari tushadi. U oʻzining boshligʻi Antonio Reyd (Antonio Reid)ga Avrilni Nyu-Yorkdagi studiyasida eshitib koʻrishni tavsiya etadi… 2002—2003. Ravshanki, Avril uchun qoʻshiq yozishning dastlabki harakatlari unga hursandchilik keltirmaydi va Lavin ohir-oqibat Los-Anjeles, Kaliforniyaga ketadi va oʻzining birinchi albomini Kliff Magness va "The Matrix" kompaniyasi bilan yozishga kirishadi. Bu kompaniyaning avvalgi ishlari orasida Shina Iston (Sheena Easton) va Kristina Agilera (Christina Aguilera)ning qoʻshiqlari boʻladi. Oqibatda, rok va pop musiqali "Let Go" albomi paydo boʻladi. Avril kelajakda koʻproq rokka moʻljallangan taronalarni yozish hohlashini aytdi. "Let Go" 2002-yil 4-iyunda chiqadi va qisqa vaqt ichida AQSH reytingida 2-oʻrinni, Avstraliya, Kanada va Buyuk Britaniya reytinglarida esa 1-oʻrinni qoʻlga kiritadi. Albom olti oydan kamroq vaqt ichida 4 marotaba platinaviylik unvoniga sazovor boʻladi. 2004-yil dekabrigacha butun dunyo boʻylab uning oʻn besh million nushasi sotilgan. "Let Go"da 4ta singl bor, va ularning hammasi hayratga soladi. "Complicated" Avstraliyada birinchi raqam ostida boʻladi va AQSHning qaynoq yuztaligida ikkinchi oʻringacha yetib boradi. "Sk8er Boi" taronasi AQSH va Avstraliyaning oʻntaligi ichiga kiradi, Kanadada esa birinchi oʻrinni egallaydi. "I’m With You" AQSH eng yaxshi beshtalikka kiradi. "Losing Grip" Kanadada birinchi raqamga yetib boradi, Tayvanda kuchli oʻntalikka, Chilida yigirmatalik ichiga kiradi. Avril Lavigne 2002-yil oʻtkazilgan MTVning VMA (Video Music Awards) taqdimotida "Eng yaxshi yangilik" unvonini qoʻlga kiritadi, 2003-yilda Juno Awards'ning 6 nominatsiyasidan 4tasida gʻoliblik nashidasini suradi, World Music Awards'da World’s Best-Selling Canadian Singer unvoniga sazovor boʻladi va ohir-oqibat Gremmining (Grammy Awards) 8ta nominatsiyasiga tavsiya etiladi. 2004—2007. Avrilning ikkinchi albomi "Under My Skin" 2004-yil 25-mayda chiqadi. Bu albom birinchisiga hech qaysi taraflardan yutkazmaydi va qator mamlakatlar, shu jumladan Buyuk Britaniya, AQSH, Kanada va Avstraliyada birinchi o?ringa chiqadi. Bu albomning asosiy qismini Avrilning o?zi yozgan. Yetakchi singl, "Don’t Tell Me" Argentinada birinchi o'rinni egallaydi, Buyuk Britaniya va Kanadada beshlik ichiga kiradi, Avstraliya va Braziliyada esa eng yaxshi oʻnlik tarkibiga kirgan. "My Happy Ending" AQSHning kuchli oʻntaligiga kiradi. "Nobody’s Home" va yakuniy singl "He Wasn’t" Kanadada birinchi raqam ostida hukm suradi. Avril 2004-yili World Music Awards'da ikki marotaba World’s Best Pop/Rock Artist va World’s Best Selling Canadian Artist nominatsiyalarida gʻolib bo'lgan. U 2005-yilda Juno Award'ning besh nominatsiyasini qoʻlga kiritadi, ulardan uchtasi Fan Choice Award, Artist of the Year va Pop Album of the Year'lar boʻladi. Shuningdek, u 18-har yilgi Nickelodeon Kids' Choice Awards'da Favourite Female Singer unvoni bilan taqdirlanadi. "Over the Hedge" bu Avrilning multfilmlarga ovoz berishda debyutidir. U yerda u Uilyam Shatner, Bryus Uillis va Geri Shandling bilan birga ishlaydi. U Richard Girning "The Flock" filmida ishtirok etadi, va uning uchinchi proyekti sevimli kitobiga asoslangan "Fast Food Nation" deb nomlanadi. U yerda u bosh rollardan birini ijro etadi. 2006-yil yanvarida Avril "Ford Models" modellar agentligi bilan shartnoma tuzadi. Va fevralda u "Harpers Bazaar" jurnalida chiqadi. Shuningdek, u 2006-yil Qishki Olimpiya Oʻyinlarining (Turin, Italiya) yopilishida 8 daqiqa davomida qoʻshiq kuylagan. 2007-yil aprelida Avrilning "The Best Damn Thing" nomli uchinchi albomi chiqadi."Girlfriend" debyut singli uning karyerasi davomida ilk marotaba Billboard Hot 100ni birinchi oʻrniga chiqadi (bu 26-aprelda sodir boʻladi). 2002. Song of the Year: Complicated — nominatsiya, Best Female Pop Vocal Performance: Complicated — nominatsiya, Best Pop Vocal Album: Let Go Nominated, Best Rock Vocal Performance — Female: Sk8er Boi — nominatsiya, 2003. Best Album of the Year: Let Go, Songwriter of the Year — nominatsiya, International Hit Of The Year: Complicated. Song of the Year (Modern Adult Contemporary Radio): Complicated. Best Female Pop Vocal Performance - nominatsiya, Song of the Year — Songwriter: I’m With You (with The Matrix) — nominatsiya, Best Rock Vocal Performance Female: Losing Grip — nominatsiya. Favorite Pop/Rock Female Artist — nominatsiya. 2004. MTV Video Music Awards Latin America, Best Pop Video: Don’t Tell Me — nominatsiya. Favorite Pop/Rock Female Artist — nominatsiya. Music DVD of the Year — nominatsiya, Juno Fan Choice Award — nominatsiya. 2005. Pop Album of the Year: Under My Skin, Songwriter of the Year — nominatsiya, Album of the Year — nominatsiya. XPI. XPI yoki XPInstall ("Cross-Platform Install"; zippy — deb o`qiladi) — Mozilla Foundation tomoniday yaratilgan ma'lumotlar formati bo`lib, programma ta'minotining kengaytirishlarini o`rnatish uchun ishlatiladi. SeaMonkey, Mozilla Firefox, Mozilla Thunderbird va boshqa XUL-programma ta'minotlari quyidagi formatni ishlatadi. Radiohead. Radiohead Oksfordshirlik rok-guruh. 1986-yilda tuzilgan bo'lsada 1992- yilgancha hech qanday qo'shiq yozmadilar. Hozirgi kungacha olti ta studio albomi yozdilar, hozir esa yettinchi studio albomi ustida ish olib boryaptilar. Guruhning musiqiy tarzi har doim o'zgarib bordi (Granj, Laytrok, Britpop...) Yangi albomida Disko janriga duch kelsak hayron bo'lmasligimiz kerak. Guruh A'zolari. Tom York (Thomas Edward Yorke) 1968-yil 7 oktyabrda tug'ilgan. Exeter University da o'qigan (san'at, ingliz tili). Oldin Flickernoise guruhida ijod qilgan va "jinnixona" da sanitar bo'lib ishlagan. R.E.M. guruhini sevib tinglaydi. Guruhning "miyasi" hisoblanadi va qo'shiq so'zlarini u yozadi. Djonni Grinvud(Jonathan Richard Guy Greenwood) 1971-yil 5 noyabrda tug'ilgan. Oksfordda o'qigan (psihologiya). Pink Floyd, Canni yahshi ko'radi. "Ok Computer" albomidagi "The Tourist"ning avtori. Narkotiklarni va avtomobil haydashni yomon ko'radi. Ed O'Brayen (Edward John O'Brien) 1968-yil 15 aprelda tug'ilgan. Manchesterda o'qigan (iqtisodiyot). The Beatles, Molokolarni yahshi ko'radi. Kolin Grinvud (Colin Charles Greenwood) 1969-yil 26 iyunda tug'ilgan. Kembrijda o'qigan (ingliz adabiyoti) Radioheaddan oldin peterhouseda ishlagan. R.E.M., Ennio Morriconeni yahshi ko'radi. Fil Seluey (Phillip James Selway) 1967-yil 23 mayda tug'ilgan. Liverpulda o'qigan (tarih). Oldin ingliz tili o'qituvchisi bo'lib ishlagan. Tricky, Supergrassni yahshi ko'radi. Thom Yorke. Tomas Eduard Yorke(7 oktyabr 1968, Angliya) — Radiohead rok-guruhining solisti. U gitara va pianino va yana bir qancha musiqiy asboblarni chala oladi. Hozirda Oksfordda Reychel Ouen va ikki ta bolasi - Noa (2001) va Agnes (2004) bilan yashaydi. Radioheadgacha. Thomas Edward Yorke 1968-yil 7 oktyabrda Vellingtonda dunyoga keladi. Chap ko'zida nuqson bilan tug'ilgan Tom York hayotining ilk 5 yilini jarroxxonalarda o'tkazdi. Sinfdoshlari uni "Salamandr" laqabi bilan chaqirishardi va ustidan kulishar edi. Queenning gitarachisi Brian Mayni televizorda ko'rib, unga havas qilib musiqachi bo'lishga qaror beradi. Birinchi gitarasini 7 yoshligida oldi. 10 yoshida maktabidagi bir guruhga qo'shildi. 10 yoshida birinchi ashula yaratdi, nomi "Qo'ziqorin buluti", unda yadro portlashining natijalari haqida gap ketadi. Keyinchalik York Exeter Universitetiga o'qishga kirdi va bir ruhiy kasalliklar shifoxonasida sanitar bo'lib ishladi. Buning ta'sirini "Climbing up the walls" ("Devorlarga chiqmoqda") ashulasida yaqqol ko'rish mumkin. Radiohead. Radiohead guruhi juda muvaffaqiyatli faoliyat olib borishdi va dunyoning eng yahshi rok guruhlari safiga kirdi. Yorke o'z qo'shiqlarida tehnologiya, sevgi va kasalliklarni kuylaydi. Thom va R.E.M. guruhining vokali Micheal Stipe yaqin do'stlardir. Ikki guruh har doim bir birlarining konsertlarida sahna oladilar va ikkisi ham bir birining ashaddiy muhlisidir. Thomning gaplariga ko'ra, Micheal unga ko'pincha ilhom berib turar edi. Ok Computer va Kid A albomlarining orasida Thom depressiyaga kiradi va Micheal uni depressiyadan qutqaradi. Nafaqat Thom balki Radioheadning butun a'zolari Elvis Castello, R.E.M, Queen, Clinic, PJ Harvey, Bjork va Talking Heads guruhlarining ijodidan qattiq ta'sirlangan edilar. Radiohead bilan ishlari qanchalik ko'p bo'lsada, Yorke boshqa san'atkorlar bilan ham ishlashga vaqt topadi.U Bjork, PJ Harvey, James Lavella, Beck va DJ Shadow kabi san'atchilar bilan birga ishladi. Windows Mobile. Windows Mobile — Microsoft tomonidan yaratilgan kompakt mobil qurilmalar uchun operatsion sistemasi bo`lib, o`z ichiga asosiy programmalarni yig`gan. Natalie Imbruglia. Natalie Jane Imbruglia ("Natali Imbrulya") — avstraliyalik qoʻshiqchi va aktrisa. Biografiya. U 1975-yil 4 fevralda Sidney yaqinidagi Birkleueil nomli shaharchada, italiyalik immigrant va avstraliyalik aborigen oilasida tavallud topadi. Yoshligidan Natali balet bilan shugʻullana boshlaydi. Vokal bilan 13 yoshidan beri professional tarzda shugʻullanadi, avval televizion reklama, keyinchalik "Qoʻshnilar" serialida suratga tushishni boshlaydi. Shu serialdan oʻz karyerasini Kayli Minoug ham boshlagan edi. 1994-yili Imbrulya Londonga koʻchib ketadi, u yerda Cure guruhining ishtirokchisi Fil Tornelli va BMGning faoliyatchisi Mark Foks bilan tanishadi. Londonda u "Torn" qoʻshigʻining demo-versiyasini yozadi va RCA Records leybli bilan shartnoma imzolaydi. Bu singl 1997-yili chiqadi va Britaniya rasmiy sotuvlar chartida ikkinchi oʻrinni egallab, halqaro hitga aylanadi. Tarona Britaniya gazetasi Daily Mirror tomonidan yilning singli deb eʻlon qilinadi, Natalining oʻzi esa "yilning eng yaxshi ayol vokali" nominatsiyasida ikkinchi oʻrinni egallaydi. 1998-yili u MTV Video Music Awards'da "eng yaxshi yangi ijrochi" nominatsiyasida birinchi oʻrinni, 1999-yili esa "Gremmi"ning nominatsiyasida gʻalaba qozonadi. Singl ketidan Left Of The Middle nomli debyut albom chiqadi. 2002-yilda Natali rejissyor Piter Hauittning "Agent Jonni Inglish" komediyaviy filmida suratga tushadi. 2003-yilda "Silverchair" guruhining musiqachisi Deniel Jonsga turmushga chiqadi. Pardus (ishlatuv tizimi). Pardus Turkiyada ishlab chiqarilgan ochiq manbali Linux distributividir. Pardus operatsion tizimi Pardus Loyihasi qismi hisoblanadi. U Onadoʻli qoploni (ilmiy nomi "Pantera Pardus tulliana") sharafiga shunday nomlangan. Mozilla Sunbird. Mozilla Sunbird — erkin krossplatformalik ochiq kodlik, kalendar va organayzer funktsiyalariga ega bo`lgan programma. Muse. Muse ("myuz" deb oʻqiladi,) — britaniyalik alternativ rok-guruh, 1994-yili Tinmut shahrida (Devon grafligi) tashkil topgan. Guruh uch ishtirokchidan iborat: Metyu Jeyms Bellami (, vokalchi, gitarachi va klavishachi), Kris Toni Uolstenxolm (, bas-gitarachi, bek-vokal) va Dominik Jeyms Hovard (, barabanchi va perkussionchi). Bellami — guruhning ijodiy sardori va barcha taronalarning muallifi, ayrim qoʻshiqlarda Uolstenxolm va Hovard avtordoshlik qilishadi. Ularning "Black Holes And Revelations" nomli 4 albomining relizidan soʻng guruhning jonli chiqishlarida Morgan Nikollz (, klavishlar, sempllar va bek-vokal) paydo boʻladi. Tashkil topishi va ilk yillari (1992-1997). 90-yillarning boshlarida Mett, Dom va Kris Tinmut maktabining har xil kollektivlarida gitara chalishardi. Muse'ning tashkil topishi Metyu Bellami Dom Hovarning guruhida gitarachi boʻlishidan boshlandi. Ular ikkinchi gitarachi Phys Vandit ketishga qaror qilganida qiyin ahvolga tushib qolishadi. Shunda ular oʻzlarining yaqin doʻstlari Kris Uolstenxolmni bas chalishni oʻrganishini iltimos qiladilar. Oʻsha paytdan buyon guruh juda koʻp nomlarni oʻzgartiradi: Gothic Plague, Carnage Mayhem, Fixed Penalty va Rocket Baby Dolls, va oqibatda Muse nomini olishadi. 1994-yili, Rocket Baby Dolls nomi ostida va gotik/glem imij bilan guruh "Guruhlar jangi"ni oʻzining asboblarini sindirgan holda yutishadi. (Ular "yagona haqiqiy rok-guruh" edilar). Oradan fursat oʻtmay, guruh universitetga kirmaslikka qaror qilib, professional musiqachilar hayotiga shoʻngʻiydilar. Ular nomligini Muse'ga oʻzgartirishadi va Ekseterdagi "the Cavern" kabi klublarda chiqishni boshlaydilar. Birinchi EP'lar va Showbiz (1998-2000). Poytahtdagi fan-bazaning bir necha yillik shakllanuvidan soʻng Muse oʻzining birinchi konsertlarini London va Manchesterda oʻtkazadi. Guruh Sawmills nomli Kornuolldagi (Janubiy-Gʻarbiy Angliya) ovoz yozish studiyasi hoʻjayini bilan uchrashadilar. Oʻsha paytning oʻzida ular kontrakt imzolashadi. Bu uchrashuv ularning dastlabki haqiqiy yozuvlarga va Dangerous soumill leybli kuchlari bilan Muse EP'sining chiqaruviga olib keladi. Ularning ikkinchi EP'si Muscle Museum (1999 yanvari) oʻz ichiga bosh tarona Sober'ning ikki versiyasini, hamda Uno, Unintended va Instant Messenger qoʻshiqlarini olardi. Reliz obroʻli britaniyalik musiqiy jurnalist Stiv Lamakning () eʻtiborini tortadi. Lamak, shuningdek Radio One'da DJ boʻlib, milliy radioda Muse'ni birinchi qoʻyadi, u eslaydi: Bu hamma yerda jarang sochaveradigan qoʻshiqlarga umuman oʻxshamaydigan eng qiziq tarona edi. U tez orada tinglovchilarning eng yaxshi fikrlariga sazovor boʻldi. Myuzlarning oʻzligi taʻsirni inkor etmaydilar, ammo kuchlari yetgancha mustaqilliklarini tasdiqlaydilar. Bellami: Men kollejni tashlaganimdan soʻng Evropa boʻylab koʻp sayohat qilganman. Koʻpchilik odamlar kifoyalanadigan bir necha tor trendlardan tashqari, koʻp taʻsirlarga tushish - bu yaxshi. Keyinchalik, Dennis Smit ataylab Muse uchun Taste Media musiqiy kompaniyasiga asos soladi (guruh u bilan birinchi uch albom davomida qoladi). Bu myuzlar uchun katta omad edi, chunki bu ularning karyerasi boshlaridagi individuallikni saqlab qolishga imkon beradi. Birinchi EP'larning muvaffaqiyatiga qaramay britan rekord-kompaniyalari Muse'ni qoʻllashdan bosh tortadilar va musiqa industriyasining koʻpchilik yoʻnalishlarini Muse Radiohead'ni (The Bends vaqtlaridagi) eslatishi havotirga soladi. Shunga qaramay, amerikalik Maverick Records AQSHda bir necha konsertlarni uyushtirib beradi va 1998-yil ohirida ular bilan shartnoma tuzadi. Guruh Birlashgan Qirollika qaytganidan soʻng Taste Media Evropa va Avstraliyadagi turli xil leybllar bilan shartnoma tuzadi. Muse'ning birinchi albomi - Showbiz - ustida ish olib borish uchun The Bends, The Stone Roses, Yankovichning "Gʻalati El"ini va The Verve'ning prodyusseri Jon Leki jalb qilinadi. Albom guruhning agressiv yoʻnalishini ochib beradi, uning matnlari esa ularning Tinmutda oʻz oʻrnilarini egallash uchun yenggan mashaqqatlarini soʻzlaydi. Albom chiqqanidan soʻng guruh Foo Fighters va Red Hot Chili Peppers guruhlari bilan qizitib berish rolida turga chiqadi. Origin of Symmetry (2001-2002). 2002-yil noyabridan Muse studiyaga Jon Kornfild va Pol Riv (John Cornfield, Paul Reeve) prodyusserlari bilan birga kela boshlaydi. Avvaliga uch-toʻrt qoʻshiq yoziladi, ammo keyin guruh prodyusserini oʻzgartiradi va albomni ohirigacha bitkazishga Rich Kostli (Rich Costley) koʻmakdosh boʻladi. Dastlab, kuchli orkestr joʻrligidagi kayfiyatni koʻtaruvchi albom yozilishi maqsadga qoʻyilgan edi. Biroq, sodir boʻlgan bir necha voqeadan soʻng hamma narsa kuchli oʻzgaradi. Rasman, agar MuseAndaMuse saytiga ishonsak, sabab - bu AQSH va Britaniyaning Iroqqa hujumi edi, bu guruhni musiqani koʻproq apokaliptiqroq va fojialiroq qilishga olib keldi. Buning uchun bir necha orkestr partiyalari miks qilinib, dramatika qoʻshilgan edi. Haqiqatga yaqinroq esa, bu Mett kayfiyatining oʻzgarishi va tamom boʻlmayotgan depressiya sababi edi. Absolution (2003-2005). 2003-y. sentyabrda chiqqan Absolution albomida Muse'ning avvalgi albomlarini toʻldiruvchi hissiyotlar junbushidan nozikroq lirik-depressiv kayfiyatlarga oʻtishi kuzatilgan. Mashhurlikning ortishi bilan Mettda oʻzidentifikatsiyalash muammolari paydo boʻlganligi mumkin. Muse'ning unga olib keluvchi asosiy muammo deb Mett normal shaxsiy hayotning yoʻqligini aytadi. Ayollar unga provinsiyalik bolaga emas, balki yulduzga qaragandek nazar solishadi. Mett albomning jarangi oʻzgarganligini sezganligi va tinglovchilarning uni qanday qabul qilishi haqida oʻy surganligi maʻlum. Black Holes and Revelations (2006-hozirgi payt). 2006-y. 2-iyulda MUSE oʻzining "Black Holes and Revelations" nomli 4-studiyaviy albomini chiqarishadi. Bu disk guruh tarixidagi eng muvaffaqiyatli boʻlib, sotuvlarning birinchi haftasidayoq yuz ming nushadan ortiq tarqaladi. Hozirgi vaqtda musiqachilar "My Chemical Romance" bilan birgalikda qoʻshma turdadirlar va "Map Of Problematique" yangi singlini tayyorlayaptilar - uning rasmiy relizi 18-iyun 2007-yilga moʻljallangan. Saundtreklar. 1. (2004) (performer: Hysteria, Blackout) (producer: Hysteria, Blackout) Self. 1. (2006) (TV)... Themselves - Performers 3. (2004) (TV)... Themselves - Winners 4.... Themselves (1 episode, 2003) ... aka All New Top of the Pops (UK) ... aka A Little Later (USA: cut version) Lightning (software). Lightning — Mozilla Foundation lohihalaridan birining ismi bo`lib, Mozilla Thunderbird kengaytirishni ishlab chiqaradi. Kengaytirish yordamida Mozilla Thunderbird kalendar va reja tuzishga yordam beruvhi asbob funktsiyalari qo`shiladi. Lightning — bu faqat ishlab chiqarish davomida qo`yilgan nomdir, rasmiy nomi emas, shuning uchun, uni Mozilla Lightning deb atash noto`g`ri. Nirvana (guruh). "Bu musiqiy guruh haqidagi maqoladir. Buddaviy tushuncha uchun nirvana maqolasini qarang." Nirvana - granj janridagi Amerikalik rok-guruh. "Smells Like Teen Spirit" (1991) hiti orqali san'at dunyosiga kirib kelgan. Nirvana Sietldagi Alice in Chains, Pearl Jam va Soundgarden granj guruhlari kabi mashhur bo'lib ketdi. "Nevermind" albomi chiqganidan keyin AQShda radio va televideniyeda granjga ko'proq vaqt ajratiladigan bo'ldi. 90-yillar Ommaviy Axborot Vositalarining koʻzi Kurt Cobainda edi. Guruhning juda yorqin va afsuski juda qisqa faoliyati 1994-yil Kurt Cobainning oʻlimi bilan tugaydi. Lekin guruhning mashhurligi bu bilan toʻhtab qolmadi, aksincha borgan sari oʻsib bordi. Kurt Cobainning oʻlimidan 2 oy oldin ustida ishlashga boshlangan "You Know You're Right" qoʻshigʻi 8-yildan keyin AQSh va Yevropa hit-paradlarida birinchi qatorlarni egalladi. "Nirvana" albomining chiqgan kunidan to 2006-yil 26 sentabrgacha olib borilgan hisoblarga ko'ra 60 million albom sotildi. Amerikada 10 million "Nevermind" albomi sotildi.. Boshlangʻich. Kurt Cobain va Krist Novoselic 1985-yil tanishadilar. Ikkalovi ham The Melvins guruhining muhlislari va do'stlari boʻladilar. Bir qancha martta oʻz guruhlarini tashkil qilmoqchi boʻladilar. Lekin har safarida ba'zi sabablarga ko'ra buni amalga oshira olmaydilar. Ohiri ular Aaron Burckhard bilan tanishadilar va Nirvanani tashkil qiladilar. O'sha paytlar huddi Gang of Four va Scratch Acid guruhlarining kopiyalaridek ijod qilar edik, deydi Kobeyn.. Bir qancha oydan keyin Burkxard guruhdan ketadi va uni o'rniga vaqtinchalik The Melvins guruhining barabanchisi Deyl Krover keladi. Uning baraban chalishlarini guruhning ilk demolarida eshitishimiz mumkun. Kroverdan keyin, uning o'rniga Deyv Foster keladi. Guruh ilk oylarida nomini bir necha martta o'zgartiradi ("Skid Row", "Pen Cap Chew", "Bliss Throad Oyster", "Windowpane" va "Ed Ted Fred"). Ohiri 1988-yil guruh Nirvana nomida to'htaydi. Bu nom oltida birinchi bo'lib 1988-yilning mart oyida sahnaga chiqadilar. Ikki oydan keyin guruhga Chad Channing qo'shiladi. Guruhning birinchi rasmiy plastinkasi "Love Buzz" 1988-yil chiqadi. 1989-yil iyun oyida guruh o'zining yangi albomi "Bleach"ni chiqaradi. Albomga Djek Endino prodyuserlik qiladi. Birinchi ming plastinka oq vinilga bosiladi. Keyingi ikki ming plastinka esa qora vinilga bosiladi va bu ilk uch bing plastinka bilan plakatlar ham beriladi. Qolgan plastinkalar esa qora va oqdan tashqari turli ranglarda bosiladi. Hammasi bo'lib 35 ming ekzemplyar chiqariladi. "Bleach" albomida The Melvins, Mudhoney, Black Sabbath va Led Zeppelin guruhlarining tasiri bilinib turar edi. Qo'shiqlarning matniga Semuel Bekket va Charlz Bukovskining ijodi tasir qilgan. 1989-yil 22 iyunda Nirvana Amerikada katta turnega chiqadilar va 26 ta shaharda saxna oladilar. 2001-yil «Rolling Stone» jurnaliga intervyu bergan Novoselic, O'sha turne paytida furgonimizda o'tirib faqatgina bitta kasseta eshitardik, kassetaning bir tarafida The Smithereens bir tarafida esa Celtic Frostning albomi o'ynardi va bu kombinatsiya ularning ijodiga ham tasir qilgan bo'lishi mumkunligini aytdi. "Bleach" chiqishi bilanoq bir qancha kollejlarning radiolarida eng mashhur albomga aylandi. Albomni chiqarishga ketgan 606 dollar va 17 sentni Jayson Everman berdi. Cobainni u bilan Dilan Carlson tanishtirgan edi. Channing esa uni beshinchi sinfdan beri tanir edi. Everman bo'sh vaqtlarnini guruh bilan o'tkazadigan bo'ldi. Alaskada baliqchi bo'lib ishlab kelgan Everman albom uchun pul kerak bo'lganda osonlikcha ularga qarz berib turdi. Albomning muqovasida Djeyson Evermanning ham nomi bor, lekin u albom yoziluvlarida ishtirok etmagan. Albom yozilib bo'lganidan keyin Everman vaqtinhalik guruhda ikkinchi gitarachi sifatida qoladi va guruhdan birinchi Amerika turnesidan keyin ketadi. Guruhdan ketganidan keyin Soundgarden guruhida bas-gitara chaladi va keyinchalik Mind Funk guruhiga qo'shiladi. Nirvana unga olgan qarzini qaytib bermaydi. 1989-yilning kuzida Nirvana Yevropada turnega chiqadi. Ular 42 kunda 36 ta konsertda chiqishlari kerak edi. 1990-yilning boshlarida Nirvana yangi albom ustida ishlashni boshlaydi. Bu safar Nirvaning prodyuseri Butch Vig bo'ladi. Medisondagi Smart Studiosda guruh yangi albomidagi 7 ta qo'shiqni yozadi. Studiyada albom yozayotgan paytlarida Kurt va Kris ularga kerak bo'lgan barabanchi Ched emas degan hulosaga keladilar va Chad guruhdan ketadi. Bir qancha hafta barabanlarda The Melvins guruhidagi Deyl Krover o'ynaydi. Undan keyin esa Mudhoneyning barabanchisi Den Piters keladi va u bilan guruh «Sliver» qo'shig'ini yozadi. O'sha yili The Melvins guruhidagi Bazz Osbourn ularni Dave Grohl bilan tanishtiradi. Dave Vashingtonlik "Scream" hardkor guruhida barabanchi bo'lgan. Guruh 1990-yilda tarqalgan. Nevermind. a>" (1991) albom muqovasi. Rasmdagi bola — Spencer Elden. 1990-yilning yozida Soundgarden guruhining menedjeri Susan Silver guruhni Jane's Addiction Faith No More guruhlari bilan ishlagan bir yurist bilan tanishtirib qo'yadi. Yurist katta ovoz yozish studiolari bilan shartnomalar tuzadi. Bir firma bilan shartnoma tuzayotganda Kurtni aqliga bir fikr keladi. Million dollarni olib keyin esa tarqalib ketish, huddi Sex Pistols kabi. U bu fikrini yurist bilan poylashadi yurist esa, Kurt hazillashyapti, deb o'ylaydi. Ozginadan keyin Susan Silver ularni mashhur menedjer Denni Goldberg bilan tanishtirib qo'yadi. Goldberg ularni Gold Mountain Entertainment firmasiga olib kirib qo'yadi. Ohiri kelishib Geffen Recordsfirmasida to'htashadi. Firmaning boshlig'i alternative rock bilan shug'ullanuvchi DGC Records leyblini ochadi. 1991-yil 4 yanvarda protokol imzolanadi. 30 aprelda esa ikki ta albom uchun shartnoma imzolanadi. Guruh 287 ming dollar avans oladi deb kelishiladi.Sub Pop Records bilan ham kelishilgan edi. Firma 75 ming dollar va albomlarning sotuvidan kelgan mablag'ning 2 foizini olardi. "Nevermind" albomining orqa muqovasida "Sub Pop" logosi qo'yilgan. Bu guruhning foydasini biroz kamaytirsada, bankrot bo'laman deb turgan firmani bu ahvoldan qutqaradi. Shartnomaga ko'ra Nirvana Sub Pop uchun yana bitta singl yozishi kerak edi va Molly's Lips qo'shig'i Sub Popga beriladi. Qo'shiq «Singles Club Sub Pop» seriyasida chiqadi. Plastinkani birinchi to'rt mingi yashil vinilda bosiladi. GME guruhning har bir a'zosi uchun ming dollardan mo'ljallab beradi, lekin bu ularga yetmaydi va ular vashingtondagi bir musiqiy magazinda o'z rasmlari bosilgan maykalarni sotardilar. 1991-yil may oyida Nirvana ikkinchi albomlarini ustida ishlash uchun Kaliforniyaning Van-Nays shahridagi «Sound City» studiosiga keladilar. Gruppa o'z prodyuserini o'zgartirmaslikka qaror beradi. Albomni yozish uchun atigi 135 ming dollar ketadi. 2 oy har kuni 10 soatdan ishlab ko'p qo'shiqlar yozadilar. Ba'zi qo'shiqlar repertuarda avvaldan bor edi. Qolgan «On a Plain» и «Stay Away» kabi qo'shiqlar studio sessiyalarining birinchi oyida matni hali bitmagan edi. Yozilgan qo'shiqlarni ko'zdan kechirish uchun DGC leybldan Andy Wallace taklif qilinadi. Albomni yanada chiroyli qilish uchun Andy Wallace bir qancha o'zgarishlar kiritadi. Albom chiqganidan bir qancha oy keyin Cobain bir intervyuda, albomning musiqasini juda tekis qilib yubordi deb, Andydan shikoyat qiladi.. DGC Records 250 ming "Nevermind" albomini sotishni mo'ljal qilayotgan edilar. Albom chiqganidan 6 oydan keyin albom faqatgina Amerikada uchinchi platinali albom bo'ldi va "Smells Like Teen Spirit" qo'shig'iga olingan klip MTV ekranlaridan uzoq vaqt arimadi. Alternativ Rokning mashhurligini ortishi va Glem-metalning mashhurligini tushishi aynan shu albomning chiqishi bilan bog'liq. 1991-yil yanvar oyida albom "Billboard" jurnali hit paradida Michael Jacksonni ham ortda qoldirib birinchi o'ringa chiqdi. 1992-yilning boshlarida Avstraliya, Yangi Zellandiya, Yaponiya, Singapur mamlakatlarida konsertlar beradilar. Konsertlardan keyin 24 fevralda Cobain Courtey Lovega uylanadi. To'y Gavaya orollaridagi Vaykiki shahrida bo'ladi. Shu yilning 18-avgustida qizlari Frances Bean dunyoga keladi. 30 avgustda esa Nirvana Angliyaning Reding shahridagi festivalda sahna oladilar. Ko'pchilik bu chiqishni Nirvananing eng yahshi chiqishi deb biladi.. O'sha paytlar axborot vositalarida Kurtning kasal ekanligi va o'lganligi haqida noto'g'ri habarlar yoyilib ketgan edi va Kurt tomoshabinlarga bir hazil qilmoqchi bo'ladi. Invalid aravachasida boshiga oq parik eniga esa oq halat kiyib olgan Kurt, sahnaga chiqadi va Bette Midlerning «The Rose» qo'shig'ini qisiq ovoz bilan aytishni boshlaydi, va yiqiladi. Tomoshabinlar bu hazil ekanligini biladilar. O'rnidan sakrab turgan Kurt «Breed» qo'shig'ini bor kuchi bilan aytishni boshlaydi. Shouda Kurt qizli bo'lganini tomoshabinlarga habar beradi. 2005-yil Grohl «Loveline» radiosiga bergan intervyusida bu konsertdan oldin butun guruh a'zolari shouning dabdala o'tishiga amin bo'lganliklarini aytadi. Lekin bu shou Nirvananing eng esda qoluvchi shoularidan biri bo'ladi.. Ikki haftadan keyin guruh "MTV Video Music Awards" da sahna oladigan bo'ladi. MTV boshqaruvi ularni "Smells Like Teen Spirit" ni chalishlarini hohlaydi lekin Nirvana yangi qo'shiqlari "Rape me(meni zo'rla)" ni aytmoqchi bo'ladi. MTV norozi bo'ladi va ohiri "Lithium" qo'shig'ini ijro etishga kelishadilar. Sahnaga chiqishlari bilan Kurt bilmagan holda "Rape Me" ni kuylashni boshlaydi va hech narsa bo'lmagandak "Lithium"ga o'tib ketadi. Qo'shiqning ohirlarida Krist gitarani otadi va ila olmaydi, gitara uni boshiga tushadi. Hushidan ketay degan Krist sahnadan chiqib ketadi.. O'sha payt Kobein apparaturani sindirayotgan bo'ladi, Grohl bo'lsa mikrafonni olib: «Hoy, Eksl!» - deb «Guns N' Roses»ning vokalisti Axl Rosega murojat qilib baqiradi. Konsertdan oldin Nirvana bilan biroz kelishmovchiliklar bo'lgan bo'ladi.. 1992-yil 15 dekabrda Nirvana «Incesticide» noyob qo'shiqlar albomini chiqaradi. Albomda «Sliver», «Dive», «Been a Son», «Aneurysm», va The Vaselines guruhining kaver qo'shiqlari bor edi. The Vaselines guruhi shu albom tufayli mashhur bo'lib ketgan. In Utero. 1993-yil "In Utero" albomini yozish uchun guruh prodyuser Steve Albinini chaqiradi. Studiodagi sessiyalar "Nevermind"dan farqli o'laroq qisqa ammo mazmunli surdi. Albomni chiqishiga oz qolganda ko'p noto'g'ri gaplar chiqib ketti. Ba'zi jurnallarda DGC boshqaruvi albom yoqmabdi va shu sababdan albom bosilmaydi degan noto'g'ri malumotlar bosildi. Bu sababdan guruhning muhlislari, guruhni erkin ijod qilishiga leybllarning bosslari halaqit qilar ekan degan hulosaga keldilar. DGC ni albomni bosmasligi haqidagi gaplar noto'g'ri bo'lsada, guruh Albinining bazi qarorlaridan norozi edi. Albini past chastotalarni juda ham eshitilmas qilib yuboryapti deb o'yladilar va Cobain, «Heart-Shaped Box» va «All Apologies» qo'shiqlari mukammal chiqmadi deb hisobladi. Keyin R.E.M.ga ko'p vaqt prodyuserlik qilgan Scott Litt, bu ikki qo'shiqni ko'zdan kechirish uchun taklif qilindi. Natijada qo'shimcha asboblar va orqa vokal qo'shildi. Litt «Pennyroyal Tea» qo'shig'iga ham o'zgartirishlar kiritdi. Lekin guruh albomda bu qo'shiqning Albini versiyasini qoldirishga qaror berdilar. DGC keyinchalik bu qo'shiqni Litt versiyasini ham singl sifatida chiqarishni mo'ljallayotgan edi. «In Utero» nomida to'htashdan oldin guruh bu albomning nomini ikki martta o'zgartirdilar. Birinchi nom «I Hate Myself And I Want To Die» edi. Bu gap Kurtning hazili edi. undan «qaleysan?» deb so'raganlarida, u shu javobni berar edi. Keyin Krist bunga norozi bo'ldi. «Bolalar o'zlarini o'ldiradilar, keyin biza ham sudga aralashib qolamiz» dedi. Ikkinchi variant esa «Verse Chorus Verse» edi. Bir kuni Kurt Courtney yozgan sherini tasodifan ko'rib qoldi, va «In Utero» so'zlarini yoqtirib qoldi. Shunday qilib albomga nom tanlandi. Albom chiqganidna keyin senzuraga duch keladi. Kmart va Wal-Mart kabi yirik sotish firmalari albomni sotishga qarshi bo'ladilar. Sabab albomning muqovasi va «Rape Me» qo'shig'i edi. Shu sababdan guruh albomni boshqacharoq versiyasini chiqaradilar.«Rape Me» ni «Waif me»(Meni tashlab yubor)ga o'zgartiradilar. Albomga «Pennyroyal Tea» ashulasining Litt versiyasi kiritiladi. bundan boshqa o'zgarishlar bo'lmaydi. Kurtdan, albomning bu versiyasi kimlar uchun deb so'ralganda, u, mustaqil musiqa do'konlari bo'lmagan kichik shaharlar aholisi uchun, deb javob berdi.. «Heart-Shaped Box» qo'shig'i alternativ va oddiy radiolarda maqtovli taqrizlar oldi. «In Utero» albomi esa «Billboard» hit-paradida birinchi o'rinni oldi. Lekin albom «Nevermind» ning muvaffaqiyatiga erisha olmadi. AQSh da albomni tanitish maqsadida turne qilishadi, ammo zal hich qachon tomoshabinlar bilan to'la bo'lmadi. 1993-yil 18 noyabrda guruh «MTV Unplugged in New York» akustik konsertida sahna oladi va Kurt o'zi sevgan san'atkorlarni bir nechta qo'shiqlarini kuylaydi. 1994-yilning boshlarida guruh Yevropa gastroliga ketadilar. Turne yahshi boshlangan bo'lsada, Kurt shoularda juda charchagan ko'rinardi, ayniqsa Italiyadagi konsertda. 1 martda Myunhendagi konsertdan keyin Kurt bronxit va og'ir laringit bo'lib qoladi. Guruh qolgan 32 konsertini bekor qiladi. Krist Sietlga, Dave Berlinga, Kurt esa Rimga uchadilar. Usha kuniyoq Kurt «Excelsior» oteliga joylashadi. 3-martda Courtney qizi bilan Londondan Kurtni oldiga keladilar. Ertalab Courtney Kurtni hushidan ketgan holda yotganini ko'radi va uni Kasalhonaga olib boradilar. Kurt 50 tabletka Roginpol trankvilizatorini va ko'p miqdorda alkogol qabul qilganligini aniqladilar. GME bahtsiz hodisa haqida habar beradi, lekin hamma buni o'z joniga qasd qilish ekanligini bilar edi. Keyingi hafta Kurtni yaqinlari bir qancha psixoterapiya olishiga qaror berishadi. 25-martda Courtney, Krist va Kurtni bir qancha eski do'stlari uning psixoterapiyasida ishtirok etadilar va sen bilan boshqa aloqa qurmaymiz, seni hammamiz tashlab ketamiz deb uni tahdid qiladilar. 5 soat surgan seansda Kurt hich narsaga etiborsiz o'tirdi. Seans foyda bermadi. Courtney Kurtni «Exodus» klinikasida davolanishga ko'ndiradi. Bir qancha kundan keyin Kurt davolanishga. Kurtning davolanishi atigi ikki kun davom etadi. Kurt klinikadan qochadi va Sietlga qaytib keladi. 1994-yil 8 aprel juma kuni soat 7:00 da Cobainni jonsiz holda Sietldagi uyida topishadi.Aniqlashlari bo'yicha, u 11-model Remington to'pponchasidan og'ziga 1 martta otgan. Tekshiruvlarga ko'ra bu voqea 5-aprelda ro'y bergan. Kurt Cobainni o'limidan keyin. Nirvananing bir qancha albomi Cobainning o'limidan keyin chiqarildi. Ulardan birinchisi «MTV Unplugged in New York» 1994-yil 1 noyabrda chiqdi. Bu albom 1993-yil 18 noyabrda yozib bo'lingan edi. «Unplugged in New York» chiqgandan ikki hafta o'tgandan keyin «Live! Tonight! Sold Out!!» nomli Nirvananing video-termasi chiqarildi. Bu termaga, guruh ayol kishi kiyimlarini kiyib chiqgan 1993-yil yanvar oyida Rio-de-Janeyroda bo'lib o'tgan «Hollywood Rock Festival» konsertidagi ijrolari va yana shu kabi unutilmas epizodlar kiritilgan. Kurtning o'limidan keyin Krist va Dave Kurtning hotirasi uchun, konsertlarda ijro qilingan 30 ta ashuladan iborat albom chiqarmoqchi bo'ladilar. Lekin voz kechadilar. Lekin baribir guruhning jonli ijrolari «From the Muddy Banks of the Wishkah» nomi oltida muhlislariga erishadi. Vishka - Vashingtondagi daryo. Kurt o'qishni tashlagandan keyin Vishkadagi ko'prikning tagida yashagan. 1997-yil avgust oyida "Wall of Sound" saytida Grohl va Novoselic Nirvananing noyob qo'shiqlari yig'ilgan boks-setni chiqarish ustida ish olib borayotganlari haqida informatsiya chiqadi. To'rt yil keyin Krist va Dave boks-set tayyorligini va sentyabr oyida chiqishini e'lon qildilar. Boks-setni chiqarishni «Nevermind» albomining o'n yilligiga mo'ljal qilayotgan edilar. Lekin boks-set chiqishidan oldin Courtney Love Krist va Daveni, Kurtning merosidan noqununiy foydalanayotganlari uchun sudga beradi va sud boks-set chiqarishni man qiladi. Sud ishlari bir yil suradi.. Asosiy tortishma guruhning eng ohirgi yozuvi bo'lgan «You Know You're Right» qo'shig'i haqida bo'ldi. Krist va dave bu qo'shiqni boks-setda boshqa noyob qo'shiqlar bilan chiqarmoqchi bo'ldilar. Love esa bu qo'shiq guruhning eng yahshi qo'shiqlari termasida chiqishi kerak deb, bu fikrga qarshi chiqdi. Bir yil davom etgan sud ishlaridan keyin «Nirvana» albomini chiqarishga qaror berdilar. Courtney ham rozi bo'ldi va Krist va Davega Kurtning qo'shiq yozuvlari bo'lgan kassetasini berdi. Guruh muhlislari «You Know You’re Right» qo'shig'ini birinchi bo'lib 1995-yilda «MTV Unplugged»da Lovening guruhi «Hole»dan eshitdilar. Lekin qo'shiqning nomi «You’ve Got No Right»ga o'zgartirilgan edi. Bu qo'shiqning birinchi chala varianti 1993-yil 23 oktyabrda Chikagodagi konsertda ijro etilgan edi. Bu qo'shiqning haqiqiy, rasmiy variantini chiqishi haqida birinchi bo'lib «Access Hollywood» ko'rsatuvida Love e'lon qiladi va bu qo'shiqga olingan klipdan 10-sekundli parcha ko'rsatiladi. 2002 yil noma'lum shaxs bbu klipning uzunroq parchalarini internetda tarqatadi va yaqinda butun klipni qo'yishga so'z beradi. Lekin qonunni buzishdan qo'rqib buni amalga oshirmaydi. 2002-yil sud ishlari tugatilayotganda, kutilmagan holda qo'shiqning to'liq varianti o'rtaga chiqadi. Ovoz juda yomon sifatda edi, qo'shiq matni esa tugatilmagan edi. Bunga qaramasdan 2002-2003-yillar qo'shiq bir qancha radiolarda eng ko'p chalinadigan qo'shiqlar orasida edi. «Nirvana» termasi 2002-yil 29 oktabrda chiqadi. «You Know You're Right» bilan bir qatorda termaning ichida guruhning butun hit qo'shiqlari yer oladi. Lekin muhlislar qo'shiqlarning terilishidan norozi bo'ladilar. «Sappy» qo'shig'i termaga kirmagan edi. AQShlik muhlislar termaga «All Apologies»ning akustik versiyasi va «About a Girl»ning elektronik versiyasi kiriilganiga norozi bo'ladilar. Bundan tashqari termaga «Love Buzz», «Drain You», «Aneurysm» va «Where Did You Sleep Last Night?» kabi hit qo'shiqlar kirmaganiga muhlislar hayron bo'ladilar. «With the Lights Out» boks-seti 2004-yil noyabrda chiqariladi. Bok-setga Kurtning eski demo-yozuvlari, jonli ijrolar va guruhning turli periodlarigi ijrolar kiritilfgan edi. 2005-yil kuzda «Sliver: The Best of the Box» boks-seti chiqariladi. «Rolling Stone» jurnali Kobeynning qizi - Frensis disk muqovasini bezatishda va qo'shiqlarni tanlashda yordam berganligi haqida yozdi.. Nirvanаdan keyin. Nirvana tarqalganidan keyin Krist va Dave musiqani tashlamadilar. Dave Grohl Foo Fighters guruhini tuzdi. 2006-yilgacha guruh bersh ta albom chiqarishga ulgurdi. 2005-yilda chiqgan «In Your Honor» albomidagi «Friend of a Friend» qo'shig'i Kurt va Krist bilan tanishganligi haqida. Bu Qo'shiqni Grohl 1990-yilda yozgan edi. Foo Fightersdan tashqari grohl Tom Petty and the Heartbreakers, Mike Watt, Queens of the Stone Age, Tenacious D, Nine Inch Nails, Garbage, Killing Joke va Cat Power kabi guruhlarda barabanchi bo'lgan. Kurtning o'limidan keyin Krist Novoselic Sweet 75 guruhini tuzadi. Keyinchalik Eyes Adrift guruhini tuzadi. Bundan tashqari Novoselic Djonni Keshning «Twisted Willie» albomida gitara chalgan. Bu bilan bir qatorda krist musiqachilarini huquqini himoya qiluvchi JAMPAC komitetida aktivist bo'ladi.2004-yil u «Of Grunge and Government: Let’s Fix This Broken Democracy» nomli kitob chiqaradi. Myunhendagi ohirgi konsertdan keyin kutilmagan holda Nirvananing tarihi kesiladi. Qolgan ishtirokchilar va Pet Smir ohirgi konsert uchun to'planadilar. 1997-yil Sietldagi «Bumbershoot» festivalida Foo Fighters ijro etib bo'lgandan keyin Dave kutilmagan holda barabanlarga o'tiradi va sahnaga krist Novoselic chiqib keladi. Trio Prinsning «Purple Rain» va Led Zeppelinning «Communication Breakdown» qo'shiqlarini ijro etadilar. Bu qisqagina sahna olish Sietlga va butun Nirvana muhlislariga minnatdorchilikni bildirish uchun edi. Courtney Love va Litsenziyalar. 2006-yil 13 aprelda Courtney Love o'ziga tegishli Nirvananing qo'shiqlarini 25 foizini 50 million dollarga sotishini e'lon qildi. Virgin Recordsning eski direktori,«Primary Wave Music Publishing» bosmahonasining boshlig'i Larry Mastel ularni sotib oladi. Muhlislar havotirlanmasligi uchun Courtney:«Biz Nirvananing ruhiga sodiq qolamiz, va musiqani boshqalarning qo'liga topshirayotganda juda e'tiborli bo'lamiz» - deb ularga murojat qiladi. Diskografiya: Studiyaviy albomlar. "Asosiy maqola - Nirvana Diskografiyasi" YDTQQM. YDTQQM - Yosh Dasturchilarni Tayyorlash va Qo'llab Quvvatlash Markazi (YDTQQM kompaniyalar guruhi). YDTQQM asosiy ish faoliyati dasturiy taʼminot mahsulotlarini yaratish, raqamli grafika va animatsiyalashtirish soxalaridagi mutaxasislarni tayyorlashdan hamda O'zbekistonda IT sohasini rivojlantirishdan iborat. Yosh Dasturchilarni Tayyorlash va Qo'llab Quvvatlash Markazi 2004 yilda Oʻzbek Aloqa va Axborotlashtirish Agentligi tashabusi bilan, hamda mahalliy IT kompaniyalar hamkorligida tashkil etildi. Jadal rivojlanish jarayonida YDTQQM dan oʻzining faoliyat yo'nalishiga ega bo'lgan mustaqil IT kompaniyalar shakllanib ajralib chiqdi. Ushbu kompaniyalar bilan uyg'unlikdagi faoliyat natijasida IT-mutaxassislarini tayyorlovchi umumlashgan muhit tashkil etildi. Nirvana. "Ushbu maqola buddaviy tushuncha haqidadir. Amerikalik rok-guruh uchun Nirvana (guruh) maqolasini qarang." Nirvana (sanskrit निर्वाण, pali: nibbāna, "oʻchish", "toʻxtash") buddizmda azobdan qutulish holatini anglatuvchi tushunchadir. Boshqacha qilib aytganda, nirvana hech nimani sezmaslik holatidir; buddaviylikda bu holat "oliy baxt" deb koʻriladi. VHEMT. VHEMT ("vehement" deb talaffuz qilinadi), yoyilmasi Voluntary Human Extinction Movement - inglizchadan Insoniyatni Yoʻqotish Koʻngillilar Harakati deb tarjima qilinadi, insoniyatni butkul yoʻq qilishga daʼvat etuvchi harakatdir. Asosiy gʻoyalar. VHEMT ortida tugan asosiy gʻoya Yer sayyorasi odamlar taʼsirida barbod boʻlmoqda, sayyora odamlarsiz ekologik muvozanatga keladi, degan ishonchdir; yechim tariqasida odamlar koʻpayishini toʻxtatish fikri ilgari suriladi. Biroq harakat aʼzolari birovni oʻldirish, yoki xudkushlik qilishni taklif etishmaydi. Bu ularning "Koʻp yashaylik va oʻlib bitaylik" degan shiorida aks etgan. Tarix. VHEMT va sifatida Les U. Knight ismli shaxs koʻrsatiladi; u shiningdek VHEMT.org saytiga egalik ham qiladi. Qoʻllab-quvvatlovchilar. VHEMT harakati qoʻllab-quvvatlovchilarini ushbu ikki guruhdan qaysi biriga oid ekanligini aytishga majburlamaydi. Tanqid. VHEMT'ni tanqid qiluvchilar uning oʻz gʻoyalarini faqat Internet orqali, yaʼni asosan rivojlangan mamlakatlarda yashovchilarga yetkazishlarini taʼkidlashadi. Vaholanki, bunday mamlakatlarda tugʻilish surʼati shundoq ham sust, koʻp bola koʻradiganlar odatda qoloq mamlakatlarda yashab, internetga ulanishga imkonsizdirlar. Biroq, VHEMT'ga koʻra, rivojlangan mamlakatlar dunyo resurslarini koʻproq isteʼmol qilishadi. Yana bir tanqid shunday deydi: odamlar ham Yer biosferasining qismidirlar, shuning uchun ularni ham himoyalash kerak. Odamlarni yoʻqotish Yerga zarar keltirish demaktir, deyishadi tanqidchilar. Boshqa bir tanqid odamlar Yer sayyorasiga VHEMT koʻrsatadigan darajada zarar keltirishmasligini taʼkidlaydi. Evtanaziya Cherkovi. Evtanaziya Cherkovi Chris Korda asos solgan amerikalik dadaistik tashkilotdir. Cherkov saytida tashkilotning maqsadi Yer sayyorasida yashovchi odamlar va boshqa hayvonot orasidagi muvozanatni tiklash ekanligi taʼkidlanadi. Cherkov aʼzolari qora yumordan foydalanib, aholi koʻpligi muammosini jamoatga yetkazishga harakat qilishadi. Shuningdek Evtanaziya Cherkovi AQSh'dagi abortga qarshi harakatlar bilan kelishmovchiliklarga uchragan. Gʻoya. Evtanaziya Cherkovida faqat bitta Amr bor: "Nasl qoldirma". Bundan tashqari yana toʻrtta ixtiyoriy amrlar ham bor, ular xudkushlik, abort, odamxoʻrlik (faqat murdalarni yeyish, yaʼni qotillik qilmay) va sodomiya (bola koʻrishga olib kelmaydigan har qanday seks) qilishni buyuradi. Evtanaziya Cherkovi mashhur "Save the planet - kill yourself" (inglizchadan "Sayyorani qutqar - oʻzingni oʻldir") shiorining muallifi hisoblanadi. Tanqid. Aksar tanqidchilar Evtanaziya Cherkovi atayin xristianlik gʻoyalarini mazax qiladi, deyishadi. Xudkushlik. Xudkushlik (forscha "xud" - "oʻz", "kush" - "qotil") yoki suitsid oʻz hayotiga oʻz ixtiyori bilan chek qoʻyishdir. Xudkushlikka jamiyatning munosabati din, shaʼn hamda hayot maʼnosi mavzulariga aloqador boʻlib kelgan. Aksar dinlar, masalan, Yahudiylik, Xristianlik, Islom, Buddizm, Hinduizm kabilar xudkushlikni qoralashadi va gunoh deb baholashadi; biroq baʼzi islomiy va xristian sektalar xudkush bomba hujumlarini oqlashadi, ularni bajarganlarga shahid statusini vaʼda etishadi. Yaponiyadagi samuraylar davrida esa xudkushlik oʻz shaʼnini himoya qilish maqsadida bajarilgan va ijobiy baholangan. Shuningdek urush vaqtida kamikazelik harbiy qahramonlik deya koʻrilgan. Xudkushlik jamiyatda hamon qattiq qoralanadi; biroq bedavo kasallikka chalingan bemorlarning tibbiy yordamni qabul qilmay qoʻyish yoki evtanaziyani tanlash huquqi bahs ostidadir. Zamonaviy tibbiyot odatda oʻzini oʻldirishni ruhiy nosogʻlomlikka yoʻyadi va bunday kishilarga ruhiy yordam koʻrsatilishi zarur, deb hisoblaydi. Dunyoda har yili millionga yaqin odam oʻzini oʻldiradi, 10-20 millionta xudkushlikka omadsiz harakat boʻladi. Rossiyada har yili 60,000, AQShda taxminan 30,000, Yaponiyada 30,000 dan ziyod va Xitoyda 250,000 nafar kishi xudkushlik oqibatida vafot etadi. Soxta xudkushlik. Koʻpincha xudkushlik qilmoqchi boʻlganlar oʻlishni istashmaydi, ular faqatgina atrofdagilarning eʼtiborini oʻziga qaratmoqchi, yoxud shantaj qilmoqchi boʻlishadi. Bunday kishilar odatda oʻlimga olib bormaydigan jarohatlar bilan oʻzlariga shikast yetkazadilar (masalan, sirka kislotasi, uyqu dori ichish, ustara bilan bilak tomirlarini kesish) yoki namoyishkorona harakatlar qiladilir (masalan, baland inshootlar tomiga chiqib, odam yigʻilishini kutib, oʻzini pastga tashlamoqchidek boʻlish). Lekin baʼzan bu harakatlar ehtiyotsizlik tufayli oʻlimga olib kelishi mumkin. Boshqa tomondan, jiddiylikcha oʻlmoqchi boʻlib, lekin tibbiyot va anatomiyadan bexabarligi tufayli oʻlmay qoladigan odamlar ham bor; ularni soxta xudkushlikda ayblab boʻlmaydi. Xudkushlik usullari. Otashli qurollar qonuniy sotiladigan mamlakatlarda xudkushliklar asosan shunday qurollar yordamida amalga oshiriladi. AQSh'dagi jami xudkushliklarning 55%'i shunday usul bilan sodir boʻlgan (2001 yilga koʻra). Shuningdek asfiksiya (oʻzini osish, tabiiy gaz bilan boʻgʻilish) va zaharlanish ham koʻp qoʻllaniladi. Boshqa usullar (baland imorat tomidan, derazalaridan sakrash, avtomobil ostiga yotish, ustara bilan kesish, choʻkish kabilar) nisbatan kam ishlatiladi. Ku-kluks-klan. Ku-kluks-klan () — maxfiy qoʻporuvchi irqiy tashkilot. Konfederatlar armiyasining 6 veterani tomonidan 1865-yil 24-dekabrida Tennessi shtatining Pulaski shahrida, "oq" irqning ustunligini targʻib qilish va Fuqarolar urushidan soʻng Janubda "sakvoyajchi"lar siyosatining taʻsirini susaytirish maqsadida asos solingan. Negrlarga qarshi yovuzlikni yoyilishiga sabab boʻlgan, va shuning uchun 1869-yilda taʻqiqlangan. Ammo, uning koʻpchilik aʻzolari butun Rekonstruktsiya davrida aktiv faoliyat koʻrsatishni davom etishgan. XIX asrning 70-yillarida ku-kluks-klanning faoliyatini tazyiq ostiga olish haqida qarorlar qabul qilingan. [Ku Klux Klan Act of 1871]. Tashkilot aʻzolari qurbonlarga qasd olish ruhiyati oldida mistik qoʻrqinch singdirish maqsadida kapyushonli oq balaxonlar kiyishgan, ku-kluks-klanning ramzi boʻlib esa "yonuvchi xoch" tanlanadi. Tashkilot ierarxik tuzilishga ega boʻlib, "Janubning koʻrinmas imperiyasi" deb nomlanadi (); uning boshida Buyuk sehrgar turadi (). Bu nomni terroristik sirli tashkilot, birinchi - negrlardan tashqari, katoliklar, yahudiylar, darvinchilar, patsifistlar va kasaba uyushmalari aʻzolariga qarshi kurashuvchi dastlabki ku-kluks-klandan meros qilib oldi. 1915-yil Jorjiyada qoʻmondon William Simmons tomonidan asos solingan. Bir qator janubiy shtatlarda 1920-yillarda aktiv faoliyat koʻrsatgan, keyinchalik uning katakchalari Shimolda ham paydo boʻla boshladi. Ku-kluks-klan 9 mln aʻzoga ega ekanligini eʻlon qiladi, ammo uning oʻrni 1928-yili berkinishdan chiqqanliklaridan soʻng sezilarli darajada susayadi. 1944-yilda rasman tarqatilgan, 1946-yilda qayta tiklangan, 1949-yilda bir qator guruhlanishlarga boʻlinib ketgan. Desegregatsiyaga aktiv qarshilik koʻrsatishni toʻxtatmaydi, 80-yillarda esa huquqlarni himoyalovchi tashkilotlar bilan shafqatsiz toʻqnashuvlarda qatnashgan. Temur Lang. Temur Lang (asli ismi Amir Temur, ma'nosi Temur oqsoq boshqa nomlari Timur, Temur, Taimur, Timur Lenk, Timur i Leng, Tamerlane, Tamburlaine, yoki Taimur-e-Lang, janglardan birida lat yeganlaridan so`ng shunday deb atala boshlangan) (1336–9 Fevral 1405) 14 asrning buyuk lashkarboshisi, O`rta Osiyodagi Temuriylar Davlatining hukmdori (1370–1405) va 1506 yilgacha turgan Temuriylar sulolasining asoschisi. Hayotining ilk qismi. Amir Temur Kesh (Shaxrisabz) shaxri yaqinida Xo’jailg’or qishlog’ida 1336 yil 9 aprel kuni tavallud topgan. Uning to’liq ismi Amir Temur Ko’ragoniy ibn Amir Tarag’ay ibn Amir Burkul. Yozma manbalarda u Temurlang, Yevropada Tamerlan nomi bilan ham ta’riflangan. Nickelback. Nickelback ("ingl.dan: Here's your nickel back - Mana sizning qaytimingiz") — kanadalik rok-guruh, post-granj yoʻnalishida kuylaydi, 1996-yil Hanna shahrida tashkil topgan. Boshlanish. NICKELBACK guruhi 1996-yili Kanadaning kichik shaharchasi Hannada paydo boʻladi. U aka-uka Chad (vokal, gitara), Mayk (bas), ularning kuzeni Brendon (barabanlar) va Rayan Pike (gitara)dan iborat. Ammo Brendon Kryuger yaqin orada guruhni tark etadi. Musiqachilarga unga almashuvni qidirish toʻgʻri keladi. Rayan Vikdeyl topilishidan avval, guruhda olti barabanchi almashinadi. Uzoq vaqt davomida musiqachilar toʻgʻri keladigan nom topa olmaydilar va bir necha variantlarni koʻrib chiqadilar. NICKELBACK deb nom olishdan avval kanadalik kvartet BRICK deb, undan ham avvalroq - VILLAGE IDIOT deb nomlangan, kolletivning eng birinchi nomi esa POINT OF VIEW boʻlgan. "Nickelback" soʻzining maʻnosi - "qaytim". Bu soʻz guruh hayotida Mayk Kryuger kafeda ofitsiant boʻlib ishlayotgan paytda paydo boʻladi. Bir piyola qahvadan qaytim 5 sentni tashkil qilardi (slengda - "Nickel"). Mijoz bilan hisob-kitobda Mayk doimo bir gapni qaytarardi: "Here's your nickel back" (tarjimada - "Mana sizning qaytimingiz"). Ohir-oqibat musiqachilar aqlli, qiyin nomlardan voz kechib, oddiygina "nickelback"ni tanlashadi. Oʻzligining musiqiy yoʻnalishini ham guruh darrov belgilay olmadi. Avvaliga musiqachilar boshqa kollektivlarning kaver-versiyalarini ijro etishdi. Ammo, ular unchalik omadli emas edi. Bundan tashqari, guruh haqiqiy mashhurlikka erishishni hohlardi. Biroq, buning uchun oʻzining nimadirini yozish kerak edi. Bunday fikr Chad Kryugerga keladi, ammo proyektni finanslash uning ota-onasi zimmasiga tushadi. Oʻgʻillarining Vankuverdagi ovoz yozish studiyasi hizmatlarini qoplash uchun 4000$ toʻlashligiga toʻgʻri keldi. Bu birinchi qadam edi. Birinchi muvaffaqiyat. 1996-yilning oʻzidayoq yigitlar oʻzlarining "Hesher" nomli birinchi demo-albomligini yozadilar, va u bilan Kanadada konsertlar seriyasini beradilar. Uning ichiga unchalik koʻp qoʻshiqlar kirmaydi, ammo hammaning joniga tekkan kaverlar bilan tugatilgan edi. Proyektni ommaviylashtirish bilan Chad Kryuger shugʻullanardi. Bunda unga sport jurnalining reklama boʻlimida ishlab orttirilgan tajriba qoʻl keladi. Chizma oson edi: Chadning iltimosiga binoan uning doʻstlari radiostantsiyalarga qoʻngʻiroq qilib NICKELBACK'ning taronalarini soʻrasharsi. Bu bilan guruh oʻziga kerakli natijaga ega boʻladi, ammo unga yuqoriroq choʻqqini zabt etish oʻyi tinchlik bermaydi. Ammo moddiy yetishmovchilik va oʻz menejerlari tomonidan aldov guruhning yozilishiga yoʻl bermaydi. 1998-yili bir necha muhim qadamlar tashlanadi. Birinchidan, guruh mustaqil holda reklama va tashkiliy ishlar bilan shugʻullanishga qaror qiladi. Ikkinchidan, guruh Vankuverga koʻchib oʻtib, u yerda klublarda muvaffaqiyat bilan chiqishni boshlaydi. Bu yangi albom chiqarish uchun kerakli mablagʻni toʻplashga yordam beradi. Bundan tashqari, guruh Deyl Penner (Matthew Good Band'ning prodyusseri) va Gart Richardson (Rage Against The Machine'ning ovoz injeneri)ning diqqatiga sazovor boʻlib, qoʻllovini oladi. 1999-yilda NICKELBACK cheklangan adad bilan "Curb" nomli yangi albomini chiqaradilar. Albomning oʻzi muvaffaqiyatli boʻlmaydi, ammo "Leader Of Men" singlining mashhurligini inkor etib boʻlmaydi. Bu singl 2000-yili yarim millionlik adad bilan chiqarilgan "The State" albomi tarkibiga kiritiladi. Bu haqiqiy muvaffaqiyat edi! NICKELBACK qoʻshiqlari Kanadaning barcha radiostantsiyalarida jarang sochadi. "The State" albomi bilan musiqachilar CREED, FUEL va 3 DOORS DOWN kabi guruhlar bilan chiqib yuzlab konsertlarni oʻtkazishadi. Guruhni prodyusserlar kontrakt imzolash maqsadida tom maʻnoda hujum ostiga olishadi. Umumjahon shuhrat. Ohir-oqibat NICKELBACK "Island" (AQSH) va "EMI" (Kanada)ning takliflarini rad etib, "Roadrunner Records" (AQSH) leyblini tanlaydilar. Oʻzlarining navbatdagi albomlarini NICKELBACK 2001-yil 11-sentyabrda yozadilar. Yangi albomda yigitlar abstrakt obrazlar va faylasuflik fikrlardan chetlanib, matlariga aniqroq va realroq syujetlarni qoʻshadilar. Bir nechta qoʻshiqning mavzusi boʻlib, Kryuger aka-ukalarining hayotidan yoqimsiz daqiqalar, shu jumladan oiladan otasining ketishi boʻladi. Chiqqan "Silver Side Up" avvalgi albomdan oʻzib ketib, atigi 4 oy ichida uning adadidan 6 marta oshadi. Bu albom oltin, platinaviy va multiplatinaviylik unvonlariga erishadi. "Silver Side Up" guruhga amerika efiriga kirishga imkon berib, "How You Remind Me" singli bilan muhlislar muhabbatini qozonadi. Muvaffaqiyat hamma kutilgan natijalarni oqlaydi. "How You Remind Me" singli faqatgina amerika radiostantsiyalarida mahkam oʻrnashmay, balki ulardan oltitasini hit-paradlarining birinchi oʻrniga chiqadi, eng muhimi esa - Billboard Hot 100'ni ham boshlaydi. Bundan tashqari, "How You Remind Me" radiostantsiyalar efirida bir hafta ichida 3000 martadan ortiq jarang sochib, efirga chiqish rekordini oʻrnatadi. Guruh shuningdek, Germaniya, Buyuk Britaniya, Gollandiya, Avstraliya va boshqa davlatlar radiostantsiyalarining diqqatini tortadi. Kanadalik guruh uchun bu hayratlanarli natija. Ammo, albomning muvaffaqiyati haqida gapirganda, mikslash bilan shugʻullangan Rendi Staubni zikr etish darkor. U Metallica va U2 kabi guruhlar bilan hamkorligi bilan mashhur. Shuningdek, Pearl Jam va Temple of the dog'ni ommaviylashtirish bilan shugʻullangan prodyusser - Rik Parasher'ning yordami katta boʻlgan. Bu insonlarning ishtiroki guruhning yangi sifat choʻqqisiga chiqishiga yoʻl bergan, keyin esa ularni dunyo tan oladi. Navbatdagi albom 2003-yilda chiqadi. Chetdan mutaxxasislarning jalb qilinmaganligiga qaramay, NICKELBACK oʻz kuchligi bilan har tomonlama sifatli tovushga erishadilar. Guruh oʻz treklarining yozuviga professionalroq va jiddiyroq qaray boshlaydi. Hozirgi kunlar. "The Long Road" albomi melodik-agressiv yoʻnalishda yozilgan. U hattoki, "Silver Side Up"'ga koʻra koʻproq ochiqroq boʻladi. Musiqachilar bu albob bilan gʻururlanib, ularning ijodi toʻgʻri yoʻnalish boʻylab evolyutsiyaga uchrab, tinglovchilar hissiyotlari bilan yaqinlashtiryapti, deb sanaydilar. Shuningdek, "The Long Road" albomi bilan guruh koʻproq konsert bergani NICKELBACK muhlislarini quvontirdi. Bu albob yana bir gʻalaba boʻlib, guruhni dunyo miqyosida yanada taniltiradi. 2005-yili guruh tarkibida kichik oʻzgarishlar sodir boʻladi. Distantsiyadan barabanchi Rayan Vikdeyl tushib, uni 3 Doors Down guruhining sobiq ishtirokchisi Deniel Adair almashtiradi. Oʻsha yili yangi tarkib bilan NICKELBACK "All The Right Reasons" nomli albom yozishadi. Faoliyatligi davomida guruh juda koʻp narsaga erishadi. Umid qilamizki, NICKELBACK erishgan nuqtalarida toʻhtamaydilar va ijodiy oʻsishlarini davom ettiradilar. Ku-Kluks-Klan. Ku-kluks-klan () — sirli terrorizmik irqiy tashkilot. Konfederatlar armiyasining 6 veterani tomonidan 1865-yil 24-dekabrida Tennessi shtatining Pulaski shahrida, oq irqning ustunligini targʻib qilish va Fuqarolar urushidan soʻng Janubda "sakvoyajchi"lar siyosatining taʻsirini susaytirish maqsadida asos solingan. Negrlarga qarshi yovuzlikni yoyilishiga sabab boʻlgan, va shuning uchun 1869-yilda taʻqiqlangan. Ammo, uning koʻpchilik aʻzolari butun Rekonstruktsiya davrida aktiv faoliyat koʻrsatishni davom etishgan. XIX asrning 70-yillarida ku-kluks-klanning faoliyatini tazyiq ostiga olish haqida qarorlar qabul qilingan. [Ku Klux Klan Act of 1871]. Tashkilot aʻzolari qurbonlarga qasd olish ruhiyati oldida mistik qoʻrqinch singdirish maqsadida kapyushonli oq balaxonlar kiyishgan, ku-kluks-klanning ramzi boʻlib esa "yonuvchi xoch" tanlanadi. Tashkilot ierarxik tuzilishga ega boʻlib, "Janubning koʻrinmas imperiyasi" deb nomlanadi (); uning boshida Buyuk sehrgar turadi (). Bu nomni terroristik sirli tashkilot, birinchi - negrlardan tashqari, katoliklar, yevreylar, darvinchilar, patsifistchilar va profsoyuz aʻzolariga qarshi kurashuvchi dastlabki ku-kluks-klandan meros qilib oldi. 1915-yil Jorjiyada qoʻmondon Uilyam Simmons tomonidan asos solingan. Bir qator janubiy shtatlarda 1920-yillarda aktiv faoliyat koʻrsatgan, keyinchalik uning katakchalari Shimolda ham paydo boʻla boshladi. Ku-kluks-klan 9 mln aʻzoga ega ekanligini eʻlon qiladi, ammo uning oʻrni 1928-yili berkinishdan chiqqanliklaridan soʻng sezilarli darajada susayadi. 1944-yilda rasman tarqatilgan, 1946-yilda qayta tiklangan, 1949-yilda bir qator guruhlanishlarga boʻlinib ketgan. Desegregatsiyaga aktiv qarshilik koʻrsatishni toʻxtatmaydi, 80-yillarda esa huquqlarni himoyalovchi tashkilotlar bilan shafqatsiz toʻqnashuvlarda qatnashgan. Windows Server 2008. Windows Server 2008 — Microsoft tomonidan yaratilgan, serverlar uchun kelasi operatsion sistemasining nomidir. Bu operatsion sistema 2007 yilning 16 mayigacha Windows Server "Longhorn" kod nomi bilan ma'lum edi. Linch sudi. Linch sudi yoki linchlash tushunchasi ostida (), (Linch familiyali bir necha tarixiy shaxs nomiga - biri, Charlz, sudya, mustaqillik uchun urush vaqtida linchlashni qoʻllagan; ikkinchisi, Uilyam, kapitan, Pensilvaniyada 1780-yili sudsiz tan jarohatlarini yetkazib jazolash - ammo oʻldirmaslik haqidagi "Linch qonuni"ni kiritgan), jinoyat yoki ijtimoiy qonunlarni buzganligi haqida sezilgan kishini sudsiz va tergovsiz oʻldirish, odatda koʻcha olomoni bilan oʻldirish tushuniladi. Sudsiz oʻldirish hamma zamon va hamma xalqlarda tarqalgan, ammo terminning oʻzi hamda alohida ijtimoiy voqea sifatida Linch sudi, rasmiy huquqchilik bilan parallel holda XIX va XX-asrda AQSHda paydo boʻladi. Linch sudining 85%i janubiy shtatlarga toʻgʻri keladi. a> ramzi boʻlgan eshak Ku-Kluks-Klanning abbreviaturasini olib ketmoqda. Linch sudining sistematik praktikaga aylanganini 1860-yillarning ohiriga, Fuqarolar urushidan soʻng AQSHning Janubi Shimol tomonidan harbiy bosqinga tortilgan paytga taqash lozim; yerlar shimoliy ishbilarmonlar, karpetbeggerlar tomonidan optom sotib olinardi, urush paytida mutlaq ozod deb eʻlon qilingan qora tanli aholi esa sobiq xoʻjayinlardan qasd olar edi. Shimoliy bosqinchilarga va ayniqsa ozodlikka chiqqan negrlarga qarshi kurash uchun sudsiz oʻldirishlarni keng praktika qilgan Ku-Kluks-Klan sirli jamiyati tashkil qilinadi. Bu (Birinchi deb nomlanadigan) Ku-Kluks-Klan shahdlik bilan federal hokimiyat tomonidan 1870-yillarda barbod etiladi, ammo negrlarga qarshi terror toʻxtamaydi. Qullikning oʻrniga qonunchilik bilan tasdiqlangan (Jim Krou qonunlari) segregatsiya hamda negrlar boʻysunishi lozim boʻlgan yozilmagan etiket keladi. Umumiy qonunga qarshi har qanday jinoyatda sezilgan (oʻldirish, oʻgʻrilik, oqlarni zoʻrlash), Jim Krou qonunlari va yozilmagan qoidalarni buzgan negr linchlashga torttirilishi mumkin edi; koʻp hollarda oʻldirish va zoʻrlashda ayblov yoqtirmagan odamdan qutulish uchun bahona boʻlishi mumkin edi. Linchlashga zabastovkalarning ishtirokchilari, negr-fermerlar (yerini tortib olish maqsadida) va oq tanlilarning iqtisodiy ishlariga halaqit beradigan boshqa kishilar tortilardilar. Linchlashning choʻqqisi 1892-yilga (151 qurbon), yangi toʻlqin 1910-yillarga toʻgʻri keldi; oʻsha paytda "Millatning uygʻonishi" filmida kuylangan ikkinchi Ku-Kluks-Klan tashkil topadi. Negrlar bilan bir qatorda, kamroq boʻlsa ham, oq tanli anglo-amerikanlar hamda boshqa kamchiliklar, eng avvalo italyanlar (mafiya bilan hamkorlikda sezilib), yevreylar, inglizzabon katoliklar linchlashga tortilar edilar. Linchlash odatda osish orqali amalga oshirilardi, ammo qiynoqlar va gulxanda yoqish bilan ham yoʻlanardi. Koʻp hollarda Linch sudida faqatgina boshqarilmaydigan olomonlar emas, balki qonuniy sudyalar, kichik shaharlarning hokimlari, sheriflar ishtirok etishardi; linchlash oʻtkazilish vaqti va joyi haqida, haqqoniy oʻlimga tortish kabi, oldindan habar berilardi, u yerga suratchilar kelardilar, ayrim hollarda sirkdagi kabi koʻrsatuvlar uyushtirilardi. 1900-yillarda osib qoʻyilgan negrlar va Linch sudining quvnoq va kulayotgan ishtirokchilari tasvirlangan otkritkalar modaga chiqadi; linchchilar ularning qarindoshlariga "Oyi, chap tarafda - man", kabi soʻzlar bilan yuborardilar. Federal hokimiyat bu kabi pochta mahsulotlarni 1908-yilda taʻqiqlaydi, ammo u noqonuniy tarzda 1930-yillargacha chop etilgan va aylangan. Linch sudlari koʻpincha federal hokimiyat tomonidan tanqidga uchrasa ham (ayniqsa AQSHning Respublikan partiyasi tomonidan), hech qanday qarshilik qoʻllanmasdi: janubiy shtat va grafliklarning hokimiyati linchlashda negrlarning "bezorliklari"dan ilohiy himoyani koʻrishar edi. Shunday hollar ham boʻlganki, qonuniy sud bilan oqlangan sud zalidan chiqayotgan negrni olomon darrov osishga sudragan va sudya bunga qarshilik koʻrsatmagan. XX-asrning birinchi yarmida linchlashning ishtirokchilarini javobga tortish holatlari juda kamdir. Linchlash bilan kurashni ommaning fikri bosimi ostida prezident-demokratlar (AQSHning Demokratik partiyasi qullik Janub bilan bogʻliqligiga, koʻpchilik daholarining esa Ku-Kluks-Klan bilan bogʻlariga qaramay) - F.D.Ruzvelt (1936-yilda janubiy tanlovchilarni ovozini yoʻqotishga qoʻrqib, linchlashga qarshi qonunlarni qabul qilmagan) va ayniqsa G. Trumen boshlaydilar. Ikkinchi Jahon urushidan soʻng linchlash yakkam-dukkam praktikaga aylanib, odatda Ku-Kluks-Klan kabi guruhlarning terrori bilan boʻladi va har gal tekshirishga tortiladi. Kennedi va L. Jonson paytidagi Jim Krouning qonunlarini yakson qilinishi va negrlarning huquqlarini tenglashtirilishi negrlarga qarshi aktsiyalarning huquqiy qoʻllovidan mahrum etdi. Bon Jovi. Bon Jovi — hard-rok va ommaviy musiqaning jipslashuvida ishlaydigan amerikalik rok-guruh. Tarkibi: Jon Bon Jovi (vokal), Richi Sambora (gitara), Tiko Torres (barabanlar), Devid Brayan (klavishlar). Komanda 1983-yili Nyu-Jersida italiyaliklar Jon Bonjiovi (u familiyasini Bon Jovi'ga oʻzgartiradi) va Richchi Sambora tomonidan tashkil qilingan. Toʻrt yil oʻtib, ularning "Slippery When Wet" diski "Billbord" tomonidan AQSHda yilning eng koʻp sotilayotgan albomi deb tan olinadi. Ular muvaffaqiyatining siri quyidagidan iborat edi. Oʻsha yillari ommaviylashgan melodiyaviy Def Leppard'ning heavy metaliga ular hatto uy bekalarining yuragiga boradigan soʻzlarni qoʻyishadi. Oʻzlarining baland, energiyaviy balladalarini ular oʻzligi yozishmagan, balki oʻsmirlar uchun kommersial musiqa yozadigan professional mualliflardan sotib olishardi. Murakkab boʻlmagan videokliplar vokalchi Jon Bon Jovining modellik koʻrinishini va jonli chiqishlarning energetikasini taʻkidlash uchun olinardi. 1980-yillarning ikkinchi yarmida Bon Jovi dunyoning eng ommaviy har-rok-guruhi nomi uchun Guns N'Roses bilan musobaqalashishardi. Ular ketma-ketlik bilan Billboard Hot 100'ning choʻqqisiga "Livin' On a Prayer", "You Give Love a Bad Name", "Bad Medicine", "I’ll Be There for You" va "Blaze of Glory" (Jonning yakkahon ishi) kabi hitlari bilan chiqib olishardi. 1990-yillarda oʻzining musiqasini yanada yengillashtirib, ular butun dunyo disk-jokeylarining sevimli guruhiga (AQSHda ularning ommaviyligi pastga tusha boshlashiga qaramasdan) aylanadi. 1994-yil kuzida ular butun karyerasining eng muvaffaqiyatli singli boʻlgan - "Always" balladasi dunyo yuzini ko'radi. Uning muvaffaqiyati deb, "Cross Road" deb nomlanuvchi eng buyuk hitlarning termasi Buyuk Britaniyada yilning eng koʻp sotiladigan diski unvoniga erishadi. 1995-yili yana br muvaffaqiyatli albom — "These Days" chiqadi, komanda esa gastrollarni to'htatmay, to'la stadion muhlislarni yigʻishni davom etaveradi. 2000-yilga kelib "It’s My Life" singli dunyoning turli xil hit-paradlarida birinchi oʻrinni egalladi, Bon Jovi 1980-yillarning kommertsiyaviy jalbini yoʻqotmagan yagona hard-rok-komanda boʻlib, oʻzining yozuvlarini katta adadlar bilan sotishga muvaffaq boʻladi. Windows Home Server. Windows Home Server — Microsoft tomonidan yaqinda chiquvchi uy serverlari uchun operatsion sistemasidir. Three Days Grace. Three Days Grace — kanadalik rok-guruh. 1997-yilda tashkil topgan. Tarix. "Three Days Grace" komandasi 1997-yil Norvudda (Ontario, Kanada) 1992-yildan beri mavjud boʻlgan "Groundswell" kollektivi boʻlaklaridan tashkil topdi. Guruh tarkibiga: Adam Gontier (vokal, gitara), Brad Walst (bas) va Neil Sanderson (barabanlar) kirdilar. Keyinchalik, Torontoga koʻchib oʻtib, musiqachilar oʻzlarining sobiq menejerlari yordamida prodyusser Gavin Brown (The Midway State, Billy Talent, Cancer Bats, Thornley, The Reason, The Tea Party, Danny Michel, Out of Your Mouth va b.) bilan tanishib, u bilan birgalikda mashhur "(I Hate) Everything About You" taronasini yozadilar va tez orada "EMI" nashriyoti va "Jive" rekord-leybli bilan shartnoma imzolaydilar. Bundan soʻng "Three Days Grace" guruhi Gavin Brown bilan hamkorlikda debyut albomligi ustida ish boshlaydilar. Ish "Long View Farms Studios" (Brukfildning shimoli), "Bearsville Studios" (Vudstok), "Vespa Studios" va "A Room Full Of Stuff Studios" studiyalarida olib borildi. Albomni tugatish ishiga mashhur Jay Baumgardner (Evanescence, Papa Roach, Hoobastank, Korn, и др.), Rich Costey (Muse, Franz Ferdinand, The Mars Volta, My Chemical Romance, Audioslave, Rage Against the Machine, и др.) va Randy Staub (Nickleback, P.O.D., Lostprophets, Metallica, 3 Doors Down, Kittie va b.)lar jalb qilinadilar. Bir xil nomli "Three Days Grace" albomi musiqiy magazinlarda 2003-yil 22-iyulda paydo boʻladi. "(I Hate) Everything About You" singli alternativ rok yoʻnalishidagi kanadalik radiostansiyalarning katta qoʻlloviga erishdi. Keyingi ikki yilni "Three Days Grace" gastrollarda oʻtkazdi. 2006-yil iyunda guruh "One-X" nomli navbatdagi albomni havola etdilar. Bu guruhning yangi ishtirokchisi - ikkinchi gitarachi Barry Stock uchun debyut boʻldi. Plastinkaning qoʻllovi uchun komanda "Staind", "Hoobastank" va "Nickelback" bilan birgalikda bir necha konsertlar berdilar. Relizlanmagan taronalar. Bu yerda yozilib, keng tarqalmagan qoʻshiqlar roʻyhati berilgan. Ular bonus-trek kabi albomlarga kiritilgan. Absurdizm. Absurdizm ("absurd" soʻzidan) insoniyatning hayot maʼnosini topish yoʻlidagi harakatlari zoe ketadi, chunki bunday maʼnoning oʻzi mavjud emas, deb taʼkidlovchi falsafiy oqimdir. Absurdizm ekzistensializm toifasiga kiradi. Absurdizm gʻoyalari XIX asr faylasufi, daniyalik Søren Kierkegaard tomonidan shakllantirila boshlandi. Kierkegaard fikrlari ekzistensialist tizimga aylanishiga esa fransuz faylasufi va adibi Albert Camus yozgan "Sizif Asotiri" kitobi turtki boʻldi. Ikkinchi Jahon Urushidan soʻnggi vayronagarchiliklar va iqtisodiy tushkunlik absurdist qarashlarni kuchaytirdi. Søren Kierkegaard. Hayotning maʼnosiz ekanligiga eng yaxshi isbot uning maʼnosi borligini isbot qilishga keltirilayotgan argumentlardir. Albert Camus. Albert Camus "Sizif Asotiri"da odamlarni Sizif kabi choʻqqiga tosh itarib chiqayotgani, lekin bu tosh alal-oqibat yana pastga tushib ketgani uchun ketgan barcha samar bekor boʻlishini taʼkidlaydi. Odamlarning barcha hissiyotlari va amallari sukut saqlovchi, sovuq olam fonida absurd ekanligini koʻrsatadi. Mavjudlikning absurd ekanligini anglab yetgan kishi oldida uchta yoʻl qoladi: xudkushlik, dinga berilish yoki absurdlikni qabul qilib, yashashda davom etish. Camus'ga koʻra xudkushlik hayot yashash uchun arzimaydi, degan qarorga kelishdir. Bu tanlov "hayot haddan tashqari uzundir", iborasini bildiradi. Diniy hayotga berilish esa absurdni oʻz-oʻzini aldash bilan almashtirish demaktir, degan fikr ilgari suriladi. Camus inson yashashda davom etish bilan birga hayotning absurd ekanligini qabul etsa, asl ozodlikka erishishini soʻylaydi. Hayot maʼnosi. Absurdizmga koʻra inson hayotining maʼnosi yoʻq. Lekin agar olam xudo tomonidan yaratilib, maʼno unga xizmat va ibodat etishda boʻlsa-chi, degan iddaolarga Kierkegaard "xudoning mavjudligidan maʼno nima?" degan savol bilan javob qaytaradi. Kierkegaard xudo agar bor boʻlsa, uning mavjudligida ham hech qanday maʼno yoʻq, deydi va shunday qilib xudoga ishonish ham absurddir, fikriga keladi. Tanqid. Ekzistensialist tanqidchilarga koʻra hayot maʼnosini odamlarning oʻzlari yarata olishlarini uqtirishadi. Kishi oʻz oldiga biror maqsadni qoʻyib, unga erishishga harakat qilishi hayot maʼnosi boʻla oladi, deyishadi. Biroq absurdistlar bu maʼno vaqtinchalik ekanligini, maqsadga erishilgandan keyin yana boʻshliq paydo boʻlishini aytishadi. Søren Kierkegaard. Søren Aabye Kierkegaard (Syoren Aabi Kyerkegor;) 5 may, 1813 – 11 noyabr, 1855) daniyalik faylasuf va teolog boʻlgan. Kierkegaard Gegelianizmni tanqid qilgan, hamda Daniya cherkovlari rituallarini bemaʼni deb hisoblagan. Uning koʻp ishlari eʼtiqod tabiati, Xristian Cherkovi instituti, xristian etikasi kabi diniy muammolarga bagʻishlangan. Uning ilk ishlari taxalluslar ostida yozilib, dialoglar orqali fikrlar yetkazilgan. Kierkegaard absurdizmga asos solgan faylasuf sifatida mashhurdir. Gecko. Gecko — Firefox, Mozilla, Netscape va boshqa brauzerlarda Veb sahifalarini ko`rsatish uchun ishlatiladigan dvijok (). Oldingi nomlari — «Raptor» va «NGLayout». Geckoning bosh kontseptiyasi internetning ochiq HTML, CSS, W3C DOM, XML 1.0 va JavaScript kabi standartlarini qo`llab-quvvatlashdan iboratdir.Boshqa kontseptiyasi esa, kross-platformslikdir. Hozirgi kunda Gecko Microsoft Windows, Mac OS X va Linux, shuningdek Solaris, UX, AIX, Irix, 2, OpenVMS, BeOS, Amiga va boshqa operatsion sistemalarda ishlaydi.. Tanqid. Dvijokning tadqiqotlari tijorat kompaniyasida va ko`p vaqt oldin boshlangan va shuning uchun hozirda dvijokning kodi juda katta hajmga egadir hamda operativ hotiraga talabi katta. KHTML erkin alternativ dvijok mavjud, KDE loyihasi qo'llab quvvatlaydi va Konquerorning tagida yotgan WebKit - Safarining dvijoki. Minimo. Minimo — Mozilla Foundation tomonidan yaratilgan, mobil uskunalar uchun veb brauzeridir. Nelly Furtado. Nelly Kim Furtado (1978-yil 2-dekabrda tugʻilgan) — kanadalik qoʻshiqchi, qoʻshiqlar muallifi, instrumentalchi, ovoz yozish prodyusseri va aktrisa. U indiya va portugal ildizlarga ega. Ohirgi paytlarda Timbaland bilan birga ishlamoqda. Nelli Furtado oʻzining birinchi jiddiy koʻrsatuvida 2001-yilda, 20 yoshga endi toʻlganida ishtirok etadi. U Krissi Haynd, Sara Maklaxlan va Bet Orton bilan birgalikda bisga Bob Dilanning "I Shall Be Released" qoʻshigʻini ijro etganida hamma narsa rostdan ham sodir boʻlayotganiga ishonmasdi. "Bu tushga oʻxshar edi, men oʻzimdan soʻrar edim - bu profilar bilan bir sahnada men nima qilyapman?", - aytib beradi Nelli. Nelli Kanadada, Viktoriya shaharchasida oʻsadi. Nellining ota-onasi Portugaliyadan chiqqan ishchilar sinfiga kirar edilar. Nelli hayotdagi birinchi qadamlarini tashlayotganida uning turli xil narsalarga qiziqishi va musiqaga boʻlgan muhabbati uning kelajagini belgilaydi. Nelli juda koʻp narsa bilan qiziqadi va koʻp narsaga ulguradi: u bir nechta musiqiy asboblarni chalishni biladi (gitara, gavayi gitarasi, trombon) va bir necha tillarda qoʻshiq kuylaydi (ingliz, portugal va hindi). Uning birinchi albomi Nellining yana bir orzusi ushalganligini koʻrsatadi. 2000-yilning sentyabrida DreamWorks Records tomonidan chiqarilgan "Whoa, Nelly!" albomi Nelli tayyorlagan unikal tovushlar kokteylini koʻrsatadi. Hammasi Torontoda, yosh isteʻdodlar bellashuvidan boshlanadi, u yerda u oʻsha paytda superommaviy "The Philosopher Kings"'ning kanalik postanovkasi bilan shugʻullanayotgan oʻzining boʻlajak menejeri bilan uchrashadi. "Kings" ustidagi ishining tugatuvidan soʻng Jerald Ayton va Brayan Uest Nellining demo-yozuvlarini prodyuserlashga kirishadilar. Natija oʻzini uzoq kuttirmaydi, biroq qizning boshqa maqsadlari bor edi: avval Evropaga borib kelib, soʻng uyga - ijodiy asoslarni oʻrganish uchun qaytish. Menejerlar Nellini Torontoga studiyada ishni davom ettirish uchun taklif qiladilar. U darrov rozi boʻladi va bir necha studiyaviy sessiyadan soʻng DreamWorks Records bilan shartnomaga olib kelgan yangi materialni yozadi. Klassik asboblarni chalib, Nelli progressiv musiqa uchun ham ochiq. U juda koʻp miqdorda musiqa eshitadi, uning didi rok-musiqaning klassikasidan, Simon & Garfunkel'ni oʻz ichiga olib, to zamonaviy ideyalar - Prodigy va Portishead'gacha qatlamni qamraydi. Bunday musiqiy ihtiyorlarning spektri uning oʻz musiqasining jarangiga hamda ijro etish yoʻnalishiga taʻsir etadi. Original musiqadan tashqari "Whoa, Nelly" albomi ijobiy energiyaga ham ega. "Men muhabbatni sochmoqchiman. Men mening shoularimdan soʻng odamlar yigʻlashini istamayman, albatta bu yoshlar sevinch yoshlari boʻlmasa", - deydi qoʻshiqchi. 2001-yil martda Nelli Juno Awards taqdimotining eng bosh gʻolibi boʻladi. Yosh qoʻshiqchi besh mukofotdan toʻrttasini oladi, shu jumladan "Eng yaxshi muallif", "Yil yangiligi" va "I'm Like A Bird" uchun "Eng yaxshi qoʻshiq" unvonlariga sazovor boʻladi. Keyingi oyda Nelli Canadian Radio Music Awards'da "Yil yangiligi" va "Eng yaxshi qoʻshiqchi" nominatsiyalarida gʻalaba qozonib ikki mukofotni qoʻlga kiritadi. Yozda qoʻshiqchi Portugaliya prezidenti Sampayo (Jorge Sampaio) oldida chiqadi. 2002-yilda Nelli Jurassic 5 guruhining "Power In Numbers" nomli yangi albomida yoziladi va oʻzining ikkinchi albomini chiqishga tayyorlaydi. 2003-yil kuzida Nellida qiz tugʻiladi, uning ismini Nevis deb qoʻyishadi, oʻsha yilning noyabrida esa uning yangi "bolasi" - "Folklore" albomi paydo boʻladi. Albom nomini Nelli quyidagicha tushuntirdi: "Folklor - mening tushunchamda bu qandaydir sehrli va sirli narsa. Qandaydir oʻzining ildizlariga boʻlgan ishonch.Har bir insonning oʻzining hoh gʻamgin, hoh quvnoq folklori boʻladi". Yangi albom uchun materialni Nelli oʻzining "Burn in the Spotlight" masshtabli turnesi paytida yoza boshladi. U deyarli tezda uning yangi materiali avvalgisidan sezilarli darajada farq qilishini angladi. "Menga tuyuldiki, men ulgʻaydim, - aytib beradi u intervyuda. - Birinchi albomda men shunchaki qoʻshiqlar yozayotgan oʻsmir-qizaloq edim. Va keyin - men ataylab birinchi albomni shunday tetik va pozitiv qildim, chunki menga tuyulardiki, men sahnaga chiqib ketma-ket gʻamgin qoʻshiqlarni kuylay olmayman. Men dunyoga shodlik ulashmoqchi edim. Hozir esa tushundimki, men ikkalovini ham uddalay olaman". "Folklore"'ning yozilishida Nelliga juda koʻp mashhur musiqachilar yordam beradilar - Incubus'ning gitarachisi Mayk Aynsiger va Beck'ning baschisi Jastin Meldal-Jonsondan tortib, to afsonaviy braziliyalik pop-qoʻshiqchi Kaetano Veloso va undanda kam afsonaviy boʻlmagan The Kronos Quartet'gacha. "Folklore"'ga "Whoa, Nelly!"'ning hayratlanarli muvaffaqiyatini qaytara olmaydi va Nelli Furtado bir qancha vaqt davomida muhlislarning koʻzidan gʻoyib boʻlishni oʻziga ep koʻradi. 2005-yilning oʻrtalarida Nelli "Loose" nomli yangi albomi ustida aktiv ish olib borayotgani haqida yangiliklar paydo boʻladi. Albom ustida ish dunyoning hilma xil burchaklarida olib boriladi, Braziliyadan tortib, to Los Anjelesgacha. Plastinka 2006-yilda dunyo yuzini koʻradi. Baxtli bo`laman (albom). "Baxtli Bo'laman"- 2002 - Tarona Records & PanTerra Studio Sevgilim (albom). "Sevgilim" - 2004 - PanTerra Studio Rayhon. Rayhon Ganiyeva — Oʻzbekistonda xizmat koʻrsatgan artist. Mashhur aktyor Otabek Gaʼniyev oilasida dunyoga kelgan, oʻzbek kino asoschilaridan biri Nabi Gʻaniyevning nevarasi. Rayhonning qoʻshiqchilikka boʻlgan qiziqishi 5 yoshligida onasi unga pianino sovgʻa qilgan damlardan boshlanadi. Keyinchalik u Respublika Musiqa va Rassomchilik maktabini yakunlaydi va boshqa yoʻnalish boʻyicha Jahon Tillari Universitetiga oʻqishga kiradi. 1999-yilda Rayhon «Hayol» guruhida oʻz faoliyatini boshlaydi. Ular ijrosidagi ingliz va oʻzbek tillarida yozilgan «Eslama» nomli qo'shiq hitga aylanadi. 2000-yilda guruh tarqalib ketadi va Rayhon oʻz karyerasini yakkahon tarzda davom ettiradi. Dharmik dinlar. Dharmik dinlar Hind subqitʼasida yuzaga kelgan dinlar oilasidir. Ularga Vedik dindan kelib chiqqan Hinduizm), Buddizm, Jainizm va Sikhizm kiradi. Dharmik dinlar dunyoning uch katta diniy oilalari sirasiga kiradi (Ibrohimiy va Taoik dinlar bilan birgalikda). Dharmik dinlarning teologiyasi va falsafasi Dharma (sanskrit tilida धर्म - "dharma" - "qonun", "burch") tushunchasi asosida qurilgandir. Dharmik dinlarning umumiy tushunchalari sanskrit, yoga, karma, dharma, nirvana, moksha hamda reinkarnatsiyalardir. Qolaversa, jainizm hinduizmning bir shakli oʻlaroq koʻriladi (lekin jainizm hinduizmdagi kastalarni tan olmaydi). Dharmik dinlarning Hindistondagi kuchli taʼsirini hind bayrogʻining oʻrtasida tasvirlangan Ashoka Chakra ("Ashoka Gʻildiragi") ifodalaydi. Dharmik dinlar mil. avv. 3300 yillar atrofida paydo boʻla boshlagan. Ular Vedik din, yaʼni Veda kitoblariga asoslangan din koʻrinishida yaxlit holda mavjud boʻlib, turli maktablar chiqishi bilan boʻlinib ketgan. Bahoiylik. Hindiston New Dehlidagi Bahoiy ibodatxonasi Bahoiylik, XIX asrda paydo boʻlgan din. Dunyoning butun mamlakatlarida bu dinga iymon keltirgan 5 million inson mavjud. Haqida. Bahoiy dini 1800-yillarda Eronda paydo bo'lgan din. 1844-yilda Bob, ya'ni (Said Ali Muhammad yangi bir davrning kelayotganini va yangi Payg'ambar kelishini e'lon qiladi. Bahoiylikni boshlatgan odam, laqabi Bahoulloh bo'lgan Mirza Husayn Ali hisoblanadi. 1863-yil 21 aprelda Bog'dotda surgundaligida payg'ambarligini e'lon qiladi. Tarihiy ma'lumotlar. 1910-20-yillarda Erondagi bir guruh Bahoilar ("Fotograf - Antoin Sevruguin") 1844-yil 23 mayda, Sherozda Said Ali Muhammad(Bob) (Bob, arabchada eshik manosini anglatadi) o'zini Qoim, Mahdiy deb e'lon qiladi. Minglarcha inson Bobga ishonib "Bobiy" bo'ldi. Dindagi bu olg'alamalar va eski dinga qaraganda yangicha fikrlarni o'rtaga chiqishi Eronda ko'p bosqinlarga sabap bo'ldi. 1850-yil Tabriz shahrida Bob otib o'ldirildi va yana bir qancha bobiylar ham turli hil usullar bilan o'ldirildi. Bob elganidan keyin Bobiylarga Mirza Husain Ali (Bahoulloh) boshliqlik qildi. Bahoulloh va u bilan birga bo'lganlar Bog'dotga surgun qilinadilar.1863-yil Bahoulloh, Bob bir vaqtlar kelishini bashorat qilgan inson o'zi ekanligini va butun dunyo bir davlat kabi yashaydigan, urushlar bo'lmaydigan Mahdiy davri keganligini e'lon qiladi va Bahoiy dini haqida ma'lumotlar berdi. Bahoulloh hayotini 40 yilini Usmonli İmperiyasida o'tkazadi. 1863-yil 12 dekabrda Edirnaga boradi va u yerda 5 yil yashaydi. Bahoiylarning markazi Isroildagi Hayfa shahridadir. 1868 yili Bahoulloh oilasi va unga iymon keltirgan insonlar bilan o'sha davrda Usmonliga kirgan Akka Qal'asiga surgun qilinadi. Hozirda u yer Isroilga kiradi. Bahoulloh u yerda o'lgunucha yashaydi. Akkani yonidagi Hayfa shahri shuning uchun ham Bahoiylar dunyo markazi bo'ldi. Muqaddas yozuvlar va ibodat. Umumiy qonun-qoidalarni o'z ichiga olgan diniy-muqaddas kitoblari Akdes(Ma'nosi "Eng Muqaddas Kitob") va Iqan(Tavrot, Injil va Qur'ondagi bazi oyatlarni o'z ichiga oladi), Saqlangan So'zlar ("Kalimat-i Maknuna"), Bo'rining Og'li Risolasi kitoblaridir. Bahoiylar, butun diniy kitoblar umumiy bir sistemaning parchasi ekanligiga va butun insoniyatning umumiy me'rosi ekanligiga ishonadilar. Bahoiylik dinida duo, namoz va ro'za kabi farzlar bor. Namoz bir o'zi qilinadgan ibodatdir va bu dinda to'planib namoz o'qish yo'qdir. 2 martdan 21 martgacha ro'za tutadilar. Bahoiy dinida Tinchlik. Tinchlikka insonlarni eski tushunchalariga ko'ra, dahshat va vahshiylik yetishamizmi, yoki hozir, o'z irodamiz bilan unga quchoq ochamizmi? Bu butun dunyo ahlining o'z tanlovi. Dunyo insoniyatning vatani bo'lishi va boshqarilishi uchun butun insonlarning bir ekanligiga ishonch keltirish kerak. Bu haqda maktablarda, va boshqa yerlarda butun millatlarga ma'Lumot berilishi kerak. Millatchilik va irqchilik Tinchlikning eng kotta to'sig'idir. Boy va Kambag'al ning orasidagi o'lchab bo'lmaydigan farq dunyoni urush eshigga olib kelgan sababdir. Bahoulloh shunday deydi:"‘Dunyo-bir mamlakat, insonlar esa uning fuqarolaridir.’" Dunyodagi hamma millatlarni sevish, o'z millatini sevishdir. Diniy tortishmalar tarih bo'yicha ko'p urushlarga sabab bo'lgan va rivojlanishga katta to'siq bo'lgan. Ayollarning erkinligi, İkki jinsning tengligi tinchlikning shartlaridan biridir. Butun din va irqlar birdir: “Shubhasiz, qaysi millatga oid bo'lsin qaysi dinga sig'insin butun insonlar bitta Tangrining qullaridir.” Boshqa dinlar ko'zi bilan Bahoiylik. Bir qancha ma'lumotlarga ko'ra, bahoiy diniy oqimlar qatoriga kiradi. ba'zi qarashlarga ko'ra XIX-asrda tashkil topgan, butun dinlarni bir qilishga harakat qilgan insonparvar va tinchlik tarafdori dindir. bahoiy dinini qabul qilganlar orasida bu dinni Ibrohimiy dinlarga kiradi deb hisoblaydiganlar bor. Islom, Hristian va Yahudiy dinlarining bu dinga qarshi chiqganliklarini asosiy sababi ularning "ohirgi din va ohirgi payg'ambar" ga ishonishlari edi. Chunki bu uch dinda ham ohirgi payg'ambarga iymon keltirilgan. Bahoiy ibodatxonalari. Chikagodagi Bahoiy ibodatxonasiBahoiy ibodatxonalari butun dinlarga mansub insonlarning ovoz chiqarmaslik sharti bilan bilganlaricha ibodat qilishlari mumkun bo'lgan makonlardir. Hozirgi kungacha har bir qit'ada 1 tadan, ya'ni 7 ta ibodatxona qurilgan. Ularning hammasini 1 ta qubbasi va 9 ta kirishi bor.(bu dunyoda 9 ta din bor ekanligini bildiradi) Birinchisi Ashgabat shahrida 1908 yilda qurilgan. 1938-yilgacha hizmat bergan bu ibodatxona Sovet hukumati tomonidan yopildi. 1962-yilda zilzila oqibatida buzildi. 1953-yilda Chikagoning janubida ibodatxona qurildi. Uganda(Kampala), Avstraliya (Sidney), Germaniya (Frankfurt), Panama (Panama City), G'arbiy Samoa (Apia), Hindiston (New Dehli) 1986-yilda bitirilgan Hindistondagi ibodatxona bir qancha memoriy mukofotlar oldi. Ibrohimiy dinlar. a>" (sariq) dinlarning dunyo boʻylab tarqalganligini koʻrsatuvchi xarita. Ibrohimiy dinlar Yaqin Sharqda kelib chiqqan dinlar oilasidir. Ularga Yahudiylik, Xristianlik va Islom kiradi (baʼzan Bahoiylikni ham shu safga qoʻshishadi). Atama ushbu dinlar manbalarida eslab oʻtiluvchi Ibrohim (ivritcha: "Avraham" אַבְרָהָם; arabcha: ابراهيم) ismli shaxs bilan bogʻliqdir. Ibrohimiy dinlar hozirda eng katta diniy oila hisoblanadi (3.8 milliard odam oʻzini shu dinlardan birortasiga tegishli, deb biladi). Ibrohimiy dinlar mil. avv. VI asrda hozirgi Isroil hududida paydo boʻlgan. Taoik dinlar. Taoik dinlar Sharqiy Osiyoda yuzaga kelgan din va falsafiy oqimlar guruhidir. "Tao" soʻzi "yoʻl" deb tarjima qilinadi; talaffuzi turli tillarda turlicha boʻlishi mumkin, masalan koreys tilida "Do", yaponchada "To" yoki "Do", vyetnam tilida esa "Đạo" kabi. Taoik dinlarga Taoizm, Konfutsiylik, Sintoizm, Xiantianlik (Ikuantao), Cheondoizm, Kaodaizm va Jeungizm (shuningdek, buddizmning baʼzi koʻrinishlari) kiradi. Jahon boʻylab 500 milliondan ortiq kishi shu dinlardan biriga sigʻinadi. Taoik dinlarda xudo tushunchasi aniq emas, bu dinlar panteistik yoki hatto agnostik deya qaralishi mumkin. Taoik dinlarning dharmik dinlar bilan baʼzi umumiy gʻoyalarga ega ekanligi kuzatiladi. The Prodigy. The Prodigy — 1990-yilda tashkil topgan britaniyalik musiqiy kollektiv. 90-yillar. "Prodigy"ning birinchi jonli chiqishi "1990"-yili "Labirint" klubida boʻlib oʻtadi, va unga 250ta odam keladi, birinchi chet eldagi chiqishlari esa Italiyada boʻlib oʻtadi. "What Evil Lurks" debyut plastinkasi yetarlicha muvaffaqiyatli boʻladi. Asosiy hit-paradda muvaffaqaiyatga erishmaganligiga va yetakchi nashriyotlarning jimligiga qaramay, 7000 nusha nomaʻlum andegraund guruhi uchun juda jiddiy adaddir. Bir necha oylik sahna chiqishlaridan soʻng "Prodigy" ishtirokchilari professional boʻlishga qaror qilib, repetitsiya qila boshladilar. Va ular kelajakdagi chiqishni ishlab chiqish uchun kun belgilaydilar. Bu ularning birinchi va ohirgi repetitsiyasi boʻladi. Shouning elektrlangan atmosferasisiz, koʻz oldida yuzlab va minglab ularning musiqasiga raqsga tushayotgan odamlarni koʻrmay, yigitlar rostakamiga ishlay olmaydilar. 1990-yildan 2000-yilgacha guruhda toʻrtinchi ishtirokchi - Liroy Tornhill boʻladi. Tabiiyki, Houlettga oʻz musiqasini yaratgisi va ijro etgisi keladi, va ikki yildan soʻng dam olish kunlari qurilish uchastkasida ishlab ikki arzon magnitafonni sotib oladi. Bundan ancha oʻtmay u "Cut To Kill" hip-hop guruhi bilan tanishadi, guruh tezda uni oʻz tarkibiga ikkinchi di-jey sifatida oladi. Keyingi ikki yil ichida Layam va "Cut To Kill" zoʻrgʻa bir-biri bilan ishlashadi, chunki ularning hamma qoʻshiqlari ahmoqona hingirlashdan iborat boʻladi. 18 yoshida Layam dizayberlik diplomini olish uchun imtihonlarni topshiradi va hozir mavjud boʻlmagan "Metropoliten" nomli London jurnaliga ishga kiradi va u yerda uning xoʻjayini bilan doʻstlashadi. "Cut To Kill"'ni eshitib koʻrib, xoʻjayini Layamga bu guruhning debyut albomini yozish uchun yetarlicha pul taklif qiladi. Afsuski, guruhni ham, hayriyachini ham bunday ishlarda tajribasi boʻlmagani uchun, butun byudjet studiyada ishlatilib, reklama va gastrollar uchun hech vaqo qolmaydi. Qarzlarni uzish uchun "Cut To Kill"'ning qolgan qismi Layamning orqasida "Tam Tam Records" bilan shartnoma imzolashadi. Ular shu shartnomani qoʻlga kiritish uchun Layamnining bir taronasini ishlatganligiga qaramay, uni tashlab ketishadi. Bu sotqinlik Layamning hip-hopga boʻlgan qiziqishi susayishi bilan bir paytga toʻgʻri keladi, va u oʻzligini boshqa musiqiy yoʻnalishlarda izlaydi. Bu 1988-yilning yozi edi. Layam hip-hop ichida choʻkayotgan paytda uning ona yurti umuman yangi yoʻnalish - Acid House'ga o'tib ketgan edi, ayniqsa Esseksning katta qismi bundan ekstazda edi. Chikago va Detroytda vujudga kelgan bu musiqa tez orada Atlantikani kezib oʻtib, noqonuniy yigʻilishlarda ildizlarini otadi va reyv nomi ostida mashhur boʻlgan yangi yoʻnalish uchun asos boʻladi. Bu juda zoʻr barlar, marafon raqslar va hippilar ideallarini qayta tugʻilishi erasi edi - Muhabbatning Ikkinchi Yozi keldi. Reyv madaniyatiga Layam birinchi marotaba Barnedagi kechada duch keladi. U bir pasda yangi dinga kiradi: "Men oʻyladimki, bu juda zoʻr, bu oldingi his etgan narsalarimga oʻxshamas edi. Hip-hop shunday eksklyuzivchi, pretenzion ediki, va qaysidir maʻnoda oq guruhlarni nazardan chetda qoldirar edi. Men gʻayritabiiy narsani his etdim, men uchun mutlaq yangi hisni...". Bir-ikki oydan soʻng Layam shu kabi kechalarda di-jey boʻlib ishlay boshladi va Esseksdagi yetarli darajada mashhur kishiga aylandi. Ammo, u hali ham oʻzining sirli ravishda yozgan musiqasini qoʻyishdan uyalar edi. Aynan shu paytda Layam Liroy Tornhill va Keyt Flintni uchratadi. Liroy butunligicha Acid House monoton narsadan murakkabroq va aqlliroq narsaga aylanganidan keyin reyv sahnasiga chiqqan Jeyms Braunning ashaddiy muhlisi edi. Oʻzining boʻyi va yashindek tez oyoqlari bilan Liroy Barneda raqs tushishi kerak boʻlgan odamning oʻzginasi edi. Keyt Flint maktabni imtihonlarni topshirishdan oldin tashlaydi, va hilma xil joylarda ishlaydi, keyin esa marixuanani chekuvchi va 70-yillarning afsonalari boʻlgan Led Zeppelin va Floyd'ni eshituvchi baykerlar madaniyatiga qoʻshilib qoladi. 1988-yilning yozida reyv paydo boʻlgan paytda Keyv Yaqin Sharq va Afrika boʻylab sayohat qilayotgandi, lekin bahorga yaqin u Angliyaga qaytib keladi. Uyga qaytib kelishi bilan uni koʻchaga haydab yuborishadi. Uning sevgan qizi Enji uning uyida yashab turishni taklif qiladi. U qiz haqiqiy reyvchi edi, va u Acid House kechalariga borgani uchun Keyt hamma yoqqa uning ketidan borar edi. Barneda bir-birini uchratib Keyt va Liroy katta doʻstlar boʻlib qolishadi va oʻzlarining doiralarida mashhurlikka erishishadi. Bir kuni reyv kechasida Keyt Layamni uchratadi. Keytga Layam chalayotgan navolar shunday yoqib qoladiki, u oʻzining mikslarini kassetaga yozib berishini soʻraydi. Layam buni bajaradi, va "B" tarafiga oʻzining toʻrtta qoʻshigʻini qoʻshib yozib beradi. Keyt va Liroy kassetani kechasi bilan eshitishadi va Layamning ishlaridan hayratga tushishadi. Layamni keyingi safar koʻrganlarida ular raqsga tushish uchun uning oʻz musiqasini qoʻyib berishini soʻrashadi. U rozi boʻladi va umumiy doʻstligi Sharkini chaqirib ular "Prodigy" guruhiga asos solishadi. Keyt, Liroy va Sharki raqsga tushayotgan paytda Layam klavishlarni chalib turadi. Tez orada ular Dalstondagi "Labirint" studiyasida oʻzlarining birinchi aranjirovkasini buyurtirishadi va Layamga tuyuladiki, yaxshi ish uchun ularga repper kerak. Shunday qilib, ular uch yildan beri Notingemda sandiralayotgan Piterborolik repper va regger Maksim Rielitiga chiqishadi. Maksim rep bilan 14 yoshligida uning akasi Piterboroning radiostantsiyalarida rep aytayotganini koʻrib qiziqib qoladi. Notingemga kelib qolib, Maksim oʻzining doʻsti Ian Shervud bilan mahsuldorli hamkorlik qiladi. Afsuski, ularning ortodoksal boʻlmagan raqs musiqalarining stili modada emas edi va uch yildan soʻng ularning dueti parchalanadi. Maksimga Shervud bilan ishlash yoqib qolgan boʻladi, va u hovuridan tushish va kelajagi haqida oʻylab olish uchun uch oyga sayohatga ketadi. Sayohatda u tushunadi, musiqa - bu uning hayoti va Angliyaga qaytgach, u Londonga yoʻl oladi. Oradan koʻp oʻtmay qandaydir doʻsti unga Prodigy'ning manzilini beradi. Ular kassetalar bilan almashishadi, ammo ularning Dalstondagi birinchi uchrashuvi umuman sezilarsiz oʻtadi, shuning uchun aytish mumkinki, Maksim guruh bilan faqatgina ularning birinchi shousi paytida haqiqatan tanishadi. Bir necha kun oʻtib uni guruhga qoʻshilishini soʻrashadi. Shunday tarkib bilan "Prodigy" ulardan avval koʻpchilik qilgan ishlarni - kechalar va reyvlarda chiqishni boshladilar. "N-JOI" va "Shades of Rhythm" kabi guruhlar bu tur dam olishning muhlislari uchun "Prodigy" paydo boʻlishidan ancha avval yaxshi bazani yaratgan edilar, ammo Houlettning guruhi aniq ortiqcha edi, va "Prodigy" - bu yoʻnalish monstrlari ichida oddiygina qurbaqa boʻlib, hali juda koʻp oʻsishi kerak degan tasavvur paydo boʻladi. Ularning ilk shoulari juda yomon kelish koʻrsatkichlarga ega boʻladi, va Hatfield kollejidagi ularning beshinchi chiqishiga faqatgina toʻqqiz kishi keladi, ulardan beshtasi oʻqituvchilar edi. Va aksincha, Reyndans, eng sevimli reyv maydonchasidagi ularning 12-kechasiga 12 ming kishi keladi. Haqiqatdan ham, Acid House'ning yaxshi tarafi shunda ediki, guruhlar minglab odamlarga musiqa chalishlari mumkin edi, rokning ilk pallalarida bu haqda faqat orzu qilish mumkin edi. "Prodigy"ning alohidaligini yana DAT va uning zamondoshlaridan farqli oʻlaroq ularning faqat jonli ijrolari tasdiqlardi. 1990-yilning rojdestvosiga Layam komandasiga bir necha hafta avval sirli ravishda "XL" bilan shartnoma imzolaganini aytadi. Faqat u guruhning boshqa ishtirokchilari oʻz rollarini qanday ijro etishlaridan shubhalanar edi, shuning uchun bu yangilikni ularga aytmay turgan edi. Lekin, hozir, yaqinda boʻlib oʻtgan chiqishlariga qaraganda, "Prodigy" haqiqatdan ham ularning musiqasini keng ommaga olib borishga loyiq deb hisoblaydi. Biroq, Sharki guruhning keyingi faoliyati haqidagi fikr omadsiz deb hisoblaydi va bosh olib ketadi. Toʻrttalov qolib, "Prodigy" fevralda chiqqan "What Evil Lurks" singlini oqlash uchun doimiy chiqishlarini davom ettirdilar. Ular 7000 nushali sotuvlar bilan taqdirlandilar. Bu hayratlanarli boshlanish edi. Shoularini koʻpaytirish uchun guruh bir kuni peshinda Layamning uyida yigʻiladi. Ammo, yuzlab, yoki hattoki minglab ularning musiqasiga raqsga tushayotgan muhlisli konsert atmosferasidan uzoqligida, yigitlar bunday holatni qabul qilmaydilar. 20 daqiqalik urush-bahslardan soʻng ular hammasini tashlaydilar. Oʻshandan buyon "Prodigy" hech qachon repetitsiya qilmaganlar. Oʻsha paytlarda Layam kechalarda yarim kechasigacha qolib, keyin reyv-durmani ostida uyga kelib, musiqa yozishni odat qilgan edi. Shu yoʻl bilan "Prodigy"ning keyingi singli - "Charly" paydo boʻldi. Toshbaqa chanogʻini kiygan gʻalati mushukni koʻrsatayotgan 70-yillarning bolalar informatsion filmini koʻrib, Layam qattiq breyk-bit vaqtida shunday deydi: "Charly aytayapti: Qayergadir ketayotganingizda onajoningizga albatta habar bering". Guruh birinchi albomidan reggi yoʻnalishidagi, Labirintda yozilgan, turli xil kompozitsiyalarni ijro etadi, ammo bu Layamning (Alley Cat Mix) omma fikrini oʻgʻirlagan eng qattiq ishi edi. U 1991-yil avgustida chiqadi, javob fikrlar juda koʻp keladi, sotuvlar keskin koʻtariladi va natijada "Charly" hamma milliy hit-paradlarda uchinchi oʻringa koʻtariladi. Bu ashulaga olingan klipni "Ommaviylik choʻqqisi" va "Hitlar shousi" koʻrsatuvlarida beriladi va keyingi reyv kechasida guruh 30 ming kishi uchun sahnaga chiqadi. Tez orada Layam butunlay ishni tashlab, guruhga oʻtib ketadi. "Charly"ning joʻshqin muvaffaqiyati "Prodigy"ning shuhratini oshiradi. Ularning endi reyv sahnasidan tushish uchun yetarlicha mashhur nomi bor edi, endi ulardan jonli shoularni talab etishardi. Ularning "Everybody in the Place" nomli uchinchi singli 1991-yil dekabrida dunyo yuzini koʻradi. Oʻsha paytda Layam musiqasining tan olinganligini "Art of Noise", "Dream Frequency", "Take That" uchun remiks qilib berishini soʻrashganligi bilan tasdiqlandi. Hamma narsa juda zoʻr ketayotgandek tuyulardi, yaʻni bunday ishning qoʻpolligi bir qancha vaqtga orqaga tashlab yuborganiga qadar. Qandaydir musiqiy jurnal "Charly" bolalar reyvi (kiddie rave) uchun shlyuzlarni ochib bergani haqida eʻlon qildi. Bunday gʻashga tegar eʻlonlarga qaramay, "Prodigy" yuksalishni davom ettirardilar. Alternativ rok borgan sayin ularning musiqasiga eʻtibor qaratar, va guruhning Sheffield Sound City'dagi konsertlari hamda XL’s Vision'dagi festival guruhning mamlakat hayotidagi eng jonli hodisa ekanlik reputatsiyasini qoʻlladi. Savol faqat, ular shu muvaffaqiyatni albomlar qavatida qaytara olar ekanligida edi. "Fire" toʻrtinchi singlidan soʻng ularning shuhrati qoʻzgʻalmaydi va faqat oʻsadi. "The Prodigy Experience" nomli birinchi albom chiqqanidan soʻng u reyv chuqurliklaridan chiqqan eng chiroyli narsaga aylandi-qoldi. Yozuvning qoʻlloviga guruh turli davlatlarning 23 shaharlarida konsert turnesi bilan boʻlishadi, guruh sahnaga chiqishni toʻxtatmaydi, va unikal musiqa oʻgʻir urinishlar bilan birgalikda olti oy davomida 40 qoʻshiq hit-paradining choʻqqisida boʻlgan albom bilan taqdirlaydilar. Bu davr ularga yanada koʻproq mashhurlik olib kelishi kerak edi, ammo u vaqtga kelib, ular yangi programmaligi bilan Evropa, Amerika, Avstraliya va Yaponiya boʻylab sayohat qilgan boʻlishadi, qarzlarga juda chuqur botishadi va parchalanish yoqasida edilar. Agar roʻyhatdan Avstraliyadagi konsertlarni oʻchirib tashlasa, ular uchun soʻnggi bir yarim oy ichida atigi ikki dam olish kuni toʻgʻri keladi. Buning ustiga koʻp shoular Amerikada unchalik yaxshi aylanmaydi va koʻpchilik amerikan prodyusserlari oʻz mablagʻlarini qaytarib ololmaydilar. Juda yomon sharoitlar va mos kelmagan afishalar bularni hammasini dahshatga aylantirib yubordi. Keyt eslaydi: "Biz Liroyning reaksiyasiga ahamiyat berishimiz kerak edi, agar u baxtsiz boʻlsa, bu jiddiy muammo boʻladi. Biz boshqa hech qachon gastrollarga chiqmaslikka ahd qildik, biz shunday charchagan edikki... Rojdestvo va Yangi Yil oldidan 70ta konsert berdik, uyga esa qarzga botib va juda charchab qaytdik". Debyut albomining yakuniy singllari quyidagilar edi: "Out of Space" va "Wind it Up". Ular guruhning tushkunlikka tushganligiga qaramay, "Prodigy"ning yaxshi urflarini davom ettirib, hit-paradlarda ushlanib turadilar. Ammo ular Amerika dahshatidan endi oʻzlariga kelayotganlarida Layam guruh oʻlayotgan reyv bilan nobud boʻlishidan qoʻrqadi. Vaziyatni oʻzgartirish zarur edi. Muammo shunda ediki, guruh katta kommers muvaffaqiyatga erishganidan soʻng, andegraundning koʻpchilik tanqidchilari "Prodigy" oʻzini ochib boʻldi deb hisoblashar edilar. Va guruh oʻz ijodini di-jeylar doirasida tarqatishda qiyinchiliklarni sezadi. Shunday qilib, 1993-yilning yozida ular "Earthbound" oq markasili (Layamning uy studiyasini nomi) yangi singl chiqarishadi. Bu albom kompozitsiyalarining ravon va shu bilan bir vaqtda boshsizligi mutlaq yangi, hali oʻrganilmagan yoʻnalish boʻlib, Layam uni: "On Love was quite a big jump", deb nomlaydi. Singllarning uzoq vaqt davomidagi yutuqlariga qaramay, hech kim keyingi "Music for the Jilted Generation" nomli albomning javob reaksiyalarini bunday boʻlishini kutmaydi. U darhol bir raqami ostiga tushib oladi, "Merkyuri" mukofotini oladi va dunyo boʻylab bir milliondan ortiq nusha bilan tarqaladi. Bu eng zamonaviy raqs musiqiy yozuvlari edi va bu oʻz ketidan charchatadigan, koʻp energiya va emotsiyalarni talab qiladigan raqslarda hordiqni izlaydigan komandalar, tusovka va boshqa yoshlarning yigʻilishlarining paydo boʻlishiga asos boʻldi. Bu birinchi albomning ravon navolariga qaraganda, koʻproq dinamikroq, chuqurroq va shu bilan bir paytda qattiqroq edi. Bu yerda ogʻir breyk-bit, jaz-pank, gitara, hip-hopga qaytishning ko'pgina elementlari bor edi. Butun musiqiy yozuv davomidagi sempllangan dialoglar va oʻzgartirilgan ovozlar fikr va kayfiyatlar doirasini kengaytirishga yordam berdi. Bu musiqiy madaniyatda hali hech kuzatilmagan gedonizmning koʻrinishi edi. Tanqidchilarning javobi huddi muhlislarniki kabi hayratlanarli edi. Layamni "bugungi kun Betxoveni" deb atashadi, va hatto bu ham hali eng yaxshi fikr emas edi. Bunday fikrlarga sabab boʻlib albomning muvaffaqiyatidan tashqari, yana 1994-yilda "Prodigy"ning butun dunyo boʻylab oʻrtacha har uch kunda konsert berishi ham boʻldi. Ular hatto Islandiyada katta olomon uchun musiqa chalishadi, va MTV ularni "Eng yaxshi raqs shousi" mukofoti bilan taqdirlaydi. Ular hatto eng katta festivallarda, shu jumladan Irlandiyadagi Fikvayl festivalida chiqishni boshlaydilar, va oʻsha paytdan buyon ular mamlakatdagi eng festivalchi guruhlardan biriga aylandilar. Albomning hamma toʻrt singli "Qaynoqqina oʻn beshtalik"ka (“Voodoo People” - hit №11, “Poison” - hit №8) tushadi. Bu guruhning butun dunyoda muvaffaqiyatga erishgan davri edi, "Poison" kompozitsiyasida birinchi marta Maksimning vokali ishlatilgani uchun, komandaning musiqiy imkoniyatlari yanada oshadi. Ularning 1995-yil Glastonberidagi konserti "YER YUZIDAGI ENG BUYUK SHOU!!!" deb e'lon qilinadi. Ularning uchinchi albomidagi yangi materialning taʻmini 1996-yil martida, "Firestarter" - toza texno paydo boʻlganida totishdi. U yerda barcha diqqat Keyt Flintning gʻayritabiiy kulayotgan vokaliga qaratilgan edi. Ordinar emasligiga qaramay, "Firestarter radioda sutkasiga yuz marotalab qoʻyiladi va singllarning hit-paradida juda tez eng yuqori choʻqqilarga chiqib oladi. "Ommaviylik choʻqqisi" koʻrsatuvida bu kompozitsiyaning klipi namoyish etilganida esa, BBS stantsiyasi jahli chiqqan ota-onalardan Keyt kechki koʻrish uchun juda qoʻrqinchli ekanligi haqida qoplab hatlarni oladi. Ammo, klipda hech qanday narkotik, qurol-yarogʻ, zoʻravonlik yoki shu kabi narsalar namoyish etilmagan edi. Shunga qaramay, yoki aksincha, shu tufayli musiqiy yozuv olti haftadan kam vaqt mobaynida 750 ming nusha bilan sotiladi va yetti Evropa mamlakatida 1 raqam ostida boʻladi. "Geffenim America" bilan muhim shartnoma imzolayotganida "Prodigy" aytishadiki, panklarning qadimiy qonuni - "hech qanday yon berishlarsiz" - ularning tadbirkorlik va musiqa yaratishga boʻlgan qarashlarini aks ettiradi. Hamma erishgan yutuqlariga qaramay, guruh hali ham reklama va mashhurlikning har qanday atributlaridan oʻzini chetga oladi. Ular, shuningdek, ularning belgisi tushirilgan mahsulotlarning ishlab chiqarilishi va tarqatilishini kuzatishadi va oʻzlarining hamma musiqiy yozuvlari, konsertlari, kliplari va hokzalori ustidan toʻliq mualliflik huquqiga egadirlar. 1994-yil 16-mayda chiqarilgan No Good (Start The Dance) singli guruhning butun tarixi davomidagi eng muvaffaqiyatli relizi boʻlib chiqadi. Singl "Top 10" chartida esdan chiqarilmas 7 haftani oʻtkazadi. 1995-yilda "Poison" chartlarga tushgan guruhning toʻqqizinchi singli boʻladi. "Prodigy — electronic punks" videosi guruhga video chartlarga tushish imkonini beradi. Ularning Glastonbury festivalida chiqishlari eng yaxshi deb tan olinib, Prodigy'ning reyv komandasidan zamonning eng intrigalovchi va hayratlanarli guruhlardan biriga aylanish metamorfozasini tasdiqlaydi. 2000-yillar. 2001-yilda "Prodigy" oʻzlarining "Experience" debyut albomini qayta nashr etadilar. Endi u ikki disklik nashrdan iborat: birinchi diskda albomning oʻzi joylashgan, ikkinchisidan esa oʻsha davrning bi-sayd va remikslari oʻrin olgan. Relizning nomi - "Experience: Expanded". 2004-yilda guruhning uzoq kutilgan yangi albomi - "Always Outnumbered, Never Outgunned" chiqadi. U bir zumda ingliz hit-paradi va amerika Billboard'ining "Elektron albomlar" chartining yuqori choʻqqilariga uchib chiqadi. Oktyabrda albom "Eng yaxshi Elektron/Raqsga tushiruvchi albom" kategoriyasida Gremmi mukofotiga nomzod etiladi. Shuni ham qayd etish kerakki, albomning yozilishida Maksim ham, Keyt Flint ham ishtirok etishmagan. Albomda taklif etilgan mehmonlar ro'yhatidan Liam Gallaxer (Oasis), Kool Keith, Twista va aktrisa Julyett Lyuislar oʻrin olgan. Qiziq faktlar. "Prodigy"'ining tashkil topishidan avval Layam "Cut To Kill" guruhining ikkinchi di-jeyi boʻladi. Guruhning nomini Layam oʻzining birinchi sintezatori «Moog Prodigy» nomidan olgan. Keyt Flint maktabning birinchi bezorisi boʻlgan, ammo oʻsha paytning oʻzida birinchi boʻlib ish topib qandaydir mablagʻga ega boʻladi, shuning uchun u har doim oʻziga ishonadi. 1990-yilda Kitning doʻsti Sharky ismli qiz guruh ishtirokchisi boʻladi. Ammo, uni konsertlar grafigi qoniqtirmagani uchun u guruhni tark etadi; shu kungacha u guruhning barcha ishtirokchilarini yaqin doʻsti. Prodigy'ning 1995-yili Glastonbury festivalida chiqishi eng yaxshi deb tan olingan. Layam Houlett ikkinchi albomini "Music for the Cool Young Juvenile" yoki "Music for Joyriders", deb nomlamoqchi boʻlgan, ammo, uni hech qaysi nom qoniqtirmaydi va oqibatda u "Music for the Jilted Generation" nomini oʻylab topadi. Prodigy Chemical Brothers, Moby, David Bowie, Rage Against The Machine, Sepultura, Dog Eat Dog, Suede'lar bilan birga sahnaga chiqishgan. Manchester United FK. Manchester United (talaffuzi "Manchester Yunayted") — ingliz futbol jamoasi. Mavsumning boshlanishi(1878—1945). Klub 1878-yilda Newton Heath (Lancashire & Yorkshire Railway) (qisqartirilgan holda "Newton Heath (L&YR)") nomi ostida Machesterdagi ishchi-temiryo'lchilar guruhi sifatida tashkil topgan.Keyinchalik guruh nomi Newton Heath deb atala boshlandi, guruh a'zolari esa 'the Heathens' deb yuritilardi. 1892-yilda guruh Angliya futbol ligasiga kiritildi. Guruhning birinchi kinotasmaga tushirilgan 1902-yildagi matchi Burnley F.C. ustidan qozongan g'alabasidir. 1902-yilda guruh inqirozga yuz tutdi. So'ngra Jon Devis tomonidan qutqarib qolindi va guruh nomi Manchester United deb o'zgartirildi. Jamoaning ramziy rangi yashil va oltin ranglardan qizil va oq ranglarga o'zgartirildi. Yangi nom ostida klub 1908 yilda Angliya chempionatini, 1909 26-aprelda Angliya kubogini yutdi. 1910-yilda esa Devisning moliyaviy yordami orqali guruh Benk stritdagi eski stadiondan yangi Old Trafford stadioniga ko'chib o'tdi. 1911-yilda guruh yana Angliya chempionatida g'alaba qozondi. Basbi davri (1945—1969). Mett Basbi 1945-yilda jamoaning bosh treneri etib tayinlandi. U bir vaqtning o'zida ham menedjer, ham trener vazifasini o'tadi. Basbi amaliyotni yosh va iqtidorli futbolchilar qidiruvidan boshladi. 1965-yilda jamoa Angliya chempionatligini yutdi. Keyingi mavsumda Manchester Yunayted yana g'alaba qozondi va finalga yo'llanma oldi, ammo Aston Villa bilan bo'lgan uchrashuvda mag'lubiyatga uchradi. Manchester Yunayted ingliz klublari orasida birinchi bo'lib evrokuboklarda ishtirok etib, yarim finalgacha bordi. 1958-yil 6-fevralda jamoa evrokubok o'yinlaridan qaytayotib, Myunhen osmonida aviahalokatga uchradi. Halofat 8 nafar futbolchini hayotdan olib ketdi. Falokatga qaramasdan jamoa turnirlarda qatnashishda davom etdi va shu mavsumning o'zida Bolton bilan birga Angliya kubogi uchun bo'lgan o'yinlarda finalga chiqdi. 66-yillar boshlarida Basbi jamoaga Lou Denis va Pet Krerand kabi mashhur o'yinchilarni taklif qilib, tarkibni o'zgartirdi. 1968-yilda Manchester Yunayted ingliz jamoalari ichida birinchi bo'lib Chempionlar Kubogini qo'lga kiritdi. 1969—1986. 1972-yil ohirida Tommi Docherti bosh trener etib tayinlandi. Docherti, yoki shunchaki 'Dok', jamoani oliy diviziondagi qulashdan asrab qoldi, lekin 1974 yili MU bundan qochib qutula olmadi. Birinchi urinishda jamoa oliy ligaga qaytdi va 1976 yildayoq Angliya kubogigacha bordi. 1977-yil omad ularga kulib boqdi va Liverpul ustidan g'alabani qo'lga kiritdi. Bu muvafaqiyatlarga qaramasdan finaldan so'ng Docherti klubni tark etadi. 1977-yilda uning o'rniga Deyv Sekston keladi. U jamoaga boshqa usulni olib kiradi. Bu esa o'z navbatida muxlislar noroziligini keltirib chiqaradi. Muvafaqiyatsiz mavsumlardan so'ng Deyv 1981-yili klubni tark etadi. Uni o'rnini Ron Atkinson egallaydi. Uning jamoasida Yesper Ol'sen, Brayan Robson, Gordon Strachan, Norman Vaytsayd va Mark X'yuz kabi mashhur o'yinchilar to'p surganlar. Klub 1983 va 1985-yillarda kubok, 1985-86-yillardagi mavsumda Chempionlar kubogini qo'lga kiritadi. Angliya chempionatida esa 4-o'rinda turar edi. Xet-trik (1998-99). 1998-99 yilgi mavsum klub uchun omadliroq keldi - ular Liga Chempionligi va Angliya premyer ligasi va Angliya Kubogida g'alaba qozondilar. Xet-trikdan so'ng (1999-hozirgi zamon). Jamoa 2000 va 2001-yillarda chempionlikni qo'lga kiritdi, lekin Evropa arenalarida muvafaqiyatsizlikka uchradi. 2002-yilgi mavsum 3-o'rin bilan yakunlandi. 2003 va 2007 yillarda chempionlik yana MUchilarda bo'ldi. Cannibal Corpse. Cannibal Corpse ("kannibal" va ingl. "corpse" — «murda» soʻzlaridan) 1988 yilda tashkil topgan amerikalik death metal guruhidir. Guruh shu kunga qadar oʻnta studiya albomi, bitta toʻplam hamda bitta jonli konsertdan albom chiqardi. Cannibal Corpse radio yoki televideniyeda deyarli rotatsiyada boʻlmagan boʻlsa-da, 1991 yilgi "Butchered at Birth" va 1992 yilgi "Tomb of the Mutilated" albomlari ortidan ularga katta shuhrat kela boshladi. Cannibal Corpse dunyo boʻylab 1 million atrofida (shulardan 558,929 tasi AQShda) albom pullab, eng koʻp sotiladigan death metal guruhlaridan biri boʻldi. Cannibal Corpse faoliyatida thrash metal guruhlari (Slayer kabi), boshqa death metal guruhlari (Kreator kabi) taʼsiri seziladi. Cannibal Corpse ashulalari asosan zoʻrlash, qotillik, qiynoq va oʻlim mavzularidadir. Shu yuzdan guruh ijodi xalqaro senzuraga duch keldi. Guruhning baʼzi konsertlari va ashulalari taqiqlangan. Tarixi. Cannibal Corpse New York death metal guruhlari — "Beyond Death" (Webster, Owen), "Leviathan" (Barnes) va "Tirant Sin" (Barnes, Rusay, Mazurkiewicz) aʼzolaridan tuzilgan. Guruh ilk bora 1989-yil aprelida Buffalo's River Rock Cafesida konsert berdi. Bir yildan soʻng guruh Metal Blade Records leybli bilan uzoq muddatlik shartnoma imzoladi. Cannibal Corpse tarkibi bir necha bor oʻzgargan. 1993-yilda gitarachi Bob Rusay guruhni tark etdi, uning oʻrniga Rob Barrett keldi. 1995-yili vokalchi Chris Barnes guruhdan ketdi (hozirda Six Feet Under guruhi tarkibida) va George Fisher uning joyini egalladi. 1997-yilda Barrett guruhdan chiqdi, uning oʻrniga Pat O’Brien kelib qoʻshildi. Gitarachi Jack Owen 2004-yili Cannibal Corpsedan ketdi (hozirda Deicide guruhida), uni vaqtinchalik Jeremy Turner almashtirib turdi. Barrett 2005-yili guruhga qaytib keldi. Guruh 2007-yil noyabrida yangi albom ustida ish boshladi. Bu albom 2008-yil oxirida chiqarilishi kutilmoqda. Tanqidi. Cannibal Corpse ashulalari zoʻravonlik mavzularini yoritgani uchun tanqid ostiga olingan. Albom muqovalarida haddan tashqari vahshiylik tasvirlangani uchun guruh 2006-yilgacha Olmoniyada taqiqlangan edi. Bu kabi tanqidlarga javoban guruh aʼzolari oʻz qoʻshiqlarining qoʻrqinch filmlardan farq qilmasligi, ulardan-da vahshiyroq emasligini taʼkidlashadi. Dogma. Dogma (yunoncha "δόγμα") biror din, ideologiya yoki boshqa tashkilot tomonidan qabul qilingan va muhokama qilinishi taqiqlangan ishonch yoki doktrinadir. Dogmalar asosan ibrohimiy dinlarning matnlarida kuzatiladi. Death metal. Death metal (inglizchadan "death" - "oʻlim") heavy metalning ostjanridir. U 1980-yillarda thrash metaldan kelib chiqa boshlagan. Tavsifi. Death metal past chastotali gitara tovushlari hamda tezlashgan baraban zarbalari bilan xarakterlanadi. Qoʻshiqchining ovozi growl, yaʼni yoʻgʻon qichqiriqlar bilan aralash boʻladi. Ashula matnlari satanizm, nigilizm, mifologiya va baʼzan mistika mavzularida yoziladi. Nigilizm. Nigilistlarga koʻra, obyektiv (yaʼni umumiy, hamma mavjudotlar uchun yagona) ahloq yoʻq, har qanday ahloq tizimi "kimningdir" nuqtai nazariga mos boʻladi. Lekin muayyan shaxs hissiy yoki jamoat bosimi tufayli tayinli amalni bajaradi. Masalan, qiyin ahvolga tushgan odamga achinib, shu achinish hissi bosimi tufayli unga yordam koʻrsatadi; doʻkon rastalariga qoʻyilgan mollarni oʻgʻirlashdan esa uni din va/yoki qonun prinsiplari (jamoat bosimi) tiyib turadi. Biror amalning boshqasidan ustun qoʻyilishiga obyektiv sabab yoʻqligini bunday misol bilan izohlash mumkin: ikki xil amal tanlovi bor — choʻkayotgan odamni qutqarish yoki qutqarmaslik. Nigilistga koʻra, ikkala amal oqibatida ham oʻsha choʻkayotgan odam vafot etadi (uzoq kelajakda yoki oʻsha damning oʻzida). Yaʼni bu amallarning ikkalovi ham abadiyat miqyosida hech nimani oʻzgartirmaydi. Mavjudlikdan maʼno va maqsad yoʻqligi avvalgi iddaolardan kelib chiqadi. Biror individ mavjudligi, hayoti faqat vaqtinchalik ahamiyatga ega boʻlishi mumkin, biroq obyektiv jihatdan maʼnosizdir. Xudoning mavjudligi borasidagi bahslar hozirgi kungacha faqat demagogik xarakterga ega boʻlib kelmoqda. Bu xususda jiddiy empirik dalillar mavjud emas. Nigilizmga koʻra, agar xudo mavjud boʻlsa ham, unga itoat etish, boʻysunish faqat uning bosimi tufayli (jazosidan qoʻrqib, mukofotidan umidvor boʻlib) amalga oshirilishi mumkin. Xudoga itoat etish, boshqa har qanday amal kabi, maʼnosizdir. Edvard Munch. Edvard Munch (talaffuzi: Edvard Munk, 12 dekabr, 1863 – 23 yanvar, 1944) norveg rassomi, ekspressionizm asoschilaridan biri boʻlgan. Uning eng mashhur surati, "Qichqiriq" (1893), Munch hayot, sevgi, qoʻrquv, oʻlim va melanxoliya mavzularini yoritgan "Hayot Frizi" deb nomlangan suratlar toʻplamiga kiradi. Boshqa ishlari kabi, Munch bu suratning ham turli versiyalarini chizgan. Mutoyiba. Mutoyiba yoki yumor odamlar, obyektlar yoki vaziyatlarning kuzatuvchilarda kulgu hissini keltirib chiqara olish sifati yoki qobiliyatidir. Mutoyibani ijtimoiy aloqaning bir koʻrinishi deb hisoblash mumkin. Mutoyiba uni qoʻllovchi kishilarning yoshi, millati, joʻgʻrofiy joylashuvi, olgan taʼlimi kabi omillarga qarab, turlicha boʻlishi mumkin. Masalan, yosh bolalar nisbatan sodda mutoyiba shaklarini qabul qilishsa, dunyoqarashi shakllangan va yaxshi taʼlim olgan shaxslar satira kabi murakkabroq janrlarni hazm qilishadi. Charles Darwin. Charles Robert Darwin (talaffuzi: Charlz Robert Darvin; 12-fevral, 1809 – 19-aprel, 1882) ingliz tabiatshunosi boʻlgan. Barcha turlar bir yoki bir necha umumiy ajdoddan tabiiy tanlanish orqali kelib chiqqani haqidagi ilmiy gipotezani ilgari surgan. Evolutsiya haqiqatdan ham sodir boʻlishini ilmiy jamoat Darwin hayotligi vaqtidayoq qabul qildi, lekin evolutsiyaning aynan tabiiy tanlanish orqali kechishi haqidagi iddao faqat 1930-larga kelib tan olindi. Darwin'ning gipotezalari zamonaviy evolutsiya nazariyaning asosi boʻlib xizmat qildi. Tabiatshunoslik. Tabiatshunoslik biosferaga oid ilmiy tadqiqotdir. Tabiatshunoslar odatda tajriba oʻrniga kuzatuvdan foydalanishadi. Tabiatshunoslik hayot shakllarining kelib chiqishi va yashash tarzi haqidagi maʼlumotlarni toʻplaydi va tizimga soladi. U biologiyaning ostsohasi boʻlib, botanika, zoologiya bilan toʻgʻridan-toʻgʻri bogʻliqdir va paleontologiya, ekologiya, biokimyo, geologiya va iqlimshunoslik kabi fanlar bilan aloqadadir. Tarix. Tabiatshunoslik ildizlari Arastu va uning zamondoshlarining atrof-olamni kuzatib, tahlil qilishi va yigʻilgan axborotni tizimlashtirishiga borib taqaladi. Lekin biologik turlarni klassifikatsiyalash Renessans olimlarigacha amalga oshirilmadi; bu Carolus Linnaeus ishlari bilan boshlandi. Kurt Cobain. Kurt Donald Cobain (1967 - 1994), Nirvana guruhining solisti va guruhning qo'shiq matnlarini, musiqasini yozgan mashhur musiqachi. Hayoti. Kurt Cobain, 1967-yil 20 fevralda Vashingtonda tug'ildi. Ota-onasi ajrashgan bo'lgani uchun bolalik chog'larini qarindoshlarinikida o'tkazdi. Yngwie Malmsteenni gitara chalishini yoqtirar edi. Shu sababdan birinchi gitarasini 14-yoshligida, amakisidan bir velosiped o'rniga oldi. Kolledjda o'qiyotgan davrlarida odam anatomiyasi va adabiyotga qiziqar edi. Ko'p vaqtini kutubhonalarda she'r kitoblaridagi she'rlarni yodlash bilan o'tkizar edi. U yerda Nirvananing ba'zi qo'shiqlarini yozadi. Kurt Cobain kolledjdaligida narkotik bilan tanishadi. Organizmi Marihuanaga o'rganib qoladi. 1980da narkotiklarning odamlarga qanchalik yomon ta'sir qilganini ko'rib, tashlamoqchi bo'ladi, biroq tashlay olmadi. Endi narkotik uning hayotini bir parchasiga aylandi va kelajakda bu albatta unga o'z ta'sirini o'tkazadi. Elektro gitara olgan kunidan boshlab do'stlari bilan guruh qurmoqchi bo'ladi. "Nirvana"ni tashkil qilishdan oldin shaharma-shahar sayohat qilib ijod qilar edi. Keyinchalik kolledjda pank rok musiqasi muhlisi Krist Novoselic bilan tanishadi. Bir necha yildan keyin ular guruh quradilar. Bir necha yil bir qancha barabanchi alishtirdilar. Keyin nihoyat Chad Channingni qo'shilishi bilan Nirvana guruhi tashkil qilinadi. Birinchi albomlari "Bleach"ni 1989-yil chiqaradilar. Kurt Channingni baraban chalishini yoqtirmaydi va oz vaqt o'tgandan keyin Chadning o'rniga Dave Grohl keladi. Nevermind albomi chiqgan 1991-yil guruhning eng muvafaqqiyatli yillardan biri edi. Albomdagi "Smells Like Teen Spirit" bir qancha hit-paradda birinchi o'rin oldi. 1992-yil Courtney Love bilan turmush quradi va o'sha yili qizi, Frances Bean Cobain tug'iladi. 1993 va 1994-yillar Kurtning mashhurlik cho'qqisiga erishgan yillar bo'ladi. Bu Mashhurlik Kurtga uncha yoqmas edi. 1994-yil Aprel oyida ko'p dozada narkotik qabul qilib, o'zini o'ldirgan Kurt, o'lganidan keyin juda ko'p so'roq belgilari qoldiradi. Cobain narkoman ekanligini hamma bilsada, o'limidan keyin bir qancha teorilar paydo bo'ladi. Bu teoriyalardan bittasi, Cobainning qonida bir odamni o'ldirishga yetadigan, juda kotta dozada geroin topilganligidir. Cobain o'ldiradigan dozadan 3 martta ko'p geroin qabul qiladi va to'pponcha bilan og'zidan otilgan holda topiladi. Bu vahshiyliklarni o'ziga qilishi mumkun emas edi. O'limidan oldin yozib qoldirgan hatning ohirida Courtneyning yozuvlari ham bor edi. Bu mavzu halizgacha ochiqlana olmadi. Cobain, guruhni ijodini tushunmasdan unga muhlislik qilgan muhlislarga jahli chiqar edi. Eng yomon hodisalardan bittasi, ikki erkak Nirvananing "Polly" qo'shig'ini kuylab bir yosh ayolni zo'rlaganliklari edi. Cobain bu hodisaga o'z qarshiligini quyidagicha izohladi: "O'tgan yili bir yosh qiz, "Polly" nomli qo'shig'imizni kuylayotgan ikki sperma va tuhum isrofchilari tarafidan zo'rlandi. Muhlislarimizni orasida shunaqa planktonlar borligini bilib yashash man uchun juda qiyin." Yunon tili. Yunon tili ("ελληνική γλώσσα" yoki "ελληνικά" — "Ellinika") 3,500 yillik hujjatli tarixga ega eng qadimgi Hind-Yevropa tilidir. Miloddan avvalgi 15-14 asrlarda paydo boʻlib, u Onadoʻli tillari hamda sanskrit bilan deyarli tengdoshdir. Bugun yunon tilida Yunoniston, Kipr, Albania, Bolgariya, Makedoniya, Italiya, Turkiya, Armaniston, Gruziya, Ukraina, Moldova, Ruminiya, Rossiya, Misr, Iordaniyada, shuningdek Avstraliya, AQSh, Germaniya kabi mamlakatlardagi yunon diasporalari orasida 15–25 million kishi soʻzlashadi. Induksiya (mantiq). Induksiya – ma’lum miqdorda yakka holdagi fakt, hodisa va jarayonlarni kuzatish orqali, shu kuzatishlarga tayangan holda ishlab chiqarilgan umumiy xulosa chiqarish. Bu usul bo’yicha, oldin ko’p miqdordagi obyekt yoki jarayonlar yaxshilab kuzatiladi, o’rganib chiqiladi, keyin ushbu kuzatishlardan yagona, umumiy xulosa chiqariladi. Induksiyada mantiq asosiy o’ringa ega emas, tajriba birlamchi ro’lga ega. Faktlardan qoidaga qarab, yakka holdagi ko’plab o’rnaklardan yagona umumiy xulosaga qarab boriladi. Xususiy holatlar, fikrlardan umumiy bir xulosa ishlab chiqiladi. Deduksiya. Deduksiya – oldindan mavjud bo’lgan bir umumiy haqiqat, umumiy prinsipning o’ziga xos tartibli fikrlash va mantiq qoidalariga asoslangan holda, maydaroq, yakka holatlarga tadbiq qilinishiga aytiladi. Deduksiyada umumiy bir gipoteza hayotdagi mavjud yakka holatlar orqali tekshirib chiqiladi. Bu umumiy prinsip oldindan mavjud, va holatlarni faqatgina bu prinsipni tekshirish, tatbiq qilish uchungina o’rganiladi. Bu yerda birlamchi o’rinda mantiq turadi; tajriba esa ikkilamchi hisoblanadi. Bavariya Myunxen. Stadion: «Alyans Arena» (66 261 tomoshabin) Haqida. Myunxenning «Bavariya» klubi katta miqdordagi soliq stavkalariga qaramay o'zida mashhur futbol yulduzlarini ushlab tura oladigan Germaniyaning eng ko'zga ko'ringan jamoalaridan biri. 1980-yillarda «Bavariya» Italiya futbol maktabining tayyorlov sinfiga aylanib qolgan edi: Karl-Heinze Rumminigge, Andre Breme va Lotar Matteuslar Milanning «Inter»iga o'tib ketishdi,Stefan Roeter va Jurgen Kohler esa «Juventus»ga. Yuqoridagi transfer siyosatidagi «Bavariya»ning aktivligi uning barcha yutuqlari qo'lga kiritilganiga hali uncha uzoq vaqt bo'lmaganligini ko'rsatadi. (1932-yildagi mamlakat chempionligi va 1957-yildagi mamlakat kubogi bundan mustasno) Franz Beckenbauer, Herd Muller, Zepp Meier, Paul Breitner, Rumminigge va Matteus kabi «Bavariya»ning hozirgi kunga qadar kiritgan barcha eng katta yutuqlarini qo'lga kiritishda o'z hissalarini qo'shgan futbolchilar «Jahon futbolida kim aslida kim?» degan ensiklopedik lug'atdan o'rin olishga loyiqdirlar. Avvalboshda Germaniya chempionati alohida hududiy birinchiliklardan iborat bo'lib, unda g'olib chiqqan jamoalar mavsum so'nggida chempionlik uchun to'g'ridan to'g'ri kurash olib borar edilar. II-jahon urushiga qadar «Bavariya» bir martta mamlakat chempioni bo'lgan: 1932-yilda Frankfurtning «Ayntraht»ini 2:0 hisobida mag'lubiyatga uchratgan. Keyingi katta yutuqni «Bavariya» faqat 1957-yilga kelibgina qo'lga kirita oldi. Bu gal Myunxen klubi mamlakat kubogi finalida Dyusseldorfning «Fortuna»sini 1:0 hisobida mag'lubiyatga uchratdi. Haqiqatdan ham «Bavariya»ning u davrdagi yutuqlari ko'zga ko'rinarli emasdi, hatto jamoa birinchi martta 1963-64-yillarda o'tkazilgan bundesliga bahslarida ham qatnashish huquqini qo'lga kirita olmagan edi. Ammo keyingi yili «Bavariya» bundesligada ishtirok etish imkoniyatini qo'lga kiritadi. 1966-yilda u kubok bahslarida g'alaba qozondi, 1967-yilda esa Yevropa Kubok egalari Kubogini qo'lga kiritdi (asosiy vaqtga qo'shib berilgan daqiqada «Reynjers» ustidan g'alaba qozongan edi). O'sha davrda jamoaning asosiy yadrosi va harakat kuchi hujumkor himoyachi Beckenbauer, mohir darvozabon Meier va raqib darvozasiga tinmasdan gol uruvchi to'purar Muller edi. Yuqoridagi uch futbolchi «Bavariya» ketma-ket chempionlar Kubogini qo'lga kiritgan 1970-yillarda jamoani tom ma'noda o'zgartirib yuborgan edilar. 1980-yillarda Myunxen klubi ikki martta Chempionlar kubogida ikkinchi o'rinni qo'lga kiritdi, ammo bu ishqibozlarni qoniqtirmas edi: ular jamoa a'zolarini juda ham o'zlariga ishonishda va juda hotirjamlikda ayblar edilar. «Bavariya»ga hoz bo'lgan g'alabaga bo'lgan iroda va ishtiyoq faqatgina Buyuk Kayzerning jamoaga qaytishidan keyin kuzatildi. Avvaliga Beckenbauer vitse prezident sifatida faoliyat olib bordi, keyin murabbiy va so'nggida Prezident. 1996-yili «Bavariya» UEFA kubogida g'olib chiqdi va Yevropaning barcha uch shohsupasini egallagan to'rtinchi jamoaga aylandi. «Bavariya»ning oxirgi eng katta yutug'i: 2000/01 yilgi masumda Yevropa Chempionlar Ligasida g'alabasi bo'ldi. O'shanda Germaniyaning super klubi «Valensiya» ustidan penaltilar seriyasida g'alaba qozongan edi. Ato ibn Abu Raboh. Tobeinning buyuklaridan, tanilgan fiqh va hadis olimi. Hijriy 27 yil tugʻilib 114 hijriyda vafot etganlar. Otalarining ismi Eslam yoki Salimdir. Onalari esa Baraka boʻlib Yamanlikdir. Makkada tavallud topib shu yerda vafot etganlar. Zamonida Makkaning muftisi va en katta hadis olimi boʻlgan. Ibn Abbosning talabasi bo'lgan. Ibni Abbos, Ibni Umar, Ibni Amr, Ibni Zubeyr, Muoviya, Jobir ibni Abdulloh va boshqalardan hadis sharif rivoyat qilgan. U kishidan esa Imom Buxoriy, Imom Termiziy, Abu Dovud, Ibn Moja, Imom Ahmad, Abu Ishoq, Mujohid, Abu Zubeyr, Hakam ibni Utayba, Aʼmash, Avzoi va boshqa olimlar hadis sharif rivoyat qilganlar. Windows CE. Windows CE (ba'zan WinCE qisqartiriladi) Microsoft tomonidan yaratilgan Windows operatsion sistemalar oilasiga kiruvchi, kompyuterlar va mobil uskunalal uchun yaratilgan operatsion sistemalar oilasidir. Intel x86, MIPS, ARM, va Hitachi SuperH protsessorlarda ishlaydi. Chuck Palahniuk. Charles Michael «Chuck» Palahniuk ("Chak Palа́nik") — 1962-yil 21 fevralda tugʻilgan. Zamonaviy amerikalik yozuvchi, jurnalist. "Jang klubi" kitobi muallifi boʻlib mashhur. 1999-yilda bu kitob boʻyicha film suratga olingan. Ayrim paytlar uni "kontrmadaniyat qiroli" deb atashadi. Uning familiyasining talaffuzi haqida: bir kuni, boʻlajak adabiyotchi hali bola boʻlgan paytda, ota-onasi uni va kichik singlisini buva va buvisini qabrini koʻrsatish uchun qabristonga olib borishadi. Bolalar qabr ustunidagi ajdodlarining ismi - Paula va Nick'ni koʻrib, qiziqib ketishadi va oʻshandan buyon oʻz familiyalari - Palahniuk'ni huddi shunday tarzda: "Pola-Nik" deb talaffuz qila boshlaydilar. (Bu shuningdek, familiyaning rus yozuvida aksini topdi: birinchi nashriyotchilarning hohishiga binoan biz Palanik muallifining kitoblarini oʻqiymiz, toʻgʻri talaffuz esa - "Palagnyuk"dir). Tarjimai holi. 1962-yil 21-fevralda AQSH, Vashington shtati, Pasko shahrida tugʻilgan. Palanikning buvasi AQSHga Kanada orqali koʻchib oʻtgan va 1907-yilda Nyu-Yorkda qolgan ukrainalik boʻlgan. 1986-yilda AQSHdagi Oregon universitetining jurnalistika fakultetini tamomlagan. Kollejda oʻqiyotgan paytida u Yujin (Oregon)dagi National Public Radio’s KLCC'da stajer boʻlib ishlaydi. Yaqin orada u Portlendga koʻchib oʻtadi. U yerda bir qancha vaqt oʻsha yerdagi gazeta uchun yozadi. Freightliner korxonasida dizellar boʻyicha mehanik boʻlib ishlab, u shuningdek, yuk mashinalarini tuzatish boʻyicha oʻquv materiallarini yozadi. Hayotida oddiy ishdan tashqari koʻproq narsa qilishni istab, Palanik uysizlar priyutida volontyor boʻlib ishlaydi. Bundan soʻng u bir qancha vaqt xospisda volontyor boʻlib ishlaydi. U tuzalmas bemorlarni "qoʻllov guruhlari"ga olib borish bilan shugʻullanar edi. U yerda unga yaqin boʻlib qolgan odamning vafotidan soʻng, Palanik volontyorlik ishini tashlaydi. Ulgʻaygan Palanik Cacophony Society guruhining aʻzosi boʻladi, ularning tadbirlari, shu jumladan Santa Rampage'da muntazam ravishda ishtirok etadi. Uning kitoblari, ham badiiy, ham dokumental asarlarida tasvirlangan koʻpgina syujetlar, uning tashkilotda ishtiroki bilan tushuntiriladi. Sanaladiki, Cacophony Society "Jang klubi"dagi "Project Mayhem"ning proobrazidir. Palanik oʻzining yozuvchilik karyerasini oʻn uch yoshida boshlaydi. Uning soʻzlariga koʻra u yozishni Tom Spaunbauer ("Tom Spaunbauer") olib borgan yozuvchilik kurslariga borganidan soʻng boshlagan. Kurslarga esa aslida u yangi doʻstlar orttirish maqsadida borgan edi. Spaunbauer Palanikning minimalistik yozuv stiliga juda kuchli taʻsir etgan. Uning birinchi kitobi - "Insomnia: If You Lived Here, You’d Be Home Already" nashr ettirilmagan, chunki Palanikning syujetdan koʻngli qoladi (kitobning ozgina qismi keyinchalik "Jang klubida" ishlatiladi). U keyingi novellasi "Koʻrinmas mahluqlar"ni ("Invisible Monsters") nashr etmoqchi boʻlganida nashriyotchi uni haddan tashqari chegarasizlikda ayblab, rad etadi. Bu uning keyingi novellasi "Jang klubi"ni nashriyotchiga qasddan yanada chegarasiz qilishga undaydi. "Jang klubi" Freightliner'dagi ishdan boʻsh vaqtlarda yozilgan. Avvaliga u "Pursuit of Hapiness" termasidagi qisqagina hikoya koʻrinishida nashr etilgan (bu hikoya keyinchalik 6-qism boʻladi). Soʻng Palanik uni toʻliq novellaga yoyadi. Kutilmagan holda, nashriyotchi uni nashr etishni hohlaydi. Kitobning birinchi nashri juda muvaffaqiyatli boʻlib, u ijobiy javob fikrlarga sazovor boʻlib, bir necha mukofotlarni qoʻlga kiritadi. Gollivud unga qiziqib qoladi. 1999-yilda Devid Fincher filmni suratga oladi. Gʻazna yigʻishlariga koʻra film tushib ketadi (AQSHda birinchi hafta prokatida 1 oʻrniga qaramay). Ammo uning kultlik statusi DVDda chiqqanidan soʻng keladi. Film chiqqanidan soʻng kitob uch marotaba - 1999, 2004 (muallifning yangi kirish qismi bilan) va 2005 (yangi yakuniy soʻz bilan) yillarda qayta nashr etilgan. Rossiyada Palanik "Jang klubi"ning rossiya premyerasidan soʻng mashhurlikka erishadi. 1999-yilda Palanikning hayotida keyingi ijodiga taʻsir qilgan voqea sodir boʻladi. Shu yili uning otasi Fred Palanik Donna Fonteyn ("Donna Fontaine") ismli ayol bilan uchrasha boshlaydi. Bu ayol oʻzining avvalgi hushtori Deyl Sheyklefordni ("Dale Shackleford") jinsiy zoʻravonlikda ayblab qamoqqa oʻtqizgan boʻladi. Sheykleford qamoqdan chiqqan zahoti Fonteynni oʻldirishga ahd qiladi. Ozodlikka chiqqanidan soʻng, Sheykleford Fred Palanik va Donna Fonteynni oʻq uzib oʻldiradi, soʻng jasadlarni Fonteynning uyiga olib borib, yoqib yuboradi. 2001-yil bahorda Deyl Sheykleford ikki qotillikda aybdor deb topilib, oʻlim jazosiga mahkum etiladi. Shu hodisalardan soʻng Chak Palanik "Alla" kitobi ustida ish boshlaydi, u aytadiki, bu novellani Sheyklefordning oʻlim hukmida ishtirokchi ekanligida vijdon azobida qiynalmaslik uchun yozgan. 2001-yilda Palanik "Boʻgʻilish"ni yozadi. Asar "Nyu-York Tayms" reytingiga binoan 1 raqamli bestseller boʻladi. 2005-yilda Palanikning ikki yangi asari - "Kundalik" ("gʻayritabiiy rassom" mavzusini yangi choʻqqiga koʻtargan syurrealistik roman) va "Arvohlar" (Tuzoqqa tushib qolgan boshlovchi yozuvchilar tomonidan aytib beriladigan bir necha oʻntalik alohida hikoyalardan iborat roman) nashr etiladi. Hozirgi vaqtda Palanikning yagona badiiy boʻlmagan asari bu - "Qochoqlar va gadolar" - avtobiografik romanidir. Tuzilishiga koʻra roman Palanik yashaydigan va ijod qiladigan ona shahri Portlend (Oregon) haqida turistlar uchun yoʻlovchidir. .uz. .uz — O`zbekiston uchun yuqori darajali milliy domendir. FTP. File Transfer Protocol (so`zma-so`z "fayl uzatish protokoli") yoki FTP ("ingliz tilida «Ef-Ti-Pi» deb o`qiladi") Solyaris (roman). Solyaris () — mashhur polyak fantast yozuvchisi Stanislav Lem tomonidan yozilgan asar. Ushbu asarda Solyaris nomli ongli sayyorani insoniyat tomonidan topilishi va odamlarning Solyaris bilan aloqa qilishi haqida so'z boradi. Bu asarda yozuvchi insoniyat o'zga sayyoralarda mavjud bo'lishi mumkin bo'lgan ong shakillari bizning tushunchalarimizga mos kelmasligi va ushbu ong bilan aloqa qilish muammolarini ko'rib chiqadi. Asarning ikkita ekranizatsiyasi mavjud: Tarkovskiy, Andrey Arsenyevich tomonidan 1972 yil suratga tushirilgan Solyaris (film, 1972) filmi va Soderberg, Stiven tomonidan 2002 yil suratga tushirilgan Solyaris(film, 2002) filmi. Syujet. Roman bosh qaxramon, psixolog Kris Kelvinning sayyora yo'ldoshi bo'lgan ilmiy-tadqiqot stantsiyasiga kelishi bilan boshlanadi. Uning asosiy maqsadi - stantsiya ekipajining g'ayritabiiy hatti harakatlariga izoh berish va imkon qadar ularni normal axvolga keltirish. U stantsiyaga kelgach yaqin do'stini o'z joniga suyiqasd qilganini ko'radi. Boshqa ekipaj vakillari esa u bilan aloqa qilishni istashmaydi va o'zlarini g'ayritabiiy tutishadi. Kevin Mitnick. Kevin David Mitnick (Kevin Devid Mitnik; 1963-yil 6-avgustda tugʻilgan) — Informatsion xavfsizlik sferasida diqqatga sazovor inson, uning ismi deyarli afsonaviy boʻlib qolgan. Informatsiyaga (kompyuter) noqonuniy tahdid solgani uchun, muttahamlik va moddiy zarar yetkazganligi uchun ozodlikdan mahrum etilgan. Faoliyat. Jurnalistlarning fikricha, u xakerlikning otasi va asoschisi deb hisoblanishiga qaramay, u bunday kishi emas, chunki buzishda u asosan mashina faktorini emas, balki inson faktorini ishlatgan. Avvaliga u sevimli qizi bilan AT&T telefon tarmoqlarini buzish bilan ovora boʻlgan va tekin xalqaro qoʻngʻiroqlarni ishlatgan. Fikrni u oʻzining iqtidorli doʻstidan olgan. Soʻng, aynan shu doʻsti yordamida kompyuter tarmoqlari bilan shugʻullanishga oʻtgan. Keyinroq, Mitnick informatsion tehnologiyalar xavfsizligi sferasidagi sotsial injeneringga bagʻishlangan kitobni yozgan va hozirgi kunda xavfsizlik boʻyicha mutaxassisdir. Immanuel Wallerstein. Immanuel Wallerstein "talafuzzi: Immanuel Vallerstayn" (28 sentabr, 1930 yil, New York) yashab turgan zamonamizni, bizni o’rab turgan ijtimoiy-siyosiy sistemalarni ochiq va ravshan tushuntirib bera oladigan eng obro'li jamiyatshunoslardan biri hisoblanadi. Ayni onda Immanuel Wallerstein Yale Universitetida Senior Research Scholar (Yetakchi Tadqiqotchi Olim) bo'lib faoliyat ko'rsatadi. Professor Wallerstein PhD diplomini 1959 yilda Columbia Universitetidan olgan. U International Sociological Association - Xalqaro Jamiyatshunoslik Assosiasiyasining sobiq Prezidenti va 1993-1995 yillarda Gulbenkian Ijtimoiy Fanlarni Qayta Qurish Komissiyasining raisi bo'lgan. Immanuel Wallerstein asarlari asosan uch o'q atrofida to'plangan: zamonaviy dunyo tizimining tarixiy shakllanishi; kapitalist dunyo-iqtisodiyatining bo'hroni; va, bilim shakl-qurilmalari. Op-ed. Op-ed - 'Opposite editorial' ya'ni biror bir gazeta, jurnal yoki webnashrda chop etilgan individual va mustaqil mualliflarning ma'lum bir mavzu haqidagi fikr-mulohazalari. Peter printsipi. Peter printsipi — Laurence Peter (Laurence J. Peter) tomonidan taklif etilgan va shu nomli kitobda ta'rif berilgan printsip. Uning ta'rifi quyidagicha:"Iyerarxik tizimda har bir ishchi o'z nokompetentlik darajasigacha ko'tariladi". Mazmuni. Peter printsipi - bu quyidagi umumiy printsipning xususiy xolidir: har qanday yaxshi ishlovchi fikr yoki narsa tobora murakkablashib boruvchi holatlarda foydalaniladi va oxiri fojeaga olib keladi. Ko'pincha tekshirilgan va o'zini yaxshi ko'rsatgan fikr, texnologiya yoki narsadan yangi sharoitlarda foydalanish xohishi tug'iladi, garchi yangi sharoitlar bu fikr, texnologiya yoki narsadan foydalanish sohasidan chetga chiqadi. Lourents Piter ushbu printsipni odamlarni lavozimlar iyerarxiyasida ko'tarilishini asoslash va ta'rif berish uchun foydalandi. Peter printsipiga binoan, iyerarxik tizimda ishlovchi har qanday odam o'z majburiyatlarini bajara olmaydigan darajagacha ya'ni nokompetentlik darajasigacha ko'tariladi. Ushbu daraja ishchining "nokompetentlik darajasi" deyiladi. Ishchi shu darajada tizimni tark etgunga qadar qoladi (yani ishdan bo'shaydi, vafot etadi yoki nafaqaga chiqadi). Peter printsipi juda keng sohalar uchun talqin qilinishi mimkin, chunki ko'pgina davlat, tijorat va notijorat tashkilotlar aynan iyerarxik lavozim tizimida ishlaydi. Asoslash. Peter printsipini ishchilarni yangi lavozimga taklif qilinishi kuzatish bilan asoslash mumkin Nokompetentlilarning ko'tarilishi. Yangi vakansiya paydo bo'lganda asosan u yerga hozirda o'zini ko'rsatgan va/yoki hozirda egallagan lavozimida e'tiroz bildirilmagan ishchilar taklif qilinadi. Lavozimning o'zgarishi bajariluvchi majburiyatlarni o'zgarishi bilan bog'liq. Agar ishchi bu majburiyatlarni bajarish qo'lidan kelsa u keyingi yuqori lavozimga ko'tariladi. Shu yo'l bilan u o'zini kompetent ko'rsata olgan barcha lavozimlarida ko'tarilib nixoyat uning qo'lidan kelmaydigan lavizmgacha ko'tariladi. Shu bilan birga uning iyerarhiyadagi keyingi siljishi to'xtaydi. Natijada "kompetent hodimlar o'z nokompetentlik darajasigacha ko'tarilishadi". Nokompetentlik hodimlar lavozimda pastga tushirilmaydi. Birinchi qarashda nokompetent hodimlarni o'z o'rniga qaytarish bilan barcha muammolarni xal qilish mumkindek tuyuladi; biroq, birinchidan, ularni shu lavozimga qo'ygan boshqaruvchilar uchun bu o'z hatosini bo'yniga olishga majbur etadi va demak ular uchun hohishsiz yo'l. Ikkinchidan, hodimning o'rni bu vaqtgacha band bo'ladi. Shuning uchun u o'z lavozimida qoladi. Faqat katta hatoga yo'l go'ygandagina uni ishdan bo'shatishligi yoki umuman boshqa lavozimga qo'yishadi. Yangi lavozim taklifini qabul qilmaslik extimoli kam. G'arbda mavjud ijtimoiy-siyosiy sharoitlarga asoslanib Piter ishchining o'z xohishi bilan lavozimni qabul qilmasligi extimoli kamligini ko'rsatadi. Bu sharoitlar doim insonni boylikka tadbirkorlikka undaydi va uni qarshilik ko'rastishiga atrofdagi odamlar ham yomon baho berishadi (masalan, oila a'zolari, do'stlari va hokazo). Nokompetentliklarning o'sishi. Nokompeten hodimlar o'z lavozimlarida yana o'sishlari mumkin. Bu asosan shaxsiya aloqalar yoki egallangan lavozimni bo'shatish kerakligi tufayli ro'y beradi. Bunda Piter printsipi buzilmaydi - hodim bir nokompetent lavozimdan boshqasiga ko'chadi xolos. Iyerarxik regres. Piter printsipi tufayli katta iyerarhik tizimlarda degradatsiya qilish tendentsiyasi mavjud. Qanchalik ko'p nokompetent hodimlar paydo bo'lsa kompetentlik standartlari shunchalik pasayib boradi. Nokompetentlik darajasigacha ko'tarilmagan hodimlar ishlaydi. Piter printsipini ketma-ket ishlatib barcha iyerarhik tizimlar vaqt o'tishi bilan butunlay nokompetent hodimlar bilan egallanadi degan hulosaga olib kelishi mumkin. "Tizimda doim asosiy ishni bajaruvchi va o'z nokompetentlik darajasiga yetmagan ishchilar mavjud". Bundan tashqari, agar tizim katta bo'lmasa unda hamma uchun lavozimlar bo'lmasligi mumkin. So'nggi to'xtash sindromi. Piter nokompetentlik darajasiga yetgan hodimlarga hos bo'lgan xatti harakatlar mavjudligini ta'kidlaydi va ularni "so'nggi to'xtash sindromi" deb ataydi. Bu sindromning paydo bo'lishiga sabab hodim o'zining nokompetentligini tushunadi yoki buni his qiladi. O'ziga bo'lgan ijobiy munosabatni saqlash maqsadida u tayinli ish natijasiga eriishish o'rniga ko'zga tashlanadigan biroq sayoz faoliyat bilan shug'ullana boshlaydi. Sindromning boshqa belgilari bu ishda doimo rasmiyatchilikka moyillik, byurokratik qoidalarni yaratish va ularga so'zsiz rioya etishni talab qilishdir. Mustaqillik Kuni. Mustaqillik Kuni biror mamlakatning boshqa davlatdan yoki mustamlakalikdan ajralib chiqqan kunidir. Odatda milliy bayram oʻlaroq har yili nishonlanadi. South Park. South Park (Janubiy Park; talaffuzi:) Trey Parker va Matt Stone tomonidan yaratilgan Amerika multserialidir. Comedy Central kanalida 1997-yildan beri efirga uzatiladi. Serial mashhur shaxslar va voqealarni mutoyiba va satira yordamida parodiya qiladi. Mazmuni. Serialdagi voqealar Colorado shtatining South Park shaharchasida boʻlib oʻtadi. Bosh qahramonlar oʻlaroq toʻrt nafar maktab bolasi — Stan, Kyle, Eric va Kennylar qatnashadi. Multfilm ijtimoiy, diniy, siyosiy muammolarni hajv bilan yoritadi, illatlarni fosh qiladi (masalan, NAMBLA haqidagi qismda bachabozlik qattiq tanqid ostiga olingan). Serialda tez-tez soʻkinish eshitilishi va jinsiy aloqaga oid mavzular eslatilishi tufayli 18 yoshdan kichik boʻlganlarga tavsiya etilmaydi. Ishlab chiqarish. Multfilm ikki oʻlchamli sodda animatsiyadan iborat. Avvalboshda Parker va Stone rangli qogʻozlarni qirqish bilan serialni ishlab chiqarishgan boʻlishsa, hozirda kompyuter grafikasi yordamidan foydalanishadi. Tanosub. Yetishgach bir sharar kul aylar oni. Ayoqing qanda boʻlsa boshim anda. ("Atoiy") Muxammas. Muxammas (ar. "beshlik") - beshlik band usulida yozilgan sheʻr. Muxammas turlari. 1. Bir shoirning oʻz muxammasi (mustaqil muxammaslar). 2. Taxmis - boshqa shoirga ergashib, izdoshlik,aslakdoshlik, uning gʻazalidan taʻsirlanish, ilhomlanish, unda oʻz fikr-kechinmalariga hamohanglik koʻrish asosida oʻxshatma usulida yozilgan muxammaslar. Misol. Yaxshi vaqtlar yod etib, oʻzdan ketib, eldin qotib,               -a Harza tifli ashkdek ayni nazarlardin solib,                          -a Nosara dirham sifatlik rad qilib, qoʻlga olib,                      -a Dasti farsuda, yuzi katib, ayogʻlarda qolib,                        -a Koʻhna tigʻi tax-batah gʻam zangi tutgan kundiman.        -b Loose. Loose — Nelly Furtado guruhining uchinchi studiyaviy albomi, relizi 2006-yil 20 iyun. Birinchi singl — Promiscuous treki, keyingisi — Do It. Alliteratsiya. Alliteratsiya (Tavze) - sheʻrda, jumlada, bandda va qisman nasriy asarlarda ham bir xil undosh tovushlarning takrorlanishi. Tovushlar ohangdorligi, asosan bir xil tovushlarning takrorlanishidan hosil bo'lgan ohangdorlik alliteratsiya deb yuritiladi. "(Erkin Vohidov)" Anafora. Anafora (takror) - sheʻr yoki banddagi misra, gaplarning boshidagi soʻz yoki soʻz birikmasining boshqa misralar boshida aynan takrorlanib kelishi. "(Hamid Olimjon "Zaynab va Omon"dagi Sobir gapi)" Allegoriya. Allegoriya (majoz) - ramzning bir ko'rinishi boʻlib, voqea-hodisa yoki narsa-buyumning mavhum tushunchasi oʻrnida aniq tasvirni ifodalovchi ramziy soʻz (obraz)ni qoʻllash, yaʻni adabiy asarda oʻquvchiga noaniq boʻlgan tushunchani koʻpchilikka maʻlum boʻlgan narsalarga xos belgilar bilan ifodalash usuli. Misol: tulki - ayyor va aldamchi kishi, bo'ri - ochkoʻz, chumoli - zahmatkash kishi va hok. Antifraz. Antifraz - shaxs yoki narsaga xos xususiyatni kulgi ohangi bilan inkor qilish. Bunda soʻzlarning asl emas, teskari maʻnosi nazarda tutiladi. "(Hamid Olimjon)" Bu birikmalar aslida ijobiy maʻnoni bildiradi, bu yerda salbiy maʻnoda qoʻllangan. Antiteza. Antiteza (qarshilantirish) - badiiy asarda voqea yoki tushunchalarni bir-biriga qarshilantirish orqali bir-biriga zid tushunchalarni yaqqol ifodalash va ularga qiyosiy xarakteristika berish. Misol: Menga nomehribon yor oʻzgalarga mehribon emish, Mening jonim olib, agʻyorga oromijon emish. "(Alisher Navoiy)" Apostrofa. Apostrofa - jonlantirishning bir koʻrinishi boʻlib, jonsiz narsa yoki hodisaga jonli narsa hodisadek murojaat qilish yoxud yoʻq shaxsga xuddi bordek qarash. "(Hamid Olimjon)" Irsoli masal. Irsoli masal - sheʻrda maqol, matal, hikmatli soʻzlarni muayyan maqsad bilan ishlatish usuli. Xunob ichar vaqtimda xush kelding, koʻngilkim, xalq aro, Yaxshi masaldirkim: "Kechir yaxshi kishi osh ustina". Istiora. Istiora (Metafora) - asarlarda soʻzni oʻz maʻnosidan boshqa bir maʻnoda, yaʻni majoziy maʻnoda qoʻllash sanʻati. Bu sanʻat soʻz maʻnolari koʻchishining bir turi boʻlib, u narsa va hodisalar oʻrtasidagi oʻxshashlikka asoslanadi. Shu jihatdan istiora tashbih sanʻatiga yaqin turadi. U koʻpincha tashbihi kinoyaga, yaʻni mushabbihi tushirilgan tashbihga teng keladi. Adabiyotshunoslikda istiora tashbihdan kuchli sanaladi. "Istiora" arabcha soʻz boʻlib, "biron narsani omonatga (vaqtincha) olmoq" degan maʻnoni ifodalaydi. Tuzilishiga koʻra bir soʻzdan yoki iboradan tashkil topgan istiora sodda istiora, birikmali istioralar murakkab istiora sanaladi. Misollar. Lolalar ermaski, bagʻrimdin erur pargolalar - baytidagi "sariq yuz" ma'nosidagi "zaʻfaron" soʻzi sodda istioraga, "qonu yosh toʻkaman" maʻnosidagi "toʻkarmen lolalar" iborasi murakkab istioraga misol boʻla oladi. Keldi ochilur chogʻi oʻzliging namoyon qil, Parchalab kishanlarni har tomon parishon qil. "(Maqsud Shayxzoda "Kapitan Gastello")" Bunda Lochin - kapitan Gastello, quzgʻunlar - fashistlar maʻnosida ishlatilgan. Koʻni soʻz irig ul kim aymish, temish, "(Yusuf Xos Hojib "Qutadgʻu bilig")" Unga ipak gazmol yubordim, u esa tikan tugib yubordi) Bu yerdagi "ipak gazmol" - taklif, "tikan" - rad etishdir. Jonlantirish. Jonlantirish - odamlarga xos boʻlgan xislatlarni jonsiz predmetlar, tabiat hodisalari, hayvon, parranda, qush kabilarga koʻchirish orqali hosil boʻladigan tasvir usuli. "(Hamid Olimjon)" Turlari. - Suqing kirar, koʻp nazar solma! Metonimiya. Metonimiya - ikki tushuncha oʻrtasidagi yaqinlikka asoslangan oʻxshashsiz koʻchim. Metonimiyada biror narsa yoki voqea-hodisaning nomi boshqasiga koʻchiriladi, biroq bu nomlash narsalar oʻrtasidagi oʻxshashlikka emas, balki ular oʻrtasidagi yaqinlikka, aloqadorlikka asoslanadi. Turlari. "(Gʻafur Gʻulom)" "(Hamid Olimjon)" 3. Biror narsaning harakati yoki uning natijasi shu harakatni bajaruvchi qurolning nomiga koʻchiriladi: "Uning perosi qasos oʻti bilan yonadi." "(Hamid Olimjon)" 5. Maʻlum joydagi kishilar maʻnosi shu joyga koʻchiriladi: Majlisga butun qishloq keldi. "(Abdulla Qahhor)" Murabbaʼ. Murabbaʼ (ar. "toʻrtlik") - oʻzaro qofiyalangan toʻrt misralik band usulida yozilgan sheʻr. Misol: Yorga yetar kun bormu, yoronlar Yorga yetar kun bormu, yoronlar?     -b Yorga yetar kun bormu, yoronlar?     -b Holim soʻr emdi, bergil davoni         -d Yorga yetar kun bormu, yoronlar?     -b Musaddas. Qofiyalanishi: a-a-a-a-a-a, b-b-b-b-b-a... yoki a-a-a-a-a-a, b-b-b-b-a-a... Sayding1 qoʻya ber, sayyod, sayyora ekan mendek,           -a Ol domini2 boʻynidin, bechora ekan mendek,                       -a Oʻz yorini topmasdan ovora ekan mendek,                             -a Iqboli nigun, baxti ham qora ekan mendek,                           -a Hijron oʻtidin jismi koʻp yora ekan mendek,                          -a Kuygan jigari-bagʻri sadpora ekan mendek.                          -a Kes rishtanikim, qilsun chapaklar otib jasta3,                     -b Hajrida alam tortib, boʻldi jigari xasta,                                    -b Togʻlarga chiqib boʻlsun yori bilan payvasta,                        -b Kel, kuyma balo domi birla ani pobasta4.                                -b Hijron oʻqidin jismi koʻp yora ekan mendek,                            -a Kuygan jigari - bagʻri sadpora ekan mendek.                          -a 1 - ov        2 - tuzoq        3 - asta        4 - oyog'i bog'li, tutqun Zulqofiyatayn. Zulqofiyatayn (qoʻsh qofiya keltirish) - bayt misralarida ikki soʻzni qofiyadosh qilib keltirish sanʻati. "(Alisher Navoiy "Sabʻai sayyor")" Qutb yogʻdusi. Qutb yogʻdusi odatda qutb hududlarining tungi osmonida kuzatiluvchi rangli yogʻdulardir. Shimoliy kengliklarda u aurora borealis (Qadimgi Rim mifologiyasida "Avrora" - shom maʼbudasi, yunonchada "borealis" - "shimoliy shamol") deyiladi. Aurora borealis koʻpincha sentabr-oktabr hamda mart-aprel oylarida kuzatiladi. Janubiy yarimshardagi qutb yogʻdusi esa aurora australis (lotincha "australis" - "janub") deyiladi. Shakllanishi. Qutb yogʻdulari zaryadli zarrachalar - ionlarning Yer magnitosferasiga (yer sathidan taxminan 80 km balandlikda) sekundiga 300-1200 km tezlikda kelib urilishi natijasida paydo boʻladi. Bu ionlar Quyosh shamoli deb ataluvchi plazma oqimida keladi. Ionlar odatda 1-15 keV darajasigacha energiya tashiydi; va bu energiya atmosferadagi gaz atomlariga urilib, ularning energiya darajasini koʻtaradi. Natijada zarbaga uchragan atomlar foton chiqara boshlaydi (bu hodisani neon lampalarida ham kuzatish mumkin). Qoʻzgʻalgan atomlar odatda kislorod boʻlgani uchun, qutb yogʻdulari atomar kislorod uchun xos yashil rangda (toʻlqin uzunligi 557.7 nm), past energiya sharoitida esa toʻq qizil rangda (630.0 nm) yorugʻlik chiqaradi. Har bir ion zarbasidan soʻng nafaqat fotonlar, balki elektronlar nurlanishi ham roʻy berib, elektronlar esa oʻz navbatida boshqa atomlarga urilib, ulardan ham foton va elektron chiqarib, hodisa toki energiya tugaguncha davom etaveradi (0.5-1 sekund atrofida). Agar Quyosh shamoli intensiv boʻlsa, bu yogʻdular uzoq davom etadi. Yogʻdulardagi boshqa rangli toʻlqinlar azot atomlari va molekulalarining nurlanishi oqibatida hosil boʻladi. Koʻrinuvchi yorugʻlikdan tashqari, qutb yogʻdulari infraqizil, ultrabinafsha va hatto rentgen nurlanishlarini ham yuzaga keltiradi. Lekin ultrabinafsha va rentgen spektrdagi toʻlqinlar atmosferada yutilib ketadi, shuning uchun ularni faqat koinotdan kuzatish mumkin. Magnitosfera. Magnitosfera astronomik jism atrofidagi kosmik plazma uning magnit maydoni bilan boshqariladigan sohadir. Kuchli magnitosfera Yer, Yupiter, Saturn, Uran va Neptun oʻralgan. Merkuriy va Ganimed (Yupiter tabiiy yoʻldoshi) ham magnitosferaga ega, lekin u juda kuchsiz. Mars magnitosferasi uning deyarli sirtidadir. Qolaversa, yulduzlar ham magnitosferaga egadirlar, ayniqsa pulsarlarda u juda kuchli. Yer magnitosferasi (magnit maydon induksiyasi 30-60 mikrotesla) Quyoshdan kelyotgan plazma oqimini tutib, qutb yogʻdusini hosil qiladi. Tajnis. Tajnis (jinos) - sheʻr baytida maʻno jihatidan har xil, ammo shakli bir xil yoki shaklan bir-biriga yaqin ikki soʻzni keltirib, ular vositasida muayyan fikr, lavha yoki timsolni taʻsirchan ifodalash sanʻati. Birinchi qatorda "xoli" soʻzi "yuzdagi xol" maʻnosida, ikkinchi qatorda "alohida emas" maʻnosida kelgan. Qayu erda boʻlsa uqush bila oʻg (aqi) Ani er atagʻil necha oʻgsa oʻg. (maqta) Uqush, oʻg, bilig kimda boʻlsa tugal, Yavuz ersa kaz te, kichig ersa oʻg. (ulugʻla) "(Yusuf Xos Hojib)" Qaysi bir kishida aql va zakovat boʻlsa, Uni (haqiqiy) kishi deb atagin, qancha maqtasang maqta. Zakovat, aql, bilim kimda yetuk boʻlsa Yomon boʻlsa (ham) yaxshi de, kichik bo'lsa (ham) katta deb bil (yaʻni ulugʻla). Taʻdid. Taʻdid (Taʻzil, shumur, siyoqat - ul aʻdod, eʻdod, teʻdod) - fikriy rivoj, ketma-ketlik, tadrijiylik. U grammatik qurilmalarning bir xil shaklidan ketma-ket foydalanish orqali ham yuzaga chiqishi mumkin. "(Yusuf Xos Hojib)" Tajziya. Tajziya ("boʻlak-boʻlak qilmoq") - bayt misralarining har birini ikki boʻlakka ajratib, misralardagi birinchi boʻlaklarni ham, ikkinchi boʻlaklarni ham oʻzaro qofiyalash sanʻati. Qaro zulfing firoqida parishon roʻzgʻorim bor, Yuzungdin ishtiyoqida ne sabru ne qarorim bor. Evanescence. Kirish . Amerikan modern rockining yangi qahramonlarining yuzi boʻlib, Evanescence'ning vokalchisi Amy Lee boʻldi. Shunisi qiziqki, Evanescence'ning paydo boʻlishidan avval, alternative metal janrida ijod qiladigan guruhning vokalchisi ayol kishi boʻlishi mumkinligi hech kimning hayoliga kelmagan, kelgan taqdirda ham, umuman tasavvurga sigʻmaydigan fikr kabi surib tashlangan. Evanescence kabi guruhlar - Lacuna Coil va The Gathering'larning misollari ayol vokali gitaraning agressiv riflarini toʻldirishini koʻrsatardi, ammo ayol vokalchini birinchi oʻringa qoʻyish - hamkasblar - erkak vokalchilarga nisbatan hurmatsizlikdek tuyulgan. Amy Lee'ni bu pozitsiya hayron qoldirardi: "Mening ona shahrimda, men - ayol kishi vokalda turadigan hattoki bir dona guruhni ham bilmayman!" Tanishuv. "Bir necha yil avval Amy va men bir bolalar oromgohida boʻlgan edik. Men kult musiqa chaladigan guruh bilan ijod qilardim, Amy esa ochiq havodagi ibodat bilan shugʻullanardi. Bir kuni boʻsh vaqtimda men sport zalida oʻtirib, basketbol matchini koʻrayotgan edim. Maydonning boshqa tarafida pianino turgan sahna bor edi. Men juda zerikib oʻtirgan edim, bir vaqt Meat Loaf guruhining "I Would Do Anything for Love" qoʻshigʻiga kirishni chalayotgan pianino ovozlarini eshitib qoldim. Men oʻsha tarafga qaradim va pianinoda hech ham urinishlarsiz, katta talantini namoyish qilib chalayotgan qizni koʻrib qoldim. Menda uygʻongan gʻaraz toʻlqini pasayganidan soʻng, men darrov turib oʻyin ketayotgan maydonni toʻgʻridan-toʻgʻri kesib oʻtib, pianino oldiga yugurib bordim va qizga oʻzimni tanishtirdim. Keyin u meni oʻzi yozgan qoʻshigʻi bilan yanada qattiqroq hayratga soldi. Men oʻzimni jannatda his qildim. Soʻng u qoʻshiq aytishni boshladi. Men oʻlib qolay dedim. Oromgohning bu kichik, ozgʻin kishisida men umrimda eshitib koʻrgan ovozlardan eng kuchlisi va eng chiroylisi bor edi. Qandaydir qilib, men uni boshqa hech kim bilan oʻynamaslikka undirdim, va oʻsha paytdan boshlab u meniki boʻlib qoldi". Ben bu hikoyani bir necha marotaba aytib bergan edi, ammo Amy uni toʻgʻrilardi: "Nima haqida gapiryapsan?! Men hech qachon bu qoʻshiqni ijro etmaganman!.. Ha, mayli ijro etgandirman, ammo meni Meat Loaf guruhi bilan assotsiatsiya qilishlarini istamayman!". Amy aytadiki, bu nima bilan tugashini oldindan bilganida, ijro etish uchun boshqa qoʻshiqni tanlagan boʻlar emish. Musiqiy didlarining har xil boʻlishiga qaramay, (Amy klassik musiqiy taʻlimga ega, Tori Amos va Bjork'larning ijodini sevadi, Benga esa 80-yillarning heavy-metal'i yoqadi) yoshlar tezda til topishishadi. "Biz asosiy narsada bir-birimizga mosmiz - musiqaga boʻlgan qarashlarimizda, - deydi Ben. - Biz bir-birimizni soʻzlarsiz tushunamiz va bir-birimizni fikrlarimizni tugatamiz". Birinchi yozuvlar. Evanescence haqidagi birinchi eslashlar 1990-yillarning ohirlariga toʻgʻri keladi. "Give unto Me" va "Understanding", keyinchalik esa "My Immortal" va "Haunted" qoʻshiqlari aynan oʻsha paytda yozilgan edi, ohirgi ikkitasini Ben yozgan. Ben yozgan deyarli hamma qoʻshiqlar singari, ular qisqagina tarixga ega edilar. "Haunted"'ning matnini Amy Benning taqdir istagi bilan yovuz uyga qamalgan kichik qizaloq haqida hikoyasini oʻqigandan keyin yozadi. Uy uni asirlikda ushlaydi va mana 10 yildan buyon u qiynoqlarining sababchisi boʻlgan kishini koʻrgisi keladi, uni sevadi va bir paytda undan nafratlanadi, ammo u uning hayotidagi yagona odam va qizning hayoti usiz mavjud boʻla olmaydi. "My Immortal"ning tarixi yuqorida aytib oʻtilgan hikoya bilan qandaydir maʻnoda kontrast yaratadi. Dilni oʻrtab yuboradigan lirikasi, hayot va oʻlim haqida mulohazalari, shu jumladan oʻz joniga suiqasd qilish haqidagi oʻylariga qaramay, guruhning qoʻshiqlari bir-biridan juda farq qiladi. "My Immortal" - sevgilisini tinch qoʻymayotgan vafot etgan qizning arvohi haqida qoʻshiq. Biz sevadigan insonlarning ruhlari bizlarni tark etmaydi, qachonki buni oʻzimiz hohlamasak. Bu qoʻshiq ayriliq va qiyinchiliklar haqida. Aytishimiz mumkinki, hozirgi vaqtda bu qoʻshiq ularning eng ommaviy va mashhur qoʻshiqligidir. Brad Caviness Litl-Rokdagi oʻzining KABF radiosida "formatda boʻlmagan" musiqaligiga qaramay, "Understanding" va "Give unto Me" qoʻshiqlarini aylantira boshladi. Bjork, Danny Elfman va Tori Amos kabi artistlarning taʻsiri ostida guruh oʻz materiallaridan demo-albomlar chiqara boshladi. Hattoki, jonli sahnaga chiqishlarga ega boʻlmay, Evanescence oʻzining reputatsiyasiga ega boʻla boshladi. "Biz ishlab chiqqan narsalarning koʻp qismi amalga oshirilmadi" - eslaydi Ben. Yangi gotik guruh haqidagi mish-mishlar Litl-Rokning tashqarisida ham tarqaldi - va buning hammasi guruh bir dona ham konsert bermagan holatida! "Toʻsatdan, biz mashhur ekanligimizni angladik, - eslaydi Ben Moody. - Bizning qoʻshigʻimizni radioda juda koʻp aylantira boshlashdi, ammo paradoks shunda ediki, hech kim bizni tanimasdi va bizni qanday topishni bilmas edi. Biz esa koʻrinmasdik, konsertlarni ham bermasdik, chunki guruh atigi ikki kishidan iborat edi - men va Amydan". "Understanding" qoʻshigʻi musiqachilar yozib, oʻz kuchlari bilan chiqargan debyut albom - EP Evanescence (1998)ga kiritiladi. Albom bir kecha ichida, Litl-Rokdagi ularning birinchi konserti Vino'da 100 nushada tarqaladi. Albom chiqaruvidan soʻng guruh oʻziga Evanescence nomini oladi (ungacha ular Stricken & Childish Intentions deb nomlanishardi). Whisper EP keyinroq, 1999-yili BigWig Enterprises yordamida CD-Rlarda (atigi 50 nushada) realizatsiya qilinadi. 2000-yilda guruhga David Hodges qoʻshiladi, u klavishlarda chaladi. Aytish mumkinki, bu juda hayratlanarli hol edi, chunki Ben Moody - tugʻma pedant - oʻzi bilan birga chalish qulay boʻlganlarni juda tirishqoqlik bilan saralardi. Shu yilning oʻzida Origin demo-albomi chiqariladi. Bu CD 2000-yil 4-noyabrda Litl-Rokda Evanescence, Living Sacrifice, Squad 5-0 va yana ikki guruh ishtirok etayotgan shouda taqdim etiladi. Muvaffaqiyat qanotlarida. Internetga tashlangan yozuvlar "Wind-Up Records" leyblining boshliqlarining diqqatini tortdi. Bu leybl "xristian" musiqani chiqarar edi ("Wind-Up Records"ning mijozlari - Creed, P.O.D., 12 Stones, Seether). Bu vaqtga kelib, duet yana bir gitarachi - Jon LeKompt (Killing System) va barabanchi Roki Greyga (Living Sacrifice, Soul Embraced) ega boʻladi. "Wind-Up Records" yordami bilan komandaning kompozitsiyalari "xristian" radiostansiyalarida yangrashni boshladi. "Bring Me to Life" qoʻshigʻini efirida qoʻygan birinchi radiostansiya Litl-Rokdagi KLAL-FM edi. Syd stansiyasining musiqiy boshligʻi Bring Me to Life qoʻshigʻini 2002-yil yozida eshitib qoladi va bu qoʻshiq potensial hitligini hammadan avval sezadi. Syd qoʻshiqni stansiyada qoʻyishni boshlaydi, keyingi yilning boshlariga kelib esa boshqa yoʻnalishli stansiyalar (alternativ, xristian va boshqa ommaviy stansiyalar) undan namuna ola boshladilar. "12 Stones" vokalchisi Paul Maccoy ishtirokida yozilgan bu "Bring Me to Life" qoʻshigʻi "Daredevil" filmining prodyuserlari nazariga tushadi va ular guruhga filmning saundtrekiga yana bir ashulaligi - "My Immortal"ni qoʻshishni taklif etadilar. Bu filmga bagʻishlangan musiqali albom 2003-yil fevralda chiqadi, Evanescence'ning mashhurlikka erishishiga esa sanoqli kunlar qolgan edi. Issiq izlar boʻylab chiqarilgan "Fallen" debyut albomi "Daredevil" filmining muvaffaqiyati tufayli amerika rasmiy hit-paradining yettinchi qatorida debyut qiladi va bir oydan soʻng birinchi platinasiga erishadi. Guruhning debyut albomi 12 millionlik adad bilan tarqaladi va bir necha bor platinaviylik unvoniga erishadi. "Fallen" 2004-yilning eng yaxshi albomi sifatida Grammy'da nomzodlikka qoʻyiladi. "Fallen" albomi 2002-yili Los-Anjeles shahrida Dave Fortman (Boysetsfire, Superjoint Ritual) prodyuseri bilan birgalikda yozilgan edi. Yozuvning tugashi bilan, 2002-yil 19-dekabrda David guruhni tark etadi. Albom toʻyingan goʻzallik va musiqaning ogʻirligi oʻrtasidagi sezib boʻlmas balansni topadi. Tipik yozuv boʻlib - birinchi singl - "Bring me to life" boʻla oladi. 2003-yil mayida u Amerika chartining choʻqqisiga chiqadi va u yerda ikki hafta ushlanib turadi, iyunda esa Evanescence britan chartini ham ishgʻol etadi. Usoma bin Lodin. Usoma bin Muhammad bin 'Avad bin Lodin (10 mart, 1957)) Saudiya Arabistonilik harbiy islomchidir. Al-Qoida tashkilotini tuzganlikda gumon qilinadi. Boshqa islomiy harbiy rahbarlar bilan birgalikda ikki fatvo (1996 hamda 1998 yilda) chiqardi, ularda musulmonlar Isroilni qoʻllab-quvvatlovchi va musulmon mamlakatlarga qoʻshinlarini kiritgan davlatlar fuqarolarini, jumladan amerikaliklarni qatl etishlari kerak, deyiladi. Ilovalar. Ulamolar Usoma bin Lodin haqida: http://sofislom.com/index.php?option=com_docman&task=doc_download&gid=16 Oasis. Oasis — Manchester, Angliyada tashkil topgan rok-guruh. Guruh sardorlari - aka-uka Gallagherlar. Noel - gitarachi va koʻpchilik qoʻshiqlarning muallifi. Shuni aytish ham joizki, Noel guruhning bir necha qoʻshiqlarida asosiy vokalchi sifatida chiqadi. Uning ukasi - Liam - asosiy vokalchi va bir nechta qoʻshiqning muallifi. Ular guruhning tashkil topganligidan beri yagona oʻzgarmagan ishtirokchilaridir. Guruhga juda The Beatles, The Rolling Stones, Sex Pistols, Stone Roses va The Kinks'larning ijodi taʻsir qilgan. Koʻpchilik tanqidchilar tomonidan barcha zamonlarning eng yaxshi albomlaridan biri deb baho berilgan - Definitely Maybe nomli debyut albomning muvaffaqiyati tufayli, keyingi albom - (What's the Story) Morning Glory?'ning 19 millionlik sotuvlari va OAV tomonidan qizdirilgan Blur guruhi bilan "kurashi" tufayli Oasis XX asr 90-yillarining eng muvaffaqiyatli va taʻsirli guruhlardan biriga aylanadi. Aka-uka Gallagherlar muntazamlik bilan tabloidlar sahifalariga tushishardi va "yomon bolalar" reputatsiyasiga ega boʻladilar. Guruh muvaffaqiyatining choʻqqisi 1997-yilga - Oasis'ning uchinchi albomi - Be Here Now - britan chartlarining 1 pogʻonalarini egallagani va Birlashgan Qirollikda eng tez sotiladigan albom unvoniga erishgan (sotuvlarning birinchi kunida 500 mingga yaqin nusha sotilgan) paytiga toʻgʻri keldi. 90-yillar oʻrtalarida Oasis'ning raqobatchilari boʻlgan - koʻpgina guruhlar tarqalib ketishadi yoki albomlarni juda kam yozayotgan paytda, Oasis bir necha ishtirokchisining ketishidan oʻtib va ijodiy krizisni yengib, hozirgacha muntazam ravishda yangi ishlarini taqdim etmoqdalar, ularning konsertlari esa juda ommaviy. 2005-yilda dunyo yuzini koʻrgan ularning ohirgi albomi - Don't Believe the Truth yaxshi retsenziyalarga ega boʻldi va yaxshi sotilardi. 2006-yil 20-noyabrda Oasis'ning eng yaxshi xitlar termasi - "Stop The Clocks" chiqadi. "The Rain". Guigsy guruhga oʻzining maktabdosh doʻsti Liam Gallagherni taklif etganida, u rozi boʻladi va guruh nomini "Oasis"ga oʻzgartirishni taklif etadi. Oasis'ning birinchi sahna chiqishi Manchesterdagi "Broudwok" klubida, 1991-yil avgustda boʻlib oʻtadi. "The Inspiral Carpets" guruhi tarkibida amerikan turnesidan qaytgan Noel Gallagher ukasining chiqishini koʻrgani klubga keladi. Ikki oydan soʻng uni guruhga taklif etishadi, u esa guruh sardori boʻlish va guruhning barcha qoʻshiqlarini yozishni unga topshirish sharti bilan rozi boʻladi. Birinchi demo-yozuv. 1992-yili Noel "The Real People"dan boʻlgan Tony Gryffitsni uning Liverpuldagi studiyasida bir-ikki qoʻshiqni yozishga ruhsat soʻraydi. Keyinchalik "Oasis-Live Demonstration" deb mashhur boʻlgan bu yozuv guruhning birinchi studiyaviy albomi uchun asos boʻladi. Yozuvli kassetani turli xil rekord-leybllarga yuborishadi, ammo javob kelmaydi. 1993-yilda Oasis'ni Glazgo'ning "King Tut’s Wah Wah Hut" klubiga chaqirishadi. Guruh doʻstlari bilan mikroavtobusni ijaraga olishadi, ular 6 soatli yoʻl bosib oʻtishadi, ammo ularga set-listga kirgizilmagani aytilib, klubga qoʻyishmaydi. Guruh kuch ishlatishiga toʻgʻri keladi. Ularga baribir sahnaga chiqishga ruhsat berishadi va ular Creation Records ovoz yozish leyblining boshligʻi Alan McGui nazariga tushadilar, u darrov ularga shartnoma tuzishni taklif etadi. 1994-yilda cheklangan adad bilan "Columbia" singli dunyo yuzini koʻradi, keyin esa dastlabki ommabop singllar -"Supersonic" va "Shakermaker" chiqadi, ular radiostansiyalar efiriga va umumiy milliy chart UK Top 40 ga tushadi. Zuluk. Zuluk xalqali chuvalchanglar ("annelida") tipining "Hirudinea" ostsinfiga oid turdir. Zuluklar chuchuk suv, yer va dengizda yashashadi. Yomgʻir chuvalchanglari kabi germafroditdirlar. "Hirudo medicinalis" zotli zuluklar tibbiyotda klinik qon tozalash uchun ishlatiladi. Barcha zuluklar yirtqichdirlar. Biroq zuluklar oʻz navbatida boshqa hayvonlarga - yirik hasharotlar (qoʻngʻizlar) va qisqichbaqalarga yem boʻlishadi. Zuluk tanasi 34 segmentdan iborat; tishlari 270 ta. Taom topish uchun karbonat angidrid gaziga moʻljal olishadi (shuning uchun ularni nafas olish organlariga yaqinlashtirmaslik kerak). Tanadan qon soʻrib boʻlgach, uni hazm qilish uchun uyquga ketishadi. Xudoning mavjudligi. Xudoning mavjudligi muammosi ustida faylasuflar, teologlar va boshqalar bahs olib bormoqdalar. Falsafada xudoning mavjudligi yoki mavjud emasligi mavzusidagi argumentlar xudo ontologiyasining epistemologik dalillaridir. Xudoning mavjudligiga doir munozara talaygina falsafiy vazifalarni yechishni taqozo etadi. Asosiy muammo shundaki, xudoning taʼrifi aniq emas. Taʼrifi keskin aniqlanmagan obyektning mavjudligi borasida fikrlash fan uchun xos emasdir. Xudoning nima ekanligini ochiqlovchi baʼzi taʼriflar shunday noaniqki, bu taʼrifni qondiruvchi "nimarsa" mavjudmi yoki yoʻqmi, degan savol javobsiz qoladi; boshqa taʼriflar esa oʻz-oʻziga qarshi tezislardan iborat, shuning uchun bunday taʼrif bilan aniqlangan obyekt mavjud boʻla olmaydi. Shunga qaramay, xudoning mavjudligini qoʻllab-quvvatlovchi argumentlar ilgari surilgan. Ular metafizik, empirik, induktiv hamda subyektiv tiplarga ajratiladi. Ularga javoban xudoning mavjud emasligini taʼkidlovchi argumentlar ham oʻrtaga qoʻyilgan; ular empirik, deduktiv va induktiv tiplarga boʻlinadi. Muammoga turlicha yondoshiladi: teizm, xudo mavjud, deb uqtiruvchi dunyoqarash; ateizm, xudo mavjud emas, degan qarash; agnostitsizm, xudoning mavjud yoki emasligi haqida bilishning iloji yoʻq, degan xulosaga ega dunyoqarash. Mazkur muammo akademik fanning vazifasi emasligi iddao etilgan boʻlsa-da, falsafada bunday bahs koʻriladi, hamda ommaviy madaniyatda bu oʻz aksini topgan. IELTS. IELTS () — inglizzabon mamlakatda taʻlim olmoqchi, immigratsiya qilmoqchi yoki amaliyot oʻtmoqchi boʻlgan kishilar uchun test sinovi. Test ingliz tili ona tilisi boʻlmagan odamlarga bu tilni qanchalik chuqur bilishlarini aniqlashga yordam beradi. Avstraliya, Yangi Zelandiya davlatlariga immigratsiya maqsadida hujjat topshirganlar, Kanada, Avstraliya, Yangi Zelandiya, Amerika, Britaniya, Irlandiya universitetlarida oʻqishni hohlaganlar IELTS testini topshirishlari kerak. IELTS imtihonining yakuniy bahosini tan oladigan dunyo universitetlari muntazam ravishda oshib bormoqda. Ballar. Testning har bir boʻlimi uchun ballar 1 dan 9 gacha boʻlgan shkalada oʻlchanadi. Soʻng 4 boʻlim boʻyicha oʻrta ball hisoblanadi. Eng yuqori ball 9. Universitetda oʻqish uchun IELTS boʻyicha oʻrtacha 6.0 balliga ega boʻlish zarur. Agar natija 5.0 yoki 5.5ni tashkil etsa, u holda siz 6.0 koʻrsatkichiga ega boʻlish uchun shu oʻquv yurti qoshidagi koʻpi bilan 30 hafta davom etadigan ingliz tili kurslariga qatnashishingiz kerak boʻladi (ayrim universitetlar oʻrtacha ballarini 6.5 deb eʻlon qilishlari mumkin). Shunday qilib, IELTS Academic module boʻyicha oʻtish balli 5.0. TAFE, kollejlar va trening kurslari uchun 5.5 miqdoridagi oʻrtacha ball talab etiladi; 4.5 yoki 5.0 natijasiga erishish hollarida siz 5.5 koʻrsatkichiga ega boʻlish uchun shu oʻquv yurti qoshidagi koʻpi bilan 30 hafta davom etadigan ingliz tili kurslariga qatnashishingiz kerak boʻladi. Demak, talabalik vizasini olish uchun IELTS General Training module boʻyicha oʻtish balli 4.5. Blur. Blur ("Blyor" deb talaffuz etiladi,) — britaniyalik rok-guruh, 1989-yilda tashkil topgan. Dastlabki nomi Seymour boʻlgan. Original tarkibi: Damon Albarn - vokal, Graham Coxon - gitara, Alex James - bas-gitara va Dave Rowntree - barabanlar. Britpop toʻlqinining sardorlaridan biri. Birlashgan Qirollikda Blur oʻzining 1994-yilda chiqargan albomi - "Parklife" bilan muvaffaqiyatga erishdi. Bu albom toʻrtta Grammy mukofotiga ega boʻladi va chartlarda Pink Floyd guruhining "The Division Bell" albomini ortda qoldiradi. Amerikada esa ularga 1997-yilgi "Blur" albomidan boʻlgan - "Song 2" singli omad keltiradi. Navbatdagi "13" albomini yozilishiga mashhur musiqiy prodyuser William Orbit taklif etiladi. U Blur'ga ovoz jarangining yangi pogʻonasiga chiqishiga yordam beradi. Keyingi albom - "Think Tank" yakkahon karyerasiga shoʻngʻigan Kokson gitarachisisiz yoziladi, uning maʻsuliyatini sardor-vokalchi Elbarn oʻziga oladi. The Rolling Stones. The Rolling Stones ("Rolling-stounz") — 1960-yillarda muvaffaqiyat choʻqqisida boʻlgan britaniyalik rok-guruh. The Rolling Stones koʻpchilik kompozitsiyalari pop-musiqada yangi yoʻnalishlar yaratganligi bilan unikal boʻlganlar. 1969-yildagi AQSH boʻylab tur vaqtida ularni "Dunyodagi eng buyuk rok-n-roll guruhi" deb taqdim etishardi. Studiyaviy albomlar. /The Rolling Stones'ning birinchi albomlari Angliya va AQSHda har xil treklist bilan chiqarilardi!/ Sigareta. Sigareta chekish uchun moʻljallangan, tamaki barglarini quritib, maydalab, qogʻoz silindrga (odatda, 120 mm uzunlikda va 10 mm diametrli) solingan mahsulotdir. Tamakidan tashqari unga boshqa masalliqlar ham qoʻshiladi. Sigaretaning bir uchi olov yordamida tutatilib, boshqa (odatda filtrli) uchidan tutun soʻriladi. Uni baʼzan sigareta trubkasidan ham chekiladi. Asosiy masalligʻi tamaki boʻlmagan noanʼanaviy sigaretalar ham bor, ularga boshqa oʻtlar (masalan, nasha) solinadi. Sigareta, boshqa tamaki mahsulotlari kabi sogʻliq uchun zararli, baʼzan saraton, yurak, nafas olish tizimi, qon aylanish tizimi xastaliklar va tugʻma nogironlikka sabab boʻlishi mumkin. Sigaretani sigaradan farqlash zarur: sigara kattaroq va qalinroq, qogʻoz oʻrniga tamaki bargiga oʻralgan boʻladi. Sotilishi. Sigaretalar pachkalarda sotiladi, va odatda pachkada 20 dona sigareta boʻladi. Filtrli sigaretalar nisbatan qimmatroq narxda sotiladi. Luciano Pavarotti. Luciano Pavarotti (talaffuzi Luchano Pavarotti; 12-oktabr, 1935 – 6-sentabr, 2007) italyan tenori va opera vokalchisi boʻlgan. Plácido Domingo va José Carreras bilan birgalikda Uch Tenor triosi aʼzosi edi. Qizil Xoch tashkilotiga yordam tariqasida konsertlar uyushtirgan. Pavarotti oʻz karyerasini Yevropadagi opera teatrlarida boshlagan, biroq soprano Joan Sutherland bilan uchrashmaguncha keng miqyosli xalqaro turnelar uyushtirmagan. 1977-yildan Pavarotti dunyo boʻylab mashhur boʻlib ketdi. Pavarotti opera olamidan ommaviy madaniyatga 1990-yilgi FIFA Jahon Kubogida (Italiya) aytgan ashulasidan soʻng tanildi. Oʻshanda ilk bora Uch Tenor triosi paydo boʻlgandi. Pavarotti opera va pop-madaniyat orasida duetlar uyushtirgan (masalan, Bono bilan). 2006-yilning iyulida unga oshqozon osti bezi saratoni tashxisi qoʻyildi. U shu kasallikdan soʻng oʻz faoliyatini toʻxtatib, bir yildan koʻproq yashadi va 2007-yilning 6-sentabrida vafot etdi. Brainstorm (guruh). Brainstorm (latv. Prāta vētra) — latviyalik rok-guruh. Tarix. Guruh 1989-yili Yelgava shahrida tashkil topgan. Unga besh maktabdosh oʻrtoq kiradi - Renars Kaupers (vokal), Yanis Yubalts (gitara), Gundars Maushevichs (bas), Kaspars Roga (barabanlar) va Maris Mihelsons (akkordeon). 1992-yili guruh oʻzining "Jo tu nāc" nomli birinchi singlini chiqaradi. 1993-yilda ularning birinchi albomi - "Vairāk nekā skaļi" chiqadi. Albomning eng mashhur qoʻshigʻi boʻlib "Ziema" ("Qish") taniladi. Shuningdek, bu qoʻshiqqa videoklip suratga olinadi. Navbatdagi, 1994-yil guruh uchun mahsulsiz keladi, shu yili chiqarilgan "Vietu nav" singli atigi 500 adad bilan tarqaladi. Alternativ musiqa ustidan tajribalaridan soʻng guruh mainstream'ga qaytadi va oʻsmirlar orasida juda ommalashgan "Veronika" albomini yozadilar. Bu albomning eng ommaviy qoʻshiqlari - "Dārznieks" ("Bogʻbon"), "Apelsīns" ("Apelsin") va "Lidmašīnas" ("Samolyotlar") boʻladi. Latviyadagi yirik ovoz yozish kompaniyalaridan biri - "Microphone Records" bilan imzolangan shartnoma va 1997-yilda "Viss ir tieši tā kā tu vēlies" (Hammasi sen istagandek) nomli yangi albomning chiqarilishi muvaffaqiyat sari navbatdagi qadam boʻladi. Albom "oltinlik"ka erishadi va "Brainstorm"ni Latviyadagi eng ommaviy guruhga aylantiradi. 1999-yili Brainstorm'chilar oʻzlarining toʻrtinchi albomi - "Starp divām saulēm"ni va "Starp divām saulēm"ning ingliz versiyasi boʻlgan birinchi xalqaro albomligi - "Among The Suns"ni chiqarishadi. U Shvetsiya va Daniyada yoziladi. Albomning barcha beshta singli - "Puse no sirds" ("Yarim yurak"), "Starp divām saulēm" ("Quyoshlar orasida"), "Lec" ("Harakat qil"), "Prom uz siltajām salām" ("Qiziq emasmi...") va "Tu izvēlējies palikt" ("Mening oʻlkamga hush kelibsiz") - Latviya hit-paradlarida yuqori oʻrinlarga erishadi. 2000-yil 13 mayda guruh Shvetsiyada boʻlib oʻtgan 45-musiqiy bellashuv Eurovision'da "My star" qoʻshigʻi bilan qatnashib, uchinchi oʻrinni egallaydi. 2000-yil avgustda "The best of the Brainstorm 89-99" albomi chiqadi. 2001-yilda "Kaķēns, kurš atteicās no jūrasskolas" ingliz versiyasida "Online" albomi dunyo yuzini koʻradi. Shu albomdan boʻlgan "Maybe" qoʻshigʻi xalqaro mashhurlikka erishadi. Germaniya va Daniyada yozilgan navbatdagi albom - "Dienās, kad lidlauks pārāk tāls" yoki "A Day Before Tomorrow" 2003-yilda chiqadi. 2004-yil 22 maydan 23 mayga oʻtar kechasi Riga va Yelgava oʻrtasidagi shosseda guruh asoschilaridan biri - bas-gitarachi Gundars Maushevichs (Gundars Mauševičs) avtohalokatga uchraydi va vafot etadi. Fojiaviy yoʻqotishga qaramay, guruhning qolgan ishtirokchilari faoliyatligini davom ettirishga qaror qiladilar. 2005-yili "Brainstorm" ishtirokchilari "Četri krasti" nomli albomni taqdim etadilar. Nightwish. Nightwish — koʻproq ingliz tilida kuylovchi fin rock-guruhi. Guruh 1996-yili Kitee shahrida tashkil topgan. Nightwish ayol opera vokali va heavy metalning ogʻir atmosferasi qoʻshilgan musiqani yaratishadi. Ularning yoʻnalishini power metal va simfonik metal deb atashadi. Guruhning 5 milliondan ziyod CD, DVD va online materiallari sotilgan. Oʻz ona yurtlarida birinchi singldanoq muvaffaqiyatga erishganligiga qaramay, dunyo miqyosida mashhurlik ularga "Century Child" (2002) va "Once" (2004) albomlaridan soʻng keladi. Hozirgi vaqtda guruh "Dark Passion Play" nomli albom ustida ish tugatishgan, u 2007-yil 26-sentabrda taqdim etildi. Shu albomdan boʻlgan "Eva" singli 2007-yil 25-mayda chiqarilgan. Yana bir singl "Amaranth" 28-avgustda dunyo yuzini koʻrgan. 2005-yil oxirida guruhni tark etgan guruh vokalchisi Tarja Turunen oʻrnini 2007-yil mayida Anette Olzon egalladi. Guruh nomi "Naytvish", deb oʻqilib, u inglizcha "night" - "tun" va "wish" - "istak" soʻzlaridan olingan. "Angels Fall First" (1996—1997). Nightwish guruhini tashkil qilish fikri Tuomas Holopainenning hayoliga doʻstlari bilan gulxan yoqib sayr qilishganidan keyin keldi. Guruh shundan oz vaqt oʻtib, 1996-yilning iyulida tashkil topadi. Holopainen vokalchi sifatida oʻzining tanishi Tarja Turunenni chaqiradi. Uchinchi aʻzo boʻlib guruhga Erno "Emppu" Vuorinen qoʻshiladi. Avvaliga ularning yoʻnalishi Tuomasning klavishalar, akustik gitara va Tarjaning opera vokali ustidan oʻtkazgan tajribalariga asoslangan edi. 1996-yilning oktabridan dekabrigacha uchchala musiqachi akustik demo albom yozishadi. Albom tarkibiga uch kompozitsiya - "Nightwish", "The Forever Moments" va "Etiäinen"lar kiradi, birinchisining nomi esa guruhning nomi sifatida tanlanadi. 1997-yilning boshida guruhga barabanchi Jukka Nevalainen qoʻshiladi, shuningdek, akustik gitara elektr gitarasiga almashtiriladi. Aprelda guruh studiyaga borib, yetti qoʻshiqni yozib tugatadi. Oʻsha qoʻshiqlardan uchtasini Tuomas Holopainen vokalda boʻlgan yagona albom - "Angels Fall First"da topish mumkin. "The Metal Observer" kabi koʻpgina manbalar bu albom keyingilaridan juda farq qilishini qayd etadi. 1997-yil 31-dekabrda guruh oʻzining ona shahrida konsert beradi. Navbatdagi qish mavsumida Nightwish faqat yetti martagina sahnaga chiqishadi, chunki Emppu va Jukka armiyada hizmat qilishadi, Tarja esa oʻqish bilan band boʻladi. "Oceanborn / Wishmaster" (1998—2000). 1998-yilning aprelida birinchi videoklip - "The Carpenter" ustida ish boshlanadi, va klip mayning boshlarida tayyor boʻladi. 1998-yilda Tuomasning eski doʻsti bas-gitarachi Sami Vänskä guruh tarkibiga qoʻshiladi. Yoz davomida yangi albom uchun qoʻshiqlar tayyor boʻladi va guruh avgustning boshlarida studiyaga yoʻl oladi. Yozuv ishlari oktabr oxirlarida tugaydi. 13-noyabrda Nightwish Kiteeda konsert beradi. Va shu konsertda "Sacrament of Wilderness" qoʻshigʻiga videoklip suratga olinadi. Xuddi shunday nomli singl 26-noyabrda chiqariladi, soʻng, 7-dekabrda "Oceanborn" yangi albomi chiqadi. Bu albom birinchisidan ijro etish texnikasi va lirikasi bilan keskin farq qilardi. Albom yozuv ishlarida Finntroll guruhidan boʻlgan Tapio Wilska ishtirok etadi. Uning vokali "Devil and the Deep Dark Ocean" va "The Pharaoh Sails to Orion" kompozitsiyalarida jarang sochadi. "Walking In The Air" qoʻshigʻi Howard Blake yozgan "The Snowman" multfilmi saundtrekining kaveridir. Shu albomdan boshlab Nightwish albomlarining muqovalari rassomi boʻlib Markus Mayer faoliyat yuritadi. Tanqidchilar "Oceanborn"ning muvaffaqiyatiga hayron qolishadi. U Finlandiya albomlarining rasmiy chartida beshinchi oʻringacha koʻtariladi, "Sacrament of Wilderness" singli esa singllar chartida bir necha hafta mobaynida birinchi raqam ostida ushlanib turadi. 1999-yilning qishida Nightwish koʻp konsertlar berishadi, butun mamlakat boʻylab 3 oy davomida gastrolda boʻladilar. Bahorda "Oceanborn" Finlandiyadan tashqarida chiqariladi. Mayda guruh yana faoliyatini qayta boshlaydi va deyarli barcha yirik rock-festivallarda chiqib, mamlakat boʻylab ikki yarim oy gastrol safarida boʻladi. Shu paytning oʻzida Olmoniyadagi quyosh botishiga bagʻishlangan "Sleeping Sun" singli yoziladi. Avgust oyida singl Olmoniyada ham chiqadi, shuningdek, singl tarkibiga "Walking in the Air", "Swanheart" va "Angels Fall First" qoʻshiqlari kiradi. Oʻsha paytning oʻzida "Oceanborn" albomi va "Sacrament of Wilderness" singli "Oltin disk" statusiga ega boʻlganlari maʻlum boʻladi. Hamda shu paytda Nightwish Yevropa boʻylab olmon guruhi - Rage bilan turga chiqishi tasdiqlanadi. "Wishmaster" yangi albomi mayda chiqariladi, Kiteedan boshlab esa yangi albomni qoʻllab-quvvatlash maqsadida yangi tur boshlanadi. "Wishmaster" albomlar chartida birinchi oʻrinni egallaydi va shu pogʻonada uch hafta ushlanib turadi. Shu uch hafta uchun u "Oltin disk" unvoni sohibiga aylanadi. "Wishmaster" muxlislar va tanqidchilar tomonidan tan olinadi, 2000-yil uchun "Rock Hard" jurnalining 6-sonida oy albomi deb ataladi. "Wishmaster" shuningdek olmon milliy chartlarida 21-oʻrin va fransuz chartlarida 66-oʻrin bilan debutlaydi. "Wishmaster"ning dunyoviy turi Kiteedan boshlanadi, soʻng avvaliga Finlandiyaning yirik festivallarida davom etadi, keyin esa, 2000-yilning iyulida Janubiy Amerikada ham davom etadi. Braziliya, Chili, Argentina, Panama va Meksika boʻylab uch haftalik tur, guruhning eng katta tajribalaridan biri boʻlib chiqadi. Shuningdek, guruh Sinergy va Eternal Tears of Sorrow'larning Yevropa turida ishtirok etadi. Noyabrda Nightwish Kanadada ikki konsertni beradi. "Over the Hills and Far Away / Century Child" (2001—2003). Nightwish 2000-yil 29-dekabrda Tampereda boʻlib oʻtgan konsertidan olingan videoni DVD va VHSga yozishadi. Yozuvda Sonata Arctica guruhidan boʻlgan Tony Kakko va Tapio Wilska ishtirok etishadi. Material 2001-yil aprelida Finlandiyada chiqadi, yoz davomida esa butun dunyoda ham chiqadi. DVD "From Wishes To Enternity" nomi ostida chiqadi. Taqdimot oxirida Nightwish "Wishmaster" uchun platinaviy va "Deep Silent Complete" uchun oltin disklar bilan taqdirlanadi. 2001-yil martida Nightwish Gary Moore'ning klassik kompozitsiyasi - "Over the Hills and Far Away" qoʻshigʻiga kaver, ikki yangi qoʻshiq hamda "Angels Fall First" albomidan boʻlgan "Astral Romance" qoʻshigʻini yozish uchun studiyada yigʻiladilar. Finlandiyada u 2001-yil iyunda dunyo yuzini koʻradi. "Over the Hills and Far Away"ning olmon versiyasi (Drakkar) toʻrt chiqarilmagan qoʻshiqqa qoʻshimcha sifatida yana oltita jonli trekni oʻz ichiga oladi. Shundan oz oʻtmay, guruhni bas-gitarachi Sami Vänskä tark etadi va uning oʻrniga Sinergy komandasini tark etib, Marko Hietala keladi. Yangi bas-gitarachi nafaqat oʻzining musiqiy asbobida chaladi, balki xirillagan erkak ovozi bilan kuylaydi. 2002-yili guruh "Century Child" albomini va "Ever Drea", "Bless the Child" singllarini chiqaradi. Avvalgi albomdan farq qiluvchi asosiy belgisi, koʻp qoʻshiqlarning yozilishida fin orkestri ishtirok etganidir. Bu uni klassik musiqaga yaqinlashtiradi. "Bless The Child" nomli birinchi klipidan soʻng, ikkinchi klip - "End of All Hope" suratga olinadi. Unda "Kohtalon Kirja" ("Taqdir Kitobi") fin filmidan kadrlar ishlatilgan. 2003-yilda Nightwish oʻzining ikkinchi DVDsi - "End of Innocence"ni chiqaradi. Shuningdek, 2003-yil yozida Tarja turmushga chiqadi. Shundan soʻng guruh tarqalib ketishi mumkinligi haqida mish-mishlar paydo boʻladi. Ammo bunga qaramay, guruh sahnaga chiqishni davom etadi va keyingi yili yangi albom yozadi. Sentabrda, tur miqyosida guruh Rossiyaga tashrif buyuradi. Nightwish ikkita konsert beradi, biri Sankt-Peterburgda, "Yubileyniy" Sport Saroyining kichik arenasida, ikkinchisi Moskvada, Gorbunov DKsida. "Once" (2004—2005). "Once" deb atalgan yangi albom 2004-yil 7-iyunda, shu albomdan boʻlgan "Nemo" singlidan soʻng chiqadi. Albomning 11 qoʻshigʻidan 9tasining yozilishida orkestr ishtirok etadi. "Century Child"dan farqli ravishda "Once"ning yozuvida fin orkestri emas, balki Londonning session orkestri ishtirok etadi. Bu orkestr "Uzuklar hukmdori" filmi uchun saundtrek ijro etgan. Shuningdek, bu toʻliq fin tilida boʻlgan qoʻshiq - "Kuolema Tekee Taiteilijan"li ikkinchi albomdir. "Creek Mary’s Blood" taronasining yaratilishida Lakota qabilasining hindusi John "Two Hawks" qatnashadi. U oʻz ona tilida kuylaydi va nayda kuy chaladi. Quyidagi singllar chiqariladi: "Wish I Had an Angel" ("Alone in the Dark" filmiga saundtrek), "Kuolema Tekee Taiteilijan" va "The Siren". Yangi albom tanqidchilar tomonidan yaxshi kutib olinadi. Albomning muvaffaqiyati guruhga "Once" dunyoviy turiga otlanishga imkon beradi, shu jumladan hali hech ham bormagan mamlakatlarda ham. Ular Helsinkida oʻtkazilgan 2005-yil Atletika boʻyicha Jahon Chempionati ochilish marosimida "Nemo" qoʻshigʻi bilan qatnashishadi. 2005-yil sentabrida chiqqan "Highest Hopes" termasi guruhning butun diskografiyasidan yigʻilgan qoʻshiqlardan iborat. U shuningdek, Pink Floydning taronasi "High Hopes"ga yaratilgan kaverni ichiga oladi. Shuningdek, "Oceanborn" albomidan boʻlgan "Sleeping Sun" qoʻshigʻiga rimeyk yaratiladi. Bu rimeyk singlga aylanadi va oʻrta asrlardagi jangdan iborat klip suratga olinadi. "End of an Era" (2005—2006). "End of an Era" yangi konsert DVDsining yozuvidan soʻng guruh qatnashchilari faoliyatligini Tarja Turunensiz davom ettirishga qaror qiladilar va unga bu haqda ochiq xat orqali habar beradilar. Xatda ular Tarjaga, uning eri Marcelo Cabuli va tijorat qiziqishlari Nightwishdan uzoqlashtirib yuborganligi, uni guruh hayotida ishtirok etishni istamaslikda va muxlislarga nisbatan mensimaslikda ayblashadi. Tuomas Holopaynen xatni dunyo boʻylab tur muvaffaqiyatli tugaganida, 2005-yil 21-oktabr Helsinki Hartwall Areenadagi yakuniy konsertdan soʻng beradi. Ochiq xat keyinchalik guruhning rasmiy saytida omma diqqatiga tortiladi. Tarja kutilmagan voqeaga tayyor boʻlmaydi va shokka tushadi. U bu xat haqida oldindan bilmagan edi va bu juda shafqatsiz boʻlganini aytadi. Tarja muxlislariga javob xatini yozadi va oʻzining saytiga qoʻyadi. Shuningdek u koʻpchilik telekanallar, jurnal va gazetalarga bu voqeaga boʻlgan munosabati haqida intervyular beradi. "Dark Passion Play" (2007—2009). Guruhning "Dark Passion Play" deb nomlangan oltinchi studiyaviy albomi 2006 va 2007-yillarda dovul, gitara, bas va demo klavishlar va Abbey Road Studios’da yozilgan orkestr musiqasi bilan tayyorlandi. Keyinroq bularga sintezator va vokallar qoʻshildi. Nightwish 2006 17-martidan eʼtiboran guruhdagi boʻsh vokalist joyi bilan qiziqqanlarning ovozlarini tinglab koʻrdi. 2007-yil 24-may kuni ularning internet-sayti sobiq Alyson Avenue vokalisti, 35 yoshli shved Anette Olzonning yangi vokalist boʻlishi haqida xabar berdi. 25-may kuni "Eva" nomli xayriya singli internetga chiqarildi. Oradan uch oy oʻtib, 22-avgustda Finlandiyada ikkinchi singl, "Amaranth" chiqarildi. Bu singl ikki kun ichida oltin disk darajasiga erishdi. “Eva” va “Amaranth” ortidan “Erämaan Viimeinen” va “Bye Bye Beautiful” singllari omma eʼtiboriga havola etildi. Beshinchi singl, “The Islander”, 2008-yilning 21-mayida chiqarildi. 2008-yil 3-martidada Metal Storm Mukofotlarida Nightwish bir ovoz farqi bilan “Eng Yaxshi Power Metal Albomi” mukofotini qoʻldan boy berdi (uni “"Ghost Opera"” albomi bilan Kamelot oldi). Biroq bu marosimda Nightwish “Eng Katta Surpriz” mukofotiga loyiq koʻrildi. Guruh 2009-yil mart oyida "Made In Hong Kong (And In Various Other Places)" nomli mini-albom nashr ettirdi. Bu mini-albomda Dark Passion Play 2007—2008 jahon turnesi asnosida yozilgan sakkiz jonli ijro, "Bye Bye Beautiful" singlining b-tarafları, "Cadence Of Her Last Breath" nomli ashula va "Back In The Day… Is Now" nomli 37 daqiqalik hujjatli film mavjud. Taʼsir. Nightwish matnlari va musiqasining muallifi Tuomas aytadiki, u ilhomni mutlaq har xil musiqiy yoʻnalishlardan oladi: heavy metal, klassika, folklor va filmlarga saundtreklardan. Guruhning koʻpgina kompozitsiyalarida folk-unsurlar mavjud. Ularning musiqasiga, ayniqsa "Oceanborn" va "Wishmaster" albomlarida Stratovarius kabi power-metal kollektivlarning ijodi taʻsir qilgan. "Century Child" va "Once" albomlarida musiqachilar simfonik orkestr bilan birgalikda ijod qilib, klassik musiqaning jarangi va metalni umumlashtirmoqchi boʻladilar. Bunday tajribalar koʻpchilik mashhur guruhlarga xos, jumladan Deep Purple, Rage, Metallica hamda Nightwishga taʻsirini oʻtkazgan shved simfo-metal guruhi Therionga. Filmlardan musiqani taʻsiriga misol qilib, "Century Child" albomidan "Beauty of the Beast" va "Once" albomidan "Ghost Love Score" kompozitsiyalarini olsa boʻladi. Nightwish qoʻshiqlarining lirikasiga fentezi uslubidagi kitob va filmlar taʻsir koʻrsatgan. Va shu paytning oʻzida Nightwish boshqa guruhlarga ham taʻsir qiladi. Epica guruhining vokalchisi Simone Simons qoʻshiq aytishni "Oceanborn" albomini eshitganidan soʻng boshlaganini aytadi, After Foreverdan boʻlgan Sander Gommans Nightwish ularning yaratayotgan musiqasiga taʻsir qilishini aytdi. Visions of Atlantisning sobiq vokalchisi Nightwish ularni birinchi albom yozishligiga ilhom berganini aytadi. Musiqiy yoʻnalish. Nightwish musiqiy yoʻnalishining aniq nomi muhokama qilinadi. Taxminan u simfo-metal, power metal va gotik metallarning chegarasida joylashgan. Nightwish uslubining farqli xususiyati bu vokalchining kuchli operaviy ovozi va ogʻir gitara rifflarining qoʻshilishidir. Shuningdek, kompozitsiyalarda Amorphis kabi guruhlarga xos folklor unsurlari ishlatiladi. Bularning hammasi pompez klavishaviy musiqa bilan toʻldiriladi. Bir necha uslublarning qoʻshilishi tufayli guruh ijodini qaysi janrga kiritish haqida koʻp fikrlar mavjud. Obroʻli The Metal Crypt portali uni power-metal yoki Rhapsody of Fire tomonidan yaratilgan "simfo-power-metal" deb aniqlaydi. EOL Audio esa ularning stilini "operaviy metal" deb aniqlaydi. Bastakorning oʻzi va sheʻrlar muallifi Tuomas Holopainen bir marta ularning musiqasini "ayol vokalli melodik heavy metal" deb atagan. Aytishim mumkinki, biz ayol vokalli melodik heavy metal ijro etamiz. Bu men tasavvur qilishim mumkin boʻlgan eng oddiy narsa. Biz - metal guruh, biz melodik metal ijro etamiz, bizda vokalda ayol, shunisi yetadi. Qoʻshma korxona. Qoʻshma korxona (odatda QK deb qisqartiriladi) ikki yoki undan koʻp taraflar tomonidan tuzilgan iqtisodiy tashkilotdir. Zlango. Zlango veb va mobil xatlar uchun tuzilgan rasmli tildir. Tarix. Zlango tili 2003-yilda Isroilda tashkil boʻlgan Zlango Ltd. shirkati tomonidan yasalgan. Zlango oti Inglizcha "slang" soʻzining farqli aytilishidan keladi. Tilning tuzilishi. 1. Zlango tilning fonetika xarflari oʻrniga kichik surat tamgʻalari bor. 3. Zlango tilning jumla tuzumi koʻp sodda va oson tushuniladi. 4. Telekommunikatsiya va ham emailda foydalanish uchin tayyorlangan. Oʻlkalar. Zlango eng muhim Isroil va Polsha boʻlib Karib dengizi davlatlarida ishlatiladi. Germaniya´da toza boshlanilgan. Oʻzbekiston va Turkiya´da qoʻllanish toʻgʻrisida hozir maʼlumat yoʻq. Ingliz Vikipediyasi. Ingliz Vikipediyasi (English Wikipedia) Vikipediyaning ingliz tilidagi boʻlimidir. 2001 yilning 15 yanvarida asos solingan bu boʻlim 2006 yilning martiga kelib millionta maqolaga erishdi; u Vikipediyaning birinchi va eng katta boʻlimidir. 2007 yilning 9 sentabriga kelib, unda 2 million maqola yigʻildi. Depeche Mode. Depeche Mode (Depesh Mod, fr.dan tarjimasi "«Moda Habarchisi»") — 1980-yilda Bezildonda tashkil topgan britaniyalik «new wave» guruh. Bu guruh o'ziga hos elektronik va rock musiqasi stiliga ega. Depeche Mode muvaffaqiyatli va anchadan beri ijod qilib kelayotgan guruhlardan beri. Guruh hali ham albomlar chiqaradilar va guruhga 25-yil bo'lishiga qaramasdan hali ham ijodlari zamonaviy ruhga ega. 2006-yil 2 noyabrda Depeche Mode "MTV Europe Music Awards"da "Eng Yahshi Guruh" tanlovida yutdi. 2006-yilgacha 73 million albomlari sotildi. Guruhning 44 ta singllari Britaniya hit-paradlariga kirdi. Depeche Mode o'z ijodining ilk yillarida Germaniyalik elektronik musiqa qilgan Kraftwerk guruhidan o'rnak oladilar va bu ularning ijodida sezilardi. Keyinchalik esa boshqa guruhlar Depeche Modedan o'rnak olishni boshlaydilar. Guruh elektronik raqs musiqasiga katta tasir ko'rsatgan bo'lsada, guruh alternative musiqa bilan shug'ullangan guruhlarga kiritiladi. Depeche Mode 1980-yilda kvartet bo'lib tashkil topgan. Guruh Tarkibiga David Gahan (vokal), Martin Gore (klavishlar, gitara, vokal), Andrew Fletcher (klavishlar) va Vince Clarke (klavishlar) kirgan. Vince Clarke 1981-yil guruhdan ketadi, uni o'rniga Alan Wilder (klavishlar, baraban) keladi. Alan Wilder guruhda 1982-yildan 1995-yilgacha ijod qiladi. Alan ketganidan keyin esa guruh hozirgi kungacha trio bo'lib ijodini davom ettirmoqda. 1977–1980: Guruhning tashkil topishi. «Depeche Mode»ning ildizlari Vice Clarke va Andrew Fletcher «No Romance in China» guruhini tuzgan 1977-yilga borib taqaladi. 1978-yilda Clarke «The Plan» guruhida maktabdoshi Robert Marlow bilan ijod qiladi. O'sha paytlar, ya'ni 1978-1979-yillar Martin Gore «Norman and The Worms» akustik duetda maktabdoshi Philip Burdett bilan ishtirok etadi. 1979-yil Marlow, Gore va Clarke va do'stligi Paul Redmond «The French Look» guruhini tashkil qiladilar. Tahminan 1 yildan keyin, 1980-yilning mart oyida Clarke, Gore va Fletcher «Composition of Sound» guruhini tuzadilar. Clarke David Gahanni bir konsertda qo'shiq aytganini ko'rgandan keyin, 1980-yil uni guruhga qo'shadilar. Shunday qilib «Depeche Mode» hosil bo'ladi. Guruhning nomi «Dépêche mode» deb nomlangan, moda yangiliklari haqidagi fransuz jurnalidan olinadi. «se dépêcher» (shoshmoq) so'zidan kelib chiqib, guruhning nomi «Tezkor Moda»ga noto'g'ri tarjima qilinadi. 1981–1983: Ilk Muvaffaqqiyatlar. «Bridge House» klubida sahna oladilar va u yerda «Mute Records»ning tashkilchisi Daniel Miller ularga o'z leybli uchun debyut albom chiqarishlarini taklif qiladi. Bu shartnomaning mahsuli 1981-yil fevral oyida chiqarılgan «Dreaming of Me» qo'shig'i bo'ldi. Qo'shiq Britaniya chartlarida 57-o'ringa chiqishga muyassar bo'ldi. Bu kutilmagan muvaffaqiyat ularga ikkinchi qo'shiqlari «New Life»ni yozishga turtki bo'ladi. Bu qo'shiq 11-o'ringa chiqadi. Uch oydan keyin guruh Buyuk Britaniyaning eng yahshi o'n qo'shiqlari orasiga kirgan, «Just Can’t Get Enough» singlini chiqaradilar. Bu qo'shiq keltirgan muvaffaqiyat ularga birinchi albomlari «Speak & Spell»ni chiqarishga turtki bo'ladi. Albom 1981-yilning noyabr oyida chiqadi va Britaniya albom chartlarida 10-o'ringa chiqadi. Kritikalar juda har hil edi. «Melody Maker» gazetasi albom haqida shunday yozadi:"«Buyuk albom... Bu yosh fanatlarni jalb qilish uchun ularga kerak bo'lgan yagona narsa»". O'sha paytlar «Rolling Stone» jurnali yana ham kritik yondashib, bu albomni muvaffaqiyatsiz, barbod albom deydi. Turne va albom tanitimi vaqtlarida Clarke guruhning qarb ketayptgan yo'nalishidan mamnun emasligini bildiradi. Keyinroq o'z mamnuniyatsizligini "«Ubu narsa qilish uchun umuman vaqt yo'q edi»" so'zlari bilan bildiradi. 1981-yil Clarke ommaviy holda guruhdan ketishini elon qiladi. Keyinchalik u blue qo'shiqchisi Alison Moyetga qo'shiladi va birgalikda «Yazoo» guruhini quradilar. 1985-yil esa Andy Bell bilan katta muvaffaqiyatga erishgan «Erasure» duetini tashkil qiladi. Depeche Mode guruhning asosiy bastakorini yo'qotganidan keyin, o'z yo'nalishini tanlab olishga ehtiyoj his qiladilar. «Tora! Tora! Tora!» va «Big Muff» qo'shiqlarini yozgan Martin Gore guruhning asosiy qo'shiq avtori bo'ldi. 1982-yil Clarkening ketganidan keyingi birinchi singllari «See You»ni chiqardilar. Bu qo'shiq oldingi chiqarilgan uch singldan ham o'tib tushdi va 6 oy Britaniya chartlaridan arimadi. Shu yilning ohirgi oylarida guruh yana 2 ta singl chiqaradi.(«The Meaning of Love» va «Leave in Silence») va «See You» deb nomlangan o'zlarining ilk dunyoviy turnelariga chiqadilar. Shu yilning sentyabr oyida ikkinchi albomlari «A Broken Frame» chiqadi. Albom Clarkening tarzida bir qancha qo'shiq(«The Meaning of Love», «A Photograph of You») va biroz mayus qo'shiqlardan(«Leave in Silence», «Monument») iborat edi. 1981-yilning ohirlarida «Melody Maker» gazetasiga quyidagicha e'lon beradilar: "«Klavishchi kerak (vaqt o'tqazish uchun emas»". 22-yoshli Londonlik klavishchi Alan Wilder e'lon orqali guruhga to'rtinchi ishtirokchi sifatida qo'shiladi. Miller Alanga yangi albomda ishtirok etishini aytadi. Ular Clarkesiz ham muvaffaqiyatga erisha olishlari mumkun ekanligini isbotlamoqchi bo'ladilar. Alan ishtirokidagi ilk singl «Get the Balance Right!» 1983-yil yoziladi, lekin hech qaysi albomga kirmaydi. Uchinchi albomlari «Construction Time Again» ni chiqarish uchun prodyuser Gareth Jones bilan John Foxx studiosida ishlashga qaror beradilar. Albomdagi keskin o'zgarish qiyinchiliksiz seziladi. Bu o'zgarish Emulator va Synclavier semplerlari va analogli sintezatorlarni ishlatilingani bilan tushuntiriladi. Kundalik jismlarning shovqinini ishlatib, guruh elektrik, industrial ovozlar chiqaradilar. Bu o'zgarishlarga yaqqol misol albomning birinchi singli «Everything Counts» ni misol qilishimiz mumkun. Qo'shiq Janubiy Afrika, Shveytsariya, Shvetsiya, Germaniya chartlarida 30 eng yahshi qo'shiq safiga kiradi. Alan Wilder bu albom uchun ikki ta qo'shiq yozadi («The Landscape is Changing», «Two Minute Warning»). 1984–1988: Halqaro Mashhurlik. Guruh asoslangandan keyin, birinchi yillar "Depeche Mode" faqatgina Buyuk Britaniyada, Yevropada va Avstraliyada mashhur boʻladi. Hammasi 1984-yil "People Are People" singlini chiqarganlaridan keyin oʻzgaradi. Rasizm haqida boʻlgan bu qoʻshiq, Amerıkada 13-oʻrinda, Buyuk Britaniyada va Shveytsariyada 4-oʻrın, Germaniyada esa 1-oʻringa chiqadi. Bu kutilmagan muvaffaqiyatdan foyda qilmoqchi boʻlgan Sire Records "People Are People" nomida terma chiqaradi. Bir oydan keyin guruh "Some Great Reward" albomi ustidagi ishlarini tugatadi. "Melody maker" gazetasi bu albom haqida: "Bu yerda, burningizni tagida ro'y berayotgan ishlar sizlarni hayron qoldiradi"."-deydi. "Some Great Reward" standart boʻlmagan jinsiy aloqalar ("Master And Servant"), nikohsiz aloqalar ("Lie To Me"), adolatsiz sud ("Blasphemous Rumours") va shunga oʻhshash maʻyus mavzularda edi. Shu qatorda albomga Martin Gorening birinchi balladasi - ("Somebody") ham kiradi. Balladaning ideyasi keyingi chiqariladigan albomlar uchun kalit boʻladi. Bu ularning AQSh chartlariga kirgan birinchi albomlari boʻladi. 1985-yilda Sire Records ikkinchi shimoliy amerikaviy terma albom - "Catching Up With Depeche Mode"ni (Yevropada u Mute Records studiyasi tomonidan chiqariladi va "The Singles 81>85" nomi bilan mashhur boʻlib, qoʻshiqlar roʻyhati bilan farq qilardi) yuqorida qayd etilgan "People Are People" albomiga toʻldirilma sifatida chiqaradi. Uning ichiga "Shake The Disease" (Germaniyada № 4, Shvetsiyada № 5, Shveytsariyada № 6, Fransiyada № 13 va Buyuk Britaniyada № 18) va "It's Called A Heart" (Shvetsiya va Shveytsariyada № 7, Germaniyada № 8, Buyuk Britaniyada № 18 va Fransiyada № 29) kabi yangi hitlar kirgandi. Aynan shu paytda guruh Britaniyada yaqin orada tugʻilgan va AQSHda asta-sekin ommaviylashayotgan gotlar subkulturasi bilan assotsiatsiya qilinardi. AQSHda guruh talabalar radiostansiyalari va zamonaviy rokni toʻlqinlarida uzatuvchi "KROQ" (Los Anjeles) va "WLIR" (Long-Aylend, Nyu-York) kabi radiostansiyalari tufayli tanildi. Shundan kelib chiqadiki, ular asosan aniq muqobil auditoriyaga qarashdi. Bu planda guruh Yevropa va Buyuk Britaniyadagi holat bilan kontrastga kirgan edi. Germaniyada (va boshqa Yevropa davlatlarida) "Depeche Mode" oʻsmirlarning kumirlari sifatida chiqishardi, muntazam ravishda oʻsmirlar jurnallarining betlarida paydo boʻlishardi va bu ularning dushmanlariga koʻproq tanqid uchun mahsulot berar edi. "Depeche Mode" bilan eng katta oʻzgarishlar 1986-yilda, ularning 15 singli - "Stripped" va "Black Celebration" albomi chiqqanida sodir boʻladi. Avvalgi ikki albomga xos boʻlgan "indastrial pop" jarangidan voz kechib (ammo semplingni qoldirib) guruh koʻproq atmosferaviy, notinch musiqaga oʻtishadi. Shuningdek, albom tarkibiga "Fly On The Windscreen" qoʻshigʻining oʻzgartirilgan varianti kiritiladi. Enton Kobeyn () rejisserlagan "A Question Of Time" videoklipi hozirgacha davom etayotgan uzoq ishchi munosabatlarga asos soldi. Enton koʻpchilik, yanada aniqrogʻi 19ta klipning (ohirgisi - "Suffer Well" 2006-y.da olingan), guruhning konsert yozuvlari, shuningdek, koʻpchilik albom va singllarning rejisseri boʻlgan. 1989–1994: Ikki Hit Albom. 1989-yilning oʻrtalarida guruh "Flood" tahallusi bilan mashhur musiqiy prodyuser - Mark Ellis bilan Milanda qoʻshiq yozishni boshlaydi. Bu sessiyaning mahsuli - guruh avval yaratgan musiqadan keskin farq qiluvchi koʻzga tashlanadigan, ritmik musiqali "Personal Jesus" singli boʻldi. Singlning chiqishi oldidan viloyat gazetalarida, shaxsiy eʻlonlar boʻlimida "Sizning shaxsiy Isoyingiz" degan reklama paydo boʻldi. Keyinroq, reklama matniga telefon raqami qoʻshiladi, bu raqamga qoʻngʻiroq qilib, bu qoʻshiqni tinglash mumkin edi. Shundan soʻng alanga olgan polemika singlga Buyuk Britaniyada 13-oʻringa yetishiga imkon berdi va guruhning eng koʻp sotiladigan singllaridan biriga aylandi. AQSHda u birinchi oltin singl, "People Are People" vaqtidan beri 40ta hit tarkibiga kirgan, hamda Warner Bros. Records tarixidagi eng koʻp sotiladigan 12-dyuymli singl boʻladi. Bu singlning kaver-versiyasi Jonni Kesh (), Graviti Kills (), Merilin Menson () kabi musiqachilar tomonidan ijro etilgan. 2006-yilning sentyabrida "Q" britan jurnalining oʻquvchilari soʻrovining natijalariga koʻra qoʻshiq hamma zamonlarning eng yaxshi 100ta qoʻshigʻi tarkibiga kiritilgan. Shu paytda guruh AQSHda yanada mashhurroq boʻladi, ularning tehno va haus musiqa sahnasidagi ahamiyati koʻtariladi. 1990-yilning fevralida "Enjoy the Silence" guruhning eng muvaffaqiyatli singllaridan biriga aylanadi va britan chartlarida 6-oʻringacha yetadi. Bir necha oylardan soʻng u AQSH oʻntaligiga kirgan "Depeche Mode"ning birinchi (va hozirgi kunda yagona) singli boʻladi. U guruhning ikkinchi oltin singliga aylanadi. Oʻzlarining "Violator" yangi albomini ommaviylashtirib, ular Los-Anjelesdagi "Wherehouse Records" musiqiy magazinida avtograflar tarqatishadi, bu 17000 muhlisning diqqatini tortadi va tartibsizliklar yuz berishiga oz qoladi. "Violator" AQSH va Buyuk Britaniyaning eng yaxshi oʻntaligiga kirishga muvaffaq boʻladi. U shuningdek, AQSHda 3,5 milliondan ortiq nusha bilan tarqalib, uch karra platinaviy boʻladi. Undan keyingi dunyoviy tur navbatdagi koʻzga tashlanadigan muvaffaqiyat boʻladi, Nyu-Yorkdagi "Devlar Stadioni"da boʻlib oʻtadigan konsertga 40000ta chipta 8 soat davomida sotiladi, Los-Anjelesning "Dodjer" stadionidagi konsertga esa 48000 chipta bir soatdan kam vaqt davomida tugaydi. Bu albomning boshqa ikki singli - "Policy of Truth" va "World in My Eyes" Buyuk Britaniyada oʻrtacha mashhurlikka erishadi. 1991-yili "Depeche Mode" Vim Vendersning filmi - "Qachon dunyo tugaydi"ga saundtrek yozadilar, Alan Uaylder oʻzining yakkahon proekti "Recoil" uchun "Bloodline" nomli uchinchi albomni yozadi, u 1992-yilning aprelida chiqadi. Guruh yoʻnalishidagi sezilarli oʻzgarishlar 1993-yilda "Songs of Faith and Devotion" albomining chiqishi bilan sodir boʻldi. Albomdagi eng katta diqqat instrumental aranjirovkalarga qaratilgan, ular sintezatordan koʻra koʻproq elektr gitarasining musiqasida va jonli barabanlarda asoslangan. Guruhning musiqasiga jonli strunali asboblar, irland volinkasi, shuningdek, gospel stilidagi ayol vokali qoʻshiladi. ICQ. ICQ AOLning Time Warner kompaniyasiga tegishli bir zumda habarlar bilan almashinuvchi kompyuter dasturi. ICQ birinchi bo'lib, Isroillik kompaniya Mirabilis tomonidan ishlab chiqilgan. Dasturning eng birinchi versiyasi 1996-yilning noyabrida chiqqan. "ICQ" nomi - "I seek you" (Men seni izlayapman) gapiga ohangdosh. Funksiyalari. ICQning funksiyalariga matniy habarlarni yetkazish, offlayn qo'llov, multi-foydalanuvchili chatlar, kunlik-chegaranlangan bepul SMS habarlarni yetkazish, fayllarni yetkazish, tabriklov otkritkalari va multi-ishtirokchili o'yinlar kiradi. Yana ICQ POP3 email qo'llovi va foydalanuvchilarni qidirish hususiyatiga ega. ICQ foydalanuvchilari UIN deb nomlanuvchi, ketma-ketlikda joylashgan raqamlar bilan aniqlanadilar. ICQ 6 da foydalanuvchilar ro'yhatdan o'tish paytida kiritgan E-Mail manzilini ko'rsatib kirishlari mumkin. Yangi foydalanuvchilarga hozirda 400,000,000, dan yuqori bo'lgan raqamlar berilmoqda va kichikroq raqamlar (olti yoki besh raqamliklar) internet auksionlarida va internet magazinlarda sotiladi. Oksid. Oksid - biri kislorod boʻlgan, ikki elementdan tarkib topgan modda. Bayroq. Bayroq bir mamlakatni yoki tashkilotni namoyish qiluvchi rangli mato parchasidir. Asosan uzun choʻpning uchida boʻladi. Har bir mamlakatning mustaqilligini bildirgan bayrogʻi bor. Bayroq soʻzi «botroq» soʻzidan kelib chiqgan boʻlib, botirmoq maʼnosida keladi. Qadimgi turklar tuproqga botirilgan tirgovichlarni uchiga qabilalarini ramzi sifatida matolar yoki iplar osar edilar. Vaqt oʻtishi bilan bu «Tuproqga botirilgan yogʻoch» «toʻlqinlangan davlat ramzi»ga aylanadi. Avval bayroqlar faqatgina habarlashish, signal berish kabi maqsadlarda ishlatilgan. Mamlakatlar oʻz bayroqlariga ega boʻlishlari esa, Oʻrta asrlarda urushlarda ikki taraf bir-biridan farqlanmoq uchun bayroq ishlatilgan. Shunday qilib har bir mamlakatning oʻz bayrogʻi paydo boʻla boshlagan. Xristofor Kolumb davrida har bir kema qaysi mamlakatga mansub ekanligini bildirish uchun oʻzlari bilan bayroq olib yurishlari majburiy edi. Buning natijasida hozirgi kunimizdagi bayroq sistemasi yaralgan. Wiesbaden. Wiesbaden deb o'qilad. Germaniyadagi shaharlardan biri. Hessen viloyatining poytaxti Darmstadt. Nemislarning asosiy Moliyaviy markazi bo'lgan shaxar. Kassel. Nemislarning asosiy Moliyaviy markazi bo'lgan shaxar. The Calling. The Calling - Los Anjeles, Kaliforniyada tashkil topgan rock guruh. Guruhning asoschilari Alex Band (vokal) va Aaron Kamin (gitara). Karyera. Guruh tuzganlaridan keyin Band va Kamin RCA kompaniyasi bilan shartnoma imzolaydilar. Guruh ijod jihatidan rivojlanganida Sean Woolstenhulme (3 mart 1981-yilda t., Gilbert, Arizona) (gitara), Billy Mohler (bas) va Nate Wood (3 oktyabr 1979-yilda t., Laguna Beach, California) (barabanlar) qoʻshiladilar va The Calling'ning birinchi albomini yozadilar. 2001-yil iyulda chiqqan "Camino Palmero" albomi hitga aylanadi, shu albomdan boʻlgan "Wherever You Will Go" singli birinchi marta "Smallville" televizion seriali birinchi mavsumining ikkinchi epizodi - Metamorphosis ohirida taqdim etiladi. Band va Kamin (Wood, Woolstenhulme va Mohler'larsiz) 2004-yilning iyunida "Two" albomi bilan qaytishadi. 2005-yilning iyunida esa guruh tarqalib ketadi. Band jurnalistlarga oʻzi yakkahon ijod qilmoqchi ekanligini aytadi. David Gahan. David Gahan (Devid Gaan; 1962-yil 9 mayda Eppingda tugʻilgan) — Depeche Mode guruhining ishtirokchisi, tashkil topganidan beri - 1980-yildan tarkibida, ingliz musiqachisi. Devid, yoki koʻproq chaqirishadigan ismi - Deyv, Depeche Mode'ning frontmeni va asosiy vokalchisi. Depeche Mode'ning bir nechta qoʻshigʻining muallifi. Yakkahon musiqiy karyera bilan shugʻullanadi. Martin Gore. Martin Lee Gore (Martin Li Gor; 1961-yil, 23 iyulda Londonda tugʻilgan) - ingliz musiqachisi. Depeche Mode guruhi tashkil topgan 1980-yildan beri tarkibida. Gor guruhning deyarli barcha qoʻshiqlarining matn va musiqasining muallifi. Shuningdek, u gitara va klavishlarda chaladi. Andrew Fletcher. Andrew John Fletcher (Endryu Jon Fletcher; 1961-yil 8 iyulda Nottingemda tugʻilgan) - ingliz musiqachisi, Depeche Mode tarkibida. Nine Inch Nails. Nine Inch Nails (abbreviaturada NIN yoki NIИ, inglizchadan tarjimada 9-dyuymli mixlar) — amerikalik rok-guruh. 1988-yilda Trent Reznor tomonidan Klivlend shahrida asos solingan. Asosiy prodyuser, qoʻshiqchi, matnlar muallifi va musiqachi sifatida Reznor guruhning yagona rasmiy ishtirokchisidir. Navbatdagi albomning yozilishidan soʻng Reznor, musiqachilarni taklif etadi va plastinkaning qoʻllovi uchun konsert turnesiga chiqadi. Kollektiv indastrial rok janrida va zamonaviy musiqaning boshqa eksperimental janrlarida ijod qiladi. Trent Reznor. Michael Trent Reznor (1965-yil, 17-mayda t.) - amerikalik musiqachi, qoʻshiqchi, prodyuser va multi-instrumentalchi. U Grammy mukofotining sovrindori - Nine Inch Nails guruhining asoschisidir. Marilyn Manson (guruh). Marilyn Manson 1990-yillardan beri asosan Industrial Metal tarzida ijod qilgan Amerikali musiqiy guruh. Tashkil Topishi. Guruh ijod qilishni 1989-yil Spooky Kids nomi bilan boshladi. Guruhning ilk tarkidini Daisy Berkowitz (gitara), Olivia Newton Bundy (bas gitara), Zsa Zsa Speck (klaviyalar)lar tashkil qilgan. Keyinchalik guruhga Pogo laqabi ostida ijod qilgan klaviyachi Madonna Wayne Gacy va bas gitarist Gidget Gein qo'shiladi. Bu tarkib bilan demo albom yozadilar. 1991-yilda Sara Lee Lucas qo'shiladi. Guruhning asosiy maqsadi insonlarni hayron qoldirish edi. Konsertlarda qiziqarli kiyimlar kiyib, olovli tamoshalar namoyish qilar edilar. Guruh katta etibor qozonadi. Nine Inch Nails guruhining asoschisi Trent Reznorni ham etiborini qozonadilar va uning formasi "Nothing Records" bilan shartnoma tuzadilar. Portrait Of An American Family. Portrait Of An American Family albomini 1933-yilda yozib bitiradilar. Bu vaqtda Marilyn Manson bas gitarachi Gidget Geinning o'rniga Twiggy Ramirezni oladi. Birinchi singl "Get Your Gunn" dan muhlislar mamnun bo'ladilar. Guruh tanitim turnesiga chiqadi. Turnedan keyin Anton LaVey bilan uchrashgan Manson "muhtaram" ma'nosini bildirgan va asosan rohiblarga beriladigan "Reverend" unvonini oladi. Bir konsert paytida Sara Lee Lucasning barabanlarini yoqib yuborgan Manson, uni o'rniga guruhga Ginger Fishni oladi. 1955-yilda Smells Like Children nomli EPni chiqargan guruh, Sweet Dreams singllari bilan MTVda ko'p ekranga chiqadigan bo'ldi va ko'pchilikni tashkil qilgan muhlislarga ega bo'ldi. Antichrist Superstar. Guruh, Mansonning aytishi bo'yicha, qiyomatni anglatuvchi Antichrist Superstar albomini yozishni boshlaydi. Lekin guruh a'zolari orasida muammolar bor edi. Narkotik qabul qilishlari ham katta muammolarga sabab bo'lardi. O'sha paytlar Daisy Berkowitz guruhdan ketadi. Albomda gitarani asosan Twiggy Ramirez chaladi. Keyinchalik guruhga Zim Zum qo'shiladi. 1996-yilda chiqarilgan albom va "The Beautiful People" singlining olib kelgan muvaffaqiyatlar bilan guruh katta turnega chiqadi. Guruhning mashhurligi ortishiga qaramasdan, qo'shiqlarning so'zlari va ko'rinishlari tufayli ko'p qarshiliklar ko'radilar. Mechanical Animals. Mechanical Animals yangi albomiga tayyorgarliklar davom etarkan, Marilyn Manson filmlarda rol olishda davom etayotgan edi. O'z hayoti haqida "Long hard Road Out Of Hell" kitobini yozadi. Albom 1998-yilda chiqariladi. Albomdagi qo'shiqlarni yozilishida Zim Zum qatnashsada, keyin guruhdan ketadi va uning o'rniga John 5 keladi. 1999-yildagi turne paytlarida Columbine Litsey Qirg'ini yuz beradi. Marilyn Manson qotil o'quvchilarga ta'sir ko'rsatgan model sifatida ayblandi. Bu sababdan turne ohirigacha davom etmadi va guruh uzoq vaqt sahnalardan uzoqroq turdi. Holy Wood. Uzoq vaqt jimjitlikda qolgan guruh, 1999-yilda "The Last Tour On Earth" nomli konsert albomi chiqaradi. MM studiyoga qamalib yangi qo'shiqlar ustida ish olib borayotgan edi. 2000-yilda Holy Wood (In The Shadow Of The Valley Of Death) chiqarildi. Manson bu albomda Columbine qirg'inidan keyingi tuyg'ularini va Amerikaning madaniyatini tanqid qiladi. Albom tanqidchilar tarafida yoqtirilgan bo'lsada, uncha ko'p sotilmaydi. The Golden Age Of Grotesque. Marilyn Manson Holy Wood albomi bilan miyasidagi ikkilanmani tugatdi. Yangi albomda 1930-yillarning tasirini ko'rsatish planlarida bor edi. Bu vaqtlarda bas gitarachi Twiggy Ramirez kelishmovchiliklar tufayli ketadi guruhdan va uning o'rniga Tim Skold keladi. Tim Skold musiqiy janrlardan electronica janriga yaqinroq edi va u MMning musiqiy tarziga biroz bo'lsa ham tasir ko'rsatadi. 2003 da chiqgan The Golden Age Of Grotesque albomi chartlaga kiradi. Turneda 1930-yillaga mos qiyofalar va tamoshalar bilan sahnaga chiqadilar. 2004-yilda guruh Lest We Forget nomli "best of" chiqaradi. Best of albomidan keyin John 5 guruhdan ketadi. Eat Me Drink Me. 5 iyun 2007-yilda guruh yangi albomi Eat Me Drink Me ni chiqaradi. Manson hotini Dita Von Teesedan ajrashadi. Shuning uchun albomida sevgi mavzusiga ko'p to'htaladi. Bu esa albomni boshqa albomlaridan ajratib turadi. Albomning boshqa farqli tarafi esa, albomni Marilyn Manson va Tim Skold bilan yozilishi edi. Bu vaqtlarda Madonna Wayne Gacy guruhdan ketadi. Albomni yozuv ishlari tugagandan keyin Chris Vrenna(klaviyalar) va Rob Holliday(bas gitara) guruhga olindilar. Guruh solisti Tim Skold esa gitaraga o'tdi. Albom billboard ro'yxatlarida 8-o'ringa chiqdi. Guruh Tarkibi va Ismlari. Marilyn Manson - Vokal (1989'dan beri) Tim Skold - Gitara (2003'dan beri) Chris Vrenna - Klaviyalar (2007'dan beri) Ginger Fish - Baraban (1995'dan beri) Rob Holliday - Bas Gitara (2007'dan beri) Zsa Zsa Speck - Klaviyalar (1989 - 1990) Olivia Newton Bundy - Bas Gitara (1989 - 1990) Gidget Gein - Bas Gitara (1990 - 1993) Sara Lee Lucas - Baraban (1990 - 1995) Daisy Berkowitz - Gitara (1989 - 1996) Zim Zum - Gitara (1996 - 1998) Twiggy Ramirez - Bas Gitara (1993 - 2003) John 5 - Gitara (1998 - 2005) Madonna Wayne Gacy - Klaviyalar (1990 - 2007) Marilyn Manson: Mashhur Aktrisa Marilyn Monroe va 1960-yillarning mashhur qotili Charles Manson Madonna Wayne Gacy: Mashhur qo'shiqchi Madonna va masharaboz qiyofasidagi qotil John Wayne Gacy Ginger Fish: Raqqosa Ginger Rogers va kichik qizlar qotili Albert Fish Zsa Zsa Speck: Aktrisa Zsa Zsa Gabor va hamshira qotili Richard Speck Olivia Newton Bundy: Qo'shiqchi Olivia Newton John va kichik qizlar qotili Theodore Bundy Gidget Gein: TV qahramoni Gidget va seriyali qotil Ed Gein Sara Lee Lucas: Mashhur Magazinlar Sara Lee va 108 kishini qotili Henry Lee Lucas Daisy Berkowitz: TV qahramoni Daisy Duke va "Samning o'g'li" laqabli qotil David Berkowitz Zim Zum: Kaballa diniga ko'ra "yaratilish" Twiggy Ramirez: Ingliz model Twiggy va o'ldirganlarini yegan qotil Richard Ramirez Albomlar. 1994 - "Portrait of an American Family" 1995 - "Smells Like Children" 1996 - "Antichrist Superstar" 1997 - "Remix & Repent" 1998 - "Mechanical Animals" 1999 - "The Last Tour on Earth" 2000 - "Holy Wood (In the Shadow of the Valley of Death)" 2003 - "The Golden Age of Grotesque" 2004 - "Lest We Forget" 2007 - "Eat Me, Drink Me" 2009 - "The High End of Low" Singllar. Get Your Gunn Dope Hat Sweet Dreams (Are Made Of This) The Beautiful People Antichrist Superstar Man That You Fear Long Hard Road Out Of Hell The Dope Show I Don't Like The Drugs (But The Drugs Like Me) Rock Is Dead Coma White Astonishing Panorama of the Endtimes Disposable Teens The Fight Song The Nobodies Working Class Hero Tainted Love This Is The New Shit Personal Jesus The Nobodies 2005 Heart-Shaped Glasses (When the Heart Guides the Hand) Putting Holes In Happiness We're From America Queen. Queen (inglizcha "qirolicha") ingliz rock guruhidir. U 1970 yili Londonda gitarachi Brian May, ashulachi Freddie Mercury va barabanchi Roger Taylor tomonidan tuzilgan, keyingi yili esa unga bassist John Deacon qoʻshilgan. Queen 70-yillar mobaynida shuhrat yigʻib, Britaniyaning eng omadli guruhi deb topilgan. The Rasmus. The Rasmus - Helsinki, Finlandiyada 1994-yili, guruh ishtirokchilari oliy maktabda oʻqiyotgan paytida tashkil topgan fin rok guruhi. Dastlabki guruhning ishtirokchilari - Lauri Ylönen (solist/qoʻshiqlar muallifi), Eero Heinonen (bas), Pauli Rantasalmi (gitara) va Janne Heiskanen (barabanlar) edilar. Barabanchi Heiskanen guruhni 1998-yili tark etadi, uning oʻrniga Aki Hakala keladi. Toʻrtinchi studiyaviy albomligi - "Into" (2001) relizidan avval ular faqat "Rasmus" nomi bilan mashhur edilar, ammo ularni huddi shunday nomli shved DJyi bilan adashtirmasliklari uchun ular oʻz nomlarini "The Rasmus"ga oʻzgartiradilar. 2003-yilda chiqqan ularning "In the Shadows" nomli hiti ularni Skandinaviyadan tashqarida ham mashhur qiladi va dunyo pressasining diqqatini jalb qiladi. Bugun guruh Finlandiyaning eng muvaffaqiyatli guruhlaridan biri. Ularning albomlari 1,5 milliondan ortiq nusha bilan dunyo boʻylab tarqalgan, ular sakkizta oltin va beshta platina mukofotlariga egadirlar. Ular oltita studiyaviy albom, bitta terma albom va 21ta singl chiqarishgan. Guruhning eng mashhur qoʻshiqlari bu - "Liquid", "F-F-F-Falling", "In the Shadows", "First Day of My Life", "Funeral Song", "No Fear" va "Guilty". Ilk paytlar (1994). Lauri Ylönen va Eero Heinonen bir-birini uchinchi sinfda, 9 yoshligida uchratishadi va ular maktab paytlaridan hozirgacha yaqin doʻstlardir. 1990-yili ular Suutarila'ning yuqori sinflariga oʻtganlarida Pauli Rantasalmi'ni, keyinchalik esa Janne Heiskanen'ni uchratishadi. 1994-yili ular maktabda oʻzligining guruhini tuzishga qaror qilishadi. Ular juda koʻp mashq qilishadi va yil ohirida birinchi marta sahnaga chiqishadi. Oʻsha paytda ular Sputnik, keyin Antilla, Trashmosh va soʻngra Rasmus (Skandinaviyada erkaklarning ismi, yunonlarning Erasmus - ismidan olingan) deb nomlanishardi. "Peep" (1995-1996). 1995-yili ular oʻzlarining birinchi menejeri Teja Kotilainen bilan tanishadilar va birinchi EP singllari "1st"ni chiqaradilar. Soʻng, ular Warner Music Finland bilan shartnoma imzolab, 1996-yilda birinchi studiyaviy albom - "Peep"ni relizlaydilar. U oltinlik unvoniga erishadi va guruh Finlandiya, Rossiya va Estoniyada yuzdan ortiq konsert berishadi. Oz oʻtmay, 1996-yilning oʻzida ular EMMA (Grammy mukofotining fin ekvivalenti)da yutadilar. Shuningdek, ular albomdan ikkita yangi singl - "2nd" va "3rd"ni chiqaradilar. "3rd" chartlarga kira olgan eng birinchi qoʻshiqdir - Fin Singllar Chartida #8 oʻrinda turadi. "Playboys" (1997). Rasmus oʻzlarining "Playboys" nomli ikkinchi studiyaviy albomini 1997-yil avgustida chiqaradilar. Bu yozuv ham "Blue" qoʻshigʻi bilan Finlandiyada oltinlik unvoniga erishadi. Albom juda "Peep"ga oʻxshar edi, ammo ular u paytda juda koʻp qoʻshimcha musiqachilarga ega edilar. Ularning koʻpchiligi saksofon va nayda chalar edilar. Bu albomga rok, fank va ska yoʻnalishlarini mujassamlashtirilgan janr ruhini beradi. Albom Teja Kotilainen tomonidan prodyuserlanmaydi. Ularning yangi prodyuserining ismi Illka Herkman edi. Rasmus juda charchoqli hayot kechirishadi, Rancid va Dog Eat Dog musiqiy guruhlarini qoʻllaydi hamda 40 000lik omma oldida va milliy televideniyeda chiqadilar. Ular Illka Herkman bilan birgalikda "Playboys" singliga musiqiy video ishlaydilar. "Hell of a Tester" (1998-1999). Guruhning uchinchi studiyaviy albomi - "Hell of a Tester" "Liquid" singliga video bilan 1998-yilda relizlanadi. Bu singl Shimoliy MTVning Top 40ga kiradi va fin musiqiy tanqidchilari va muhlislari tomonidan "Yil qoʻshigʻi" deb tanlanadi. Guruh koʻproq mashhurlikni Garbage va Red Hot Chili Peppers Finlandiyada turda boʻlib, The Rasmusni qoʻllaganida erishadilar. "Into" (2000-2002). Rasmus oʻz nomini barabanchisi Janne Heiskanenni Aki Hakala bilan almashtirishganida 2000-yilda "The Rasmus"ga oʻzgartiradi. Ular Playground Music Scandinavia bilan shartnoma tuzishadi va Seppo Vesterinenni oʻzligiga menejer etib tayinlashadi. Ular Finlandiyada "Into" albomini chiqarishadi va u #1 oʻrinda debyutlab, ikki karra platinaviy boʻladi. Bu ularning Shvetsiya, Stokgolmdagi Nord Studiosdan boʻlgan Mikael Nord Andersson va Martin Hansenlar tomonidan prodyuserlangan birinchi albomligi edi. Nord va Andresson yana ularning keyingi ikkita albomiga prodyuserlik qilishadi. Albomning birinchi singli "F-F-F-Falling" Finlandiyada 2001-yil boshlarida uch oy davomida birinchi oʻrinda turadi. Ikkinchi singl "Chill" Skandinaviyada relizlanadi va Finlandiyada ikkinchi oʻringa chiqadi. "Into" keyinchalik Yevropaning boshqa davlatlarida, shu jumladan, Germaniya, Shvetsiya, Norvegiya, Italiya, Fransiya va Ispaniyada relizlanadi. The Rasmus albomni qoʻllab butun Yevropa va Skandinaviya boʻylab turda boʻladilar va HIM hamda Roxette guruhlari tomonidan qoʻllanadilar. "Dead Letters" (2003-2004). Guruh "Dead Letters" albomini Shvetsiyadagi Nord Studios studiyasida yozishadi, Yevropada albom 2003-yil boshlarida relizlanadi, Germaniya, Avstriya va Shveytsariyada huddi Finlandiyadek katta muvaffaqiyatga erishadi. Yevropadagi muvaffaqiyat ularni dunyoning boshqa qismlarida ham albom chiqarishga undaydi, va yozuvlar 1,5 million nusha bilan sotiladi. "Dead Letters" Buyuk Britaniyaning Top 10'iga kiradi, birinchi singl "In the Shadows" esa Top 3'likka kiradi. Ikkalovi 2004-yildagi Avstraliyaning ARIA chartlarida Top 50'talikka kiradi. Singl shuningdek, American Billboard Heatseeker chartlarining Top 20'taligiga kiradi. "In the Shadows" oʻn bir mamlakatda Top 10'taliklar ichiga kiradi. "Hide from the Sun" (2005-2006). Ularning ohirgi albomi "Hide from the Sun"ning relizi 2005-yilda boʻlib oʻtdi. Albomda uchta singl bor: "No Fear", "Sail Away" va "Shot". "Hide from the Sun" 2006-yil 10 oktyabrda ularning leybli DRT Entertainment tomonidan chiqadi. 2005-yili, ular MTV Nordic Awards va NRJ Radio Awards'da "Eng yaxshi shimoliy sahna chiqishi" hamda MTV Europe Music Awards'da "Eng yaxshi fin guruhi" nominatsiyalarida gʻolib boʻlishgan. Ular Lostprophets va Negative guruhlari bilan birga turda boʻlishgan. 2006-yil 28 aprelda ular Polshada ESKA Music Awards'da "Dunyoning eng yaxshi rok guruhi nominatsiyasida eksklyuziv statusga ega boʻlishadi (bu ularning ikkinchi ESKA statusi boʻladi, birinchisini ular 2004-yilga qoʻlga kiritishgan). Guruhning nomi. "Rasmus" nomi aniq bir mazmunga ega emas; guruh intervyularida bu nomni fincha jaranglashi va eslab qolish uchun oson boʻlgani uchun tanlaganlarini aytadi. Ammo, baschi Eero Heinonen Shvetsiyadagi intervyusida bu nom "ahlat" soʻzidan olinganligini aytadi. Norvegiya, Shvetsiya va Daniyada "Rasmus" oʻgʻil bolalarning ismi. Bu nomni sobiq barabanchi Janne Heiskanen taklif etgan. Musiqiy videolar. The Rasmus hammasi boʻlib toʻqqizta musiqiy videoni relizlaganlar (shu jumladan "In the Shadows"ning uchta har xil versiyasi). Baranga Filmdan boʻlgan Niklas Fronda va Fredrik Löfberg "Dead Letters" albomidan uch videoni suratga olishadi. "Dead Letters" eng koʻp musiqiy videolarga ega boʻlgan albom: bu albomdan yettita video relizlangan. Ularning eng birinchi yaratgan videosi bu "Funky Jam" (1996) boʻlgan. Lauri Ylönen. Guruhning solisti Lauri Johannes Ylönen 1979-yil 23 aprelda Helsinkida tavallud topgan. Uning ota-onasining ismlari Matti va Liisa Ylönen, uning Hannah ismli katta opasi bor. "P.S." qoʻshigʻi Lauri'ning opasi Hannah bilan yaxshi/yomon qarindoshlik munosabatlariga bagʻishlangan. Lauri asosiy qoʻshiqlarning muallifi va u Apocalyptica hamda HIM guruhining ishtirokchisi Ville Valo bilan hamkorlikda ijod qilgan. Shuningdek, Lauri guruhdoshi Pauli bilan birga Dinasty'ning ishtirokchilari Killer va Kwan bilan ijod qilgan. 2005-yilda Lauri va Dinasty'ning boshqa aʻzolari oʻzligining yozuv leybli - Dynasty Recordings'ni ochishadi. Laurining 7ta nikneymi bor: Lintu, Lare, Birdy, Jumsala, Pauri (Pauli bilan birga), Baby Face va Lauki (Aki bilan birga). Aki Hakala. Uning toʻliq ismi Aki Markus Hakala. U barabanchi va u 1979-yil 28 oktyabrda Finlandiyaning Espoo shahrida tugʻilgan. U guruhga 1999-yili, sobiq barabanchi Janne Heiskanen guruhni "oʻzini izlash" uchun tark etganida qoʻshiladi. Boshida Aki guruhning tovarlarini ularning shoularida sotar edi va Pauli uni ushlab olganidan keyin u guruhga qoʻshiladi. U aytadiki, umrida eng yaxshi qilgan narsasi bu barabanlarni chalish, va u "boshqa ishlarni eplolmaydi". The Rasmusga qoʻshilishdan avval u Killer va Kwan guruhlarida barabanchi edi. 2006-yilda Aki koʻzini LASIK operatsiya qildirishga qaror qiladi va qora koʻzoynaklarni taqishni bas qiladi. 2007-yil boshlarida u sochlarini qora rangga boʻyashni toʻxtatib, platinaviy blondga boʻyay boshlaydi. 2007-yilning iyulida u va uning sevgan qizi birinchi farzandga ega boʻldilar. Eero Heinonen. Eero Aleksi Heinonen bas gitarachi va u 1979-yili, 27 noyabrda Helsinkida tavallud topgan. Eero Sahaja Yoga'ning katta muhlisi va u ogʻir, bosiq inson, ammo u guruhdoshlari va boshqalar ustidan hazillar qilishi bilan mashhur. U guruhning oila qurgan yagona ishtirokchisi, hamda u ikki farzandning otasi. Korpi Ensembleda bir necha yil chalishidan soʻng, hozirda u Hay and Stone nomli yangi sayd proektga ega (2004dan beri). U yerda u bas gitarachi hamda vokalchi. Eero shuningdek, skripkada ham chaladi. Columbine Litsey Qirg'ini. Eric Harris (chapda) va Dylan Klebold (o'ngda) Columbine Litsey Qirg'ini, AQShning Denver yaqinlaridagi Littleton shahridagi Columbine Litseyining Eric Harris va Dylan Klebold nomli o'quvchilarining amalga oshirgan voqeadir. 1999-yil 20 aprelda ikki o'quvchi 12 o'quvchi, 1 o'qituvchini o'ldirib, 24 ta o'quvchini yarador qilib, o'z hayotlariga chek qo'yganlar. Nobel mukofoti. Nobel mukofoti () — buyuk ilmiy izlanishlar, inqilobiy ixtirolar yoki madaniyat va jamiyatning rivojiga katta hissalar qoʻshganligi uchun har yili taqdim etiladigan eng nufuzli xalqaro mukofotlardan biri. 1969-yildan boshlab, Nobel mukofoti iqtisodiyot sohasida ham berila boshladi. Hozirgi vaqtda Nobel mukofotining qiymati 10 mln shved kronasi (1,3 mln $ atrofida)ga teng. Alfred Nobel. Alfred Bernhard Nobel (21 oktabr 1833, Stokgolm, Shvetsiya — 10 dekabr 1896, San Remo, Italiya) — shved kimyogari, muhandis, dinamitning ixtirochisi. Oʻzining ulkan boyligini Nobel mukofotini tadbiq etishga vasiyat qilgan. Uning sharafiga sintezlanib olingan kimyoviy element nobeliy nomlangan. Biografiya. Nobel, oʻn yettinchi asr olimi Olaus Rudbeck(1630-1708)ning avlodi. U Immanuel Nobel (1801-1872) va Andriette Ahlsell Nobel (1805-1889)larning uchinchi farzandi. Alfred Nobel 1833-yil 21 oktyabr Stokgolmda tugʻilgan. 1842-yili oilasi bilan Sankt Peterburgga koʻchib oʻtishadi, u yerda otasi torpedalarni ishlab chiqish bilan shugʻullanadi. Alfred professor Nikolay Nikolayevich Zininning qoʻlida kimyoni oʻrganadi. 1859-yili otasining ishi bilan ikkinchi oʻgʻli Ludvig Nobel (1831-1888) shugʻullana boshlaydi. Oilaviy biznesi bankrotga uchragach, Alfred otasi bilan birga Shvetsiyaga qaytadi va oʻzini portlovchi moddalarni oʻrganishga, ayniqsa nitrogliserinni (1847-yilda Ascanio Sobrero tomonidan ihtiro qilingan) havfsiz ishlab chiqarish va ishlatishga bagʻishlaydi. Nobellarga tegishli zavodda bir necha portlashlar qayd etilgan, ularning birida 1864-yili Alfredning ukasi Emil va bir nechta boshqa ishchilar halok boʻladi. Alfred Nobelning dramaturg sifatidagi faoliyati - uning biografiyasining eng mashhur boʻlmagan faktlaridan biri. Uning yagona pyesasi - "Nemezida" - Beatrisa Chenchi haqidagi nazmda yozilgan 4-aktli fojia. U oʻlim toʻshagida yotganida nashrdan chiqadi, ammo uch nushadan tashqari butun adad uning vafotidan soʻng darhol yoʻq qilinadi, chunki pyesa janjalli va shirkli deb topiladi. Saqlanib qolingan birinchi nashr (ikki tilda, shved va esperanto) Shvetsiyada 2003-yili chop etiladi. Alfred Nobel Stokgolmdagi Norra qabristonida dafn etilgan. Charles Manson. «"Manga tepadan qarasangiz ahmoqni ko'rasiz, manga pastdan qarasangiz Hudoni ko'rasiz, Manga to'g'ridan qarasangiz o'zimni ko'rasiz."»(Charles Manson) Charles (Charlz yoki Charli) Milles Manson — mashhur AQShlik jinoyatchi, «Oila» yoshlar kommunasi lideri. 1969-yil «Oila»ning ba'zi a'zolari bir qancha vaxshiy jinoyatlarni amalga oshirdilar (Shu qatorda rejissyor Roman Polańskining hotini Sharon Tate o'ldiriladi). Bu jinoyatlardada Mansonni ayblashadi va butun umr qamoq jazosiga mahkum qilishadi, lekin Manson aybini tan olmaydi. Bolaligi va yoshlik chog'lari. Charles 12 noyabr 1934-yil Sinsinattida, Ogayo shtati, AQSh da dunyoga keladi. Onasi 16 yoshlik Kathleen Maddox. Tug'ilgani haqidagi guvohnomada ismi "Charles Milles Maddox". Keyinchalik familiyasini o'gay otasi William Mansondan oladi. Mansonni amakisi maktabga yubka kiydirib jo'natar va "Bir kun kelib sen ham erkaklardek urishishni o'rganasan" der edi. 1939-yil onasi va amakisi qurolli o'g'rilik qilayotgan paytda yoqalanadilar. Kathleen keyinchalik alkogolik va fohisha bo'lib ketadi. Charles 13 yoshligida onasi uni boshqa oilalarga berib yubormoqchi bo'ladi, lekin mos oila topa olmaydi. Charles Terra Gaut, Indiana shtatidagi bir tarbiya uyiga beriladi, lekin bir yil ham o'tmasdan Charles u yerdan qochadi va onasiga qaytib keladi. Onasi uni qabul qilmaydi va Charles o'g'rilik qilib hayot kechiradi. Hippilarning orasiga qo'shilib qoladi va gitara chalishni o'rganadi, o'sha yerdagilarda "oila" sini tuza boshlaydi Manson va Oilasi. Mansonni mashhur qilgan jinoyat 1969-yil amalga oshirilgan Tate-LaBianca jinoyati. Bu jinoyatda manson ishtirok etmaydi. Jinoyatni uni qullari kabi aytganidan chiqmaydigan, har qanday qonli istakini amalga oshirishga tayyor bo'lgan malaklari qiladi. Manson o'zini shaytonning Masihi deb bilar edi. Los Angelesning chetida joylashgan dala hovlida muritlari bilan birga yashar edi. Beatlesning «White» albomiga asoslanib juda antiqa qiyomat teoriyasi chiqaradi. Ayniqsa “Helter Skelter” (bolalarning lunaparkdagi bir atraksionda uchishlari haqida qo'shiq) qo'shig'ini, butun qoralar oyoqlanib butun oqlarni o'ldiradilar va faqatgina manson va uni oilasi tirik qoladi va dunyoni hokimi bo'ladilar, deb, bu bir irq urushining habarchisi deydi. Manson urushni boshlatish uchun muritlariga ba'zi oqlarni o'ldirib, aybni esa qoralarga to'nkashlarini amr qiladi. 1969-yil 9 Avgustda Mansonning oilasidan 5 kishi, Roman Polanskining aktrisa hotini Sharon Tateni va u bilan birga yana 4 ta insonni vahshiylik bilan o'ldirdilar. Jinoyat ishlangan joydan ketmasdan oldin devorga qon bilan qo'rqinchli yozuvlar yozib ketadilar. Ertasi kuni Mansonning boshchiligida LaBianca familiyali bir juftni o'ldirib, parcha-parcha bo'lib ketadilar. Bu jinoyatlar Los Angelesda panikaga sabab bo'ldi. Aybdor bo'lmay turib qamalgan Mansonning bir muhlisasi qamoqdagi honadoshiga Oila bilan birga amalga oshirilgan jinoyatlarni aytib beradi va bu Mansonni yoqalanishiga sabab bo'ladi. Yoqalangandan keyin Manson sudga chiqishdan oldin peshonasiga katta x o'yib chiqadi. U va 4 ta muriti gaz honasida zaharlanib o'ldirilishga mahkum qilinadilar, lekin Californiya Sudi o'ldirish jazosini yo'q qilganidan keyin, jazolari butun umr qamoq jazosi bilan almashtiriladi. Bunaqa mashhur bo'lishining sababi o'ljalarining mashhur odamlar ekanligi va bundan tashqari o'ziga hos e'tiqot yaratganligidir. Haligacha qamoqhonada yotgan Charlesga butun dunyodagi muhlislaridan hatlar keladi. Islom olimlari ro'yhati. Ilm-fan tarihida Islom olami ilm-fani juda ahamiyatli o'ringa ega. Hozirgi kunimizda ham ko'pgina mashhur Islom olimlari ham mavjud. Quyidagi ro'yhat ushbu mashhur olimlarning to'liq Taqiy al-din. Mirzo Ulug' Bek. Umar Xayyom. Tahir ul-Qadri. Abu Musa Jabir Ibn Hayyon(Geber) Ahmad H. Zavoil, Nobel sovrindori, 1999 Muhammad al-Idrisi.(kartografiya) Al-Beruni(geodeziya ilmi boshchisi, eng birinchi antropologiyachi) Jamshid al-Kashi Abu Kamil Abu Sahl al-Kuhi Abu Bakr al-Karaji Al-Khwarizmi - algebra va algoritmlarning otasi hisoblanadi. Ahmad ibn Yusuf Umar Hayyom, Fors shoiri, matematik va astronom. Nasir al-Din al-Tusi, 13 asr fors mathematigi va faylasufi Sibt al-Mardini Abu al-Qasim (Abulkasis) - zamonaviy hirurgiya otasi bo'lib hisoblanadi. Abul Hasan al-Tabari - fizik olimi Ali ibn Sahl Rabban al-Tabari - fizik olimi Avicenna, (Ibn Sina) faylasuf ham Ibn al-Nafis Ibn al-Haytham(Al-hasan), 11nchi asr Iroq olimi, Optika ilimi otasi, ilmiy metod boshlovchilaridan. Averros,12nchi asr Anatolia matematiklaridan, faylasuf va tibbiyot eksperti Al-Jazari, 13nchi asr muhandisi, robotlar ilmi otasi, zamonaviy muhandislik otasi. Mahmoud Hessabi, 20nchi asr Eron fizik olimi. Baharuddin Jusuf Habibi, 20nchi asr Indonesia kosmos muhandisi va prezident. Abdus Salam, Pokistonlik, Nobel mukofoti egasi 1977 Kumrun Vafa, Eronlik mathematik fizik olimi Nima Arkani-Hamid, Amerikada tug'ilgan Eron fizik olimi Kobe. Kobe(yapon tilida: 神戸市, Kōbe-shi) Hyogo prefekturasi poytahti bo'lib 1.5 million aholiga ega Yaponiyaning mashhur port shahrlaridan biri bo'lib hisoblanadi. Ushbu shahar Kansai regioni, Osaka shahrining g'arbida joylashgan. Kobe Yaponiyaning 17ta belgilangan shaharlaridan biri bo'lib Osaka-Kobe-Kyoto metropoliteni davomidir. Guano Apes. Guano Apes — alternative rock stilida ijod qiluvchi kvartet. Guruh 1994-yili Gettingenda tashkil topgan. 1994 - 2005. Guano Apes 1994-yili Germaniyaning Gettingen shahrida, gitarachi Henning Rümenapp, baschi Stefan Ude va barabanchi Dennis Poschwatta tomonidan tashkil topdi. Keyinroq, shu yilning oʻzida guruhga vokalchi Sandra Nasić qoʻshiladi. Guruhning karyerasi 1996-yilda "Open Your Eyes" qoʻshigʻi bilan mahalliy guruhlar tortishuvida gʻalaba qozonganlaridan boshlandi. Qoʻshiq ularning birinchi va eng muvaffaqiyatli singli boʻladi va 1997-yili debyut albomi "Proud Like a God"dan keyin chiqariladi. Shuningdek, "Open Your Eyes" Warren Millerning filmi "Ellik" (1999)da ishlatiladi. 2000-yilda Guano Apes oʻzligining ikkinchi albomi - "Don't Give Me Names"ni chiqarishadi. "Big in Japan" (Alphaville'ga kaver) va "No Speech" singllari efirda juda koʻp qoʻyiladi va albom Germaniyada oltinlik unvoniga erishadi. "Walking on a Thin Line" 2003-yilda relizlanadi va "Quietly" hit-singlini dunyoga keltiradi. Guruh eng yaxshi qoʻshiqlari terilgan "Planet of the Apes" albomining relizi va 2005-yilning fevralida tugagan yakuniy turidan soʻng tarqalib ketadi. Guano Apes'dan soʻng. Guruh parchalanib ketganidan keyin, "Lost (T)apes" albomi relizlanadi. Bu albom 1994-1995-yillarda yozilgan ammo keng ommaga taqdim etilmagan demo yozuvlarni oʻz ichiga olardi. Dennis Poschwatta yangi guruh - Tamotoda gitara chaladi va vokalda turadi. Stefan Ude ham Tamoto'ning debyut albomining yozilishida ishtirok etadi. Henning Rümenapp koʻproq 'sahna ortida' ishlamoqda. Sandra Nasic yakkahon albom ustida ishlamoqda. Sandra Nasić. Sandra Nasić (Sandra Nasich) - nemis qoʻshiqchisi. U Guano Apes guruhining vokalchisi boʻlgan. Sandra 1976-yil 25 mayda Germaniyaning Gettingen shahrida tugʻilgan. Yuqori maktabni tamomlaganidan soʻng u Sanʻat va Dizaynni oʻrganishni koʻzlaydi. Ammo, bir kuni, universitet kechasida u boʻlajak guruhining uch aʻzosini uchratadi. Oz tortishuvlardan soʻng u ular bilan mashq qila boshlaydi. Sandra ayol rok qoʻshiqchisi uchun noyob ovozga ega, u birgina qoʻshiq ichida agressivlik va shu bilan bir qatorda ayollarga xos mayinlikni jamlay oladi. Sandraning yoʻnalishi uning karyerasi boshlashidanoq musiqiy sahnada individualchi qildi. Uni Serj Tankian (System of a Down), Chino Moreno (Deftones) va Korn kabi koʻpgina erkak qoʻshiqchilar bilan solishtirishardi. Ular esa oʻz navbatida Sandraning yoqtirgan guruhlari edi va unga ularning musiqiy taʻsirining ahamiyati katta edi. 2001-yilda u eng yaxshi qoʻshiqchi sifatida EinsLive Krone mukofotiga loyiq deb topiladi. Yakkahon albom. 2005-yil fevralda Guano Apes oʻzlarining eng buyuk hitlari terilgan albom - "Planet of the Apes" qoʻlloviga hayrlashuv turlarini yakunlaganlaridan soʻng, Sandra yakkahon holda faoliyatini davom ettirishi haqida eʻlon qildi. Uning "The Name Of My Baby" qoʻshigʻini oʻz ichiga olgan debyut singli "Fever" 2007-yil, 14-sentyabrda chiqdi. Amazon.de sahifasida uning "The Signal" nomli albomining reliz sanasi 2007-yil 28-sentyabrga belgilangan. "Ireen" taronasi hamda ikki video - "Fever" va "The Name Of My Baby" faqatgina chegaralangan adadda chiqishi kutilmoqda. KoRn. KoRn (yoki KoЯn) - kaliforniyalik nu metal guruh, ular nu metal janriga asos solganlar va uni ommalashtirganlar. 1994-yili bir xil nomli debyut albomini chiqarganlaridan beri, Korn butun dunyoda 35 milliondan ortiq albomlarni sotganlar, ulardan 16,5 millioni AQSHda tarqalgan. Bu ularni ohirgi ellik yillik ichida eng koʻp sotuvlarga ega nu metal guruhga aylantiradi. Guruhning yetishgan yutuqlari oʻz ichiga Billboard 200ning top oʻntaligida toʻqqizta ketma-ket debyutni, Greatest Hits, Volume 1, terma albomi hamda jonli/akustik "MTV Unplugged: Korn" nomli albomni oʻz ichiga oladi. Hozirgi vaqtgacha Korn 6 marta Grammy mukofotiga nomzodlangan va ikki mukofotni qoʻlga kiritgan. Guruh oʻzligining sakizzinchi studiyaviy albomini 2007-yil 31-iyulda relizladilar. Albom birinchi haftasida 123,000 nusha bilan sotilib, Billboard'da #2 oʻrinda debyutladi. Deftones. Deftones (Deftouns) - kaliforniyalik experimental alternative rock uslubida ijod qiluvchi Grammy mukofotining sohibi boʻlgan musiqiy guruh. Guruh tarkibiga Chino Moreno, Chi Cheng, Eyb Kanningam, Stiven Karpenter va Frank Delgado kiradilar. Ohirgisi uchinchi studiyaviy albom - "White Pony" (2000)dan boshlab guruhning toʻlaqonli aʻzosidir. "White Pony" koʻpchilik tomonidan guruhning eng yaxshi relizi deb hisoblanib kelmoqda. Ularning birinchi albomligi - "Adrenaline" 1995-yili, KoЯnning debyut diskidan bir yil oʻtganidan soʻng chiqadi. Bu ikki guruh nu metal janrining asoschilari deb hisoblanadilar. KoЯn koʻproq kommers jihatdan foydaliroq boʻlsa ham, aynan Deftones'ning stilistikasi bunday xil kollektivlar ichida eng ommaviy boʻlgan Limp Bizkit (guruh Deftones'ga "ilhom berganligi" uchun koʻp marotaba oʻzlarining bukletlarida va qoʻshiq matnlarida minnatdorchilik bildiradi) va Linkin Park tomonidan oʻzlashtiriladi. Agar birinchilar konsertlarida "7 Words" (debyut albomdan) qoʻshigʻini ijro etgan boʻlsalar, ikkinchilari esa "My Own Summer" ("Around the Fur" albomidan, 1997) qoʻshigʻini kuylaganlar. Wolfgang Amadeus Mozart. a>-yillarda. Rassom - Johann Nepomuk della Croce. Wolfgang Amadeus Mozart (Volfgang Amadeus Motsart) (27 yanvar, 1756, Zalsburg – 5 dekabr, 1791, Vena) klassik eraning mashhur va koʻp taʼsir koʻrsatgan bastakori boʻlgan. Uning 600dan ortiq kompozitsiyalari orasida simfoniya, konserto, kamer, pianino, opera va xor uchun yozilgan asarlar bor. Mozartning ishlaridan boshqa koʻpgina bastakorlar ilhomlanishgan, va uning asarlari hamon orkestrlarning standart repertuarlaridan joy olgan. Chino Moreno. Chino Moreno (haqiqiy ismi Camilo Wong Moreno 1973-yil 20 iyunda tugʻilgan) - amerikalik musiqachi. U Deftones va Team Sleep guruhlarining asosiy vokalchisi va orqa gitarachisi. Moreno Kaliforniya shtatining Sakramento shahrida tavallud topdi. Uning otasi meksikalik, onasining qonida esa meksika, irlandiya, xitoyliklarning qoni aralashgan edi. Uning taxallusi "Chino" ispan tilida "xitoycha" degan maʻnoni anglatadi. U besh farzand ichida uchinchisi. U turmush qurgan, turmush oʻrtogʻining ismi Celeste. Ular ikki farzandga egalar: Kristian va Jakobi. Ikki xil maʻnoli, ogʻir sheʻriy matnlari haqida Morenodan sitatalar: "Ayrim vaqtlarda mening matnlarim aniq bir mavzuga ega boʻlmaydi. Men shunchaki oʻsha paytdagi hislarimni qogʻozga tushiraman, matnlarimning tarkibini tushuntirish qiyin. Men yozayotgan narsalar biz qilayotgan musiqaga javobdir. Deftones'ning musiqasi pop emas, uning baxtli hissiyotlarga aloqasi yoʻq. Paradoks, ammo mening albomdan eng yaxshi koʻrgan qoʻshiqlarim muhabbat haqida, boshqa qarash burchagi ostidagi muhabbat haqida". Shularga qaramay, Chino irqchilik, prostitutsiya, urban vahshiylik va narkotiklar kabi ijtimoiy muammolar haqidagi qoʻshiqlari bilan mashhur. Musiqa. Deftones'ning albomi "White Pony" albomi ustida ishlayotganlarida Chino oʻzining sayd-proekti - Team Sleepda ish boshlaydi. Chinoga The Cure, The Smiths, Duran Duran, Depeche Mode, Helmet, Jawbox, Faith No More, Mr. Bungle, Kool Keith, Bad Brains, va Weezer guruhlari taʻsir koʻrsatgan va Deftones'ning ohirigi albomi ("Saturday Night Wrist") barcha guruhlarning yoʻnalishlari orasidagi kompromiss, "Adrenaline" albomidagi brutallik va "White Pony"da eshitilgan melodiyaviylik orasidagi oltin oʻrtalikdir. Pivo. Pivo eng qadimiy va eng ommaviy alkogolli ichimlik boʻlib, kraxmalli mahsulotlar - solod, gʻalla, makkajoʻxori, guruch kabilarni achitib tayyorlanadi. Boshqa kam tarqalgan pivo turlari kartoshka (Braziliyada) yoki agava (Meksikada) tayyorlanadi. In Flames. In Flames ("Olovlar ichra") shvetsiyalik Melodik Death Metal guruh. Ijod qilayotgan musiqiy turlarini asoschisi ekanliklari tortishilsada, bu janrga katta ta'sir ko'rsatganliklari qabul qilingan haqiqatdir. Haqida. 1990-yilda guruhning asoschisi Jasper Strömblad va Anders Fridén bilan o'sha paytlar a'zosi bo'lgan Ceremonial Oath guruhidan ketishga qaror beradilar. Noan'anaviy musiqa turida ijod qilish maqsadida Johan Larsson va Glenn Ljungström bilan In Flames ni tuzadilar. Birinchi demolarini Wrong Again firmasiga yuvoradilar. Firma egasi bu demoni yoqtiradi va ertasi kuni ularga telefon qiladi. Bu telefondan keyin guruh Lunar Strain nomli albomni tayyorgarchiliklarini boshlab yuboradilar. Guruh keyinroq Subterranean nomli CD chiqaradilar. Bu albom orqali o'ziga diqqat qaratgan guruh, Nuclear Blast nomli olmon firmasi bilan ishlay boshlaydilar. Bu muvaffaqiyatdan ko'p vaqt o'tmay, albom yozish va sahnalarda ijro etish uchun har gal chaqirvurish jonlariga tekgan Anders Fridén va Björn Gelotteni guruhga taklif qiladilar. The Jester Race albomini chiqarganlaridan keyin butun dunyoda, ayniqsa Yevropa va Yaponiyada katta muvaffaqiyat qozonadilar. Keyingi yili Johan ve Glenn guruhdan ketadilar. Whoracle albomini yozish paytlarida kutilmagan holda ikkisi guruhdan ketayotganlarini e'lon qildilar va Björn, Jesper va Andersni yarim-chala yozilgan albomlari bilan tashlab ketadilar. Ularni o'rnini Peter Iwers va Niklas Engelin, albom yozilib olguncha egallab turdilar. Keyinchalik bu ikkisi guruhga qo'shilishni hohlayotganlarini aytdilar va qabul etildilar. Yevropa va Yaponiyada katta turnega chiqdilar. Turnedan keyin Shvetsiyaga qaytgach, Niklas ba'zi shahsiy sabablarga ko'ra guruhdan ketadi. Niklas ketgach, baraban chalgan lekin aslinda gitarachi bo'lgan Björn gitarist bo'ladi, baraban chalish uchun esa Daniel Svenssonni qo'shadilar. Bu o'zgarishlar ishga yaraydi va The Colony albomini chiqaradilar va kutilgan hamma narsani oladilar. Albom turnesida konsert maydonlari to'ppa to'la bo'ladi. Bir necha yil surgan bu turnelardan keyin 2000-yilning avgustida, 3 oy studioda ishlagach The Claymanni chiqaradilar va sotishda rekord raqamlarga erishadilar. Dream Theater, Slipknot, Testament, Methods of Mayhem guruhlari bilan festivallarda ishtirok etgandan keyin yana turnega chiqadilar. Turne paytida Jester Yaponiyada eng yahshi qo'shiq yozuvchisi tanlanib BURRN! mukofotini oladi. Yaponiya turnesida Peter Iwers qatnashmaydi va uni o'rnini Armageddon guruhidan Dick Löwgren oladi. Peter Skandinaviya turnesida yana guruhga qo'shiladi. 2000 yilda tahminan 150 martta sahnaga chiqgan guruh 2001 yil ta'tilga chiqadilar. 2001-yil Only for the weak nomli klipni chiqargach, Yevropada 20.000 kishiga konsert beradilar. 2002 ning yozida The Tokyo Showdown albomini chiqaradilar. Keyinchalik Daniel Bergstrand bilan Dug-Out studiolarida ishlab, Reroute To Remain albomini chiqaradilar.Yana bir qancha turnega va namoyishlarga Slipknot, Mudvayne, Soulfly va Slayer guruhlari bilan chiqadilar. O'z mamlakatlarida esa Linkin Parkni o'rniga Hultsfred festivalida ishtirok ettilar. Festivalni ertasi kuni Madridda birga sahna olish uchun Metallicadan taklif oladilar va 30.000 kishining qarshisida sahna oladilar. Keyingi albomlari Soundtrack to Your Escape ni yozish uchun Daniyada uy kiraga oladilar va u yerni studio qilib yuboradilar. Bu albom ham katta muvaffaqiyat olib keladi va yana son-sanoqsiz konsertlar beradilar. 2005-yil tugatilgan lekin 2006-yil chiqarilgan Come Clarity albomi bugungacha chiqargan albomlari ichida eng muvaffaqqiyatlisi bo'lib, ko'pchilik bu albomni guruhning qaytadan tug'ilishi deb ta'riflaydilar. Albom chiqarilgan haftayoq, Shvetsiya va Finlandiyada albom chartlarida 1-o'ringa chiqadilar. Bu muvaffaqiyatlar bilan bir qator guruhning anchagina muhlisi guruh musiqasini borgan sari tijoriy tus olayotganini tanqid qiladilar. Guruh tarkibi. Anders Fridén - Vokal Jesper Strömblad - Gitara Björn Gelotte - Gitara Peter Iwers - Bas gitara Daniel Svensson - Baraban Odam Ato. Odam Ato Ibrohimiy dinlarda Xudo tarafidan yaratilgan birinchi insondir. Diniy adabiy qahramondir. Ibrohimiy dinlarning har birida Odam Atoning hikoyasi bir biridan farq qilsada, asosi bir xildir. Islomda Odam. Musulmonlar Odam birinchi yaratilgan inson va payg'ambar ekanligiga ishonadilar. Islomning muqaddas kitobi Qur'onda Odam Ato haqida yetti boshqa boshqa joylarda yozilgan. Islomda Adamni tuproqdan yaratilganligiga va Olloh Odamga yagona aqilli jonzod bo'lgani uchun boshqa jonzodlarga o'rgatmagan narsalarni unga o'rgatganligiga ishoniladi. Olloh farishtalarga Odamga sajda qilishni buyuradi, lekin Iblis kibri tufayli unga sajda qilmaydi. Kibri sababli u Jannatdan haydaladi. Bazilar Iblisni isyonkor farishta bo'lganiga ishonsalarda, Qur'onda Keyf Surasi 50-oyatida Iblis farishta emas, balki jin ekanligi ifoda etilgan. Odamga juft qilib birinchi ayol, Momo Havo yaratiladi. Olloh ularga Jannatda bitta daraxtning mevasidan tashqari hamma mevalarni yeyishga ruhsat beradi. Bir kuni iblisga ishonib yeyish man qilingan mevani yeydilar. Bu itoatsizlik tufayli Olloh ularni Jannatdan haydaydi va Yer yuziga yuboradi. Yer yuzida ko'payishadilar. Islom madaniyatida katta ahamiyatga ega bo'lgan bu qissa keyinchalik bir qancha madaniy va diniy oqimlarning tasiri tufayli yanada afsonaviy va Qur'ondagida farqli tus oladi. Bugungi kunda bu qissaning ko'p bir biridan farqli variantlari bor. Yahudiylikga ko'ra Odam. Yahudiylarga ko'ra Odam borliqning yaratilishini oltinchi kunida tuproqdan yaratiladi. Birinchi bobda Erkak va Ayol birga yaratilgan deyiladi, ikkinchi bobda Ayolni Erkakning qovurg'asidan yaratilgan deyiladi. Birinchi bobdagi ayolning ismi Lilith, ikkinchisida esa Havo. Hristiyanlikda Odam. Odam qissasi haqida Tavrotning Yaratilish bo'limida so'z yurutiladi. Hristiyanlikda Odamning Jannatda qilgan birinchi gunohi katta ahamiyatga ega. Odamning bu gunohi butun insoniyatga o'tgan va Iso bu gunohni yo'q qilish uchun kelgan Xudo Qo'zisidir. O'zini bu gunoh uchun fido etgan. Fan va Odam Ato. 1800-yillardan beri evolutsiya nazariyasi Darwin'ning inson birdaniga yaratilmagan, balki evolutsiya sababli hosil bo'lgan degan ko'rishlari tarafdori. Dunyoviy bilimda Odam faqatgina afsonaviy qahramon deb qabul qilingan. Bu qarashga qarshi chiqgan olimlar ham yo'q emas. Diniy olimlar esa bu nazariyani turli hil yo'llar va fikrlar bilan rad qilib kelmoqdalar. Okean. Okean (yunoncha Ωκεανός ("Okeanos")) yoki ummon dengiz suvidan iborat global jism boʻlib, gidrosferaning asosini tashkil etadi. Yer yuzasining taxminan 71%'ini (~361 million kvadrat kilometr) Dunyo Okeani egallagan. Bu okeanning yarmidan koʻpi 3,000 metrdan chuqur. Okean suvining oʻrtacha shoʻrligi 35 promille (3.5%). Soʻnggi, beshinchi okean Antarktida atrofida boʻlib, 2000 yili Xalqaro Gidrografiya Ittifoqi tomonidan ajratildi. Bunga sabab sifatida Antarktik aylana oqimining ushbu suv havzasini boshqa okeanlardan yaqqol boʻlishi koʻrsatilgan. Umumiy nazar. Okeanlarning bir nechtaga boʻlinishi shartlidir, zero ular bir-biri bilan bogʻlangan va ular yagona Dunyo Okeanini tashkil etishadi. Dunyo Okeanining kichik okeanlarga boʻlib koʻrsatilishiga sabab ushbu okeanlar orasidagi qitʼa va materiklar, arxipelaglar hamda suv oqimlari mavjudligidir; bular okeanlar orasidagi chegara, deb tushuniladi. Okeanlar oʻz navbatida dengiz, koʻrfaz, qoʻltiq kabi kichikroq suv havzalariga ajratiladi. Biroq barcha suv havzalari ham Dunyo Okeaniga ulanmagan, masalan, Kaspiy dengizi va Orol dengizi. Geologik maʼnoda, okean okeanosti qobiqning suv bilan qoplangan qismidir. Okeanosti qobiq Yer mantiyasining qitʼasiz qismini qoplagan vulqon bazaltining yupqa qatlamidir. Bu nuqtai nazardan dunyoda uchta mustaqil okean bor: Dunyo Okeani, Kaspiy dengizi va Qora dengiz, soʻnggi ikkitasi Simmeriya platosining Lavraziya bilan toʻqnashuvidan yuzaga kelgan. Oʻrta Yer dengizi ham deyarli mustaqil okeandir, lekin u Dunyo Okeani bilan Gibraltar boʻgʻozi orqali bogʻlangan. Aslida bir necha million yillar muqaddam Afrika platosi ushbu boʻgʻozni mutlaqo yopib turgan edi. Qora dengiz ham Oʻrta Yer dengiziga Bosfor orqali bogʻlangan, biroq bu kanal atigi 7,000 yil ilgari paydo boʻlib, Gibraltar boʻgʻozichalik katta emas va koʻp suv almashtirishni eplay olmaydi. Uchar Lagʻmon Jonivori. Uchar Lagʻmon Jonivori Pastafarianizm yoki Uchar Lagʻmon Jonivori Cherkovi deb ataluvchi parodiya dinning xudosidir. Ushbu din 2005 yili Oregona Davlat Universiteti fizika fakulteti bitiruvchisi Bobby Henderson tomonidan Kanzas shtati Xalq Taʼlimi boʻlimining maktablarda evolutsiya nazariyasi bilan birgalikda aqlli loyihani ham oʻqitish haqidagi qaroriga norozilik sifatida yaratildi. Xalq Taʼlimi boʻlimiga yozgan ochiq xatida Henderson olamni yaratgan, Uchar Lagʻmon Jonivori deb ataluvchi va lagʻmon hamda goʻshtdan iborat "Yaratuvchi" borligini eʼtirof etadi. Maktablarda "Pastafarianizm" oʻqitilishi zarurligini uqtiradi. Uchar Lagʻmon Jonivori ateist va agnostiklar tomonidan Russell choynagining zamonaviy shakli oʻlaroq argument sifatida ishlatiladi. Henderson: "Mening din bilan muammom yoʻq. Muammo shundaki, din oʻzini fan qilib koʻrsatmoqda. Agar xudo bor va u aqlli boʻlsa, u holda menimcha uning mutoyiba hissi ham boʻladi", degan. Optimizm. Optimizm yoki nekbinlik (fors. "nek" - "yaxshi", "bin" - "nazar") — hayotga ijobiy nuqtai nazardan qarash. Optimizm, hayot goʻzal ekanligi, har qanday qiyin holatdan chiqish bor ekanligi va butun insonlar yahshi ekanliklari haqida uqtiradi. Falsafada optimizm Gottfried Wilhelm von Leibniz ("Gotfrid Vilgelm fon Leybnits") nomi bilan birga keladi. U: "Biz hammamiz bor boʻlishi mumkin boʻlgan butun dunyolarning eng yaxshisida yashayapmiz", deb aytgan. Kannibalizm. Kannibalizm (fransuzchada "cannibale", ispanchada "canibal") — Biologiyada hayvonlarning oziq yetishmovchiligidan o'z turidagilarni yeyishi. Masalan bo'rilar tug'gan bolalarini, ba'zi qo'ng'izlar esa tuhumlarini. Evolyutsiya jarayoni natijasida kelib chiqgan doimiy kannibalizm ham mavjud. (qoraqurtlar va beshikterbatarlarning urg'ochilari, ularni urug'lagan erkaklarini yeyishi) Biologiyada «odamho'r» va «kannibal» tushunchalari bir hil emas. Kannibal o'z turiga mansub hayvonlarni yeydigan hayvonlarga, odamxo'r esa odam yeydigan yirtqichga aytiladi. Nomining kelib chiqishi. Kannibal so'zi "Kaniba" so'zidan kelib chiqgan. Bagama orollarining aholisi Xristofor Kolumbni odamxo'r singari Kaniba der edilar. Gerrerga ko'ra esa «canibal» so'zi «jasur» ma'nosini anglatadi. Darren Hayes. Darren Stanley Hayes (Darren Heyz - 1972-yil, 8 mayda tugʻilgan) avstraliyalik qoʻshiqchi. Hayes 1996-yili Savage Garden pop-dueti tarkibida musiqiy karyerasini boshlaydi, ularning bir xil nomli "Savage Garden" albomligi 1997-yili ularni yulduzlikka olib chiqadi. Bu albomdan "I Want You", "To the Moon and Back" va "Truly Madly Deeply" singllari dunyo yuzini koʻradi. Duetga navbatdagi muvaffaqiyat ularning keyingi albomi - "Affirmation" (1999) keladi, undagi "I Knew I Loved You" va "The Animal Song" qoʻshiqlar hitga aylanadi. Savage Garden 2001-yili alohida yoʻllardan ketgunga qadar dunyo miqyosida 23 milliondan ortiq albomlarni sotishadi. Hayes oʻzining birinchi yakkahon albomi "Spin"ni 2002-yilda yozadi. Albom dunyo boʻylab ikki million nusha bilan tarqaladi, Britaniyaning albomlar chartida #2 oʻrinda debyutlaydi va "Insatiable" singlini dunyoga keltiradi. Albom Savage Gardenning muvaffaqiyatini davom ettiradi deb tushunilgan va Hayesni yanada kattaroq yulduzga aylantiradi ham, ammo u dunyoda katta adad bilan tarqalishiga qaramay, Hayesning yozuv kompaniyasini ishonchini oqlamaydi. Hayesning ikkinchi yakkahon albomi "The Tension and the Spark" uning yangi qirralarini ochadi, shu jumladan uning elektronika va depressiv, mungli matnlar kabilarni. Ohir-oqibat 2006-yilda Hayes va uning yozuv kompaniyasi bilan yoʻllari ajraladi. Soʻng Hayes oʻzining mustaqil yozuv leybli - "Powdered Sugar"ga asos soladi va shu leyblda uchinchi yakkahon albomi - "This Delicate Thing We've Made" (2007)ni chiqaradi. Savage Garden bilan faoliyatini qoʻshgan holda Darren Hayes dunyo boʻylab 25 milliondan ortiq albomlarini sotishga muvaffaq boʻlgan. Avvalgi hayot. Hayes 1972-yili 8 mayda Brisbeyn, Avstraliyada tavallud topdi. U uch farzand ichida eng kichigi. Mabel Park yuqori maktabida Hayes "Poʻlat odam" (Jimmy Olsenni oʻynaydi, 1988-y.) va "Hayr, qushcha (Albertni oʻynaydi, 1989) myuzikllarida rollarni ijro etadi. U shuningdek, 1989-yili maktabni tamomlashdan oldin maktab konsertlarida qoʻshiq kuylaydi. Hayes Kvinslend universitetida oʻqishni davom ettiradi. Ammo, musiqiy karyerani orqasidan quvib, oʻqishni tashlaydi. Shuningdek, Hayes universitetda oʻqiyotgan paytida Colby Taylor ismli vizajchini uchratadi, juftlik vaqt oʻtib turmush quradi. Ular 1998-yili aytishib qolishadi va 1999-yili ajrashishadi. 1993–2001: Savage Garden. 1993-yili, Hayes jurnalda Daniel Jones tomonidan joylashtirilgan Red Edge guruhiga vokalchi qidirilayotgani haqidagi eʻlonga javob beradi. Hayes eshittirishda oʻzining ovozini yaxshi namoyon etadi. Red Edge guruhi 1994-yili tarqalib ketadi va Hayes va Jones dastlab "Crush" nomli guruhni tuzishadi. Ammo, Buyuk Britaniyada huddi shunday nomli va bu nomga huquqlari roʻyhatga olingan guruh mavjud edi. Shundan soʻng juftlik Anne Rice tomonidan "The Vampire Lestat" romanida ishlatilgan gap - "Savage Garden" - deb nomlana boshladilar. Savage Garden oʻzligining debyut albomini 1995-yili Charles Fisher ismli prodyuser bilan yoza boshlaydilar. Ularning birinchi singli "I Want You" 1996-yili relizlanadi va Avstraliyada eng koʻp sotilgan singlga aylanadi. Ikkinchi singl "To the Moon and Back" Avstraliya chartlarining choʻqqisiga 1996-yilning ohirida chiqadi. Uchinchi singl "Truly Madly Deeply" ularning ikkinchi yutugʻi boʻlib 1997-yilning eng koʻp sotilgan singli boʻladi. Ularning debyut albomi - "Savage Garden" 1997-yilning eng yaxshi sotilgan albomi deb topilib, duet "ARIA Awards" mukofotini qoʻlga kiritadi. Hayes Savage Gardenni xalqaro mashhur qilish uchun Nyu Yorkka otlanadi, Daniel Jones esa ungacha Brisbeynda qolib turadi. Harakatlar zoye ketmaydi va "Truly Madly Deeply" 1998-yili AQSH chartlarining choʻqqisiga chiqadi. "Savage Garden" albomi AQSHda yetti million nusha bilan tarqaladi. Nyu York shahrida Hayes "Affirmation"ni yozadi. Albomning ayrim qismlari munosabatlarning tamom boʻlganligidan hosil boʻlgan ogʻriqni koʻrsatardi. "Affirmation" 1999-yili relizlanadi va navbatdagi singl "I Knew I Loved You" AQSHda birinchi oʻringa chiqib, 2000-yil ohiriga kelib olti million nusha bilan tarqaladi. Juftlik Sidneydagi 2000-yil yozgi olimpiadasining yopilish marosimida qoʻshiq ijro etishadi. Hayes Sausalito Kaliforniyaga 2000-yili koʻchib oʻtadi. Hayes 2001-yil oktyabr avstraliyalik jurnalist bilan intervyuda Savage Garden tarqalib ketganini aytadi. 2002: "Spin". Hayes oʻzining birinchi yakkahon albomi "Spin"ni 2002-yili relizlaydi. Albom "Affirmation"ning prodyuseri - Walter Afanasieff tomonidan prodyuserlanadi. Birinchi singl "Insatiable" ballada boʻlib, Avstraliyada uchinchi oʻringa yetadi. "Strange Relationship", "Crush (1980 Me)" va "I Miss You" kabi singllar ham chartlarda yaxshi natijalarga erishadilar. Albom Avstraliyada Top 5talikda 3 oʻringa chiqib, Buyuk Britaniyada 2 oʻringa yetadi. U shuningdek, Daniya, Shvetsiya va Finlandiyada top oʻntalikka kiradi. 2003–2004: "The Tension and the Spark". Hayes ikkinchi yakkahon albomi "The Tension and the Spark"ni ikki yil davomida yozadi. Madonna bilan ishlaydigan Marius De Vries prodyuserlagan "I Forgive You" trekidan tashqari qolgan butun albomni Darrenning oʻzi va Robert Conley (u bilan avval turga chiqqan edi va "Spin" albomi uchun "Crush (1980 Me)"ni yozgan edi) prodyuserlashadi. Albom Hayesning yoʻnalishidan keskin farq qiladi. Conley'ning mahsuli akustik asboblar ishlatilgan deyarli toʻliq elektronik edi. Bu oldinga katta artistik qadam boʻlishiga va Hayesning karyerasiga katta maqtovlar olib kelganiga qaramay, uni eshitadigan auditoriya boshqa albom kutayotgan edi va ular orasida jarlik paydo boʻladi. Birinchi singl "Pop!ular" 2004-yil 12 iyulda relizlanadi. Bu singl AQSHning Raqs Chartlarida birinchi oʻrinni egallaydi, Buyuk Britaniyada ham yaxshi koʻrsatkichga ega boʻladi. 2005–2006: "Truly Madly Completely" va Columbia bilan hayrlashuv. 2005-yili Hayes Savage Gardenning eng buyuk hitlar kompilyatsiyasi 'ga kirgan tarona "So Beautiful"ni yozadi. Kompilyatsiya shuningdek, Darren tomonidan yozilgan "California" nomli ikkinchi trekni ham oʻz ichiga olardi. Treklarning ikkalovi Hayesning dastlabki musiqa jarangini eslatardi, shuningdek, unda "The Tension and the Spark"ga oʻxshagan elektronik jilolar ham bor edi. 2006-yil 9 iyul kuni Columbia Records Darren Hayes bilan oʻn yillik hamkorlik hamda 24 millionlik albom sotuvlaridan soʻng yoʻllari ayrilashganini eʻlon qildi. 2007–bugun: "This Delicate Thing We've Made". Hayes o'zining uchinchi yakkahon albomi "This Delicate Thing We've Made"ni 2007-yili yozib tugatadi. Shaxsiy hayot. Hayes yoshligidan "Yulduz Urushlari" ("Star Wars") filmining muhlisidir. U "Yulduz Urushlari"ga tegishli suvenirlarni yigʻadi va u hattoki "Yulduz Urushlari Epizod III: Sithning qasdi" ("Star Wars Episode III: Revenge of the Sith") filmida rol uchun kastingda qatnashgan. Savage Garden. Savage Garden avstraliyalik pop-duet, 1997 - 2000 yillarda xalqaro mashhurlikka erishgan. Guruh Darren Hayes (vokal) va Daniel Jones (klavishlar, gitara)dan tashkil topgan. Ular 90-yillarning ohirida qator hitlarni yaratganlar va bugun ularning balladasi "Truly Madly Deeply" bilan shuningdek, "To the Moon and Back", "I Knew I Loved You" va "I Want You" qoʻshiqlari bilan mashhurlar. Tashkil topishi. 1993-yili, multi-instrumentalchi va prodyuser Daniel Jones Brisbeynning gazetasi "Time Off"da oʻzining besh kishilik guruhi "Red Edge" uchun vokalchi qidirilayotgani haqida eʻlon beradi. U paytda universitetda oʻqiyotgan Darren Hayes eʻlonga javob beradi va birinchi eshittirishdan soʻng darhol guruhga taklid etiladi. 1994-yilning iyunida Darren va Daniel karyeraligini birga davom ettirish uchun "Red Edge"ni tark etishadi. Yangi duet "Savage Garden" deb nomlandi – nom Anne Ricening "The Vampire Chronicles" ("Har bir insonning ongi yovvoyi bogʻdir") asaridan olingan. Darren bu asarning muhlisi edi. Oʻsha yilning ohiriga juftlik demo yozuv uchun yetarli material toʻplagan edi, demoni yozib ular dunyodagi bir nechta yozuv kompaniyalariga yuboradilar. 1995-yili debyut albomini yozish uchun ular studiyada ishlashni boshlaydilar. Debyut albom. 1996-yilning iyulida duet "Roadshow Music" leybli ostida oʻzligining debyut singli - "I Want You"ni relizlaydilar. Singl Avstraliyada hitga aylanadi va eng koʻp sotilgan singl darajasiga yetadi. Singlning muvaffaqiyati koʻpchilik AQSH yozuv leybllari orasida qiziqish uygʻotadi, sentyabr oyida Columbia Records kurashda gʻolib chiqadi va guruhni oʻz qaramogʻiga oladi. Noyabrda ikkinchi singl "To the Moon and Back" relizlanadi va keyingi yilning yanvarida #1 oʻringa yetadi. "I Want You" AQSHda 1997-yilning fevralida relizlanadi, u yerda #4 oʻringa chiqadi va tezda oltinlik unvoniga erishadi. "Truly Madly Deeply" - guruhning uchinchi avstraliyalik singli martda chiqadi va #1 oʻringa yetadi, "I Want You" esa Yevropada aprel oyida chiqadi. Duetning debyut albomi Savage Garden martda Avstraliyaning chartlariga #1 oʻrinda kirib boradi va 17 hafta davomida u yerda ushlanib turadi – dunyo boʻylab albom ikki haftadan soʻng relizlanadi. Mayning ohiriga kelib, "To the Moon and Back" AQSH radiolarida eng koʻp tinglangan qoʻshiq deb topildi. Iyunda, Avstraliyada guruhning toʻrtinchi singli "Break Me Shake Me" chiqadi, AQSHda bu singl #3 oʻringa yetadi va RIAA tomonidan oltin deb baholanadi. Avgustning ohiriga kelib, albom Avstraliyada 7 karra platinaviy, Kanadada uch karra platinaviy va Yangi Zelandiya hamda Singapurda ikki karra platinaviy boʻladi. Noyabrda "Truly Madly Deeply" AQSHdagi ularning uchinchi relizi boʻladi va chartlarda Elton Johnning "Candle in the Wind 1997" qoʻshigʻidan oʻtib ketadi. 1997-yilning ohiriga kelib, Hayes va Jones xalqaro yulduzlarga aylanishadi. 1998-yil yanvar guruh dunyo boʻylab turini boshlaganida ularning oltinchi singli "All Around Me" chiqadi. Yilning yakunida "Truly Madly Deeply" AQSH radiolarida eng koʻp tinglangan qoʻshiq deb topiladi. 2005-yili guruhning debyut albomi Avstraliyada yigirma marta platinaviy, AQSHda olti karra platinaviy va Buyuk Britaniyada ikki karra platinaviy boʻladi. "Affirmation". 1999-yil fevralda "The Animal Song" Avstraliya va AQSHda hitga aylanadi. Oʻsha sentyabr yaqinlashayotgan yangi albomning elchisi boʻlgan yangi singl: sokin, romantik ballada "I Knew I Loved You"ni koʻradi. Noyabrda duetning ikkinchi albomi Affirmation dunyo yuzini koʻradi. AQSHda platinaviylik unvoniga erishish bir oy vaqtni talab etdi, katta ishni bu yerda "I Knew I Loved You" singli bajardi, u chartlarda #1 oʻringa chiqadi va ohiri platinaviy boʻlib, AQSHda shu yili eng koʻp tinglangan qoʻshiq deb topiladi. Guruh yilni Billboard Music Awardning ikki mukofoti bilan yakunlaydi. 2000-yil fevralda "Crash and Burn" ikkinchi albomning uchinchi singli boʻlib chiqadi. Iyunda Darren Hayes italyan tenori Luciano Pavarottining "Pavarotti va Doʻstlar" hayriya konsertida "'O Sole Mio" taronasini ijro etadi. The split. 2001-yil oktyabrida Savage Garden rasmiy holda tarqalib ketishganligini eʻlon qiladilar va duet oʻzlarining boshqa-boshqa yoʻllari bilan ketadilar. Darren oʻzining birinchi yakkahon albomi ustida ish boshlaydi. Birinchi singl "Insatiable" 2002-yili chiqadi, Spin albomi ham oʻsha yilning oʻzida dunyo yuzini koʻradi. "Spin" Buyuk Britaniyaning Top 40ta singllar qatoriga kirgan bir nechta singllarni hadya etgan, shu jumladan, "I Miss You", "Strange Relationship", va "Crush (1980 Me)". Darrenning ikkinchi yakkahon albomi "The Tension and the Spark" 2004-yili relizlanadi, uning birinchi singli "Pop!ular" raqs hitiga aylanadi. "Darkness" singli mavjudligiga qaramay, ikkinchi albom debyut yakkahon albomning muvaffaqiyatini qaytara olmaydi. "Truly Madly Completely". Eng buyuk hitlar termasi ' 2005-yil 7 noyabrda, AQSHda 2006-yil boshlarida chiqadi va Darren Hayesning "So Beautiful" nomli yangi singlini oʻz ichiga oladi. Kolleksiya ikkala studiyaviy albomdan yigʻilgan hitlarni, beshta B-saydni va Darren Hayes tomonidan yaratilgan ikkita yangi qoʻshiqni oʻz ichiga olardi. Relizning ayrm variatsiyalari bir nechta musiqiy video kliplarni oʻz ichiga olgan bonus DVDga ham ega edi. Darren va Daniel qisqa vaqt birga ijod qilganlariga qaramay, ular dunyo boʻylab 23 milliondan ortiq yozuvlarini sotganlar va Savage Gardenni oʻtgan asrning eng muvaffaqiyatli duetlardan biriga aylantirdilar. "The Future of Earthly Delites". "Future of Earthly Delites" turi AQSHda "To the Moon and Back Tour" deb ataldi. Bu turning qismlarini "Break Me Shake Me" va "Tears of Pearls" qoʻshiqlari uchun suratga olingan musiqiy videolarda koʻrish mumkin. "Affirmation World Tour". "Affirmation", "Chained to You" va "The Best Thing" qoʻshiqlari uchun videolar "Affirmation World Tour" vaqtida suratga olingan. Turning Avstraliyadagi qismida operator komandasi ham sahna, ham sahna orti voqealarni yozib oladi va keyinchalik bu materiallar "Superstars and Cannonballs" DVD/VHS'i uchun ishlatiladi. Erasure. Erasure — 1985-yilda Bezildonda tashkil topgan britaniyalik "new wave" guruh. Bu guruh o'ziga hos elektronik va rock musiqasi stiliga ega. Qurʼon. left Qurʼon (arabcha القرآن;"al-ķur'ān" "qiroat qilish, oʻqish") Islom dinining asosiy manbaidir. Musulmonlar uning arabcha asli Allohning soʻzi ekanligiga va Muhammadga 23 yil mobaynida tushirilganiga hamda Allohning insoniyatga bergan soʻnggi matni ekanligiga ishonishadi. Julien-K. Julien-K Orgy guruhining ishtirokchilari Amir Derakh va Ryan Shuckning sayd-proekti. Birinchi albomligi - "Death to Analog"ning chiqishi 2005-yilning toʻrtinchi choragiga moʻljallangan edi, ammo albom haligacha chiqmay, reliz 2007-yilda kutilmoqda. 2006-yil 12-mayda Julien-K "Death to Analog" albomini tayyorladilar, 2006-yil 17-mayda esa yakuniy mikslarni ham tugatdilar. Ularning rasmiy veb-sahifasi 2007-yil 30-mayda ishga tushirildi. Julien-K Project Revolution turining qatnashchilaridir. Orgy. Tarkib. Hozirda, Bobby Hewitt'dan tashqari Orgy'ning barcha ishtirokchilari boshqa-boshqa sayd-proektlar bilan bandlar. George W. Bush. George Walker Bush (talaffuzi: Jorj Uoker Bush)(6-iyul, 1946da tugʻilgan) AQShning 43-Prezidentidir. Ushbu mansabga 20-yanvar, 2001da oʻtirgan. Bush 2000 yilgi saylovlarda gʻolib chiqib, 2004 yilgi saylovlarda ikkinchi bora prezidentlikka saylandi. U avvalroq Texas shtatining 46-gubernatori boʻlgan (1995-2000), hamda AQShning sobiq prezidenti George Herbert Walker Bush'ning toʻngʻich oʻgʻlidir. Bushizm. "Lekin Iroqda qotillik qilishni istovchilar bor, va ular oʻta ketgan kallakesardirlar. Va biz iroqliklar bilan birgalikda ularning kelajagini saqlab qolish uchun ishlaymiz." Bushizm AQSh Prezidenti George W. Bush va uning otasi George H. W. Bush nutqlaridagi mantiqiy va grammatik xatolar, kulguli vaziyatlar, ulardan kelib chiqqan neologizmlardir. Bushizmlar orqali bu ikki prezident obrazi hajv ostiga olinadi. Placebo. Placebo ("Plasibo" deb tallafuz etiladi) — britaniyalik alternativ rok yoʻnalishida ijod qiluvchi musiqiy guruh. 1994-yili Brian Molko (vokal, gitara, klavishlar) va Stefan Olsdal (gitara, bas, klavishlar, bek-vokal) tomonidan tashkil topgan. 1996-yili barabanchi Robert Schultzbergni Brayanning avvaldan tanishi Steve Hewitt almashtiradi. Tarix. Placebo guruhining tarixi 1994-yili ikki lyuksemburglik sinfdosh Brayan Molko va Stefan Olsdal Londonning "Janubiy Kensington" metro bekatida uchrashishganligidan boshlanadi. Maktab paytlarida ular unchalik muloqot qilmas edilar, ammo yillar oʻtib uchrashganlarida ikkalari musiqa bilan qiziqishlarini anglab, guruh tuzishga qaror qiladilar. Bu qarorning natijasi "Ashtray Heart" (Kuldon-yurak) guruhi boʻladi. Stiv Hyuitt birinchi demo-yozuvlarni yaratishda ishtirok etgan boʻlsa ham, u doimiy ishtirokchi boʻla olmaydi, chunki u boshqa guruhda edi. Shuning uchun Stefan Brayanni oʻzining doʻsti Robert Shulsberg bilan tanishtiradi. Va ular uchchalasi Placebo guruhiga asos soladilar. 1996-yili Robert Brayan bilan kelishmovchiliklar tufayli guruhni tark etganida Stiv guruhga qaytib keladi. Dido. Dido - ("Daydo", Florian Klu de Bunevial Armstrong'", fr." Florian Cloud de Bounevialle Armstrong") (1971-yil 25 dekabrda Londonda tugʻilgan) — britaniyalik pop-qoʻshiqchi. Taxallusini Vergiliyning "Eneida"sida koʻklarga koʻtarilgan Karfagenning asoschisi asotir-malikaning ismi "Didona"dan olgan. Eminem. Eminem (haqiqiy ismi Marshal Bryus Meters III (); 1972-yil 17 oktabrda tugʻilgan) — amerikalik repchi. Hip-hopning dunyodagi eng mashhur ijrochilaridan biri, "Oskar" va "Gremmi" mukofotlarining sohibi. Biografiya. Marshal Meters Kanzas-sitida tugʻilgan, 12 yoshida oilasi bilan Detroytning Istsayd tumaniga koʻchib oʻtadi. U doimo darslarni qoldirib, maktab oshxonasida rep-fristayllarni tashkil qilardi va har doim yutardi. Tokio Hotel. Tokio Hotel — Magdeburglik nemis rock-guruhi. Guruh 2001-yili, egizaklar Bill va Tom Kaulitzlar duetiga Gustav Schäfer va Georg Listing qoʻshilganida tashkil topadi. Guruhning dastlabki nomi "Devilish" boʻlgan. Oʻsha paytda ijodkorlar oʻrtacha hisobda 12 yoshda boʻlganlar. 2003-yili Universal bilan shartnoma imzolagandan soʻng guruh oʻz nomini "Tokio Hotel"ga oʻzgartiradi. Kvartetning musiqiy prodyuserlari - David Jost, Dave Rot va Pat Benzner. Nomini oʻzgartirganidan soʻng guruh yoʻnalishini ham oʻzgartirdi. Tokio Hotel endi progressiv-kommers pop va pop-rokni ijro eta boshladi. Guruh juda tez orada oʻsmirlarning sevimli guruhiga aylanadi. William Shakespeare. William Shakespeare ("Uilyam Shekspir", 1564, Stratford-upon-Avon — 23 aprel (3 may) 1616, Stratford-upon-Avon) — ingliz dramaturgi, shoir va aktyor, dunyoning eng mashhur dramaturglaridan biri, kamida 17ta komediya, 10ta hronika, 11ta fojia, 5ta poema va 154 sonetdan iborat siklning muallifi. Pink Floyd. Pink Floyd - Britaniyalik Progressiv va Psixodelik rok guruh. Uzining falsafiy qo'shiq matnlari, akustik eksperimentlari, albomni bezashdagi o'zgachalik va katta shoulari bilan mashhur. Pop va Rock musiqasining eng muvaffaqiyatli guruhlaridan hisoblanib, albomlarni sotish raqami bo'yicha dunyoda yettinchi o'rinda turadi.1964-yilda tashkil topadilar va eng ohirgi albomlari («The Division Bell») va turlarini esa 1994-yil amalga oshiradilar. Tarix. «Sigma 6», «T-Set», «Meggadeaths», «The Screaming Abdabs», «The Architectural Abdabs» va «The Abdabs» kabi ismlardan keyin guruh «Pink Floyd»da to'htaladilar. Oldin «The Pink Floyd Sound» deb nomlaydilar keyinchalik esa oddiygina «The Pink Floyd» (Blue musiqachilari Pink Anderson va Floyd Council larning sharafiga) deb nomlaydilar. «The» artikli esa guruhning birinchi plastinkasi chiqgan paytlar olib tashlanadi. Inglizcha resurslar. * Amatory. [AMATORY] — Rossiya alternativ sahnasining eng taniqli guruhlaridan biri. 2001-yili Sankt Peterburgda tashkil topgan. "Russian Alternative Music Prize" mukofotining bir necha bor sohibi. The Beatles. The Beatles yoki Beatles (talaffuzi: Bitlz) Liverpullik ingliz musiqiy guruhi boʻlgan. The Beatles ommaviy madaniyat tarixidagi eng omadli guruh deb hisoblanadi. The Beatles AQShda eng koʻp sotiladigan albomlar chiqargan. Buyuk Britaniyada The Beatles'ning 40 dan ortiq turli singllari va albomlari chartlarda birinchi oʻrinlarga chiqqan. EMI leybl kompaniyasiga koʻra, 1985 yilgacha dunyoda The Beatles'ning bir milliarddan ortiq disk va kassetalari sotilgan. 2004 yili "Rolling Stone" jurnali The Beatles'ni 100 nafar Eng Buyuk Artistlar roʻyxatida birinchi pogʻonaga loyiq koʻrdi. Ularning musiqiy faoliyati XX asr madaniyatini shakllantirdi. Diskografiya. Guruhning Buyuk Britaniyada chiqarilgan asosiy studiyaviy albomlari Ishoratlar. * The Cure. The Cure (Cure, "Kyu'e" deb o'qiladi; ingl. "davo") — Britaniyalik musiqiy guruh. Alternative Rock janrining pionerlaridan biri hisoblanadi. Butun dunyoda ularning 50 milliondan ko'proq albom nusxalari sotilgan. Tarkib. The Cure tarkibi doimo o'zgarar edi, yagona o'zgarmagan a'zo - Robert Smith. Post-Punk. Post-Punk — Rock musiqasining 1970-yillarda Buyuk Britaniyada chiqgan bir janri hisoblanadi. Robert Smith. Robert Smith (Robert James Smith, 21 aprel 1959-yilda tug'ilgan) — mashhur postpank guruhi The Curening vokalisti, gitaristi va yagona o'zgarmagan a'zosi. Smith 6 va 12 torli gitarada, 4 va 6 torli bassda, kontrabasda, klavishlik asboblarda va skripkada o'ynaydi. Smithning qo'shiq yozish odati o'ziga hos tematikaga asoslangan va gothic rock ga katta ta'sir ko'rsatgan. New Wave janridagi boshlang'ich ijodlarini hisobga omagan qo'shiqlarining ko'pchiligi ma'yus tusga ega. Gothic rock. Gothic rock — musiqiy tarz. Post-Punkdan kelib chiqgan bo'lib, undan farqli o'laroq musiqadan ko'ra tashqi ko'rinishga ko'proq e'tibor beriladi. Shakira. Shakira (toʻliq ismi Shakira Isabel Mebarak Ripoll; 1977-yil 2 fevralda Barrankilyada tugʻilgan) — mashhur kolumbiyalik qoʻshiqchi. Bolalik. 1977-yil 2 fevral Barrankilyada Vilyam Mebarak va Nidiya del Karmenning oilasida dunyoga kelgan. Otasi - livanlik va onasi kolumbiyalik unga arab tilidan tarjima qilinganda "yaxshilik va chiroyga toʻla ayol", hindida esa - "yorugʻlik ma'budasi" degan maʻnoni anglatadigan ism berishdi. Shakira oilada ohirgi farzand. Uning bolaligi ona shahri Barrankilyada, kitoblar va lotin amerikalik ritmlar orasida oʻtadi. Otasi - San Blasdagi zargarlik doʻkonining egasi. Oradan koʻp oʻtmay, Shakira musiqa va adabiyotga qiziqa boshlaydi. Uch yoshida Shakira oʻqishni va yozishni bilar, 4 yoshida maktabga borgisi kelar edi, ammo mahalliy ta'lim qonunlari bunga yoʻl qoʻymaydi. Toʻrt yoshidayoq kichik Shaki she'rlar yozardi. Ota-onasi avval ularning isteʻdodi shoir yoki musavvir boʻladi deb oʻylashardi. Maktabda esa oʻqituvchilar boʻlajak yulduzda balerinani koʻrishardi, chunki u juda koʻp raqsga tushardi. Shakiraning bolaligidan eng sevimli raqsi bu - qorin raqsidir. Faqat 8 yoshida ota-onasi unda qoʻshiqchini koʻrishadi. Shu yoshida u don Villiamning optikasi ta'siri ostida "Sening qora koʻzoynaklaring" (Tus gafas oscuras) qoʻshigʻini yozadi. Musiqiy karyera. Oʻzining birinchi albomi - "Magia"ni Shakira 13 yoshida, Sony Discos bilan shartnoma imzolab yozadi. Shakirani har doim rokka tortar edi, ammo Sony'ning prodyuserlari unga koʻproq pop-qoʻshiqchi ampluasi toʻgʻri keladii deb hisoblashadi. Ammo, albom muvaffaqiyatga erisha olmaydi. Qoʻshiqchining ikkinchi albomi - "Peligro" (Havf) ham boʻlajak yulduzni mashhur qilmaydi, sotuvlari hattoki dastlabki albomdan kam boʻladi. Yosh qoʻshiqchi bilan uchta albomga shartnoma imzolagan Sony Discos ovoz yozish kompaniyasi unga ohirgi shansni beradi, Shakira esa bunga javoban uning ishlariga aralashmaslikni talab qiladi. 1995-yili prodyuser Luis Fernando Ochoa qoʻli ostida chiqarilgan "Pies descalzos, suenos blancos" (Yalang oyoqlar, yuksak orzular) albomi Shakiraga ona yurtida hamda ikkala Amerika qit'asida shuhrat olib keladi. Albom pop-rok va lotin amerikalik ritmlarning aralashmasidan iborat boʻlib, 4 million nusha bilan tarqaladi. Muvaffaqiyatini u navbatdagi diski "Dónde Están Los Ladrones?" (Oʻgʻrilar qayda?)ni chiqarib mustahkamlaydi, hozirgacha bu albom uning butun ispan tilidagi karyerasidagi eng yaxshi ijodi deb hisoblanadi. Dunyoviy shuhratga Shakira 2001-yili "Whenever, Wherever" tufayli erishadi. Besh yil oʻtib esa, u Wycleaf Jean bilan birgalikda yozilgan "Hips Don't Lie" singli bilan birinchi marotaba Billboard Hot 100ning choʻqqisiga chiqadi. Aktrisalik karyerasi. Shakira 1994-yili Kolumbiyada "El Oasis" televizion serialida Luisa-Mariya rolini ijro etadi. Shaxsiy hayoti. 2000-yili Shakira oʻsha paytda Argentina prezidentining oʻgʻli Fernando de lya Rua bilan uchrashishni boshladi. 2001-yil martida Antonio unga turmushga chiqishni taklif etadi. Juftlik 2007-yili toʻyini oʻtkazishni planlashtirgan. Hayriya faoliyati. 1997-yili Shakira "Fundación Pies Descalzos" (Yalang oyoqlar fondi) hayriya tashkilotiga asos soladi. Bu tashkilot faoliyatining asosiy yoʻnalishi Kolumbiya va Lotin Amerikasining boshqa davlatlarining kam ta'minlangan oilalardan boʻlgan bolalar uchun maktablarni sponsorlash. Yana Shakira ALAS (Artistas Latinos En Acción Solidaria) fondining ilhomlantiruvchisi boʻldi. Bu fondga 2006-yili asos solingan boʻlib, unga Alejandro Sans, Juanes, Miguel Bose va boshqalar a'zodirlar. Shakira shuningdek, UNICEFning eng yosh elchisidir. Gwen Stefani. Gwen Renée Stefani ("Gven Rene Stefani") (1969-yil 3 oktabrda tugʻilgan) — amerikalik qoʻshiqchi, modelyer, boshlovchi aktrisa hamda No Doubt rok-guruhining vokalchisi. Yoshlik. Gven Stefani Anahaym shahrida tugʻilgan, bu shahr Kaliforniyaning Los Anjelesidan uncha uzoqda emas. Boʻlajak yulduzning otasi - Denis Stefani italyan kelib chiqishga ega amerikalik, onasi Petti Flinn ("Patti Flynn") esa irland va shotland ildizlarga ega. Stefani oilada yolgʻiz farzand emas: uning opasi Jill va ikki akasi - Erik va Todd bor. Jill "No Doubt"ning qoʻshigʻi "Just A Girl"ga olingan klipda suratga tushgan. Stefani Fulertondagi Kaliforniya davlat universitetini hamda Loarning oliy maktabini (1987-yilgi bitiruv) tamomlagan. U yerda Gven suzish boʻyicha komandaning tarkibiga kirar edi. Stefanining birinchi ishi "Dairy Queen" fast-fudida pol yuvish edi, u shuningdek doʻkonda ham ishlagan. No Doubt. Gven Stefani u paytda ska-guruh boʻlgan "No Doubt" tarkibiga 1986-yili - guruh tashkil topgan yilning oʻzidayoq qoʻshiladi. Stefani katta akasi Erik tufayli guruhga qoʻshiladi, u kollektivning asoschilaridan biri boʻladi. Avval Stefani "No Doubt"da faqatgina qoʻsh-vokalchi boʻladi, ammo guruhning vokalchisi John Spensning oʻz joniga suiqasdidan soʻng, Gven lider pozitsiyasini egallaydi. Guruhga muvaffaqiyat darrov kelmaydi: dastlabki ikki albom - "No Doubt" (1992) va "The Beacon Street Collection" (1995) - tinglovchilar orasida qiziqish uygʻotmaydi. Ammo, uchinchi albom - "Tragic Kingdom" "Just a Girl" va "Don't Speak" hitlari tufayli "No Doubt"ga oldinga katta qadam tashlashga imkoniyat beradi. "No Doubt" tarkibida Stefani navbatdagi albomlar - "Return of Saturn" va "Rock Steady"larning yozuvida ishtirok etadi. Koʻp jihatlaridan Stefanining harizmasi tufayli "No Doubt" dunyo boʻylab mashhur pop-guruhga aylana oladi. Guruhdan alohida holda qoʻshiqchi 2000-yili ishlay boshladi, u Moby bilan "South Side" singlini yaratadi, 2002-yili esa Iv bilan hamkorlikda "Let Me Blow Ya Mind" singlini chiqaradi va bu singl unga "Grammy" olib keladi. Love. Angel. Music. Baby.. Stefanining debyut yakkahon albomi "Love. Angel. Music. Baby." Yevropa va Osiyoda 2004-yil 22 noyabrda, Shimoliy Amerikada 2004-yil 23 noyabrda chiqadi. Albomning yozilish vaqtida qoʻshiqchi Linda Perri, Farrel Uilyams, Andre 3000 va boshqalar bilan hamkorlik qilgan. Hamkorlik ishining mahsuli jiddiy muvaffaqiyatga erishadi: birinchi haftasidayoq AQShda albomning 310 000 nushasi sotiladi, bu "No Doubt"ning boshqa ixtiyoriy albomining sotuvlaridan koʻproq edi. Albom "Billboard Top 200" hit-paradining 5 qatoriga koʻtariladi, Kanada chartining 5 pogʻonasiga, Buyuk Britaniya chartida 4 va Avstraliya chartida birinchi oʻringa chiqadi. Musiqiy planda Gven Stefanining yakkahon faoliyati "No Doubt" ishlaridan sezilarli darajada farq qiladi: "Love. Angel. Music. Baby." uchun 1980-yillar pop musiqasining jarangi hos. Koʻpchilik tanqidchilar musiqiy materialni Madonnaning ilk ishlariga oʻxshatishadi, bundan tashqari Stefani-mallasoch obrazi aniq "klassik" Madonnani eslatadi. Maʻlumki, Gven Stefanini yangi Madonna "unvon"iga asosiy talabgor deb nomlashadi, shu ham aniqki, Madonnaning oʻzi Stefanini isteʻdodli va qiziqarli qoʻshiqchi deb hisoblaydi va bu "unvon"ga loyiq deb topadi. "Love. Angel. Music. Baby." albomidan 6ta singl chiqarilgan: "What You Waiting For?", "Rich Girl", "Hollaback Girl", "Cool", "Luxurious" va "Crash". Kommers jihatdan eng muvaffaqiyatli boʻlib uchinchi singl "Hollaback Girl" boʻlib chiqdi, shuningdek u oʻziga hos rekord oʻrnatdi: qoʻshiq "iTunes" doʻkonidan milion martadan ortiq yuklangan birinchi kompozitsiya boʻladi hamda "iTunes" doʻkonining 2005-yili eng koʻp yuklangan qoʻshigʻi boʻladi. Yakunlarga koʻra Billboard jurnali bu qoʻshiqni Amerika bozorida eng koʻp sotiladigan kompozitsiya deb topadi. Bundan tashqari, bu qoʻshiq "Grammy" mukofotiga 2 nominatsiyada koʻrsatiladi. Oilaviy hayoti. 2002-yili Gven Stefani britaniyalik "Bush" rok-guruhining vokalchisi va gitarachisi Gevin Rosdeylga turmushga chiqadi. Kinokaryera. Gven Stefani - boshlovchi aktrisa. Uning yagona ishi - bu Martin Skorseze (Martin Scorsese)ning "Aviator" (2004) filmida epizodik roldir. U bu filmda Hollivud kinoyulduzi Jin Harlou (Jean Harlow) rolini ijro etadi. Suratga olish maydonchasida uning hamkorlari Leonardo DiKaprio (Leonardo DiCaprio), Keyt Bekinseyl (Kate Beckinsale), Keyt Blanshett (Cate Blanchett) va Alek Bolduin (Alec Baldwin) kabi mashhur aktyorlar bo'ladi. Havolalar. Категории: Персоналии по алфавиту | Музыканты по алфавиту | Исполнители, возглавлявшие Billboard Hot 100 | Родившиеся в 1969 году | Родившиеся 3 октября | Певцы и певицы США | Актрисы США Bastian Schweinsteiger. Bastian Schweinsteiger (talaffuzi: Bastian Shvaynshtayger, 1984-yil 1-avgustda tug`ilgan)- Bavariya Myunxen va Germaniya milliy futbol terma jamoasi yarimhimoyachisi. Uning familiyasi nemischa Schwein "to`ng`iz" va Steiger "tog`lik" so'zlaridan kelib chiqqan. Ba'zan Bastian ismi o`rniga anglishmovchilik tufayli kengroq tarqalgan Sebastyan simi bilan ataydilar. 2006-yilda o`tkazilgan Jahon chempionatida Schweinsteiger(ma'lumot uchun, har bir o`yinda maydonga tushgan,lekin har safar ham 90 minut o`ynamagan) o`z jamoasiga bronza medallarini olib berdi. 2006-yil 8-iyulda uchinchi o`rin uchun o`tkazilgan Germaniya-Portugaliya bahsida (Germaniya 3:1 hisoboda yenggan) yarim himoyachi ikkita golga mullifliok qilgan, tepgan jarima to`pidan keyin o`z yo`nalishini o`zgartirib, portugal himoyachisiga tekkan to`p ham darvozadan o`rin olgach, het-trikka erishgan. Bungacha jahon chempionati bahslarida Shvaynshtayger gol ura olmagan. Led Zeppelin. Led Zeppelin 1968 yilda sentabrida tashkil topgan britan rock guruhidir. Ogʻir musiqa ijro etganliklari uchun Led Zeppelin ilk heavy metal guruhlardan hisoblanadi. Bundan tashqari Led Zeppelin aʼzolari blues, folk, rockabilly, reggae, soul, funk, jazz, klassika, seltik, hind, arab, pop, lotin hamda country janrlarida kuylashgan. Johnny Depp. Johnny Depp (1963-yil 9 iyunda tug'ilgan) - AQShlik aktyor. Intellektual kinodagi rollari unga katta mashhurlik keltiradi. Ba'zan Opra Nudlmantra () tahallusini ishlatadi. Biografiya. Depp Ouensboro, AQSh Kentukki shtatida tug'iladi. Uning otasi Katta John injener bo'lib, onasi esa ofitsiantka bo'lib ishlar edi.Uni ikki ta singlisi va bitta ukasi bor edi. Bolaligini birga kechirgan buvasining o'limi uning ruxiy holatiga yomon ta'sir qiladi. Floridaga ko'chish ham unga yahshi ta'sir ko'rsatmaydi. 12 yoshida chekishni boshlaydi, keyinchalik narkotik qabul qila boshlaydi. U 15 ga to'lganida ota-onasi ajrashadilar. Aynan o'sha paytlarda Depp musiqaga qiziqib qoladi. U musiqaga Ouensboroda, buvasi bilan cherkovga borgan paytlari qiziqishni boshlagan edi. Floridada onasi unga gitara sovg'a qiladi. Uni chalishni o'zi o'rganib oladi va Floridaning kecha klublarida sahna olgan «The Kids» guruhiga kiradi. 16 yoshligida esa Depp butun umrini musiqaga bag'ishlash maqsadida maktabni tashlaydi. Guruh yutuqlarning yo'lini olib Los Anjelesga ko'chadi. Hozirda Depp «P» guruhida o'ynaydi. Yaqinda bu guruhning ochilish konserti bo'lib o'tdi. Johnnyning yana bir qiziqishi bu rasm chizish. O'z guruhlarining albom muqovasi uchun o'zi rasm chizgan. Bular bilan bir qatorda Depp adabiyotga qiziqadi. Uning sevimli avtorlaridan biri Jack Kerouac. Uning ijodi o'smirlik chog'ida Deppning dunyoqarashiga katta ta'sir qilgan. 20 yoshligida o'zidan 5 yosh katta Lori Anne Allison bilan uylanadi. U Deppni Nicolas Cage bilan tanishtiradi. Shunday qilib uning aktyorlik hayoti boshlanadi. Birinchi filmi «A Nightmare on Elm Street». Lekin musiqa baribir u uchun birinchi o'rinda edi. Lekin afsuski musiqiy guruhlari tarqaladi. Keyinchalik Depp TV Shoularda chiqadigan bo'ldi. «Edward Scissorhands» filmida Winona Ryder bilan tanishadi va nishonlanadilar. 1994-yil Kate Moss bilan nishonlanadi. Deppning kino karyerasi borgan sari yuksalib borayotgan edi. 1998-yil Moss bilan ajrashadilar va Depp fransuz qo'shiqchi va aktrisa Vanessa Paradis bilan tanishadi va Fransiyaga ko'chib keladi. Ularning hozirda Lily-Rose Melody(1999) va Jack(2002) nomli bolalari bor. 2004 yili filmidagi Kapitan Jack Sparrow roli uchun Oscarga nomzod bo'ladi. Ikkinchi nomzodlikni Finding Neverland filmi orqali oladi. Johnny Deppning Gollivud shon-shuhrat hiyobonida o'z yulduzi bor. Ikki martta Oscar, 6 marta Oltin Globus nomzodi bo'lgan bo'lsa-da, Deppga hech qachon bu sovrinlar berilmadi. Bosh sahifa. Nomzodlar | Arxiv | Oʻzgartirish Kelasi nomer tayorlash | Arxiv | Oʻzgartirish Nomzodlar | Arxiv | Oʻzgartirish Arxiv | Oʻzgartirish Boshqa Turkiy tillardagi Vikipediya ensiklopediyalari Boshqırtcha | Chuvashcha | Ozarbayjoncha | Oʻzbekcha | Qirgʻizcha | Qoraqalpoqcha | Qozoqcha | Qrimtatarcha | Saxa | Tatarcha | Turkcha | Turkmancha | Uygʻurcha __NOTOC__ __NOEDITSECTION__ Jared Leto. Jared Leto (1971-yil 26 dekabrda tugʻilgan) — amerikalik aktyor va 30 Seconds to Mars musiqiy guruhining vokalchisi. Bolalik va yoshlik. 1971-yil 26 dekabrda Luiziana shtatining Bosser Siti shahrida tugʻilgan. San'atga boʻlgan ishtiyoqi unda onasi Konstans tufayli paydo boʻlgan. Onasi Leto va uning ukasi Shennonni har tomonlama qoʻllar edi. Leto faol va oʻziga ishongan bola boʻlib oʻsadi. 12 yoshida u Virjiniyadagi kichik ovqatlanadigan joyda idish yuvuvchi ishiga kiradi, 16 yoshida esa shveysarlik qilar edi. Hayotining ilk yillarida Leto oilasi bilan koʻp sayohat qilardi, u Gaiti va Koloradodagi kommunada yashashga ulgurgan. "Onamning otasi havo harbiy kuchlari tarkibiga kirar edi", - aytadi Leto, - "shuning uchun koʻchmanchilik hayoti odatiy hol edi". Maktabni tugatish paytiga kelib, Jared oʻz hujjatlarini Filadelfiyadagi sanʻatlar Universitetiga topshiradi va u yerga qabul qilinadi. U tasviriy san'at yoʻnalishini tanlaydi. Vaqt oʻtib, Jared hujjatlarini olib ketib, Nyu Yorkdagi tasviriy san'atlar Universitetiga oʻtadi. Studentlik paytida Leto oʻzi stsenariy yozadi va oʻzining filmi "Crying Joy"da bosh rollardan birini ijro etadi. Karyerasining boshlanishi. U aktyor boʻlish uchun 1992-yili Nyu Yorkdan Los Anjelesga koʻchib oʻtadi. Leto aktyorlik karyerasida ancha-muncha tajriba orttirgan edi, ammo haqiqatdan esda qolarli va yorqin rol boʻlib, uning uzoq davom etmaydigan "Mening aytarli hayotim" serialida Jordan Katalanoning roli boʻladi (bu serialda u Kler Deyns bilan oʻynaydi). Kler Deynsning hohishlar va sevgi hijroni obyektini oʻynab, Jared Leto oshayotgan ommaviyligi bilan huzurlanadi. 1996 va 1997-yillari Leto People jurnalining "Dunyoning eng chiroyli 50 kishisi" roʻyhatiga kirar edi. Serial tugaganida, u filmlarda suratga tushishni boshladi. Mashhurlik. 1994-yili Alisiya Silverstoun bilan birgalikda mustaqil film - "The cool & the crazy"da suratga tushganidan soʻng, uning katta ekrandagi birinchi roli "Qiyqimli koʻrpa" (1995) boʻladi. U yerda Jared Winona Ryder (Vaynona Rayder) bilan birga oʻynaydi. Soʻng u Summer Fling (1996) filmida Christina Ricci (Kristina Richchi) bilan birgalikda bosh rollardan birini ijro etadi. Jared Leto bugun. a>, "Orzu boʻyicha rekviem" filmidan kadr Jared katta ekranga 1999-yili "Jang klubi" va "Toʻhtatilgan hayot"dagi ishlari bilan qaytdi. 2000-yil Jared uchun psihologik trillerlar yili boʻldi - "Amerikalik jinni" va "Orzu boʻyicha rekviem". Birinchi filmda Jared ikkinchi darajali rolga tasdiqlangan boʻlsa, "Rekviem..."da unga bosh rolni berishadi. Geroinga oʻrganib qolgan bruklinlik yigitchani oʻynab, Leto afsonaviy Ellen Burstyn (Ellen Berstin) va "Oskar" mukofotining boʻlajak sohibi Jennifer Connelly (Jennifer Konnelli) bilan bir aktyorlik tarkibida boʻladi. Navbatdagi filmlar - "Bugi stilidagi tun", "Botish chizigʻi" va Tarantinoning "Shosse"si videoprokatning tahlamlariga tez boradi. Jared David Fincher (Devid Fincher)ning eng mashhur ikki filmida: shov-shuvli "Jang klubi" va "Qoʻrqinch honasi" (2002) juda qoʻl keladi. Ikkinchi filmda u Jodie Foster (Jodi Foster)ni terrorlagan uch bosqinchidan eng koʻp gapiradigan va besoʻnaqayini oʻynaydi. Uning ohirgi proektlariga Oliver Stone (Oliver Stone)ning epopeyasi "Aleksandr", xalqaro triller "Qurol-yarogʻlar baroni" va John Lennon (Jon Lennon)ning qotili - Mark Chepmen haqidagi "27-qism" filmi kirdi. Jared Leto shuningdek, oʻzi va ukasi Shennon 1998-yili asos solgan 30 Seconds to Mars alternativ rok-guruhining vokalchisidir. Hozirgi vaqtda guruhda 4 ishtirokchi: Jared - musiqa va qoʻshiqlar muallifi va gitara, Shennon - barabanchi, Mett Vokter - bas-gitara va Tomo Milishevich - gitara. Ularning birinchi albomi 2002- yili yozilgan va guruh nomi bilan atalgan. Ikkinchi albom - A Beautiful Lie 2005-yili chiqqan. Bălţi. Bălţi (talaffuzi: Byaltsi) Moldova shimolidagi shahardir. U poytaxt Kishinevdan 135 km shimolroqda, Răut daryosi boʻyida joylashgan. Aholisi - 127,600 kishi (2004). Rock guruh. Rock guruh rock musiqa janrida ijro etuvchi musiqiy ansambldir. Gʻarbda ishlatiluvchi rock band atamasi 1960-larda The Band guruhi tomonidan ommaviylashtirildi. Ungacha "pop group" atamasi qoʻllanilar edi. Musiqiy asboblar. Rock guruhlar uchun tipik asboblar elektrogitara, bass gitara hamda dovullardir. Bularga qoʻshimcha sifatida koʻpincha sintezator ham ishlatiladi. Baʼzi guruhlar boshqa asboblarni, jumladan, organ, fleyta, nay, skripka va hk. qoʻllashadi. Tarkib. Rock guruhlar odatda kvartet oʻlaroq ijro qilishadi (vokalchi, ikki gitarachi va barabanchi). Biroq trio guruhlar ham bor, bunda vokalchi biror asbobni oʻzi chaladi (masalan, Nirvana, ZZ Top, Blink-182). Lekin tarkib standart qilib belgilanmagan, ishtirokchilar soni bundan-da koʻp boʻla oladi (masalan, Linkin Park). Blink-182. Blink-182 - janubiy kaliforniyalik pop punk guruh. 1992-yili tashkil topgan. Melodic death metal. Melodic death metal ("melodik det metal") - death metalning oltjanri hisoblanib, melodikligi bilan ajralib uradi. Power metal va Speed metalga juda yaqin. Yusuf. Yusuf (Ivrit: יוֹסֵף/Yosef, Arabcha: يوسف/Yusuf) Yahudiy dinining otasi, Islomga ko'ra esa payg'ambardir. Yoqubning o'n ikki o'lidan o'n birinchisi. Buvasi Ishoq, Buvasining otasi Ibrohim. Yoqubning eng yahshi ko'rgan hotinidan tug'ilgan eng suyukli o'g'lidir. Yusufga Tangri tarafidan tushlarni tabirlash qobiliyati berilgan edi. Hasadchi akalari uni oldin chuqurga otadilar, keyin esa Misrli savdogarlarga qul sifatida sotadilar. Yahudiy dinida va Islomda Yusuf haqidagi qissa bir biriga juda o'hshash. Xristiyanlardagi Yusuf haqidagi bahs Yahudiylarniki bilan bir hil. Qur'onning Yusuf surasida Yusufning hayot hikoyasi haqida yozilgan. Yusufning ota-onasi va qardoshlari. Yusufning otasi, otasi Ishoqni aldab, ukasining o'rniga payg'ambar bo'ladi. Yolg'on oshkora bo'lgandan so'ngra ukasining uni o'ldirishidan qo'rqib tog'asini oldiga qochadi. Tog'asi Lavonning oldida cho'pon bo'lib ishlaydi. Tog'asining Lea va Rahel nomli ikki qizi bo'ladi. Tog'asi ikki qizini ham Yoqubga beradi. Lekin Yoqub Rahelni sevadi. Har bir qizi uchun tog'asiga yetti. yildan ishlab berishi kerak bo'ladi. Yoqubning Leadan Ruben, Shimon, Levi, Yahuda, Issokor va Zavulun nomli olti o'g'li bo'ladi. Suyukli hotini Rahel esa bepusht edi. Yoqubning ikki hizmatkori Bilha va Zilpadan Dan, Naftali, Gad, Asher nomli bolalari bor edi. Tangri Rahelni duolarini qabul qiladi va unga bepusht bo'lsada farzand - Yusufni ato qiladi. 20 yil ishlagach Yoqub oilasi va mollarini olib tog'asini oldidan ketadilar. O'z o'lkasiga qaytayotganda Tangri unga Isroil nomini beradi. Qaytgach ukasi uni kechiradi. Bu yerda Rahel yana bir o'g'il tug'adi. Shunday qilib Yoqubning Isroilo'g'illarini tashkil qilgan 12 o'g'li bo'ladi. Yusufning tushlari. Yusuf tug'ilganida yoqub juda qari edi. Akalaridan ancha kichik bo'lgan Yusufga ko'proq e'tibor qaratar edi. Akalari Yusufga hasad bilan qarar edilar. Akalari bilan qo'ylarni o'tlatar va uyga qaytgach akalarini qilmishlarini otasiga aytib berar edi. Bir kuni Yusuf tush ko'radi. Tushida akalari bilan dalada bug'doy bog'layotgan edilar. Birdaniga uning bog'i tushib ketadi va akalarining bog'lari unga tazim qiladilar. Bu tushini otasiga aytib bergandan keyin akalari undan yanada nafratlandilar. Yusuf yana bir tush ko'radi. tushida oy, quyosh va o'n bir yulduz Yusufga tazim qiladilar. Bu tushni otasiga aytib berganidan keyin, otasi g'azablanib:"Nima? Men, onang va akalaring sanga tiz cho'kamizmi"-deydi. Chuqurga otilishi va qul qilib sotilishi. Bir kuni Yusufning akalari qo'y to'dalarini o'tlatish uchun Dotanga kettilar va u yerda Yusufni o'ldirishni planladilar. Otasi Yusufni akalarining orqasidan yuboradi. Akasi Ruben, uni o'ldirish o'rniga bir chuqurga otishni maslahat qiladi va uni chuqurga otadilar. Bir qancha vaqt o'tgach Misrli savdogarlarning karvonini qorasi ko'rinadi. U bizning ukamiz, uni o'ldirmaylik, yahshisi shu savdogarlarga sotaylik, deb uni 20 kumush tangaga sotib yuboradilar. Yusufni kiyimlarini hayvon qoniga bulg'ab otasiga olib boradilar va uni yitqich hayvonlar yeganiga otasini ishontiradilar. Misrli savdogarlar Yusufni Fir'avnning yaqin hizmatchilaridan bo'lgan Potifarga sotadilar. Yusufning zindonga tushishi. Yusuf Potifarning uyida yashar edi. Qilgan har ishida yutuqlarni qo'lga kiritar edi. Yusuf juda chiroyli edi. Potifarning hotini u bilan birga bo'lishni hohladi. Lekin Yusuf unga qarshilik ko'rsatadi. Ayol g'azablanib baqiradi va Yusuf qochadi. Yusuf u bilan yotishga harakat qilganini eriga aytadi. Lekin eri yusufga ishonadigan bo'ladi. Uni o'li jazosidan qutqarib ma'lum vaqt uchun zindonga ottiradi. Zindonda qilgan tush tabirlari. Zindonchiboshi Yusufdan mamnun bo'lib uni butun zindonlagilarga bosh qiladi. Fir'avnning ikki hizmatchisi zindonga tashlanadi. Yusuf esa ularning hizmatiga topshiriladi. Bir kuni ikkisi ham hafa bo'lib o'tirganlarida Yusuf ulardan bu hafagarchilikni sababini so'raydi. Ikkisi ham shu kecha tush ko'rgan bo'ladilar va tushlarini tabirlashni Yusufdan so'raydilar. Birinchisiga 3 kun dan keyin bu yerdan chiqasan, ikkinchisiga esa uch kundan keyin osilishini tabir qiladilar. Uch kundan keyin tabir tog'ri chiqib, biri erkinlikka chiqariladi biri esa oiladi. Fir'avnning tushi. Yusuf zindonda yana ikki yil qoladi. Keyin Fir'avn bir tush ko'radi. Tushida Nilning qirg'og'ida turar edi, Nildan chiroyli va semiz yetti sigir chiqadi va ularni ketlaridan yetti hunuk va ozg'in sigirlar chiqib semiz sigirlarni yeydilar. Yana shunga o'hshash bir tush ko'radi. Bu safar havotirlanib butun Misrlik sehrgarlarni va munajjimlarni chaqirtiradi. Lekin hich qaysisi bu tushni tushuntirib bera olmaydilar. O'sha vaqt Potifar Yusuf haqida aytib beradi Fir'avnga va Fir'avn Yusufni oldiga keltirishni buyuradi. Yusuf Misrda yetti yil mo'llik bo'lishini keyin esa yetti yel qurg'oqchilik va yo'chilik bo'lishini tabir qiladi. Misirning boshiga aqilli odam hokim qilinib mo'llik davridan ochlik davri uchun hosilni bir qismini omborga yig'ilishi kerakligini aytadi. Yusufning hokim bo'lishi. Fir'avn Yusufni bu so'zlaridan tasirlanib qo'lidagi uzukni chiqarib Yusufni qo'liga taqadi va uni Butun Misr hukumdori qilib tayinladi. U Fir'avndan keyin ikkinchi o'rinda turar edi. Asenat nomli qiz bilan uylanadi. Asenatdan Manashshe va Efrayim nomli ikki o'g'li bo'ladi. Ularni kutayotgan yo'qchilik yillari uchun mo'llik yillarida to'play olganicha hosil to'platadi. Akalari bilan uchrashishi. Yetti yillik mo'llik tugab, qurg'oqchilik va yo'qchilik yillari boshlandi. Yoqub va oilasining ham oziqlari tugab borayotgan edi. O'sha paytlar hamma Yusufdan to'plangan hozilni sotib olayotgan edilar. Eng kichik o'g'lidan tashqari hamma o'n o'g'lini Yoqub Misrga yuvoradi. Yusuf akalarini taniydi lekin akalari uni tanimaydilar. Misrga shpion bo'lib kelgansiz deb uni ishontirishlari uchun hayotlarini aytib berishlarini istaydi. Akalari, bu hamma bo'layotgan voqealar Yusufga qilgan qilmishlarimiz uchun jazo deb oralarida Ivrit tilida gaplashdilar. Yusuf ularni tushunmaydi deb o'yladilar. Yusuf akasi Shimonni asrga qoldirib qoganlariga bug'doy berib jo'natdi. Bug'doyni orasiga esa bug'doyni sotib olgan yigirma kumush tangani ham qo'ydi. Uyga qaytgach Misr hukmdori eng kichik ukalari Bunyaminni ham ko'rmoqchi ekanligini aytdilar va uni zo'rg'a ko'ndirib ukalarini ham olib qaytadilar Misrga. Bug'doyni ichiga bekitilgan yigirma kumush tanga va uni ikki qati pul bilan qaytadilar. Yusuf ularni birga ovqatlanishga taklif qiladi. Ertasi kuni qoplarga bug'doy to'ldirtirib Bunyaminning qopiga bergan pullari va fol ochadigan idishini soldirdi. Akalari vataniga qaytayotganlarida ularni to'htattirdi va o'g'rilikda aybladi. Akalari og'rilik qilmaganlariga amin edilar va og'rini topsen uni o'ldirishini va qoganlari unga qul bo'lishlarini aytdilar. Bunyaminni qopidan chiqgach unga uni o'rniga ulardan birini o'ldirishlarini yolvordilar. Yusuf oldidagi butun Misrliklani chiqardi tashqariga va baqirib yig'lab bir necha yil oldin qul qilib sotgan ukalari u ekanligini aytdi. Yusuf akalarini topganini eshitgan firavn hursand bo'ldi va butun oilasini Misrga taklif qildi. Akalariga uyga qaytib otasini ham olib kelishlarini aytdi. Akalari uyga kelib Yoqubga bo'lganlarni aytib berdilar. Shu kecha Yoqubga tushida Tangri: "Misirga ket, u yerda ko'payinglar, sizlarni yana o'z mamlakatilarga qaytaraman, ko'zlaring Yusufning qo'llarida yumiladi"-deydi. Yoqub va Isroilo'g'illarini Misrga joylashishi. Yoqub butun oilasi bilan Misrga keladi. Fir'avn ularni Gosheshdagi Ramzes shahriga joylashtiradi. Ulardan ba'zilarini saroyning to'dalariga bosh cho'pon qilib tayinlaydi. Bu vaqtlar Yoqub 130 yoshda edi. Ochlik yanada kuchaydi. Halq bor pullarini Yusufga olib kelib bug'doy sotib olar edilar. lekin halqni puli qolmaydi va Yusuf hayvonlarning o'rniga bug'doy berishni boshlaydi. Keyinchalik esa o'z jonlari va yerlarini o'rniga bug'doy bera boshladi. Shunday qilib Yusuf butun Misr halqini qulga aylantirdi. Isroil(Yoqub)ning o'limi. Yusuf otasini kasal bo'lib qolganini va og'ir ahvolda ekanligini eshitdi va og'illarini olib otasini oldiga keldi. Yoqub: "Otalarim Ibrohim va Ishoqlar hizmat qilgan, manga cho'ponlik qilgan Tangri, mani butun yomonliklardan asragan farishta bu yoshlarni tabarruk qilsin! Ismim va otalari Ibrohim va Ishoq bu yoshlar bilan yashasin! Yer yuzida ko'paya olganlaricha ko'paysinlar!"-deb nevaralarini tabarruk qildi. O'ng qo'lini katta o-nevarasi Manashshening emas balki kichik nevarasi Efrayimning boshiga qo'ydi va undan katta halq chiqishini aytdi. Keyin Yoqub o'g'illariga ohirgi so'zlarini aytib, 147 yoshida o'ladi. Yusufning o'limi. Otalari o'lganidan keyin, Yusufning akalari Yusuf ulardan o'ch olishi mumkunligi o'ylab qo'rqdilar. Shu sababli otalari o'lishidan oldin Yusufdan akalarini kechirishini so'raganligi haqida yolg'on to'qib chiqaradilar. Yusuf, qo'rqmasliklarini u Hudo emasligini va ularni ham bolalarni ham boqishini aytdi. Yusuf 110 yil yashaydi. Chevaralarini ham ko'rishga muyassar bo'ldi. O'lishidna oldin: "Men o'lyapman, lekin Tangri sizga yordam etadi, sizlarni Ibrohim, Ishoq va Yoqubga so'z bergan tuproqlarga olib boradi. Tangri albatta sizga yordam beradi, o'shanda meni suyaklarimni bu yerdan olib ketasiz" dedi. Yusuf Misrda mumyolandi. Islomga ko'ra Yusuf. Yusuf Islomda Payg'ambardir. Yusuf haqida Qur'onning Yusuf Surasida aytib o'tiladi. Qur'onda bayon qilinmagan joylari esa din olimlari tarafidan aniqlangan. Yusuf haqida Qur'on va Tavrotdagi farqlar. Qur'onda Yusufga otasi bergan uzun va rango-rang cho'pon haqida gapirilmaydi. Qur'onda Yusufni "Oy, Quyosh va 11 yulduz unga tazim qilgani" haqidagi tushni otasiga aytib bergach, otasi bu tushni akalariga aytmaslikni buyuradi. Qur'onda Yusufning boshqa tushi haqida gapirilmaydi. Qur'onda akalari Yusufni ular bilan birga qo'ylarni o'tlatish uchun qirga ketishini otasidan so'raydilar, lekin otasi Yusufni bo'ri yeyishidan qo'rqib boshida ularga ruhsat bermaydi, keyinchalik rozi bo'ladi. Akalari uni o'ldirmoqchi bo'lganlarida ularning orasidan biri uni chuqurga otishni taklif qiladi. Uning kimligi Qur'onda aytilmagan. Akalari Yusufning qonli ko'ynagini otasiga olib borib uni bo'ri yeganligini aytadilar. Tavrotda esa ular qonli ko'ynakni topib olganliklarini aytadilar. Yusufni chuqurda kim topganligi haqida Qur'onda yozilmagan. Qur'onda akalari uni chuqurda tashlab ketganliklari aytiladi. Qur'onga ko'ra firavnning tushini Yusufning qamoqda o'tirib chiqgan, eski zindondoshi unga kelib aytadi va tabir qilishini hohlaydi. Tavrotda esa Yusuf Firavnning oldiga chaqirilib tushni uni huzurida tushuntiradi. Akalari Yusufning huzuriga borgan paytdagi voqealar Qur'onda yo'q. Akalari qopda bug'doy sotib olgan pullarini topgach bu pul bilan yana sotib olmiqchi bo'ladilar. Qur'onda Havfsizlik maqsadida Misrga har biri boshqa boshqa eshiklardan kiradilar. Bu haqda Tavrotda aytilmagan. Qur'onda Misrdan ketayotganlarida qoplariga berkitilgan Yusufning fol ochadigan idishi emas balki suv ichadigan idishi ekanligi yozilgan. Qur'onda Yusuf oldin faqatgina ukasiga uning akasi ekanligini aytadi. Qolganlari esa keyinroq uni ukalari ekanligini tushunib yetadilar. Qur'onda Yusufni yo'qotgandan keyin Yoqubning ko'zlari ko'r bo'lishi va uni tuzatish uchun Yusuf unga o'z ko'ylagini yuvoradi va Yoqubning ko'zlari tuzalari. Bu haqda Tavrotda yozilmagan Firʼavn. Fir'avn - Qadimgi Misr Hukmdorlarining umumiy nomi. Shuningdek yunon-makedon tarixida Ptolomeylarning unvoni. Qadimgi Misr e'tiqodiga ko'ra Fir'avn quyosh (Ra) ning o'g'li hisoblanar edi. Shuningdek Xorning yerdagi timsoli va Osirisning vorisi. Etimologiya. Fir'avn so'zining kelib chiqishi aniq emas. Ba'zilar uni «Fra» yoki «Pra» (quyosh, ierogliflarda uchraydi) so'zlaridan olingan deb hisoblaydilar. Yangi misrshunoslar qadimgi misrlilar o'z hukmdorini tabarruk ismini aytishni hohlamasdan uni «per-oh», ya'ni buyuk uy, saroy deb atar edilar. Injilda Misr hukmdorlarini unvoni «Fir'avn» deb aytilgan. (Ivrit פַּרְעֹה, yunoncha Φαραώ) Ptolomey sulolasi. "Misr Aleksandr Makedonskiy tomonidan bosib olingan edi. Mil. av. 304-30-yillarda Misr Ptolomey sulolasi qo'li oltida edi." Homer. Homer (yunonchada Ὅμηρος; hayotini lokallashtirish mumkin boʻlgan davr - er. av. XII asrdan er. av. VII asrgacha) — Qadimgi Yunonistondagi afsonaviy shoir-baxshi. "Iliada" va "Oddiseya"ning muallifi. Uning vatani deb nomlanishga yetti shahar kurashgan: Smirna, Hios, Kolofon, Salamin, Rodos, Argos, Afina. Pablo Picasso. Pablo Ruiz Picasso (talaffuzi Pablo Ruis Pikasso, 25 oktabr 1881, Malaga, Ispaniya — 8 aprel 1973, Mujen, Fransiya), toʻliq ismi Pablo Diego José Francisco de Paula Juan Nepomuceno María de los Remedios Crispín Crispiniano de la Santísima Trinidad Ruiz y Picasso (talaffuzi Pablo Diego Hose Fransisko de Paula Huan Nepomuseno Mariya de los Remedios Krispin Krispinyano de la Santisima Trinidad Ruis i Pikasso) — ispan rassomi, haykaltarosh, grafikchi, keramikachi va dizayner. Biografiya. La-Korunya (1894—1895), Barselona (1895-y.dan), Madrid (1897—1898) shaharlarining san'at maktablarida tahsil olgan. 1904-yildan boshlab Parijda yashagan. 1907-yildan Jorj Brak bilan birgalikda kubizmning asoschisi. Bunda uch yuzali tana original ravishda bir qator yagonaga qoʻshilgan yuzalar kabi chizilgan. Pikasso grafikchi, haykaltarosh, keramikachi va hokazolar sifatida koʻp ishlaydi. Juda koʻp taqlidchilarni hayotga keltiradi va XX asr tasviriy san'atining rivojlanishiga alohida ta'sir koʻrsatadi. Ikkinchi jahon urushi paytida Olmoniya tarafidan okkupatsiya qilingan Fransiyada qolgan. Xalqaro Tinchlik mukofoti (1950) va "Xalqlar oʻrtasida tinchlikni mustahkamlagani uchun" Xalqaro Lenin nomidagi mukofotining (1962) sohibi. Huan Gris tomonidan ishlangan Pikassoning portreti (1912) Kelvin. Kelvin (belgilanishi: K) — SI birliklar tizimida haroratni oʻlchash birligi, 1848-yili kiritilgan. 1968-yilgacha kelvin rasman "Kelvin gradusi" deb nomlanardi. Yahudiylik. Yahudiylik yagona tangrili Ibrohimiy dinlarga kiradi. Musaviylik, Ibroniylik, Isroil dini deb ham ataladi. Dinlar tarihida katta o'ringa ega bo'lgan bu din, muqaddas kitoblarida Ahdga katta o'rin ajratgani uchun ba'zan bu din Ahd dini deb ham ataladi. Yahudiylarga ko'ra Tangri ular bilan bir ahd tuzadi. Tangri o'z amrlarini va qonun-qoidalarni Tavrotda ularga beradi. Asosan Isroilda va dunyoning bir qancha joylarida 14 millionga yaqin yahudiylar bor. Dunyoning ko'pchilikni tashkil etishi bo'yicha 11-dinidir. Vudu. Vudu (,) — monoteistik sinkretik din, Karib dengizi orollarida vujudga kelgan. Afrika sehrgarligi (asosan Benin viloyatidan) va yevropalik katoliklikning sintezidir. Teologiya. Vuduchilar yaratuvchi-Xudoning (Bondieu — Yaxshi Xudo) mavjudligiga ishonishadi. Bu Xudo oʻzi yaratgan mavjudotlarning va ruh-xudolarning (vodun yoki "loa") hayotida ishtirok etmaydi. Ruh-xudolar yaratuvchi-Xudoning bolalaridir, ularga sigʻinishadi va oilasining katta a'zolari sifatida qarashadi. Vuduchilarning ishonchiga koʻra inson tanasida bir nechta ruh yashaydi. Tugʻilishdan oldin va oʻlimidan keyin u gvineyalik farishta boʻladi. Bundan tashqari, unda Xudoning elchisi - vijdon yashaydi. Vuduchilar. Vuduchilarning soni 50 million atrofida. Ular Gaiti, Braziliya, Trinidad, AQSh (Yangi Orlean), Kuba va Yamaykada keng tarqalgan, shuningdek dunyoning boshqa burchaklarida ham oz holda uchraydilar. Tarix. Amerikaga olib kelingan afrikalik qullar qit'ada oʻz dinlarini tarqatishgan. Hozirgi vaqtda vudu Kuba, Gaiti (u yerda vudu rasmiy dindir) va AQShning afro-amerikaliklari (ayniqsa Yangi Orleanda, u yerga vudu XVII asrda kirib kelgan) orasida keng tarqalgan. Vincent van Gogh. Vincent Willem van Gogh (talaffuzi Vinsent Villem van Gog, "MFA" [vɪnˈsɛnt vɑn’xɔx]), 30 mart 1853, Grot-Zyundert, Breda yaqinida, Niderlandlar — 29 iyul 1890) — dunyo miqyosida mashhur niderlandlik va fransiyalik musavvir-postimpressionchi. Galileo Galilei. Galileo Galilei (Galileo Galiley; 15 fevral 1564 — 8 yanvar 1642) — oʻz davrining ilmiga katta ta'sir koʻrsatgan italyan faylasufi, fizik va astronom. Galiley asosan oʻzining planetalar va yulduzlar sohasidagi izlanishlari, dunyoning geliomarkazli tizimini faol qoʻllashi va mehanika boʻyicha tajribalari bilan mashhur. Ilk yillar. Galiley 1564-yili Italiyaning Piza shahrida tavallud topdi. 18 yoshida u otasining hohishi bilan medisinani oʻrganish uchun Piza universitetiga oʻqishga kiradi. Universitetda oʻqiyotgan paytda Galiley matematika va fizika bilan qiziqa boshlaydi. Oz oʻtmay u moliyaviy sabablarga koʻra universitetni tark etishga majbur boʻladi va mehanikani mustaqil oʻrgana boshlaydi. 1589-yili Galiley Piza universitetiga taklifga binoan qaytib keladi va matematikadan dars bera boshlaydi. Keyinchalik u Paduan universitetiga oʻtadi, u yerda geometriya, mehanika va astronomiyadan dars beradi. Oʻsha paytda u ilmiy ixtirolar qila boshlaydi. Mexanika. Paduan universitetida boʻlgan vaqtida Galiley inersiya va jismlarning erkin tushishini oʻrgandi. U erkin tushishning tezlanishi tananing massasiga bogʻliq emasligini aniqlaydi, bu bilan u Arastu vaqtidan beri hukm surgan "tushish tezligi" tana ogʻirligiga proporsional degan nazariyaga chek qoʻyadi. Galiley Piza minorasining tepasida turib, har xil massali jismlarni pastga otib, ularning tushishini ifodalagan, degan afsona mavjud. Boʻlishi mumkinki, Galiley bunday tajribani bajargan, ammo mashhur Pizadagi minoraga buning aloqasi yoʻq. Galiley klassik mehanikadagi nisbiylik prisipining asoschilaridan biridir. Keyinchalik bu prinsip uning nomi bilan ataladi. Galiley qayd etadiki, bir xil boshlangʻich sharoitlarda istalgan mehanik jarayon izolyatsiyalangan tizimda bir hil kechadi. 1593-yili Galiley "Mehanika" nomli kitobni nashr etadi, u yerda oʻzining izlanishlarini bayon etadi. Astronomiya. 1609-yili Galiley mustaqil ravishda oʻzining birinchi teleskopini yasaydi. U qavariq obyektivli va botiq okulyarli boʻladi. Truba tahminan uch karra kattalashtirardi. Tez orada u 32 marta kattalashtirishga imkon beradigan teleskopni qurishga muvaffaq boʻladi. Teleskopdagi izlanishlar Oy togʻlar bilan qoplanganini va kraterlar bilan qazib tashlanganini koʻrsatadi, yulduzlar oʻzlarining hajmlarini yoʻqotadilar va birinchi marta ularning kolossal uzoqligi kashf etiladi. Yupiterda oʻzining toʻrt oyiga - toʻrt yoʻldoshiga egaligi aniqlanadi, Sut yoʻli alohida yulduzlarga parchalanadi, juda katta hajmdagi yangi yulduzlar koʻrinadi. Galiley Veneraning fazalarini, quyosh dogʻlarini va Quyoshning aylanishini kashf etadi. Matematika. К теории вероятности относится его исследование об исходах при бросании игральных костей. В его «Рассуждении об игре в кости» («Considerazione sopra il giuoco dei dadi», время написания неизвестно, опубликовано в 1718 г.) проведён первый наиболее полный анализ этой задачи. Katolik cherkovi bilan muammolar. Osmonni kuzatish ishlari asosida Galiley N.Kopernik taklif etgan dunyoning geliomarkazli tizimi toʻgʻri degan xulosaga keldi. Bu 93 va 104 Psalmalarning va Ekkleziast 1:5dan she'rning mazmuni bilan toʻgʻri kelmasdi. U yerda Yer qimir etmasligi haqida aytilgan edi. Galileyni Rimga chaqirtirishadi va oʻz qarashlarining propagandasini toʻxtatishini talab etishadi, Galiley bunga boʻysunishga majbur bo'ladi. 1632-yili "Dunyoning eng bosh ikki tizimi dialogi - ptolemey va kopernikning suhbati" nomli kitob chiqadi. Kitob Kopernikning ikki tarafdori va Arastuning bir tarafdori hamda Ptolemeyning ham bir tarafdori oʻrtasidagi dialog shaklida yozilgan. Kitobning nashri Galileyning doʻsti УUrban VIII papasi tomonidan ruhsat etilgan boʻlsa ham, bir necha oydan soʻng kitobni sotishni man etishadi, Galileyni esa Rimga sudga chaqirishadi, u yerga u 1633-yil fevralida keladi. Tergov 1633-yilning 21 aprelidan 21 iyunigacha davom etadi, 22 iyunda esa Galiley unga taklif etilgan inkorlik matnini aytishga majbur boʻladi. Umrining soʻnggi yillarida u juda ogʻir sharoitda ishlaydi. Oʻzining Archertri dala-hovlisida (Florensiya) u uy qamali ostida edi (inkvizitsiyaning doimiy nazorati ostida) va unga shaharga (Rim) kelish ruhsat etilmasdi. 1634-yili Galileyga qarayotgan sevimli qizi vafot etadi. Galiley "Suhbatlar va matematik isbotlar..."ni yozadi, u yerda dinamikaning asoslarini bayon etadi. 1636-yilning may oyida olim Niderlandlarda oʻzining mehnatini nashri haqida suhbatlar oʻtkazafi, soʻng hech kimga bildirmasdan u yerga qoʻlyozmalarini yuboradi. Oz oʻtmay, u koʻrish hususiyatini yoʻqotadi. "Suhbatlar..." 1638-yili Neley-deda dunyo yuzini koʻradi, Archertriga esa kitob bir yildan soʻng - 1639-yilning iyunida yetib keladi. Galileo Galiley 1642-yil 8-yanvar kuni vafot etadi. Uni Archertrida marosimlarsiz va qabr toshlarisiz koʻmishadi. Faqat 1737-yili uning soʻnggi istagi bajo keltiriladi - uning kuli Florensiyadagi Santa Kroche soboriga olib kelinadi, 17 martda u Michelangelo (Mikelanjelo) yonida marosimlar bilan dafn etiladi. 1979-yildan 1981-yilgacha Rim Papasi Ioann Pavel II inisiativasiga koʻra Galileyning reabilitatsiyasi boʻyicha komissiya ishladi va 1992-yil 31 oktabrda Papa Ioann-Pavel II rasman tan oladiki, 1633-yili inkvizitsiya olimni Kopernik nazariyasini inkor ettirtirib xatoga yoʻl qoʻygan. Shuni bilish muhimki, Galileo Galiley xudoga ishonar edi. Katolik cherkovi bilan sudidan soʻng, Galiley chiqib "U baribir oʻz oʻqi atrofida alanadi!" deb aytgan. Francisco Goya. Francisco José de Goya y Lucientes (Fransisko Hose de Goya-i-Luyentes; 30 mart 1746, Fuendetodos, Saragosa yaqinida — 16 aprel 1828, Bordo) — ispan musavviri. Venera (sayyora). Venera yoki Zuhra yulduzi — Quyosh tizimining Quyoshdan uzoqligi boʻyicha ikkinchi sayyora. Venera - ichki sayyora va Yer osmonida Quyoshdan 48° dan uzoqroq uzoqlashmaydi. Venera - yorqinligi bo'yicha osmondagi uchinchi jism. U qadim zamondan beri tanilgan sayyoralarga kiradi. Gianni Versace. Gianni Versace (2-dekabr, 1946 - 15-iyun, 1997) liboslar va teatr liboslari bo'yicha yetuk Italiyalik dizayner. U XX asr oxirlaridagi eng iste'dodli dizaynerlardan biri hisoblanadi. Gianni mashhur Versace moda yorlig'ining asoschisidir. Birinchi butik 1978-yilda Milanda, Via della Spiga da ochilgan va tezda mashhur bo'lib ketgan. Bugungi kunda Versace dunyoning xalqaro yetakchi Modalar uylaridan biridir. Dastlabki yillar. Gianni Versace Italiya ning Reggio di Calabria shahrida tug'ilgan va akasi Santo, singlisi Donatella, otasi va tikuvchi onasi - Francesca bilan o'sib-ulg'aygan. Uning opasi Tina 12 yoshida kassalikning noto'g'ri davolanishi natijasida vafot etgan. Gianni yoshligidan onasiga ko'ylaklar tikishda kerakli qimmatbaho toshlarni topishda yordam bera boshlaydi. 25 yoshida Milanga modalar dizayneri bo'lib ishlash uchun yo'l oladi. Shahsiy hayoti. Gianni Versace 1982 -yilda model Antonio D'Amico ni uchratadi. Juftlik o'rtasida 11 yil davom etgan aloqalar tuziladi va bu Versacening bevaqt o'limiga qadar davom etadi. Bu vaqt oralig'ida Antonio Versace kompaniyasining sport yo'nalishi bo'yicha dizayner bo'lib ishladi. Versace hamkorini hayoti davomida oyiga 50 million lira ($26 000 atrofida) nafaqa bilan ta'minlagan va unga o'zining Italiya va Qo'shma Shtatlar dagi uyida yashash huquqini berdi. Hozirda D'Amico o'zining shahsiy companiyasini boshqarmoqda. Vafoti. 1997 -yil, yoz faslining iyul tongida, Ocean Drive dan qaytayotgan Versace Miami Beach, Florida dagi uyi oldida otib ketilgan. U qotillikdan so'ng o'z joniga qasd qilgan Andrew Cunanan tomonidan o'ldirilgan. Politsiyachilarning aytishicha, Andrew Cunanan o'z joniga qasd qilishda aynan Versacening otib o'ldirgan quroldan foydalangan. Versace Italiyaga, Lake Como ga dafn etilgan. 1997 yil, sentabrda Versacening akasi Santo Versace Jorge Saud bilan birgalikda Versace holdingni yangi boshqaruvchilari etib e'lon qilindi. Giannining singlisi Donatella Versace loyihaning boshi hisoblanar edi. Elton John o'zining 1997 -yildagi "The Big Picture" albomini Versacega bag'ishladi. Albert Camus. Albert Camus (talaffuzi: "Alber Kamu") (7 noyabr, 1913 – 4 yanvar, 1960) fransuz adibi va faylasufi boʻlgan. Ekzistensializmga oid deb qaralsa-da, Camus biror maktab yoki gʻoyaga tegishli boʻlgandan koʻra mustaqil mutafakkir boʻlishni afzal koʻrgan. U shaxsni gʻoyadan ustun qoʻygan. 1945 yilda bergan intervusida Camus shunday degan: “Yoʻq, men ekzistensialist emasman. Sartre va men ismlarimizni yonma-yon koʻrishdan doimo taajjubda boʻlamiz...” ("Les Nouvelles litteraires", 15 noyabr, 1945). Zombi. Zombi (bantu-kongolez tilidan nzambi — xudo) — fikrlay olmaydigan, hech narsani his etmaydigan va mustaqil qarorlarga kela olishga ojiz tirilgan murda, u faqat oʻzining yaratuvchisi - sehrgar ("bokor")ning buyruqlarini bajarish uchun yaratilgan. Zamonaviy soʻzlar bilan aytganda, zombi - jasaddan tayyorlangan boshqariladigan biologik robot, ruhsiz tana. Terminning kelib chiqishi. "Zombi" tushunchasining kelib chiqishi ohirigacha aniqlashtirilmagan. U Gaitiga XVIII asrning boshlarida gʻarbiy Afrika davlati Dagomeya (zamonaviy Benin va Togo)dan keltirilgan qullar orqali kelib qolgan. Soʻzning aniq kelib chiqishi hozirgacha noaniq. Bir versiyaga koʻra - bu "nzambi"ning oʻzgartirilgani, afrika tili bantuda bu "kichik xudocha" yoki "oʻlikning ruhi" degan ma'noni beradi. Boshqasiga koʻra bu gʻarbiy afrika dialektidagi "arvoh" ma'nosini anglatuvchi "jambi" soʻzining oʻzgargani. Shunday nazariya ham mavjudki, unga koʻra "zombi" soʻzi bilan qachondir quyosh, yorugʻlik va quvonchning azaliy dushmani boʻlgan bahaybat qora ilonni atashgan. Zombi boʻlgan qiziqish nisabatan yaqinda paydo boʻldi. Zombi haqidagi dastlabki qayd etishlar 1929-yilga borib taqaladi. Aynan oʻshanda "New York Times"ning mashhur jurnalisti Vilyam Sibruk (William Buehler Seabrook) "Kursidan turmasdan sayohat" qatorida chiqarilgan "Sehr oroli" kitobini nashr etadi. "Sehr oroli"da Sibruk oʻzining Gaitidagi hayotini tasvirlaydi, mashhur jodugar Maman Seli uyida, Gaiti junglilarida yashaganlarini aytib beradi. Uning ishonchi tufayli Sibruk vuduchilarning koʻp marosimlarida ishtirok eta oladi. Kitobda Sibruk vuduni katoliklik va sehr, joduni oʻz ichiga olgan gʻarbiy afrika dinining murakkab aralashmasi deb xarakterlaydi. Ammo, toʻrt qismdan iborat kitobning faqatgina bir qismi sehrga bagʻishlangan. U "Shakar qamish plantatsiyalarida oʻliklar ishlaydi" deb nomlanadi. Bir yil davomida kitob Amerikada zombiga qiziqish toʻlqinini vujudga keltiradi. 1932-yili esa Viktor Galperinning prodyuserlik korhonasi "Oq zombi" filmini chiqaradi. Zombi Vududa. "Zombi" termini Karib hovuzining orollari (Gaiti, Yamayka, Trinidad, Kuba) aholisining sehri Vudu bilan chambarchas bogʻliq. Vuduning ildizlari Gʻarbiy Afrikaga (Benin) borib taqaladi. Insonni zombiga aylantirish uchun, avval uning ruhini tanasidan judo qilish kerak. Zombilashdan maqsad. Zombilash sehrgarlar tomonidan har xil sabablarga koʻra qoʻllanadi. Odatda bu odamga nisbatan qasddan, yoki tekin ish kuchiga ega boʻlish maqsadida qilinadi. Hissiyot va fikrlash hususiyatidan judo boʻlgan zombi ogʻir fizik ishni ideal bajaruvchilaridir. Shuningdek, sehrgarni iblis bilan kelishuvi ehtimoli bor, bunda ohirgisi faoliyati uchun toʻlov sifatida odam ruhlarini talab qiladi. Xristian dinidan farqli iblisga oʻz ruhini sotmay, Vudu jodugarlari kuch va hukmronlik uchun boshqa insonlarning ruhlari bilan toʻlashadi. Vudu dinidagi odamlarda vafot etgan yaqinlarini zombilikdan qutqarishning bir nechta usuli bor. Puldor vuduchilar qabrni qazib olishmasligi uchun uni beton bilan quyishadi. Boshqalar bir necha kecha davomida qabrni qoʻriqlashadi - agar jasad chirishni boshlasa, undan zombi chiqmaydi. Sehrgar murdaning ismidan chaqirganida u javob bermasligi uchun ularni ogʻzini tikib qoʻyishadi yoki qumga toʻldirishadi. Shuningdek, koʻp hollarda vafot etgan kishi sehrgardan himoyalanishi uchun qabrga pichoq solib qoʻyishadi. Zamonaviy zombilar. Hozirgi davrda klassik murda-zombini uchratish qiyin, ammo zamonaviy usullarni qoʻllash bilan amalga oshiriladigan zombilash haqida koʻp gapiriladi, masalan - ijtimoiy dasturlash, reklama, omma fikrini shakllantirish, diniy (patriotik, milliy va b.) tarbiya, turli xil psihotehnikalar (masalan, neyro-lingvik dasturlash, gipnoz). Gipnoz. Richard Bergning kuzatuvi ostidagi gipnoz seansi Gipnoz — insonga bir ohangdagi ta'sir kuchlari, tibbiy preparatlar yoki boshqa usullarni qoʻllab, uni trans holatiga tushirish. Gipnoz holatida koʻpincha ishontirish amalga oshiriladi. Tarix. Bizga XIX asrdan kelgan an'anaviy, klassik gipnozda gipnozchi odamni tushga choʻmdiradi va unga toʻgʻridan-toʻgʻri ishontirishlar-komandalar beradi. Ammo, bu komandalar, odatdagi tasavvurlarga koʻra bajarilishi shart emas; avval isbot etilganki, hech qaysi, hattoki eng chuqur gipnozda ham ishontirish bilan insonni uning moral prinsiplariga va uning e'tiqodlariga zid keluvchi ishlarni qilishga majburlash mumkin emas. Ikkinchi tarafdan, ishontirishning eng oʻtkir koʻrinishlari avval boshqa ichki e'tiqodlarga ega boʻlgan inson va inson guruhlarini berilgan dasturni bajartirishi mumkin (Reklama va Piar). Bunday usullarni inson guruhlariga nisbatan qoʻllash muvaffaqiyatli. Kashpirovskiy fenomeni. "Oʻrtacha" odamni ishontirish juda oson - buni oʻzi uchun Anatoliy Kashpirovskiy kashf etgan. U muvaffaqiyat bilan ommaviy holatlar fenomenini qator surunkali kasalliklarni va psihologik chekinishlarni korreksiyalashda, haddan tashqari semizlikni davolashda qoʻllaydi. Erikson gipnozi. Shuningdek, amerikalik psihiatr va psihoterapevt Milton Eriksonning ismi bilan atalgan erikson gipnozi ham mavjud. U tomonidan yaratilgan gipnoz usuli klassik gipnozdan yoʻnalishsiz ekanligi bilan kardinal farq qiladi: terapevt mijozga yoʻllanma va buyruqlar bermaydi, balki alohida holat - transga tushishga yordam beradi, bunda odam tetik boʻladi va terapevt bilan aktiv muloqot qilishi mumkin. Oddiy gipnozga odamlarning faqat bir qismini chalintirish mumkin boʻlsa, transga esa deyarli hohlagan odamni tushirish mumkin. Bunday holatda inson oʻzining ichki hissiyotlariga konsentrasiya qiladi va ma'lum vaqtga atrofdagi borliqni sezmay qoʻyadi. Tashqaridan odam goʻyoki "bu yerda emasdek" koʻrinadi: qarash "oʻzining ichiga" yoʻnalgan, nafas olish susaygan, tana boʻshashgan. Erikson transni inson ichki tajribalarini ishlab chiqish uchun tabiiy holat deb bilgan. Tanqid. Xristianlikning nuqtai nazaridan, gipnoz insonni shayton vasvasasiga tushirishi mumkin. Emporio Armani. Emporio Armani - Giorgio Armani brendi. Bu brend mahsulotlari tayyor liboslar, quyoshdan saqlovchi ko'zoynaklar, duhilar va soatlarni o'z ichiga oladi. Bu yo'nalish "ko'prik yo'nalish" hisoblanadi va Armani Exchange yoki Armani Jeansdan yuqoriroq yuradi, lekin eksklyuziv Armani Collezioni yohud Giorgio Armani ('qora yorliq') yo'nalishlari kabi yuqori narxda emas.Emporio Armani avtonom Emporio Armani butiklarida va yuqori sifat savdo markazlarida sotiladi. Sankt-Peterburg. Sankt-Peterburg (ruscha:) Boltiq dengizining Finlandiya koʻrfazi sharqida, Neva daryosi boʻyida joylashgan Rossiya Shimoli-Gʻarbiy federal okrugi federal subyektidir. Sankt-Peterburgning norasmiy nomi - "Piter" ("Питер") - unga asos solgan Pyotr I ismidan kelib chiqqan. Shahar shuningdek Petrograd ("Петрогра́д", 1914–1924) va Leningrad ("Ленингра́д", 1924–1991) deb ham atalgan. Tibet Buddizmi. Tibet Buddizmi — shuningdek lamaizm — Tibet va Himolayga yaqin hududlardagilarga mansub Buddizmning bir yo'nalishi. Tibet Buddizmi Hinayana, Mahayana, Vadjrayana, sutra, tantra va dzogchen kabi turli darajalarning nazariyalariga asoslangan serqirra va kompleks ta'limotdir. Tibetga Buddizmning kirib kelishi. Birinchi Buddizmni qabul qilgan tibetliklar - kianglar edilar. Bu IV asrning oxirlarida, ular shimoliy Xitoyni boshqarayotgan paytlarga to'g'ri kelgan va Tibetga ta'sir ko'rsatmagan. Tibetga Buddizm (mahayan an'analari) birinchi bo'lib VII asrning birinchi yarmida Xotandan (Tarim daryosining janubiy qirg'oqlari, Turkistonning sharqi) kirib kelgan. Bu voqea Sontsgen Gamponing (627—649) hukmdorlik davrida bo'lib o'tgan. U nepallik va xitoylik malikalarga uylanadi. Ikki malika ham o'zlari bilan Buddaning rasmini va astrologik, tibbiy matnlarni olib keladilar. Qirol bu buddaviy matnlarni sanskrit tilidan tarjima qildiradi. Samye ibodathonasida bo'lib o'tgan mashhur munozarada VIII asrning oxirlarida, qirol Trisong Detsen Tibetda Xitoy buddizmi emas, balki Hindiston buddizmi qabul qilinishi haqida qaror qabul qilgan edi. Buddizm esa Samarqandgacha borgan edi. Qirol Trisong Xitoy poytaxti Chanyanni bosib olib qisqa vaqt qo'lida ushlab turadi. Xitoy buddizmidan yuz o'girilgan bo'lsa-da, ba'zi tibet buddizmi maktablarida Chan an'analarining ta'siri bor. U maktablarda ikki xil sindorlar haqida gapiriladi: biri hamma narsaga birdaniga ega bo'ladiganlar, ikkinchisi butun yo'llarni qadamba-qadam oshuvchilar. Buddizmni birinchi to'lqinlarini Tibetga Padmasambxavalar yoki Guru Rinpoche olib kelgan. Guru Ningma an'analariga asos solgan. IX asrning o'rtalarida buddizmga davat kuchaygan va Ningma an'anasiga e'tiqod qilganlar buni yashirin ravshda davom ettirganlar. Ko'p matnlar g'orlarga berkitilgan va bir qancha asrlar so'ngra topilgan. X-asrlarda Hindistondan yangi dindor o'qituvchilar keltirganlar va Tibetga buddizmning yangi to'lqini kirib kelgan. Bu davr «yangi (tarjimalar)» nomi bilan mashhur. Uch asosiy an'analar vujudga keladi: Sakya, Kagyu va Kadam, XIV asrda Kadam an'anasi Yangi Kadamga (Gelug)ga o'zgartirilgan. Tibet buddizm maktablarining kengayishi. Dagpo Kagyu - Tilopa, Naropa, Marpa, Milarapa, Gampopa yo'nalishlaridan kelib chiqgan. U 12 asosiy yo'nalishlarga bo'linadi. Ularning eng kattasi - Karma Kagyu. Shu 12 yo'nalishdan eng asosiylari Drukpa kagyu, Drikung Kagyu va Taglung Kagyu.Kagyuning ikkinchi asosiy yo'nalishi - Shangpa Kagyugahind murabbiyasi Kxyungpo Naljor asos solgan. Yangi Kadam, yoki Gelug an'anasiga Tsonkapa asos soladi. Tibet buddizmining buyuk figuralaridan biri Dalay-lama hisoblanadi. Dalay-lama I Tsonkapaning o'quvchii hisoblanadi. Uning III-«timsoli» Mo'g'ulistonga borganida unga «Dalay» (mo'g'ul tilida «okean») unvoni beriladi. Dalay-lama IV Mo'g'ulistonda tug'iladi. Dalay-lama V butun Tibetni to'playdi va nafaqat diniy lider, balki siyosiy lider ham bo'ladi. Dalay-lama Gelug an'analarining boshlig'i deyish noo'rin. Dalay-lama Buddizmning butun an'analarining boshi. Panchen-lama I Dalay-lama V ning o'qituvchilaridan biri hisoblanadi. Dalay-lamadan farqli o'laroq, Panchen-lama faqatgina diniy ishlar bilan shug'ullanadi. Dalay-lama va Panchen-lamaning yoshlariga qarab, biri birining o'qituvchisi bo'ladi. Tibet buddizmi maktablarini solishtirish. Tibet buddizmining to'rt an'analarini solishtirib, ularning 85%i bir hil ekanligi haqida hulosaga kelingan. Ularning hammasi Hindiston ta'limotining izidan borganlar. Ularning hammasining ichida eng mutlog'i Madx'yamika ekanligi tan olingan. Ularning hammasi disputlar o'tkazish an'analariga va masaxidlarning an'analariga rioya qiladilar. Ularning hammasi sutra va tantra yo'llaridan yuradilar. Ularning yana bir o'hshash tarafi - ruhoniy qasamyodlari. Lekin ahamiyatsiz farqlar ham mavjud. Ruhoniylarning kiyimi to'q-pushti rangda va yengsiz. Buddizm matnlari sanskritdan tibet tiliga tarjima qilingan. Ular Kandjur va Tandjur yig'malarida saqlanadi. Kandjurda Buddaning so'zlari, Tandjurda esa hind sharhlari. Tibet Buddizmining yoyilishi. Buddizm Tibetdan Himalayning Ladakx, Laxul-Spiti, Kinnuar, Nepaldagi Sherpa viloyati, Sikkim va Butan kabi boshqa rayonlariga kirib borgan. VI-asrda oldin turk, so'ngra uyg'ur hukmronligi qo'l ostida bo'lgan Mo'g'ulistonga O'rta Osiyodan maxayan ta'limotlari kirib kelgan va shu tariqa buddizm yoyilgan. Dalay-lama. Antixitoy qo'zg'olonini bostirgach 1959-yil 17 mart Dalay-lama Hindistonda boshpana topish uchun Lxasa (Tibet poytaxti)ni tashlab ketishga tog'ri keldi. O'sha kundan beri u Dxaramsalada (u yerda Quvg'indagi Tibet Hukumati joylashgan) yashaydi. Shambala buddizm. Shambala buddizm - tibet buddizmining g'arbda ta'lim beruvchi birinchi tashkilotlaridan biri. 1959-yili, o'z vatanida juda mashhur buddizm o'qituvchisi, Kagyu lideri Chogyam Trungpa Rinpoche Xitoy bosqinidan qochib Tibetdan Hindistonga Himalay orqali yayov qochib, g'arbda tibet buddizmi haqida ta'lim berishni boshlaydi. 1987-yil, uning o'limidan keyin, uning o'g'li Sakyong Mipam Rinpoche Shambala buddizmining an'analarini davom ettirmoqda. Hokusai. Biografiya. Hokusai ("Katsushika Hokusai"; 1760, Edo (hozirgi Tokio) — 10 may 1849, Tokio), ukiyo-e rassomi, oʻymakor - yapon san'atining buyuk dahosi. Bir necha taxalluslar ostida ijod qilgan. Orzu boʻyicha rekviem. "Orzu boʻyicha rekviem" () — Hubert Selby, Jr. (Hyubert Selbi)ning romaniga olingan Darren Aronofsky (Darren Aronofski)ning dramasi. Bosh rollarda Ellen Burstyn (Ellen Byorstin), Jared Leto, Jennifer Connelly (Jennifer Konneli) va Marlon Wayans (Marlon Uayans). Ellen Burstyn 2000-yilning eng yaxshi ayol roli kategoriyasida "Oskar"ga nominatsiyalanadi. Filmda personajlarning orzular olamida ushlab turuvchi qaramliklarning har xil koʻrinishlari koʻrsatiladi. Soʻng esa orzular haqiqiy hayot bilan vayron etiladi. Sujet. Bosh qahramonlar — ona va oʻgʻil, Sara (Ellen Byorstin) va Garri Goldfarb (Jared Leto), Garrining yoqtirgan qizi Merion Silver (Jennifer Konneli) va Garrining doʻsti Tayron Lav (Uayans). Film va romandagi harakat yilning uch fasli davomida roʻy beradi: yozda, kuzda va qishda. Voqea yozda, Saradan boshlanadi. Sara - Brayton Bich (Bruklin)da bir oʻzi yashovchi keksa beva, u butun vaqtini televizor oldida bir xil koʻrsatuvni koʻrib oʻtkazadi. Uni faqat shokolad va boshqa nosogʻlom yeguliklar tinchlantiradi. Garri ba'zan uning uyida televizorni oʻgʻirlab, unga tushgan pullarga geroin sotib olish uchun paydo boʻladi. Unga "Malin va Blok" telestudiyasidan qoʻngʻiroq qilishganda (uning aytishi boʻyicha), uning hayoti yangicha ma'no kasb etadi. Sara uni teledasturga taklif qilishganiga ishonadi. U dasturga oʻzining sevimli qizil koʻylagini kiymoqchi boʻladi, ammo koʻylak unga torlik qilib qolgan boʻladi. Muvaffaqiyatsiz parhezdan soʻng u dugonalarining maslahati bilan ozish uchun dorilarni qabul qila boshlaydi va sochini yorqin qizil rangga boʻyaydi. U dorilaga reseptni ishonchsiz shifokordan oladi. Garri bir safar onasini koʻrishga kelganida dorilar tarkibida narkotik stimulyatorlar (balki amfetamin bor boʻlishi mumkinligini aytadi va undan dorilarni iste'mol qilishni toʻxtatishini soʻraydi. Sara joʻshqin monologda Garriga eri vafotidan soʻng koʻp yillar yolgʻiz boʻlganini tushuntiradi. Tashlangan vazn va televideniyeda chiqish imkoni dugonlari koʻzida uning obroʻsini oshirishini, televizorda chiqish esa uning hayotiga yangicha ma'no kasb etishini tushuntiradi. Garri uni koʻproq ziyorat qilishga va Merion bilan tanishtirishga va'da beradi. Uyiga boʻlgan yoʻlda Garri vahimaga beriladi, ammo dozasini qabul qilgach tinchlanadi. Bu paytda Garri va Tayron narkotiklarni sotib pul ishlay boshlashadi. Garri va Merion kelajak haqidagi orzularga berilishadi - ular doʻkon ochib Merionning tikuv ishlarini sotish bilan shugʻullanmoqchi boʻlishadi. Tayron yangi yutuqlarda koʻcha hayotining ayovsiz haqiqatidan qochish imkoniyatini koʻradi. Kuz kelishi bilan Sara oʻzining dorilaridan borgan sari koʻproq bogʻlanib qolaveradi, dozasini doimiy ravishda koʻpaytirveradi va unda gallusinatsiyalar boshlanadi. U bu haqda shifokorga aytganida, shifokor unga diazepamni yozib beradi. Uning gallusinatsiyalari borgan sari kuchliroq va daxshatliroq boʻlib, tez orada u hayot bilan aloqani umuman yoʻqotadi. Boshqa personajlarning orzulari ham oz oʻtmay vayron boʻladi. Tayronni hibsga olishadi, uning doʻsti va narkotiklarning asosiy ta'minlovchisi Brodini esa oʻldirishadi. Garri va Merion yigʻayotgan pullarini Tayronni turmadan ozod etish uchun sarflashadi. Keyingi bir necha oy ichida dozani topish qiyinlashib boradi, chunki geroinni odatdagi manbalardan olib boʻlmaydi. Ular endi har kuni dozasini sotib olib, kelejakdagi orzularini esdan chiqarishadi. Geroin ularning hayotini boshqargan sari Garri va Merionning munosabatlari vayron boʻladi; ohiriga yaqin narkotiklar uchun pul topish uchun Garri Merionni uning sobiq terapevti bilan jinsiy aloqa qilishga undaydi. Narkotiklar oz sonda qolgan dilerlardan birida boʻladi, ularda hali yuqori sifatli geroin qolgan boʻladi va ular Rojdestvoga yaqin doʻstlariga sovgʻa qilmoqchi boʻladilar. Mahsulotlar doʻkonining omborida boʻlib oʻtgan uchrashuvida Garri va Tayron narkotik sotib olmoqchi boʻlishadi, ammo ayuovsiz toʻqnashuvdan kelishuv buziladi. Merion bu paytda uyda kutayotgan boʻlib, sinish ta'siridan oʻzining sobiq chizmalari va uy jihozlarini yoʻq qiladi. Sara eng katta dozasidagi dorilarni qabul qiladi va unda daxshatli gallusinatsiyalar boshlanadi. Gallusinatsiyalar vaqtida uning sevimli teledasturining studiyasi uning xonadonini ayovsiz egallab oladi, tomoshabinlar va olib boruvchi esa uning odatlari ustidan kulishadi. Alal oqibat unga oʻzining muzlatkichi hujum qiladi. Sara bu koʻrinishlardan daxshat ahvolida uyidan qochadi va studiyaga yoʻl oladi. Qishda ohirgi muvaffaqiyatsizlikdan tushkunlikka tushgan Garri va Tayron yopiq doirani buzmoqchi boʻlib, Floridaga otlanishadi. Ularning fikricha u yerda geroin koʻproq. Privalda Garri geroin sanchgan qoʻli kuchli yalligʻlanganini tushunadi, ammo paydo boʻlgan jarohatga baribir nina sanchadi. Yoʻlda Garrining ahvoli juda yomonlashadi, zaharlanish esa koʻproq joylarga tarqaladi. Garri Merionga qoʻngʻiroq qilmoqchi boʻladi, ammo Tayron shifoxonaga borishga undaydi. Garrini koʻrib shifokor uning giyohvand ekanligini darrov tushunadi va davolovni oʻtkazmay Garri va Tayron haqida politsiyaga habar beradi. Ikkalovini hibsga olishadi. Bu vaqtda Merion geroin uchun sutenyor Kichik Jonning oldiga boradi. U geroinni oʻzining hirsini qondirish evaziga beradi. Uchrashuvdan soʻng Kichik Jon Merionga oʻzi tashkil etayotgan kecha haqida va u yerda koʻproq doza olishi mumkinligini aytadi. Avvaliga Merion rad etadi, ammo doza tamom boʻlganidan keyin oʻz fikrini oʻzgartiradi. Sarani telestudiyadagi dramatik insidentdan keyin psihiatrik shifoxonaga olib ketishadi. U yerda uni bogʻlab, dorilarni kiritishadi va kuchni qoʻllab ovqat yedirishadi. Qamoqda Garri oʻzining yagona qoʻngʻirogʻini Merion bogʻlanish uchun sarf qiladi. Ular orasida dilniyorar suhbat boʻlib oʻtadi, va ular munosabatlarini narkotiklarga qaramlik buzganini tan oladilar. Hikoya yakunida toʻrt qahramonning hayotlari tez va ayovsiz vayron boʻladi. Shifoxona va qamoqda davolanmaganligi tufayli yalligʻlanish gangrenaga oʻtib ketgani sababli Garrining qoʻlini amputatsiya qilishadi. Sara yarimholsiz ahvolda imzolagan ruhsatnomasi tufayli elektroshok bilan davolanadi va butunlay reallik bilan aloqani yoʻqotadi. Tayron qamoqda qolib shafqatsiz sinishga duchor keladi va irqchi qamoq hodimlari tomonidan qiynoqlarga tortiladi. Merion Kichik Jonning kechasiga keladi va geroin dozasini olish uchun boshqa ayol bilan isqirt aloqaga kirishga majbur boʻladi. Bundan soʻng film toʻrt qahramonning taqdirlariga ohirgi nazar bilan yakunlanadi. Garri shifoxonada Merionni chaqirgan holda oʻziga keladi. Hamshira uni chaqirtirishga va'da beradi, ammo u tushunadiki uni qaytarib boʻlmaydi, munosabatlarini esa tiklab boʻlmaydi. Sara ruhiy kasalxonada hayotsiz, qiynalgan qobiqqa aylanib qolgan. Tayron qamoqdagi oʻzining birinchi tunida koʻrsatilgan, u ogʻriqdan qiynalib, uzoq yillar avval yoʻqotilgan onasini eslab yotadi. Merion kechadan soʻng uyida divanda geroin paketini quchoqlagan holda, telba tabassum bilan yotadi. Soʻnggi kadrlar Saraning tushini koʻrsatadi: u uzoq kutgan shousida paydo boʻladi. U bosh sovgʻani yutib oldi: uning oʻgʻli Garri - muvaffaqiyatga erishgan kishi. Ona va oʻgʻil bir-birini quchoqlashadi va ommaning qoʻllov qichqirishlari va sahna chiroqlarining yorugʻligi ostida qanchalik bir-birlarini yaxshi koʻrishlarini aytadilar. Yupiter. Jupiter Quyosh tizimining Quyoshdan uzoqligi boʻyicha beshinchi va kattaligi jihatdan birinchi oʻrindagi sayyorasidir. Uning massasi Quyosh tizimidagi barcha sayyoralarning umumiy massasidan ikki yarim baravar koʻpdir. Yupiter Saturn, Uran hamda Neptun bilan birgalikda gazli gigantlar toifasiga kiradi. Bu sayyora odamlarga qadim zamondan maʼlum boʻlgan Yupiter asosan vodorod va geliydan tashkil topan. Sayyoraning markazida kuchli bosim ostidagi, ogʻir elementlardan tashkil topgan yadrosi bor. Sayyoraning atmosferasi bir nechta chiziqlarga boʻlingan, bu ularning chegaralarida kuchli boʻronlarni hosil qiladi. Buning sezilarli natijasi — Katta Qizil Dog', ulkan boʻron. U odamlarga XVII asrdan buyon maʼlum. Atmosfera ichiga chuqurlashib borgan sari bosim va harorat oshadi. Yupiter kuchli magnitosferaga ega. Yupiterning 63ta yoʻldoshi aniqlangan. Uning eng katta 4ta yoʻldoshi Galiley tomonidan 1610 yil aniqlangan.Yupiterning yoʻldoshi Ganimedning diametri Merkuriynikidan katta. Yevropaning ichki qatlamida okean aniqlangan, Io boʻlsa Quyosh sistemasidagi eng kuchli vulqonlari bilan mashhur. Yupiter NASAning 8ta sayyoralararo stansiyalari bilan kuzatilgan. Eng ahamiyatlilari «Pioner» va «Voyadjer», keyinchalik sayyoraga zond tushirgan"Galileo" boʻlgan. Yupiterga borgan oxirgi apparat «Yangi gorizontlar», hozir u Plutonga yoʻl olgan. Fut. Fut ( — tovon) — britan, amerikan va qadimiy rus masofa oʻlchov birligi, 30,48 santimetrga teng. 1 fut = 12 dyuym = 1/7 sajen = 1/660 furlong = 30,48 santimetr Qadimiy Rimda fut 29,62 sm ga teng edi. Dyuym. Dyuym ( — bosh barmoq soʻzidan) — ayrim metrik boʻlmagan Yevropa oʻlchov tizimlarida masofani oʻlchash birligi. Odatda tegishli mamlakat futining 1/12 yoki 1/10 ("oʻnlik dyuym") qismiga teng. Bugungi kunda dyuym nomi ostida 2,54 smga teng ingliz dyuymi tushuniladi. Buyuk Britaniya. Ingliz oʻlchov tizimida 1 dyuym = 12 chiziq = 72 nuqta = 1/12 fut = 1/36 yard. Kvebek. Fransuz dyuymi ishlatilar edi, ammo 1985-yildan oʻlchami oʻzgartirilgan: 2,707005 sm. Xitoy. 1 tsun = 1/30 m ≈ 3,3333 sm. AQSh. Buyuk Britaniyadagi kabi 1958-yildan Amerika dyuymi 2,54 smga tenglashtiriladi. Avval (1866-yildan) 2,540000508 smga teng edi (yanada aniqroq, 10000/3937 sm); ayrim hollarda bu eski belgilanish geodezik dyuym nomi ostida ishlatiladi. Fransiya. Fransiya dyuymi (— bosh barmoq), boshqa nomlari Parij dyuymi va qirol dyuymi, 75000/27706 smga teng edi, ya'ni tahminan 2,706995 sm. Eski Parij oʻlchovlar tizimida 1 dyuym = 12 chiziq = 144 nuqta = 1/12 fut = 72/3161 lokot. Yaponiya. 1 sun = 1/33 m ≈ 3,0303 sm. Usmonli padişahları. Osmanlı hanedanınıdan 36 padişah toplam 623 sene hüküm sürmüştür. İlk önce Bey diye adlandırılan padişahlar, 1383'den itibaren Sultan, 1517 tarihinden sonra da Sultan unvanına ek olarak Halife unvanını da taşımaya başlamışlardır. Osmanlı padişahları tahta çıktıklarında yayımladıkları bir tür genelge olan Adaletnâme; kanunlara uyulması ve herhangi bir haksızlığa hiç kimsenin uğratılmaması konuları hakkında kaleme alınırdı. Osmanlı Devleti İslam ile birlikte Türk-Oğuz törelerinden de oldukça etkilenmiştir. İslam dünyasında Siyasetname, Nasihatü'l-Mulük gibi eserlerle devlet yönetimi prensipleri konuşulmuş, yeni öneri ve çözüm yolları dile getirilmiştir. Osmanlı yönetim esasları da temel itibarı ile bu eserlerdeki felsefelerle büyük derecede ölçüşmektedir. Allah'a tamamen, hükümdara da şartlı itaat etmek, İslam anlayışında olduğu gibi Türk adet ve geleneklerinde de varolan bir husus idi. Hükümdarların Allah'ın verdiği güç ile iktidara geldiği, iktidarın Allah'ın yeryüzündeki halifesi olduğu ve halkın hukuğa uymaları ile biat etmeleri gerektiği anlayışı, alimler tarafından benimsenmiş bir görüştü. Osmanlı padişahları, Oğuzların Kayı boyuna mensuplardı. İlk kullandıkları mühürlerde Kayı boyunun ibaresinin bulunması bunun en açık delilidir. Osmanlının Kayı boyundan geldiğini sürekli belirtmesi ve bu türden politikalar izlemesi, özellikle Timur malubiyeti ve Fetret döneminde büyük yararlar sağlamıştır.Osman Gazi (I. Osman) (1281–1326) Fatih Sultan Mehmet (II. Mehmet) (1444–1445, 1451–1481) Kanuni Sultan Süleyman (I. Süleyman) (1520–1566) IV. Murat (1623–1640) I. İbrahim (1640–1648) 1922'de halife seçilen II. Abdülmecit Sultan değildir. Halifelik unvanı da 1924 yılında TBMM tarafından kaldırılmıştır. Cheyn. Cheyn (— zanjir) — eskirgan britan va amerikan masofa oʻlchov birligi, 20,1168 metrga teng. 1 cheyn = 100 link = 1/10 furlong = 4 rod = 66 fut = 20,1168 metr Hend. Hend ( — qoʻl) — Ingliz oʻlchov tizimida masofa oʻlchovi birligi. Otlarning boʻyini oʻlchashda ishlatiladi. 1 hend = 4 dyuym = 10,16 sm. Furlong. Furlong (— iz + — uzun) — britan va amerikan masofa oʻlchovi birligi. 1 furlong = 10 cheyn = 40 rod = 660 fut = 1000 link = 201,168 metr. Link. Link (li) (— zanjir boʻgʻini) — eskirgan britan va amerikan masofa oʻlchovi birligi, 20,1168 santimetrga teng. 1 link = 7,92 dyuym = 1/100 cheyn = 1/1000 furlong = 20,1168 santimetr Liga (uzunlik birligi). Liga — britan va amerikan masofa oʻlchovi birligi. 1 liga = 3 milya = 24 furlong = 4828,032 metr. Mil. Mil (, "mille" — mingdan bir qismdan qisqartirilgani) — dyuymning 1/1000 qismiga teng boʻlgan ingliz oʻlchov tizimida masofa oʻlchovi birligi. Elektronikada va ingichka simlarning diametri yoki ingichka barglarning qalinligini oʻlchashda foydalaniladi. 1 mil = 1/1000 dyuym = 0,0254 mm = 25,4 mikron 30 Seconds to Mars. 30 seconds to Mars — alternative metal yoʻnalishida ijod qiluvchi Los Anjeleslik guruh. 1998-yili aka-uka Jared va Shennon Letolar tomonidan asos solingan. Nuqta (uzunlik birligi). Nuqta — britan va rus oʻlchov tizimlarida masofa oʻlchov birligi. Chiziq (uzunlik birligi). Chiziq — rus va ingliz () oʻlchov tizimlarida masofa oʻlchov birligi. Yard. Yard () — britan va amerikan masofa oʻlchov birligi, uch futga (36 dyuym) yoki 0,9144 metrga teng. Rod (oʻlchov birligi). Rod (pol, perch) () — britan va amerikan masofa oʻlchov birligi. 1 rod = 25 link = 1/40 furlong = 5,0292 metr. Milya. Milya (dan olingan — mingta ikkitalik rim qadami) — masofani oʻlchash uchun yoʻl oʻlchov birligi. Zinedine Zidane. Bolalik va oʻsmirlik davri. Emigrantlar oilasida tug`ilgan Zidan Fransiyaning La Kostelyane nomli Marselning shimoly rayonida tug`ilib o`sgan.Undan tashqari oilada yana 4 ta bola:Singlisi Lila,ukalari Jamel,Farid va Nordin bo`lgan.Zidan birinchi to`p vazifasida plastik idishni ishlatgan.Zero kichik Zinedin futboldan tashqari dzyudo,velosportga qiziqqan bo`lsa ham unda qiziqish aynan futbolga bo`lgan. Kann. Zidan 14 yosh bo`lganda,unga "Kann" seleksioneri Jan Varo e`tibor qaratadi.Bu voqea 1987 yilda bo`lib o`tadi.Aynan shu vaqtda Zinedin Fransiyaning kurort shaxarchasi Kannga futbol olimpi cho`qqisini zabt etishni boshlash uchun ko`chib keladi. U Elino oilasining uyida yashaydi.Shu yerda undan tashqari yana bir "Kann"ning yosh futbolchisi-Amadeo Arno ham yashaydigan bo`ladi.Elinolar uyi Kann sahxriga yaqin Pegoma qishlog`ida joylashan bo`ladi.Mashqlardan qaytayotganda (odatda uni klub funksionerlari mashinada tashlab ketishardi,ko`pincha bu ish Fransiya terma jamoasining sobiq o`yinchisiSharl lube ga yuklatilardi)Zizu,Amadey va Elinoning kichik o`gli Loran futbol musobaqalari uyushtirishardi.Elinonig oialasi "Kann"ning juda ko`p yosh futbolchilariga panox bergan bo`lsada Zidan bu oilaning ko`nglidan abadiy joy oladi.Zizu ularning bog`ida olcha daraxtini ekkan,musobaqa uchun borgan barcha davlatlardan ularga suvenirlar olib kelardi.Elinolar uyida Zidan roppa rosa 1 yil yashaydi. 1 yil o`tganidan song Zidan Kanning markazida joylashgan Mimon yotoqxonasidan joy egallaydi.Bu yotoqxona bilan uni juda ko`p xotiralar bog`laydi.Bu yerda u birinchi do`stlar orttiradi,birinchi marotaba Spirtli ichimlik ta`tib ko`radi.Bu vaziyat yaqin oradagi barda bo`lib o`tadi.Bu yerga uni va yana bir futbolchini yotoqxonada ko`ptan beri yashaydigan sportchilar chaqiradi."Bag`ishlov" sifatida ularga "Olovli Suvdan" ta`tib ko`rish kerak bo`ladi.Bu "Bag`ishlovdan" so`ng Zidan qiyinchilik bilan yotoqxonaga yetib oladi.Uning sherigi esa yotoqxona yopilishiga ulgurmaganligi uchun jazolanadi.Ammo bu voqea birinchi va ohirgi marotaba bo`lib o`tadi va Zidan keyinchalik spirtli ichimlklardan voz kechadi. Zidan doimo Fransiyaning barcha termalari:Kadetlar,o`smirlar,yuniorlar,yoshlar jamoasida o`ynab keladi.Uning ismi murabbiylar qatorida mashxur bo`lib,Uning eng kuchli jixatlari texnikasi va jismoniy kuchi bo`lgan.Baland bo`yli,o`z yoshidan katta ko`rinadigan Zidan doimiy ravishda o`z ustida ishlaydi.Kanndagi murabbiylar(2- jamoa murabbiylari)-avval Gi Lyakomb (U hozirda "PSJ"ni murabbiysi),keyinroq Jil Rampillon uni rivojiga halaqit bermaslikka harakat qilib,Zidan bilan yakkama yakka ish olib borishardi."Zidan kam gapiradi,-deydi Lyakomb.-U tinglaydi va bajaradi". Proffesional futbolda Zidan 1989yilning 20-mayida paydo bo`ladi.U hali 17 yoshga ham to`lmagan edi.Bu vaziyat 1988/89 yilning Fransiya chempionati ohirgi turlarida Nant jamoasiga qarshi bo`lib o`tgan o`yinda ro`y beradi(Bu jamoada o`sha paytlar Desham va Desayi kabi futbolchilar o`ynar edi).Zizu maydongi o`yin so`ngiga 15 daqiqa qolganda tushadi va to`pga 3 marotaba tegadi,lekin u o`zini juda bahtli his etadi.O`sha o`yinda u hattoki Darvoza tomon zarba berib to`sinni poylashga ham ulguradi.Bu o`yin uchun u katta boylikka - 6 000 frankka ega bo`ladi,mag`rur va bahtli Zinedin,oilasi uchun sovg`alar sotib oladi.O`zining oliy diviziondagi 1- golini 1991 - yilda Huddi o`sha Nantga uradi,to`pni darvozadan uzoqlashgan darvozabon ustidan mahorat bilan o`tqizib uradi.1992 - yilda Kann jamoasi 2-divizionga tushib ketganligi sababli u klubni tark etadi. Zidan o`z ish faoliyatini Bordoda davom ettiradi.1992 - yilda Rolan Kurbis,Bordoning o`sha paytdagi murabbiysi,Fransiyada mashxurlikka erishayotgan mohir yari himoyachini o`z jamoasiga qo`shish uchun Juda ko`p urindi.1 - mavsumdayoq Zidan Fransiya oliy ligasida 10 ta to`p urib,o`sha turnirning eng yaxshi to`p urariga aylanadi. Yuventusga Zidan 1996 - yilgi Yevropa chempionatidan so`ng o`tadi.Evropa chempionatida u avvalroq olgan jaroxati tufayli yaxshi o`yin ko`rsata olmaydi. Fermobil. Fermobil uzlukli yoʻlda harakatlanuvchi transport vositasidir. U temir yoʻl qurish qiyin va qimmat boʻlgan hududlar uchun moʻljallangan. Fermobil loyihasi Irkutsk politexnika universitetida ishlab chiqilgan, u haqidagi maqola "Texnika - molodyoji" jurnalining 1975 yilgi 4-sonida texnika fanlari nomzodi Igor Beskin tahriri ostida chop etilgan. Texnik tasnifi. Fermobil yoʻli bir-biridan maʼlum masofada tiklangan, balandligi 1,5-2,5 metrlik ustunlar va ularga qoʻyilgan 2-3 metrlik yoʻnaltiruvchi plitalardan iborat. Ustunlar orasidagi masofa ular qoʻyiladigan yer tasnifiga (gil tarkibiga) koʻra har xil boʻladi, hisoblangan oʻrtacha masofa 50 metrdir. Fermobil uzunligi 120 m, balandligi va eni - 20m dan. Fermobil 100 km/soat tezlikka erisha oladi; unga 220 tonnagacha yuk ortish mumkin. Fermobil ost qismida rolgang - rebordli rolik gʻildiraklar joylashgan. Rebordlar roliklarni surilib ketishdan saqlaydi. Loyihada fermobil elektr dvigateli yordamida harakatlanishi koʻrsatilgan. Taqdiri. Fermobil mualliflariga mualliflik guvohnomalari (№290981 va №284004) berilgan boʻlsa-da, u haligacha qurilmagan. Fulbright dasturi. Fulbright dasturi - AQShning sobiq senatori Uilyam Fulbrayt (William Fulbright)nomidagi ta’lim dasturi amerikaliklarga xorijda, chet-ellik mutaxassislarga esa AQShda o’qish, o’qitish va izlanish imkonini beradi. Fulbrayt dasturiga turli yo’nalishlar bo’yicha qatnashish mumkin. Biroq ishtirokchilar Amerikada biror ilmiy daraja, jumladan bakalavrlik, magistrlik yoki doktorlikka erishmaydi. Agar maqsadingiz ilmiy daraja olish bo’lsa, Fulbrayt boshqa imkoniyatlar ham taklif qiladi. 2006-2007 o’quv yilida qator davlatlar, jumladan, Qozog’iston, Qirg’iziston, O’zbekiston va Afg’onistondan salkam 300 nafar mutaxassis Fulbright dasturining grantiga sazovor bo’lgan. Har yili kamida olti ming kishiga grant beriladi. Barcha xarajatlar Qo’shma Shtatlar hukumati tomonidan qoplanadi. Fulbrightda qatnashib, Amerikaga kelgan O’zbekistonlik mutaxassis bu yerdagi talabalarga o’zbek tilini o’rgatish bilan birga, O’zbekiston madaniyati, urf-odatlari, adabiyoti va o’ziga xos jihatlarini tanishtiradi. Fulbrayt dasturida qatnashishni xohlovchilar diqqatiga. Milliy musiqa asboblarida chalish, milliy taomlar va pazandachilik, yetakchilik, notiqlik, ichki siyosatdan boxabar bo’lish, ingliz tilini mukammal bilish va hokazolar sizning dasturda g’olib chiqish imkoniyatlaringizni oshiradi. Aytganday, ishtirokchi TOEFL yoki IELTS kabi AQShda bilim olish uchun maxsus test sinovlaridan muvaffaqiyatli o’tgan bo’lishi zarur. Shu bilan birga xorijlik mutaxassis AQSh an’analari, bu yerdagilarning dunyoqarashi haqida ma’lumot oladi va muayyan fanlar bo’yicha dars olishi mumkin bo’ladi. Qiziqarli faktlar. Siz O`zbekiston Fuqorosi bo`la turib, Fulbright dasturida faqat O`zbekistonda yashab turganingizda qatnashishga haqlisiz. Havolalar. my name is Shohista Abdurazzaqova I am 19 years old I am study Universitet economy fakultet I want to study foreign country I try this Shashmaqom. Shashmaqom shakli bastakorlik san’atining mahsulidir. Bastakorlik an’analari ham juda qadimdan boshlab davom etib kelmoqda. Temuriylar, ayniqsa Navoiy davrida, keyinchalik XVI-XVII asrlarda bastakorlik san’ati yuksak darajada bo`lganligi qo`lyozma man’balardan ma’lum. Bastakor so`zi tojikcha bo`lib, bog`lovchi, bastalovchi ma’nosini anglatadi. O`tmishda bastakorlarning faoliyati turlicha bo`lgan. Dastlab ular maqomlar va xalq musiqa asarlari asosida betakror kuy va ashulalar yaratganlar. Yana, bastakorlar maqom pardalari negizida yangi-yangi yo`llar, yaratganlar, tayyor kuyga yangi pardalar kiritib, yoki uni boshqa doira usuliga tushirib, jozibali va mukammal asarlarni yuzaga keltirganlar. Binobarin, she’r matnlarining ashulaga shaklan hamda mazmunan moslab tushirilishiga ham alohida ahamiyat berganlar. Shashmaqomdagi turkumlarning yuzaga kelishila bastakorlardagi bunday tajriba alohida ahamiyat kasb etadi. Ba’zan sho`’balar, masalan, Buzruk maqomidagi Talqini Uzzol, Nasri Uzzol va Ufari Uzzol qismi ohangdosh ashulalar bo`lib, faqat doira usuli va she’r o`lchovidangina farq etadi. Shashmaqom turkumlari ko`pincha ashulalarning yangidan-yangi variantlarini yaratish bilan takomillashtiriladi. Shunday qilib, Shashmaqom o`tmishdagi bastakorlik an’analarining mahsuli sifatida, maqomchilikdagi boy tajribaga asoslangan holda yuzaga keldi. Keyingi ikki asrdan ko`proq, o`tgan davr ichida, bir sozanda – xonandadan ikkinchisiga og`zaki tarzda o`tib kelishi jarayonida Shashmaqom tobora juda katta o`zgarishlarga uchradi va bizgacha etib keldi. Bu narsa XIX asrda tuzilgan va maqomlarga aytilgan she’r to`plamlaridagi maqom va sho`’balar nomini, she’r o`lchovlari hozirgi maqom qismlari bilan solishtirilsa, yaqqol seziladi. Shashamaqom o`zbek xalqi musiqa merosida juda katta o`rin tutadi Shashamaqom yo`llarida milliy va mahalliy musiqaning boy ohanglari, vazn xususiyatlari, doira usullari va ashulalar she’rlarini moslab tushira bilish qoidalariga bog`liq qator tomonlar mujassamlangan. Xalq musiqa asarlarining qaysi birini olib qaramang, ular u yoki bu maqom yoki uning sho`’ba pardasi, kuy tuzilishi, doira usuliga juda o`xshashligani bilib olish mumkin. Keyingi kuzatishlar Shashmaqom, xalq musiqa merosining asosini tashkil etadi deyishga imkon beradi. U 250 ga yaqin cholg`u va ashula yo`llarini o`z ichiga oladi. Ular asosida yaratilgan yuzlab xalq kuy va ashula namunalari, surnay yo`llari hisobga olinsa, maqomlarning xalq musiqasida tutgan o`rni naqadar baland ekanini yana bir bor bilib olish mumkin. Shashamaqomga kirgan oltita maqomning har biriga alohida to`xtalib o`tishdan avval maqomlarning tuzilish qoidalari haqida umumiy tarzda tushuncha beramiz. Shashmaqom tojikcha olti maqom demakdir. Shashmaqom taruibidagi Buzruk, Rost, Navo, Dugoh, Segoh va Iroq maqomlarining har biri yirik shakldagi turkumli asarlar bo`lib, 20 tadan 45 tagacha katta va kichik hajmdagi maqom yo`llarini o`z ichiga oladi. O`tmishda maqomlarning ijri etilishida tanbur va doira etakchi sozlardan hisoblangan. Maqom qismlari turkum tarzida yoki yakka kuy va ashulalar tarzida yakka navozanda xonanda yoki dastalar tamonidan ijro etilgan. Jo`rnavozlik tarkibida Ikkita tanbur, bitta dutor, bitta qubuz yoki sato, doira va bir necha hamnafas xonandalar bo`lgan. Ko`rinib turibdiki, dastaga yolg`iz torli asboblar kiritilgan. Bizningcha tanburning etakchi soz deb qabul qilinishiga ham ma’lum sabab bor. U turli maqomlarga moslab sozlashga qulay bo`lgan. Mabodo ashulachining ovozi keng diapazonli maqom yo`llariga yeta olmasa, uni bir-ikki pardaga past qilib sozlash mumkin edi. Olti maqomlarga asboblarni sozlashda ham tanbur qandaydir o`lchovli soz bo`lgan. Binobarin uni turli maqomlarga moslab sozlash mumkin. Shu sababli olti maqomga tanbur uch xil (kvinta, kvarta va katta sekunda) qilib sozlangan va Mezrobi Rost, Mezrobi Segoh, hamda Mezrobi Navo deb nomlangan. Octave Mirbeau. Oktav Mirbo - Octave Mirbeau Octave Mirbeau (talaffuzi: Oktav Mirbo), (16 fevral 1848, Trévières, Fransiya — 16 fevral 1917, Parij) – fransuz yozuvchi va dramaturgi. The White Stripes. The White Stripes AQSh, Detroitdan chiqgan ikki kishilik(Jack White (vokal, qo'shiqlarning avtori, gitarist, pianist) va Meg White (baraban, vokal)) rock guruhidir. "Seven Nation Army" nomli singli uchun 2004-yil, yilning eng yahshi rock qo'shig'i nomzodligi bo'yicha Grammy oldilar. Tarix. Jack va Meg aka-singil deb bilinsalarda, unday emas. Ular ajrashgan er-hotindirlar. Guruh 1997-yil tashkil qilinadi. Guruh 2001-yil "White Blood Cells" nomli uchinchi albomini chiqaradi va bu albom bilan katta muvaffaqiyat qo'lga kiritadilar. 2002 yil "Q Jurnali" guruhni o'lishdan oldin eshitish kerak bo'lgan 50 guruh ichiga kiritdi. 2003-yil chiqarilgan "Elephant" albomi ularga umumjahon mashhurlik olib keldi. George Orwell. George Orwell ("Jorj Oruell", haqiqiy ismi "Eric Arthur Blair"; 25 iyun 1903 — 21 yanvar 1950), ingliz yozuvchisi va publitsist. Biografiya. Motihari (Hindiston)da, britaniyalik savdo agenti oilasida tavallud topgan. Oruell avliyo Kiprian maktabida tahsil olgan, 1917-yili shunday nomli stipendiyaga sazovor boʻladi va 1921-yilgacha Iton kollejida oʻqiydi. 1922-yildan 1927-yilgacha Birmada kolonial politsiyada hizmat qiladi, soʻng ancha vaqt Buyuk Britaniya va Yevropada yashaydi. Oʻsha paytda u badiiy nasr va publitsistikani yozishni boshlaydi. 1935-yildan "Jorj Oruell" taxallusi ostida ijod qiladi. 1937-yili Ispaniyada Frankoning fashistik tuzumiga qarshi urushda qatnashadi. Ijtimoiy va madaniy harakterdagi koʻpgina esse va maqolalar yozgan. Ikkinchi Jahon Urushi davrida BBCda antifashistik koʻrsatuvni olib borgan. Ijodi. "Mollar hovlisi" (1945) satirasida qoʻzgʻoloniy prinsiplar va dasturlarning qayta tugʻilishini koʻrsatgan: "Mollar hovlisi" - Rossiyadagi 1917-yil qoʻzgʻolonining yilnomasidir. Antiutopiyaviy roman "1984" "Mollar hovlisi"ning davomi boʻldi. Oruell kelajakdagi dunyo jamiyatini totalitar ierarxik tuzum qilib tasvirlaydi. Bu tuzum oʻtkir jismoniy va ruhiy quldorlik jamiyati boʻlib, u umumiy qoʻrqinch va nafrat bilan toʻla. Aynan shu kitobda mojaroviy mashhur "Katta aka seni kuzatmoqda" yozilgan, shuningdek, "ikkifikrlik", "fikriy jinoyat" kabi keng yoyilgan terminlar kiritilgan. Jorj Oruell tuberkulyoz tufayli Londonda vafot etgan. Ekzistensializm. Ekzistensializm (lot. "existentia" - "mavjudlik") insonlar oʻz hayotlari maʼnosini oʻzlari yaratishlarini taʼkidlovchi falsafiy oqimdir. Ekzistensializm mavjudlik maʼnosi olamshumuldir deb uqtiruvchi metafizik prinsiplarni rad etadi. Oqimga 19-asrda Kierkegaard hamda Nietzsche ishlari asos solgan, deb hisoblanadi. 1940-50 yillarda fransuz faylasuflari, jumladan Jean-Paul Sartre va Simone de Beauvoir ekzistensializm bilan bogʻliq ilmiy hamda taxayyuliy asarlar yozishgan, ularda "dahshat, zerikish, begonalashish, absurd, ozodlik, vafo, [va] boʻshliq" mavzulari yoritilgan. John Galsworthy. John Galsworthy (1867, 14 avgust, Surrey — 1933, 31 yanvar, London) — ingliz yozuvchi va dramaturgi, «Forsaytlar Haqida Saga» nomli mashhur asarning avtori, Adabiyot bo'yicha Nobel mukofoti sovrindori (1932). Biografiya. John Galsworthy 1867-yil 14 avgustda Kingson-Hill shahrida (Surrey Grafligi), o'ziga to'q oilada tug'ilgan. Obro'li Xarrou maktabida keyin esa Oksford universitetida o'qiydi. Yozuvchi 1933-yil 31 yanvarda Londonda hayotdan ko'z yumadi. Opera. Opera — (italyanchada "opera" -ijod, lotinchada "opera" — mehnat, mahsulot, asar) nutqning musiqa bilan uyg'unlashgan Teatr namoyishlarining badiiy-dramatik formasi. Alfred Hitchcock. Alfred Hitchcock (1899-yil 13 avgust London - 1980-yil 29 aprel Los-Anjelas) mashhur ingliz kinorejissyor, prodyuser va ssenaristi. AQSh va Buyuk Britaniyada ishlagan. Hitchcock Triller (— «titroq»)janriga qattiq bog'langan, «saspens»(— «noaniqlik») tushunchasi bilan ishlagan kinorejissyor. David Bowie. David Bowie haqiqiy ismi David Robert Jones (8 yanvar 1947) — Britaniyalik rock-musiqachi, qo'shiqchi,prodyuser, audio-injener, bastakor, rassom, aktyor. David Bowie 1970-yillarda, glam-rockning paydo bo'lishi bilan mashhur bo'ldi. Uni rock musiqasining buqalamuni deb ataydilar. U 40 yildan beri yangi yangi musiqiy yo'nalishlarga moslashib, klassik rockdan glam-rockgacha, elektronikadan metalgacha barcha janrlarda ijod qilib kelmoqda. Shunday bo'lsada o'zining betakror, o'ziga hos tarzini ham saqlashni uddalayapti. 2000-yil New Musical Express haftalik jurnali turli musiqiy janrlarda ijod qiluvchi musiqachilar orasida «Ijodingizga qaysi musiqachi eng katta ta'sir ko'rsatti?» degan so'rovnoma o'tqazdi. So'rovnomadan keyin Bowie asrning eng nufuzli musiqachisi deb tan olindi. Bowieni Gollivud mashhurlik alleyasida o'z yulduzi bor. Olimpiya oʻyinlari. Beshta Olimpiya uzugi 1913-yilda yaratilib, 1914-yili qabul qilingan va 1920-yili Antverpendagi Yozgi Olimpiya oʻyinlarida debyutlagan. Olimpiya oʻyinlari — har toʻrt yilda oʻtkaziluvchi zamonamizning eng yirik xalqaro majmuaviy sport bellashuvlari. Olimpiya oʻyinlarining ramzi - besh qit'ani ifoda etuvchi beshta birikkan uzuk. Yuqori qatordagi ranglar: havorang - Yevropa, qora - Afrika, qizil - Amerika, pastki qatorda: sariq - Osiyo, yashil - Avstraliya. Olimpiya oʻyinlari oʻtkazilgan joylar. 1 Ot sporti boʻyicha bellashuvlar Stokgolm (Shvetsiya)da oʻtkazilgan. 2 Ot sporti boʻyicha bellashuvlar Gonkongda oʻtkaziladi. Kemal Sunal. Kemal Sunal (11 Noyabr 1944, Malatya t. - 3 Iyul 2000, Istanbul o'.), Turk kino aktyori Dunyoning yetti moʻjizasi. Dunyoning yetti moʻjizasi (Qadimiy Dunyo) — antik madaniyatning eng mashhur diqqatga sazovor namunalaridir. Dunyo moʻjizalarining birinchi roʻyhati dastlab Qadimiy Yunonistonda, eramizdan tahminan III asr avval paydo boʻlgan. Avvaliga dunyo moʻjizalari faqat uchta edi (Heops ehromi, Osma bogʻlari va Artemida ibodatxonasi). Keyinroq, boshqalari ham qoʻshilgan. Ayrim manbalarda yakuniy roʻyhatning muallifi etib Vizantiyalik Filon (Iskandariyalik Filon) hisoblanadi. Bizning kunlarimizgacha faqat Heops ehromi saqlanib qolgan. Dunyoning yangi yetti moʻjizasi. Dunyo yangi yetti moʻjizasi joylashgan makonlar Dunyoning yangi yetti moʻjizasi — 2007-yil 7 iyul kuni Gʻarbda olamning mashhur arhitektur inshootlaridan yangi "dunyo moʻjizalarini" tanlab olish tashkillashtirilgan. Bu bilan uchta yetti raqami hosil boʻladi (777). Tanlov SMS, telefon yoki Internet vositasida amalga oshirilgan. Tanlov natijalari. 7 iyul, 2007-yili, "uchta yetti" kuni dunyoning Yangi yetti moʻjizasi e'lon qilindi. Serial qotil. Serial qotil () - uchtadan ko'proq inson o'ldirgan shaxs. Serial qotil termini birinchi martta 1976-yil Theodore Bundyni shaxsiyatini ta'riflashda ishlatilgan. AQShda serial qotillarning ko'pchiligi (73 %) oq erkaklar bo'lgan bo'lib, aksariyat qismi past tabaqalardan chiqgan. Havolalar. * Adolf Hitler. Adolf Hitler (rus. talaffuzi: "Adolf Gitler"; 20 aprel 1889, Innadagi Braunau, Avstro-Vengriya — 30 aprel 1945, Berlin, Uchinchi reyx) — 29-iyul 1921-yildan Milliy-sotsialistik nemis ishchilar partiyasining yetakchisi ("führer"), 31-yanvar 1933-yildan milliy-sotsialistik Olmoniyaning reyxskansleri, Ikkinchi jahon urushi davrida Olmoniya qurolli kuchlarining bosh qoʻmondoni. Bolaligi va yoshligi. Adolf Hitler 1889-yili 20 aprelda Innadagi Braunau (Avstriya) shahrida tugʻilgan. Boʻlajak fyurerning otasi Alois Hitler (1837—-1907) oldin etikdoʻz boʻlgan, keyin esa bojxona xodimi boʻlib ishlagan; noqonuniy tugʻilganligi sababli u 1876-yilgacha onasining familiyasi Schicklgruberni olgan (Adolf keng tarqalgan fikrga qaramay, bu familiyani hech qachon olmagan). Alois yuqori boʻlmagan ober-ofitsial mansabiga ega edi. Onasi Klara Pölzl, qizlik familiyasi Pelsl, ishchilar oilasidan kelib chiqqan. 16 yoshida Hitler toʻliq oʻrta ta'limni bermaydigan Linsdagi maktabni tamomlaydi. Vena badiiy san'atlar akademiyasiga kirish urinishlari omadsiz boʻladi. Onasining vafotidan soʻng (1908) Hitler Venaga koʻchib oʻtadi, u yerda uysizlarga beriladigan boshpanalarda yashab, tasodifiy ish haqlariga kun koʻradi. Oʻsha paytda u qator oʻzining akvarellarini sotishga muvaffaq boʻladi. Adolfning qarashlari oʻta millatchi boʻlgan linslik professor Petsh va mashhur antisemit Venaning ober-burgomistri K. Lyugerlarning ta'siri ostida shakllangan. Hitler slavyanlarga (ayniqsa polyaklarga) dushmanlik va yevreylarga qarshi nafrat tutar edi. U nemis millatining buyukligi va alohida missiyaga ega ekanligiga ishonar edi. Hitlerning vegetarianligi. Adolf Hitlerning koʻpchilik biograflari u 1931-yildan to 1945-yildagi oʻlimiga qadar vegetarian boʻlganligi haqidagi fikrni ma'qullashadi. Bu fikrga qarshi argumentlar ham talaygina. Har qanday holda, ikkala taraf Gitler goʻshtni ovqatidan olib tashlamagan boʻlsa ham, uning iste'molini chegaralaganligiga qoʻshiladilar. Birinchi jahon urushi. 1913-yil mayida Hitler Myunhenga koʻchib oʻtadi, u yerda akvarellari bilan savdo qilib odatiy hayotini kechiradi. Urushning birinchi oyida u nemis armiyasiga oʻz hohishi bilan yoziladi. Fransiya va Belgiyada oddiy askar sifatida, soʻng yefreytor boʻlib hizmat qiladi, Oʻn oltinchi Bavariya Zahira Polkining yuboriluvchi shtabi sifatida jang operatsiyalarida ishtirok etadi. Ikki marta jarohatlangan, II va I darajali Temir xochlari bilan mukofotlangan. NSDAPning boshligʻi. Olmoniya imperiyasining urushda magʻlubiyatga uchrashini va 1918-yilning Noyabr qoʻzgʻolonini Hitler gʻalabador nemis armiyasiga "orqasiga pichoq urgan" xoinlarning qilmishi deb hisoblagan. 1918-yilning ohirida u Myunhenga qaytib keladi va reyxsverga a'zo boʻladi. Qoʻmondonlikning buyrugʻiga binoanu Myunhendagi qoʻzgʻolon hodisalarining ishtirokchilariga material yigʻar edi. Kapitan E. Remning maslahatiga koʻra (keyinchalik Hitlerning yaqin safdoshi) u Myunhendagi "Nemis ishchilar partiyasi" tarkibiga kiradi. Partiya boshqaruvidan uning yaratuvchilarini tezda siqib chiqarib, u toʻla huquqli yetakchiga - "führerga" aylanadi. Gitlerning tashabbusiga koʻra 1919-yili partiya yangicha nomlanadi - Nemis milliy-sotsial ishchilar partiyasi (nemis transkipsiyasida NSDAP). Siyosiy publitsistikada ularni sotsialchilarni "Sotsi" deb ataganligi kabi "Natsi" deb atashadi. Asosiy gʻoyalar. Oʻsha paytgacha shakllangan Gitlerning asosiy gʻoyalari NSDAP dasturida oʻz aksini topadi, ularning aksariyati avtobiografik kitob "Mening kurashim" ("Mein Kampf")da bayon etiladi. "Pivo qoʻzgʻoloni". 1920-yillarning boshlariga kelib NSDAP Bavariyaning eng koʻzga koʻringan oʻng ekstermistik tashkilotiga aylanadi. Hujum otryadlari boshida Ernst Röhm turadi. Hitler tez orada u bilan hisoblashish kerak boʻlgan siyosiy shaxsga aylanadi. 1923-yilning ohiriga kelib Olmoniyadagi tanglik oʻtkirlashadi. Bavariyada parlament hukmronligiga qarshi va diktatura oʻrnatilishining tarafdorlari bavar administratsiyasi fon Kar atrofida toʻplanadilar, toʻntarishdagi faol rol Hitlerga va uning partiyasiga berilgan edi. 1923-yil 8 noyabr kuni Hitler Myunhenning "Byurgerbraukeler" pivohonasidagi mitingda milliy qoʻzgʻolonning boshlanishini va Berlindagi sotqinlar hukmronligining agʻdarilishiтш e'lon qiladi. Fon Kar boshchiligidagi Bavariyaning yuqori amaldorlari bu e'longa qoʻshilishadi. Tunda NSDAPning otryadlari Myunhenning ma'muriy binolarini band eta boshlaydilar. Ammo, oradan koʻp vaqt oʻtmay, fon Kar va uning atrofidagilari markaz bilan kompromissga kelishga qaror qiladi. 9 noyabrda Hitler oʻz tarafdorlarini markaziy maydonga olib chiqib, "Feldgerenxale"ga yoʻl olganda reyxsverning qismlari ularga qarshi oʻq ochishadi. Oʻldirilgan va jarohatlanganlarni olib millatchilar va ularning tarafdorlari koʻchalarni tark etishadi. Olmoniya tarixiga bu epizod "pivo qoʻzgʻoloni" nomi ostida kiradi. 1924-yil fevral - mart oylarida qoʻzgʻolon boshchilari ustidan sud jarayoni boshlanadi. Sudlanuvchilar kursisida faqatgina Hitler va uning bir necha tarafdori oʻtirishadi. Sud Hitlerni 5 yilga qamoqqa mahkum qiladi, ammo 9 oydan soʻng uni ozodlikka chiqarib yuborishadi. Hitler-reyxskansler. Yetakchisini yoʻqotgan partiya parchalanib ketadi. Hitlerga hammasini deyarli boshidan boshlashga toʻgʻri keladi. Unga hujum otryadlarini tiklashni boshlagan Röhm katta yordam koʻrsatadi. Ammo, NSDAPning qayta tugʻilishida Shimoliy va Shimoli-Gʻarbiy Olmoniya oʻng ekstremistik harakatlarining yetakchisi Gregor Strasser hal qiluvchi rolni oʻynaydi. Ularni NSDAP qatorlariga qoʻshib, u partiyaga viloyat (bavar) darajasidan umummilliy siyosiy kuchga aylanishiga yordam berdi. Bu vaqtda Hitler umumgerman darajada yordam ahtarar edi. U generalitetning ishonchini qozonishga va sanoat magnatlari bilan aloqa oʻrnatishga muvaffaq boʻladi. 1930 va 1932-yilgi parlament saylovlari millatchilarga deputat mandatlarining jiddiy oʻsishini olib kelganida, davlatning hukmron doiralarida NSDAPni siyosiy kombinatsiyalarning ishtirokchisi sifatida jiddiy koʻra boshlashdi. Hitlerni partiya boshchiligidan chetlashtirib, vazifani Strasserga yuklash harakati amalga oshirildi. Ammo, Hitler raqibi va yaqin doʻstini darrov izolyatsiya qilib partiyadagi har qanday ta'siridan mahrum qiladi. Ohir-oqibat german choʻqqilarida Hitlerga bosh ma'muriy-siyosiy mansabni berib, atrofini an'anaviy konservativ partiyalardan boʻlgan vasiylar bilan oʻrashga qaror qilinadi. 1933-yil 31 yanvar prezident Hindenburg Hitlerni reyxskansler etib tayinlaydi. Hukmronlik tepasida boʻlgan Hitler dastlabki oylardayoq kimdan chiqishi qat'iy nazar hech qanday cheklovlarga amal qilmasligini namoyish etdi. Parlament binosining (Reyxstag) yondirilishini millatchilarning ishi deb bahona qilib, Olmoniyaning ommaviy "unifikatsiya"sini boshlaydi. Avval kommunistik, soʻng sotsial-demokratik partiyalar ta'qiqlanadi. Bir qator partiyalar oʻzlari tarqalib ketishga majbur boʻladilar. Profsoyuzlar bartaraf etiladi, ularning mulki millatchilar ishchi frontiga topshiriladi. Yangi hukumatga qarshi chiquvchilar tergov va sudsiz konsentratsion lagerlarga yuboriladi. "Boshqa qavmdagilar"ning ommaviy ta'qibi boshlanib, bir necha yildan oʻtib uning kulminatsiyasi "endlyozung" (soʻnggi qaror) operatsiyasiga aylanadi, bu operatsiya butun yahudiylar xalqini jismoniy yoʻqotishga qaratilgan boʻladi. Partiya va undan tashqarisidagi Hitlerning shaxsiy (haqiqiy va potensial) raqiblari ham qatagʻonlardan qochib qutula olmaydi. 30 iyunda u fyurerga loyal boʻlmaganlikda sezilgan SA boshliqlarining yoʻq qilinishida shaxsan ishtirok etadi. Bu yoʻqotilishning birinchi qurboni Hitlerning avvalgi safdoshi Röhm boʻladi. Strasser, fon Kar, sobiq reyxskansler general Schleicher va boshqa arboblar jismonan yoʻqotiladi. Hitler Olmoniya ustidan mutlaq hukumatga ega boʻladi. a> hududlari uchun chiqarilgan pochta markasida 1936-1939-yillarda Hitler boshchiligidagi Olmoniya Ispaniyadagi fuqarolar urushi vaqtida frankchilarga katta yordam koʻrsatadi. Ikkinchi Jahon Urushi. Oʻz rejimining asosini mustahkamlash uchun Hitler xalq qoʻlloviga umid qilingan qator tadbirlarni oʻtkazadi. Ishsizlik tez qisqartiriladi, keyin esa tamoman bartaraf etiladi. Muhtoj aholiga gumanitar yordam boʻyicha keng koʻlamli aksiyalar quloch yozadi. Ommaviy, madaniy va sport bayramlari qoʻllanadi. Ammo Hitler rejimining siyosiy asosini magʻlub boʻlingan Birinchi jahon urushiga revansh tashkil qilar edi. Shu maqsad bilan sanoat qayta rekonstruksiyalanadi, katta qurilish yoziladi, strategik zahiralar yaratiladi. Revansh ilinjida aholining propagandistik ishlovi olib borilardi. Hitler Olmoniyaning harbiy salohiyatini cheklovchi Versal Kelishuvini buzadi. Katta boʻlmagan reyxsver millionlik vermaxtga aylantiriladi, tank qoʻshinlari yaratiladi va harbiy aviatsiya tiklanadi. Demilitarlangan Reyn hududining statusi bekor qilinadi. Hitler oʻzining qoʻshinlarini Polsha hududiga olib kiradi. 1939-yili Ikkinchi jahon urushi boshlanadi. Fransiya va Angliyaga qarshi harbiy harakatlarda muvaffaqiyat qozonib va qit'aning deyarli butun gʻarbiy qismini bosib olib, Hitler 1941-yili oʻz qoʻshinlarini Sovet Ittifoqi tomon buradi. Sovet-olmon urushining birinchi etapida sovet qoʻshinlarining magʻlubiyatlari Hitler qoʻshinlarining Boltiq boʻyi davlatlarini, Belorussiya, Ukraina, Moldaviya va Rossiyaning bir qismini okkupatsiya qilishiga sabab boʻladi. Okkupatsiyalangan hududlarda qattiq okkupatsion rejim oʻrnatilib, bu rejim millionlab odamlarning hayotiga zomin boʻladi. Ammo, 1942-yilning ohiridan boshlab Hitler armiyalari magʻlubiyatga uchray boshlashadi. 1944-yili sovet hududi okkupatsiyadan ozod etiladi, jang harakatlari olmon chegaralariga yaqinlashar edi. Italiya va Fransiyaning dengiz boʻylaridan hujum qilayotgan ingliz-amerikan diviziyalari sababli Hitler qoʻshinlari gʻarbda ham chekinishga majbur boʻladi. Führerning xudkushligi. 1944-yili Hitlerga qarshi 20 iyul fitnasi uyushtiriladi. Fitna maqsadi Hitlerning jismoniy yoʻq qilinishi va bostirib kelayotgan ittifoq qoʻshinlari bilan tinchlik bitimini tuzish edi. Fyurer Olmoniyaning tor-mor etilishi yaqinlashayotganini tushunardi. 1945-yil 30 aprel kuni oʻrab olingan Berlinda Hitler avval sevimli kuchugi Blondini oʻldirib, soʻng turmush oʻrtogʻi Eva Braun bilan birga oʻz joniga qasd qiladi. Hitlerning suiqasdi haqida bir-biriga zid mulohazalar mavjud. Sovet tarixida Hitler zahar (xudkushlik qilgan koʻpgina millatchilar kabi kaliy sianid) ichgani haqidagi fikr turgʻunlangan, ammo guvohlarning koʻrsatmalariga binoan u oʻziga qarata oʻq uzadi. Shuningdek, Hitler va Braun zahar ichib soʻng chakkasiga oʻq uzganliklari haqidagi versiya mavjud. Führerning jasadi reyxskanselyariyaning hovlisida uning yaqinlari tomonidan yondirib yuboriladi, soʻng uning juda qattiq kuygan qoldiqlari sovet SMERSHining qoʻllariga oʻtadi. 1946-yil fevralda Hitlerning tanasi Eva Braun, Yozef va Magda Gebbels hamda Gebbelsning 6 farzandi tanalari bilan birga Magdeburgdagi NKVD bazalaridan birida dafn etiladi. 1970-yili, bu bazaning hududi GDRga topshirilishi kerak boʻlgan paytda Y.V.Andropov taklifiga va Politbyuroning tasdiqiga koʻra Hitler va boshqa halok boʻlganlarning qoldiqlari qazib olinadi, kul holatigacha krematsiyalanadi va Elbaga sovuriladi.. Kinofilmlar. Adolf Gitlerning tarjimai holi boʻyicha koʻpgina filmlar suratga olingan. Ular ichida, kanadalik " ("Hitler: The Rise of Evil", 2003), italo-ingliz " ("Hitler: The Last 10 Days", 1973), ingliz-fransuz "Bunker" ("The Bunker", 1981) va nemis "Qulash" ("Der Untergang", 2004) filmlari bor. Adolf Hitlerning ustidan kulishga Charlz Chaplinning "Buyuk diktator" kinokomediyasi bagʻishlangan. Adolf Hitlerga Leni Rifenshtalning "Iroda zafari" hujjatli filmida katta diqqat qaratilgan. Cradle of Filth. Cradle of Filth (ingl. "axlat beshigi") 1991 yilda tashkil topgan ingliz heavy metal guruhidir. Ular ijro etuvchi ostjanr qanday ekanligi haqida koʻp tortishiladi. Guruh musiqasida black metal, gothic metal, simfonik black metal hamda extreme metal uslublari seziladi, qoʻshiq matnlari esa qoʻrqinch filmlar va adabiyotlar taʼsiri ostiga tushgan. Guruh underground'dan "Kerrang!" va MTV kabi ommaviy sahnalarga koʻtarilib chiqdi, bu esa baʼzi metal muxlislarining ularni pop musiqa bilan tenglashtirishiga va "poser" deb atalishiga sabab boʻldi. Cradle of Filth satanizmga aloqador, degan fikrlar mavjud, lekin bu toʻgʻri emas, zero satanizm unsurlari ularning ashulalarida sezlimaydi, faqatgina tashqi koʻrinishlarida aks etadi. "Metal Hammer" jurnaliga koʻra ular Iron Maiden'dan keyin britan metal guruhlari orasida eng omadlisidir. Dani Filth. Dani Filth (talaffuzi: "Deni Filt"; asl ismi Daniel Lloyd Davey; 1973 yilning 25 iyulida Hertford, Angliyada tugʻilgan) ingliz extreme metal guruhi Cradle of Filth'ning xonandasi va shoiridir. Duran Duran. Duran Duran — 1978-yili Birmingemda tashkil topgan ingliz pop rock guruhi. Kollektiv nomini "Barbarella" filmining salbiy qahramoni ismidan oʻzlashtirgan. Depeche Mode bilan bir qatorda Duran Duran 1980-yillar tijorat musiqasining yetakchisi. 1980-yillarning birinchi yarmida "Duran Duran"ning bir nechta xalqaro hiti bor edi, ular ichida "The Reflex" (AQSh va Buyuk Britaniyada 1-oʻrin, 1984 y.) va "A View to Kill" (AQShda 1-oʻrin, Buyuk Britaniyada 2-oʻrin, James Bond haqidagi filmga saundtrek, 1985 y.) Tarkib. Bu guruhdagi Teylorlar bir-biriga qarindosh emas. Papa Roach. Papa Roach - kelib chiqishi kaliforniyalik toʻrt kishidan iborat alternative rock guruhi. Klassik mexanika. Klassik mexanika fizikaning makroskopik jismlar harakatini oʻrganuvchi sohasidir. U fan va texnikaning eng qadimiy va katta sohalaridandir. Klassik mexanika baʼzan Newton mexanikasi bilan adashtiriladi, biroq u klassik mexanikaning xususiy holidir, xolos. Klassik mexanika oʻz ichiga turli agregat hollardagi jismlar harakatini va oqimini izohlovchi fan sohalarini (aerodinamika, gidrodinamika va hk.) oladi. Yorugʻlik tezligiga yaqin tezliklarda harakatlanuvchi jismlar harakatini oʻrganish uchun klassik mexanika maxsus nisbiylik nazariyasidan foydalanadi. Klassik mexanika mexanikaning ostsohasidir. Mexanikaning mikroskopik jismlar harakatini oʻrganuvchi ostsohasi esa kvant mexanikasi deb ataladi. David Duchovny. David William Duchovny (talaffuzi: "Devid Uilyam Duhovni"; 1960-yil 7 avgustda tugʻilgan) — mashhur amerikalik aktyor, "Mahfiy materiallar" serialida Fox Mulder (Foks Malder) agenti rolini ijrochisi. LGBT. LGBT yoki LBBT qisqartmasi Lezbian, Gay (LBBT shaklida esa Besoqol), Biseksual va Transseksual odamlarni nomlashda ishlatiladi. Bu qisqartma 1990-lardan beri qoʻllanilmoqda; avvaliga u LGB koʻrinishida edi. Hozirda LGBT atamasi bilan LGBT harakatini ham atashadi. Har bir atama maʼnosi. Qisqartmani tashkil etuvchi har bir soʻz tegishli jamoat (submadaniyat) aʼzolarini bildiradi. Lezbian. Lezbian atamasi jinsiy moyilligi ayollarga qaratilgan ayolga nisbatan ishlatiladi. Gay. Gay yoki besoqol atamalari jinsiy moyilligi erkaklarga qaratilgan erkakni bildiradi. Biseksual. Biseksual soʻzi bilan jinsiy moyilligi istalgan jins vakiliga qaratilgan kishiga aytiladi. Transseksual. Transseksual atamasi bilan jins oʻzgartirish amaliyotini boshidan kechirgan yoki transvestizmga moyil shaxslar nomlanadi. Transseksual odamlar "...tugʻilgan paytdagi jinslari oʻzlariga mos emasligini his etuvchilardir", degan taʼrif mavjud. LGBT tarixi. 1960-larning seksual inqilobigacha odatiy jinsiy moyillikdan tashqari moyilliklarga ega kishilar jamiyatda deyarli eʼtiborda boʻlishmagan. Baʼzi manbalarda bunday odamlar "uchinchi jins" deb atalganini koʻrish mumkin, biroq bu atama keng tarqalmadi. Tibbiy atama - "gomoseksual" - bora-bora haqorat tusini olgani uchun "gay" soʻzi qoʻllanila boshlandi; ayol gomoseksuallar ham sezilarli faollikka erishishganidan soʻng "lezbian" atamasi bu safga qoʻshildi. Keyin esa "biseksual" va "transseksual" soʻzlari paydo boʻldi. P.O.D.. P.O.D. — kaliforniyalik nu metal janrida ijod qiluvchi guruh. Bir necha marta Grammy mukofotiga nomzodlangan. Musiqasining yoʻnalishi - rapcore va reggae. Guruhning nomi "Payable On Death" ("vafotdan keyin toʻlash") gapidan abbreviatura. "Payable on Death" - bu bank termini: kimdir vafot etgan paytda, uning hamma qarzlari meroshoʻriga oʻtadi. Musiqachilar xristian diniga mansub boʻlib, bunga Iso insoniyatning gunohlari uchun chormixga tortilgan degan ma'noni qoʻyadilar. Mudvayne. Mudvayne (talaffuzi: "Madveyn") — 1996-yili tashkil topgan amerikalik metal-kvartet. Musiqiy kollektiv oʻzlarining qoʻshiq tuzilmalariga nostandart yondashuvi va alohida vizual stili bilan mashhur. Gomoseksuallik. Gomoseksuallik (yun. ὁμός - "ayni", lot. "sexus" - "jins") oʻzi bilan ayni jinsga oid individlarga qaratilgan jinsiy moyillikdir. Bunda aynan jinsiy aloqa nazarda tutilmaydi, balki oʻzining jinsdoshiga nisbatan tortilishi ham bildiriladi. Erkaklar orasidagi gomoseksuallik besoqolbozlik (yoki gay) deb atalsa, ayollar oʻrtasidagi shunday munosabatlar lezbianlik, deyiladi. Gomoseksuallik faqatgina odamlarda emas, balki hayvonlarda ham uchraydi. Tarix. "Gomoseksual" atamasi ilk bora avstriyalik yozuvchi Karl-Maria Kertbeny 1869 yilda yashirin chop etgan pamfletlarida uchraydi. Bu mavzudagi ilmiy ishlar esa psixiatr Richard Freiherr von Krafft-Ebing yozgan "Psychopathia Sexualis" kitobida (1886) koʻriladi. Biroq gomoseksuallik hodisa sifatida antik davrlardan beri yoritib kelingan (jumladan Suqrot, Iskandar Zulqarnayn tarjimai hollarida bu kuzatiladi). Nufuz. Mavjud maʼlumotlar gomoseksuallar dunyo aholisining 1-10%'ini tashkil etishi mumkinligini koʻrsatmoqda, bunda besoqollar lezbianlardan koʻproqdir. Nu metal. Nu metal (talaffuzi: "Nyu metal", — yangi metal soʻzidan jargon) — 1990-y.llarning oʻrtalarida paydo boʻlgan musiqiy janr. Bu janrga eng katta ta'sirni 1990-yillar boshlarining grunge va alternative metali koʻrsatgan hisoblanadi. Shuningdek, nu metal guruhlarning musiqasida hip hop, elektronika, metalning boshqa janrlari, ayniqsa thrash metal va groove metal ishlatiladi. Eng mashhur nu metal guruhlar, bu: Korn, System of a Down, Deftones, Limp Bizkit, Slipknot, Linkin Park. Katatonia. Katatonia, Shvetsiyali, Stokgolmdan chiqgan doom va death metal guruhidir. 1991-yil Jonas Renkse va Anders Nyströmlar tomonidan tashkil qilingan. Ellegarden. Ellegarden (baʼzan ELLEGARDEN yoki qisqartirilib Elle deb yoziladi) Yaponiyalik rock guruhdir. Ijrosi koʻpincha Sum 41, Blink-182, Good Charlotte guruhlarining musiqasiga oʻxshatiladi. Sum 41'ning Yaponiyadagi konsertlarini (2005 yil) qizitib berishda aynan Ellegarden qatnashgan. Yapon hamda ingliz tillarida kuylashadi. Inglizcha ashulalari odatda bexato va ravondir, buni guruh vokalchisi Takeshi Kaliforniyada bir necha yil ishlagani va istiqomat qilgani bilan izohlash mumkin. Ubuntu (Linux distributivi). Ubuntu — GNU/Linux distributivi bo`lib Debian loyihasi ostida yaratilgan. Ubuntuning yangi versiyasi har 6 oyda chiqadi, va u 18 oyga (3-5 yil LTS versiyasi uchun) tekin yangilanishlar bilan chiqariladi. Julius Caesar. Gaius Julius Caesar (— Imperator Gay Yuliy Sezar (Gayus Yulius Kaysar)) (mil. av. 102 yoki 100-yil — 15 mart mil. av. 44-yil) — qadimiy rimlik davlat va siyosat arbobi, sarkarda, yozuvchi. Kirish. Galliya ustidan gʻalaba qozonib, Sezar Rim mamlakatini shimoliy Atlantika sohillarigacha kengaytiradi va Fransiyani Rim ta'siri ostiga oʻtkazadi, shuningdek, u Britan orollariga bostirib kiradi. Sezarning faoliyati Gʻarbiy Yevropaning madaniy va siyosiy qiyofasini butunlay oʻzgartirib yuboradi va yevropaliklarning keyingi bir necha avlodlari hayotida oʻchmas iz qoldiradi. Gay Yuliy Sezar zoʻr harbiy strateg va taktik boʻlib, fuqarolar urushida gʻalaba qozonadi va Pax Romananing yagona hukmdoriga aylanadi. Gnaeus Pompeius (Gney Pompey) bilan bir qatorda y rim jamiyati va davlati islohotlarini boshlaydi, bu uning vafotidan keyin Rim imperiyasining barpo boʻlishiga olib keladi. Sezar respublika boshqaruvini markazlashtirmoqchi boʻladi. Yovuz tillar aytishardiki, u podshoh hukmronligiga intilardi. Ammo, Sezar dastlabki yetti podshohning yomon hotirasini eslab (ularni deb rimliklar monarhiyani chiqishtirmas edilar), boshqa yoʻl bilan boradi: umrbod diktator boʻlib qoladi. U oʻzini shunchaki - Sezar deb atashlarini hohlardi. Uning oʻldirilishi fuqarolar urushi qaytadan boshlanishiga, Rim respublikasiga yakun yasalishiga va u tomonidan asrab olingan Octavianus Augustus boshqaradigan imperiyaning tugʻilishiga olib keldi. Keyinroq koʻpgina monarhlar oʻzlarini afsonaviy Sezar bilan bogʻlamoqchi boʻladilar. Shu yoʻl bilan ("kayzer") va ruscha soʻzlari kelib chiqqan. Oilasi. Gay Yuliy Sezar Rimda, Yuliylar sulolasidan boʻlgan patritsiylar oilasida tavallud topgan. Otasini Gay Yuliy Sezar oʻn olti yoshida yoʻqotadi; onasi bilan esa uning vafotiga qadar, mil. av. 54-yilgacha yaqin aloqada boʻladi. Etika. Etika (yun. ἠθική [φιλοσοφία] - "axloq falsafasi", yun. ἤθος ("ētos") - "odat") shaxs yoki jamiyat odatlarini, axloq normalarini oʻrganuvchi hamda belgilovchi falsafiy tadqiqotdir. U "toʻgʻri"-"notoʻgʻri", "yaxshi"-"yomon" tushunchalarini tahlil qiladi. Etika "meta-etika" (etika konseptlari), "normativ etika" (etik qiymatlarni belgilash) va "amaliy etika" (etik qiymatlarni ishlatish) boʻlimlaridan iborat. Madina Lake. Madina Lake 2005-yil tashkil topgan, to'rt kishidan iborat Chicagoli guruh. Debyut albomi - From Them, Through Us, To You. The 69 Eyes. The 69 Eyes ("tarjimasi 69 koʻz") — ingliz tilida kuylovchi fin rock guruhi. Oʻzlarining janrlarini musiqachilar "Goth'n'Roll" deb aniqlaydilar. Stephen King. Stephen King ("talaffuzi: Stiven King" 21 sentabr 1947, Portlend, AQSh) — amerikalik yozuvchi, dahshatlar, triller, fantastika, mistika janrlarida ijod qiladi. Umum tan olingan "dahshatlar qiroli". Antifa. Antifa (antifashizmdan qisqartma) — fashizm bilan kurashni oʻzining maqsadi qilib olgan xalqaro harakat. Millatchilik va irqchilik bilan kurashuvchi soʻl, soʻl radikal, avtonom partiyalar va ijtimoiy tashkilotlarni birlashtiradi. Tarix. "Antifashistik harakat" termini birinchi marta Italiyada paydo boʻlgan va Mussoliniga qarshilarni belgilashga ishlatilgan. Olmoniyada 1923-yildan boshlab "Antifashistik harakat" () mavjud edi. Uning ishtirokchilari Olmoniyaning kommunistik, keyinroq esa sotsialistik partiyalaridan kelib, ular inqilobiy maqsadga ega boʻlmaganlar, balki Veymar respublikasining ideallari uchun kurashganlar. Adolf Hitlerning hukumat tepasiga kelishidan keyin, termin iste'moldan chiqadi va faqat ba'zan kommunistik qarshilikni ifodalash uchun ishlatiladi. Olmoniyada 1923-yildan boshlab "Antifashistik harakat" () mavjud edi. Uning ishtirokchilari Olmoniyaning kommunistik, keyinroq esa sotsialistik partiyalaridan kelib, ular inqilobiy maqsadga ega boʻlmaganlar, balki Veymar respublikasining ideallari uchun kurashganlar. Adolf Hitlerning hukumat tepasiga kelishidan keyin, termin iste'moldan chiqadi va faqat ba'zan kommunistik qarshilikni ifodalash uchun ishlatiladi. 1920-1940-yillarda Sovet Ittifoqi tashkilotlarining tavsifida "antifa" terminini ishlatgan turli xil davlatlarning antifashistik harakatlarini qoʻllagan. Ulugʻ vatan urushi paytida qoʻlga olingan koʻpchilik harbiy asirlar antifashistlar uchun mahsus kurslardan oʻtishgan. Masalan vengriyalik harbiy asir Pal Maleter Kievda antifashistik ta'lim oladi va kommunistga aylanadi. Zamonaviy Antifa. Bugungi kunda "Antifa" termini fashistik tendensiyalarga qarshi kurashuvchi shaxslar yoki guruhlarni ifodalaydi. Har xil guruhlar bunga irqchilik, millatchilik (neomillatchilik), antisemitizm va ba'zan kapitalizmni kiritishadi. Bunday guruhlarning tarmoqlari mavjud; ammo harakatning oʻzi bir xilda emas - guruh va shaxsdan kelib chiqqan holda soʻnggi maqsadlar har xil boʻlishi mumkin. Skinhead. Skinhead, soʻzlashuvda skin ( — teri va  — bosh) yoki taqirbosh - yigirmanchi asrning 60-yillarida Londonda kelib chiqqan yoshlar submadaniyatining vakili. 1969-yil bu submadaniyat ommaviylashuvining choʻqqisi deb hisoblanadi. Koʻpgina tarmoqlarga ega. Metafizika. Metafizika voqeʼlik prinsiplarini oʻrganuvchi falsafiy tadqiqotdir. U oʻz ichiga kosmologiya va ontologiyani oladi. Metafizika shuningdek mavjudlik va olam tabiatini izohlashga harakat qiladi. Metafizika atamasi yunoncha "μετά (metá)" ("keyin") va "φυσικά (physiká)" ("fizika") soʻzlaridan tashkil topgan, bu yerda "fizika" Arastuning modda haqida yozgan ishini bildiradi (Arastu "Fizika" asaridan soʻng yozgan ishini "Metafizika" deb nomlagandi). Fall Out Boy. Fall Out Boy (qisqartmasi — FOB) amerikalik rock guruhdir. Guruh aʼzoari — Patrick Stump (vokal, ritm gitara va asosiy bastakor), Pete Wentz (bass gitara, vokal va asosiy shoir), Joe Trohman (gitara) hamda Andy Hurley (baraban). Matematik model. Matematik model tizimni matematik izohlash uchun ishlatiluvchi abstrakt model boʻlib, maʼlum bir hodisa va jarayonni matematik formula va bogʻlanishlar orqali tushuntirib beradi. Bu modellarning eng sodda korinishi chiziqli regressiya formulalari bolib, ular formula_1 koʻrinishida namoyon boʻladi. Fort Minor. Fort Minor - hip hop janrida ijod qiluvchi ansambl, Linkin Park guruhi ishtirokchisi Mike Shinodaning sayd loyihasi. Epistemologiya. a>ga koʻra, bilim haqiqat va ishonch toʻplamlarining osttoʻplamidir. Epistemologiya (yun. "επιστήμη" - "bilim" va "λόγος" -"soʻz" yoki "reja") falsafaning bilim va ishonch tabiati, uslublari, cheklovlari va qiymatlarini oʻrganuvchi sohasidir. Epistemologiya atamasini shotland faylasufi James Frederick Ferrier (1808-1864) kiritgan. Führer. Führer (talaffuzi:"fürer") — "dohiy", "yetakchi" ma'nolarini anglatuvchi soʻz. Odatda, rasman bu unvonga ega boʻlgan Adolf Hitlerni ifodalash uchun ishlatiladi, ammo turli xil ekstremistik tashkilotlarning boshliqlariga nisbatan kinoya bilan ham qoʻllanishi mumkin. Uchinchi Reyxda "führer" soʻzi har xil unvon va mansab nomlarining tarkibiy qismi edi (masalan, sturmbannführer, gruppenführer va h.) Nemis tilida "führer" soʻzi shuningdek, sotsialistik inqilob dohiylarini ifodalashda ishlatilar edi: Die bolschewistischen Führer Lenin, Trotzki und Stalin - Bolsheviklarning dohiylari – Lenin, Trotskiy va Stalin. Yana "führer" soʻzi anime va Fullmetal Alchemist mangasida qoʻllanadi, u yerda berilgan termin bilan davlat boshligʻi King Bredli ifodalanadi. Mantiq. Mantiq dalil keltirish va xulosa chiqarish prinsiplarini oʻrganuvchi falsafiy tadqiqotdir. Formal fan sifatida mantiq abstrakt unsurli tizimlarni tadqiq etadi, bu unsurlar taʼkid yoki argumentlar boʻlishi mumkin. Mantiq muammolari oʻzi ichiga paradokslar, xatolar, sabab va oqibatlar orasidagi bogʻlarga oid savollarni oladi. GSM. GSM ("Global System for Mobile Communications" - Mobil Axborot Almashinuvining Global Tarmog'i, eski nomi "Groupe Spécial Mobile") - mobil telefonlar uchun hizmat ko'rsatadigan dunyodagi eng mashxur standart (2007 yil ma'lumotlari). Ma'lumot. GSM standartidan dunyoning 212 mamlakat va yerlarida, 2 milliarddan ortiq kishi foydalanishadi. Standartining keng tarqalganligi Mobil Tarmoq Operatorlari orasida Halqaro rouming (Roaming) hizmatini keng joriy qilish bilan birgalikda, foydalanuvchilar uchun shaxsiy mobil telefonlarini boshqa mamlakatlarda ishlatish imkonini beradi. GSM tarmog'ida Identifikatsiyalanish (Identification) SIM modul orqali amalga oshiriladi. GSM identifikatsiya jarayoni uchun A3 va(yoki) A8 algoritmidan, ovoz va boshqa axborotlarni uzatishda A5 (keyinchalik A5/1, A5/2 ishlab chiqilgan) algoritmidan foydalanadi. GSM mobil tarmoq standartlarining 2-chi avlodi (Second Generation-2G) hisoblanadi. GSM standarti 850 MHz, 900MHz, 1800MHz, 1900MHz chastotali diapazonlarda hizmat ko'rsatadi. 2ta chastotali diapazonda ishlovchi telefon apparatlar dual-band, 3 va 4 chastotali diapazonda ishlovchi telefonlar tegishli ravishda tri-band va quad-band telefonlar deb ataladi. Kup operatorlar hizmatlarini 900Mhz va 1800MHz diapazonida amalga oshirishadi. 900MHz diapozonda, uplink y'ani axborot uzatish uchun 890MHzdan 915MHzgacha bulgan 124ta tashuvchi chastotasi bulgan 25MHzli diapozondan foydalaniladi. Downlink y'ani axborot qabul uchun 935MHzdan 960MHzgacha bo'lgan diapazon qo'llaniladi. GSM Mobil Qurilma MQ (Mobile Equipment) va Asosiy Stansiya AS (Base Station)dan iborat. Mobil qurilma o'z navbatida mobil telefon apparati va SIM (oddiy xalq tilida sim-karta)dan iborat. GSM ning kamchiligi Mobil Qurilmaning Asosiy Stansiyaga shubxasiz ishonuvchanligidir. Ya'ni Stansiya LGBT tarixi. LGBT tarixi atamasi ostida lezbian, gay, biseksual va transseksual jamoatlar jahon tarixidagi madaniy, ijtimoiy ahamiyati tushuniladi. Bu sohada odamlar orasidagi eng qadimgi davrdan to bugungi kungacha boʻlgan vaqt oraligʻida eslatib oʻtilgan noanʼanaviy jinsiy munosabatlar koʻriladi. Antik davrlar. Ayni jinsga oid kishilar orasidagi jinsiy munosabatlarni tasvirlovchi ilk artefaktlar Qadimgi Yunoniston va Rim davriga oiddir. Ularda pederastik aloqalar koʻrsatilgan. Biroq zamonaviy LGBT vakillariga koʻra, pederastiyani LGBT qismi qilib belgilash nooʻrindir, zero voyaga yetmagan bolalar bilan har qanday jinsiy aloqaga boʻlish noinsoniylikdir. Tiziano Ferro. Tiziano Ferro (1980-yil 21 fevral Latina, Italiyada tavallud topgan) italiyalik pop qoʻshiqchi. U oʻzining italyan tilidagi albomlarini shuningdek ispan tilida ham yozadi, Yevropa va Lotin Amerikasida sezilarli shuhratga ega. Parkour. Parkour (talaffuzi: "parkur" soʻzlaridan qisqartma, ma'nosi — masofa, toʻsiqlar chizigʻi) — toʻsiqlarni tez yengib oʻtishdan iborat distsiplina. Parkour Fransiyada David Belle va Sebastien Foucan tomonidan asoslangan. Oʻz ichida alohida falsafa (dunyoqarash), gimnastika, yengil atletika, kurash san'atlari va bildering (devorlardan oshish)ni mujassamlashtiradi. Parkour bilan shugʻullanuvchi odamlar treyserlar () deb ataladi. Umumiy ma'lumot. Parkour — bu kerakli paytda qoʻl keladigan tanani boshqarish koʻnikmalarining majmuasidir. Treyserlar ishlatadigan asosiy faktorlar: kuch va uning ilovasi — shaharning ma'lum bir nuqtasiga boshqalardan koʻra tezroq yetib borish. Parkourning shiori — "aslida chegaralar yoʻq, faqat toʻsiqlar mavjud". Parkour — bu hayotning va shaharda harakatlanishning falsafasi. Parkour qandydir yordamchi vositalar yoki qurollarni qoʻllashga oʻrgatmaydi, balki "shu yerda va hozir" sharoitida oʻzini tutishga oʻrgatadi. Daraxtlar, devorlar, tomlar — treyserning odatiy toʻsiqlari. Reaksiya, sharoitni va oʻzining imkoniyatlarini baholay olish hususiyatlari juda muhim. Masofani yengib oʻtishda yordamchi elementlar boʻlib devorlardagi teshiklar, boʻrtiqlar va hokazolar hizmat qiladi. Parkour bilan shugʻullanish uchun inson bir qator distsiplinalarda rivojlanishi kerak. Avvalo, oʻzligini anglashi, tana bilan ruh orasida monandlik hosil qilishi, hozirgi imkoniyatlarini baholashi va oʻzining kamchiliklari, qoʻrquvlari bilan kurashishi kerak. Ruhni tarbiyalashning a'lo usuli bu yakka kurashlardir. Shahar boʻylab koʻchish koʻnikmalarini rivojlantirishda yengil atletika, choʻqqilarni yengish, gimnastika yordam beradi. Sakrashlar. Drop — balandlikdan sakrash, joyidan yoki cat leap pozitsiyasidan bajariladi. Yiqilishni faqat oyoqlar, yoki oyoqlar va qoʻllar (yoki bir qoʻl bilan) amortizatsiyalash mumkin. Spring jump — qandaydir toʻsiqdan unga tegmasdan oshib oʻtish. Masalan buta yoki mashina ustidan uchib oʻtish. Koʻpincha yugurib kelib bajariladi. Oshishda greb, qaychi yoki boshqa fintlar qoʻllanishi mumkin. Balandlik va masofaga qarab bir yoki oyoqqa pastga tushiladi. Up from down jump — roll bilan tuguvchi yuqori balandlikdan sakrash. Dropdan farqli oyoqlarga tushadigan ogʻirlik ancha kamroq, ammo pastga tushish uchun birinchidan oldinga harakatlanish, ikkinchidan rollni toʻgʻri bajarish kerak. Bu asosiy elementlarni toʻgʻri bajara oladigan treyser oyoqlariga lat yetkizmay yuqori balandlikdan pastga sakray oladi. Koʻp hollarda roll — katta masofalarga sakrashga yagona imkoniyatdir. Blind jump — "Spring jump"ning bir turi, ammo uning oʻziga hos hususiyati shundaki, treyser yerga tushish nuqtasini koʻrmaydi. Asosiysi - uchish paytida hech narsaga tegib ketmaslik, yerga tushishni oldindan hisoblab chiqishi va hech qayerini qayiltirib olmaslik. Gap jump — "Blind" kabi "Sping"ning bir koʻrinishi. Farq shundaki, yengib oʻtiladigan toʻsiq - bu gap, ya'ni balandlikdagi katta masofa. Bu hunar joydan ham, yugurib kelib ham bajariladi. Oshib oʻtishga chiroy kiritish uchun greb yoki qaychilar qoʻllanadi. Oʻrinliki, gap bir vaqtning oʻzida blind ham boʻla olishi mumkin. Accuracy — aniqlik (uzoqlik, samaradorlik)ka qaratilgan sakrash. Qandaydir katta boʻlmagan obyektga (masalan, zina panjarasi yoki parapet), joyidan turib bajariladi. Ba'zan pastga tushishda obyekt quchoqqa olinadi yoki unga qoʻl bilan tekkiziladi, bu muvozanatni ta'minlaydi. Running accuracy — yugurib kelib bajariladigan accuracy. Accuracy 360 — Accuracyning oʻzi, ammo oyoqlardan itarilgandan soʻng, havoda oʻz oʻqi atrofida 360 gradusga aylantiriladi. Turn precision — tor obyekt ustida sakrash bilan aylanib, muvozanatni ushlab qolish. 180 va 360 gradusda bajariladi. Fly roll — bu sakrashdan keyin tana yerga parallel holda choʻziladi, pastga tushish esa - roll. (Balandlikka, uzoqlikka yoki uncha baland boʻlmagan toʻsiqlarga nisbatan qilinadi). Fly wheel — uzoq masofalarga sakraladigan gʻildirak. Samaradorligi boʻyicha "Fly Roll"ni almashtirishi mumkin. Tehnikasi tarafidan "rondat"ning oʻzi, sakrash bir oyoqdan bajariladi, treyser qoʻllari bilan yerga tegmasdan iloji boricha uzoqroqqa uchib oʻtishga harakat qiladi. Pastga tushayotganda qoʻllar yerga qoʻyiladi va treyser inersiya hisobiga qoʻllaridan oyoqlariga turib oladi. Dadaizm. Dadaizm (frans. "Dada" - "oʻinchoq ot") I Jahon Urushi paytida betaraf Shveytsariyada paydo boʻlgan va 1916-1920 yillar oraligʻida faollashgan madaniy oqimdir. Oqim vakillari asosan badiiy tasvir, adabiyot, nazm, estetika, teatr sohalarida ijod qilishib, aksilurush siyosatlarini namoyish etishgan. Bunda dadaistlar konservativ sanʼatni rad etib, aksilsanʼat tushunchasini yaratishgan va u orqali isyonkorlik ruhini koʻrsatishgan. Dadaistlar jamoati underground uashuvlar oʻtkazishib, unda absurd sheʼrlar oʻqishgan, protestli tasvirlar namoyish etishgan (bu yigʻilishlar aksar hollarda mushtalshuv, toʻs-toʻpolonlar bilan yakunlangan). Lumen (birlik). Lumen - yorugʻlik oqimining SI Xalqaro birliklar sistemasidagi oʻlchov birligi. Bir lumen - yorugʻlik kuchi bir kandelaga teng boʻlgan nuqtaviy izotropik manbaning bir steradian fazoviy burchak ostiga tarqatgan yorugʻlik oqimiga tengdir (1 lm = 1 kd*st). 100 Vattli uy-ro'zg'or yorug'lik lampalari 220 Voltli kuchlanish ostida qiymati o'rtacha 1300 lm ga teng bo'lgan yorug'lik oqimini tarqatishadi. AQSH birlik sistemalarida tarqatilgan va qabul qilingan yorug'lik oqimi farqlangandir. Oomph! Oomph! - crossover janrida ijod qiluvchi nemis musiqiy guruhi. Fransuz tili. Fransuz tili ("français", talaffuzi: fʁɑ̃ˈsɛ) asosan Fransiya, Belgiya, Luksemburg va Shveytsariyada kelib chiqqan, bugungi kunda esa dunyoning 54 mamlakatidagi 300 million odam uchun ona tili yoki ikkinchi til boʻlmish roman tildir. Lostprophets. Lostprophets (IPA: /lɒstˈprɒfɪts/) - 1997-yili tashkil topgan Uelslik musiqiy guruh. Jinsiy moyillik. Jinsiy moyillik individning qaysi jins vakillarini yoqtirishini va talpinishini belgilovchi atamadir. Eng keng tarqalgan jinsiy moyillik turlariga geteroseksuallik (qarama-qarshi jins vakillarini yoqtirish), gomoseksuallik (oʻz jinsidagilarni yoqtirish) va biseksuallik (ikkala jins vakillariga birdek talpinish) kiritiladi. Static-X. Static-X - amerikalik musiqiy guruh. Stone Sour. Stone Sour - Grammyga nomzodlangan amerikalik alternative metal guruh. 12 Stones. 12 Stones Mendevill, Luiziana, AQShlik Post-grunge guruh. Asosiy vokalchisi Paul McCoy Evanescencening muvaffaqiyatli singli "Bring Me to Life"ning yozilishida ishtirok etgan va bu uchun Grammy bilan taqdirlangan. 5 Diez. 5 Diez yoki ##### (ya'ni, beshta diez) — belorussiyalik alternativ guruh, 2001-yili Vitebsk shahrida tashkil topgan. Robot. Robot (chex. "robota" - "mehnat") sunʼiy mexanik qurilmadir. U odatda elektromexanik tizim boʻlib, odam mehnatini bajaradi. "Robot" soʻzi bilan virtual dasturiy taʼminot agentlariga ham aytilishi mumkin, biroq ularni "bot" deyish qabul qilingan. Etimologiya. "Robot" soʻzi ilk bora chex yozuvchisi Karel Čapek'ning "R.U.R. (Rossum'ning Universal Robotlari)" (1920) dramasida ishlatilgan. Biroq, Čapek bu soʻzning muallifi sifatida akasi, rassom va yozuvchi Josef Čapek'ni koʻrsatgan. ASIMO. ASIMO (yapon. アシモ, ashimo) Honda Motor Company tomonidan yaratilgan odamsimon robotdir. Boʻyi 130 santimetr, vazni 52 kilogramm boʻlgan bu robot kichkina fazogirni eslatadi. ASIMO ikki oyoqda yurib, tezligini 6 soat gacha yetkiza oladi. U Honda'ning "Wako Fundamental Texnik Tadqiqotlar Markazi"da (Yaponiya) yasalgan. Uning hozirgi nusxalari 1986 yilda boshlangan E0 loyihasining 11-avlodidir. Rasman, ASIMO "Advanced Step in Innovative MO'"bility" ("Yangi Harakatlanishda Katta Qadam"). Honda'ning rasmiy manbalari bu nomning Robotexnikaning Uch Qonuni muallifi, ilmiy-fantast yozuvchi Isaac Asimov bilan aloqasi "yoʻqligini" taʼkidlashadi. Qolaversa, yapon tilidagi "ashimo" soʻzi "oyoqlar ham", degan maʼnoga ega. 2007 yilga kelib, dunyoda 46 ta ASIMO nusxasi mavjud. Ularning har biri $1 million atrofida narxlanadi, baʼzi nusxalarini esa yiliga $166,000 evaziga ijaraga olish mumkin. QRIO. QRIO ("Quest for cuRIOsity", avvalboshda Sony Dream Robot yoki SDR, deb nomlangan) Sony shirkatining odamsimon oʻyinchoq robotidir. Boʻyi - 0.6 m, vazni - 7.3 kg. QRIO sotuvga chiqarilmagan. 2006 yilning 26 yanvarida Sony AIBO va QRIO robotlarining ishlab chiqarilishi toʻxtatilganini eʼlon qildi. QRIO turli roliklarda qatnashib, mashhur boʻlib ketdi. Ayniqsa, Beck'ning "Hell Yes" klipidagi toʻrtinchi avlod QRIO robotlari unga qiziqishni orttirdi. Fan va Turmush. Fan va Turmush Oʻzbekiston Respublikasi Fanlar Akademiyasining organi, ilmiy-ommabop jurnaldir. Oʻzbekiston Respublikasi Fanlar Akademiyasi. Oʻzbekiston Respublikasi Fanlar Akademiyasi ("qisqartmasi:" OʻzFA) Oʻzbekiston milliy akademiyasidir. Akademiya 1943 yilning noyabrida ochilgan. Bugungi kunda Xalqaro Ilmiy Ittifoq (ICSU), Xalqaro Radioittifoq (URSI) va Xalqaro Astronomik Ittifoq (IAU) aʼzosidir. Gʻarb falsafasi. Gʻarb falsafasi atamasi bilan Gʻarb olamiga xos falsafiy oqimlar va qarashlar majmuasi nomlanadi. Gʻarb falsafasi Sharq falsafasi va baʼzi aborigen xalqlar falsafalaridan ajratilib oʻrganiladi. Gʻarb falsafasi Yunon falsafasidan boshlangan, deb qabul qilingan. Antik davrlarda "falsafa" soʻzi ostida umuman fan tushunilgan boʻlsa-da, hozirgi kunda Gʻarb falsafasi faqat olamning subyektivistik manzarasini yaratish bilan mashgʻuldir. Zamonaviy Gʻarb falsafasi tahliliy falsafa va kontinental falsafa sohalaridan iborat. IPhone. iPhone — Apple Inc. firmasi tomonidan ishlab chiqarilgan to’rtdiapazonli GSM-telefon, oʻz ichiga qo’yidagi funksiyalarni mujassamlashtiradi: iPod, kamerafon va Internet-planshet.Mac OS X operatsion sistemasi platformasida ishlaydi. Birinchi avlodi. Birinchi taqdimot Macworld konferensiyasida 2007-yil 9-yanvarda bo’lib o’tdi. Taqdimotni Steve Jobs olib bordi. "iPhone" savdo belgisi Cisco Systems kompaniyasiga tegishli, ushbu kompaniya 2006-yilda shu nomli internet-telefoniyalar uchun apparat ishlab chiqardi. Uzoq vaqt sud jarayonlari va tortishuvlardan so’ng Apple va Cisco Systems "iPhone" markasini butun dunyoda birga ishlatishga kelishuvga rozi bo`lishdi. iPhone 3G. iPhone ni orqa tomondan ko`rinishi. Orqa tomoni metal va qora plastikdan tayyorlangan. 2008-yil 9-iyunida iPhonening 2-avlodi taqdim etildi. Ushbu telefonlar ilk iPhone avlodlaridan farqli jihati, 3G standartida ishlay olishidir. Lekin telefon AQShda faqat AT&T tarmog`ida ishlaydi va Janob Jobs aytgan bahoda olish uchun abonent 2 yillik shartnoma asosida qo`shimcha $20 lik(oyiga) ma'lumotlar paketini sotib olishi kerak. Deloitte Touche Tohmatsu. Deloitte Touche Tohmatsu ("Deloyt Tush Tomasu") – professional xizmat ko’rsatuvchi xalqaro tashkilot. Deloyt tashkiloti PraysvoterxausKupers, Ernst eng Yang va KPMG “katta to’rtlik” auditorlik tashkilotlari qatoriga kiradi. Deloyt ilg’or kompaniyalarga konsalting hizmatlari ko’rsatish bo’yicha yirik tashkilotlardan biri hisoblanadi. Deloyt Rossiya va MDH davlatlarida. Deloyt Tush Tomasu kompaniyasi ilg'or auditorlik va konsalting kompaniyalar ichida MDX bozoriga birinchilardan bo'lib kirib keldi.2005 yilda Deloyt Tush Tomasu kompaniyasi qo'yidagi ofisalariga ega:Moskva, Sank-Peterburg va Yujno-Sahalinsk(Rossiya),Kiev(Ukraina),Minsk(Belorussiya),Tbilisi(Gruziya),Baku(Azorbayjon), Almata,Astana,Atirau(Qo'zog'iston),Bishkek(Qirg'iziston) va Toshkent(O'zbekiston). Adam Smith. Adam Smith (talaffuzi: "Adam Smit"; choʻqintirilgan va tahminlarga koʻra 5 iyun 1723 - yilda tugʻilgan, eski yil boʻyicha)(16 - iyunda yangi yil boʻyicha), 17- iyul 1790 - yil Kirkaldida vafot etgan) – shotlandiyalik iqtisodchi, faylasuf – etik; zamonaviy iqtisodiy nazariyaning asoschilaridan biri hisoblanadi. Hayoti va ijodi. Adam Smith 1723- yil iyun oyida tug`ilgan (aniq tugʻilgan kuni aniq emas) va 5 - iyun Kerkkoldi shahrining Fayf okrugida cho`qintirilgan,uning otasi bojxona hodimi boʻlib ishlagan.Adamning otasi uning tug`ilishiga 6 oy qolganda olamdan o`tgan.4 yoshligida siganlar tomonidan o`g`irlanib ketilgan,lekin tezda tog`asi uni qidirib topib, onasiga qaytarib olib kelgan.Tahminlarga ko`ra, Adam oilada yagona farzand bo`lgan, uning akalari yoki opalari haqida hech qanday yozma manbalar topilmagan. Adam Smith 14 yoshida Glazgo Universitetiga oʻqishga kirgan, Frensis Xatchenova rahbarligi ostida ikki yil falsafa faninining etik asoslarini o`rganadi. 1746 - yilda Oksforddagi Beylliol – Kollege ga o`qishga kirgan va 1746 - yilda oʻqishni tamomlagan. Lord Keyms ko`maqi bilan Adam Smith 1748 - yilda Edinburgda ma'ruza o`qishni boshlagan.Uning ma'ruzalari ritorika, xat yozish san’atiga bagʻishlangan va keyinchalik “boylikka erishish” fani boʻyicha ham ma'ruzalar o`qigan. Aynan ana shu fanda birinchi marta “tabiiy erkinlikning oson va yorqin ifodasi” iqtisodiy falsafasi mazmunini ochib bergan,bu esa o`z navbatida uning taniqli asari “Aholi daromadlarining tabiati va kelib chiqishi sabablari”da o`z aksini topgan. 1750 - yillarda Adam Smith o`zidan o`n yosh katta bo`lgan David Hume bilan tanishadi.Ular qarashlarining o`hshashligi ularning qo`yidagi fanlarda birga olib borgan izlanishlarida o`z aksini topgan: tarix, siyosat, falsafa, iqtisodiyot va din. Bu shuni ko`rsatadiki ular birga intellektual alyans tashkil etishgan, bu esa Shotlandiyaning uyg`onish bosqichida muhim rol tutgan. 1751 - yilda Adam Smithga mantiq fani boʻyicha Glazgo Universitetida professorlik unvoni berilgan. Smith etika, ritorika, huquqshunoslik va siyosiy iqtisodiyot bo`yicha ma`ruzalar o`qigan.1759 - yilda A.Smit ma`ruzalar to`plamidan iborat maqolani chop etgan.A.Smit o`zining bu maqolasida etik hulq qoliblari to`g`risida gapirib o`tgan va uni aholini muqobil holatda ushlab turuvchi qurol sifatida ko’rsatib o'tgan. Adam Smit 1776 - yilda chop etilgan “Aholi daromadlarining tabiati va kelib chiqishi sabablari” kitobi tufayli dunyoga tanilgan. Adam Smit 1776 - yilda Londonga kelgach, bu erda o`z “Aholi daromadlarining tabiati va kelib chiqishi sabablari” asarini chop etgan. Bu asarda Iqtisodiy erkinlikning oqibatlari to`g`risida izchil ko`rsatmalar berilgan.Shu bilan birga u bu asarda laissez – faire, egoizmning roli,mehnat taqsimoti, bozor funksiyalari va erkin iqtisodiyotning halqora tushunchasi to`g`risada ham muhokamalar olib borgan. Aholi daromadlari iqtisodiyotni fan sifatida namoyon etdi va erkin tadbirkorlik nazariyasiga asos soldi. Smit shunday intelektual sistemani ko`rsatdiki,bu sistema erkin bozorning ishlash mexanizmini ochib berdi va hozirgi kunga qadar bu mexanizm iqtisodiy bilimlarning asoslaridan biri hisoblanadi. Smitning eng taniqli aforizmi – bu bozorning ko`rinmas qo`li – u bu tushunchani egoismni tushunturish, resurslar taqsimotining samarali richagi sifatida ko`rsatadi. 1778 - yilda Adam Smit Edinburg, Shotlandiya bojxona boshqarmasiga boshliq etib tayinlangan. Adam Smit shu erda uzoq davom etgan kasalligi tufayli 17- iyul 1790 - yilda vafot etgan. .ac. .ac – Vozneseniya orolining yuqori darajali milliy domeni. Ascension Island Network Information Centre tomonidan boshqariladi, bu kompaniya oʻz navbatida Internet Computer Bureau (Buyuk Britaniya) tomonidan boshqariladi. Henri Matisse. Henri Matisse (talaffuzi: "Anri Matiss"; 31 dekabr, 1869 – 3 noyabr, 1954) – oʻzining ajoyib ranglar va koʻrinishlar orqali hissiyotlarini uzata olishi bilan mashhur fransuz rassomi. Rassom va haykaltarosh sifatida Matisse yigirmanchi asrning eng buyuk kishilaridan biri. Curitiba. Curitiba - Braziliyadagi shahar, Paraná shtati poytaxti. .ad. .ad — Andorra uchun yuqori darajali milliy domen. Albert Fish. Albert Hamilton Fish (1870 19 may — 1936 16 yanvar) — Amerikalik serial qotil va kannibal. Shuningdek «Tungi Manyak», «Kulrang Odam» va «Bruklin Vampiri» laqablari bilan mashhur. Yuzdan ortiq yosh bolalarga jinsiy shilqimliklarda ayblangan. Qurbonlarining soni aniq ma'lum emas. Grace Buddning qotilligida ayblanib hibsga olinadi. Aybdor deb tan olinadi va elektrik stul vositasida o'ldiriladi. Hayotining ilk vaqtlari. Fish Vashingtonda, Randall Fish (1795-1875) oilasida dunyoga keladi va Hamilton nomini oladi. Uning otasi onasidan 43 yosh katta bo'ladi. Hamilton oilaning eng kencha farzandi edi. Uni ikki akasi va bir opasi bor edi. Uni «Albert» deb chaqirishlarini hohlar edi. Yetimhonada esa «Vetchinali quymoq» laqabini oladi va uzun vaqt bundan qutula olmaydi. Oila a'zolari psihik muammolari bor edi va diniy vasvasa bilan kasallangan edilar. Otasi kemada kapitan edi. 1870-yildan boshlab esa o'g'it ishlab chiqarishga boshlaydi. U 1875-yil Pensilvaniya temir yo'lida Oltinchi Ko'cha bekatida infarkdan o'ladi va onasi besh yoshli Hamiltonni bolalar uyiga beradi. U yerda ko'p azob va qiynovlarga duch keladi. U jismoniy og'riqlardan zavq olar edi. Urishlar unda ereksiyaga sabab bo'lar edi. Bu esa boshqa bolalarga uni mazah qilish uchun sabab yaratar edi. 1879-yil onasiga topshiriladi. Bolalar uyidagi hayot unda chuqur iz qoldirgan edi. 1882-yil o'n ikki yoshligida pochtachi bola bilan gomoseksual aloqaga kiradi. Tahminan shu yili u koprofagiyaga boshlaydi. Fish jamoat hammomlariga borishni boshlaydi. U yerda yalang'och erkaklarni tamosha qila olardi. Dam olish kunlari shunday o'tar edi. 1890-yil Fish N'yu-Y'orkga (uning aytishi bo'yicha) gomoseksual fohishalik qilish uchun keladi. Shuningdek u yerda kichik bolalarni zo'rlaganligini tan oladi. Onasi uni uylantirib qo'ygandan keyin ham zo'rlashlarni to'htatmaydi. 1898-yil o'zidan 9 yosh kichik ayol bilan uylanadi. Ularni 6 farzandlari bo'ladi: Albert, Anna, Gertruda, Yudjin, John va Henry. 1903-yil o'g'rilikda ayblanib Sing-Sing qamoqhonasiga tushadi. Qamoqda muntazam ravshda erkaklar bilan jinsiy aloqaga kirar edi. Birinchi hujumlari. Birinchi qotilligini Fish Thomas Bedden bilan Delaver shtati, Uilmingtonda 1910-yil amalga oshiradi. Keyinroq, tahminan 1919-yilda Djorjtaunda, Virdjiniya shtatida aqliy zaif bolani so'yadi. Grace Budd. 1928-yil 25 mayda Edward Budd «New York World» gazetasiga quyidagicha e'lon beradi: "«18 yoshli yosh yigit qishloqda ish qidiryapti. Edward Budd, 406 15-G'arbiy ko'cha»". 28 may kuni esa 58 yoshli Fish Edwardni olib ketish uchun Budd oilasining uyiga keladi. Frank Howard, Farmingdeyldagi fermer deb o'zini tanishtiradi. U yerda Fish Edwardning 10 yoshli singlisi Graceni uchratadi. Bir-ikki kundan keyin kelib Edwardni ishga olishga so'z beradi. Keyingi kelishida Edwardni «ishga oladi» va Graceni Fishning singlisini tug'ilgan kunini nishonlashga olib ketish bahonasi bilan ota-onasini ko'ndiradi. Fish Graceni olib ketadi va Grace hech qachon qaytib kelmaydi. 1930-yil 5 sentyabrda politsiya Charles Edward Popeni bolani o'g'irlash bilan ayblab hibsga oladi. 22 dekabr 1930-yilgacha (108 kun), sudgacha qamoqda qoladi. Maktub. "1894 yil mening do'stim Takoma kemasida, John Davis komandasi ostida San-Fransiskodan Gonkongga ketti. Kema to'htagach do'stim va ikki do'sti qirg'oqga o'tib ichib oladilar. Qaytib kelganlarida esa kema ketgan bo'ladi." "U davrlar Hitoyda ochlik hukmron edi. Go'sht 1 dan 3 dollargacha edi. Shu sababli hammadan ham kambag'allar qiynalar edilar. 12 yoshgacha bo'lgan bolalarini sotar edilar, kattalarni qornini to'ygazish uchun. Hohlagan do'konga kirib bifshteks so'rasangiz sizga o'sha bolalarning go'shtini pishirib berardilar. Bolani yoki qizning orqasi eng lazzatli qismi hisoblanadi va qimmatga sotiladi." "U yerda qolib ketgan do'stim odam go'shtini mazasini totadi. Nyu Yorkga qaytishda o'zi bilan 7 va 11 yoshli ikki bolani olib oladi. Ularni uzoqdagi uyiga bekitib, tualetda bog'langan holda saqlar edi. Kunda bir necha martta ularni urar edi, go'shtni mazaliroq qilish uchun. Birinchi bo'lib 11-yoshli bolani o'ldiradi. Chunki u semizroq edi va go'shti ko'proq edi. Boshdan, suyak va ichaklardan tashqari butun a'zolarni bo'lib chiqadi. Uni orqasini duhovkada pishiradi. Qolgan joylarini qaynatadi, qovuradi va dimlaydi. Kichik bola ham shu holga tushiriladi. U paytlar men 100 Sharqiy ko'chada 409-uyda yashar edim. Do'stim odam go'shti haqida ko'p gapirar edi. Shu sababli o'z fikrimni bildirish uchun men ham odam go'shtini totib ko'rishga qaror berdim." "1928-yil 3 iyunda, yakshanba kuni 15-G'arbiy ko'cha, 406 uy adresi orqali sizga murojat qildim. Sizga savatchada qulupnay olib keldim. Nonushta qildik. Grace meni tizzalarimda o'tirar va meni o'par edi. Men uni yeyishga qaror berdim. Uni bayramga olib ketishni taklif qildim. Siz «Mayli, borishi mumkun» dedingiz. Men uni Vestchesterdagi bo'sh uyga olib keldim. Kelganimizda unga tashqarida turishni aytdim. U yovvoyi gullarni terar edi. Tepaga chiqdim va ustimdagi butun kiyimlarni yechdim. Qilmoqchi bo'lgan ishimni qilayotganda ularni qon bilan kir qilishimni bilar edim. Hammasi tayyor bo'lganida oynadan qarab uni chaqirdim. U honaga kirgunicha tualetga bekinib oldim. U meni yalang'och ko'rgach baqirib zinadan qochib ketmoqchi bo'ldi. Men uni tutib oldim, u esa hammasini onasiga aytib berishini aytdi. Oldin uni yechintirdim. U oyoqlari bilan tirandi, tishladi va baqirdi! Men uni bug'dim va honamga olib ketib pishirib yeyish uchun yumshoq qismlarini kesib oldim. Duhovkada pishirilgan kichkina va yumushoq orqasi qanday shirin! Uni go'shtlarini hammasini yeyish uchun 9 kun kerak bo'ldi. Unga tegmadim, hohlasam tegishim mumkun edi. U bokira bo'lib o'ldi." Missis Budd savodsiz edi va o'qiy olmas edi. Fish keyinchalik Graceni zo'rlaganligini advokatiga iqror bo'ldi. Fish patalogik yolg'onchi edi. Shu sababli bu iqrori ham yolg'on bo'lishi mumkun. Politsiyaga esa qizni zo'rlash uni hayoliga ham kemaganligini aytgan edi. Hibsga olinishi. Bu maktub Fishni hibsga olishga yordam beradi. Konvertdagi ma'lumotlar orqali dedektiv William King qiyinchiliklarsiz uni hibsga oladi. Billy Gaffney. "Uni Riker Alleyasidagi ahlathonaga olib bordim. U yerdga yaqin bir joyda bir uy bor edi. Bolani u yerga olib bordim. Uni yalang'och qilib yechintirdim, oyoq-qo'lini bog'ladim, og'zini ahlathonadan topgan iflos latta bilan bekitdim. Keyin kiyimlarini yoqdim. Oyoq kiyimlarini ahlatga ottim. Keyin trolleybusda qaytdim 59-ko'chaga va uyga kettim. Ertasi kuni soat 2larda asboblar va mahkam qamchi bilan qaytdim. Qo'l ishi. Kamarlarimdan birini yarimigacha kesib,8 dyumlik 6 chiziqlarga bo'ldim. Oyoqlaridan qon oqgungacha urdim. Quloq va burnini qirqib tashladim, og'zini u quloqdan bu quloqgacha yirtdim. Ko'zlarini o'yib oldim. Keyin u o'ldi. Qorniga pichoq tiqdim va qonini ichdim. Keyin uni so'ydim. Badanini qoq o'rtasidan bo'ldim. Keyin boshini, qo'llarini, oyoqlarini tizzasidan kesdim. Uyga go'shtim bilan qaytdim. Ularni duhovkada pishirdim. Qancha kurka go'shti yegan bo'lsam hech qaysisi uning orqasidek shirin emas edi. Go'shtlarni yeyish uchun 4 kun ketti. Chaynalmagan joylarini tualetgan tashladim" Oldingi hibsga olinishi. Fish 1930-yil 6 fevralda Uaterlu, N'yu-Y'orkda "Missis Estella Wilcox"ga uylanadi va bir hafta o'tgach ajrashadi. Fish o'sha yili may oyida hizmatkorlik e'loniga javob yozgan Afrika-Amerikalik bir ayolga beadab hat yozgani uchun hibsga olinadi. 1930-1931 yillar Bellevue ruhiy kasalliklar kasalhonasi nazoratiga topshirildi. .ae. .ae — Birlashgan Arab Amirligi davlatlari uchun yuqori darajali milliy domen. .af. .af - Afgʻoniston uchun yuqori dajarali milliy domen. .ag. .ag— Antigua va Barbuda uchun yuqori darajali milliy domen. .ai. .ai — Anguilla uchun yuqori darajali milliy domen. .al. .al — Albaniya uchun yuqori darajali milliy domen. .am. .am — Armaniston uchun yuqori darajali milliy domen. .an. .an — Niderlandiya Antill orollari uchun yuqori darajali milliy domen. .ao. .ao — Angola uchun yuqori darajali milliy domen. .aq. .aq — Antarktida uchun yuqori darajali milliy domen. .AQ ikkinchi darajali domeniga ro'yhatdan o`tish qoidalari:domen faqat Antarktida hududida biron bir faoliyat turi bilan shug`ullanayotgan davlat tashkilotlariga beriladi,davlat 1959 yilda tuzilgan halqaro Antarktida shartnomasi qatnashchilari qatoriga kirishi lozim.Bitta tashkilotga bitta domen beriladi.Domen bepul, ikki yil muddatga beriladi (muddatni uzaytirish mumkin). AQ so`zi - Aqua(suv)so`zining qisqartmasi hisoblanadi. Domenning administratori - Piter Mott(ing.Peter Mott)Yangi Zellandiyalik. .ar. .ar — Argentina uchun yuqori darajali milliy domen. Yamal yarimoroli. Yamal yarimoroli ("ruscha": "полуо́стров Яма́л")- Shimoli Gʻarbiy Sibirdagi yarimorol, hududi Rossiyaning Yamal-Nenetsk avtonom okrugida joylashgan. Yarim orolning uzunligi 700 km, kengligi 240 km. gacha. Kara dengizidagi Ob qoʻltigʻi va Baydara qoʻltiqlari oʻrtasida joylashgan. Yarimorolning ko'p qismini arktika tundarasi, janubini esa o'rmon-tundara landshaftlari qoplagan. Ko'llar juda ko'p. Mahalliy aholi bug'uchilik va baliqchilik bilan shug'ullanadi. Yamal yarimoralida tabiy gazning juda katta zahirasi borligi aniqlangan. .as. .as — Amerika Samoasi uchun yuqori darajali milliy domen. .at. .at — Avstriya uchun yuqori darajali milliy domen. .au. .au — Avstraliya uchun yuqori darajali milliy domen. .aw. .aw — Aruba uchun yuqori darajali milliy domen. .ax. .ax — Aland orollari uchun yuqori darajali milliy domen. .ax domeni 21 iyun 20006 yilda qo`shilgan va 15 avgust 2006 yildan buyon faoliyat olib bormoqda.Bu vaqtga qadar Aland orollari .fi domenini ishlatishgan, Aland orollarining ko`pchilik saytlari.aland.fi. domen nomiga ega bo'lishgan. .az. .az — Ozarbayjon uchun yuqori darajali milliy domen. Azerbaijen Communications tomonidan boshqariladi. .ba. .ba — Bosniya va Gersegoviniya uchun yuqori darajali milliy domen. .bb. .bb — Barbados uchun yuqori darajali milliy domen. .bd. .bd — Bangladesh uchun yuqori darajali milliy domendir. .be. .be — Belgiya uchun yuqori darajali milliy domen. .bf. .bf — Burkina-Faso uchun yuqori darajali milliy domen. .bg. .bg — Bolgariya uchun yuqori darajali milliy domen. Katta toʻrtlik. Ushbu kompaniyalar oldin sakkizta boʻlgan va "Katta sakkiztalik" deb nomlangan. 1989 yilda Deloyt va Haskins & Sells va Touche Ross kompaniyalari birlashib Deloite & Touche deb nomlana boshlandi, Ernst&Whinney va Arthur Young birlashib Ernst & Young deb nomlana boshlandi, "Katta sakkiztalik" "Katta oltitalik"ka aylandi. 1998 yilda yirik kompaniyalar soni yana qisqardi, Price Waterhouse va Coopers&Lybrand birlashib PricewaterhouseCoopers deb nomlana boshlandi. Va nihoyat 2002 yilda Arthu Andersen kompaniyasi ommaviy mijozlarini yoʻqotishi tufayli "Katta beshlik" dan "Katta toʻrtlik"ga aylanadi. Ernst & Young. Ernst & Young (E&Y) – AQSH audit kompaniyasi,dunyoda eng yiriklardan biri hisoblanadi (“Katta to`rtlik” auditorlik kompaniyalari qatoriga kiradi).Shtab kvartirasi – Nyu–Yorkda joylashgan. Tarix. Ushbu kompaniya 1989 yilda ikki AQSH auditor A.C Young (asoschisi Artur Yang, 1906 yilda tashkil topgan) va Ernst & Whinney (asoschisi Oliv Ernst, 1903 yilda tashkil topgan) kompaniyalari birlashuvidan tashkil topgan Boshqaruv:. Derektorlar kengashining raisi va kompaniyaning boshqaruvchisi - Djeyms Tyorli (James S. Turley) hisoblanadi. Faoliyati:. Ushbu korhonalarda ishlaydigan ishchilar soni - 114 mingga yaqindir. 2006 yilgi daromadi – 18.4 milyard aqsh dollarini tashkil etgan. KPMG. KPMG – halqaro auditorlik kompaniyasi.Bosh ofisi – Amsterdamda joylashgan. Kompaniya 1987 yilda (uning tarkibiga kirgan kompaniyalar esa 1870 yilda) tashkil topgan KPMG so`zi ushbu kompaniya tarkibiga kirgan kompaniyalar asoschilari familiyalarining bosh harflari hisoblanadi: Piet Klynveld (Klynveld Kraayenhof & Co., 1917 yilda tashkil topgan), William Barclay Peat (William Barclay Peat & Co., 1870 yilda tashkil topgan), James Marwick (Marwick, Mitchell & Co., 1897 yilda tashkil topgan), Dr. Reinhard Goerdeler (direktorlar kengashi raisi- Treuhand-Gesellschaft, kelajakda —KPMG da) Boshqaruv:. Kompaniya 6600 ishchi va hamkorlariga ega. Kompaniya prezidenti –Mayk Reyk(1 oktyabr 2007 yilgacha) 30-may 2007 yilda esa yangi prezidentlik lavozimiga saylovlar e`lon qilingan edi.Ushbu lavozimga Timoti Flinn tayinlandi va u 1 – oktyabr 2007 yildan ishlarni olib boradi. Faoliyati:. Kompaniya audit, soliq va buhgalteriya hisobini yuritish bo`yicha konsalting hizmatlari ko`rsatadi.KPMG kompaniyasi PricewaterhouseCoopers, Ernst & Young va Deloitte Touche Tohmatsu kompaniyalar qatorida “Katta to`rtlik” tarkibiga kiradi. Kompaniya dunyoning 144 davlatida o`z faolitini olib boradi. Kompaniya umumiy ishchilar soni – 113 ming kishi.2006 yilgi daromadi 16.9 milyard aqsh dollarini tashkil etgan. PricewaterhouseCoopers. PricewaterhouseCoopers'"- konsalting va audit hizmatlari ko`rsatuvchi yirik AQSH kompaniyalaridan biri hisoblanadi.Kompaniya audit hizmatlari ko`rsatuvchi "Katta to`rtlik" tarkibiga kiradi.Bosh ofisi - Nyu-Yorkda joylashgan. PwC 1998 yilda ikki Price Waterhouse va Coopers & Lybrand kompaniyalari birlashuvidan tashkil topgan. Boshqaruv. Boshqaruvchi — Samuel Dipyassa ("Samuel DiPiazza"). Faoliya. PricewaterhouseCoopers ning 149 da davlatda 770 yaqin ofislari mavjud. Bosh ofis - Nyu-Yorkda joylashgan. PwC kompaniyasida 130 mingdan ziyod ishchilar ishlaydi. Kompaniyaning 2006 yildagi daromadi $22 mlrd.ni tashkil etgan. .bh. .bh — Bahrayn uchun yuqori darajali milliy domen. .bi. .bi — Burundi uchun yuqori darajali milliy domen. .bj. .bj — Benin uchun yuqori darajali milliy domen. .bm. .bm — Bermud orollari uchun yuqori darajali milliy domen. .bo. .bo — Boliviya uchun yuqori darajali milliy domen. .br. .br — Braziliya uchun yuqori darajali milliy domen. .bn. .bn — Bruney uchun yuqori darajali milliy domen. .bs. .bs — Bagama orollari uchun yuqori darajali milliy domen. .bt. .bt — Butan uchun yuqori darajali milliy domen. .bw. .bw — Botsvana uchun yuqori darajali milliy domen. .by. .by — Belarus uchun yuqori darajali milliy domen. Chevrolet. Chevrolet (IPA: ˌʃɛvroʊˈleɪ - fr. "nasab") (qisqacha "Chevy") General Motors (GM) ishlab chiqaruvchi avtomobillar oilasidir. U GM'ning eng koʻp sotiladigan mahsulotidir. Chevrolet GM'ning eng katta markasidir, 20 dan ortiq xilda avtomobillar va ularning turli modifikatsiyalari ushbu oila ichiga kiradi. Chevrolet nomi ostida ixcham mashinalardan to yuk avtomobillarigacha tayyorlanadi. Daewoo Lacetti. Daewoo Lacetti (boshqa nomlari Chevrolet Lacetti, Chevrolet Optra; talaffuzi: "Lachetti") Janubiy Koreyaning GM Daewoo hamda Oʻzbekistonning UzDaewooAuto kompaniyalari ishlab chiqaruvchi avtomobil markasidir. Uning toʻrt eshikli sedan va besh eshikli kombi turlari bor. "Top Gear" koʻrsatuvida 2006-yildan beri test haydovi ulovi sifatida ishlatiladi. Amorphis. Amorphis 1990-yil Jan Rechberger, Tomi Koivusaari va Esa Holopainenlar tarafidan tuzilgan fin metal guruhi. Guruhning qo'shiq matnlarida milliy fin she'riyati - Kalevala motivlari ishlatiladi. Progressive metal. Progressiv metal (ingl. "progressive" - "ilgʻor odimlovchi") metal musiqiy janrining ost-janri hisoblanadi va Progressive rockga asoslanadi. Oddiy rock qo'shiqlariga qaraganda ancha uzun bo'ladi. Tarih. Progressiv metalning kelib chiqish jarayonini 1960-1970-yillar Yes, Pink Floyd, King Crimson, Genesis va Rush kabi progressiv rock guruhlari ijodida kuzatish mumkun. 80-yillarda alohida janr bo'lib shakllangan. Dream Theater, Queensrÿche и Fates Warning kabi guruhlar progressiv rock guruhlaridan ba'zi elementlarni olib, Metallica, Megadeth, Deep Purple, Black Sabbath, Death va Iron Maiden kabi heavy-metal guruhlarining musiqasi bilan chatishtirdilar. Natijada progressiv mentalitet va heavy-metal eshitilishli musiqa hosil bo'lgan. * Heinrich Heine. Christian Johann Heinrich Heine (13 dekabr, 1797 – 17 fevral, 1856) olmon jurnalisti, esseisti hamda shoiri boʻlgan. U ayniqsa oʻzining lirik sheʼrlari bilan mashhurdir; bu sheʼrlarga koʻplab qoʻshiqlar bastalangan. Aflotun. Aflotun yoki Platon (yun.: "Πλάτων") (mil.av. 428/mil.av. 427 – mil. av. 348/mil. av. 347) qadimgi yunon faylasufi boʻlgan. Ustozi Suqrot va shogirdi Arastu bilan birgalikda Aflotun Gʻarb madaniyatini shakllantirdi. U shuningdek matematik, yozuvchi hamda Afinadagi ilk akademiya asoschisi boʻlgan. .bz. .bz — Beliz uchun yuqori darajali milliy domen. .ca. .ca — Kanada uchun yuqori darajali milliy domen. .cc. .cc — Kokos orollari uchun yuqori darajali milliy domen. .cd. .cd — Kongo Demokratik Respublikasi uchun yuqori darajali milliy domen. .cf. .cf — Markaziy Afrika Respublikasi uchun yuqori darajali milliy domen. .cg. .cg — Kongo Respublikasi uchun yuqori darajali milliy domen. .ch. .ch — Shveysariya uchun yuqori darajali milliy domen. .ci. .ci — Kot-d'Ivuar uchun yuqori darajali milliy domen. .ck. .ck — Kuk orollari uchun yuqori darajali milliy domen. .cl. .cl — Chili uchun yuqori darajali milliy domen. .cm. .cm — Kamerun uchun yuqori darajali milliy domen. .cn. .cn — Xitoy uchun yuqori darajali milliy domen. .co. .co — Kolumbiya uchun yuqori darajali milliy domen. .cr. .cr — Kosta Rika uchun yuqori darajali milliy domen. .cu. .cu — Kuba uchun yuqori darajali milliy domen. .cv. .cv — Kabo-Verde uchun yuqori darajali milliy domen. .cx. .cx — Mavlud oroli uchun yuqori darajali milliy domen. Toše Proeski. Todor "Toše" Proeski (mak.: "Тодор „Тоше" Проески"; 1 yanvar 1981 - 16 sentabr 2007) Bolqon yarimorolida mashhur boʻlgan makedoniyalik qoʻshiqchi edi. Proeski BBC tomonidan "Bolqon Elvis Presley'si" deb abholangan. U 2007 yilning 16 oktabrida Xorvatiyadagi avtomobil halokati oqibatida vafot etdi. .cy. .cy — Kipr uchun yuqori darajali milliy domen. .cz. .cz — Chexiya uchun yuqori darajali milliy domen. .de. .de — Germaniya uchun yuqori darajali milliy domen. .dj. .dj — Jibuti uchun yuqori darajali milliy domen. .dk. .dk — Daniya uchun yuqori darajali milliy domen. .dm. .dm — Dominika uchun yuqori darajali milliy domen. .do. .do — Dominika Respublikasi uchun yuqori darajali milliy domen. .dz. .dz — Jazoir uchun yuqori darajali milliy domen. Yuqori darajali milliy domenlar. Yuqori darajali milliy domenlar ("Country code top-level domain", "ccTLD") biror mamlakat yoki nomustaqil hudud uchun ajratilgan internet yuqori darajali domenlaridir. Paxtakor (futbol klubi). Paxtakor Futbol Klubi Toshkent futbol klubidir. Oʻzbekiston Oliy Ligasining koʻp marotaba chempioni. Tur (biologiya). Tur biologik sinflantirishdagi asosiy birliklardan biridir. Odatda bir-biri bilan chatisha oladigan va nasldor avlod qoldiradigan organizmlar guruhiga tur, deb aytiladi. Koʻp hollarda bu taʼrif aniq boʻlsa-da, DNK yoki morfologiyaga asoslangan boshqa taʼriflar ham ishlatiladi. Turlar oʻz navbatida ostturlarga boʻlinishi mumkin. Oʻsimlik va hayovnlarning odatiy ismlari ularning turini bildirishi mumkin: masalan, "arslon", "morj" va "Kofir daraxt" nomlari mos turlarni bildiradi. Biroq bu doim ham shunday emas: masalan, "bugʻu" 34 turdan iborat oilani bildiradi. .ec. .ec — Ekvador uchun yuqori darajali milliy domen. .ee. .ee — Estoniya uchun yuqori darajali milliy domen. .eg. .eg — Misr uchun yuqori darajali milliy domen. Old school hip hop. Old School () — hip hopning eng avvalgi uslubi. Tarix. Uslub 1970-yillarda paydo boʻlgan va 1980-yillarning boshlarida uni old school (eski maktab) deb nomlaydilar. Shuningdek, nisbatan keyingi hip hopga qaraganda, eski maktabda ayol jinsidagi ijrochilar koʻp boʻlgan. .er. .er — Eritreya uchun yuqori darajali milliy domen. .es. .es — Ispaniya uchun yuqori darajali milliy domen. .et. .et — Efiopiya uchun yuqori darajali milliy domen. WordPress. WordPress — bu shaxsiy blog yaratish qurilmasi hisoblanadi. Ushbu dastur MySQL hamda PHP yordamida ishlaydi. "b2/cafelog" dasturining rasmiy davomchisi hisoblanadi. Yaratilish tarixi. WordPress 2003-yilda Matt Mullenweg va Mike Little tomonidan yaratilgan. Nashrlar. WordPress 2.3 2007-yilning 24-sentabrida nashr etildi. Qoʻshimcha resurslar. - WordPressning oʻzbek tilidagi rasmiy sahifasi. Keane. Keane («Kin») — ingliz rock-guruhi. 1995-yilda, Battlda (Janubiy Sussex) «Lotus Eaters» nomi ostida ijod qilishni boshlagan. Mashhurlikga esa 2003-yil erishdi. Birinchi albomi 2004-yilda chiqdi. Boshqa rock-guruhlardan farqi esa gitaraning o'rniga asosiy rolda pianino ekanligidir. Acer. Acer- Elektronika va Kompyuter texnikalari ishlab chiqaruvchi Tayvan kompaniyasi hisoblanadi. Tarix:. 1976 yilda Sten Shi Mulitech International deb nomlangan kompaniyaga asos soldi.Kompaniyaning boshlang'ich kapitali $25000 ni tashkil etgan edi.Boshida kompaniya hodimlari soni 11 kishi bo'lgan.1979 yilda kompaniya eksport uchun mo`ljallangan birinchi Tayvan kompyuterini ishlab chiqaradi.1981 yilda kompaniya 8-bitli MicroProfessor-II deb nomlangan prosessorni ishlab chiqardi.1985 yilda kompaniya IBMni ortda qoldirib dunyoda birinchi bo`lib 32-razryadli kompyuter ishlab chiqaradi.1994 yilda kompaniya kompyuter etkazib berish bo`yicha dunyoning yirik 10 kompaniyalari tarkibiga kiradi.1997 yilda kompaniya o`zining X Computer deb nomlanuvchi yangi platformani namoyish etadi. Faoliyati. Acer kompaniyasi monitor, konsentratorlar, kommutatorlar, diskovod, setevoy karta, klaviatura,operativ hotira va noutbuk ishlab chiqaradi. 2006 yil Acer 14 mln kompyuter (39% ga ko`p 2005 yilga nisbatan) ishlab chiqardi.2006 yilgi kompaniya foydasi o`tgan yilga nisbatan 16% ga oshdi (yani $11,156 mlyardni tashkil etdi),sof foydasi esa - 21% ($308,9 mlnni tashkil etdi) ga oshdi. .eu. .eu — Yevropa Ittifoqi uchun yuqori darajali milliy domen. Domen 2005 yil 7 dekabrdan ishga tushgan,Evropa Ittifoqi rezidentlari uchun ro`yhatdan o`tish 7 aprel 2006 yildan boshlangan,bir soat ichida 300 mingta murojaatlar kelib tushgan.2006 yil iyul oyida 2 milliondan ortiq domenlar ro`yhatdan o`tishgan. .fi. .fi — Finlyandiya uchun yuqori darajali milliy domen. .fj. .fj — Fiji uchun yuqori darajali milliy domen. .fk. .fk — Falkland orollari uchun yuqori darajali milliy domen. .fm. .fm — Mikroneziya uchun yuqori darajali milliy domen. .fo. .fo — Faroe orollari uchun yuqori darajali milliy domen. .fr. .fr — Fransiya uchun yuqori darajali milliy domen. .ga. .ga — Gabon uchun yuqori darajali milliy domen. .gd. .gd — Grenada uchun yuqori darajali milliy domen. .ge. .ge — Gruziya uchun yuqori darajali milliy domen. .gf. .gf — Fransuz Gvineyasi uchun yuqori darajali milliy domen. .gg. .gg — Gernsi uchun yuqori darajali milliy domen. .gh. .gh — Gana uchun yuqori darajali milliy domen. .gi. .gi — Gibraltar uchun yuqori darajali milliy domen. .gl. .gl — Grenlandiya uchun yuqori darajali milliy domen. .gm. .gm — Gambiya uchun yuqori darajali milliy domen. .gn. .gn — Gvineya uchun yuqori darajali milliy domen. .gp. .gp — Gvadelupe uchun yuqori darajali milliy domen. .gq. .gq — Ekvatorli Gvineya uchun yuqori darajali milliy domen. .gr. .gr — Gretsiya uchun yuqori darajali milliy domen. .gs. .gs — Janubiy Georgiya va Janubiy Sandvich orollari uchun yuqori darajali milliy domen. .gt. .gt — Gvatemala uchun yuqori darajali milliy domen. .gu. .gu — Guam uchun yuqori darajali milliy domen. .gw. .gw — Gvineya-Bisso uchun yuqori darajali milliy domen. .gy. .gy — Guyana uchun yuqori darajali milliy domen. Apocalyptica. "Apocalyptica" — violonchellarda metal musiqasini ijro etuvchi finlandiyalik guruh. Guruh uch violonchelchi va bir barabanchidan tashkil topgan va doimiy vokalistga ega emas. Ijodining ilk yillarida mashhur thrash-metal guruhlariga qilgan kaverlari bilan mashhur bo'lgan. Guruhning janri ko'pincha simfonik metal deb aytiladi. Ko'p ijodlari instrumental. Bundan tashqari "Apocalyptica" "Slipknot", "The Rasmus", "HIM", "Sepultura", "Guano Apes","Rammstein" kabi guruhlarning vokalistlarini birga ishlash uchun jalb qilgan. Ijodining ilk yillari. Bu chiqishdan keyin musiqachilarda og'ir musiqa eksperimentlariga jiddiy yondashish fikri uyg'ondi. Ular ikki martta o'z akademiyalarida sahnaga chiqdilar. Keyinchalik kvartet bo'lganlaridan so'ng Helsinki rock-klublarida ham sahna ola boshladilar. Guruh nomi esa «Apokalipsis» so'zi bilan Metallicadan olingan. 1995-yildan boshlab Apocalyptica katta maydonlarda sahna ola boshlaydi. Konsertlariga kelayotgan tinglovchilar soni 1 yildan keyin ellik mingga chiqadi. Finlandiya bo'yicha qilingan Metallica turi davomida kvartet sevimli guruhlari konsertini "qizdirish" uchun taklif qilinadi. Kaverlar zamoni. O'sha yilning dekabr oyida "Zen Garden Records" firmasi Apocalypticaga "Metallica" qo'shiqlaridan iborat albom chiqarishni taklif qildi. "Apocalyptica Plays Metallica by Four Cellos" albomi o'sha yili, ya'ni 1996-yil chiqdi. Albomdagi ikki qo'shiq "Your Friends and Neighbours" nomli amerikan filmida ishlatilgan. 1998-yil Apocalyptica "Inquisition Symphony" albomini yozishga kirishdilar. Albom "Metallica", "Sepultura", "Pantera", "Faith No More" guruhlarining qo'shiq kaverlari va Eicca Toppinen yozgan bir qancha bastalardan iborat edi. Albom katta reytingli sotishlar bilan qarshilanib olindi. Finlandiya albom sotish chartida birinchi o'ntalikka kirdi. "Harmageddon" va "Nothing Else Matters"ga klip olindi. Bundan tashqari "Apocalyptica" "Heiland" va "Waltari" guruhlarining albomlarini yozishda, "Leningrad Cowboys"ning ikki ishtirokchisining solo proyektida ishtirok etdilar. "O Holy Night" nomli mashhur rojdestvo qo'shig'ini o'z sharhlarida chiqardilar. 2000-yilning boshida Apocalyptica "Bush" nomli granj guruhining "Letting the Cables Sleep" nomli singlida ishtirok etdilar. Bu trekni yozishda guruh birinchi martta to'liq simfonik orkestrdan foydalandilar. "Apocalyptica" albomi chiqgach guruh o'qish va ishni tashlab yana gastrollarga chiqdilar. 2 yil ichida "Apocalyptica" Yunoniston, Polsha, Bolgariya, Litva va Meksikada bo'ldilar. Ularning konsertlari ikki ming kishilik zallarda o'tqazildi. 1999-yilning yozida guruh Gollandiyada bo'lib o'tgan "Dynamo Open Air" metal-festivalida 30 000 kishi qarshisida sahnaga chiqdilar. 2000-yil Sankt-Peterburg va Moskvaga ham keldilar. Cult albomi. 2000-yil oktyabr oyida uchinchi albomlari - «Cult» chiqdi. Albomda deyarli hamma bastalar Eicca Toppinen tomonidan yozilgan edi. Shuningdek albomda Metallicaning ikki kaveri va Edvard Griegning «Tog' qirolinining g'orida» pyesasining sharxi bor edi. «Cult» albomini yozishda bir vaqting o'zida 80 gacha violonchellar ishlatildi. Albomdagi Hope qo'shig'i Matthias Sayer (Farmer Boys) bilan aytildi. Qo'shiq Vidocq filmiga saundtrek bo'ldi. Albomni qo'llab quvvatlash maqsadida Sandra Nasic (Guano Apes) bilan «Path» singli chiqarildi. Qo'shiqga ikkita klip olindi (instrumental va vokal versiyalarida). 2001-yil Apocalypticaning 2000-yil oktyabrda Myunhendagi chiqishi DVDsi chiqarildi. Shuningdek diskga olti video klip va bir bonus-trek: 1999-yil Varshavada jonli chalingan «Little Drummerboy» bastasi kiritildi. 2002-yilning boshlarida guruh a'zolarining o'rtasidagi nizolar natijasida Max Lilja guruhdan ketdi. 2003-yil Maksidromda sahnaga Antero Manninen va Mikko Sirén chiqdilar. Hozirda ular jonli ijrolarda qatnashadilar. Reflection albomi. 2003-yilning mart oyida Eicca yozgan bastalardan iborat «Reflections» albomi chiqarildi. Albomdagi uchta bastani Perttu yozadi. Besh bastani yozishda Slayer guruhining barabanchisi Dave Lombardo ishtirok etti. Kuzda CD va DVDdan iborat «Reflections» — «Reflections Revised» mahsus nashri chiqarildi. 2003-yil bir qancha rock festivallarda qatnashdilar. Shuningdek Meksikada konsert berdilar. Avgustda Berlinda Viva Overdrive shouida Sandra Nasić bilan «Path», Linda Sundbald («Lambretta») bilan «Faraway» qo'shig'ini ijro qildilar. 2004-yilning boshlarida Apocalyptica turli proyektlar ustida ish olib borayotgan edilar. Perttu Helsinki filarmonik orkestri bilan konsert uchun Argentina va Braziliyada bo'ldi. Paavo dars berishni davom ettirdi. Eicca «Sheet-music» proyekti ustida ishladi. Bular bilan bir qatorda yilning birinchi yarmida yangi, beshinchi albom ustida ishlandi. Avgust-sentyabrda guruh Yevropadagi bir qancha festival va shoularda qatnashdi (Heitere Open Air, Highfield Open Air, Metal Camp, Huntenpop va h.k). Apocalyptica albomi. 2005-yilning yanvar oyida beshinchi albom - «Apocalyptica» chiqarildi. Albomga birinchi martta vokalli treklar kiritildi - «Life Burns», «Bittersweet», «En Vie» va «Betrayal/Forgiveness». Oldinlari vokalli bastalar faqatgina singl holida chiqarilar edi. Qo'shiqlarni yozishda Lauri Ylönen (The Rasmus), Ville Valo (HIM) kabi fin vokalistlari va fransuz qo'shiqchisi Emmanuelle Monet (Manu) ishtirok etdilar. Albomdagi qo'shiqlarni yozishda yana Dave Lombardo ishtirok etdi. Albomni qo'llab quvvatlash uchun Bittersweet, Wie Wiet va Life Burns singllari chiqarildi. Har uchiga ham klip olindi. Bittersweet qo'shig'i «» deb nomlangan kompyuter o'yiniga asosiy musiqiy tema bo'ldi. Apocalyptica albomini qo'llab quvvatlash uchun dunyoviy turga chiqildi. Mart oyida birinchi martta AQSh va Janubiy Amerikaga bordilar, shuningdek u yerda Rammstein bilan ham sahnaga chiqdilar. 2005-yilning o'zida Yevropa va Amerikaning o'nlab mamlakatlarida 150 tadan ko'proq shoular o'ynaldi. Noyabr oyida guruh Rossiyaning har hil shaharlarida konsertlar berdi. Worlds Collide albomi. Oldin singl xolida chiqarilgan vokalli qo'shiqlar 2006-yil Amplified: a Decade of Reinventing the Cello termasiga kiritildi. 2007-yil Apocalyptica Worlds Collide albomini chiqardi. Albomni yozishda Till Lindemann (Rammstein), Corey Taylor (Slipknot), Cristina Scabbia (Lacuna Coil) kabi vokalistlar, shuningdek barabanchi Dave Lombardo (Slayer) va gitarist Tomoyasu Hotei ishtirok etdilar. Sessiyaviy ishtirokchilar. Dave Lombardo (Slayer guruhidan) – Baraban (2003–2004) .hk. .hk — Hong Kong uchun yuqori darajali milliy domen. .hm. .hm — Herd va Makdonald uchun yuqori darajali milliy domen. .hn. .hn — Gonduras uchun yuqori darajali milliy domen. .hr. .hr — Xorvatiya uchun yuqori darajali milliy domen. .ht. .ht — Gaiti uchun yuqori darajali milliy domen. .hu. .hu — Vengriya uchun yuqori darajali milliy domen. .id. .id — Indoneziya uchun yuqori darajali milliy domen. .ie. .ie — Irlandiya uchun yuqori darajali milliy domen. .il. .il — Isroil uchun yuqori darajali milliy domen. .im. .im — Man oroli uchun yuqori darajali milliy domen. Straight edge. Straight edge (, qisqartirilgani sXe) — hardcore-punk kontrmadaniyatining falsafiyroq shoxi, narkotiklardan butunlay chekinish (qonuniy alkogol va tamakini oʻz ichiga olgan holda), jinsiy aloqalarda aniqlik, shuningdek butun punk-harakatiga hos boʻlgan siyosiy qarashlar harakterli boʻlgan harakat. Tarix. Avvalo bu punk rock ijrochilari muhitida "iflos doimo ichib olgan punk" koʻrinishini ommaviylashtirishga qarshi chaqiruv sifatida vujudga kelgan "Straight edge" tez orada etik dunyoqarashga aylanadi. Bu dunyoqarash oʻz-oʻzini boshqarish gʻoyasini va shaxsiy ozodlikni birinchi oʻringa qoʻyadi, va 80-yillar boshlarida Amerika punklarining keng tarqalgan tanlovi boʻladi, ayniqsa "Straight edge" juda kuchli hardcore sahnalari mavjud Vashington va Bostonda rivojlanadi. 80-yillarning oʻrtalariga kelib bu madaniyat AQSh chegaralaridan tashqarisida ham tarqaladi. Timsollar. Yuqorida keltirilgan timsollar tatularda ham ishlatiladi, bu ularni xoʻjayini Straight edge prinsiplarini butun umrga qabul qilganligini bildiradi. Musiqa. I'm a person just like you Men huddi senga oʻxshagan odamman, But I've got better things to do Ammo men ahmoqona oʻtirib miyamni gʻovlash, Than sit around and fuck my head Tirik murdalar bilan vaqt oʻtkazish, Hang out with the living dead Burnimni oq ahlat bilan bilan toʻldirish, Snort white shit up my nose Va konsertlarda oʻzimni yoʻqotib qoʻyishdan koʻra Pass out at the shows Yaxshiroq narsalar haqida bilaman. I don't even think about speed Men amfetamin haqida hattoki oʻylamayman That's something I just don't need Bu menga shunchaki kerak emas I've got the straight edge! Men togʻri yoʻldan yuraman! I'm a person just like you Men huddi senga oʻxshagan odamman, But I've got better things to do Ammo men ahmoqona oʻtirib afyun hidlashdan koʻra Than sit around and smoke dope Yaxshiroq narsalar haqida bilaman. 'Cause I know I can cope Chunki men qoʻlimdan kelishini bilaman Laugh at the thought of eating ludes Men gʻildiraklarni yeguvchi odam ustidan kulaman Laugh at the thought of sniffing glue Men yelim hidlaydigan odam ustidan kulaman Always gonna keep in touch Har doim oʻzimni qoʻlga olishni bilaman Never want to use a crutch Va hech qachon qoʻltiqtayoqqa muhtoj boʻlmayman I've got the straight edge! Men togʻri yoʻldan yuraman! Straight edge hamma vaqt hardcore punk musiqa bilan bogʻliq boʻlgan. Avvalgi sXe-guruhlardan Minor Threat, SSD, DYS, Justice League, 7 Seconds, Uniform Choice, Unity, Larm, Youth Of Today, Bold, Unit Pride, Turning Point, No For An Answer, Earth Crisis, Strife, Chokehold, Portarits Of Past, Canon, Culture, Ten Yard Fight, In My Eyes, Atari, Mouthpiece, Cornerstone va hokazolarni keltirib oʻtish mumkin. Zamonaviylardan: First Step, Gather, Risen, Triple Threat, Forced Forward, Path of Resistance, Set It Straight, Good Clean Fun va hokazo. Hardcore punk. Hardcore — tez, "iflos" punk rock. Birinchi marotaba AQShda 1977-yili Black Flag guruhining debyut demosida jaranglagan. Bu guruhdan tashqari dastlabki hardcore guruhlar — Circle Jerks, Teen Idles, Minor Threat, Jerry's Kids, Bad Brains. Hardcore punk .in. .in — Hindiston uchun yuqori darajali milliy domen. Emo. Emo (soʻzidan qisqartma) — hardcore musiqasining alohida turi. Bunda vokalchining ovozi larzaga keltiruvchi kuchli emosiyalarda asoslanadi, musiqa esa melodik, ayrim paytlarda xaotik boʻladi. Chinqiriq, yigʻi, ingrashlar, baqiriqqa oʻtib ketuvchi pichirlash — bu uslubning boshqalardan farq qiluvchi hususiyatlaridir. Qoʻshiq matnlari shaxsiy harakterga ega — ular muallif kechinmalari, baʼzida esa siyosat haqidadir. Emo muhlislari submadaniyatining nomi emo kidlardir. Emo kidlar. Emo kidlar ("emo" — emosional soʻzidan qisqartma, "kids" — bolalar) — emo janri va unga qardosh uslublar musiqasi muhlislari asosida yaralgan submadaniyatning va yoshlar modasining vakillari. Emo kidlarning imidji. Emolarning anʼanaviy soch turmagi deb bir koʻzni yopib turuvchi va uzunligi burungacha boʻlgan qiyishiq, yirtiq peshonagajak (chelka), orqa tarafida esa har tomonga qaragan qisqa sochlar hisoblanadi. Afzallik qattiq, toʻgʻri qora sochlarga beriladi. Qiz bolalarda bolalarcha, kulguli soch turmaklari boʻlishi mumkin — ikki kichikkina soch yigʻmasi, yon tarafga taqiladigan yurak shaklidagi yorqin soch qisqichlari, bantiklar. Koʻp hollarda emo kidlar quloqlarini teshishadi yoki tonnelar qildirishadi. Bundan tashqari, emo kidning yuzida pirsing boʻlishi mumkin (masalan, lablarda, burunning chap boʻlagida, qoshlarda). Qizlar ham, yigitlar ham lablarini teri ranglariga moslab boʻyashlari, och tonal krem ishlatishlari mumkin. Koʻzlar qalam yoki tush bilan qalin boʻyaladi, natijada ular och yuzda yorqin belgi boʻlib koʻrinadilar. Bunday pardoz asosan konsert yoki seyshenlarga borilganda qilinadi. Internetda emo kidlarning niklari juda oʻtkirdir, misol uchun, "x_broken_heart_x", "xlonelyxstarx" va hokazo. "x" harfining niklarga qoʻshilishi emo kidlarning veganizm bilan bir qatorda tarqalgan straight edge madaniyatiga qaram ekanliklarini bildiradi. Kiyim-kechak. Emo kidlar pushti-qora tusdagi, ikki rangli bezakli kiyimlarni kiyishadi va uslublashgan nishonlarni taqishadi. Kiyinishdagi asosiy ranglar qora va pushti hisoblanadi, ammo boshqa yorqin-shokka tushiruvchi ranglarga ham mayl berilgan. Keng chiziqli koʻrinishlar ham uchraydi. Koʻp hollarda kiyimda emo guruhlarning nomlari, kulguli rasmlar yoki singan yuraklar tasvirlanadi. Skeytbordchi va BMX-chilar kiyimlarining sport uslubidagi qirralari ham uchraydi. Emo kidlar uchun xos boʻlgan oyoq kiyim bu — kedalar (converse yoki skeyterlarning kedalari), shuningdek, fliplar, sliplar, Vanslar. Qizlarda odatda qora rangdagi uzun koʻylaklar uchraydi. Bantikli obodokchalar mavjud boʻladi. Qoʻllarda yoʻl-yoʻl chiziqli getralar. Uniseks kiyimi kamroq uchraydi. Ommaviylashish muammosi. Hozirgi zamonda bu madaniyatning keng ommaviylashuvi sababli koʻplar uning haqiqiy maʼnosini unutmoqdalar va diqqatni faqat tashqi koʻrinishga qaratmoqdalar. Buning natijasida, emoning vakillari orasida boʻlinish yuz berdi: haqiqiy emolar oʻzlarini "true" deb nomlaydilar (— haqiqat, haqiqiy), musiqaning oʻrniga moda va ommaviylikka berilganlarni esa "pozerlar" deb ataydilar (— pozer, koʻchirmachi). "Koʻchirmachilar" va submadaniyatning asl vakillari orasidagi ziddiyat "antiemo" nomli holatga aylandi. Ular oʻz navbatida "pozerlarni" taʼqib qilib, emo kidlar tashqi koʻrinishining xos qirrasi — peshonagajakini (chelka) qirqib tashlaydilar. Tennis. Tennis ikki kishi yoki ikki kishilik ikki guruh orasida oʻynaladigan sport oʻyinidir. Oʻyinchilari toʻrli raketka bilan rezina toʻpchani raqibining maydoniga urib tushirishlari kerak. XIX asr oxirida Yevropada paydo boʻlgan bu oʻyintezda dunyoga tarqaldi. Millionlar oʻyini boʻlmish tennis Olimpiya Oʻyinlari qatoriga kiritilgan."Qirollar o`yini" hisoblanadi. Tennisni muntazam o`ynash ko`z uchun doimo foydali hisoblanadi. Shuning uchun Evropada uni boy va mansabdorlar sevib o`ynashadi. "Tennis" atamasi fransuzcha "tenez" (oʻzb. "ushla") soʻzidan kelib chiqqan. Futboltennis. Futboltennis tennis oʻyining shakli boʻlib, unda toʻp raketka oʻrniga oyoq bilan tepiladi (futboltennis toʻpi tennis toʻpidan kattaroq). Oʻyin 1922 yili Chexoslovakiyada kelib chiqqan; chex va slovak tillarida u "nohejbal", deb ataladi. Évariste Galois. Évariste Galois (IPA: evaʁist gaˈlwa; 25 oktabr, 1811 – 31 may, 1832) fransuz matematigi boʻlgan. Oʻsmirligidayoq koʻphadlarni radikallar bilan yechishni taklif qilib, uzoq yillar davomida koʻrilib kelinayotgan muammoni hal qildi. Uning ishlari algebraning katta sohalaridan biri - Galois nazariyasiga asos boʻldi. Tarjimai holi. Galois 1811 yilning 25 oktabrida Parij yaqinidagi Bourg-la-Reine qishlogʻida, Nicolas-Gabriel Galois va Adélaïde-Marie (qizlik familiyasi Demante) oilasida tugʻildi. Otasi Nicolas-Gabriel siyosatdon boʻlib, keyinchalik (1814) qishloq hokimi lavozimiga oʻtirdi. Onasi Adélaïde-Marie esa oʻqimishli, klassik adabiyotga qiziquvchi va lotin tilidan boxabar ayol edi; u oʻgʻlining tarbiyasiga katta eʼtibor qaratgan. Évariste 1823 yili "Louis-le-Grand" litseyiga oʻqishga kiradi. U yerda lotin tilidan mukofotga erishadi. 14 yoshida esa matematikaga qiziqib ketadi (keyinchalik u bunga Adrien Marie Legendre'ning "Éléments de Géométrie" kitobi sabab boʻlganini aytadi). 15 yoshiga kelib u Joseph Louis Lagrange va Niels Henrik Abel'larning professional matematiklar uchun yozgan ishlarini oʻqir edi, bu esa uning boshqa fanlarni tashlab qoʻyishiga va oʻqituvchilardan dakki eshitishiga olib kelardi. 1828 yili Évariste "École Polytechnique" maktabiga kirmoqchi boʻladi, biroq imtihonlardan yiqiladi. Bundan keyin u oʻsha yili "École Normale"'ga oʻqishga kiradi va u yerda matematika bilan jiddiy shugʻullana boshlaydi. 1829 yili uning uzluksiz kasrlar bagʻishlangan ishi nashr etiladi. Keyinchalik u koʻphadli tengliklar haqidagi ishlarini Fanlar Akademiyasiga yuboradi, biroq u yerda bu ishlarni jiddiy qabul qilishmaydi. 1829 yilning 28 iyulida Galois'ning otasi siyosiy sabablarga koʻra oʻzini oʻldiradi. Bu Évariste'ga salbiy taʼsir qilib, u yana "École Polytechnique"'ga kira olmaydi (guvohlarga koʻra u imtihon topshirayotganida savollarga toʻgʻri javob bergan, lekin ularni izohlamagan; baʼzi afsonalar esa u imtihon qabul qilayotgan domlalarga doska artuvchi latta uloqtirganini hikoya qilishadi). 1829 yilning 29 dekabrida u bakalavrlikni himoya qiladi. Unga pedagoglar shunday baho berishgan: "Bu oʻquvchi gʻoyalarini yaxshi tushuntirib bera olmasa-da, juda aqlli va qiziqqondir." Respublikachi Galois siyosatga faol berilgani uchun bir necha bor hibsga olingan. Lekin u qamoqdaligida ham matematik tadqiqotlarini davom ettirgan. Évariste Galois 1832 yili 30 may kuni duelda qatnashib, halok boʻldi. Duel sabablari noaniq, biroq shunisi maʼlumki, Galois dueldan besh kurun avval doʻsti Auguste Chevalier'ga maktub yozgan, va bu xatda omadsiz sevgi haqida gap ketgandi. Galois juda erta, yigirma yoshida vafot etgan boʻlsa-da, uning algebraga qoʻshgan hissasi hurmatga sazovordir va maktab darsliklariga u haqida maʼlumotlar kiritilgan. Galois nazariyasi. Galua nazariyasi algebraning koʻphadlar ildizlari simmetriyasini oʻrganuvchi boʻlimidir. Fransuz matematigi Evariste Galois - Evarist Galua sharafiga nomlangan. .io. .io — Hind okeanidagi Britaniya hududlari uchun yuqori darajali milliy domen. .iq. .iq — Iroq uchun yuqori darajali milliy domen. .ir. .ir — Eron uchun yuqori darajali milliy domen. .is. .is — Islandiya uchun yuqori darajali milliy domen. .it. .it — Italiya uchun yuqori darajali milliy domen. .je. .je — Jersi oroli uchun yuqori darajali milliy domen. .jm. .jm — Yamayka uchun yuqori darajali milliy domen. .jo. .jo — Iordaniya uchun yuqori darajali milliy domen. .jp. .jp — Yaponiya uchun yuqori darajali milliy domen. .ke. .ke — Keniya uchun yuqori darajali milliy domen. .kg. .kg — Qirg`iziston uchun yuqori darajali milliy domen. .kh. .kh — Kambodja uchun yuqori darajali milliy domen. Crazy Town. Crazy Town — 1995-yili Los Anjelesda Bret Mazur va Seth Binzer tomonidan asos solingan rapcore guruh. Komanda oʻzining 2001-yili chiqqan singli "Butterfly" bilan mashhur. Bu qoʻshiq Billboard Hot 100 chartining 1 oʻrniga chiqishga muvaffaq boʻlgan. Crazy Townning ohirgi tarkibi Bret Mazur (vokal), Seth Binzer (vokal), Kraig Tyler (gitara, bek-vokal), Kyle Hollinger (barabanlar), Doug Miller (bas-gitara) va Anthony Valli (gitara)lardan iborat edi. Ninza Toshbaqalar. Ninza Toshbaqalar (ingl. Teenage Mutant Mutant Ninja Turtles — Oʻsmir Mutant Ninza Toshbaqalar) xayoliy toʻrtta odamsimon toshbaqa mutantlar boʻlib, komikslar, multfilmlar, kinofilmlar, videooʻyinlar qahramonlaridir. Ular senseilari, mutant kalamush Ustoz Splinter tomonidan ninzalikka oʻrgatilgan. Manhattandagi kanalizatsiya tarmoqlarida yashashadi. Sarguzashtlari yovuz manyaklar, oʻzga sayyoraliklar, mutantlar, jinoyatchilarga qarshi kurashishdan iborat. Sony. Sony Corporation- transmilliy korporatsiya,bosh ofislari Yaponiya va AQSH da joylashgan, 1946 yil Yaponiya da tashkil topgan. Korporatsiya xo`jalik va professional elektronika mahsulotlari, o`yin moslamalari va boshqa yuqoritehnologiyali mahsulotlar ishlab chiqaradi.Bundan tashqari Sony dunyoda eng yirik mediya kompaniyalaridan biridir.Hozirgi kunda kompaniya Sony - BMG ovoz yozish studiyasi(Bertelsmann kompaniyasi bilan hamkorlikda),Columbia Pictures kinostudiyasi va TriStars Pictures,shuningdek MGM kompaniyasining to`liq kinolar arhiviga(Comcast kompaniyasi bilan hamkorlikda) egalik qiladi. Tarix:. "Sony" korporatsiyasi 7-may 1946 yil Akito Morita va Masaru Ibuka tomonidan asos solingan. "Sony" atamasi lotincha "sonnus"- ovoz degan ma`noni bildiradi.Boshida kompaniya "Tosuko" deb nomlangan.Kompaniya asoschisi Akito Morito kompaniyani ancha yillar boshqaradi,o`zi marketing va savdo-sotiq bo`limlariga boshchilik qilgan,kompaniyani yuqori cho`qqilarga olib chiqqan. 1950 yil "Sony" tranzistorlar muhimligini tan oldi va o`zining ilk "TR-63"deb nomlangan radiosini ishlab chiqadi,bu 1970-1980 yillarda birinchi "walkman"lar ishlab chiqarila boshlanadi. 1983 yil "Sony" "Filips"kompaniyasi bilan hamkorlikda birinchi bo`lib kompakt - disklar ishlab chiqaradi(ing.Compact Disc,CD). 1990 yilda birinchi "mini-diskmenlar"ishlab chiqariladi. 1990 yil "Sony" 500ga yaqin yangi mahsulotlar ishlab chiqaradi,bu kuniga 2 yangi mahsulot kashf etilgan hisoblanadi. Faoliyati:. 2005 yil ma`lumotlariga ko`ra korporatsiya ishchilar soni 151 400 kishini tashkil etgan.2007 yil 31 mart dagi ma`lumotlarga ko`ra korporatsiya foydasi - 8.3 trilion ien($69.7 mlrd)ni, sof foydasi esa - 126.3 milyard ien ($1.06 milyard)ni tashkil etgan. .ki. .ki — Kiribati uchun yuqori darajali milliy domen. .km. .km — Komor orollari uchun yuqori darajali milliy domen. .kn. .kn — Saint Kitts va Nevis orollari uchun yuqori darajali milliy domen. Mehrobdan chayon. "Mehrobdan Chayon" romani yozuvchi Abdulla Qodiriy qalamiga mansub. .kp. .kp — Shimoliy Koreya uchun yuqori darajali milliy domen. .kr. .kr — Koreya Respublikasi uchun yuqori darajali milliy domen. .kw. .kw — Quvayt uchun yuqori darajali milliy domen. IKEA. IKEA - Niderlandiya kompaniyasi, mebel va uy jihozlari sotish bo`yicha dunyodagi eng yirik savdo markazlariga ega bo`lgan kompaniyalardan biri hisoblanadi.To`liq nomlanishi – "IKEA International Group". Kompaniya bosh ofisi – Leyden shahri, Gollandiya("Niderlandiya") provinsiyasida joylashgan. Tarix:. Kompaniya ildizlari shvedsiyaga borib taqaladi va shvedsiya imidjini saqlashga harakat qiladi marketing siyosati maqsadida. 1943 yil Ingvar Kamprad kompaniyaga asos solgan.Mebel kompaniya maxsulotlar asortimentiga 1947 yildagina qo`shiladi. 1955 yildan boshlab “IKEA” o`z hususiy markasi ostida mebel ishlab chiqishni boshlaydi. Boshida Kamprad mahsulotlarni o`z uyi va pochtadan sotishni boshlaydi,1958 yilga kelib esa birinchi savdo markazi ochiladi. IKEA atamasi “Ingvar Kamprad Elmtaryd Agunnaryd” so`zlari bosh harflari yig`indisidan tashkil topgan,yani kompaniya asoschisi ismi sharifi va u yashagan ikki turar joy nomlari. Boshqaruv:. IKEA kompaniyasi Stichting Ingka Foundation niderlandiya fondiga tegishli.(gruppaning bosh kompaniyasi - Ingka Holding B. V,Gollandiya) Kompaniya prezidenti – Anders Dal`vig.2006 yil Forbes jurnali tomonidan tuzilgan dunyoning eng boy shaxslari safiga kiradi. Ingvar Kamprad – kompaniya asoschisi va egasi, dunyoning eng boy shaxslari ichida to`rtinchi o`rinda, uning mulki $28 milliardni tashkil etadi. Faoliyat turi:. IKEA kompaniyasining asosiy faoliyati mebel ishlab chiqarish va sotish hisoblanadi.Ushbu mebelni hech kimning yordamisiz uyda terib olish mumkin.2006 yil ma`lumotlariga ko`ra kompaniya 33 davlatda 229 ta savdo markazlariga ega.Savdo markazlarining asosiy qismi Evropada joylashgan.IKEA kataloglari bepul tarqatiladi, 2006 yilda 160 million nusha chop etilgan. Swedwood kompaniyasi(IKEA konserni) dunyoning 11 davlatida 30 dan ortiq mebel va yog`ochni qayta ishlash tashkilotlarga egalik qiladi.IKEA da ish bilan ta`minlangan ishchilar soni – 104 ming kishini tashkil etgan(2006yilda). Hoovers ma`lumotlariga ko`ra IKEA ning 2005 yilgi oboroti $18 mlrdni tashkil etgan. IKEA Rossiyada:. IKEA ning Moskva dagi ilk savdo markazi 2000 yilda ochildi. 2002 yil dekabr oyida birinchi “Mega” (maydoni – 150 000 kv.m, investisiya hajmi - $200mln) ochilgan. 2007 yil fevral oyiga binoan Rossiyada IKEA ning 8 ta savdo markazlari (Moskvada – 3 ta, Sankt- Peterburgda –2 ta,Kazan,Nijniy Novgorod va Ekaterinburgda – 1tadan) faoliyat olib bormoqda. Rossiya katalogi IKEA 2008 Moskva, Sank-Peterburg va Ekaterenburg uchun Statik sahifa. Statik sahifa — barcha foydalanuvchilarning barcha soʻrovlariga doim bir hil maʼlumotni namoyish qiluvchi sahifa. Dinamik sahifaning aksi hisoblanadi. Doimiy link. Doimiy link (ingl. Permanent link, Permalink) bu maʼlum bir blogdagi maqolaning oʻzgarmas manzili hisoblanadi. Turli xil blog platformalari, hususan, WordPress, Movable Type, LiveJournal, Bloggerlar doimiy link funksiyasiga ega. Blog. Blog (ingl. "web log" - "veb-jurnal" soʻzidan) bu veb-saytning bir koʻrinishi boʻlib, undagi maqolalar xronologik tarzda yoziladi. Aksariyat bloglarda maʼlum bir mavzuga tegishli yangilik yoki sharh chop etiladi; boshqalari esa shaxsiy onlayn kundalik sifatida xizmat koʻrsatadi. Tarix. Washington Profile malumotlarga ko`ra birinchi blog varaqasiga 1992-yili TIM BERENS-Li tomonidan yangiliklar nashr etgan. 1996-yili bloglardan foydalanish keng ommaga yoyildi. 1999-yil avgust oyida San-Fransiskolik PYRA LABS kompaniyasi Blogger saytini ochdi. U birinchi bepul blog xizmati edi. Keyinchalik Blogger "Google" kompaniyasi tomonidan sotib olndi. 2004-yili Apple kompaniyasi hali rasmiy elon qilinmagan yangi tavarlari xaqida bloggerlar malumotlar tarqatganligi uchun bloggerrlarni sudga berdi, ammo natijada sutda yutqizib qo`yishdi. 2006-yili sud bloggerlar ham jurnalistlar ega bo`lgan huquqlarga ega deb qaror chiqardi. Blog turlari.. • Shaxsiy blog — bir kishi tomonidan yuritiladi. (qoidaga ko`ra blog egasi tomonidan). • «Timsoliy» blog — malum bo`lmagan noaniq shaxs tomonidan yuritiladi.. • Jamoali yoki ijtimoiy blog — blog egasi aniqlab bergan malumotlar asosida bir gurux shaxslar tomonidan yuritiladi. • jamiyat blogi — bir tashkilot azolari tomonidan yuritiladi. • Matnli blog — matnlar asosida tuzilgan blog. • Suratli blog — suratlar asosida tuzilgan blog. • Musiqiy blog — musiqalar asosida tuzilgan blog. • Video blog — video fayllar asosida tuzilgan blog. • Stand alone блог — aloxida xosting va dvijkali blog • Blog-platforma— blog xizmati kuchi asosidagi blog(LiveJournal, LiveInternet va h.zo). • Moblog — mobil veb blog, kontentli, Violonchel. Violonchel (Violoncello, qisqartmasi Cello) — toʻrt torga ega boʻlgan torli va kamonchali musiqiy asbob. Ovozining balandligi boʻyicha alt va kontrabasning orasida turadi. Altning kattalashtirilgan shakliga ega. Qadimgi viola () asbobining zamonaviy holi. Tuzumi xuddi alt kabi, biroq bir oktava past. Ovoz hajmi juda katta — uch yarim oktava. Violonchelchi tizzalarini orasida, violonchelni vertikal, shpilini polga tiragan holda qoʻyib chaladi. Thrash metal. Thrash-metal ("Tresh metal", "to thrash" («yanchmoq») fe'lidan olingan) — musiqiy yo'nalish, heavy-metalning ostjanri. Klassik heavy-metaldan farqi kuylashdagi tezligi va ritmlarning qattiqligi. Thrash-metalning vatani Kaliforniya hisoblanadi. 80-yillarda NWOBHMning muvaffaqiyatidan ilhomlangan musiqachilar heavy-metalga yanada kuchliroq tezlik, biroz hardcore va punk rockning atmosferasini qo'shadilar. Thrash metalga yaqin qarindosh janr bu speed-metal. Boshida bu ikki janrni ajratish deyarli mumkun emas edi. Hozirda esa speed metal rivojlanib melodik power-metalga aylandi. Helsinki. Helsinki (fin. "Helsinki"; shved. "Helsingfors") — Finlandiyaning poytaxti va katta shahri. Mamlakatning janubida, Fİn ko'rfazi qirg'og'ida joylashgan. .ky. .ky — Kayman orollari uchun yuqori darajali milliy domen. .kz. .kz — Qozog`iston uchun yuqori darajali milliy domen. Simfonik metal. Simfonik metal (simfo-metal) — metal va orkestr musiqasining aralashmasidan hosil bo'lgan musiqiy janr. .la. .la — Laos uchun yuqori darajali milliy domen. .lb. .lb — Livan uchun yuqori darajali milliy domen. NWOBHM. New Wave of British Heavy Metal (qisqartmasi "NWOBHM" yoki "N.W.O.B.H.M") 1980-yillarning boshlarida Birlashgan Qirollikda kelib chiqgan musiqiy janr. .lc. .lc — Santa Lyuchiya uchun yuqori darajali milliy domen. .li. .li — Lixtenshteyn uchun yuqori darajali milliy domen. .lk. .lk — Shri Lanka uchun yuqori darajali milliy domen. .lr. .lr — Liberiya uchun yuqori darajali milliy domen. .ls. .ls — Lesoto uchun yuqori darajali milliy domen. .lt. .lt — Litva uchun yuqori darajali milliy domen. .lu. .lu — Lyuksemburg uchun yuqori darajali milliy domen. Uzoq vaqt davomida ushbu domenga faqat pochta va faks orgali ro`yhatdan o`tish mumkin edi.Domen narxi 40€ va yiliga 40€(QQS bilan birgalikda) .lv. .lv — Latviya uchun yuqori darajali milliy domen. .ly. .ly — Liviya uchun yuqori darajali milliy domen. Léon (film). "Léon" ("Professional", "Leon-killer") — fransuz rejissyori Luc Bessonning filmi. 1994-yili Bessoning oʻz ssenariysi boʻyicha suratga olingan. Filmda bosh rollarni Jean Reno, Natalie Portman, Gary Oldman va Danny Aiello ijro etishadi. Sujet. Leon, sovuqqon yollanma qotil, oilasi korrupsiyalangan polisiyachilar qoʻlidan halok boʻlgan qiz — oʻn ikki yoshlik Matildaning hayotini qutqaradi. Leon qizni oʻz gʻamxoʻrligi ostiga olishga majbur boʻladi. Matilda toʻrt yoshli ukasining oʻlimi uchun qasd olish maqsadida, Leonni unga professional killerlikni oʻrgatishga koʻndiradi. Oʻquv uchun "toʻlov" sifatida Matilda unga uy roʻzgʻorini yuritishga yordam beradi va Leonning oʻzini odamiyroq boʻlishga oʻrgatadi. Natalie Portman. Natalie Portman (talaffuzi:"Natali Portman", haqiqiy ismi — "Natalie Hershlag" ()) — amerikalik aktrisa. "Oltin globus" mukofotining sohibasi (2005). Biagrafiyasi. Natali Portman 1981 yil 9-iyunda Iyursalimda shifokor va aktrisa oilasida tug`ilgan. uning ota-onasi Natali tug`ilishidan oldin Maldovadan Isroilga kelgan. Onasi uy bekasi bo`lgan. Hozirda uni agenti sifatida ishlaydi. Gary Oldman. Gary Oldman (talaffuzi:"Geri Oldman", tugʻilganidagi ismi "Leonard Gary Oldman"; 1958-yil, 21 martda London, Buyuk Britaniyada t.) — britaniyalik kinoaktyor va kinorejissyor. Sepultura. Sepultura 1984 yili tashkil topgan braziliyalik thrash metal guruhidir. Guruh nomi portugalchadan "qabr" deb tarjima qilinadi; bu soʻzni Max Cavalera taklif qilgan. Jean Reno. Jean Reno (tugʻilgan paytidagi ismi Juan Moreno y Herrera Jiménez; 1948 yili 30 iyul) fransuz aktyoridir. Luc Besson. Luc Besson (talaffuzi:"Lyuk Besson"; 1959-yil, 18 martda Parijda tugʻilgan) — mashhur fransuz kinorejissyori, ssenariychi va prodyuser. Kriptografiya. Kriptografiya (yoki "kriptologiya"; yunoncha κρυπτός (kryptós) - "mahfiy," γράφω (gráfo) - "yozish" yoki λεγειν (legein) - "gapirish" soʻzlaridan tashkil topgan) maʼlumotni sir saqlashni, mahfiylashtirish usullarini oʻrganadi. Kinematograf. Kinematógraf (yun "κινεματος" — "harakat" va "γραφο" — "yozish", "tasvirlash") XIX asrda ixtiro qilingan va XX asrda eng mashhur boʻlib ketgan tasviriy sanʼat turidir. Shuningdek ushbu atama bilan harakatlanuvchi tasvirni kinotasmaga oluvchi va shu tasmani ekranda namoyish etuvchi texnik uskunalar majmuasi ham nomlanadi. Boshqa nomlari - "kinematografiya", "kinosanʼat" yoki "kino". Sting. Sting (haqiqiy ismi — Gordon Matthew Thomas Sumner; 2 oktabr 1951-yilda t.) — ingliz rock-musiqachisi va aktyor, 1976—84 y.y. The Police guruhining yetakchisi. 1994-yildan buyon yakkahon ijod qiladi. Oʻzining laqabini Sting sahnaga birinchi marta chiqqanida kiygan qora-sariq rangli sviteri uchun olgan. "To sting" feʼli "chaqmoq", koʻchma maʼnoda esa "kesatmoq" maʼnolarini bildiradi. 2009-yil 17-oktabrda Sting Toshkentda konsert berishi kutilmoqda. Pervez Musharraf. General Pervez Musharraf (; tavalludi: 11-avgust 1943, Dehli) Pokiston sobiq Prezidenti, Pokiston Armiyasi sobiq Bosh Qoʻmondonidir. U hukumat tepasiga 1999-yilgi harbiy toʻntarilishdan keyin kelgan; mamlakat konstitutsiyasi faoliyatini ikki bora toʻxtatgan. Bu faoliyati uchun Pokiston Ingliz Millatlar Hamdoʻstligidan chiqarildi. .ma. .ma — Morokko uchun yuqori darajali milliy domen. .mc. .mc — Monako uchun yuqori darajali milliy domen. .me. .me — Chernogoriya uchun yuqori darajali milliy domen. .md. .md — Moldova uchun yuqori darajali milliy domen. .mg. .mg — Madagaskar uchun yuqori darajali milliy domen. .mh. .mh — Marshall orollari uchun yuqori darajali milliy domen. .mk. .mk — Makedoniya uchun yuqori darajali milliy domen. .ml. .ml — Mali uchun yuqori darajali milliy domen. .mm. .mm — Myanmar uchun yuqori darajali milliy domen. .mn. .mn — Mongoliya uchun yuqori darajali milliy domen. .mo. .mo — Makao uchun yuqori darajali milliy domen. .mp. .mp — Janubiy Marian orollari uchun yuqori darajali milliy domen. .mq. .mq — Martinik uchun yuqori darajali milliy domen. .mr. .mr — Mavritaniya uchun yuqori darajali milliy domen. .ms. .ms — Montserra uchun yuqori darajali milliy domen. .mt. .mt — Malta uchun yuqori darajali milliy domen. Mike Shinoda. Mike Shinoda (talaffuzi:"Mayk Shinoda") — Linkin Park guruhining aʼzosi. Tarjimai holi. Mike yapon kelib chiqishiga ega amerikalik Leslie Shinoda oilasida dunyoga keladi. Onasi venger kelib chiqishli Kim Shinoda. Yoshligini Mike Los Anjelesning shaharchasi — Agurada oʻtkazadi. Kichik ukasi Jason bor (1979-y. t.) Maktab davrlaridayoq u musiqa bilan shugʻullanishni boshlaydi: fortepiano va gitara chalishni oʻrganadi. Brad Delson bilan bir maktabda oʻqigan va ular birga Mikening honasida yaratilgan studiyada musiqa yozishar edi. Oʻrta maktabning ohirlariga kelib ularga barabanchi Rob Bourdon qoʻshiladi, va uch yosh musiqachi Xero guruhini tashkil etishadi. Maktabni tamomlaganidan soʻng Mike Tasviriy Sanʼatlar kollejiga oʻqishga kiradi va u yerda grafik dizayn, illyustratsiyani oʻrganadi. Keyinchalik, bu Linkin Park va Fort Minor albomlarining muqovalari dizaynini ishlab chiqishga yordam beradi. Kollejda u Joseph Hahn bilan tanishadi, vaqt oʻtgach, u Bradning doʻsti baschi Dave "Phoenix" Farrell kabi guruhga di-jey sifatida qoʻshiladi. Shaxsiy hayot. Mike Shinoda Anna (Hillinger) Shinoda bilan 2003-yil may oyida turmush qurgan. Hozirda u bolalar yozuvchisi. "Where'd You Go" qoʻshigʻi Shinodaning soʻzlariga qaraganda uning xotini Annaga bagʻishlangan. Hippi. Hippi (ingl. "hippy" yoki "hippie", "hipster" - "keng shim" soʻzidan) falsafiy oqim hamda submadaniyatdir; shuningdek ushbu oqim vakili ham "hippi", deb ataladi. AQShda 1960-larda paydo boʻlgan. Bu oqimning ilk vakillari jamiyatda oʻrnashib qolgan konservatist madaniyatga, establishmentga qarshi chiqishgan, ularni rad etishni taklif qilishgan. Patsifizm tarafdorlari boʻlishgan. Hippilar rock-musiqa (ayniqsa psixedelik rock) tinglashadi, rang-barang kiyinib, soch oʻstirishadi. Gʻoyalari qatoriga seksual inqilob, yengil giyohvandlar taqiqini cheklash kiradi. Hippi harakati Sharq falsafasidan ham ruhlangan. Oʻzbekiston prezidentlik saylovlari (2007). Oʻzbekiston prezidentlik saylovlari 2007 yilning 23 dekabrida oʻtkazildi. Natijalar. Saylovda joriy Prezident Islom Karimov 88.1% (13 milliondan ortiq ovoz) bilan gʻalaba qozondi. .mu. .mu — Mavrikiya uchun yuqori darajali milliy domendir. .mv. .mv — Mal`diviya orollari uchun yuqori darajali milliy domendir. .mw. .mw — Malavi uchun yuqori darajali milliy domendir. .mx. .mx — Meksika uchun yuqori darajali milliy domendir. .my. .my — Malayziya uchun yuqori darajali milliy domendir. .mz. .mz — Mozambik uchun yuqori darajali milliy domendir. The Thomson Corporation. Thomson – Dunyoda eng yirik mediakompaniyalardan biri. Thomson Buyuk Britaniya va AQSH da eng yirik mediaguruhlardan biri boʻlgan, u Times va Sunday Times Britaniya gazetalari, Glove va Mail Kanada gazetalarini boshqargan.1981yilda kompaniya qariiyb barcha gazeta biznesini sotdi, faqatgina moliya, yuridik va medisina bo’limlarini o`zida saqlab qoldi. Boshqaruv:. Kompaniya 70% aksiyalari Kanadalik Tomsonlar oilasiga tegishli. Faoliyati:. 2006 yil da Thomson Corp. ning daromadi - $6,64 mlrd ni, sof foydasi esa - $1,12 mlrdni tashkil etdi Dell. Dell, Inc. – Amerika kompaniyasi, kompyuter ishlab chiqarish bo’yicha eng yirik kompnayilardan biri. 2005 yil natijalariga ko`ra Fortune 1000 ro`yhatida 26 o`rinda egallagan. Dell,Inc kompaniyasi bosh ofisi Raund Rok da (Texas, AQSH) joylashgan. Direktorlar kengashi raisi – Michael Dell, president – Kevin Rollins. Tarix:. Kompaniya Maykl Dell tomonidan 1984 yil Ostin (Texas) shahrida "PC Limited" nomi bilan asos solingan.Kompaniya 1988 yil "Dell Computer" va 2003 yil esa "Dell Inc" nomini olgan. 1987 yil Evropa bozorlariga chiqadi, 1994 yilda esa Osiyo –Tinch okeani regioni bozorlariga chiqadi.2005 yil Fortune Dell ni “AQSHda hammada katta qiziqish uyg’otadigan kompaniya” deb nomladi(dunyo reytinggida - 3 o`rinda) Dell – XX asr boshlari XXI asr da eng dinamik kompaniyalar biri hisoblanadi.Faoliyating ilk yillarida kompaniya daromadi $300 ming dan kamroqni tashkil etar edi. 2005 yilga kelib kompaniya daromadi $ 50 mlrd ga etdi. Faoliyati:. Dell – shaxsiy kompyuter, noutbuk, server, ma`lumotlar saqlash qurilmalari,KPK lar va boshqa ko’pgina qurilmalar yaratish, ishlab chiqarish, sotish va hizmat ko`rsatish bilan shug`ullanadi. Faoliyati koʻrsatkichlari:. Dell kompaniyasida umumiy ishchilar soni - 65,2 ming kishini tashkil etadi. 2006 yil 3 fevral natijalariga ko`ra kompaniya daromadi - $55,9 mlrd ni tashkil etgan, sof foydasi esa - $3,57 mlrdni tashkil etdi. Kapitalizatsiya esa 2007 yil 9 avgust sanasiga - $61,1 mlrdni tashkil etdi. Lenovo. Lenovo Group Limited - Xitoy kompyuter kompaniyasi, 2007 yil 1 kvartal natijalariga binoan dunyoda kompyuter ishlab chiqarish bo’yicha(HP, Dell va Acer dan so`ng) to’rtinchi o`rinda turadi. Honkongdan ro`yxatdan o`tgan, bosh ofisi - Pepcheyz shahrida (Nyu – York shtati,AQSH) joylashgan. Tarix:. Lenovo_ThinkPad. Kompaniyaga 1984 yil Xitoy Ilmiy Akademiyasi mablag`lari yordami bilan xitoy olimlari tomonidan asos solingan.Boshida kompaniyaga New Technology Developer Incorporated (ikki yil o`tgach - Legend) nomi berilgan va u asosan Xitoyga kompyuter tehnologiyalari etkazish va shuningdek ierogliflarga kodirovka yaratish bilan shug`ullangan. 2003 yil kompaniya nomini Lenovoga almashtirdi. 2004 yil dekabrda kompaniya IBM (AQSH kompaniyasi) ning kompyuter ishlab chiqarish bo`limini sotib olish haqida e`lon qildi. Boshqaruv:. Lenovo kompaniyasi asosiy aksiyadorlari – Xitoy ilmiy akademiyasi Legend Holding Ltd(42%), IBM(AQSH kompaniyasi) (8,82%), amerika to`g`ri investisiyalar fondlari Texas Pacific Group,General Atlantic LLC va Newbridge Capital LLC (10,1%). 2007 yil 25 may oyida kompaniya bozor kapitalizatsiyasi – $4,08 mlrdni tashkil etdi. Kompaniya direktorlar kengashi raisi – Yan Yuan`sin. Faoliyati:. Lenovo_xiang. Kompaniya shaxsiy, cho`ntak kompyuterlari, serverlar, monitorlar, videoproektorlar va boshqa ko’pgina qurilmalar ishlab chiqarish bilan shug`ullanadi.Kompaniya mahsulotlari asosan - Think Centre va ThinkPad savdo belgilari ostida ishlab chiqariladi.Gartner analitik kompaniyasi hisobiga ko`ra 2007 yilning birinchi kvartalida Lenovo kompaniyasi 3,9 mln dona kompyuter sotgan. Kompaniya umumiy ishchilari soni – 19,5 ming kishini tashkil etadi. 2007 yil 31 mart moliyaviy yilda kompaniya daromadi - $14,6 mlrd(o`sish o`tgan yilga nisbatan 10%), sof foyda - $161 mln(o`sish 640%)ni tashkil etdi. Elvis Presley. Elvis Aaron Presley (8 yanvar 1935 - 16 avgust 1977) - Amerikalik qoʻshiqchi va aktyor. O'limidan 3 o'nyillik o'tgan bo'lsada, Elvis XX asrning eng muvaffaqiyatli qo'shiqchisi bo'lishni davom ettiryapti. Uning mashhurligi shunchalik kengki, hatto ko'pchilik odamlar uni faqatgina oti bilan - «Elvis» deb chaqiradilar. Elvis shuningdek "«Rock'n'roll qiroli»" unvoniga ham ega (Amerikada asosan faqatgina "«Qirol»" (The King) deb ataydilar) Bolalik. Elvis Presley 1935-yil 8 yanvarda Tyupelo, Missisipi shtatida Vernon va Gladys Presley oilasida dunyoga kelgan. Elvisning egizaki - Jesse Garon tug'ilishi bilan o'lgan. Presley oilasi juda kambag'al edi. 1938-yil otasi soxta chek ishlab chiqarganlikda ayblanib qamalgandan keyin ahvollari yanada yomonlashadi. Otasi 2 yildan keyingina qo'yib yuboriladi. Elvisning bolaligi din va musiqa qamrovida o'tadi. Tez tez cherkovga borar va cherkov xorida ishtirok etar edi. Presleyning tarbiyasiga onasi katta ahamiyat qaratar, kattalarga hurmatni o'rgatar edi. 11 yoshga to'lganida Elvisga velosipedga almashtirib gitara olib berishadi. Bunday tanlovga uning birinchi musiqiy yutug'i - yarmarkada milliy «Old Shep» qo'shig'ini kuylagani uchun olgan mukofoti sabab bo'ladi. Memfisda. 1948-yilning sentyabr oyida Presley oilasi Memfisga ko'chib ketish majburiyatida qoldilar. U yerda Elvisning otasi uchun ish topish imkoniyati kengroq edi. Aynan Memfisda Elvis zamonaviy musiqaga yanada ko'proq qiziqa boshladi. Radio orqali country, milliy estrada va qoralar musiqasini (blues, boogie-woogie, ritm-and-blues) tinglar edi. Shuningdek u tez-tez Memfisdagi Bill-stritga borib, qora musiqachilarining ijrolarini tomosha qilar, qoralar magazinlarini aylanar edi. O'sha yer tasirida Elvisning o'ziga hos yorqin kiyinish tarzi kelib chiqgan. 1953-yil yozda maktabni tugatgach Presley og'ir yuk haydovchisi bo'lib ishga kiradi. Aynan o'sha vaqtlar Presley Sam Phillipsga tegishli ovoz yozish studiosiga kirib, 8 dollarga bir juft gitara navosi ostida qo'shiq yozdiradi. «My Happiness» va «That’s When My Heartache Begins» qo'shiqlaridan iborat bo'lgan 1 nusha bosilgan plastinkani onasiga sovg'a qiladi. Lekin asosiy maqsad o'z ovozini eshitib ko'rish bo'ladi. Shundan keyin u qat'iyan musiqachi bo'lishga qaror qiladi. Faqat qaysi janrda ijro qilishni bilmayotgan edi - Gospel, Cherkov gimnlarinimi yoki countrymi. U bir qancha klublarda chiqishga ham ulguradi. Phillips studiosining kotibasi Presleyning ma'lumotlarini yozib oladi (ijrosi qaysi qo'shiqhining ijrosiga yaqin deb so'ralganida, u unday qo'shiqchi yo'q deb javob beradi). Phillipsga qo'shiqchi kerak bo'lganida albatta telefon qilishlarini iltimos qiladi (Phillipsning asosan qoralar musiqasini yozadigan o'z leybli - Sun Records bo'ladi). Elvis o'zi uchun 1954-yil yana bitta plastinka yozadi. «That’s All Right». 1954-yilning iyun oyida Sam Phillips Sun Records uchun bir qancha qo'shiq yozdirmoqchi bo'ladi. Shun maqsadda tanish gitarachi Scotty Moore va kontrabaschi Bill Blackni chaqiradi. Vokalist ham kerak edi. Kotibaning eslatmasi bilan Elvisni ham chaqiradilar. Boshida hech narsa o'hshamaydi. Repetitsiyalar bir qancha hafta davom etadi. 5-iyulda musiqachilar «I Love You Because» balladasini yozib bo'lgach «That’s All Right (Mama)»ni yozishni boshlaydilar. Presley, Moore va Black qo'shiqga kutilmagan ritm beradilar. Studiodagi ovozlarni eshitib Phillips musiqachilardan nimani ijro etayotganlarini so'raydi. Ular esa bilmasliklarini aytdilar. Phillips yana bir martta chalishlarini so'raydi va qo'shiqni yozib oladi. Shu tarzda «Blue Moon Of Kentucky»ni (Bill Monroening hit qo'shig'i) ham yozadilar. Birinchi singl va ijrolar. «That’s All Right» singli (orqasida esa «Blue Moon Of Kentucky») 1954-yil 19 iyulda 20 ming nushada chiqarildi. Huddi shu formulaga asoslangan holda (bir tarafida blues, bir tarafida esa country) bir yilni ichida «Good Rockin’ Tonight / I Don’t Care If The Sun Don’t Shine» (sentyabr 1954), «Milkcow Blues Boogie / You’re A Heartbreaker» (yanvar 1955), «Baby, Let’s Play House / I’m Left, You’re Right She’s Gone» (aprel 1955), «I Forgot To Remember To Forget / Mystery Train» (avgust 1955) qo'shiqlarini chiqardi. Bu qo'shiqlar nafaqat Elvis uchun, balki o'z yuksalishida Elvisga burchli bo'lgan Sun Records uchun ham katta yutuq edi. Presleyning chiqgan bu plastinkalariga o'sha paytlar rock'n'roll deb emas, balki countryning yangi talqini deb atalar edi. Hatto o'sha paytlar Elvisning laqabi «Hillbilly Cat» (Hillbilly - Countrydagi eski bir nom) edi. 1954-yilning yozida Presley, Moore va Black endi endi sahnaga chiqa boshladilar (Afishalarda ularni birgalikda «Blue Moon Boys» deb nomlangan edilar). O'sha yilning sentyabr oyida Neshvilda bo'lib o'tgan mashhur «Grand Ole Opry» radiokonsertidagi muvaffaqqiyatsizlikga qaramay, «Blue Moon Boys» konsert ijrolaridagi yutuqlari ortib borayotgan edi. Ular ko'pincha Janubga, ayniqsa Texasga gastrollarga borar edilar. Ba'zan ular bilan Sun Recordsning endi endi porlayotgan yulduzlari Johnny Cash va Carl Perkins sahnaga chiqar edilar. 1954-yil oktyabr oyidan boshlab «Blue Moon Boys» «Louisiana Hayride» radiokonsertlarining muntazam ishtirokchilari bo'ldilar. Aynan o'sha paytlar Elvisning o'ziga xos xareografiyasi tashkil topa boshlagan. Bu konsertlar va chiqarilayotgan yangi singllar tufayli Elvisni o'sha regionda, keyinchalik esa «Billboard» jurnali xit-paradida country kategoriyasi bo'yicha «I Forgot To Remember To Forget» singli birinchi o'ringa chiqgandan keyin mamlakat bo'ylab mashhurligi orta boshladi. Bu muvaffaqiyat o'sha paytlar country musiqasi yulduzi Hank Snowga homiylik qilgan polkovnik Tom Parkerning e'tiborini jalb qildi. 1 yil kuzatuvdan so'ng 1955-yil avgust oyida Elvis bilan shartnoma imzolaydi. Parker Sun Records imkoniyatlari cheklangan ekanligini bilar edi va shuning uchun yanada yirikroq leybl qidirayotgan edi. Nihoyat 1955-yil 20 noyabrda RCA Records bilan shartnoma imzolaydilar. (Shuningdek RCA Elvisning Sun Recordsdagi butun yozuvlar katalogini 40 000 dollarga sotib oladilar, ulardan 5 000 dollari Elvisning o'ziga tegishli edi.) Teleijrolar va yangi loyihalar. 1956-yil Elvis uchun burulishli yil edi. U nafaqat milliy balki butun dunyoviy mahshurlikka erishgan edi. Elvisning RCAdagi birinchi singli ta'sirli «Heartbreak Hotel» blues janridagi qo'shiq edi. Qo'shiq Sun Recordsda yozilgan qo'shiqlarga umuman o'hshamas edi. Shu sababli RCA xavotirda edi. Lekin xavotirlari noo'rin edi: singl 1-o'rin oldi million ekzemplyardan ko'proq tarqaldi. Undan keyin esa «Blue Suede Shoes» va «I Want You, I Need You, I Love You» singllari, shuningdek birinchi uzoq chaladigan albom («Elvis Presley») chiqarildi. Ayna o'sha paytlarda birinchi martta teleshoularda chiqishga boshladi va amerikaliklarda shok yaratdi, hamda minglab amerikan o'smirlarining sevgisiga sazovor bo'ldi. Musiqa, harakatlar, o'zini tutishi, kiyimi va Elvisning yoshligi umuman boshqacha edi, country ijrochilaridan katta farq qilar edi. Yoshlarning unga uyg'ongan sevgisi bilan bir qatorda kattalarda unga nisbatan salbiy qarashlar bor edi (ayniqsa 1956-yil iyul oyida Milton Berlening shouidagi chiqishi katta yoshlilarda unga nisbatan negativ reaksiyaga sabab bo'lgan). Uni imidjiga «isyonchi» nomini berishgan. Elvis esa hech qachon o'zini unday his qilmas edi. 1956-yilning yozida «Hound Dog / Don’t Be Cruel» singli chiqariladi, kuzda esa ikkinchi albom - «Elvis» chiqariladi. Singl ham albom ham chartlarda 1-o'rinni oladi. Plastinkalarni chet elda ham chiqartirgan Elvis umumjaxon mashhurlikni qo'lga kiritadi (ayniqsa Buyuk Britaniya va Germaniyada). O'sha paytlar Tom Parker Elvisning yagona impresariosi edi. Polkovnik Tom Parker. Parker shou-biznesda tajribali va jiddiy odam edi. Elvis bilan Parkerni tuzgan shartnomalariga ko'ra foydaning 50% Elvisga, 50% esa Parkerga edi. Turli yillarda Parkerni foizi o'zgarar edi. Kontrakt tuzilgan vaqtlar uning foizi 20ni tashkil qilar edi. O'sha paytlar Nil Bob Elvisning menedjeri edi va u 15%ni olar edi. Polkovnik Elvisning shaxsiy hayotiga aralashmas edi. Parkerni moliyaviy kuzatuvidan chetda qolgani uchun Elvis millionlarini yo'qotgan degan fikrlar bor, shuningdek ko'p foydalar soliq hizmati tarafidan ro'yxatga kiritilmagan edi. Shu sababli Elvis o'lganidan keyin merosxo'rlarida muammolar paydo bo'lgan edi. Tom Parker birinchi bo'lib qo'shiqchini atributikasini ishlab chiqarishni boshlagan.Elvisni rasmi yoki nomi bosilgan ruchka, gitaralar, soatlar, taqvimlar, kiyimlar ishlab chiqarilgan. Ko'p yillar o'tgach Tom Parker AQSh ga 1920-yillarning ohirlarida Gollandiyadan kelgan noqonuniy immigrant ekanligi o'rtaga chiqdi. Uning haqiqiy nomi Andreas Cornelis van Kuijk edi. 1948-yil polkovnik bo'lgan. Elvis hayot ekanligida bu faktlar hali ma'lum emas edi. Birinchi filmlar. Populyar musiqada erishgan yutuqlari unga Gollivudga yo'l ochadi. Bundan foydalanib Tom Parker 20th Century Fox va Paramount studiolari bilan shartnomalar tuzadi. Elvis ro'l olgan birinchi film «Love Me Tender» filmi edi. Filmning premyerasi 1956-yil 15 noyabrda bo'lib o'tdi. Filmda Elvis ikkinchi darajali ro'l o'ynaydi va atigi to'rt ta qisqa qo'shiq kuylaydi. Shunday bo'lsada o'sha hafta hamma faqat Elvis uchun kinoteatrlarga boradi. Elvisning eng eski orzusi - aktyor bo'lish amalga oshadi. 1957-yil yana «Loving You» va «Jailhouse Rock» kabi ikki film yana chiqadi. Ikki film ham oniy muvaffaqiyatlarga erishadi. Elvis o'z idollari James Dean va Marlon Brando o'ynagan dramatik ro'llarni qumsar edi. Lekin kinostudiolar unga u qo'shiq ayta olishi uchun oson ro'llar berar edilar. Shunday qilib u o'z muhlislarini ishonchini oqlar edi. Elvisning to'rtinchi filmi - «King Creole» (1958) da o'ynagan ro'li uning eng artistik ro'llaridan hisoblanadi. Avval bu ro'l James Dean uchun mo'ljallangan edi. Elvisning birinchi filmlarining musiqiy manbalari yuqori sifatli edi. Filmlar bilan parallel «Too Much», «All Shook Up», «Don’t», «A Big Hunk O’Love» kabi yangi singllar ham chiqarildi. Armiya va «Memfis mafiyasi». 1958-yilning 24 martida Elvis 1956-yildan beri qo'shiqchi qidirayotgan armiyaga chaqiriladi. Bu xabar mamlakat yoshlarining qarshiliklariga sabab bo'ladi: armiya va prezidentga bu chaqiruvni bekor qilishlari haqida maktublar yuvoriladi. Armiya uchun Elvisning chaqirilishi hizmat nufuzining ortishi va yangi askarlarni diqqatini jalb qilish edi. 1958-yilning oxirida Elvisni G'arbiy Germaniya, Fridbergga yuvoradilar. Bundan oldin Elvisni shaxsiy hayotida tragediya ro'y bergan edi: 14 avgustda Memfisda onasi vafot qiladi. Armiyada Elvis el qatori butun oddiy vazifalarni bajo keltiradi. Lekin bo'sh vaqtlarini boshqa askarlardan farqli o'laroq o'tkazdi: Yevropani kezdi, yangi avtomobillar sotib qoldi (faqatgina 1958-yil iyunda studiyada yozildi). Presli alohida kvartirada Amerikadan kelgan do'stlari bilan yashar edi. Keyinchalik bu do'st va qarindoshlar guruhi matbuotda "«Memfis mafiyasi»" nomini oldi. «Mafiya»ning a'zolari kundan kunga ko'payib borar edi. Ular doim Elvis bilan edilar. Ular Elvis uchun qo'riqchi, lakey, musiqachi va albatta do'st kabi vazifalarni bajarar edilar. Aynan ular Germaniyadagi bir kechada 14 yoshli Prissilla Bulye bilan tanishtiradilar. Prissilla keyinchalik Elvisni hayotida muhim o'rin oladi. Armiyadan so'ng. 1960-yil, 3 martda Elvis hizmatdan bo'shatiladi va Amerikaga qaytadi. Keyin tezda studiyada yozish ishlari boshlatilib yuboriladi, Elvis 1958-yil iyundan beri hech narsa yozmagan edi. Buning natijasida bir oydan keyin Elvisning eng yahshi ishlaridan biri - «Elvis Is Back!» albomi chiqariladi. «O sole mio», «Sorrento», «La Paloma» kabi Yevropa qo'shiqlarini inglizchada kuylaydi. 1960-yil davomida «Stuck On You», «It’s Now Or Never» («O sole mio») va «Are You Lonesome Tonight?» kabi yangi singllar chiqaradi. Bu rok-n-roll emas edi. Elvisning nafaqat musiqasidagi balki imidjidagi o'zgarishlar yaqqol ko'zga tashlanar edi. Uning ijodi nafaqat rok-n-roll muhlislari, balki butun populyar musiqa tinglovchilari uchun edi. Bundan tashqari Tom Parker Preslining faoliyatini yanada daromatliroq - kino sferasiga qaratadi. Konsertlar to'htatilgan edi, lekin kinolar orqali Elvisni yilda bir necha marotaba butun dunyoda millionlarcha inson ko'ra olar edi. Armiyadan so'ng birinchi olingan filmi, amerikalik tankistni Germaniyadagi hizmati haqidagi «Askar blyuzi» filmi. Film 1960-yilning eng tijoriy muvaffaqiyatli filmlaridan biri bo'ladi. Film uchun yozilgan 12 qo'shiq ham shunday mashhurlik qozonadi. Filmning muvaffaqiyati Parkerni ham Preslini ham to'g'ri tanlov qilinganligiga ishontirdi. Filmning ketidan «Porlayotgan yulduz» va «Wild In The Country» filmlari chiqdi. Kinostudiyalarning maqsadi Elvisga oddiy badiiy kinoformat berish edi, shu sababli filmlarda deyarli qo'shiqlar yo'q edi. Ammo bu filmlarni tijoriy muvaffaqiyatsizlik kutayotgan edi. O'shanda musiqiy-komik janrga qaytish qarori olinadi va buning natijasida «Moviy Gavayi» (1961) filmi olinadi. Bu filmning muvaffaqiyati qo'shiqchining keyingi yo'lini belgilab berdi: u deyarli oddiy, gollivudcha bo'lmagan albomlar yozishni to'xtatdi: 1960-yildan 1968-yilgacha faqatgina 5 ta bunday albom chiqarildi qolgan 20 tasi film uchun yozilgan qo'shiqlardna iborat edi. Film syujetlari filmda faqat 10-12 ta qo'shiq kuylashga moslanib tuzilar edi. Elvisga sportsmen, hindu, arab asiri, zamonaviy fotograf, tankist, kovboy, bokschi kabi juda ekzotik rollar berildi. Filmlar atayin Elvis uchun yozilar edi. Elvis bilan birga Gollivudning mashhur yulduzlari: Charles Bronson, Ann-Margaret, Sinatra Nancy, Ursula Andress va hatto kichik epizodda chaqaloq rolida Kurt Russel o'ynaydilar. Preslining filmlari butun oila uchun moslashtirib olinar edi. Prissilla. 1963-yilning martida Presli pomestyesi - «Greyslend»ga Prissilla Bulyeni olib keladilar. Prissilla bilan Elvis Germaniyadan kelgandan so'ng aloqani davom ettirgan edi. Uning ota-onasi va Preslining kelishib olganliklariga ko'ra har kuni Katolik maktabiga borish sharti bilan Prissilaga Greyslendda yashashga ruhsat beriladi. Preslining butun vaqti Gollivudda filmlarda suratga olinish va «memfis mafiyasi» bilan o'tirishlar o'tkazish bilan o'tar edi. 1966-yilda polkovnik va Prissillaning ota-onasining majburlovlari ostida Elvis unga turmushga chiqishni taklif qilishga majbur bo'ladi. To'y 1967-yil 1 mayda bo'lib o'tadi. Boshida Elvisga oila hayoti yoqadi, lekin 1968-yil fevral oyida qizi - Liza-Marining tug'ilishidan keyin Elvis oilasidan uzoqlasha boshlaydi va eski hayot tarziga qaytadi. Bitlz bilan uchrashuv. 1960-yillarda bitlomaniya amerika hayotiga ham kirib kelgan edi. 1964-yil Beatlesning amerikaga birinchi tashrifida Presley jonli efirda telegramma bilan ularni salomlaydi. O'shandan keyin liverpulto'rtligi va ularning yoshlik idolini uchrashtirishga urinishlar boshlandi. Ohiri 1965-yil 27 avgustda Kaliforniyada, Preslining uyida uchrashuv bo'lib o'tadi. Bu uchrashuv yashirin tarzda o'tqaziladi: hech qanday fotografiyalar, press-relizlarga ruxsat bo'lmaydi. Musiqachilar sovg'alarini almashadilar va 1 soatdan keyin gitaralarida o'ynaydilar. Presli bilan uchrashuv Bitlzda chuqur taassurotlar qoldiradi. Elvisda esa aralash hislar bo'ladi. Chunki uning musiqasining mashhurlikdan chiqishiga aynan Bitlz sababchi bo'ladi. Kinokaryerasining tugashi. 1967-yilda suratga olinishda davom etayotgan filmlar Elvisga malol kelayotgan edi. Yilda 3 ta film olinayotgan edi. Shartnomalarda qutilish ham oson emas edi. Muammo faqatgina shartnomalarda emas edi. U vaqtga kelib rok musiqasi juda o'zgargan edi. O'nlarcha britan guruhlari qo'shiqlarini o'zlari yozar va kuylar edilar. Elvisga ularni orasida joy yo'q edi. Ohirgi martta 1967-yilda uning qo'shiqlari hit-paradda 1-o'rinni olgan edi. Kino-qo'shiqlardan farqli va ulardan yahshiroq nimadur shart edi Elvisga. 1967-yilning boshi va 1968-yilning ohirlarida Elvis kantri tarzida singllar yozishni boshlaydi: «Guitar Man» (1967), «U. S. Male» (1968). Lekin faoliyatidagi asl burilish 1968-yilning yozida boshlanadi. NBCdagi teleshou. 1968-yilda Tom Parkerning aqliga Elvisni televideniyega opchiqish fikri keladi. Loyiha qo'shiqchi bilan rojdestvo kechasi sifatida tanitildi. Ammo Parkerning bu loyihasi amalga oshmadi. NBC prodyuseri Stiv Binder Elvisda shunchaki «White Christmas» qo'shig'ini ijro etishdan ko'ra radikalroq va yanada qiziqroq narsa qilish hohishini his qildi. Natijada o'rtaga bir qancha bo'limdan iborat qiziqarli shou chiqdi: Jam sessionlar. Jam sessionda tomoshabinlar qarshisida jonli ijro hayajoni Elvisni musiqiy ildizlariga: Blues va Rock'n rollga qaytardi. Suratga olish 1968 -yil 27-30 iyunda bo'lib o'tti. Qora charmdan rock'n roll qiroli imidji uchun mos kiyingan Elvis, «Heartbreak Hotel», «Blue Suede Shoes», «All Shook Up» kabi eski hitlari va «Guitar Man», «Big Boss Man», «Memories» va yana bir qancha yangi qo'shiqlardan ijro qiladi. Shouning apofeozi «If I Can Dream» qo'shig'i bo'ladi. Shou 1968-yil 3 dekabr kuni NBC kanalida namoyish qilinadi. Shou kritiklar tarafidan maqtovlar oladi. Shou Elvisga musiqaga bo'lgan qiziqishini qaytaradi. Elvis filmlarda suratga tushishga davom etti, lekin ularda qo'shiq aytishni yig'ishtirib qo'yadi. Elvisning ohirgi filmi «Change of Habit» (1969) filmi bo'ladi. 1969-yil Elvis butunlay Gollivuddan «Graceland» ga qaytadi. Yana Memfisda. NBCdagi teleshou Elvisga yangi musiqiy format qidirishda o'ziga ishonch olib keldi. 1969-yilning qishini Memfisdagi «American Studios»da prodyuser Chips Moman bilan o'tqazadi. Bu mehnatning natijasida bir yilning o'zida ikki ta albom chiqariladi: «From Elvis In Memphis» va «Back In Memphis». Qo'shiqchining faoliyatida bu ikki albom eng yaxshilardan biri hisoblanadi. Yahshi sifat esa yangi singllarning muvaffaqiyatlari bilan isbotlangan edi («In The Ghetto», «Suspicious Minds» va «Don’t Cry Daddy»). Izoh. * Vladimir Putin. Vladimir Vladimirovich Putin (rus.; (7 oktabr, 1952) Rossiya sobiq Prezidenti, hozirda Rossiya Bosh Vaziridir. U Boris Yelsin qaroriga binoan 1999 yilning 31 dekabridan prezident vazifasini bajaruvchi boʻlib, 2000 yil 7 mayda prezidentlik lavozimiga oʻtirdi. 2004 yili u ikkinchi muhlatga saylandi; 2008-yilning 7-mayida prezidentlik lavozimini Dmitriy Medvedevga boʻshatdi. Ikkinchi jahon urushi. Ikkinchi jahon urushi (1939 — 1945) — buyuk mamlakatlar — Angliya, Fransiya, Sovet Ittifoqi, Olmoniya, Italiya, Yaponiya va boshqa davlatlar oʻrtasida Birinchi jahon urushidan soʻng, 1919 — 1922 yillari taʼsir doirasini kengaytirish va chegaralarni qayta koʻrib chiqish maqsadida kelib chiqqan qurolli ziddiyatlar (urushlar) majmuasi. Keyinchalik bu dunyodagi ikki harbiy-siyosiy ittifoqlarning ziddiyatiga aylanadi va insoniyat tarixidagi eng yirik urush boʻladi. Ikkinchi jahon urushida dunyo aholisining 80% dan ortigʻi yashagan 61 ta davlat qatnashdi (ulardan 37 tasi harbiy harakatlarda ishtirok etdi). Harbiy harakatlar 40 ta davlat hududlarini qamradi. Har xil baholarga koʻra 50 dan 70 mlngacha kishi vafot etgan. Qatnashchilar. Ikkinchi jahon urushida 61 ta davlat qatnashgan (47 tasi aksihitler ittifoqining tarafida va 14 tasi Oʻq mamlakatlari tarafida). Ulardan ayrimlari faol harbiy harakatlarni olib borishardi, boshqalari oʻz ittifoqdoshlariga oziq-ovqat yetkazib berardi, koʻpchilik esa urushda faqat nominal holda ishtirok ishtirok etardilar. Aksihitler ittifoqiga quyidagilar kirardilar: SSSR (1941-yildan), AQSh (1941-yil, 7-dekabrdan), Buyuk Britaniya, Fransiya, Xitoy, Polsha, Avstraliya, Kanada, Yugoslaviya, Niderlandlar, Norvegiya, Yangi Zelandiya, Janubiy Afrika Ittifoqi, Chexoslovakiya, Belgiya, Yunoniston, Habashiston, Daniya, Braziliya, Meksika, Moʻgʻuliston, Luksemburg, Nepal, Panama, Argentina, Chili, Kuba, Peru, Gvatemala, Kolumbiya, Kosta-Rika, Dominikan respublikasi, Albaniya, Gonduras, Salvador, Gaiti, Paragvay, Ekvador, San-Marino, Turkiya, Urugvay, Venesuela, Livan, Saudiya Arabistoni, Nikaragua, Liberoya, Boliviya. Urush davrida ularga fashist blokidan chiqqan bir necha davlat qoʻshildi: Eron (1941-yildan), Iroq (1943-yildan), Italiya (1943-yildan), Ruminiya (1944-yildan), Bolgariya (1944-yildan), Vengriya (1945-yili), Finlandiya (1945-yili). Boshqa tarafdan urushda Oʻq davlatlari: Olmoniya, Italiya (1943-yilgacha), Yaponiya, Finlandiya (1944-yilgacha), Bolgariya (1944-yilgacha), Ruminiya (1944-yilgacha), Vengriya (1945-yilgacha), Slovakiya, Tailand (Siam), Iroq (1941-yilgacha), Iroq (1941-yilgacha), Manchjou-Go, Xorvatiya, Serbiya. Bosib olingan mamlakatlar hududida fashist ittifoqiga qoʻshilgan marionetkaviy davlatlar yaratilar edi: Vishi Fransiyasi, Salo respublikasi, Albaniya, Chernogoriya, Ichki Moʻgʻuliston, Birma, Fillipinlar, Vyetnam, Kambodja, Laos. Shuningdek, Olmoniya va Yaponiya tarafida qarshilik koʻrsatayotgan tarafning fuqarolaridan yaratilgan koʻpgina kollaboratsion qoʻshinlar jang qilardi: ROA, RONA, SSning xorijiy diviziyalari (rus, ukrain, eston, latish, dat, belgiyalik, fransuz, alban), "Ozod Hindiston". Shuningdek, Oʻq davlatlari qurolli kuchlari tarkibida rasman neytral qolayotgan davlatlarning ixtiyoriy kuchlari bor edi: Ispaniya (Havorang diviziya), Shvetsiya va Portugaliya. Hududlar. Barcha harbiy harakatlarni 5ta harbiy harakatlar teatriga boʻlish mumkin. Polshaga bostirib kirilishi. Polsha uchun janglar davomida polyak harbiylari. 1939-yil, sentabr Quroldoshlar 1939-yil, 23-may kuni Hitler kabinetida yuqori lavozimli ofitserlar ishtirokida majlis bo'lib o'tadi. Bunda Polsha muammosi G'arb bilan ziddiyatga aylanishi mumkinligi qayd etiladi. Olmoniya tashqi siyosatining birinchi vazifasi sifatida Sharqqa qarab o'z hukmronlik doirasini yoyish, oziq-ovqat mahsulotlari bilan ta'minlanishni kafolatlash va Sharq tomonidan tahdidni bartaraf etish qo'yiladi. Polsha qulay vaziyat tug'ilishi bilan bosib olinishi shart bo'ladi. 31-avgust kuni Olmoniya matbuoti "… payshanba kuni soat tahminan 20 larda Glayvitsdagi radiostansiya binosi polyaklar bilan bosib olindi." deya xabar beradi. 1-sentabr soat 4:45 da Dansigga do'stlik tashrifi bilan buyurgan "Shlezvig-Golshteyn" nemis o'quv kemasi Vesterplyattdagi Polsha harbiy tuzilmalariga qarata o'q ochadi. Ikki jahon urushi boshlanadi. 1-sentabr kuni harbiylar formasini kiygan Hitler Reyxstagda nutq so'zladi. Polshaga bo'lgan bosqinni oqlash uchun Hitler Glayvitsdagi mojaroni sabab qiladi. Bunda u Polshaga ittifoqdosh bo'lgan Angliya va Fransiyaga bilan to'qnashuvga uchramaslik uchun iloji boricha "urush" atamasini ishlatmaslikka urinadi. U chiqargan buyruqda faqatgina Polsha zo'ravonligiga nisbatan ko'rilgan "faol himoya" haqida yozilgan edi. Shu kunning o'zida Angliya va Fransiya urush e'lon qilish tahdidi ostida nemis qo'shinlarining Polsha hududidan zudlik bilan chiqarilishini talab qiladilar. Fashist Mussolini polyak muammosini tinchlik bilan hal etish uchun konferensiya chaqirishni taklif qiladi. Lekin Hitler buni rad etadi. 1-sentabr kuni Sovet Ittifoqida umumbashar harbiy chaqiriq e'lon qilindi. Bunda chaqiriq yoshi 21 dan 19 yoshgacha, ayrim turkumlar uchun esa 18 yoshgacha tushiriladi. Ushbu qonun chiqarilishi bilan kuchga kiradi. Qisqa muddat ichida armiyaning son jihatdan tarkibi 5 million kishiga yetadi, bu umumiy aholi sonining 3% ini tashkil etadi. 1939-yil 1-sentabrda Olmoniya qurolli kuchlari Polshaga bostirib kiradilar. Jangda Olmoniya tarafida yana Slovakiya qo'shinlari ham ishtirok etadi. 3-sentabr soat 9 da Angliya, soat 12:20 da esa Fransiya hamda Avstraliya va Yangi Zelandiya Olmoniyaga qarshi urush e'lon qiladilar. Bir necha kun ichida ular qatoriga Kanada, Nyufaundlend, Janubiy Afrika Ittifoqi va Nepal qo'shiladi. Ikkinchi jahon urushi shu tariqa boshlanadi. 3-sentabr kuni Versal shartnomasiga ko'ra Polsha tarkibiga o'tgan Sharqiy Prussiya shahri Brombergda ushbu urush tarixidagi millat ko'rsatkichi bo'yicha eng dastlabki ommaviy qirg'in boshlanadi. Aholining 3/4 qismi nemislardan iborat bo'lgan shaharda 1100 kishi polyaklar tomonidan qirg'in qilinadi. Bu mojaro ushbu oy ichida davom etgan vayronagalarchiliklardan eng so'nggisi edi. Nemis qo'shinlarining hujumi reja asosida borayotgan edi. Polsha kuchlari nemis tanklari va luftvaffesiga nisbatan juda kuchsiz edi. 5-sentabr kuni AQSh va Yaponiya Yevropa urushida o'zining betaraf ekanligini e'lon qiladilar. G'arbiy frontda ittifoqdosh ingliz-fransuz qo'shinlari hech qanday faol harakat olib bormaydilar (G'alati urush maqolasini qarang). Dengizda esa urush jadal tus oladi: 3-sentabrni o'zidayoq nemis U-30 suvosti kemasi hech qanday ogohlantirishlarsiz ingliz yo'lovchi layneri "Ateniya"ga hujum qiladi. Polshada janglarning birinchi haftasida nemis qo'shinlari bir necha joydan polyaklar frontini kesib o'tib, Mazoviyaning bir qismini, g'arbiy Prussiyani, Yuqori-Silez sanoat tumanini hamda g'arbiy Galitsiyani egallaydilar. 9-sentabrga kelib nemislar butun front bo'ylab Polsha qarshiligini yengadilar va Varshavaga yetadilar. 10-sentabrda polyak bosh qo'mondoni Edward Rydz-Śmigły janubi-sharqiy Polsha tomon ortga chekinish haqida qaror beradi, ammo uning qo'shinlarining asosiy qismi Visla ortiga o'tishga ulgurmay, harbiy o'ramaga tushadi. Sentabr o'rtalariga kelib, g'arbdan madad olmagani sababli, Polsha qurolli kuchlari yagona birlik sifatida mavjudligini to'xtatadilar; faqatgina joylardagi qashi kuch markazlari saqlanib qoladi. 16-sentabrda Polshaning SSSRdagi elchisiga Polyak davlati endi mavjud emasligi sababli, Sovet Ittifoqi G'arbiy Ukraina va G'arbiy Belorussiya aholisini himoyasi ostiga olishi kerakligi haqida aytiladi. 17-sentabrda Hitler bilan kelishtirib olingan rejaga asosan ertalab soat 6 da sovet qo'shinlari ikki harbiy guruh tarkibida davlat chegarasini kesib o'tadilar. Vilno, Grodno va Belostokka hujum qilayotgan belorus frontini general Kovalyov boshqaradi. Ukraina frontini esa Lemberg (Lvov)ga bostirib kirayotgan marshal Timoshenko boshqarar edi. O'sha kunning kechasi Polsha hukumati va bosh qo'mondonlik Ruminiyaga ko'chib o'tadi. Sovet hukumati: "Polshaning sharqiy tumanlarida yashovchi ukrain va belorus xalqini nemis agressiyasidan himoya qilish uchun qo'shinlar yuborishi", — haqida e'lon qiladi. 19-sentabr kuni Qizil Armiya Vilnoni, 20-sentabrda Grodno va Lvovni egallaydi, 23-sentabrda Bug daryosiga yetib boradi. SSSRning bostirib kirishidan oldin, Guderianning 19-tank korpusi (Olmoniya) Sharqiy Prussiya tarafidan kelib, Brestni ishg'ol qiladi. General Plisovskiy boshchiligidagi polyak qurolli kuchlari yana bir necha kun davomida Brest qal'asini himoya qiladilar. 17-sentabrga o'tar kechasi uning himoyachilari kelishilgan ravishda fortlarni tark etib, Bug daryosi ortiga o'tadilar. 28-sentabr kuni nemislar Varshavani, 30-sentabrda Modlinni, 2-oktabrda Xelni egallaydilar. 6-oktabr kuni Polsha armiyasining so'nggi kuchlari kapitulyatsiya qiladi. Avvalgi Polsha hududida nemis va sovet qurolli kuchlari o'rtasida chegara chizig'i aniqlaniladi. G'arbiy Polsha yerlarining bir qismi Uchinchi reyx tarkibiga o'tadi. Bu yerlar "olmonlashtirish"ga uchrashi kerak bo'ladi. Polyaklar va yahudiylar Polshaning markaziy tumanlariga surgun qilinadilar. Qolgan hududlarda general-gubernatorlik tashkil etilib, u yerda polyak xalqiga nisbatan ommaviy qirg'inlar o'tkaziladi. Gettoga yig'ilgan yahudiylar og'ir holatga tushadi. SSSRga o'tgan hududlar Ukraina SSRi, Belorussiya SSRi va Litva tarkibiga kiritiladi. Bu yerda sovet hukumati o'rnatilib, sotsialistik o'zgartirishlar amalga oshiriladi (sanoatning milliylashtirilishi, jamoaviy dehqonchilik), sobiq "hukmron sinfi" — burjuaziya vakillari, pomeshchiklar, badavlat dehqonlar, ayrim ziyolilar surgun qilinib, repressiyalarga uchraydi. 1939-yil 6-oktabrda Hitler kelishmovchiliklarni barataraf etish maqsadida barcha yirik mamlakatlar ishtirokida tinchlik konferensiyasini o'tkazish taklifi bilan chiqadi. Fransiya va Buyuk Britaniya nemislar zudlik bilan o'z askarlarini Polsha va Chexiyadan chiqarib, mustaqilligini qaytarishsagina bu konferensiyada ishtirok etish uchun rozilik berishi haqida aytadilar. Olmoniya bu talablarni rad qiladi va oqibatda tinchlik konferensiyasi amalga oshmaydi. Nemis qo'mondonchiligi G'arbga qarab yurishga tayyorlana boshlaydi. Atlantika uchun kurash. La-Plata ko'rfazida cho'kayotgan "Admiral Graf Spee" linkori yonmoqda. Tinchlik konferensiyasida qatnashishdan bosh tortgan Buyuk Britaniya va Fransiya 1939-yil sentabridan to 1940-yilning apreligacha passiv urushni qo'llab, hech qanday hujum harakatlarini amalga oshirmaydilar. Faol janglar faqatgina dengizda bo'lib o'tadi. Urushgacha bo'lgan paytda nemis qo'mondonligi Atlantika okeaniga 2 ta zirhli katta harbiy kema va 18 ta suvosti kemalarini yuboradi. Urush boshlanganidan so'ng ushbu kemalar Buyuk Britaniya va unga ittifoqdosh bo'lgan davlatlarning savdo kemalariga hujum qila boshlaydilar. 1939-yilning sentabridan dekabrgacha bo'lgan davr ichida Buyuk Britaniya nemis suvosti kemalarining zarbalari natijasida 114 ta kemadan, 1940-yili esa 471 ta kemadan ayriladi, nemislarning esa 1939-yildagi yo'qotishlari atigi 9 suvosti kemasini tashkil etadi. Buyuk Britaniyaning dengizdagi aloqalariga bo'lgan zarbalar 1941-yilning yoziga kelib britan savdo flotining 1/3 qismini yo'qotilishiga olib keladi va mamlakat iqtisodiyoti uchun jiddy xavf tug'diradi. Sovet-fin urushi. 1938-1939-yillardagi sovet-fin muzokaralari davomida SSSR Kareliya bo'yinining bir qismiga ikki baravar hajmli hududni berishni hamda bir qancha orollar va Xanko (Gangut) yarimorolini harbiy baza sifatida ijaraga berishni taklif qiladi. Finlandiya o'z hududini boy berishni va harbiy majburiyatlar olishni istamay, savdo-sotiq bo'yicha kelishuvni imzolash va Aland orollarining remilitarizatsiyasi taklifini beradi. Buyuk Britaniya, Fransiya va AQSH davlatlarining bosimi tufayli ushbu muzokaralar to'xtaydi va 1939-yilning 30-noyabrida SSSR Finlandiyaga bostirib kiradi. 1939-yil 14-dekabrda SSSR urush boshlagani sababli Millatlar ligasidan chetlashtiriladi. SSSRni Millatlar ligasi safidan chetlashtirish davomida Ligaga kirgan 52 davlatdan 12 tasi ushbu konferensiyaga o'z vakillarini umuman yubormaydilar, 11 tasi esa SSSR chetlashtirilishiga qarshi chiqadilar. Aytib o'tilgan 11 ta davlat ichida — Shvetsiya, Norvegiya va Daniya davlatlari ham bo'lgan. Dekabrdan to fevral oyigacha sovet qo'shinlari Mannerheim chizig'ini yorib o'tishga harakat qiladilar, lekin muvaffaqiyatga erisha olmaydilar. Mannerheim chizig'ida Finlandiya piyoda askarlarining 15 diviziyasiga qarshi sovet mergan askarlarining 15 diviziyasi to'qnashadilar. Buyuk Britaniya va Fransiya Skandinaviya yarimoroliga desant tushirishga qaror qiladilar. Bu qaror bilan ular shvedlarning temir ruda konini Olmoniya egallashiga yo'l qo'ymaslikni hamda Finlandiya himoyasi uchun askarlar yuborish yo'lini ko'zlaydilar. Ammo, Shvetsiya va Norvegiya betaraflikni saqlab qolish maqsadida o'z hududida ingliz va fransuz askarlarini qabul qilishga rozi bo'lmaydilar. 1940-yilning 16-fevralida Britaniya esminetslari Norvegiyaning suvdagi hududlarida "Altmark" nomli nemis kemasiga hujum qiladilar. 1-mart kuni Skandinaviya davlatlarining betarafligida manfaatdor bo'lgan Hitler Daniya va Norvegiyani bosib olish (Weserübung operatsiyasi) haqidagi ko'rsatmani imzolaydi. 1940-yil mart oyining boshida sovet qo'shinlari Mannerheim chizig'ini yorishga muvaffaq bo'lib, Viborg shahrini egallaydilar. 1940-yil 13-martda Moskvada Finlandiya va SSSR o'rtasida tinchlik haqidagi kelishuv imzolanadi. Bu kelishuvga muvofiq SSSRning barcha talablari qondiriladi: Kareliya bo'yinidagi chegara shimoli-g'arbiy tomon 150 km ga suriladi va Fin bo'g'ozidagi bir nechta orollar SSSR tasarrufiga o'tadi. Finlandiya Ikkinchi jahon urushida o'z betarafligini saqlaydi. Urushning tugatilishiga qaramay ingliz-fransuz qo'mondonligi Norvegiyada harbiy operatsiya rejasini ishlab chiqishda davom etadi, ammo nemislar ulardan ilgarilab ketadilar. Sovet-fin urushi mobaynida finlar tarafidan Molotov aralashmasi kashf etiladi. Yevropa blitskrigi. 1940-yil 9-aprelda Olmoniya Daniya va Norvegiyaga bostirib kiradi. Nemislar dengiz va havodagi kuchlari vositasida Daniyaning eng muhim shaharlarini hech qanday qarshiliklarsiz egallaydilar va bir necha soat davomida butun dat aviatsiyasini yo'q qiladilar. Tinch aholini bombardimon qilish tahdidi ostida Daniya qiroli Christian X taslim bo'ladi va armiyasini ortga suradi. Norvegiyada nemislar 9-10-aprel kunlari Oslo, Tronxeym, Bergen, Narvik kabi eng asosiy portlarini egallaydilar. 14-aprelda ingliz-fransuz desanti Narvik shahri ostida, 16-aprelda Namsusda, 17-aprelda Ondalsnesda tushiriladi. 19-aprelda ittifoqdoshlar armiyasi Tronxeym tomon yuradi, ammo muvaffaqqiyatsizlikka uchrab, may oyining boshlarida markaziy Norvegiyadan ortga chekinishga majbur bo'ladilar. Iyun boshlaridagi Narvik uchun qator janglardan so'ng ular shimoldan ham chekinadilar. 1940-yilning 10-iyunida Norvegiya armiyasining so'nggi kuchlari taslim bo'ladi. Endi mamlakat nemis okkupatsion boshchiligi (reyxskomissariat) qo'li ostiga o'tadi; bu vaqtda Daniya nemis protektorchiligi etib e'lon qilinib, qisman mustaqilligini saqlab qoladi. Olmoniya bilan bir payt o'zida Daniyaga britan va amerika qo'shinlari hujum qiladi va uning dengizorti hududlari — Farer orollari, Islandiya, Grenlandiyani bosib oladilar. Nemislarning bombardimonidan so'ng Rotterdam markazi. 1940-yilning 10-mayida Olmoniya 135 ta diviziya kuchi bilan Belgiya, Niderlandlar va Luksemburgga bostirib kiradi. ittifoqdosh armiyalarning 1-guruhi Belgiya hududi tomon yo'l oladi, ammo gollandlarga yordam berishga ulgurmaydi, chunki nemislarning "B" guruh armiyalari janubiy Gollandiyaga keskin tashlanadi va 12-mayning o'zida Rotterdamni egallaydi. 15-mayda Niderlandlar o'z kapitulyatsiyasi haqida e'lon qiladi. 10-may kuni nemis desantchilari Belgiyada Alberta kanali ustidagi ko'priklarni egallaydilar, bu nemis tank kuchlariga Belgiya tekisligi tomon o'tishga imkon beradi. 17-mayda Brussel taslim bo'ladi. Ammo, eng katta zarbani "A" guruh armiyalari beradi. Guderianning uchta tank diviziyasi 10-mayda Luksemburgni egallab, janubiy Ardenlarni kesib o'tadi va 14-may kuni Maas daryosidan o'tadilar. Shu paytning o'zida Hermann Hothning tankli korpusi shimoliy Ardenlardan o'tadi va 13-mayda Maas daryosiga yetib keladi. Nemis tanklar armadasi g'arbga qarab yo'l oladi. Fransuzlarning kechikkan hujumi ularga qarshi chiqa olmaydi. 16-mayda Guderianning qo'shinlari Uazaga yetib boradi; 20-mayda ular Pa-de-Kale sohiliga chiqadilar va ittifoqdosh armiyalar tomon shimolga buriladilar. 28 ta ingliz-fransuz-belgiyalik diviziya nemislarning qurshovi ostida qoladi. Dunkerk sohilida britan askari nemis samolyotlariga qarata o'q uzmoqda. 21-23-mayda fransuz qo'mondonligining Arras yonida kontrzarba berish urinishi muvaffaqiyatli bo'lishi mumkin edi, ammo Guderian butun bir tank batalyoni hayoti evaziga bu harakatni to'xtata oladi. 22-may kuni Guderian ittifoqdoshlarning Bulonga, 23-mayda Kalega qaytish yo'lini berkitadi va Dunkerkdan 10 km uzoqlikda bo'lgan Gravlinga chiqadi, ammo 24-may kuni u Hitlerning shaxsiy buyrug'iga ko'ra ikki kunga o'z yurishini to'xtatadi. Ushbu to'xtam ittifoqdoshlarga Dunkerk himoyasini kuchaytirishga va o'z kuchlarini dengiz orqali evakuatsiya qilish bo'yicha "Dinamo" operatsiyasini boshlashga imkon beradi. 26-mayda nemis qo'shinlari G'arbiy Flandriyadagi Belgiya frontini yoradilar va 28-may kuni Belgiya ittifoqdoshlarning talablariga qaramay kapitulyatsiyaga uchrashga majbur bo'ladi. O'sha kuniyoq Lill tumanida nemislar katta fransuz guruhini o'rab oladilar va 31-mayda bu guruh taslim bo'ladi. Fransuz qo'shinlarining bir qismi (114 ming kishi) va inglizlarning deyarli butun armiyasi (224 ming kishi) Dunkerk orqali britan kemalarida olib chiqiladi. Nemislar ingliz va fransuzlar ortga qaytishda tashlab ketgan artilleriya, bronetexnika, transport vositalarini egallaydilar. Dunkerkdan so'ng Buyuk Britaniya armiyasini saqlab qolganiga qaramay, deyarli qurolsiz bo'lib qoladi. 5-iyunda nemis qo'shinlar Lan — Abvil hududida bosim o'tkaza boshlaydilar. Fransuz qo'mondonligining himoyadagi harakatlari zoye ketadi. Fransuzlar ketma-ket janglarda mag'lub bo'ladilar. Fransuz himoya chizig'i parchalanib ketadi va qo'mondonlik o'z qo'shinlarini janubga qarata tezda olib ketadi. 10-iyunda Italiya Buyuk Britaniya va Fransiyaga qarshi urush e'lon qiladi. Italyan qo'shinlari Fransiyaning janubiy tumanlariga bostirib kiradi, ammo uzoqroqqa surila olmaydi. O'sha kuniyoq Fransiya hokimiyati Parijdan evakuatsiya qilinadi. 11-iyunda nemislar Shato-Tyerri oldida Marna daryosidan o'tadilar. 14-iyunda hech qanday kurashsiz Parijga kiradilar, ikki kundan so'ng esa Rona vodiysiga chiqadilar. 16-iyunda marshal Pétain Fransiyaning yangi hokimiyatini tashkil qilib, 17-iyunda Olmoniyaga sulh tuzish iltimosi bilan chiqadi. 18-iyunda Londonga qochgan fransuz generali Charles de Gaulle fransuzlarni kurashda davom etishlariga chaqiradi. 21-iyunda nemislar endilikda hech qanday qarshilikka uchramay, Nant — Tur hududidagi Luaraga yetadilar, o'sha kuniyoq ularning tanklari Lionni egallaydi. 22-iyunda 1918-yili Olmoniya o'z kapitulyatsiyasi haqida e'lon qilgan xuddi o'sha vagonda fransuz-nemis sulhi tuziladi. Bunga ko'ra Fransiya o'z hududining asosiy qismini okkupatsiyasiga, yerdagi armiyasining demobilizatsiyasiga hamda harbiy-dengiz floti va aviatsiyasining internirlanishiga rozi bo'ladi. Mamlakatning erkin qismida 10-iyulda bo'lib o'tgan davlat to'ntarilishi natijasida Pétainning avtoritar tartibi (Vichy tartibi) o'rnatiladi. Bu rejim Olmoniya bilan yaqin hamkorlik qilishga qaratilgan edi (kollaboratsionizm). Fransiyaning harbiy jihatdan zaifligiga qaramay, bu mamlakatning mag'lubiyati kutilmagan edi va hech qanday ratsional tushunchalarga to'gri kelmagan. Vichy qo'shinlarining bosh qo'mondoni François Darlan butun fransuz flotining Fransuz Shimoliy Afrikasining sohillari yoniga olib ketilishi haqida buyruq beradi. Fransuz floti Olmoniya va Italiya nazorati ostiga o'tishidan hayiqib, britan harbiy-dengiz kuchlari va aviatsiyasi 1940-yilning 3-iyulida Mers-el-Kebirda fransuz kemalariga qarata zarba berishadi. Iyulning oxirlariga kelib britaniyaliklar butun fransuz flotini yo'q qiladilar yoki neytrallaydilar. Pribaltika, Bessarabiya va Shimoliy Bukovinaning SSSRga qo'shilishi. 1939-yilning kuzida Estoniya, Latviya va Litva SSSR bilan majburan qabul qildirilgan o'zaro yordam haqidagi kelishuvlarni imzolashadi. Bu kelishuvlarga ko'ra, yuqorida sanab o'tildan davlatlar hududida sovet harbiy bazalari joylashtiriladi. 17 июня 1940 года СССР предъявляет прибалтийским государствам ультиматум, требуя отставки недружественных СССР правительств, формирования вместо них т. н. народных правительств из просоветски настроенных политиков, роспуска парламентов, проведения внеочередных выборов и согласия на ввод дополнительного контингента советских войск. В сложившейся обстановке прибалтийские правительства были вынуждены принять эти требования. После ввода на территорию Прибалтики дополнительных частей Красной Армии, в середине июля 1940 года в Эстонии, Латвии и Литве, в условиях значительного советского военного присутствия, проводятся безальтернативные выборы в верховные органы власти. Как свидетельствуют современные исследователи, эти выборы сопровождались многочисленными нарушениями. Параллельно проводятся массовые аресты прибалтийских политиков органами НКВД. 21 июля 1940 года вновь избранные парламенты, в составе которых оказалось просоветски настроенное большинство, направляют Верховному Совету СССР прошения о вступлении в Советский Союз. 3 августа образована Литовская ССР, 5 августа — Латвийская ССР, 6 августа — Эстонская ССР. 27 июня 1940 года правительство СССР направляет румынскому правительству две ультимативные ноты, требуя возврата Бессарабии (присоединённой в 1812 году к Российской империи после победы над Турцией в Русско-турецкой войне 1806—1812 годов; в 1918 году, воспользовавшись слабостью Советской России, Румыния ввела войска на территорию Бессарабии, а затем включила её в свой состав) и передачи СССР Северной Буковины (никогда не входившей в состав Российской империи, но населённой преимущественно украинцами) в качестве «возмещения того громадного ущерба, который был нанесен Советскому Союзу и населению Бессарабии 22-летним господством Румынии в Бессарабии». Румыния, не рассчитывая на поддержку со стороны других государств в случае войны с СССР, вынуждена согласиться на удовлетворение этих требований. 28 июня Румыния выводит свои войска и администрацию из Бессарабии и Северной Буковины, после чего туда вводятся советские войска. 2 августа на территории Бессарабии образована Молдавская ССР. Северная Буковина организационно включена в состав Украинской ССР. Donald Tusk. Donald Franciszek Tusk (IPA:, 22 aprel 1957, Gdańsk) liberal polyak siyosatdoni, Polsha Bosh Vaziridir. Qorbobo. Qorbobo qordan yasaladigan odamsimon haykaldir. Odatda bolalar, baʼzan voyaga yetganlar tomonidan yasaladi. Tipik qorbobo har xil hajmli uchta qor toʻpidan yasaladi. Bunda eng katta toʻp pastki qism, oʻrtacha toʻp - oʻrta qism, eng kichik toʻp esa qorbobo boshi hisoblanadi va shunga moʻljallab taxlanadi. Qoʻllari daraxt shoxlari yoki kichkina qor toʻplaridan, oyoqlari ham shunday toʻplardan yasaladi (lekin qorbobo uchun oyoq zaruriy unsur emas). Koʻzlari va ogʻzi oʻrniga mayda toshlar, burun oʻrniga sabzi qoʻyish urf boʻlgan. Baʼzan qalpoq sifatida chelak kiygiziladi. Dunyodagi eng katta qorbobo 1999 yili fevralda Maine shtatining Bethel shahrida (AQSh) yasalgan boʻlib, boʻyi 113 fut-u 7 dyuym (34.62 metr) edi. Ayoz Bobo. a> Ayoz Bobosi - "Dedek Mraz". Ayoz Bobo (rus. "Дед Мороз") slavyan, va keyinchalik Sobiq Ittifoq mamlakatlaridagi Yangi Yil personajidir. Katolik mamlakatlardagi Santa Claus'dan farq qilib, bolalarga sovgʻani toʻgʻridan-toʻgʻri topshiradi (bunda, odatda, biror sheʼr oʻqib berilishini talab qiladi) va nevarasi Qorqiz hamkorligida sayr qiladi. Koʻpincha Qorbobo deb yanglish ataladi. Tarixi. Qadimgi slavyan mifologiyalarida Ayoz Bobo obrazi salbiy koʻrsatilgan. Uning ijobiy qahramonga aylanishida 1930-lardagi sovet kinematografi sabab boʻlgani aytiladi. Shundan beri, Ayoz Bobo Yangi Yil bayramlarini oʻtkazishda asosiy obraz boʻlib kelmoqda. Suqrot. Suqrot yoki Sokrat (yun.: "Σωκράτης" taxm. mil. av. 470–mil. av. 399) qadimgi yunon faylasufi boʻlgan. U falsafada toʻntarilish yasagan Suqrot metodi muallifidir. Xususan, Suqrot pedagogiyaga ham falsafiy yondashuv olib kirgan, bunda muallim oʻquvchining oʻzi eng yaxshi javobga kelishi uchun uni yoʻnaltiruvchi savol-javobga tutadi. Suqrot Gʻarb falsafasiga hamda uning asoschilari - Aflotun va Arastuga katta taʼsir oʻtkazgan, deb hisoblanadi. Teanin. Teanin choy tarkibiga kiruvchi aminokislotadir. Teanin glutaminlar toifasiga kiradi, va gematoensefalik toʻsiqdan oʻta oladi (shu tufayli psixofaol hisoblanadi). Teanin stressga qarshi dorilar tarkibiga kiradi. Faoliyat. Faoliyat subyektning olam bilan faol oʻzaro munosabatidir. Odam faoliyati falsafaning faoliyat falsafasi sohasida oʻrganiladi. Tesco. Tesco - Buyuk Britaniya dagi eng yirik chakana savdo bilan shug`ullanuvchi kompaniyalardan biri.Bosh ofisi- Hartford grafligi,Cheshant shahrida joylashgan.Kompaniyaga 1924 yil asos solingan.Ushbu nomli ilk magazin 1929 yil London atrofidagi shaharchada ochiladi. Kompaniya bosh boshqaruvchisi – Terri Lihi. Asosiy faoliyat turi:. Tesco – Buyuk Britaniyada birinchi o`rinda va dunyoda to`rtinchi o`rinda turuvchi riteyler hisoblanadi.2700 ta oziq – ovqat va xo`jalik mollari sotuvchi savdo markazlari ustidan boshqaradi.Ishlatadigan savdo formatlari – bu gipermarket, supermarket va boshqalar. Kompaniyaning Buyuk Britaniyadan tashqari Chexiya, Yaponiya, Tayland, Irlandiya, Shimoliy Koreya va boshqalar. Tesco (50:50 nisbatda) Royal Bank of Scotland bilan birgalikda Tesco Personal Finance ga ham egalik qiladi. 2006yil ma`lumotlariga ko`ra umumiy ishchilar soni – 389,3 ming kishini tashkil etgan. Oxirgi yil moliyaviy natijalarga ko`ra 2006 yil 25 fevral oyida korxona oboroti - $ 79 mlrdni va foydasi - $2,96 mlrd ni tashkil etgan. Arastu. Arastu yoki Aristotel (yun.: "Ἀριστοτέλης") (mil. av. 384 – mil. av. 322) qadimgi yunon faylasufi, Aflotun shogirdi va Iskandar Zulqarnayn ustozi boʻlgan. U fizika, metafizika, nazm, teatr, mantiq, ritorika, siyosat, etika, biologiya hamda zoologiyaga oid ishlar yozib qoldirgan. .na. .na — Namibiya uchun yuqori darajali milliy domendir. .nc. .nc — Yangi Kaledoniya uchun yuqori darajali milliy domendir. Pierluigi Collina. Pierluigi Collina (talaffuzi: "Pyerluiji Kollina"; 13-fevral 1960) isteʼfoga chiqqan italyan futbol hakamidir. Dunyoning eng yaxshi hakamlaridan biri, deb hisoblanadi. U hozir ham futbolga aloqador kasblarda ishlaydi (Italyan Futbol Hakamlari Assotsiatsiyasi (AIA), UEFA Hakamlar Qoʻmitasi). Demis Roussos. Artemios (Demis) Ventouris Roussos (15 iyun 1946, Misr) yunon qoʻshiqchisi. Agava. AGAVA kompaniyasi 1998 yil MFTI bitiruvchilari tomonidan asos solingan. Boshida kompaniya buyurtmaga programma ta`minoti yaratishga ixtisoslashgan edi. Hozirgi kunda AGAVA Software Company – keng miqiyosli hizmat ko’rsatish bo’yicha Rossiyadagi eng yirik IT kompaniyalaridan biri xisoblanadi.Kompaniyada yuqori dajarali mutaxassis va ishchilar ish olib boradi.Kompaniya IT sanoatining turli yo`nalishlarida yangidan - yangi proektlar yaratib va yildan – yilga rivojlanib bormoqda. Kompaniya tarixi. 1998 yil MFTI birituvchisi Vladimir Panfilovich kichik bir tashkilotni yaratgan, u buyurtmaga programma ta`minoti yaratishga ixtisoslashgan.Kompaniyaga AGAVA nomi berildi (Bu nomning shu nomli Meksika kaktusi, undan tayyorlangan ichimlik va Grek mifologiyasi ga hech qanday aloqasi yoq). Kompaniyaga nom tanlash uchun ma`lum bir fonetik kriteriyalar tanlangan edi va topilgan barcha variantlar ichidan (ushbu kriteriyalarga mos keladiganlari ichidan) “agava” o`simlik nomi tanlandi. “Kemani qanday nomlasang…” iborasi o`zini namoyon eta boshladi, kompaniyani kaktusga o`xshab uzoq vaqt umr ko`rishi va o`zining mevasini bera boshladi. ning ilk mevasi bu – proekti hisoblanadi, u 1999 yil tashkil etilgan. Ushbu sayt ish qidirish va personal tanlashga ixtisoslashgan.Hozirda ushbu proekt bozorda yuqori pogo`nalarni egallagan va Internet foydalanuvchilari orasida unga talab katta va qariiy mustaqil brend hisoblanadi. 2000 yilda ishga tushadi.Shuningdek yillar davomida rivojlanib kelmoqda va hozirgi kunda AGAVA ga kiradi.Agava kompaniyasi sonini oshirib bormoqda, o`z ishchilari sonini oshirib va ko`plab foydalanuvchilar ishonchini qozonib bormoqda. Hozirda Agava kompaniyasi Internet biznesning turli yo`nalishlarida unumli faoliyat olib bormoqda.Kompaniya 10 dan ortiq mustaqil ga ega va ularni yildan - yilga rivojlantirib bormoqda.Kompaniya Moskvada bir nechta ofislari va Dubna, Bishkek, Kiev, Minskda filiallariga ega.Agava kompaniyasiga har yili turli nominatsiyalar bo’yicha yutuq va premiyalar topshiriladi. Kompaniyaning asosiy faoliyat turi:. • – keng miqiyosli tariff rejalari va hizmatlar (Perl, PHP, MySQL, veb-interfeys orqali pochta, IMAP, POP3, SMTP, antivirus, spam-filtr, saytni boshqarish paneli va boshqalar), hohlagan to`lov turini amalgam oshirish imkoniyati, individual yondoshuv. • - renter.ru hizmatlari(ajratilgan serverlarni ijaraga olish) va (internetga o`z jihozlarni o`rnatish) Rossiyada qaytarib sotib olish.Arzon narxlar, keng miqiyosli konfiguratsiyalar, chegaralanmagan bepul trafik. • -.ru.ws.msk.ru.spb.ru.com1.ru.kod095.ru.kod812.ru.com.net.org.info.biz zonalari. Hosting egalariga chegirtmalar.Domenni tezda tekshirish. Internetda reklama:. – Internet – reklama bozorida 7 yildan buyon samarali faoliyat olib bormoqda.Ushbu vaqt davomida bilim, tajriba va yuqori darajali hamkorlarni yig’ishga erishdi.Agava reklama agentligi mutaxassislari internet foydalanuvchilari ichida sayt, tovar va hizmatlarni tashkil etish va o`tkazishga yordam berishadi. • Kontekst reklama -, • – reklama tashish moslamalarini yaratish va joylashtirish,turli formatlar, ijodiy yondashuv va mijoz hohishiga rioya qilish. • - jami mavjud marketing marosimlari. • – Internetda keng miqiyosli marketing tadqiqodlari o`tkazish imkoniyati borligi.Maxsulot va xizmatlaringiz iste`molchilarini on –line so`rov yo`li bilan keng miqiyosli tadqiqod o`tkazish mumkinligi. Programma ta`minoti yaratish:. • – spam filtr, electron habar tarkibini tekshirishga asoslangan.Agava Spamprotexx spamga qarshi kurashishni yuqori pog`onaga ko`tardi. • – kompyuterni setda ishonchli himoya qiluvchi shaxsiy fayrvoldir. AGAVA Firewall tashqi bosqinlardan, qonunbuzarlarning local setda harakat qilishidan sizni himoya qiladi. • - spyware ga qarshi himoya. • – Agava mutahassislari sizga turli qiyinlikdagi, zamonaviy texnologiyalar va boy tajribaga asoslangan holda tezda va sifatli programma ta`minotini yaratib berishadi. Veb – proektlar:. • – elektron rassilka hizmati. Eng actual va turli mavzulardagi yuzlab rassilkalar.O`z shaxsiy rassilkangizni yaratish imkonining mavjudligi. • – Portal ish, ishchilar va ish beruvchilar uchun. Kuniga 2500 yangi ish o`rinlari va rezyumelar. Ish izlashni va personal tanlashni engillashtiruvchi turli qo`shimcha xizmatlarning mavjudligi. • – o`qish, kurslar, treninglar va seminarlar. • – on – layn supermarket.Bu erda siz o`zingizga eng kerakli bo’lgan narsalarni sotib olishingiz mumkin.Avtomobil, kompyuter, turli hayvonlar va shunga o`hshash ko`pgina narsalar. • – tanlangan psixologik testlar to`plami. Intellekt va shaxsiyatni bilish testlari, harakter va biznes sifatlarni bilish testlari, ayollar va erkaklar uchun maxsus testlar. • – fayl hosting sayti. Siz fayllaringizni yuklashingiz va saqlashingiz yoki boshqalar tomonidan saqlangan faylarni o`zingizga yuklashingiz mumkin. • - tanishuv serveri, bu erda dunyoning 3 millionga yaqin faol foydalanuvchilar jamlangan. • – Bannerli set,Rossiyada kattaligi bo`yicha uchinchi o`rinda. Kuniga 112 mln. bannerni besh taniqli formatda aylantiradi. • - Eng taniqli rus tilli reklama ploshadkalari, turli hil targetinglar. • – pulli pochtali hosting.Sizga yangi imkoniyatlar va 100 foizli kafolatlarni ochib beradi. • – bepul veb - hosting hamma uchun Benazir Bhutto. Benazir Bhutto (IPA: [beːnɜziːr bʰʊʈʈoː];,;1953 -yil21 iyunda Karachida tugʻilgan; 2007 yili 27 dekabr kuni Rawalpindi shahrida vafot etgan) Pokistonlik siyosatchi. Bhutto sobiq koloniya boʻlgan Musulmon davlatini boshqarish uchun saylangan birinchi ayol hisoblanadi. U ikki marta Pokiston Bosh Vaziri lavozimiga saylangan. Ilk bor 1988-yilda oʻz lavozimiga kirishib, ammo 20 oy oʻtgach oʻsha paytdagi prezident Gʻulom Isʼhoq Xon farmoniga koʻra korrupsiyada ayblanib, mansabidan olib tashlangan. 1993-yilda Bhutto qayta saylangan boʻlsada,1996-yilda ayni ayblovlarga koʻra prezident Farux Legʻari tomonidan lavozimidan boʻshatilgan. Bhutto 1998-yildan 2007-yilning 18 oktyabrida, General Musharraf bilan oʻzaro kelishuvi natijasida unga amnistiya eʼlon qilinib, barcha ayblovlar olinib, Pokistonga qaytgunicha Dubayda surgunlikda hayot kechirdi. U sobiq bosh vazir, Pokistonlik Sindhi, Zulfikar Ali Bhutto hamda Pokistonlik Eroniy-Kurd kelib chiqishiga ega Begum ("Xonim, Begim")Nusrat Bhuttolarning to'ng'ich farzandidir. Uning ota tarafidan buvasi Hindistonning Haryana shtatida joylashgan Bhatto Kalan shahridan Larkana Sindh shahriga kelgan Sir Shah Nawaz Bhutto hisoblanadi. Bhutto hamda turmush o'rtog'i Asif Zadari, o'z jiyani - Fatima Bhutto va boshqalar tomonidan Bhuttoning akasi Murtaza Bhuttoning 1996 yilgi o'limida javobgar deya ayblanishadi. Ta'lim va shaxsiy hayot. Bhutto Karachida Lady Jennings Nursery School hamda keyinroq Convent of Jesus and Mary'da tahsil olgan. Rawalpindi Presentation Conventdagi ikki yillik o'qishdan so'ng, u Murreega Jesus and Mary Conventga yuboriladi. U o'zining O-daraja imtihonidan 15 yoshida o'tgan. Dastlabki ta'limini Pokistonda olgan Bhutto, o'zining yuqori darajalariga AQShda erishgan. 1969-yildan 1973-yilgacha Radcliffe kolleji;keyinroq qiyosiy hukumat sohasida cum laude bo'lib B.A darajasini olgan Garvard Universitetida tahsil oldi. U yana Phi Beta Kappaga ham saylangan. Ta'lim olishning keyingi pallasi Birlashgan Qirollikda kechdi. 1973-1977-yillar oralig'ida Bhutto Falsafa, Siyosat va Iqtisodiyot fanlarini Lady Margaret Hall, Oksfordda o'qidi. Oksforddaligida Xalqaro Huquq va Diplomatiya kursini ham tugatgan. 1976-yil Dekabrida u Oksford Uyushmasi (Oxford Union) prezidenti sifatida saylanib, nufuzli debat uyushmasini boshqarayotgan birinchi Osiyolik ayol bo'ldi. 1987 yil 18 Dekabr Karachida u Asif Ali Zardariga turmushga chiqdi. Ularning uch nafar farzandlari - Bilawal, Bakhtwar va Aseefa bor. Oila. Benazir Bhuttoning otasi, sobiq Bosh Vazir Zulfikar Ali Bhutto, 1975 yilda keyinchalik Benazir Bhuttoga nisbatan qo'yilgan kabi ayblovlar bilan ishdan bo'shatilgan edi. Keyinroq, 1977 yilda dissident siyosatchi Ahmed Raza Kasurining otasini o'ldirilishida ishtirok etganlikda ayblanib, Zulfikar Ali Bhutto o'limga hukm qilingan. Jamoat tomonidan "keng tarzda shubhalanilishiga" hamda chet el liderlarining qarshiliklariga qaramasdan, Zulfikar Ali Bhutto 1979-yil 4 Aprelda dorga osish orqali qatl qilindi. Ayblovlarni qayta ko'rib chiqish uchun bo'lgan barcha appellyatsiyalar o'sha paytdagi prezident Muhammad Zia-ul-Haq tomonidan qaytarildi. Benazir Bhutto va uning onasi Zulfikar Bhuttoning qatl etilishidan keyin, May oyining oirigacha "politsiya mahkamasi"da ushlab turildi. 1980-yilda, Benazir Bhuttoning akasi Shahnawaz Fransiyada shubhali holatda o'ldirildi. Boshqa bir akasi, Mir Murtazaning 1996-yilda o'ldirilishi, Bhuttoning Bosh Vazir sifatidagi ikkinchi muddatining notinch bo'lishiga sabab bo'ldi. Bosh Vazir. O'qishni bitirib Pokistonga qaytib kelgan Bhutto, otasinig qamoqqa olinishi va keyinchalik qatl etilishiga aloqali ravishda, uy hibsi (arrest)da saqlandi. 1984-yilda Birlashgan Qirollikka qaytib kelishga ruhsat olgan Bhutto otasining partiyasi, Pokiston Xalq Partiyasi (PXP)ning surgundagi lideri bo'lib olgan bo'lsada, Pokistonda o'z siyosiy kuchini General Muhammad Zia-ul-Haq o'limiga qadar ko'rsata olmadi. 1988-yil 16 Noyabrda, bir dekadadan uzoqroq davom etgan vaqt oralig'idagi birinchi ochiq saylovlarda, Benazirning PXPsi Milliy Assambleyada eng ko'p o'rinlarni egalladi. 2 Dekabrda koalitsiyon hukumatning Bosh Vaziri sifatida ishga kirishgan Bhutto, 35 yoshida eng yosh hamda hozirgi kundagi Musulmon ko'pchilikni tashkil etadigan davlat hukumatini boshqarayotgan birinchi ayol kishi bo'ldi. O'sha yilning o'zida People Magazine Bhuttoni eng chiroyli 50 ta kishi ro'yxatiga qo'shdi. Bhuttoning hukumati 1990 yilda korrupsiya ayblovlariga ko'ra tarqatib yuborildi. Zia'ning davomchisi Nawaz Sharif hukumat tepasiga keldi. Bhutto 1993 yilda qayta saylandiyu, lekin uch yil o'tgach yana corrupsiya atrofidagi janjallar tufayli prezident Farooq Leghari tomonidan 8-O'zgartirish asosida, hukumatni tarqatib yuborish orqali, yana ishdan bo'shatildi. Benazirga nisbatan tanqid asosan Punjab elitasi hamda kuchli mahalliy oilalar tomonidan uning mahalliy feodallarni mamlakatni parokandalikka olib kelayotganlikda ayblab, Pokistonda milliy reforma o'tkazish haqidagi fikrlariga nisbatan bildiriladi. Musharraf diskvalifikasiyasi. 2007-yil 17 sentyabrda Benazir Bhutto Pervez Musharrafning kuchlari demokratik islohotlar va davlatni o'zaro bo'lishib boshqarishga qilayotgan qarshiliklari Pokistonni krizisga olib kelayotganlikda ayblagan. Oliy Sudning 9 a'zosidan iborat panel Musharrafning mamlakat prezidentligiga noloyiq ekanligini da'vo qiluvchi 6 ta arizani (shu jumaladan Pokistonning eng katta Islomiy guruhi Jamaat el-Islamining arizasi ham)ko'rib chiqdi. Bhutto o'z partiyasining biror oppozitsion partiyalardan biriga, Nawaz Sharif partiyasiga qo'shilishi mumkinligini ta'kidladi. Ayollar borasidagi siyosat. Saylov kampaniyalari davomida Bhutto hukumati ayollarning ijtimoiy va sog'lik masalalari, shu jumladan ularga nisbatan diskriminatsiya borasidagi havotirlarini ovoza qilishdi. Bhutto ayollar politsiya mahkamalari, sudlari va ayollar rivojlanish banklarini tashkil etish borasidagi rejalarini e'lon qildi. Ushbu va'dalarning berilishiga qaramasdan, Bhutto ayollar turmush tarzini yaxshilaydigan hech bir qonunchilikni ilgari surmadi. O'zining saylov kampaniyasi davomida ayollar huquqlarini buzuvchi ziddiyatli qonunlar (Hudood va Zina kabi buyruqlar)ni bekor qilishga va'dalar bergan. Biroq, uning partiyasi hukumatda turgan vaqtlarida ham, oppozitsiya tomonidan bo'lgan kuchli bosim tufayli, bergan va'dalarini to'liq bajara olmadi. Bosh Vazir sifatida ishdan olinganidan keyingina, Musharraf davrida uning partiyasi Zina'ni bekor qilish to'g'risidagi qonunchilikni qabul qilish tashabbusini ko'rsatishdi, lekin bu taklif o'sha paytda qonunchilikda katta kuchga ega diniy, o'ng qanot partiyalari qarshiliga uchrab, yengildi. Tolibonlar borasidagi siyosat. Tolibonlar 1996-yil Sentyabrida Qobulda hukumattepasiga kelishdi. Tolibonlarning Afg'onistonda mashhurlahuvi, Bhuttoning hukumat tepasidagi davrlarga to'g'ri keldi. Stephen Collning aytishiga ko'ra, Bhutto Tolibonlarni Afg'onistonni barqarorlashtiruvchi hamda Markaziy Osiyo davlatlari bilan savdo-sotiqni yo'lga qo'yuvchi kuch sifatida qaragan. Ushbu muallif Bhutto hukumatining Tolibonlarni harbiy va moliyaviy tomondan qo'llab quvvatlagani, hatto kichik Pokiston harbiy qo'shinini yuborganligini ta'kidlaydi. Yaqinda Bhutto Tolibonlarga qarshi pozitsiyaga o'tib, Tolibonlar va ularning qo'llab quvvatlovchilari tomonidan amalga oshirilgan terroristik aktlarni qoraladi. Surgun. O'sha paytdagi prezident tomonidan korrupsiyada ayblangan Bhutto hukumati Oktyabr saylovlarida mag'lubiyatga uchradi. Nawaz Sharif hukumat tepasida bo'lgan kelasi uch yil davomida, Bhutto oppozitisya lideri bo'lib turdi. 1993 yil Oktyabrida yana saylovlar o'tkazilib, PXP koalitsiyasi g'olib bo'ladi va Bhutto hukumatga qaytib keladi. 1996 yilda hukumat yana bir bor korrupsiya ayblovlari tufayli tarqatildi. Pokistonga qaytish va hayotiga tajovuz. Dubay va Londonda sakkiz yillik surgundan keyin, Bhutto Karachiga 2007 yilning 18 oktyabrida 2008 yilgi milliy saylovlarga tayyorlanish uchun qaytib keldi. 2007 yil 18 oktybar kuni, Bhutto Jinnah International Airportga qo'nib, uni tark ketganidan biroz o'tgach, Karachiga ketish yo'lida ikkita portlash sodir bo'ldi. U bundan zarar ko'rmagan bo'lsada, keyinchalik aniqlanishicha suisid bomba atakasi bo'lgan bu portlashlar natijasida 136 kishi halok bo'lib, 450 tasi yaralandi. Qurbon bo'lganlar orasida Bhutto ekipajini havfdan saqlash uchun o'z tanalari bilan o'rab olgan PXPning qo'riqchilaridan kamida 50 tasi hamda 6 ta politsiya offiserlari tashkil etadi. Bhutto voqea joyidan hech qanday zararsiz olib ketiladi. Bhutto keyinchalik Pokiston hukumatini suisid bomba hujumlari bo'lishi haqida ogohlantirganligini ta'kidlab o'tgan. Bhutto oʻlimi. 27-dekabr, 2007 yili Bhutto Islomoboddan 13 km uzoqlikdagi Ravalpindi shahrida oʻz tarafdorlari bilan uchrashuv vaqtida xudkush portlatuvchi tomonidan oʻldirildi. Boʻyin qismi va koʻkragi oʻq otgan xudkush portlatuvchi koʻp oʻtmay oʻzini portlatib yuborib yana 20 ta odamni halok qildi. Hugo Chávez. Hugo Rafael Chávez Frías (IPA: [ˈuɰo rafaˈel ˈtʃaβ̞es ˈfɾias]; 28 iyul, 1954) Venesuela prezidentidir. Demokratik sotsializm tarafdori va aksilimperialistdir. AC/DC. AC/DC 1973 yili tashkil topgan avstraliyalik hard rock guruhidir. Asoschilari - aka-uka Angus va Malcolm Young. Guruh hard rock va heavy metal kashshoflaridan biri, deb hisoblanib, Led Zeppelin, Deep Purple va Black Sabbath bilan bir qatorga qoʻyiladi. Sidney. Sydney (IPA: [ˈsɪdniː]) Avstraliyaning eng katta shahridir (aholisi taxminan 4.12 million). Sydney New South Wales shtatining poytaxtidir. Madrid. Madrid Ispaniyaning poytaxti va eng katta shahridir. .ne. .ne — Niger uchun yuqori darajali milliy domendir. .nf. .nf — Norfolk uchun yuqori darajali milliy domendir. .ng. .ng — Nigeriya uchun yuqori darajali milliy domendir. .ni. .ni — Nikaragua uchun yuqori darajali milliy domendir. .nl. .nl — Niderlandiya uchun yuqori darajali milliy domendir. .no. .no — Norvegiya uchun yuqori darajali milliy domendir. .np. .np — Nepal uchun yuqori darajali milliy domendir. .nr. .nr — Nauru uchun yuqori darajali milliy domendir. .nu. .nu — Niue oroli uchun yuqori darajali milliy domendir. .nz. .nz — Yangi Zelandiya uchun yuqori darajali milliy domendir. .om. .om — Omon uchun yuqori darajali milliy domendir. .pa. .pa — Panama uchun yuqori darajali milliy domendir. .pe. .pe — Peru uchun yuqori darajali milliy domendir. .pf. .pf — Fransiya Polineziyasi uchun yuqori darajali milliy domendir. .pg. .pg — Papua - Yangi Gvineya uchun yuqori darajali milliy domendir. Mualliflik huquqi. Mualliflik huquqi (ingl. "copyright") gʻoya (fikr) yoki maʼlumotning maʼlum bir koʻrinishdagi ifodalanishini tartibga soluvchi ekskluziv huquqlar majmuidir. Umumiy qilib aytganda, soʻzma-soʻz "koʻchirish (nusxa olish)ga boʻlgan huquq"dir. Asosan, bu huquqlar cheklangan muddatli bo'ladi. Mualliflik huquqi belgisi "©" boʻlib, baʼzi bir yurisdiksiyalarda qoʻshimcha ravishda (c) yoki (C) bilan ham ifodalanishi mumkin. Mualliflik huquqi "asarlarning" keng turdagi kreativ,intellektual, artistik shakllarida namoyon bo'lishi mumkin. Ushbular qatoriga she'rlar, tezislar, sahna asarlari va boshqa adabiyot asarlari, filmlar. xoreografik asarlar (raqs, balet), musiqiy kompozitsiyalar, audio yozuvlari, rasmlar, chizmalar, skulpturalar, fotorasmlar, EHM dasturlari, radio va tele ko'rsatuvlari, va ba'zi yurisdiksiyalarda sanoat dizayni kiradi. Dizayn yoki sanoat dizayni ba'zi yurisdiksiyalarda ularni tartibga soluvchi alohida qonunchilik yoki umumiy qonunchilikka ega bo'lishi mumkin. Mualliflik huquqi intellektual mulk huquqi tizimiga kiruvchi huquq sohasi hisoblanadi. Mualliflik huquqi faqat fikr yoki ma'lumotning "material(moddiy)" ifodalangan shaklini qoplaydi. U mualliflik huquqi asarida mujassamlangan yoki unga asos bo'lgan haqiqiy fikr, g'oya, konsepsiya, faktlar, yo'nalish (stil') yoki qoida (tehnika)ni himoylamaydi va himoyalashga qaratilmagan ham. Masalan, Disneyning mashhur Chip va Deyl multfilmidagi obraz, deylik Chip mualliflik huquqi tomonidan himoya qilingan. Lekin, bu himoya aynan o'sha multfilmdagi Chipning qiyofa, mimika,kiyinishiga nisbatan bo'lib, istagan boshqa bir insonning olmahon personaji asosida mul'tqahramon yaratishdan cheklab qo'ymaydi. Ba'zi yurisdiksiyalarda mualliflik huquqi bilan himoya qilinga asarlarning izohli yoki satirik qilib qayta ishlanishiga ruhsat beriladi. Mualliflik huquqlari ba'zi mamlakatlarda Bern Konventsiyasi kabi xalqaro shartnomalar bilan standartlashtirilgan bo'lib, Evropa Ittifoqi hamda Jahon Savdo Tashkiloti kabi xalqaro tashkilotlar a'zolaridan talab qilinadi. Tarixi. Mualliflik huquqi bosma mashina ishlab chiqilib, jamoat orasida ko'proq o'qiy oladigan insonlar ko'paymagunicha paydo bo'lmagan. Huquqiy konseptsiya sifatida mualliflik huquqi tarixi o'n sakkizinchi asrda bosmahonalar of Anne) eng dastlabki haqiqiy mualliflik huquqi qonuni bo'lib, bosmahonalarga ma'lum muddatga huquqlar bergan. Mualliflik huquqi kitob va xaritalar nashr etilishini tartibga soluvchi huquqiy konseptsiyadan hozirgi kunga kelib deyarli har bir zamonaviy sohada o'z ta'sirini o'tkaza oladigan huquq sohasiga aylandi. monopoliyasiga qarshi Britaniyada bo'lib o'tgan harakatga borib taqaladi. Angliya qiroli Charlz II tartibga solinmagan kitob nusxa qilinishidan havotirga tushib, o'z qirollik kuchidan foydalanib 1662 yilda Litsenziyalash Qonuni (Licensing Act) kuchga kiritadi. Anna Qonuni (The Statute of Anne) eng dastlabki haqiqiy mualliflik huquqi qonuni bo'lib, bosmahonalarga ma'lum muddatga huquqlar bergan. Mualliflik huquqi kitob va xaritalar nashr etilishini tartibga soliflik huquqi [luvchi huquqiy konseptsiyadan hozirgi kunga kelib deyarli har bir zamonaviy sohada o'z ta'sirini o'tkaza oladigan huquq sohasiga aylandi. Bern Konvensiyasi. 1886 yilgi Bern Konvensiyasi dastlab suveren millatlar orasida o'zaro mualliflik huquqlarini tan olish uchun paydo bo'lgan edi. Bern Konvensiyasiga ko'ra, kretiv asarlar tan olinishi yoki e'lon qilinishi shart emas, chunki, ular paydo bo'lishi bilan avtomatik tarzda mualliflik huquqi himoyasi ostiga o'tishadi. Muallif Bern Konvensiyasiga a'zo davlatlar miqyosida o'z mualliflik huquqlari uchun ro'yhatdan o'tishiga hojat yo'q. Uning asari biror bir moddiy manbada muhrlangan (qog'ozga, diskka, toshga, rasmga va h.klarga yozilgan/olingan) ekan, muallif o'z asari va undan yaratiladigan barcha asarlarga (derivative works) avtomatik tarzda huquqlarga ega bo'ladi. Bu huquqlar mualliflik huquqi muddatining tugashi yoki muallifning o'z roziligiga ko'ra o'zgartilishi, tugatilishi mumkin. Bern Konvensiyasining qabul qilinishi yana, chet el mualliflarining mahalliy mualliflar bilan o'zaro teng huquqlarga ega bo'lishini ta'minladi. O'zbekiston Respublikasi Bern Konvensiyasini 2005 yil 19 aprelda imzoladi. Birlashgan Qirollik Konvensiyani 1887 yilda imzolagan bo'lsada, uning kuchga kiritilishi 1988 yilda, deyarli yuz yil o'tgach Mualliflar huquqi, Dizayn va Patent Qonuni (Copyright, Designs and Patents Act of 1988) ning qabul qilinishi bilan birga amalga oshdi. AQSH Konvensiyani 1989 yilda imzoladi. Bern Konvensiyasi qoidalarining Jahon Savdo Tashkilotining TRIPS shartnomasiga inkorporatsiya qilinganligi uni amalda butun dunyo bo'ylab keng tarqalishiga olib keldi. Mualliflik huquqlarini paydo bo'lishi va ularning himoyasi. Birlashgan Qirollikda asarga ozgina "qobiliyat, ish kuchi va qaror[sic]" sarflangan bo'lishi kerak. TOBB Iqtisodiyot va Texnologiya Universiteti. TOBB Iqtisodiyot va Texnologiya Universiteti (Turkiya Turkchasi: "Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi", "TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi", "TOBB ETÜ"). Turkiyanıng iqtisodiyot sohasidagi mutaxassislarni yetishtiruvchi oliy taʼlim muassasasidir. Shovot. Shovot tumani Xorazmning gʻarbiy qismida joylashgan. Uning maydonida temir yoʻl oʻtgan. Shovot tumani Koʻshkoʻpir, Gurlan, Yangibozor va Turkmaniston respublikasining Dashxovuz tumani bilan chegaradosh. Shovot tumani markazida istirohat bogʻi (park), poliklinika, kasalxonalar mavjud. Tumanda bir qancha UNESCO tomonidan ruyhatga olingan tarihiy obidalar mavjud va ular oʻz tarihiga ega. Oʻzbekistonda Xorazm hofizi Komiljon Otaniyozov ham xuddi shu tumanda tavallud topgan va shu yerda yashab oʻtgan. Shovot tumani iqtisodiyoti boshqa tuman iqtisodi kabi yaxshi. Har bir bolaga bir laptop. "Har bir bolaga bir laptop" (One Laptop per child) loyihasi dunyodagi rivojlanayotgan mamlakatlardagi, shaxsiy komp'yuter olishga qurbi yetmaydigan aholi qatlamining farzandlarini qulay va arzon kompyuter bilan ta'minlashga qaratilgan loyihadir. Bunday laptoplar ko'p qulayliklarga ega bo'lmagan, yaxshi rivojlanmagan joylarda ishlatish uchun ham mo'ljallangandir. Va, eng asosiysi uning narxining arzonligidir. Alternative rock. Alternative rock musiqa janri bo'lib, rock yo'nalishidan kelib chiqqan. 1980-yillarda AQSH va Buyuk Britaniyada paydo bo'lgan. Mozilla Foundation. Mozilla Foundation (qisqartmasi MF yoki MoFo) - Mozilla loyihasini qo`llab – quvvatlash va boshqarish uchun ochilgan notijorat tashkilot hisoblanadi. Ushbu tashkilot ishlab chiqish siyosatini, loyihaga muhim bo’lgan infrastrukturani ekspluatasiya qilishni, maxsulot belgilarini va o`zga intelektual mulkni boshqaradi. Mozilla Foundation Mozilla Corporation kompaniyasiga tegishli, u ko`pgina Mozilla yaratuvchilarini ish bilan ta`minlaydi, Mozilla Firefox brauzeri va Mozilla Thunderbird sonlari chiqishi ustidan nazorat olib boradi. Mozilla Foundation bosh ofisi – Mauntin-Vyu (Kaliforniya shtati, AQSH) da joylashgan. Mozilla Corporation. 3 avgust 2005 yilda Mozilla Foundation Mozilla Corporation kompaniyasini tashkil etdi, Mozilla Firefox va Mozilla Thunderbirdni yaratish va tarqatish bo’yicha o’z vazifalarini kompaniyaga topshirdi. Mozilla Corporation sonlarni rejalashtirish, marketing va programma distributivi uchun javobgar hisoblanadi. Moliyalashtirish. Mozilla Foundationning asosiy moliyaviy manbasi erkin ehsonlar hisoblanadi. AOL 2 million dollar boshlang`ich mablag` kiritgan, Mitch Kapor esa 300 ming dollar ehson qilgan. Mozilla Foundation AQSh soliq kodeksiga binoan soliq to`lovlaridan ozod etilgan. Mozilla Corporation esa soliq to`lovchi hisoblanadi. Boshqalar. Mozilla Europe, Mozilla Japan va Mozilla China lar notijorat tashkilolar hisoblanadi, Mozilla loyihalari va mahsulotlarini rivojlantirish va tarqatish uchun yaratilgan. Qon guruhlari. Qon guruhi — eritrotsitlarning individual antigen xarakteristikalarining tavsifidir. Bu eritrotsitlar membranasidagi uglevod va oqsillarning kimyoviy tarkibi orqali aniqlanadi. Odamda antigenlarning bir necha tizimi aniqlangan, ulardan asosiylari ushbu maqolada yoritilgan. Qon quyish. Mos kelmagan guruhni qonini quyish immunologik reaksiya, eritrotsitlarning yopishishi (agregatsiya)ga olib keladi. Bu esa oʻz navbatida gemolitik anemiya, buyraklardagi yetishmovchilik, shok va vafotga sababchi boʻladi. Qon guruhi haqida maʼlumotlar ayrim davlatlarda pasportlarga kiritiladi, harbiylarda ular kiyimga yozilishi mumkin. Irimlar. Yaponiyada qon guruhi xarakterni belgilaydi degan fikr keng yoyilgan. Qon guruhi haqidagi savolni hattoki ishga qabul qilishayotganda berishligi mumkin. Mozilla Europe. Mozilla Europe — notijorat tashkilot bo`lib, Mozilla mahsulotlariga Yevropada yordam berish uchun tuzilgan. Mozilla Europe 2004 yil 17 fevralda Parij shaxrida ochilgan. .ph. .ph — Filippin uchun yuqori darajali milliy domendir. .pk. .pk — Pokiston uchun yuqori darajali milliy domendir. .pl. .pl — Polsha uchun yuqori darajali milliy domendir. .pn. .pn — Pitkern oroli uchun yuqori darajali milliy domendir. .pr. .pr — Puerto-Riko uchun yuqori darajali milliy domendir. .ps. .ps — Falastin uchun yuqori darajali milliy domendir. .pt. .pt — Portugaliya uchun yuqori darajali milliy domendir. .pw. .pw — Palau uchun yuqori darajali milliy domendir. .py. .py — Paragvay uchun yuqori darajali milliy domendir. .qa. .qa — Qatar uchun yuqori darajali milliy domendir. .re. .re — Reunion uchun yuqori darajali milliy domendir. .ro. .ro — Ruminiya uchun yuqori darajali milliy domendir. .rs. .rs — Serbiya uchun yuqori darajali milliy domendir. .ru. .ru — Rossiya uchun yuqori darajali milliy domendir. .rw. .rw — Ruanda uchun yuqori darajali milliy domendir. Cristina Fernández de Kirchner. Cristina Elisabet Fernández de Kirchner (19 fevral 1953; tugʻilgan paytidagi ismi "Cristina Elisabet Fernández"), yoki Cristina Kirchner, Argentinaning hozirgi prezidentidir. Almazán. Almazán Ispaniyaning Soria viloyatida joylashgan shahardir. 2004 yilga koʻra 5,755 kishilik aholisi bor. .sa. .sa — Saudiya Arabistoni uchun yuqori darajali milliy domendir. .sb. .sb — Solomon orollari uchun yuqori darajali milliy domendir. .sc. .sc — Seyshel orollari uchun yuqori darajali milliy domendir. .sd. .sd — Sudan uchun yuqori darajali milliy domendir. W00t. W00t (IPA: [wuːt]) harf va raqamlardan tashkil topgan gibrid so’z bo’lib, asosan geymerlar tomonidan xursandchilik, baxtlilik ifodasini berish uchun ishlatiladi. Ushbu so’z Merriam-Webster lug’ati tomonidan 2007 yil so’zi deb tan olindi. Merriam-Webster’ning prezidenti, John Morse’ga ko’ra, ushbu so’z yil so’zi uchun eng loyiq bo’lib, o’zida yangi texnologiya va g’ayrioddiylikni mujassam etgan. Rafael Santi. Rafael ("Raffaello Sanzio", "Raffaello Santi", "Raffaello de Urbino" yoki "Rafael Sanzio de Urbino"), (6 aprel 1483 - 6 aprel 1520)mashhur Italiyalik rassom va me'mor. Mikelanjelo va Da Vinchi bilan Renessans davrining muhim uchligini tashkil qilganlar. Hayoti. 1483-yil 6 aprelda Italiyaning Urbino shahrida tug'ilgan. Rassomlikni 16 yoshida, “"Havoning yaratilishi"” va “"Trinite"” asarlai bilan boshlagan. Rafaelning otasi - Giovanni Santi ham Urbinoda rassomlik bilan shug'ullanar edi. 1494-yil otasi vafot etgach, Rafael tashqi bog'lantilardan kesilib, uyida ishlashni davom ettiradi. Rafaelning Urbinodagi asarlarida Melozzo de Forli, Piero della Francesca va eng ko'p Pietro Peruginoning tarzi sezilar edi. Ayniqsa 1503-yilda bitirgan “"Coronation of Virgin - Toj kiyish"” asarida Peruginoning tasiri ko'rinar edi. Buning eng asosiy sababi, Florensiyaga ketishdan oldin, Perudjada Pietro Peruginodan ta'lim olganidir. Peruginoning bu tasiri ostida chizgan eng ohirgi asari "Maryamning nikohi - Marriage of the virgin" asaridir. Bu rasmidan keyin Perugino tarzidan chiqishni boshlagan. Rafael Florensiyaga borgach, o'z tarziga Leonardo da Vinchi va Michelanjelo tasirlari ostida yangiliklar kiritdi. Florensiyada 1508-yilgacha chizgan asarlari “"Sistine Madonne"” “"La Belle Jandinière"”, “"Madonna of the Chair"” va “"Entombmeut"”dir. Rafaello Rimda Papa Yuliy II ning qo'lida ishladi. Birinchi qilgan ishi Papaning kutubhonasini yasatish bo'ldi. Teologik, Falsafiy va Lirik mavzularida chizgan rasmlari aniq, bir butun mazmunga ega edilar. 1514-yilda Papa Leo X ning buyrug'i bilan Havoriy Peter Soborida bosh me'morlik qildi. 37-tug'ilgan kunida 1520-yilda Rimda vafot etti. Michelangelo. Michelangelo di Lodovico Buonarroti Simoni (6 mart, 1475 – 18 fevral, 1564) — italiyalik haykaltarosh, rassom, arxitektor, shoir. Renessans davrining buyuk namoyondalaridan biri. .se. .se — Shvetsiya uchun yuqori darajali milliy domendir. .sg. .sg — Singapur uchun yuqori darajali milliy domendir. .sh. .sh — Ulug` Elena oroli uchun yuqori darajali milliy domendir. .si. .si — Sloveniya uchun yuqori darajali milliy domendir. Nike. Nike, Inc. - dunyoga mashhur sport mahsulotlari ishlab chiqaruvchi amerika kompaniyasi. Bosh ofisi Biverton shahri, Oregon shtatida joylashgan. Kompaniya 1972 yil Oregon Universiteti qisqa masofaga chopish bo`yicha komanda tarkibiga kiruvchi talaba Phil Knight va uning murabbiyi Bill Bowerman tomonidan asos solingan. Kompaniya devizi etib “Just Do It” iborasini tanlashdi. Direktorlar kengashi raisi – Phil Knight. Prezident – Mark Parker. Asosiy faoliyat turi:. Nike – dunyoda sport mahsulotlari ishlab chiqarish bo`yicha eng yirik kompaniyalardan biri.Kompaniya mahsulotlari qo`yidagi savdo belgilar ostida ishlab chiqariladi: Nike, Air Jordan, Total 90, Nike Golf, Team Starter va boshqalar.Shuningdek Nike Bauer, Cole Haan, Converse va Hurley International brendlari ostida mahsulot ishlab chiqaruvchi kompaniyalarni ham boshqaradi. Faoliyati ko`rsatkichlari:. Umumiy ishchilar soni – 26.7 ming kishi (2006 yil). 2005 yil kompaniya aylanma mablag’i Hoovers ma`lumotlariga ko`ra – $14,9 millyardni, sof foydasi esa – $1,3 millyardni tashkil etgan. “Swoosh” (Nike emblemasi). Dunyoga mashhur Nike “roscherki” Portlend Universiteti talaba - dizayner Kerolin Devidson tomonidan 1971 yilda yaratilgan.U bu ishi uchun $35 ganarar olgan.Ushbu emblema dunyoda eng mashhur brendlardan biriga aylandi. 1983 yil Nike direktorlar kengashi raisi Fil Nayt Devidsonga minnaddorchilik tariqasida ushbu “roscherkli” oltin uzuk va kompaniya aksiyasi bir qismini topshirdi. Per Yngve Ohlin. Per Yngve Ohlin (16 yanvar 1969 – 8 aprel 1991; Dead taxallusi ostida tanilgan) shved black metal vokalchisi, norvegiyalik Mayhem guruhi aʼzosi boʻlgan. Shuningdek, u shved death metal guruhi Morbid'ning "December Moon" demo albomida qatnashgan. Tajimai holi. Ogʻir-bosiq, introvert odam boʻlgan Dead sahnada boshqacha edi. Uning kiyim-boshini konsertdan bir hafta oldin koʻmib qoʻyishi va konsert kuni qayta kavlab olish odati maʼlum edi. Oʻzi aytishicha, u shu yoʻl bilan, kir-yagʻir, chirigan, chuvalchanglar ilakishgan kiyimlar kiyib, "oʻlimga yaqin boʻla olardi". Mayhem'ning bir gastrolida u qargʻa jasadini topib olgan va uni plastik meshga solib, saqlab qoʻygandi. Keyinchalik u kuylashdan avval tez-tez shu qargʻani hidlab olardi, buni "oʻlimni hidlash" zarurati bilan izohlardi. Dead sahnada kuylarkan, bir necha bor oʻzini shisha siniqlari va shikor pichogʻi bilan kesgandi. 1990 yili Sarpsborg (Norvegiya) shahridagi konsertida u oʻzini singan butilka bilan kesib, koʻp qon yoʻqotgani tufayli kasalxonaga yuborilgandi. Shuningdek, Dead ovozini qalinlashtirish uchun oʻzini atayin och qoldirib, oshqozon yarasi orttirishga harakat qilgandi. 1991 yilning 8 aprelida Mayhem aʼzosi Øystein 'Euronymous' Aarseth Dead'ning murdasini topdi; u bilaklari kesilgan holda yotardi, boshiga esa miltiq bilan otilgandi. Tanasi yonida xudkushlik nomasi topilgandi. Unda "Excuse all the blood" ("Qon uchun uzr"), deb yozilgandi (Hellhammer keyinchalik nomada bundan tashqari yana yozuvlar, shu jumladan uy ichida miltiq ishlatgani uchun kechirim soʻralib yozilgani, biroq ishni pichoq bilan tugatish haddan ortiq zerikarli boʻlgani haqidagi gaplar boʻlganini aytgan). Euronymous shu zahotiyoq Osloga borib, fotokamera olib kelgan va vaziyatni suratga tushrgandi; oʻsha suratlardan biri keyinchalik "Dawn of the Black Hearts" albomiga muqova boʻldi. Shuningdek, Aarseth Dead'ning otilib chiqqan miyasidan tatib koʻrganligi, suyaklaridan tumor yasaganligi haqida mish-mishlar tarqalgandi, biroq Aarseth birinchi iddaoni rad etgan. Aarseth suyaklardan bir qismini Samael, Marduk, Abruptum guruhlariga yuborgan boʻlishi ham mumkinligi aytiladi. .sk. .sk — Slovakiya uchun yuqori darajali milliy domendir. .sl. .sl — S`erra - Leone uchun yuqori darajali milliy domendir. .sm. .sm — San - Marino uchun yuqori darajali milliy domendir. .sn. .sn — Senegal uchun yuqori darajali milliy domendir. .sr. .sr — Surinama uchun yuqori darajali milliy domendir. .st. .st — San - Tome va Trinsipi uchun yuqori darajali milliy domendir. ASDA. ASDA - oziq – ovqat mahsulotlari, kiyim – kechak va boshqa turli hil tovarlarni sotish bilan shug`ullanuvchi Buyuk Britaniyadagi supermarketlar tizimidir. 1999 yilda tizim amerika supersentrlar tizimi Wal-Mart ning docher kompaniyasiga aylandi va hozirgi kunda Buyuk Britaniyada Tesco dan so`ng ikkinchi eng yirik chakana savdo bilan shug`ullanuvchi magazinlar tizimi hisoblanadi. ASDA – Wal-Mart ning eng yirik chet eldagi filiali. Wal – Martning chet eldan keladigan daromadlarining qariiyb yarmi ASDA da hisobiga to`g`ri keladi. Allianz. Allianz () – sug`urta kompaniyasi, dunyodagi eng ilg`or moliya kompaniyalaridan biridir. Allianz AG – 1890 yil 5 – fevralda Berlin da tashkil topgan va hozirgi kungacha barcha asosiy moliya bozorlarida ishlab kelmoqda. 1985 yil Allianz kompaniyasi halqaro holdingga aylantirilgan. Allianz AG ning dunyoning 70 dan ortiq davlatlarida 300 ta kompaniyasi mavjud. Asosiy faoliyat turi:. Allianz – uzoq muddatli jamg`armalarni boshqarish bo`yicha eng ilg`or kompaniyalardan biri hisoblanadi. Dunyo bozorida aktivlarni boshqarish bo`yicha eng yirik kompaniyalar ichida Allianz AG beshinchi o`rinda. Dunyoning turli davlatlaridan 60 mlnda ortiq mijozlar o`z mablag`larini boshqarishni ushbu kompaniga ishonib topshirishgan. .sv. .sv — Salvador uchun yuqori darajali milliy domendir. .sy. .sy — Siriya uchun yuqori darajali milliy domendir. .sz. .sz — Svazilend uchun yuqori darajali milliy domendir. .tc. .tc — Tyorks va Kaykos orollari uchun yuqori darajali milliy domendir. .td. .td — Chad uchun yuqori darajali milliy domendir. Janubiy Kipr. Janubiy Kipr poytaxti — Lefkoşa shahri. Brad Pitt. To'liq ismi William Bradley Pitt (o'qilishi - "Vilyam Bredli Pit") bo'lgan aktyor, 1963-yil 18-dekabrda AQShning Missuri shaxridagi Springfield'da uch bolali bir oilaning to'ng'ich farzandi bo'lib dunyoga keldi. Pitt oilasiningildizlari Inglizlarga borib taqaladi. Missouri Unverstitetining Jurnalistlik fakultetini bitirishiga qisqa vaqt qolganda, anchadan beri aqlida bo'lgan aktyorlik kariyerasini boshlash uchun oilasiga Pasadena'dagi bir chiroyli san'atlar akademiyasida o'qishga davom etishini aytib Hollywoodga ketadi. Oldiniga ba'zi tanituvlarda tovuq kostyumini kiyib, limuzin shafyorligi kabi ishlarda ishlagandan so'ng "«Dallas»" va "«Another World»" kabi seriallarda kichik ro'llarda qatnashdi. 1989-yilda "«Cutting Class»" ismli, kam byudjetli bir filmda ro'l ijro qilib diqqat jalb qildi. Oradan 2 yil o'tgach "«Thema & Louise»" filmida 15 daqiqalik ro'li tufayli Dunyoning eng seksi erkagi degan unvonga loyiq ko'rildi. Tashqi ko'rinishini emas, balki aktyorlik mahoratini tanitishni hohlagan Pitt, o'sha paytlarda shu istagini ro'yobga chiqarishiga sabab bo'lgan "«Interview With The Vampire»" (1994), "«Twelve Monkeys»" (1995), "«Se7en»" (1995), "«Fight Club»" (1999) kabi filmlarda ro'l ijro qildi. Ismi birqancha «Hollywood Go'zallari» bilan birga eshitilgan Pitt oldiniga Juliette Lewis bilan unashtirildi va ayrildi, so'ngra Gwyneth Paltrow bilan unashtirilib ayrildi. So'ngar 2000-yilda "Friends" seriali bilan mashhur Jennifer Aniston bilan turmush qurdi va 2004-yilda ajrashdi. Hozirda Angelina Jolie bilan birlikta. Angelina Jolie'ning boqib olgan Maddox, Zahara va Pax ismli farzandlariga o'z familiyasini berdi, shunda ularning familiyasi Jolie Pitt bo'ldi. Ozgina vaqt oldin Angelina Jolie, Shiloh Nouvel Jolie Pitt ismini berishgan birinchi o'z farzandlarini dunyoga keltirdi. Hozirda juft soddagina bir nikoh bilan turmush qurishni rejalashtirishmoqda. Scrubs. Scrubs — yosh shifokorlarning ishi va hayotiga bagʻishlangan komediyaviy/komediyaviy-dramatik amerikan televizion seriali (sitkom). Serial Bill Lawrence tomonidan yaratilgan boʻlib, "Touchstone Television" telekompaniyasi tomonidan produsyerlangan. Serial premyerasi 2 oktabr 2001-yili NBC kanalida boʻlib oʻtgan. Shouni suratga olish jarayonlari hozirgi kunga qadar davom etmoqda. 2007-yil, 25 oktabr kuni NBC kanalida serialning ohirgi, yettinchi epizodining premyerasi boʻlib oʻtdi. Saundtrek. Serial turli xil yoʻnalishlardagi musiqaga boy. Serialning bosh mavzusi Lazlo Bane guruhi tomonidan ijro etilgan va dastlab "All the Time In the World" albomida chiqarilgan "Superman" kompozitsiyasidir. Trident. Trident (shuguningdek MSHTML kabi ma'lum) — Windows versiyalari uchun yaratilgan Microsoft Internet Explorer dvijogining nomi. Birinchi marta Trident Internet Explorer brauzrerining to`rtinchi versiyasida (oktabr 1997 yil) ishlatilgan, o`shandan buyon qayta ishlanib va yangilanib kelmoqda. Wentworth Miller. Wentworth Miller ("talaffuzi: Uentuort Miller"; 1972-yil 2 iyunda t., Oksford, Buyuk Britaniya) — amerikalik aktyor, "Qamoqdan qochish" serialining yulduzi, u yerda u Michael Scofield ("Maykl Skofild") rolini ijro etadi. Mayhem. Mayhem (yoki 'The One True Mayhem') norvegiyalik black metal guruhidir. 1984 yili Osloda tashkil topgan. Guruh nomi "talotoʻp" maʼnosini bildiradi. .tf. .tf — Janubiy Fransiya chegaralari uchun yuqori darajali milliy domendir. .tg. .tg — Togo uchun yuqori darajali milliy domendir. .th. .th — Tailand uchun yuqori darajali milliy domendir. .tj. .tj — Tojikiston uchun yuqori darajali milliy domendir. .tk. .tk — Tokelau uchun yuqori darajali milliy domendir. .tl. .tl — Sharqiy Timor uchun yuqori darajali milliy domendir. .tm. .tm — Turkmaniston uchun yuqori darajali milliy domendir. .tn. .tn — Tunis uchun yuqori darajali milliy domendir. .to. .to — Tonga uchun yuqori darajali milliy domendir. Angelina Jolie. Angelina Jolie 1975- yil 4 iyunda, AQSh - Los Anjelesda dunyoga keldi. Mashhur, Oscar sazovori aktyor John Voightning qizi bo'lgan AQSh kinoaktrisasining to'liq ismi Angelina Jolie Voight. Angelina Lee Starsberg Teatr maktabini bitirigandan so'ng London, New York va Los Angelesda professional modellik qildi. Hozirda mashxur aktyor Brad Pitt bilan birgalikta turmush qurishni rejalashtirishyapti. Angelina 2 marta turmush qurib ajrashdi. Bu 2 turmushi 3 yildan iborat bo'ldi. 1996-1999 yillarida Johnny Lee Miller bilan, 2000-2003 yillari orasida esa Billy Bob Thornton bilan turmush qurgan edi. Keyinchalik 2004-yil Mr. And Mrs. Smith filmida mashxur aktyor Brad Pitt bilan tanishdi, 2006-yilda esa Shiloh Nouvel Jolie Pittni dunyoga keltirdi. Shiloh, Brad va Angelinaning o'z qizlari. Hozirda Angelina va Brad Shiloh va asrab olgan farzandlari Maddox, Zahara va Pax bilan bir butun oila kabi yashashmoqda. Yaqindagina Jolie reportajlarning birida 14 farzandi bo'lishini hohlagani va Brad Pitt bilan juda bahtli ekanligi haqida gapirdi. Mac OS X. Mac OS X ("Mek OS Ten", "Mak OS oʻn", baʼzan (notoʻgʻri) - «Mak OS iks» yoki «…eks») — Apple Inc. firmasining operatsion sistemasi. Berkli universitetining Unix-asos operatsion sistemasiga asoslangan boʻlib, PowerPC va Intel prosessor asosidagi Macintosh EHMlari uchun chiqariladi. Havolalar. Mac OS X Safari. Safari — Apple Inc. tomonidan yaratilgan veb brauzer bo`lib Mac OS X tarkibiga kiritilgan. Sharq falsafasi. Sharq falsafasi atamasi bilan Osiyo qitʼasida paydo boʻlgan falsafiy oqimlar, qarashlar majmuasi nomlanadi. Sharq falsafasiga hind, xitoy, fors, yapon, koreys hamda Oʻrta Osiyo falsafasi kiradi. Bu roʻyxatga baʼzan Bobil va Arab falsafasi ham kiritiladi, biroq bular gʻarb falsafasiga ham taalluqlidirlar. Bertrand Russell. Bertrand Arthur William Russell, 3-Earl Russell (18 may 1872 – 2 fevral 1970) britan faylasufi, tarixchi, matematik, patsifist, ratsionalist, Qirollik Jamiyati aʼzosi, Nobel mukofoti va "Xizmatlari uchun" ordeni laureati boʻlgan. Russell choynagi. Yer va Mars orasida, Quyosh atrofida aylanib, uchib yorgan chinni choynak bor, va u shunday mitti-ki, eng kuchli teleskoplarimiz ham uni ilgʻay olmaydi, deb iddao qilsam, hech kim buning aksini isbotlay olmaydi. Biroq agar men shu iddaomning notoʻgʻri ekanligi isbotlana olinmas ekan, demak mening daʼvoimdan shubhalanish hurmatsizlikdir, desam, bekor gap aytayotgan boʻlaman. Lekin, agar shu choynakning mavjudligi qadimiy kitoblarda yozilib, har yakshanba kuni muqaddas haqiqatlar kabi oʻqitilsa, maktablarda bolalarning miyasiga quyilsa, uning borligiga shubha qilish noodatiy koʻrinib, dunyoviy davrda ruhshunos, oʻrta asrlarda esa inkvizitor huzuriga yuborilish uchun sabab boʻlur edi. Russell choynagi konsepti asosida qator diniy parodiyalar, masalan Koʻrinmas Pushti Yakkashox va Uchar Lagʻmon Jonivori kabilar kelib chiqdi. Bahor. Bahor fasli, toʻrt fasldan biri boʻlib qish va yoz fasllarining oʻrtasida joylashgan fasldir. Bahor fasli 3 oydan iborat: Shimoliy yarimsharda - mart, aprel va maydan, janubiy yarimsharda esa sentabr, oktabr va noyabrdan. Bahorda daraxtlar gʻuncha tugishga, havo asta-sekin isishga boshlaydi. Bu faslda qish faslida yogʻib oʻtgan qorlarning erishi va juda koʻp miqdorda yomgʻir, doʻl kabi yogʻinlarning yogʻishi suv omborlarini, koʻl va koʻlmaklarning toʻlishiga sabab boʻladi. Chaqmoq va Momoqaldiroq kabi tabiat hodisalari ham eng koʻp bahor faslida roʻy beradi. Bahor faslida yogʻinlarning va baʼzi tabiat hodisalarining koʻp miqdorda sodir boʻlishi baʼzi oʻlkalarda toshqin, sel, va yongʻin kabi falokatlarga sabab boʻladi. Taqvimiy bahorga qaraganda, astronomik bahor kechroq, yaʼni yozgi tengkunlikda (shimoliy yarimsharda 20 yoki 21 mart, janubiy yarimsharda 22 yoki 23 sentabrda) keladi va yozgi quyosh turishi (shimoliy yarimsharda 20 yoki 21 iyun, janubiy yarimsharda 21 yoki 22 dekabrda) boshlanadi. Industrial rock. Industrial rock industrial va rock musiqalari hamda punk rock, Oi!, hardcore punk va baʼzan hard rock unsurlariga ega musiqiy janrdir. Apple Inc.. "Apple" – shahsiy kompyuterlar, iPod audiyopleyerlar va programma ta`minoti ishlab chiqaruvchi amerika korporatsiyasi. Shahsiy kompyuterlar va zamonaviy grafikli interfaysga asoslangan ko`pvazifali operatsion sistemalar olamida pionerlardan biri hisoblanadi. Bosh ofisi – Kupertino, Kaliforniya shtatida joylashgan. 2007 yil 9 yanvargacha 30 yil davomida korporatsiya nomi “Apple Computer” edi. 70-yillar. Kaliforniyada Steve Jobs va Steve Wozniak tomonidan asos solingan. 1970 yilning o`rtalarida ular “Motorola 6502” prosessori bazasida birinchi shahsiy kompyuterni ishlab chiqishadi. O`nlab shunday kompyuterlarni sotib, yosh tadbirkorlar moliyaviy daramod olishdi va 1 aprel 1976 yil da firmani rasmiy ro`yhatdan o`tkazishgan.1976 yilda ishlab chiqilgan “Apple I” birinchi programmalashtiruvchi mikrokompyuter bo`lmagan. Birinchilik “Al`tair 8800” kompyuteriga tegishli, 1974 yilda yaratilgan va kataloglardan tarqatilgan.Ammo, “Al`tair” tehnik tomondan “shahsiy kompyuter” sifatida kvalifikatsiyalanman bo’lgan, chunki yig`ish imkoniyatiga ega bo`lmagan va programma yordamida ma`lumotlarni chaqirish imkoniga ega bo`lmagan. Yillar davomida kompaniya “Motorola” prosessorli, firma tomonidan ishlab chiqilgan operatsion sistemali o`zining “Macintosh” kompyuterlarini ishlab chiqarib kelgan.apple qichchu companiya 80-yillar. 1980 yil noyabr oyida kompaniya kompyuterlarini bozorga chiqara boshlaydi va barcha kamchiliklar o`zini namoyon eta boshlaydi. 1981 yil mart oyiga kelib etkazib berilgan kompyuterlarning 20 % i nosoz holda etkazilayotgani aniqlandi.Qolganlari esa yoqilishi bilan bir soat o`tar o`tmas bo`zilar edi, chunki Jobs ventilyator qo`yishga ruhsat bermagan edi va mikroshemalar temperatura oshishiga dosh bermas edi. 1981 yilning mart oyida Wozniak aftohalokatga uchraydi va vaqtinchalik ishlay olmaydi. “Apple III” ni sotish bilan bog`liq muammolar shunga olib keldiki, Jobs o`zning 40 ta ishchisini bo’shatishga majbur bo’ladi. 1985 yilda AQSh prezidenti Ronald Reygan tehnik progressni rivojlantirgani uchun Jobs va Wozniakga medal topshiradi. Boshqaruv. “Apple” – ommaviy kompaniya, uning aksiyalari NASDAQ va London fond birjalarida sotiladi. Kapitalisatsiya 2007 yil iyul oyi o`rtalarida - $115,3 mlrdni tashkil etdi. Faoliyati. Kompaniya o`zining bir qism mahsulotlarini o`ziga tegishli magazinlar tizimi orqali ko`tara sotadi.(AQSH, Kanada, Yaponiya va Buyuk Britaniya da 147 ta magaziniga ega). “Apple” 2005 yil 24 sentyabr moliyaviy yil yakunlariga ko`ra o`z magazinlaridan $2.35 mlrd daromad olgan, bu uning yillik savdo hajmining 17% ni tashkil etadi. Maxsulotlari. Hozirgi kunda “Macintosh” kompyuterlaridan tashqari (MacPro, iMac va Mac mini modellari, noutbuklar: MacBook va MacBook Pro, Xseve server ishlab chiqarish) shuningdek ularga programma ta`minoti (Mac OS X, iLife,Final Cut, Aperture multimediya paketlari va boshqalar) ishlab chiqaradi. Apple iPod pleyerlari ishlab chiqaradi, shuningdek iTunes onlayn magazini orqali sifrovoy audio va videozapislarni sotish bilan ham shug`ullanadi. Apple Cinema Display deb nomlanuvchi professional kompyuter displeylarini ham ishlab chiqaradi. 2006 yil yanvar oyidan boshlab “Apple” kompaniyasi Intel prosessorli kompyuterlar ishlab chiqara boshladi. 2007 yil 21 mart dan boshlab “Apple” HDTV video formatda ishlovchi Apple TVmultimediya pleyerlarni ishlab chiqara boshladi. 2007 yil 29 iyundan “Apple” yangicha boshqarish usuli Multi – Touch ga asoslangan iPhone yangi telefonini sotishni boshladi. Faoliyati ko`rsatkichlari. Umumiy ishchilari soni – 14.8 ming kishi (24 sentyabr 2005) 2006 moliyaviy yilda (31 sentyabr 2006 yilda tugagan) Apple ning sotuvlari natijasi - $19.3 mlrdni tashkil etgan. Apple Rossiyada. Kompaniyaning Rossiyadagi biznes hamkorlari bu - Apple IMC Russia, “MakSentr” va “Deep apple” hisoblanadi. 2006 moliyaviy yil yakunlariga ko`ra “Apple” ning Rossiyadagi sotuvlari $69 mln ni tashkil etgan.”Apple IMC Russia” menejerlari fikriga ko`ra ushbu mavsumda Rossiyada 240 ming dona iPod audio pleyerlari sotilgan. Lev Tolstoy. Lev Nikolayevich Tolstoy ("Лев Николаевич Толстой", 28 avgust (9 sentabr), 1828, Yasnaya Polyana, Tula guberniyasi — 7 (20) noyabr, 1910, Astapovo stansiyasi, Tambov Guberniyasi) — keng ommaga mashhur rus yozuvchisi, publitsist va diniy namoyonda, tolstovchilar harakatining ideologi. Lev Tolstoy haqidagi kinofilmlar. * Mail.ru. Mail.ru — Runetdagi eng katta bepul elektron pochta servislarlaridan biridir. VikiOmbor. VikiOmbor (Wikimedia Commons) erkin litsenziyali tasvir, tovush va boshqa multimedia faylalri toʻplanadigan internet-ombordir. Vikipediya muassisi - Wikimedia tomonidan ishga tushirilgan. .tr. .tr — Turkiya uchun yuqori darajali milliy domendir. .tt. .tt — Trinidad va Tobago uchun yuqori darajali milliy domendir. .tv. .tv — Tuvalu uchun yuqori darajali milliy domendir. .tw. .tw — Tayvan uchun yuqori darajali milliy domendir. .tz. .tz — Tanzaniya uchun yuqori darajali milliy domendir. Favvora. Favvora - qandaydir manbadan chiqqan suv qandaydir jomga tushib va yana qayta ishlatiladigan qurilma. Estetik zavq berish uchun oʻrnatiladi. .ua. .ua — Ukraina uchun yuqori darajali milliy domendir. .su. .su — Sovet Ittifoqi uchun yuqori darajali milliy domen bo'lib, Sovet Ittifoqi bo`linib ketganiga qaramay hozirgi kungacha faoliyat ko`rsatadi. Hotmail. MSN Hotmail — Microsoft tomonidan yaratilgan bepul elektron pochta servisi bo`lib, veb-interfeys orqali ishlashga yo`l beradi. .ug. .ug — Uganda uchun yuqori darajali milliy domendir. .uk. .uk — Buyuk Britaniya uchun yuqori darajali milliy domendir. .us. .us — Amerika Qo`shma Shtatlari uchun yuqori darajali milliy domendir. .uy. .uy — Urugvay uchun yuqori darajali milliy domendir. .va. .va — Vatikan uchun yuqori darajali milliy domendir. .vc. .vc — Sent-Vinsenta va Grenadin uchun yuqori darajali milliy domendir. .ve. .ve — Venesuela uchun yuqori darajali milliy domendir. .vg. .vg — Britaniya Virgin orollari uchun yuqori darajali milliy domendir. .vi. .bd — Amerika Virjin orollari uchun yuqori darajali milliy domendir. .vn. .vn — Vietnam uchun yuqori darajali milliy domendir. .vu. .vu — Vanuatu uchun yuqori darajali milliy domendir. .wf. .wf — Wallis and Futuna orollari uchun yuqori darajali milliy domendir. .ws. .ws — G`arbiy Samoa uchun yuqori darajali milliy domendir. .ye. .ye — Yemen uchun yuqori darajali milliy domendir. .za. .za — Janubiy Afrika Respublikasi uchun yuqori darajali milliy domendir. .zm. .zm — Zambiya uchun yuqori darajali milliy domendir. .zw. .zw — Zimbabve uchun yuqori darajali milliy domendir. Björk. Björk (toʻliq ismi — "Björk Guðmundsdóttir"; talaffuzi — "Byork Gudmundsdottir", 1965-yil, 21 noyabr kuni Reykyavik, Islandiyada tugʻilgan) — islandiyalik qoʻshiqchi, musiqachi, bastakor va qoʻshiq matnlari muallifi, aktrisa, koʻpgina mukofotlarning sohibi. Uning qoʻshiqlarini turli xil janr va uslublarga kiritishadi, ular ichida: pop, trip-hop, alternative rock, jazz, electronica, etnika va mumtoz musiqa. Björk kinoda. 2000-yili Lars von Trierning "Qorongʻida raqsga tushuvchi" filmi chiqadi (), u yerda Björk bosh rolni ijro etadi va "Selmasongs" nomli saundterkini yozadi. Film Kann kinofestivalida — "Oltin palma shoxi"ga sazovor boʻladi, Björkning oʻzi esa "Eng yaxshi aktrisa" sifatida festivalning sovgʻasini oladi. Shaxsiy hayot. Björkning ikki farzandi bor — qiz Ísadóra (Isadora, 2002, otasi — Matthew Barney) va oʻgʻil Sindri (Sindri Eldon Þórsson, 1986, otasi — Þór Eldon, Sugarcubesning sobiq ishtirokchisi). Björk koʻp martalab paparassilar ustidan shikoyat qilgan. 1996-yili u Tailand aeroportida oʻz oʻgʻliga nisbatan provokatsion harakatlar qilgan deb hisoblagan jurnalistga hujum qilgan. Oʻsha 1996-yilning oʻzidayoq Ricardo Lopez ismli ruhiy kasal amerikalik muhlisi Björk uchun bombaning tayyorlanish jarayonini suratga oladi va unga pochta orqali yuboradi. 20 soatlik videoning ohirida u kamera oldida oʻziga qarata oʻq uzadi. Björkning hayoti posilkani qoʻshiqchiga yuborilishdan oldin topa olgan politsiya reaksiyasi tufayli saqlanib qolinadi. Aynan shu voqea taʼsiri ostida Björk 1997-yili uning ijodida burilish yasagan "Homogenic" albomini yozadi.. Björk ismi. "Björk" bu haqiqiy ism, sahna taxallusi yoki familiya emas. Islandlarning umuman familiyalari yoʻq. Islandiyada insonni uning ismi bilan (tugʻilgan paytida berilgan) qoʻshib otasining ismini (ayrim hollarda onasining) aytishadi. "Guðmundsdóttir" — bu "Guðmundsdóttirning qizi" degan maʼnoda. "Björk" soʻzining oʻzi ("toʻgʻri talaffuzi "byork") island tilida "qayin" maʼnosini beradi. Telegram. Bu remikslar albomi 1997-yili chiqarilgan Post albomidandir. Qish. Qish toʻrt fasldan biri boʻlib, kuz va bahor fasllarining orasida joylashgan eng sovuq fasldir. Qish fasli 3 oydan iboratdir. Shimoliy yarimsharda: Dekabr, Yanvar va Fevraldan, Janubiy yarimsharda esa: Iyun, Iyul va Avgustdan. Bu faslda iqlim darajasi minusga qarab tusha boshlaydi. Shu sababli sovuq yogʻingarchiliklar orta boshlaydi. Astronomik qish 20 dekabrdan 21 martgacha davom etadi (shimoliy yarimsharda). Yoz. Yoz toʻrt fasldan biridir. Yoz fasli bahor va kuz fasllarining orasida joylashgan boʻlib, eng issiq fasldir. Yoz fasli shimoliy yarimsharda eng uzun kundan boshlab, tengkunlikgacha davom etadi. Bu fasl Shimoliy yarimsharda 22 iyundan 22 sentabrgacha, Janubiy yarimsharda esa 22 yanvardan 21 martgacha davom etadi. Yoz fasli inson organizmi uchun eng kerakli fasllardan biridir. Yoz fasli, inson sogʻligʻi uchun juda zarur boʻlgan, suyaklarning rivojlanishi uchun katta dastak beradigan D vitaminiga boydir. Chunki D vitamini eng yaxshi quyosh nurlari bilan insonga oʻtadi. Quyoshda toblanish bod kasali bilan ogʻrigan odamlar uchun ham juda foydali. Meva,sabzavot va boshqa oʻsimliklar ham yoz faslida pisha boshlaydi. Yozning juda qattiq jazirama issiq kunlari inson sogʻligʻi uchun zararlidir, haddan ziyod oftobda toblanish ham inson terisiga zarar berishi mumkin. .bv. .bv — Buve uchun yuqori darajali milliy domendir. .gb. .gb — Buyuk Britaniya uchun yuqori darajali milliy domendir. Kuz. Kuz, yoz va qish orasida joylashgan fasl boʻlib shimoliy yarimsharda sentabr, oktabr va noyabr oylaridan, janubiy yarimsharda esa mart, aprel va may oylaridan iborat. Kuz fasli kelganda asta-sekin kunlar qisqarib, tunlar uzaya boshlaydi. Sovuq, shamolli va yomgʻirli kunlar ko'payadi. Daraxt va oʻsimliklarning barglari sargʻayib qurishga boshlaydi. Garbage. Garbage — internatsional rock guruh (ayrim paytlarda britaniyalik deb hisoblanadi), 1994-yili AQShning Viskonsin shtati, Medison shahrida tashkil topgan. Tarkib. Shirley MansonDuke EriksonSteve MarkerButch Vig Liberalizm. Liberalizm (Либерализм) () — odamlarning o'zini, xatti-harakatlarini, mulkini boshqarishda erkin degan nuqtai nazarga asoslangan falsafiy, iqtisodiy va siyosiy dunyoqarash, nazariya. Liberalizmning asosiy printsiplari. Mukammal liberal jamiyat bu har kim uchun erkin harakat qilish imkoniyatini beruvchi, muxim siyosiy ma'lumotlar bilan erkin almashuvchi, davlat va din hokimiyatini cheklovchi, qonun ustivorligini ta'minlovchi, shaxsiy mulk va erkin tadbirkorlik mavjud jamiyatdir. Liberalizm jamiyat, davlat, hayot tarzi uchun asos bo'lgan ko'pgina eski dunyoqarashlarni bekor qildi. Jumladan, hukmdorlarning iloxiy huquqlari va dinning yagona bilim manbai kabi holatlardan voz kechildi. Liberalizm fundamental printsiplari quyidagilarni o'z ichiga oladi: har kim uchun yashash, shaxsiy erkinlik va mulk egaligi xuquqi; qonun oldida hammaning tengligi; erkin bozor iqtisodiyoti; erkin va rost saylovda tanlanuvchi hukumat; davlat boshqaruvining oydinligi. Shu bilan birga hukumatning asosiy funktsiyasi ushbu holatlarni ta'minlashdan iboratdir. Zamonaviy ko'rinishda liberalizm kamchilikning xuquqlarini himoya qiluvchi, plyuralizm va demokratik boshqaruvga asoslangan ochiq jamiyatni ko'zda tutadi. Ba'zi zamonaviy nuqtai nazarlarda davlat boshqaruvini kengaytirish mumkin deb qaraladi. Buning sababi fuqarolarning o'z imkoniyatlarida tengligini, ma'lumot olishi va foyda ko'rishidagi farqni qisqartirishni ta'minlashdan iboratdir. Bunday qarash tarafdorlari davlat o'z majburiyatlarini bajarishida barchaning muvaffaqiyatini ta'minlashi lozimligini ko'rsatishadi. Jumladan ishsizlarga yordam berish, boshpanasizlar uchun joy berish va tekin tibbiy xizmat ko'rsatish davlat majburiyatlaridan biridir. Liberallarning qarashlariga binoan hukumat o'z qaramog'idagi insonlarning qiziqishlarini ko'zda tutib faoliyat ko'rsatishi lozim, davlatning siyosiy boshqaruvi ko'pchilikning roziligi bilan amalga oshirilishi kerak. Hozirda liberallarning talablariga eng yaqin davlat boshqaruv tizimi liberal demokratiyadir. Etimologiya va tarixiy ishlatilishi. "Liberal" so'zi ("erkin") degan so'zdan kelib chiqadi. Tit Liviy "Rim shaxri asoslanishi vaqtidan tarixi" kitobida plebeylar va patritsiylar orasidagi sinflararo erkinlik uchun kurashni eslatib o'tadi. Mark Avreliy o'zining "Fikr yuritishlarida" "barcha uchun teng qonun qabul qilingan, barchaning tengligi tan olingan va so'z erkinligi mavjud davlat; shuningdek, avvalambor o'z qo'l ostidagi xalq erkinligini qadrlovchi mamlakat" haqida so'z olib boradi. Italiyada renessans davrida ushbu kurash mustaqil shaxar-davlatlar va Rim Papasi orasida ko'tarila boshladi. Nikolo Makiavelli "Tit Liviyning birinchi dekadasi haqida o'ylar" asarida respublikancha boshqaruv printsiplarini ta'riflaydi. Angliyada Jon Lokk va Frantsiyada ma'rifatparvarlar erkinlik uchun kurashni inson xuquqlari tushunchasi asosida ta'riflashdi. AQSH mustaqilligi uchun urush natijasida liberal davlat haqidagi qarashlarga tayangan dastlabki konstitutsiya ishlab chiqildi. Bunda ayniqsa davlat boshqaruvi doim boshqariluvchilar roziligi bilan amalga oshirilishiga urg'u berildi. Frantsiya burjuaziyasi ham buyuk frantsuz revolyutsiyasi vaqtida liberal printsiplarga tayanuvchi hukumat yaratishga harakat qildi. "Liberal" so'zining siyosiy yo'nalish tarafdorlariga nisbatan, dastlab, absolyutizmga qarshi bo'lgan Ispaniya (1812 y.) konstitutsiyasi mualliflari ishlatgan bo'lishi kerak. XVIII asrdan boshlab liberalizm deyarli barcha rivojlangan davaltlarda asosiy g'oyaga aylandi. Liberal fikrlarni amalga oshirishdagi dastlabki harakatlar qisman natija berardi, ba'zida umuman qarama-qarshi holatlarga olib kelardi (masalan, diktaturalarning paydo bo'lishi). Tenglik va erkinlik shiorlaridan avantyristlar foydalanishardi. Liberalizmni turlicha talqin qiluvchilar orasida jiddiy baxslar yuzaga kelardi. Urushlar, revolyutsiyalar, iqtisodiy inqirozlar g'oyalarga ishonchni yo'qotardi. Shu kabi sabablar tufayli liberalism turli davrlarda turlicha talqin qilindi. Vaqt o'tishi bilan barcha qarashlar tartiblashtirildi va natijada eng keng tarqalgan davlat boshqaruv tizimlaridan biri - liberal demokratiya yuzaga keldi. Liberalizm shakllari. Dastlab liberalizm barcha xuquqlar jismoniy va yuridik shaxslar qo'lida bo'lishi kerak, davlat esa shu xuquqlarni himoya qilish uchun mavjud bo'lishi lozim degan xolatdan kelib chiqardi (klassik liberalizm). Zamonaviy liberalizm klassik talqin chegaralarini ancha kengaytirdi va xozirda ko'pgina oqimlarni o'z ichiga oladi. Bu oqimlar orasida qarama-qarshiliklar va xatto to'qnashuvlar mavjud. Bu oqimlar, jumladan "Inson xuquqlari deklaratsiyasida" ko'rsatib o'tilgan. Atamalarni aniqlashtirish maqsadida ushbu maqolada "siyosiy liberalizm" - demokratiya uchun va absolyutizm yoki avtoritarizmga qarshi kurash; "iqtisodiy liberalizm" - shaxsiy mulk egaligi uchun va davlat boshqaruviga qarshi harakat; "madaniy liberalizm" - shaxs erkinligini himoya qilish va unga vatanparvarlik yoki diniy dunyoqarash tomonidan hiyonat qilmaslik; "ijtimoiy liberalizm" - imkoniyatlarning tengligi va iqtisodiy ekspluatatsiya qarshi ma'nolarida ishlatiladi. Zamonaviy liberalizm rivojlangan davlatlarda barcha liberalizm shakllarini qo'shilishidan iboratdir. Uchinchi dunyo davlatlari orasida asosan sog'lom yashash muxiti va kolonializmga qarshi "og'alik liberalizmi" keng tarqalgan. Siyosiy liberalizm. Siyosiy liberalizm - aloxida shaxslar qonun va jamiyat asosi xisoblanadi, ijtimoiy institutlar individuumlarni real hokimiyat bilan ta'minlash uchun mavjud deb ta'kidlovchi qarash. Angliyaning "Buyuk erkinlik xartiyasi" (1215 y.) ba'zi shaxs xuquqlarining monarxdan kengroq doirada qo'llanilishi namunasidir. Bunda asosiy xolat ijtimoiy shartnomadan iboratdir. Unga binoan, fuqarolar o'zlari qonun yaratishadi va o'zlari shu qonunga bo'y sunishadi. Qonun ustuvorligiga aloxida urg'u beriladi. Zamonaviy liberalizm, shuningdek, jinsi, ijimoiy kelib chiqishi, millati, e'tiqodi va xokazolardan qat'iy nazar ovoz berish xuquqini o'z ichiga oladi. Iqtisodiy liberalizm. Iqtisodiy yoki klassik liberalizm mulk egaligi xuquqi va shartnoma erkinligini himoya qiladi. Bu liberalizm shaklining shiori "erkin xususiy korxonadir". Davlatni aralashmaslik printsipiga (laissez-faire) asoslangan kapitalizm muqobil deb bilinadi, bunda davlat subsidiyasi va savdo uchun yuridik cheklanuvlarni bekor qilish ko'zda tutiladi. Iqtisodiy liberallar bozor davlat boshqaruviga muxtoj emas deb ta'kidlashadi. Ularning ba'zilari davlat monopoliya va kartellarni nazorat qilishi mumkin desa, boshqalar monopoliyalar aynan davlat faoliyati tufayli yuzaga keladi deyishadi. Iqtisodiy liberalizm tovar va xizmatlar narxi individuumlarning erkin tanlovi, ya'ni bozor kuchlari bilan shakllanishi lozim deb ta'kidlashadi. Ba'zilar bozor kuchlarini xavfsizlik yoki sud tizimi kabi ananaviy davlat faoliyati doirasiga ham ta'sir o'tkazishiga yo'l qo'yishadi. Iqtisodiy liberalizm, shartnomalar tuzishda yuzaga keladigan iqtisodiy tengsizlikni, raqobatning tabiiy natijasi deb qaraydi. Xozirda liberalizmning bu shakli libertianlikda yaqqol namoyon bo'lgan. Boshqa ko'rinishlari minarxizm va anarxo-kapitalizmdir. (Qarang: neoliberalizm, liberalizatsiya). Madaniy liberalizm. Madaniy liberalizm e'tiborini dastlab ong va xayot tarziga oid shaxs erkinligiga qaratadi; jins, e'tiqod, akademik erkinlik, davlatni shaxsiy ishga aralashishidan homoyalash kabi muammolarni o'z ichiga oladi. Jon Styuart Mill o'zining "Erkinlik haqida" essesida quyidagini ta'lidlaydi: "Odamalrning mustaqil yoki guruxda bo'lib boshqalarni faoliyatiga aralashishining yagona maqsadi - o'z-o'zini himoya qilishdir. Sivilizatsiyalashgan jamiyat a'zosi ustidan hukm o'tkazish faqat boshqalarga ziyon yetkazmaslik maqsadidagina amalga oshirilishi mumkin". Madaniy liberalizm u yoki bu darajada davlatning adabiyot va san'at, ilmiy guruxlar faoliyati, qimor o'yinlar, foxishabozlik, jinsiy aloqaga kirish yoshi, abort, kontratseptiv vositalardan foydalanish, evtanaziya, alkogol ichimliklar va giyohvand vositalar qabul qilish kabi soxalarni boshqarishiga e'tiroz qilishadi. Xozirgi kunda Niderlandiya madaniy liberalizm eng yuqori darajasida bo'lgan davlat bo'lishi kerak. Ijtimoiy liberalizm. Ijtimoiy liberalizm XIX asr oxirida utilitarizm ta'siri ostida yuzaga keldi. Ba'zi liberallar, to'liq yoki qisman, marksizm va ijtimoiy ekspluatatsiya nazariyasini qabul qilishdi va davlat ijtimoiy adolatni tiklash uchun o'z hokimiyatidan foydalanishi lozim degan xulosaga kelishdi. Jon Dyui va Mortimer Adler kabi ba'zi faylasuflar "barcha" individuumlar, jamiyat asosi sifatida, o'z qobiliyatlarini amalga oshirish uchun ma'lumot olish, iqtisodiy imkoniyatlar, tashqi ziyon yetkazuvchi ta'sirlardan himoya kabi muxim extiyojlar bilan ta'minlanishi kerak deb ko'rsatishdi. Bunday jamiyat ta'minlovchi pozitiv xuquq, aralashmaslikka asoslangan, negativ xuquqdan tubdan farg qiladi. Ijtimoiy liberalizm tarafdorlari negativ xuquqni adolatli amalga oshirish uchun fuqarolarga pozitiv xuquqlar kafolati berilishi zarurdir deb ta'kidlashadi, chunki amalda kam ta'minlangan axoli yashab qolish maqsadida ba'zi xuquqlaridan voz kechadi, sudlar esa boylar tomoniga yon bosadi. Ijtimoiy liberalizm iqtisodiy raqobatga ba'zi cheklanishlar kiritishni qo'llab quvvatlaydi. U, shuningdek, hukumatdan qobiliyatlilar rivojlanishi uchun sharoit yaratish, bosh ko'tarishlarni oldini olish va umumiy muvaffaqiyatga erishish uchun axolini (soliqlar yordamida) ijtimoiy ximoya qilishini kutadi. Xalqaro liberal partiyalar federatsiyasi bo'lgan «Liberal internatsional» belgisi Iqtisodiy va ijtimoiy liberalizm orasida fundamental qarama-qarshilik mavjud. Iqtisodiy liberallar pozitiv xuquqlar negativ xuquqlarni buzilishiga olib keladi va, demak, ularga yo'l qo'yish mumkin emas deb xisoblashadi. Ular davlat funktsiyalarini asosan xavfsizlik, mudofa va sud hokimiyati bilan cheklangan deb ko'rishadi. Ijtimoiy liberallar esa davlatning asosiy funktsiyasi ijtimoiy ximoyadan iborat va o'z ichiga quyidagilarni oladi deyishadi: nochorlarni oziq-ovqat va boshpana bilan ta'minlash, tibbiy yordam, o'rta ta'lim, nafaqa bilan ta'minlash, jinoyatchilikni oldini olish, bolalar, nogironlar va keksalarga qarash, tabiiy ofat qurbonlariga yordam berish, kamchilikni ximoya qilish, fan va san'atni ximoya qilish. Bunday uslub hukumatga keng cheklanishlar qo'yish imkoniyatini yo'qotadi. Iqtisodiy va ijtimoiy liberalizm, garchi shaxsiy erkinlkka erishish bo'lgan yagona maqsadga intilsada, lekin uni amalga oshirish vositalarida tubdan farq qiladi. O'ng va konservativ oqimlar iqtisodiy liberalizmga tayanib, madanaiy liberalizmga inkor qilishadi. Chap oqimlar, asosan, madaniy va ijtimoiy liberalizmga urg'u berishadi. Ba'zi tadqiqotchilar pozitiv va negativ xuquqlarni qarama-qarshi qo'yish sun'iy va noo'rin deb ko'rsatishadi, chunki "negativ" xuquqlarni ta'minlash o'z navbatida jamiyatdan manbalar talab qiladi (masalan, mulk egaligi xuquqini ta'minlash uchun yuridik apparatdan foydalanish). Og'alik liberalizmi. Og'alik yoki fraternitar liberalizm ("xalqlar og'aligi") urushdab keyin uchinchi dunyo davlatlarining kolonializmga qarshi kurashi natijasida paydo bo'ldi. Bugungi kunda u xuquqiy norma sifatida emas balki ko'proq turli intilishlar bilan bog'liqdir. Uning maqsadi boshqaruv, moddiy boyliklar va texnologiyalarni rivojlangan davlatlar qo'l ostida bo'lishiga qarshi kurashdan iborat. Bu oqim tarafdorlari tinchlik, o'z o'zini aniqlash, iqtisodiy rivojlanish va umuminsoniy boylikalrga (tabiiy boyliklar, ilm-fan yutuqlari, madaniy boylikalar) jamiyatning "kollektiv" xuquqi bor deb ta'kidlashadi. Og'alik liberalizmi, shuningdek, dunyo ekologik axvoli va gumanitar yordamga o'z e'tiborini jalb qiladi. Barcha yuqorida ko'rsatib o'tilgan liberalizm shakllari davlat va shaxslar javobgarligi orasida balans bo'lishi lozim, davlat funktsiyalari shaxsiy sektor bajara olmaydigan masalalar bilangina cheklanishi kerakligini ko'zda tutadi. Liberalizmning barcha shakllari insoniy qadriyatlarni va shaxsiy erkinlikni xuquqiy ximoya qilishga qaratilgan va shaxslarning xatti-harakatlariga qo'yilgan cheklanishlarni bekor qilish jamiyatni yaxshilanishiga olib keladi deb ta'kidlaydi. Manbalari. Shaxsiy erkinlikka intilish barcha davrlarda hamma xalqlar uchun xos bo'lgan. Masalan, XV asrda Florentsiya va Venetsiya shaxar-davlatlari tuzilishi o'z ichiga xuquqiy davlat va demokratiya elementlari hamda erkin tadbirkorlik printsiplarini olgan. Liberalizm g'oya sifatida gumanizmga tayanadi. U Renessans davrida katolik cherkov hokimiyatiga qarshi chiqdi (buning oqibatida, jumladan, Niderlandiya burjua revolyutsiyasi yuz berdi), hamda Angliyada Ajoyib revolyutsiya (1688 y.) natijasida Viglarning qirolni saylash xuquqiga ega bo'lishiga olib keldi. Oxirgi voqea oqibatida bosh hokimiyat xalq qo'lida bo'lishi kerak degan nuqtai nazarlar paydo bo'la boshladi. Biroq asl liberal oqimlar Oydinlanish davrida Frantsiya, Angliya va kolonial Amerikada yuzaga keldi. Ularga qarshilar absolyut monarxiya, merkantelizm, ortodoksal din va klerikalizm edi. Bu liberal harakatlar birinchi bo'lib inson xuquqlariga konstitutsionalizm va erkin saylov yo'li bilan boshqarish tushunchalariga tayanib ta'rif berishdi. Erkin shaxslar barqaror jamiyat asosi bo'lishi mumkin degan fikrni dastlab Jon Lokk olg'a surdi. Uning "Boshqaruv xaqida ikkita traktat"(1690 y.) asari ikkita liberal printsipni asoslab berdi: shaxsiy mulk egaligi va e'tiqod erkinligini o'z ichiga oluvchi intellektual erkinlik. Uning nazariyasi asosi bo'lib yashash, shaxsiy erkinlik va shaxsiy mulk egaligi kabi tabiiy xuquqlar xizmat qiladi. Fuqarolar jamiyat a'zosi sifatida ijtimoiy shartnoma tuzishadi; unga asosan ular tabiiy erkinliklarini himoya qiluvchi hukumat foydasiga o'z hokimiyatlaridan kechishadi. O'z qarashlarida Lokk burjuaziyani himoya qilgan bo'lib, e'tiqod erkinligini katoliklar uchun va inson erkinligini xizmatkorlar uchun targ'ib qilmagan. Lokk shuningdek demokratiyani qo'llab quvvatlamagan. Shuunga qaramasdan, uning ba'zi g'oyalari amerika va frantsuz revolyutsiyalari asosi bo'lib xizmat qildi. Yevropa kontinentida qonun oldida barcha, xatto oliy hukmdor ham teng degan doktrinani rivojlantirish bilan Sharl Lui Monteskye shug'ullandi. Davlat hokimiyatini cheklantiruvchi asosiy uslub deb, Monteskye, hukumat bo'linishi va federalizmni xisobladi. Uning tarafdorlari bo'lgan iqtisodchilar Jan-Batist Sey va Destyut de Trasi davlatni iqtisodga aralashmaslik printsipini targ'ibot qilishdi. Oydinlashtirish davri donolaridan ikki kishi liberalizmga eng katta ta'sir ko'rsatishdi: konstitutsion monarxiya tarafdori bo'lgan Voltyer va tabiiy erkinlik g'oyasini rivojlantirgan Jan Jak Russo. Bu ikki faylasuf shaxsning tabiiy erkinligini cheklash mumkin lekin uning mazmunini yoqotish mumkin emas degan nuqtai nazarni turli shakllarda himoya qilishdi. Voltyer diniy sabr-toqat muximligi va insonni kamsitishga yo'l qo'ymaslikni aloxida ta'kidladi. (1762 y.) traktatida Russo bu kontseptsiyaga yangicha ta'rif berdi. U ko'pgina odamlar mulk egasi bo'lmasdan jamiyat a'zosi bo'lishi, ya'ni ijtimoiy shartnoma faqatgina mulk egalari xuquqlarini mustaxkamlashiga e'tiborni jalb qildi. Bu shartnoma legitim bo'lishi uchun inson o'z erkinligi o'rniga faqat jamiyat ta'minlab bera oladigan manbalardan foydalana olishi lozim. Russo bunday manbalardan biri insonni muvaffaqiyatga erishishiga yordam beradigan va uni qonunga bo'y sunadigan fuqaro qiluvchi ta'limdir deb xisoblaydi. Boshqa manba bo'lib shaxsni o'z millatiga va milliy extiyojlariga tegishliligi sifatida namoyon bo'ladigan kollektiv respublikancha erkinlik xizmat qiladi. Buning oqibatida, ma'lumotli inson o'z erkinligini o'zi cheklaydi, chunki bu uning qiziqishidadir. Millatning bir butun bo'lib irodasini namoyon qilishi xalqning o'z o'zini aniqlashidagina yuzaga keladi. Shunday qilib, ijtimoiy shartnoma milliy rozilik, milliy iroda va milliy birlikka olib keladi. Bu g'oyalar frantsiya revolyutsiyasi davridagi Milliy majlis deklaratsiyasi hamda Bendjamin Franklin va Tomas Jeferson kabi amerika liberalizm arboblari dunyoqarashining asosi bo'ldi. Frantsuz ma'rifatparvarlari bilan birgalikda liberalizmga Devid Yum, Immanuil Kant va Adam Smit katta xissa qo'shishdi. Devid Yum inson xatti-harakatidagi fundamental (tabiiy) qonunlar ma'naviy normalarga bo'y sunduradi, ularni cheklash yoki yo'q qilish mumkin emas deb ta'kidlaydi. Uning nuqtai nazarlari ta'siri ostida Kant, dinga yondoshmasdan, inson xuquqlariga ma'naviy asos berdi. Uning dunyoqarashiga binoan, bu xuquqlar tabiiy qonunlar va obyektiv xaqiqatga asoslanadi. Adam Smit ma'naviy hayot hamda iqtisodiy faoliyat davlat boshqaruvisiz mavjud bo'lishi mumkin degan g'oyani rivojlantirdi va o'z tashabbusini erkin namoyon qila oladigan millatlar eng quvvatli bo'lishini ta'kidladi. U feodal va merkantil boshqarish, patentlar va davlat protektsiyasi tufayli vujudga kelgan monopoliyalardan voz kechishga chaqirdi. "Ma'naviy tuyg'ular nazariyasi" (1759 y.) asarida u motivatsiya nazariyasini rivojlantrib, shaxsiy moddiy qiziqish qanday qilib boshqarilmaydigan jamiyatdagi tartib bilan uyg'unlikda mavjud bo'lishini ko'rsatdi. "Millatlar boyligining tabiati va sabablarini tadqiq qilish" (1759 y.) asarida u ba'zi sharoitlarda erkin bozor o'z o'zini boshqarish qobiliyati mavjud va turli cheklanishlar qo'yilgan bozorga nisbatan ko'proq natijaga erishadi deb ta'kidlaydi. Hukumatni u foyda ko'zlamaydigan faoliyat, masalan, qonunni himoya qilish bilan shug'ullanishga yo'llatdi. Uning soliqlar haqidagi nazariyasi soliqlar iqtisodga ziyon yetkazmasligi lozim va soliqlar xajmi (foizi) doimiy bo'lishi kerak degan holatlardan iboratdir. My Dying Bride. My Dying Bride britan doom-death metal guruhidir. .sj. .sj — Shpisbergen va Yan-Mayen orollari uchun yuqori darajali milliy domendir. .eh. .eh — G`arbiy Sahara uchun yuqori darajali milliy domendir. Mavlud. Mavlud har 25 dekabr kuni Iso Alayhissalomni tug'ilgan kuni sharafiga nishonlanadigan bayramdir. Xristianlarda bu bayram Tug'ilish Bayrami yoki Muborak Tug'ilish deb bilinadi. Mavlud, har yili dunyoning birqancha xristian davlatlari tarafidan 25 dekabr kuni boshlab 26 dekabr oqshomigacha nishonlanadi. 24 dekabr kunini esa Mavlud Arafasi deb atashadi. Birqancha davlatlarda esa Mavlud ta'tili Yangi yil ta'tili bilan birlashtiriladi va bir necha kun ta'til qilinadi. Pravoslav mazhabi esa bu bayramni Julian taqvimiga ko'ra nishonlaydi. Yulian taqvimida 25 dekabr 7 yanvarga teng keladi. Mavlud Bayramida ko'pgina xristian oilalari archa daraxtini turli tuman chiroqlar, zarlar va o'yinchoqlar bilan bezatadilar. Har yili Mavlud bayramidan oldin oilaning bolalari Santa Klausdan o'zlari hohlagan sovg'ani olib kelishini tilab xat yozadilar. Ota-onalar uyda yasatilgan archa daraxtining tagiga bolalari uchun ular hohlagan sovg'alarni qo'yadilar. Bolalar esa u sovg'alarni ular uhlayotgan vaqt Santa klaus qo'yib ketganiga ishonadilar. Mavlud bayramida xristian oilalarida Mavlud yeguliklari pishiriladi. Xristian davlatlarining hammasida bu yeguliklari birbiridan farqli. Lekin ko'pincha Mavludda kurka pishiriladi. Dasturhonni ustiga omela daraxtining yaproqlari to'kiladi. Ovqatdan keyin Mavlud pudingi deb nomlangan shirinlik tortiladi. Santa Klaus. Santa Klaus (), ya'ni Avliyo Nikolas, — G'arbiy Yevropa urf-odatlariga ko'ra Mavludda bolalarga sov'g'a beradigan qahramon. .tp. .tp — Sharqiy Timor uchun yuqori darajali milliy domendir. Rasmiy ravishda foydalanishni tugash va.tl ga almashtirish arafasida. Ro`yhatdan o`tish to`htatilgan. .yu. .yu — Yugoslaviya uchun yuqori darajali milliy domendir. Yugoslaviya davlati nomini o`zgartirgandan so`ng Serbiya va Chernogoriyada ishlatila boshlandi. Ular uchun hozirda .rs va .me domenlari ro`yhatdan o`tkazilgan. .bu. .bu — Birma uchun yuqori darajali milliy domendir. Birma davlati hozirda M`yanmoy nomi bilan atalgani uchun ushbu domen ishlatilmaydi. .cs. .cs — Serbiya va Chernogoriya uchun yuqori darajali milliy domendir. .zr. .zr — Zair uchun yuqori darajali milliy domendir. Zair hozir Kongo Demokratik Respublikasi deb nomlanadi. .dd. .dd — Germaniya Demokratik Respublikasi uchun yuqori darajali milliy domendir. Germaniya birlashgandan so`ng ushbu domendan voz kechilgan. .um. .um — Amerika Tashqi Kichik orollari uchun yuqori darajali milliy domendir. Puerto-Riko. Puerto-Riko ("Estado Libre Asociado de Puerto Rico") AQSh mustamlakasi boʻlib, Karib dengizidagi arxipelagdir. Puerto-Riko Mustaqillik Partiyasi. "The flag of Puerto Rico (1895), which soon came to symbolize the ideals of the Puerto Rican independence movement, is now composed of the Puerto Rican Independence Party (PIP) and other organizations" Puerto-Riko Mustaqillik Partiyasi (isp.: "Partido Independentista Puertorriqueño", PIP) Puerto-Riko siyosiy partiyasi boʻlib, Puerto-Rikoning AQShdan mustaqil boʻlishi uchun harakat qiladi. PIP Puerto-Rikodagi uchta asosiy partiyalardan biri hisoblanib, barcha ro`yxatga olingan partiyalar ichida eng uzoq faoliyat yuritayotgan ikkinchi yirik partiyadir. PIP mafkurasiga amal qiladiganlar ingliz-zabon hududlarda "independentistas", "pipiolos", yoki ba'zan "mustaqillik faollari" deb yuritiladi. Bomiyon Buddalari. Bomiyon Buddalari (fors: تندیس‌های بودا در باميان "tandis-ha-ye buda dar bamiyaan") Afgʻonistonning Bomiyon viloyatida (Qobuldan 230 km shimoli-gʻarbda; dengiz sathidan 2500 metr balandlikda) boʻlgan Budda haykallari edi. VI asrda qurilgan bu obidalar qadimgi hind-yunon sanʼati namunasi sifatida UNESCO "Dunyo Meroslari" roʻyxatiga kiritilgan edi. Haykallar vodiyni oʻrab turgan qoyalardan oʻyilgan boʻlib, yogʻoch karkaslar bilan mustahkamlangandi. Bir haykalning balandligi 55 m, ikkinchisiniki esa 37 m edi va shu tariqa dunyoning eng katta Budda haykallari hisoblanishardi. Bomiyon Buddalari 2001 yil mart oyida ularni butparastlik alomati, deb izohlovchi tolibonlar tomonidan varvarlarcha portlatildi. Ushbu harakat dunyo hamjamiyati va baʼzi islom mamlakatlari tomonidan qattiq qoralandi. Yaponiya va Sheysariya Buddalarni qayta qurish taklifini oʻrtaga qoʻyishdi. Steve Wozniak. Steve Wozniak (; 11 avgust 1950 yil Kaliforniyada tavallud topgan)- Apple firmasi asoschilaridan biri, biznesmen va kompyuter yaratuvchidir. Apple I va Apple II kompyuterlari yaratuvchisi. Yuqori darajali umumiy domenlar. Yuqori darajali umumiy domenlar — Alohida guruh tashkilotlar uchun yaratilgan yuqori darajali domen dir. Shuningdek qarang. Yuqori darajali milliy domenlar Sony Ericsson Mobile Communications. Sony Ericsson Mobile Communications - telekommunikatsion kompaniya, 2001 yil qo`shma korhona sifatida Shvedsiya mobil telefon ishlab chiqaruvchi kompaniyasi Ericsson va Yaponiya elektron tehnikalari ishlab chiqaruvchi Sony kompaniyalari birlashuvidan tashkil topgan. Kompaniya Sony Ericsson brendi ostida mobil telefon va unga aksessuarlar ishlab chiqaradi. Bosh ofisi London joylashgan. Kompaniya tarihi. 2001 yilda janob Yan Verebyu Sony Ericsson Mobile Communications ni yaratishga yordam berdi, Ericsson va Sony kompaniyalaridan tashkil topgan qo`shma korhona. U korporatsiya vise-prezidenti va savdo va marketing bo`limlarini boshqaruvchi hisoblanadi. 2004 yil 22 iyundan kompaniya prezidenti Maylz Flint hisoblanadi. Faoliyati. Sony Ericsson Vodafone bilan aktiv hamkorlik qilmoqda va GSM va 3G tarmoqlari uchun ko`pgina telefonlar ishlab chiqarmoqda. Kompaniya tadqiqod olib borish markazlari Shvesiya, Yaponiya, Hitoy, AQSh va Buyuk Britaniyada mavjud. iSuppli analitiklari hisobiga ko`ra 2006 yil II kvartalida Sony Ericsson sotilgan telefonlar bo`yicha to`rtinchi o`rinni egallagan (bozordagi ulushi 7%),Nokia (35%), Motorola (23 %) va Samsung Mobile (12 %) so`ng. Kompaniya ishchilari soni - 5,000 dan ortiq kishini tashkil etadi. 2005 yil sotilgan telefonlar 51,2 mln donani tashkil etgan (2004 - 42,3 mln.), daromadi - $7.3 mlrd ($6.5 mlrd.), sof foydasi - $356 mln Matchbox Twenty. Matchbox Twenty (yoki MB20, MBT, matchbox twenty, haqiqiy nomi Matchbox 20) Orlando, Floridalik rock guruh. Rob Thomas (musiqachi). Robert Kelly "Rob" Thomas (1972-yili 14 fevralda Landshtul, Gʻarbiy Olmoniyada tugʻilgan) amerikalik rock artist va qoʻshiqlar muallifi. U Matchbox Twenty guruhi va sobiq Tabitha's Secret guruhi qoʻshiqlarining muallifi va bosh vokalchisi. Thomas shuningdek, yakkahon holda ham ijod qiladi. Thomas "Supernatural" albomidagi uch karra platinaviy hit "Smooth"ni Carlos Santana bilan birgalikda yozgani va ijro etgani uchun 1999-yili uchta Grammy mukofotiga sazovor boʻlgan. Intel. Intel - elektron qurilmalar va kompyuter qismlari, yarimutkazgichlar, mikroprosessorlar va boshqa qurilmalar ishlab chiqaruvchi amerika korporatsiyasidir. Tarixi. Robert Noyce va Gordon E. Moore Fairchild Semiconductor kompaniyasidan ketgach 1969 yilda ushbu kompaniyani tashkil etishgan. Ularga keyinchalik Andrew Grove kelib qo`shiladi. Ko`p vaqt o`ylanishlardan so`ng kompaniya asoschilari kompaniyani Intel deb nomlashdi (Integrated electronics). 1990 yilda kompaniya shahsiy kompyuterlar ishlab chiqarish bo`yicha eng yirik kompaniyalardan biriga aylandi. Pentium va Celeron seriyali prosessorlar hozirgi paytgacha ham eng ko`p tarqalganlardan hisoblanadi. Jackson Pollock. Jackson Pollock'", 1912-yil 12 yanvar kuni AQSh - Wyoming shahrida dunyoga kelgan. XX asrning eng mashhur musavvirlaridan biri. Tomizish usuli ("drip painting") bilan boʻyoq aralashtirish, moʻyqalam ishlatish bilan boʻyash usullarini bir chetga surib yerga katta boʻyda mato yoyib boʻyoq tomizish, toʻkish, sachratish kabi usullar bilan Harakatli Rasmlar ismi berilgan rasmlar chizar edi. Bu hususiyati uchun unga Jack The Dripper laqabi qoʻyilgan. 1951 yildan keyin kolleksiyachilar va galereyachilar tarafidan yanada koʻproq va farqliroq rasm chizishi buyurilgan. Shu sababli uning alkogol ichish odati yanada avjiga chiqib rasmlarida toʻq ranglarni koʻp ishlatishga farqli shakllar yaratishga bpshlagan. 1956-yil 11 avgust kuni, AQSh - New York shahrida avariya halokati tufayli vafot etgan. Harakatga va vaqtga bergan badan sanʼati va belgilangan vaqt sanʼati Fluxus, Happeninglar kabi birqancha chogʻdosh sanʼatlarga poydevor boʻlgan. Rembrandt. Rembrandt Harmenszoon van Rijn (15 iyul, 1606 – 4 oktabr, 1669) gollandiyalik rassom va ofortchi boʻlgan. U Yevropa badiiy tasvir tarixidagi eng muhim musavvirlardan hisoblanadi.Golland san`atining eng gullagan davri XVII asr 40-60-yillariga to`g`ri keladi. Bu buyuk golland rassomi Rembrandt ijodida namoyon bo`ldi. Rembrandt golland san`atining yutuqlarini umumlashtirib, uni yangi yuksak pog`onaga ko`tardi. Uning ijodi teran, g`oyaviylik va chuqur mazmun, obrazlarining g`oyat mahorat bilan ishlanganligi bilan e`tiborni tortadi. Rembrandt o`z davri san`atkorlaridan asarlari mavzusining rang barangligi bilan ham, rang tasvir, gravyura (ofort) va qalam-suratda yuksak asarlar yarata olishi bilan o`zib ketdi. Rembrandt ijodining asosiy mavzusi-inson, hayoti, uning ichki manaviy dunyosi, his-tuyg`u va kechinmalarining rang-barangligidir. Uning qahramonlari kuchli irodaga ega, ma`naviy boy, og`ir shart-sharoitda ham insoniylik fazilatlarini saqlay oladigan shaxslardir. Rembrandt 1606-yili Leyden shahrida tegirmonchi oilasida tug`ilgan. Shu yerda lotin maktabini tugatgach, Leyden universitetiga qabul qilindi. Lekin Rembrandt u yerda 1-yilcha o`qidi xolos. Rassomlikka bo`lgan qiziqishi tufayli Yakov Svanenbyurx degan o`rtahol rassom ustaxonasida 3-yil, keyinroq esa Amsterdamda Piter Lastman ustaxonasida 1,5-yilcha tasviriyot asoslarini o`rgandi. So`ng rassom o`z shahriga qaytdi. 1625-yili Rembrant o`z ustaxonasini tashkil etdi. Uning ijodining dastlabki bosqichi 1632-yilgacha davom etgan. Bu yillarda rassom hayotiy, maishiy va diniy mavzularda asarlar yaratdi, portret ustida ishladi, avtoportretga e`tibor berdi. Uning o`sha davrlarda ishlangan asarlarida goh Lastman, goh qaravajochilar ta`siri seziladi. 20-yillar oxiri va 30-yillar boshlarida rassomning o`ziga xos dastxati paydo bo`la boshladi. Uning qahramonlar ma`naviy dunyosini ochishga intilishi orta boshlagan. Rassom nur-soya imkoniyati, rang surtmalarining ruhiy kuchiga alohida e`tibor qaratgan. Ular obrazning hajmli va fazoviy tasviriga xizmat qilibgina qolmay, balki asarning ta`sirchanligini ochirishda ham muhim vositaga aylangan. Uning bir figurali “Apostol Pavel” kompozitsiyalarida bu xususiyatlar ko`rinadi. Rassom bu yillarda, ayniqsa, avtoportret sohasida ko`p mehnat qildi. U inson mimikasi va uning kishi ichki dunyosi bilan aloqasini tushinib olishga harakat qildi. U ofort san`atida dastlabki mashqlarini boshlaydi. San`atkor 1632-yili Amsterdamga ko`chib keldi va tezda eng mashhur rassomga aylandi. Buyurtma ishlarining ko`payib borishi uning moddiy tomondan mustaqil bo`lib, atrofiga shogirdlarini to`plashiga imkoniyat yaratdi. Amsterdamlik bir boy zodagonning Saskiya ismli qiziga uylanishi uning moddiy jihatdan mustaqilligini yanada mustahkamladi. Rassomning bu yillarda yaratgan asarlari ko`tarinki ruhda ishlangan. U kompozitsiyalarini yorqin bo`yoqlarda tasvirlaydi. Qimmatbaho buyumlar, gul va billurlar, liboslar uning yaratgan asarlarga quvonch va shodlik tuyg`ularini bag`ishladi. Rembrandt qaylig`i Saskiyani gul va kimxob liboslarda tabiat va go`zallik ma`budasi Flora obrazida tasvirlaydi. Rassomning shu yillardagi baxtli damlarini uning «Saskiyani tizzasida olib o`tirgan holda ishlagan avtoportreti» (1636-yil) asari aks ettiradi. Rembrandtning Amsterdamda yaratgan dastlabki yirik asari «Doktor Tyulpning anatomiya darsi» (1632-yil) unga katta shuxrat keltirdi. Doktorni o`rab turgan vrachlar guruhini aks ettiruvchi bu asar kompozitsiyasi hayotiy chiqqan. Rassom tasvirlanuvchi har bir obrazning o`ziga hos qiyofasini yaratish bilan birga, ularning anatomiya darsi mashg`ulotlaridagi psixologik holatini ham ochishga ham muvaffaq bo`lgan. Tasvirlanuvchilar orasida dotor Tyulpning keng silueti va qo`lining erkin harakati ko`rsatilgan kompozitsiyani markazlashtirishga va hamma obrazlarning yagona g`oya atrofida birlashtirishga yordam bergan. Kompozitsiyaning yaxlit va tugal bo`lishida nur-soya ham muhim o`rin tutgan. Nur kompozitsiya markazini yanada aniq bo`lishiga, doktor Tyulp atrofidagilarning holat va xarakteri tabiiy bo`lishiga imkon bergan. Rassom 1630-yilda grafika bilan jiddiy shug`ullana boshladi. Uning ofortlari Injil va Tavrotdan olingan syujetlarga ishlangan. Qalam suratlari ham o`zining nafis va yuksak mahorat bilan ishlanishi jihatidan ajralib turadi. Shu yillarda rassom ijodida realistik tamoyillar chuqurlashib borgani seziladi. Bu, ayniqsa, mifologiyadan olingan sujetga ishlangan “Danaya” suratida yaqqol namoyon bo`ladi. Inson qomati plastikasini, duhoba singari mayin ayol badani terisining go`zalligini rassom yuksak mahorat bilan tasvirlaydi. 1640-yillardan boshlab, Rembrandt ijodida yangi davr boshlandi va bu davr 1655-yilgacha davom etdi. Hayot haqiqatini to`liq ko`rsatishga intilish, psixologik masalalarga qiziqishning oshib borishi rassomning erkin uslubda ijod qilishiga va uni yirik, o`ziga hos uslubga ega ijodkor darajasiga ko`tarilishiga olib keldi. Rassom shu yillarda ijodiy kamolot cho`qqisini egallab, insoniylik g`oyalari bilan sug`orilgan chuqur falsafiy asarlar yaratishga erishdi (“Muqaddas oila” (1645-yil), “Deraza oldida turgan Xendrike” (1645-yil), “ Yan Siks portreti”). Shu yillardan rassom qalamsuratda ham ajoyib asarlar yaratdi. Biroq rassom hayotining so`ngi o`n yilini nihoyatda qashshoqlik va xorlikda o`tdi. Qarzlarini o`z vaqtida to`lay olmasligi tufayli o`zi yashab turgan joyini tashlab, kambag`allar yashaydigan kvartalga k`ochib o`tishga majbur bo`ldi. Bu yillarda uning o`gli Titus va ikkinchi xotini ham vafot etishdi. Shunday xorlik va zorlikda qolganida ham san`atkor “Sindiylar” (Sukno ishlab chiqarish sexining boshliqlari), “Assur Omon va Esfir”, “Adashgan o`g`ilning qaytishi” (1669-yil) kabi yuksak mahorat bilan o`tkir psixologik asarlar yaratdi. “Adashgan o`g`ilning qaytishi” rassomning so`ngi yetuk asaridir. Bibliyadan olingan syujetga rassom ko`p murojaat qilgan. Mazkur mavzuda ofortlar ham ishlangan. Lekin uning rang tasvirdagi asarlari o`zining psixologizmi va insonparvarlik ruhiga yo`g`rilgani bilan ajralib turadi. Otasi oyog`iga yiqilgan og`il va uni otalik mehri bilan qarshilayotgan ota obrazi kishida chuqur his-hayajon uyg`otadi. Otaning o`z og`li qilmishlarini kechirib, unga mehr va achinish bilan boqishida rassom hayot yo`li nihohat mashaqqatli ekanligini zo`r mahorat bilan ochib beradi. Otaning qo`llari harakatida uning mehribonligi sezilib turadi. Aksincha, o`g`ilning yalangoyoq, kir, yirtilgan, juldur kiyimda tiz cho`kkan holatda tasvirlab, afsuslanishni aks ettiradi. Kompozitsiyada tasvirlangan boshqa ovrazlarning sokin, osoyishta, chuqur hayolga cho`kkan holatlari aniq ko`rsatilishi bo`layotgan voqea mazmunan to`liqroq his etishda muhim ahamiyat kasb etadi. Rembrandt qalamsurat va ofortchi sifatida ham mashhur. Uning ofortlari o`zining g`oyaviy yo`nalishi, yuksak mahoratni namoyon etishi jihatidan uning rangtasvirda yaratgan asarlari bilan bir qatorda turadi. U ofort san`atida kichik hajmli lirik planda ishlangan suratlarini ham, ko`p figurali maishiy janrdagi asarlarini ham yaratdi. Ofortda ishlangan portretlari ham uning ijodida alohida o`rin egallagan. Rembrandt ijodining ahamiyati Gollandiya uchun beqiyos bo`ldi. Rembrandt realizimining qudratli kuchi shu davr rassomlarini o`ziga jalb etadi. Keyingi san`at taraqqiyotida ham muhim rol o`ynadi. Foxmail. Foxmail - Windows uchun elektron pochta bilan ishlaydigan bepul programma. TenCent hitoy korporatsiyasi tomonidan ishlab chiqiladi. Qo`yida protokollarda ishlaydi: SMTP, POP3 VA RSS. Programma SMTP-serveri ishtirokisiz hatlarni yuborish imkoniyatiga ega. Bayes algoritmi asosidagi ma`lumotlar filtri sistemasiga ega. The Bat pullik analoglariga va bepul Mozilla Thunderbird va Outlook larga yo`l berayotgandir, lekin ular o`rnini bosa oladi. Eudora Mail. Eudora Mail - elektron pochta mijozi, Internet endigina paydo bo`lganda paydo bo`lgan programma. Maxthon. Maxthon (eski nomi MyIE2, o`qilishi "Maks-ton")- MySoft Technology kompaniyasi tomonidan yaratilgan Windows uchun bepul tarqatiluvchi veb-brauzer hisoblanadi. Andy Warhol. Andrew Warhola (6 avgust, 1928 – 22 fevral, 1987), koʻproq Andy Warhol ("Endi Uorhol") ismi ostida mashhur, Pop art harakatining markaziy shaxsi boʻlgan amerikalik rassom. Ghostzilla. Ghostzilla - Microsoft Windows operatsion sistemalar oilasi uchun ochiq kodli veb-brauzer, Gecko ochiq dvijogiga asoslangan, Mozilla programmalari ichida ishlatiladi. Shuni aytib o'tish lozim, avtorning aytishicha Ghostzilla Mozilla ning juda eski versiyasiga asoslangan. Diego Velázquez. Diego Rodríguez de Silva y Velázquez (talaffuzi: "Diego Rodriges de Silva i Velaskes"; 6 iyun, 1599 – 6 avgust, 1660) ispan musavviri boʻlgan. U barokko davriga oid portretchi rassom edi. Qator tarixiy va madaniy sahnalarni chizish bilan birga, u ispan va boshqa Yevropa zodagonlarining portretlarini solardi. Qichqiriq. "Qichqiriq" ("norvegcha": "Skrik", 1893) norveg rassomi Edvard Munch chizgan ekspressionistik rasmlar seriyasidir. Unda qizil osmon fonidagi agoniyaga tushgan kishi tasvirlangan. Ushbu rasm odamzotning ekzistensialistik xavotir va qoʻrquv iskanjasida qolishi ramzidir, deb hisoblanadi. Munch shu rasmning bir necha variantlarini chizgan. "Qichqiriq" ikki marta - 1994 va 2004 yillarda oʻgʻirlangan; ikkala holda ham topilib, qaytarilgan. Dante Alighieri. Dante Alighieri ("Dante Aligyeri") (1265— 13/14 sentabr 1321) — italyan shoiri. Kech oʻrta asrlar madaniyatining sintezi berilgan "Komediyaning" yaratuvchisi (keyinchalik Boccaccio unga "Ilohiy" epitetini beradi). Luvr. Luvr () — dunyoning eng yirik badiiy muzeylaridan biri. Avval qirollar qasri boʻlgan Luvrning binosi Parijning markazida, poytaxtning 1-munisipal okrugida joylashgan. Tarix. Ilk marotaba muzey eshiklari omma uchun Fransuz Revolutsiyasi davrida 1793-yili 8 noyabrda ochilgan. Uning minglab kartina va haykaltaroshlik namunalari ichida Gioconda (Mona Lisa), Milosslik Venera, Samofrakiyalik Nika kabi mashhur asarlar, Rembrandt, Tizian va Leonardo da Vinci kartinalari bor. 1989-yili qasr oʻrtasiga I. M. Pei yaratgan shisha piramida qoʻshiladi. Qurilishi. Luvr uch asosiy galereyadan iborat — Syulli, Rishelyo va Denon. William Blake. William Blake (28 noyabr 1757 – 12 avgust 1827) ingliz shoiri va musavviri boʻlgan. Hayotlik paytida tanilmagan Blake'ning ishlari bugungi kunda muhim deb topilmoqda. U BBC oʻtkazgan "100 Eng Buyuk Britanlar" (2002) soʻrovida 38-oʻrinni egalladi. Miguel de Cervantes. Don Miguel de Cervantes Saavedra(; 29 sentabr, 1547 – 23 aprel, 1616) ispan yozuvchisi, shoiri va dramaturgi boʻlgan. Uning "Don Kixot" romani Gʻarb adabiyoti klassikasi hisoblanib, 65'dan ortiq tillarga tarjima qilingan. Yozuvchi. Yozuvchi yoki nosir adabiyotning nasr (proza) janrida asarlar yozuvchi shaxsdir. Yozuvchi romannavis, qissanavis, hikoyanavis, ertakchi, esseist boʻlishi mumkin. Shoir. Shoir adabiyotning nazm (poeziya) janrida asarlar yaratuvchi shaxsdir. Shoirlar odatda lirik kayfiyatli kishilar boʻlishadi. Shoir koʻtarib chiqayotgan muammo efemer (Hamza Hakimzoda Niyoziy) yoki doimo dolzarb (Hamid Olimjon) boʻlishi mumkin. Dramaturg. Dramaturg adabiyotning dramaturgiya janrida asarlar yaratuvchi shaxsdir. Dramaturglar odatda teatr sohasida ishlasa-da, kinematograf uchun ham ssenariylar yozishadi. Fyodor Dostoyevskiy. Fyodor Mixaylovich Dostoyevskiy (Фёдор Михайлович Достоевский, Ѳедоръ Михайловичъ Достоевскій; 30-oktabr (11-noyabr) 1821, Moskva, Rossiya Imperiyasi — 28-yanvar (9-fevral) 1881, Sankt Peterburg, Rossiya Imperiyasi) — eng buyuk rus yozuvchilaridan biri. Havolalar. * Steve Jobs. Steven Paul Jobs () - amerikalik muhandis va tadbirkor, Apple Inc. korporatsiyasi asoschisi va direktori hisoblanadi. Steve Jobs 24 fevral 1955 yil Mountain View, Kaliforniya shtatida tug`ilgan.Uning yoshlik va o`smirlik yillari shu yerda o`tgan. NeXT ustida ishlash. 1986 yil Jobs Apple ning ko`pchilik aksiyalarin sotadi va NeXT Computer kompaniyasini tashkil etadi. Apple ga qaytish. Bir yil o`tgach Steve Jobs Pixar animatsion studiyaning asoschilaridan biriga aylandi. Jobs boshchiligida Pixar studiyasi "Oʻyinchoqlar tarixi", "Karib dengizining qaroqchilari 2" va "Mahluqlar korporatsiyasi" kabi filmlarni chiqarishadi. 2006 yilda Jobs Pixar studiyasini Walt Disney ga 7.4 millard dollar kompaniya aksiyasiga sotadi. Jobs Pixar direktorlar kengashida qoladi va shu bilan birga Disney da eng yirik jismoniy shahs sifatida aksiyanerga aylandi. U Walt Disney ning 7% aksiyasiga egalik qiladi. 2001-yil da Steve Jobs birinchi iPod pleerni namoyish etdi.Bir necha yil iPod sotuvidan tushgan pul kompaniya asosiy daromad manbaiga aylanadi. 2006-yil kompaniya Apple TV multimediya pleyeri prototipini namoyish etadi. 2007-yil iPhone mobil telefonlari sotuvi boshlandi. Moskva metropoliteni. Moskva metropoliteni () to`liq rasmiy nomi () - ishlatilishining intensivligi bo`yicha dunyoda ikkinchi o`rinda (Tokyo shahridagi metropolitendan keyin), Moskva shahrida joylashgan metropoliten tizimidir. Victor Hugo. Victor-Marie Hugo ("Viktor-Mari Gyugo"; 26 fevral 1802, Bezanson — 22 may 1885, Parij) — fransuz yozuvchisi (shoir, prozachi va dramaturg), fransuz romantitsizmining boshligʻi va nazariyachisi. Fransuz akademiyasining aʼzosi (1841). Franz Kafka. Franz Kafka ("Frans Kafka", 1883, Praga, Avstro-Vengriya — 1924 Vena, Avstriya) — XX asrning nemis tilida ijod qiluvchi asosiy yozuvchilaridan biri, uning ishlarining koʻp qismi oʻlimidan keyin chop etilgan. Havolalar. * Kafka, Franz Kafka, Franz Kafka, Franz Kafka, Franz Kafka, Franz Gym Class Heroes. Gym Class Heroes — Jeneva shahri, Nyu York shtatidan boʻlgan hip hop guruh. Nokia N810. Nokia N810 Nokia korporatsiyasi tomonidan 2007-yil 17 oktabrda San Fransiskoda boʻlib oʻtgan Web 2.0 konferensiyasida eʼlon qilingan Internet moslamasidir.U choʻntakka sigʻadigan darajada kichik boʻlib, foydalanuvchiga Internet sahifalarini koʻrish hamda Wi-fi texnologiyasi orqali boshqa tizimga yoki Bluetoothli uyali telefonga ulanish imkonini beradi. Hip hop. Hip hop — 1970-yillar oxirida AQShda afroamerikanlar muhitida vujudga kelgan yoshlar submadaniyati. Unga oʻz musiqasi (u ham "hip hop" deb ataladi), oʻz soʻzlashuv uslubi, oʻz modasi, raqs uslubi (breakdance va b.), grafik sanʼat (graffiti) va oʻz kinematografi xos. 1990-yillar boshlariga kelib, hip hop dunyoning koʻpgina mamlakatlarida yoshlar madaniyatining bir qismiga aylandi. Ushbu maqolada hip hop uslubidagi musiqa va hip hop submadaniyatining umumiy elementlari koʻrib chiqiladi.Bizda 1995 u replar boru hip hop ozu jalaplar oneniniski hayvon. Hip hop musiqasi. Hip hop musiqasi ikki asosiy elementdan tashkil topgan: rapdan (qofiyalari aniq ritmik rechitativdan) va dj belgilaydigan ritmdan; shu bilan bir vaqtda vokalsiz taronalar ham koʻp uchraydi. Shunday kombinatsiyada rapning ijrochilari oʻzlarini "MC" deb ataydilar (ingl. MC – Microphone Controller yoki Master of Ceremony). Bugungi kunda hip hop zamonaviy koʻngilochar musiqaning tijoriy jihatdan eng muvaffaqiyatli koʻrinishlaridan biridir va uslubiy jihatdan janr ichida koʻpgina yoʻnalishlar bilan koʻrsatilgan. Ijrochilar. Qar. Mashhur hip hop ijrochilarining roʻyhati Havolalar. * Aka-uka Grimmlar. Aka-uka Grimmlar - Jacob va Wilhelm Grimm olmon tilshunoslari va ertakchilari. Ular Kuloyim, Rapunzel, Gansel va Gretel, Oppog'oyim va shuning kabi ko'plab mashhur ertaklarni to'plaganlar. Shuningdek qarang. * Mark Twain. Mark Twain ("Mark Tven", taxallus, haqiqiy ismi "Samuel Langhorne Clemens" — "Semyuel Lengxorn Klemens"; 1835—1910) — buyuk amerikalik yozuvchi, satirachi, jurnalist va maʼruzachi. Samuel Clemens 1835-yil noyabr oyida Missuri shtati Florida shahrida tugʻildi. U oilada 3-farzand boʻlgan. Uning otasi 1847-yili vafot etadi. Havolalar. * George Bernard Shaw. George Bernard Shaw ("Jorj Bernard Shou", Shaw familiyasi aslida Sho deb talaffuz qilinadi; 26 iyul 1856 — 2 noyabr 1950) — mashhur britaniyalik dramaturg, adabiyot boʻyicha Nobel mukofotining sovrindori (1925). Ingliz teatrida uning pyesalaridan faqat Shakespearening pyesalari ommaviyroq. James Joyce. James Joyce ("Jeyms Joys"; 2 fevral 1882, Retger, Dublin atrofidagi shahar, Irlandiya — 13 yanvar 1941, Surix, Shveytsariya) — irlandiyalik yozuvchi va shoir, Dublinda tugʻilgan, ammo hayotining katta qismini Irlandiyadan tashqarida yashagan. Li Bai. Li Bai, yoki Li Bo, Li Po (701-762) — xitoylik Tang sulolasi davrining shoiri. Molière. Jean-Baptiste Poquelin, shuningdek oʻzining taxallusi bilan mashhur Molière (15 yanvar, 1622 – 17 fevral 1673) — Fransiya va yangi Yevropaning buyuk komediografi, mumtoz komediyaning yaratuvchisi, kasbi boʻyicha aktyor va teatrning direktori. Pablo Neruda. Pablo Neruda (taxallus, haqiqiy ismi Neftalí Ricardo Reyes Basoalto, "Neftali Rikardo Reyes Basualto") (1904—1973) — chililik shoir. Adabiyot boʻyicha Nobel mukofotining sovrindori (1971). Edgar Allan Poe. Edgar Allan Poe ("Edgar Allan Po"), 1809—1849 — amerikalik yozuvchi, shoir va adabiy tanqidchi. Jean-Paul Sartre. Jean-Paul Charles Aymard Sartre ("Jan-Pol Sharl Emar Sartr"; 21 iyun 1905, Parij — 15 aprel 1980, Parij) — marksist yoʻnalishidagi fransuz ateistik faylasuf-ekzistensialisti (1952—1954-yillarda Sartre marksizmga yaqin pozitsiyalarni egallagan), yozuvchi, dramaturg va essechi. Sofokl. Sofokl (, mil. av. 495 y. - mil. av. 405 y.) — Sofillning oʻgʻli, afinalik, Esxil va Yevripid bilan birga mashhur antik tragediyachilarning triadasini hosil qiladi. Vergiliy. Publius Vergilius Maro ("Publiy Vergiliy Maron") (15 oktabr, mil. av. 70 y. Mantui yaqinida - 21 sentabr, mil. av. 19 y.) — Qadimgi Rimning eʼtiborga sazovor shoirlaridan biri. Epik dostonning yangi turini yaratdi. Thomas Edison. Thomas Alva Edison ("Tomas Alva Edison"; 11-fevral 1847 – 18-oktabr 1931) — butun dunyoga mashhur amerikalik ixtirochi. Edison AQShda 1093 ta, dunyoning boshqa mamlakatlarida esa 3 mingga yaqin patentlarga ega boʻldi. U telegraf, telefon, kinoapparaturani takomillashtirdi, xavfsiz elektr choʻgʻlanma lampasini yaratdi, dastlabki elektrovozlarga asos soldi, fonografni kashf etdi. Aynan u "Allo"ni taklif etgan. Mashhur kashfiyotlari. (Edisonning hayoti davomida AQShdagi patentlar byurosi unga 1093 ta patentni beradi — bunday miqdordagi patentlarni hali hech bir odam olmagan). Los Anjeles. Los Anjeles (Los Anjelos) (, shuningdek, L.A. va City of Angels — "Farishtalar shahri" nomlari bilan mashhur) — Tinch okeani boʻyida joylashgan AQShning Kaliforniya shtatidagi shahar. Shtatning aholi soni boʻyicha eng yirik shahri, mamlakatda esa ikkinchi (2006-yilga aholi soni 3 849 378 ni tashkil etdi). Los Anjelesda yashovchilarni "Angelenos" deb ataydilar. Manbalar. * Chester Bennington. Chester Charles Bennington (20 mart, 1976-yilda tugʻilgan) — amerikalik qoʻshiqchi. Hozirda u Linkin Park guruhining asosiy vokalchisi. Bundan tashqari Dead By Sunrise guruhining asoschisi. Giacomo Manzù. Giacomo Manzù (talaffuzi: "Jakomo Mantsu"; 22 dekabr, 1908 - 18 yanvar, 1991) italyan haykaltaroshi va musavviri boʻlgan. Primitivizm namoyondalaridan hisoblanadi. Johann Sebastian Bach. Johann Sebastian Bach () (21 mart, 1685 – 28 iyul, 1750) olmon bastakori va organisti boʻlgan. Xor, orkestr va solo asboblar uchun yaratgan asarlari Barokko davrini shakllantirdi. Madonna (artist). Madonna (toʻliq ismi Madonna Louise Veronica Ciccone — "Madonna Luiza Veronika Chikkone") t.: 16 avgust 1958, Bey Siti, Michigan, AQSh) — amerikalik qoʻshiqchi, produsyer, raqqosa, aktrisa va yozuvchi. U koʻproq ziddiyatli kliplari, masshtabli sahna chiqishlari, oʻz ijodida siyosiy, seksual va diniy obrazlarni ishlatganligi tufayli mashhurlikka erishgan. Ommaviy ahborot vositalari uni baʼzida "Material Girl" va "Queen Of Pop" ("Pop musiqasining malikasi") deb ataydilar. Studiyaviy albomlar. * Ludwig van Beethoven. Joseph Karl Stieler chizgan portreti, 1820 Ludwig van Beethoven ("Lyudvig van Betxoven", 1770-yil 17 dekabr, Bonn, Germaniya - 1827-yil 26 mart Vena, Avstriya) - buyuk olmon bastakori, dirijyor va pianisti. Richard Wagner. Wilhelm Richard Wagner ("Vilgelm Rixard Vagner", odatda birinchi ismisiz aytiladi — shunchaki Richard Wagner; 22 may, 1813, Leyptsig — 13 fevral, 1883, Venetsiya) — nemis opera bastakori, dirijyor, dramaturg (oʻz operalari librettolarining muallifi), faylasuf, revolutsiyachi. Frederic Chopin. Fryderyk Franciszek Chopin ("Frederik Shopen"; 1 mart, 1810, Jelyazova Volya qishlogʻi, Polsha — 17 oktabr, 1849, Parij, Fransiya), polshalik bastakor va pianist, uzoq vaqt Fransiyada yashagan (). Fortepiano uchun koʻpgina asarlar muallifi. Ska. Ska — 1950-yillarning oxirida Yamaykada paydo boʻlgan musiqiy uslub. Uslubning paydo boʻlishi toʻgʻridan-toʻgʻri koʻchada raqsga tushishga imkon beradigan ovoz moslamalarining (ingl. "sound systems") paydo boʻlishi bilan bogʻliq. Gaspard Ulliel. Gaspard Ulliel (25 noyabr, 1984) fransuz aktyor va model. Jean-Pierre Jeunetning «Juda uzun nikoh» filmidan keyin dunyoviy mashhurlikga erishdi. Uning ikkinchi mashhur ro'li esa «Gannibalning tug'ilishi» filmidagi yosh Gannibal Lekter ro'li edi. OPEC. Neftni eksport qiluvchi davlatlar tashkiloti, qisqartmasi - OPEK () - neft narhini muqobil ushlab turish maqsadida neft qazib oluvchi derjavalar tomonidan yaratilgan kartel hisoblanadi. Ushbu tashkilotga iqtisodiyoti asosan neftni eksport qilishdan tushgan daromadga bog`liq bo`lgan davlatlar a`zo hisoblanadi. Tashkilotning asosiy maqsadi - dunyodagi neft narhlari ustidan nazorat olib borish. OPEC - nodavlat tashkilot sifatida Bog`dod dagi konferensiyada 10-14 sentyabr 1960 yilda tashkil etilgan. Boshida tashkilot tarkibiga Eron, Iroq, Quvayt, Saudiya Arabistoni va Venesuela kirishgan. Ushbu tashkilotga asos solgan besh davlat tarkibiga keyinchalik yana besh davlat kelib qo`shildi bular: Qatar (1961), Indoneziya (1962), Liviya (1962), Birlashgan Arab Amirligi (1967), Aljir (1969), Nigeriya (1971), Ekvador (1973—1992,2007), Gabon (1975—1994), Angola (2007). Boshida OPEC bosh ofisi Jeneva (Shveysariya)da joylashgan edi, keyinchalik 1-sentyabr 1965 yilda Vena (Avstriya) ga ko`chib o`tdi. OPEC ga a`zo davlatlar 2/3 yaqin dunyo neft zahiralari ustidan nazorat olib borishadi. Ular ulushiga dunyo daromadlaring 40 % yoki dunyo nefti eksportining yarmi to`g`ri keladi. OPEC bosh ofisi - Vienna OPEC "Savati". OPEC "Savati" (OPEC Reference Basket of crudes) atamasi rasmiy ravishda 1987 yil 1 yanvarda kiritilgan. 2005 yil iyun oyi o`rtalarida "savat" narhi neft qazib oluvchi davlatlar tomonidan qazib olininuvchi 11 turdagi neftlar narhlari o`rtacha arifmetik ko`rsatkichi orqali aniqlanadi: Saharan Blend (Aljir), Minas (Indoneziya), Iran Heavy (Eron), Basra Light (Iroq), Kuwait Export (Quvayt), Es Sider (Liviya), Bonny Light (Nigeriya), Qatar Marine (Qatar), Arab Light (Saudiya Arabistoni), Murban (BAA) va BCF 17 (Venesuela) Abraham Lincoln. Abraham Lincoln (12-fevral, 1809-yil — 15-aprel, 1865-yil) — AQShning 16 -prezidenti (1861—1865), respublikachilar partiyasidan birinchi prezident, Amerika qullarini ozod etgan. Uning prezidentlik davrida federal boshqaruv ustidan markaziy nazorat kuchaydi va AQSh hududida qullik bekor qilindi. U AQSh ning eng zo`r va eng sevimli prezidentlaridan biri hisoblanadi. Johannes Gutenberg. Johannes Gensfleisch zur Laden zum Gutenberg (1400 – 3 fevral, 1468) — kitob nashrining ixtirochisi. Xotira Abadiyligi. "Xotira Abadiyligi" (, 1931) — Salvador Dalining eng mashhur kartinasi. 1934-yildan Nyu Yorkdagi Zamonaviy Sanʼat Muzeyida saqlanib kelinadi. Shuningdek, "Yumshoq soatlar", "Xotira qattiqligi" yoki "Xotira kuchliligi" nomlari bilan mashhur. Ganser sindromi. Ganser sindromi - isterikli ongning namozshomsimon xiralashuvi. Moʻljal buzilishi, befarqlik, bezovtalanish, qoʻrkuv, kulgu, tutqanoqlar bilan almashib turgan affektivli buzilishlar. Bemorlarning javoblari bemaʼni boʻladi, ular oddiy harakatlarni ham qilolmay qolishadi. Amneziya kuzatiladi. Bunday holat bir necha kun davom эtadi. Disforiya. Disforiya (yun. δυσ - qiyin, φέρω - chidash, boshdan kechirish) yoqimsiz kayfiyat boʻlib, depressiyaga yaqindir. Ruhiy kasallik sifatida oʻtkir boshlanadi va oʻtkir tugaydi. Affekt jahlli, qovogʻi solingan, agressiv, achchiq darajasiga yetgan buzgʻunchanlik harakatlar bilan. Ayrim paytlarida avtoagressiya, mayllar, dipsomaniya (alkogolga maylligi), piromaniya (oʻt qoʻyishga maylligi), vagobandaj (daydib yurishga maylligi). Psixomotor qoʻzgʻolish. Psixomotor qoʻzgʻolish - affektivli buzilishlar, qoʻrquv, vahima, parishonlik. Harakatli maʼnosiz qoʻzgʻolish, bemor hamma narsani buzadi, ong buzilishi. Gebefreniyali qoʻzgʻolish. Gebefreniyali qoʻzgʻolish (yun. ἥβη - yoshlik, φρενός - aql, ong) psixopatik sindrom boʻlib, bemorda yuz burishtirish bilan harakatli qoʻzgʻaluvchanlik, bemaʼni harakatlar, besabab qattiq kulgu kuzatiladi. Bemor karavotda sakraydi, noadekvat harakatlar qiladi. Katatoniya. Katatoniya (yun. κατατείνω - taranglashish) ruhiy va tayanch-harakat kasalliklari guruhidir. Katatonik qoʻzgʻolish. Bemorda bemaʼni, stereotipli harakatlar bilan qoʻzgaluvchanlik, negativizm va nutq aloqasizligi, ayrim paytlarda esa kutilmagan achchiqligi, buzgʻunchanlik harakatlar, maʼnosiz jahllik, oʻziga shikast yetkazish bilan motorli qoʻzgʻolish kuzatiladi. Epileptik status. Epileptik status miyaning doimiy tutqanoq qolishi boʻlib, klonik tutqanoqlar tonik tutqanoqlar bilan almashadilar va bemorlar oʻziga kelolmaydilar. Bir kunda 200 tutqanoq boʻlishi mumkin, bemorlar uzoq vaqt koma holatida boʻlishadi. Bemor uchun havfli holat deb hisoblanadi, chunki yurak toʻxtab qolishi, nafas toʻxtab qolishi va miya shishi rivojlanishiga olib keladi. Klinik depressiya. Klinik depressiya (shuningdek katta depressiya deb ham ataladi) ruhiy kasallik boʻlib, kayfiyatning keskin yomonlashuvi, kundalik yumushlarga qiziqish yoʻqolishi hamda lazzatlanishga intilishning kamayishi bilan namoyon boʻladi. Ruhiy kasallik. Ruhiy kasallik atamasi ostida asab tizimlaridagi buzilishlar oqibatida paydo boʻluvchi, jamiyatda oʻrnashib qolgan meʼyorlardan keskin chiquvchi hatti-harakatlarga olib keluvchi kasallik tushuniladi. Ruhiy kasallikka chalinish koʻpincha bemorning xulq-atvorining oʻziga ham, atrofdagi odamlarga ham havfliligi bilan xarakterlanadi. Faqat oʻtkir holatlargina emas, balki nim oʻtkir va surunkali kechuvchi ruhiy buzilishlar, hattoki remissiya holatlari ham bemor tomonidan xulq-atvorining kutmaydigan harakatlari bilan kuzatiladilar va shoshilinch yordamga muhtoj boʻladilar. Ateistlar roʻyxati. Quyida ateistligi obroʻli manbalar bilan tasdiqlangan mashhur kishilar roʻyxati keltirilgan. Tinch okeani. Tinch okeani Amerika va Osiyo qitʼalari orasida joylashgan dunyoning eng katta okeanidir. Ismini Ispaniya qirolligi uchun dunyoni aylangan Portugaliyalik dengizchi Ferdinand Magellan qoʻygan. Magellan bir necha kun davom etgan qiyin va kuchli toʻlqinli suvda, oʻz ismini bergan Magellan boʻgʻozidan kechib bu okean ochilganda, kuchli toʻlqinlar bitib va oʻzi tiniq suvlar bilan qarshilashgani uchun portugalchada "tinch" maʼnosini bildirgan "Pasifico" ismini qoʻygan. Tinch okeani sathi 179.7 million km2 dan iborat. Tinch okeani, deyarli Atlantika va Hind okeanining birlashgan holi bilan teng kattalikdadir. Eng chuqur yeri Mariana chuquri boʻlib, u 11.034 m chuqurdir. Mariana chuquri dunyoning eng chuqur nuqtasi deb bilinadi. Dunyodagi zilzilalarning 90%'i va katta zilzilalarning 80%'i Tinch okean maydonida sodir boʻlmoqdadir. Bu okeanning 708.000.000 km3 suv hajmi bor. Okeanning 3.000 — 3.500 m dan chuqur boʻlgan har joyida suv darajasi 2 °C dan pastda. 1950 — 1980 yillari orasida Tinch okeanida juda katta va kuchli dengiz toʻlqinlari boʻlgani tufayli kemalar oʻta olmayotgan edi. Kemalar Tinch okeanining bir uchidan bir necha kilometr uzoqlashishi bilan toʻlqinlar boshlar edi. U toʻlqinlar hozirgi kunlarda ham koʻrilmoqdadir. * William-Adolphe Bouguereau. William-Adolphe Bouguereau (1825, 30 noyabr – 1905, 19 avgust) Fransuz akademik rassomi. Veneraning tugʻilishi (Bouguereau). Veneraning tug'ilishi (La Naissance de Vénus) William-Adolphe Bouguereau tomonidan yaratilgan XIX asrning eng mashhur tasviriy san'at asarlaridan biri. Rasmda Venera Kiprdagi Pafos daryosidagi bir chig'anoqdan tug'ilayotgani tasvirlangan. Rasmning kattaligi - 2,2m(eni)ga m(bo'yi). Rasm hozirda Parijdagi Musée d'Orsayda saqlanmoqda. Akademizm. Akademizm () — XVII—XIX asrlardagi Yevropada rivojlangan tasviriy sanʼat yo'nalishi. Henry Ford. Henry Ford (30 iyul, 1863 – 7 aprel, 1947) — Ford Motor Company Amerika korxonasining asoschisi va ommaviy sanoatda qoʻllanadigan zamonaviy yigʻish chiziqlarining otasi. Andrew Carnegie. Andrew Carnegie ("Endryu Karnegi"; 25 noyabr 1835 — 11 11 avgust 1919) — amerikalik tadbirkor, yirik poʻlat ishlab chiqaruvchisi, filantrop, multimillioner. Lordi. Lordi — ingliz tilida kuylovchi fin rock guruhi. Melodik hard rock yoʻnalishida ijod qiladi. 1996-yili Tomi Putaansuu (Mr. Lordi) tomonidan asos solingan. Guruh 2006-yili Eurovision qoʻshiq tanlovida gʻolib boʻlgan. Shanxay hamkorlik tashkiloti. Shanxay hamkorlik tashkiloti (ShHT) — Halqaro regional tashkilot. ShHT ijro etuvchi sekretari - Bolat Nurgaliev (2007). Tarkib. Shanhay hamkorlik tashkilotiga a`zo davlatlar — Qozog`iston, Qirg`iziston, Rossiya, Tojikiston, O`zbekiston, Xitoy. Tashkilot faoliyati 1996 yilda Rossiya va Xitoy davlatlari o`rtasidagi ikki tomonlama hamkorlikdan boshlangan. Shu yili ShHT a`zoligiga Tojikiston, Qirg`iziston, Qozog`iston va 2001 yilda O`zbekiston kelib qo`shilgan. ShHT ning boshqa Sobiq SSSR hududi joylashgan regional tashkilotlardan farqi ushbu tashkilotga MDH davlatlaridan tashqari unga Xitoy ham qo`shilgan. Kuzatuvchi Davlatlar. Shanxay hamkorlik tashkilotining kuzatuvhi davlatlari safiga Hindiston, Eron, Moʻgʻuliston va Pokiston kiradi 109.207.243.242 13:36, 22 noyabr 2010 (UTC).dvfdg Alice Cooper. Alice Cooper (4 fevral, 1948-yilda tugʻilgan), tugʻilgan paytidagi ismi Vincent Furnier — amerikalik rock qoʻshiqchi, qoʻshiqlar muallifi va karyerasi besh oʻn yillik davom etib kelayotgan musiqachi. Gilyotinalar, elektr stullar, yolgʻondakam qon va boa ilonlari bilan Cooper daxshat filmlari, vodevil, heavy metal va garage rockni birlashtirib rock musiqaning teatrlashtirilgan turini shock rockni yaratadi. "Alice Cooper" aslida Vincent Furnier sardorlik qiladigan guruhning nomi edi. 1974-yili Furnier qonunan oʻz ismini Alice Cooperga oʻzgartiradi va yakkahon karyerasini boshlaydi. 1965-yili hali guruh "The Spiders" deb nomlangan paytda ular oʻzligining birinchi singlini chiqaradilar, 1971-yilda esa ular "Love it to Death" albomidan boʻlgan "I'm Eighteen" hiti bilan xalqaro musiqiy sahnani zabt etadilar, muvaffaqiyat 1972-yili "School's Out" bilan davom etadi va "Billion Dollar Babies" albomi bilan oʻzining tijoriy choʻqqisiga yetadi. Cooperning yakkahon karyerasi 1975-yili "Welcome to My Nightmare" konseptual albomi bilan boshlanadi. Detroyt garage rocki va glam rock ildizlaridan kelib chiqib Cooper koʻpgina musiqiy uslublar bilan tajriba oʻtkazadi, ular ichida conceptual rock, hard rock, pop rock, experimental rock va industrial rock. Ohirgi paytlarda u oʻzining garage rock ildizlariga qaytgan. Alice Cooper sahna ortida ijtimoiy faol va tili oʻtkir kishidir, "The Rolling Stone Album Guide" uni dunyoning eng "sevimli" heavy metal artisti deya taʼrif berdi. U heavy metal musiqasi va koʻrinishini shakllantirishga yordam berdi. Shuningdek, u 1960-yillarning ohirida teatrrallashtirilgan rock/pop konsertlar qoʻyishni boshlab bergan eng birinchilardandir. Musiqadan tashqari Cooper aktyor, restoranchi va 2004-yildan boshlab oʻzining "Nights with Alice Cooper" ("Alice Cooper bilan tunlar") va "Breakfast with Alice" ("Alice bilan nonushta") klassik rock dasturlari bilan faoliyat yurituvchi radio DJ. Yoshligi va karyera. Cooper tugʻilgan paytidagi ismi Vincent Damon Furnier Detroyt, Michiganda dunyoga keladi. Onasi Ella Mae (qizlik familiyasi McCart), otasi Ether Moroni Furnier. Yoshligida koʻp kasal boʻlgani uchun Vincent Furnier va uning oilasi Feniks, Arizonaga koʻchib oʻtishadi. Washington boshlangʻich maktabini tugatib, Vincent Feniksning shimolidagi Cortez oʻrta maktabiga qatnashni boshlaydi. 1964-yili Furnier Lettermanning mahalliy isteʼdodlar shousida qatnashishni istaydi va shouda chiqish uchun maktabdagi doʻstlaridan guruh yigʻadi. Ular oʻzlarini The Earwigs deb nomlaydilar, u vaqtda ular hech qanday musiqiy asbobni chalishni bilmaydilar. The Beatles kabi kiyinib, Beatles qoʻshiqlariga taqlid qilib tomosha koʻrsatadilar. Natijada, isteʼdodlar shousida gʻolib boʻlib sahnaga chiqishni yoqtirib qoladilar. Guruh darhol mahalliy doʻkondan sotib olingan musiqiy asboblarda chalishni oʻrganadilar va nomlarini The Spidersga oʻgartiradilar:Furnier vokalda va garmonikada, Glen Buxton - asosiy gitara, John Tatum - ritm gitara, Dennis Dunaway - bas gitara va John Speer - barabanlar. Musiqiy jihatdan guruh The Beatles, The Rolling Stones, Janis Joplin, The Who, The Kinks, Pink Floyd va The Yardbirds guruhlari taʼsirida shakllangan. 1965-yilda, hali maktabda oʻqiyotgan The Spiders muntazam ravishda Feniks atroflarida sahnaga chiqadi, u paytda ular orqasidagi sahna devoriga katta qora oʻrgimchak toʻrini, oʻzligining birinchi sahna bezagini osar edilar. Oʻsha yili ular oʻzligining birinchi singli boʻlmish "Why Don't You Love Me"ni yozadilar, bu qoʻshiqning originali The Blackwellsga tegishli, shuningdek, aynan shu qoʻshiq uchun Furnier garmonikada chalishni oʻrgangan. 1966-yili The Spiders aʼzolari Cortez oʼrta maktabini bitiradilar. Shimoli oʻrta maktabning futbolchisi John Tatumni ritm gitarada almashtiradi. Shu paytda guruh ikkinchi singlidan boʻlgan qoʻshiq "Don't Blow Your Mind" bilan mahalliy radio hit-paradida birinchi oʻrinni egallaydi. 1967-yilda guruh muntazam ravishda Los Anjeles, Kaliforniya borib, u yerda shoularini koʻrsatadi. Soʻng ular nomlarini The Nazzga oʻzgartiradilar va "Wonder Who's Lovin' Her Now" singlini chiqaradilar. Tez orada barabanchi John Speer Neal Smith bilan almashtiriladi. Yil oxiriga kelib, guruh Los Anjelesga toʻliq koʻchib keladi. 1968-yilda Todd Rundgren ham oʻz guruhini Nazz deb nomlaganini bilgach, guruh yana boshqa sahna taxallusini qidirishga majbur boʻladi. Furnier boshqa guruhlar ishlata olmaydigan nom qidirishni boshlaydi. Keyinchalik u guruh nomi qilib Alice Cooperni tanlaydi va bu sahna nomini oʻziga ism etib tanlaydi. Ilk press relizlar bu nom Cooperning Ouijada yozuvlaridan birida tanlanib, xuddi shunday ismli XVII asr jodugari ismidan olingan deb yozganlar. Ammo, Cooper keyingi intervyularida bu nom ruhiy tasavvurida "orqasiga bolta berkitib ushlab turgan chiroyli, shirin, kichkina qizcha"ning tasviri sifatida kelishini aytadi. 1970-yillar. 1970-yilning oʻrtalarida, ikki muvaffaqiyatsiz albomdan soʻng Alice Cooper guruhi Straight Records bilan shartnomasidagi oxirgi uchinchi albomni yozish va hit yaratishning soʻnggi imkoniyatidan foydalanish uchun hali tajribasiz produsyer Bob Ezrin bilan ish boshlaydilar. Hit "Eighteen" singli boʻladi, u 1970-yil noyabrida relizlanadi va "Billboard Hot 100"da 21 oʻringa yetadi. Ketidan yozilgan albom — "Love It to Death" 1971-yilning fevralida relizlanadi va ularning olgʻa yurgan qadamini Billboard "200" albomlar chartidagi 35-oʻrni bilan tasdiqlaydi. Bu albom Alice Cooper guruhining sakkiz albomidan eng dastlabkisi va Ezrin bilan yaratilgan solo albomlarning eng birinchisi boʻladi, Ezrin guruhning qatʼiy musiqiy yoʻnalishini yaratishga va uni rivojlantirishga katta yordam bergan. 1980-yillar. Cooperning 1980-yillarning boshlaridagi albomlari — "Flush the Fashion", "Special Forces", "Zipper Catches Skin" va "DaDa" avvalgi relizlari kabi tijoriy jihatdan muvaffaqiyatli boʻlmaydi. Queenning produsyeri Roy Thomas Baker tomonidan produsyerlangan "Flush the Fashion" albomining musiqasi shunday kamyob va oʻtkir ediki, bu eski muhlislar uchun juda kutilmagan va yoqimsiz boʻladi, ammo "Clones (We're All)" qoʻshigʻi AQSh Top 40taligiga kiradi. "Special Forces" albomi New Wave uslubining ommaviyroq koʻrinishini oʻz ichiga oladi va unda "Generation Landslide"ning yangi versiyasi boʻladi. Keyingi albom — "Zipper Catches Skin" koʻproq power popga yaqin boʻladi. Muhlislar. 1978-yilgi "Rolling Stone" bilan intervyusida Bob Dylan "Menimcha, Alice Cooper toʻliq baho berila olinmagan qoʻshiqlar muallifidir", — deydi. " Alice Cooperning "The Life and Crimes of Alice Cooper" boks seti soʻz boshisida Alicening muhlisi Sex Pistols aʼzosi John Lydon "Killer" albomini hamma vaqt va davrlarning eng buyuk rock albomi deb baholaydi. Musiqa ihlosmandi boʻlmagan musavvir Salvador Dalí, 1973-yili uning shousiga keladi va uni surrealistik deya tavsiflaydi va "First Cylindric Chromo-Hologram Portrait of Alice Cooper's Brain" deb nomlangan gologrammani yaratadi, uning reproduksiyasi Floridaning Sankt Peterburg shahrida Dali muzeyida saqlanadi. Shaxsiy hayot. 1976-yili Alice balerina oʻqituvchisi/xoreograf Sheryl Goddardga uylanadi, u Alice Cooper shoularida 1975-yildan 1982-yilgacha qatnashadi. Ularning uch farzandi bor: eng katta qizi Calico Cooper (1981-yilda tugʻilgan) — aktrisa, qoʻshiqchi va Alice Cooper shousida 2000-yildan boshlab chiqadi; oʻgʻli Dashiel (1985-yilda tugʻilgan) — Arizona Davlat Universitetining talabasi, Runaway Phoenix guruhida ijod qiladi; va eng kichik qizi Sonora (1993-yilda tugʻilgan). Havolalar. * Alice Cooper diskografiyasi. Quyida rock artist Alice Cooperning diskografiyasi keltirilgan. Studiyaviy albomlar. 1 dan 7 raqamigacha albomlar Alice Cooper guruhining albomlari, qolganlari ketma-ket solo albomlardir. Alice Cooperning yordamchi tarkibi. Bu Alice Cooperning studiyada va turlarda yiqqan Yordamchi tarkibining roʻyhati. 2003–2007. * Red Bull. Red Bull- quvvatlovchi ichimliklar ishlab chiqaruvchi Avstriya kompaniyasi. Avtosport, velosiped, snoubording, motosport va boshga sport turlari bo`yicha sport konkurslarini tashkil etish va homiylik qilish bilan tanilgan kompaniya. Kompaniya tarixi. 1982 yil Ditrih Mateshes ning Sharqiy Osiyoga amalga oshirayotgan sayohatida o`sha erda keng tarqalgan quvvatlovchi ichimlik bilan qiziqib qoladi. U Tailand dagi Krating Daeng (Tiland tilidan tarjima qilganda "Qizil ho`kiz") markasiga lisenziyani va Taisho Pharmaceuticals (Yaponiya) firmasi reseptini ishlatish huququni qo`lga kiritgan. 1984 yil Mateshis Red Bull GmbH ga asos soladi, u Fushl am Zee, Avstriyada joylashgan. Resept va marketing dasturlarini rivojlantirish tufayli ushbu ichimlik 1987 yil bozorga chiqadi. Hozirgi kunda Red Bull dunyoning 100 ga yaqin davlatlarida tarqalgan va raqobat kompaniyalarning ko`pligiga qaramay dunyo bozorining 70% (2003 yildagi holat) qismini egallagan va shu bilan birga ohirgi yillardagi eng omadli yangi mahsulotlardan biri hisoblanadi. Hozir Red Bull markasi narhi 7,96 mlrd. evroni tashkil etadi (2005 yil iyul) va o`tgan yilga nisbatan 21,6%ga oshgan. Kompaniya aylanma mablag`i 2002 yilda - 626 mln. evroni, 2004 yilda - 1,668 mlrd. evroni va 2006 yilda esa 2,6 mlrd. evroni tashkil etgan. 2004 yilda dunyoda tahminan 1,9 mlrd. banka Red Bull iste`mol qilingan (har sekundda tahminan 60 ta dona). 2006 yil da ushbu raqam 3 martaga ko`paydi. Kompaniya marketinggi. Formula-1 dagi Red Bull Racing va Scuderia Toro Rosso komandalar, «Red Bull Nyu-York» va «Red Bull Zalsburg» futbol klublari egasi. Red Bull Air Race World Series aerobatika chempionati tashkilotchisi. Shock rock. Shock rock — jonli chiqishlarda rock musiqaga teatrrallashtirilgan shok koʻrsatuvlarni qoʻshishni ifodalaydigan keng atamadir. Dastlab 'shock rock' atamasi 1970-yillarning boshlarida Glam Rock musiqachilarining davrida paydo boʻldi. Janrning 'qurollari' yildan-yilga oʻzgarib bordi, ammo har doim oʻsha davrga mos chegarada seks va/yoki zoʻrlik masalalarini oʻz ichiga olgan. I'm Eighteen. I'm Eighteen — glam rock va hard rock guruh Alice Cooper tomonidan yaratilgan 1970/71-yilgi qoʻshiq. Bu qoʻshiq "Love It to Death"  albomining asosiy singli boʻlib, guruhning mashhurlikka olib chiqqan hitidir. Bu singl VH1ning 40 ta eng buyuk metal qoʻshiqlari ichida #39 oʻringa va Rollig Stone jurnalining hamma vaqt va davrlarning eng buyuk 500 qoʻshiqlari roʻyhatida #482 oʻringa yetgan. Qoʻshiq thrash metal pionerlari Anthrax tomonidan qayta aytilib, 1984-yilgi "Fistful of Metal" (ularning eng yosh aʼzosi 19 yoshga toʻlgan kun) albomiga kiritilgan, keyinchalik Creed guruhi tomonidan kaverlanib, 1998-yil kinofilmi "Fakultet"ga saundtrek etib ijro etilgan. Saturn. Saturn Quyoshdan uzoqligi boʻyicha oltinchi va Quyosh tizimida kattaligi boʻyicha ikkinchi sayyoradir. Yupiter, Uran va Neptun bilan bir qatorda gaz gigantlari, deb ataluvchi toifaga kiradi. U qadimgi Rim mifologiyasidagi xudo - Saturnus sharafiga shunday nomlangan. Saturn ramzi xudoning oʻrogʻini ifodalaydi (Unicode: ♄). Saturn sayyorasi asosan vodoroddan iborat, shuningdek oz miqdorda geliy va boshqa unsurlar ham uchrab turadi. Yadroga yaqin sohasi esa metallashgan vodorod bilan oʻralmish tosh va muzdan iborat. Tashqi atmosferasi odatda bir tusda, biroq baʼzan sobit dogʻlar paydo boʻlib turadi. Saturnda Shamol tezligi 1,800 km/soat ga yetishi mumkin, bu Yupiterdagidan ancha tez. Saturn magnitosferaga ega boʻlib, u Yernikidan kuchsiz bolsa-da, Yupiternikidan qattiqroqdir. Saturn xalqalari bilan mashhur; bu xalqalar asosan chang aralashgan muz boʻlaklaridan iborat. Sayyora atrofida koʻp yoʻldoshlar aylanadi, ulardan bizga oltmishtasi maʼlum. Titan, Saturnning eng katta va Quyosh tizimining ikkinchi katta (Ganimeddan soʻng) yoʻldoshi, Merkuriydan kattaroq boʻlib, Quyosh tizimidagi atmosferali yagona tabiiy yoʻldoshdir. Evolutsiya. Biologiyada evolutsiya atamasi ostida organizmlar guruhi ichidagi irsiy belgilardagi farqlar kelib chiqishi tushuniladi. Bu belgilar nasl qoldirish oqibatida ajdodlardan avlodlarga koʻchirulivchi genlar ifodalanishidir. Shu genlardagi mutatsiyalar oʻzgargan yoki yangi belgilar keltirib chiqarib, organizmlar orasidagi farqlarni paydo qila oladi. Yangi belgilar, shuningdek, organizmlar guruhlari yoki turlar orasida (gorizontal gen koʻchishi oqibatida) ham kelib chiqishi mumkin. Biologiyada, evolutsiya ushbu belgilarning tabiiy tanlanish va/yoki genetik dreyf oqibatida tayinli bir guruh ichida keng tarqalishi yoki aksincha, yoʻqolib ketishida namoyon boʻladi, deb qabul qilingan. Tabiiy tanlanish yashab qolish va nasl qoldirish uchun foydali belgilarning saqlanib qolishi va yoyilishi, zararli belgilarning esa kamayishiga sabab boʻluvchi jarayondir. Bu hodisa foydali belgilarga ega organizmlarning nasl qoldira olishi qobiliyati kuchayib, shu belgilarning keyingi avlodlarga qoldirilishi tufayli yuz beradi. Koʻp avlodlar davomida belgilarning kichik, tasodifiy va omadli oʻzgarishlari oqibatida moslashuvlar roʻy berib, shu belgilarga ega organizmlar "tabiiy tanlanadi". Genetik dreyf esa irsiy belgilar chastotasida tasodifiy oʻzgarishlar hosil qiladi. Genetik dreyf oqibatida paydo boʻlgan oʻzgarishlar saqlanib qolishi berilgan individ yashab qolib, nasl qoldirish-qoldirmasligiga bogʻliq boʻladi. Turlarning bir taʼrifi ularni oʻzaro qoʻshilib, nasldor avlod qoldira oladigan organizmlar guruhidir, deydi. Biroq, turlar oʻzaro koʻpayishdan xoli guruhlarga ajralganida, mutatsiya, genetik dreyf va yangi belgilarning tabiiy tanlanishi avlodlar davomida farqlar yigʻilishiga va yangi turlar paydo boʻlishiga olib kelishi mumkin. Organizmlar orasidagi oʻxshashliklar ular shunday jarayon orqali umumiy ajdoddan (yoki umumiy genofonddan) kelib chiqqanligidan guvohlik beradi. Yerdagi turlarning vaqt oʻtishi bilan oʻzgargani XIX asr boshlaridayoq maʼlum boʻlsa-da, bu qanday qilib yuz bergani noaniq edi. Evolutsiyaning tabiiy tanlanish vositasida roʻy berishi haqidagi nazariya shu oʻzgarishlar yuz berishi mexanizmini izohlab berdi; bu Charles Darwin va Alfred Russel Wallace tomonidan oʻrtaga tashlangandi va Darwin'ning 1859 yilgi "Turlarning kelib chiqishi haqida" kitobida yoritilgandi. Bu nazariya odamlar ilohiy kuch tomonidan hayvonot olamidan ajratilganiga ishonuvchi diniy peshvolar qarshiligiga uchradi. 1930-larda Darwin tabiiy tanlanishi Mendel'ning nasldorlik nazariyasi bilan qoʻshilib, zamonaviy evolutsion sintez shakllandi; u evolutsiya "birliklari" (genlar) va "mexanizmi" (tabiiy tanlanish) orasida aloqa oʻrnatdi. Bu nazariya koʻp narsani izohlovchi va bashorat qila oluvchi boʻlib chiqib, zamonaviy biologiyaning asosiy tashkillashtiruvchi prinsipiga aylandi va Yerdagi hayot shakllari orasidagi farq va oʻxshashliklarni tushuntirib bera oldi. Nirvana Diskografiyasi. Bu maqola Nirvana haqida qo'shimcha ma'lumotdir. Diskografiya. ▲ означает достижение в США платинового статуса (продано более 1 миллиона копий). Outlook Express. Outlook Express — Microsoft kompaniyasi tomonidan elektron pochta va habarlar guruhi bilan ishlash uchun yaratilgan programma. Outlook Express Windows operatsion sistema sining Windows 95 OSR 2.5, Windows NT va Internet Explorer brauzer ining 4.0 versiyasidan boshlab birga etkazilib beriladi. Mac OS «klassik» versiyalari uchun ham Outlook Expressning variantlari mavjud (Mac OS X versiyasi uchun Microsoft — Microsoft Entourage ni yaratgan, u Macintosh uchun yaratilgan Microsoft Office tarkibiga kiradi). Outlook Express nomi bu programma Microsoft tomonidan yaratilgan organayzer Microsoft Outlook ning «engillashtirilgan» varianti deb tahmin qilish mumkin. Umuman olganda ushbu ikki programma bir bir biridan farq qiladi. Outlook Outlook Expressdan farqli habarlar guruhi bilan ishlash funksiyasiga ega emas. Tarix. Windows Vista bilan etkaziladigan Outlook Expressning yangi versiyasi Windows Mail deb nomlanadi. 2007 yil 30 mayda Microsoft Windows Live Mail yangi pochta klientining beta-versiyasini ishlab chiqdi, u Outlook Express shuningdek Windows Mail oʻrnini bosishi kerak. Windows Vista menejeri Nick White soʻzlariga koʻra Windows Live Mail butunlay yangi interfeysga ega, Windows Live stiliga mos qilib yaratilgan. The Bat! The Bat! — Windows OS da elektron pochta bilan ishlash uchun yaratilgan shartli-bepul programma. RITLabs Maldoviya kompaniyasi tomonidan ishlab chiqiladi. The Bat! programmasi Rossiya va sobiq SSSR davlatlari foydalanuvchilari orasida mashhur. SMTP, POP3, IMAP protokollarida ishlay oladi. Programmaning ikki versiyasi mavjud: Home и Professional. Professional versiyasida orfografiyani tekshirish, habarlarni S-MIME va OpenPGP standartlari yordamida shifrlash, lokal ma`lumotlar bazasini shifrlash va biometrik autentifikasiya qilish imkoniga ega. The Bat! ko`p miqdorli kiril kodirovkalarida ishlay oladi, shuningdek windows-1251, koi8-r, iso-8859-5 va boshqalarda. Shuningdek The Bat!da habarlarni rezervda saqlash (umumiy rezerv faylida yoki har bir alohida accountda), adreslar kundaligi va foydalanuvchi talabi bo`yicha moslash yoki avtomatik ravishda moslash imkoniga ega. Moslashish (biologiya). Biologiyada moslashish atamasi ostida organizmning tabiiy tanlanish yordamida orttirgan foydali xarakteristikasi tushuniladi. Moslashish mavzusi evolutsion biologiyada muhim hisoblanadi. Moslashish haqidagi nazariyani Jean-Baptiste Lamarck shakllantirgan. Genetik dreyf. Genetik dreyf (yoki allel dreyfi) biror populatsiyadagi tasodifiy allellarning (gen variantlarining) avloddan avlodga oʻtishi natijasida allel chastotasidagi oʻzgarishlar jarayonidir. Bu tasodifiy oʻzgarishlar tanlanish yordamida filtrlanadi. Genetik dreyf konsepti 1920-larda Sewall Wright tomonidan oʻrtaga tashlangan. Kvadrat. "Bu maqola geometrik shakl haqida." Kvadrát — toʼgʼri tortburchak. Qarama-qarshi tomonlari oʼzaro teng bolgan toʼgʼri burchakli toʼrtburchak yoki burchaklari toʼgʼri burchaklardan iborat boʼlgan romb kvadrat deb ataladi deya ta'rif berish mumkin. Kvadratning perimetri va yuzasi. va formula_5 kvadratning yuzasi quyidagi formula bilan hisoblanadi Tub son. Tub son — birdan katta natuaral son boʼlib, ikkita natural boʼluvchiga ega: 1 va oʼzi. Tub sonlarni xossalarini oʼrganuvchi fan Sonlar nazariyasi deb ataladi. Dave Grohl. David Eric Grohl (14 yanvar 1969-yil Ogayo shtatida tug'ilgan) amerikalik rock-musiqachi va qo'shiq yozuvchi. U o'z karyerasini 1980-yillarda Scream punk-rock guruhida boshlaydi. 90-yillarda Nirvana grunge guruhida barabanchi bo'ladi. Nirvana solisti Kurt Cobainning o'limidan keyin, Grohl Foo Fightersni tashkil qiladi. Tub sonlar roʻyhati. Bu sahifada birinchi 500 tub sonlar va boshqa tub sonlar keltirilgan Birinchi 500 tub sonlar. 10 000 000 tub sonlar roʼyhati: (1.5Mb) Mersen tub sonlari. 3, 7, 31, 127, 8191, 131071, 524287, 2147483647, 2305843009213693951, 618970019642690137449562111, 162259276829213363391578010288127, 170141183460469231731687303715884105727 Ferma tub sonlari. Taniqli Ferma sonlari: 3, 5, 17, 257, 65537. Sofi Jermen tub sonlari. 2, 3, 5, 11, 23, 29, 41, 53, 83, 89, 113, 131, 173, 179, 191, 233, 239, 251, 281, 293, 359, 419, 431, 443, 491, 509, 593, 641, 653, 659, 683, 719, 743, 761, 809, 911, 953, … Tub egiz sonlar. (3, 5), (5, 7), (11, 13), (17, 19), (29, 31), (41, 43), (59, 61), (71, 73), (101, 103), (107, 109), (137, 139), (149, 151), (179, 181), (191, 193), (197, 199), (227, 229), (239, 241), (269, 271), (281, 283), (311, 313), (347, 349), (419, 421), (431, 433), (461, 463), (521, 523), (569, 571), (599, 601), (617, 619), (641, 643), (659, 661), (809, 811), (821, 823), (827, 829), (857, 859), (881, 883), … Vilson tub sonlari. Taniqli Vilson sonlari: 5, 13, 563. Boshqa Vilson tub sonlari ma'lum emas. if i mod prime[j] =0 then if prime[0] mod 100 =0 then Roald Amundsen. Roald Amundsen (16 iyul, 1872 — 18 iyun, 1928) — norvegiyalik qutb sayohatchisi va tadqiqotchi. 1911-yil 14 dekabrda birinchi boʻlib Janubiy Qutbga yetgan. Nautilus Pompilius. Nautilus Pompilius — rock guruh. 1982-yili SSSRda, Sverdlovsk (hozirda Yekaterinburg) shahrida tashkil topgan. 1982-yildan beri guruhning tarkibi musiqiy uslubi bilan birga koʻp marotaba oʻzgargan. Mashhur qoʻshiqlari: "Eta muzika budet vechnoy", "Vzglyad s ekrana", "Ya xochu bit' s toboy", "Skovanniye odnoy sepyu", "Poslednee pis'mo", "Progulki po vode", "Tutanhamon", "Krilya". Brauzer. Veb yorituvchi yoki bráuzer (dan) — qidirish, veb-saytlarni koʻrib chiqish (asosan  WWWdan), ular bilan ishlash, kiritish va bir sahifadan ikkinchisiga oʻtish uchun moʻlgalllangam programma taʼminoti. Sonlar roʻyhati. 128dan boshlab ikkining darajalari. 128, 256, 512, 1024, 2048, 4096, 8192, 16384, 32768, 65536, 131072, 262144, 524288, 1048576, 2097152, 4194304, 8388608, 16777216... Orttirilgan Immunitet Tanqisligi Sindromi. OITSga qarshi kurashishning siymosi bo'lgan qizil bant OITS (Orttirilgan Immunitet Tanqisligi Sindromi) — davolanilmagan taqdirda 'OIV'(Odam Immunitet-tanqisligi virusi)ning immunitetni ishdan chiqishiga yo'l ochgan bir sindormdir. OIV tashiganlarga, OIV musbat deb ataladi. OIV musbat va OITS farqlidir. Har bir OIV musbat bo'lgan kishi OITS lar orasiga qo'shilmaydi. Hozirgi kunda OIV musbatlar turli hil yo'llar bilan davolanib, OITSlarni orasiga qo'shilmasdan yashab kelmoqdalar. OIV musbat bo'lgan kishilar ortiq o'limlarini kutmayaptilar. Hozirgi kundagi davolanish yo'llari bilan, OIV/OITS ortiq surunkali bir kasallikdir. OIV virusi qonga yuqqandan so'ng bir necha yil davomida o'zini sezdirmaydi. Virus yuqqandan so'ng test qildirilgan taqdirda, faqatgina 3 oydan so'ng to'g'ri javobni ko'rsatadi. Belgilari. OIV yuqqandan so'ng, OITS kasalligining belgilari kishining yashash sharoiti va immunitetiga qarab, 3 - 5 yil, ba'zida undan ham ko'proq vaqt o'tgach namoyon bo'ladi. OIV yuqqan vujudda har xil hujayralarga, ko'proq CD4+T qon hujayralariga yerlashib ko'payadi. Zarar ko'rgan CD4+T hujayralari kamayib borib immunitet o'z kuchini yo'qota boshlaydi. OITSga chalingan kishining, odatta oddiygina bir nechakunda kelib kechadigan kasalliklarining muddati anchagina uzayadi, tuzalishi qiyinlashadi. Limfa bezlarida kattalashish, og'iz va terida takror-takror uchuq, yara toshishi, dog'lar paydo bo'lishi ko'riladi. Bemor, kechalari terlashga, isitmasi chiqishga, ozishga boshlaydi. Bir insonda ushbu belgilarda bir nechtasi paydo bo'lsa, o'sha insonning OITS bo'lgan bo'lish ehtimoli bo'ladi. Kaposi Sarkomasi va limfa kasalliklari bo'lsa OIV ning belgilar bo'lishi mumkin. Buni aniqlash uchun anti-OIV testi qilinadi. Jinsiy Aloqa. OIV jinsiy aloqadan ham yuqadi. OIV musbati bo'lgan bemor jinsiy aloqada himoyalovchi vositalardan foydalansa, OIVni jinsiy aloqadagi sherigiga yuqtirmasligiga deyarli butunlay kafolat beriladi. Jinsiy aloqada himoyalovchi vosita (prezervativ)dan foydalanish, havfsiz jinsiy aloqaning birinchi shartidir. Quriladigan jinsiy aloqa, tahlikasiz deb bilinsa ham, prezervativdan foydalanish maqsadga muvofiq. Ko'pchilik OIVni faqatgina fohishalarda, giyohvandlarda va shunga o'hshashlarda bo'ladi deb bilganlari tufayli ulardan tashqarida bo'lgan jinsiy aloqada himoyalovchi vositadan foydalanmaydilar. Biroq, bu tushuncha yanglish bo'lib, OITS faqatgina bir ijtimoiy guruhga oid kasallik emasdir! Kasallikning mikrobi bo'lgan OIV, jins, irq, yosh tanlamagan holda hammaga yuqishi va hammada bo'lishi mumkin. Jinsiy aloqada prezervativni to'g'ri ishlatishni bilish shart. Prezervativ joylashgan qutini ochayotganda o'tkir, kesuvchi asboblardan foydalanish, uni taqayotgan kishining tirnoqlarini uzun bo'lishi vositani yirtilishiga yoki kesilishiga sabab bo'lishi mumkin. Mikrob nima? Yer yuzida yashayotgan eng kichik jonzotlar bo'lgan mikroblar bir necha milliard yildan beri bor. Biroq insonlar ularning borligini 1683 yilda bildilar. Har xil linzalar yasash hobbisi bo'lgan Gollandiyalik tijoratchi Antony van Leeuwenhoek bu linzalar bilan ishlayotganda juda kichik jonzotlarning mavjudligini aniqladi. Mikroblarning kasalliklarga yo'l ochganini esa, undan 2 asr keyin, XIX asrning ohirlarida bildilar. Mikroblarning juda ko'p turlari bor. Viruslar. Viruslar eng kichik mikroblar bo'lib, bir hujayradan ham iborat emaslar. Ular faqatgina genlardan iboratdirlar. Bakteriyalar. Bakteriyalar viruslardan ancha katta mikrobdirlar. Agar bir virus inson kattaligida bo'lganida edi, Bakteriya N'yu-Y'orkdagi "Ozodlik Haykali" kattaligida bo'lar edi. Ko'pincha o'zlarini ustida yashayotgan jonzotlar bilan oziqlanadilar. Bakteriyalar 3,5 milliard yildan beri mavjuddirlar. Enya. Enya (toʻliq ismi Eithne Patricia Ní Bhraonáin) - 1961-yilning 17-mayida, Irlandiyaning shimoli-g'arbidagi Dor-Barli (irl. Dore Bartley) qishlog'ida tavallud topgan. Irlandiyalik honanda va prodyuser. Cheksizlik. Cheksizlik tushunchasi qaysi sohada ishlatilishiga koʻra bir necha ma'noni anglatishi mumkin. Gen koʻchishi. Gen koʻchishi (yoki gen migratsiyasi) gen allellarining bir populatsiyadan boshqasiga oʻtishidir. Migratsiya allel chastotalarida (genning biror variantini tashuvchi organizmlar proporsiyasida) oʻzgarishlar paydo qilishi mumkin. Immigratsiya tayinli tur yoki populatsiyada shakllangan gen havzasiga yangi genetik variantlar qoʻshilishiga olib keladi. Gen koʻchishi surʼatlariga taʼsir qiluvchi bir qancha omillar mavjud. Eng muhim omillardan biri harakatchanlikdir, yaʼni individning harakatchanligi naqadar yuqori boʻlsa, uning migratsion potensiali shu qadar katta boʻladi. Hayvonlar oʻsimliklardan ancha harakatchanroqdirlar, biroq oʻsimlik urugʻlari va changlari hayvon yoki shamol orqali uzoq masofalarga tarqalishi mumkin. Ikki populatsiya orasidagi muntazam gen koʻchishi ikki gen havzasining birikmasiga olib kelib, shu guruhlar orasidagi genetik farqni kamaytirishi mumkin. Shuning uchun gen koʻchishi turlanishga qarshi ishlaydi, zero u guruh havzalarini birlashtirib, oʻsha guruhlarda shakllanayotgan va yangi turlar paydo boʻlishiga olib kelishi mumkin boʻlgan farqlarni tuzatadi. Mutatsiya. Mutatsiya organizmlar genetik moddasining asos juftlaridagi oʻzgarishdir. Mutatsiyaga hujayra boʻlinishi paytidagi genetik modda koʻchirilishi xatosi, ultrabinafsha yoki ionlashtiruvchi nurlanish, kimyoviy mutagenlar, viruslar yoki hujayra nazorati ostida roʻy beruvchi jarayonlar (masalan, gipermutatsiya) sabab boʻlishi mumkin. Mutatsiy aslida genetik materialning o'zgarishlari hisoblanadi. Organizmlarda kuzatiladigan mutatsiya ko'pchilik hollarda zararli bo'lib organizmning qaysidir funksiyasining buzilishi bilan xarakterlanadi. mutatsiyalar qayerda hosil bo'lishiga ko'ra bir necha guruhlarga bo'linadi. Asosan gen, xromosoma, genom va sitoplazmatik mutatsiyalar kuzatiladi. Mutatsiyalar hosil bo'lishida yuqorida aytilganidek bir qancha tashqi va ichki omillar sababchi bo'ladilar. tabiatda mutatsiyalar kamdan - kam hollarda yuz beradi, lekin ular evolyutsiyaning birlamchi asosiy omili deb qaraladi. Lekin bu fikrni ba'zi bir genetik - evolyutsionist olimlar ma'qullamaydilar. Rus rock. Rus rock — SSSR, soʻngra Rossiya va MDHning davlatlarida turli musiqachilar va guruhlar tomonidan yaratilgan rus tilidagi rock musiqaning umumiy nomi. Rus rock guruhlariga gʻarb rock musiqasi hamda odatda akustik gitara joʻrligida ijro etiladigan rus mualliflik qoʻshigʻi (misol uchun, Vladimir Visotski) katta taʼsir koʻrsatgan. Havolalar. * Rock Lazer. Lazer bilan tajriba (AQSh Harbiy Kuchlari). Lazer kogerent nurlanish chiqaruvchi elektr-optik qurilmadir. Atama inglizcha "laser" qisqartmasidan kelib chiqib, Light Amplification by Stimulated Emission of Radiation (majburiy nurlanish yordamida yorugʻlikni kuchaytirish), deb yoyiladi. Tipik lazer divergensiyasi past va toʻlqin uzunligi qatʼiy cheklangan (yaʼni, monoxrom) yorugʻlik chiqaradi. Lazer lazer moddasi va unga energiya yigʻib beruvchi optik chuqurdan iborat boʻladi. Lazer moddasi sifatida muayyan optik xossalarga va erkin elektronlarga ega modda (gaz, suyuqlik, qattiqlik) ishlatilishi mumkin. Optik chuqur esa (eng oddiy holda) ikki koʻzgudan iborat boʻlib, yorugʻlik ular orasida joylashgan lazer moddasidan oʻtib turadi. Bunda koʻzgulardan biri yarim shaffof boʻlib, undan lazer nuri sizib chiqadi. Helen Keller. Helen Adams Keller (27 iyun 1880 — 1 iyun 1968) — ko'r-kar amerikalik yozuvchi, aktivist va muallima. Hard rock. Hard rock (tarjimasi "ogʻir rock" yoki "qattiq rock") — rock musiqaning janri. Eʼtiborga loyiq guruhlar. * Duman. Duman — turkiyalik rock guruh. Guruh oʻz ijodida anʼanaviy turk folk musiqasini va zamonaviy rockni qoʻshadi. Dumanning ishtirokchilari bu — Kaan Tangöze (vokal va ritm-gitara), Batuhan Mutlugil (asosiy gitara va orqa vokal) hamda Ari Barokas (bas gitara va orqa vokal). Opera Mini. Opera Mini — Operaning J2ME-mashhur versiyasi, mobil telefonlarda ishlatish uchun mo`ljallangan (mobil telefon, smartfonlar, HShK va boshqalar) GPRS va J2ME da ishlay oladi, WAP va WWW internet- saytlarni ko`rish mumkin. Opera Software ASAkompaniyasi proksi-serveri orqali ishlaydi. Ishlash prinsipi. Brauzer J2ME ko'rinishida ishlay oladi, MIDP 1 va MIDP 2ni qo`llab quvvatlovchi mobil telefonlarda ishlay oladi. Hozirgi kunda J2ME platformasida ishlovchi mobil telefonlar ichida birinchi brauzer hisoblanadi. Opera Mini ni ishlatuvchi har bir foydalanuvchi telefoni orqali barcha www-sahifalarni ko'rish imkoniga ega. Sahifa tashqi ko`rinishidan originalidan kam farq qiladi. Undan tashqari, Opera Mini fayllarni yuklash imkoniga ham ega.Qoida bo`yicha, mobil telefon tomonidan qo`llab quvvatlanadigan fayllarnigina yuklash mumkin. Opera Mini mobil aloqa rivoji uchun katta ta`sir ko`rsatdi, smartfon va oddiy telefon o`rtasidagi muhim farqni yoqotmoqda. Opera Mobile. Opera Mobile Opera Software tomonidan yaratilgan veb brauzer, Windows Mobile va S60 platformalariga asoslangan HShK va smartfon lar uchun ishlab chiqilgan. U oldindan ushbu telefonlarda o`rnatilgan bo`ladi yoki foydalanuvchi tomonidan alohida sotib olinishi mumkin. Nokia ning Series 90 platformalari (masalan 7710) da apparatga Opera brauzeri oldindan o`rnatilgan bo`ladi. U bir qancha Windows Mobile va Symbian bo`lmaganlarda ham, masalan Motorola V9 RAZRda o`rnatilgan. Opera Mobile Opera's Small Screen Rendering (SSR) tehnologiyasini ishlatgan holda kengformatli ekran veb sahifalarini dinamik qaytaformatlash imkoniga ega. Opera programmaning keyingi versiyasi Opera Mobile 9 ni, u Ajax da ishlaydi. Flock. Flock () — Mozilla Firefox va boshqa Mozilla tehnologiyalari asosida yaratilgan brauzer (Geckoni ishlatadi), birinchi "ijtimoiy brauzer" hisoblanadi. Brauzer ijtimoiy veb va Web 2.0 deb nomlanuvchi hizmat uchun ishlab chiqilgan. Good Charlotte. Good Charlotte — 1996-yilda tashkil topgan amerikalik pop-punk guruh. Sum 41. Sum 41 — kanadalik rock guruh. Musiqachi. Musiqachi — musiqa bilan professional ravishda shugʻullanuvchi odam. Musiqachining faoliyat turlari: bastakor, aranjirovkachi, vokalchi yoki xor ishtirokchisi va h. Eiffel minorasi. Eiffel minorasi - Fransiya timsoli sifatida dunyoga tanilgan, Parijning eng taniqli me'morchilik namunasi bo'lib, o'z konstruktori Gustave Eiffel sharafiga nomlangan va yiliga 5,5 million kishi tashrif buyuruvchi turizmning mashxur ob'yektidir. Bino qurilishi, 1887 iyul.Minora 1889 -yildagi Umumjahon ko'rgazmasi uchun qurilgan. Moris Koshlen va Emiel Nugye tomonidan namoyish etilgan chizmalar ko'rgazmaga tayyorgarliklar e'lon qilingan musobaqada birinchi sovrinni qo'lga kiritgan. Eyfel zavq-u shavq bilan: "Fransiya 300 metrlik flagshtok joylashgan yagona mamlakat bo'ladi", deb aytgan.Eyfel minorasi o'lchovlari. Inshoot ajoyib va tezkor omad oldi. 6 oylik ko'rgazma jarayonida "temir leydi"ni ko'rgani 2 milliondan ortiq kishi tashrif buyurdi. Yil oxiriga kelib, qurilish uchun ketgan xarajatlarning 3/4 qismi qoplandi. Ma'lum bo'lishicha, 300 yozuvchi va rassomlar munitsipalitet nomiga konstruksiyani "foydasiz va ko'rimsiz" ta'riflab raddiyalar yozganlar. Minora Yen ko'prigi qarshisidagi Mars maydoni da qad tiklagan. Qurilish ishlari 300 ishchi bilan 2 yil - 1887 yilning yanvar oyidan 1889 yilning mart oyigacha bo'lgan oraliqda bajarilgan. Bunday rekord natijalarga 12 000 dan ortiq metal detallarning o'lchamlari aniq ko'rsatilgan yuqori sifatli chizmalar asosida erishilgan. 2,5 mln dan ortiq mixparchinlardan foydalanilgan. Minoraning balandligi (uning yuqorisidagi 22 metr uzunlikdagi televizion antenna kiritilmagan holda) 300 metrni tashkil etadi. Minora o'sha davrning eng baland binolari Xeops piramidasi 137 m dan deyarli 2 barobar baland edi. Metall konstruksiyalar og'irligi - 7 300 t ni tashkil etadi (umumiy og'irligi esa 10 100 t). Poydevor beton asosdan iborat. Kuchli shamol vaqtida minora chayqalishi 15 sm dan oshmaydi. Minora 1889 yildagi ko'rgazmada Parij timsoli sifatida qurilgan va Parijga kirish arkasi sifatida foydalanilgan. Pastki qavat o'zida 57,63 m arkali ravoqni tutashtiruvchi 4 ustunni ifodalagan piramidani namoyish etadi; qubbada Eyfel minorasini birinchi platformasi joylashgan. Bu platformadan ham ikkinchi 115,73 m arkali ravoqni tutashtiruvchi 4 ustunni ifodalagan piramida-minora ko'tarilgan. To'rt ustun piramida holatida pog'onama-pog'ona yaqinlashib, 190 metrlik piramida shaklini beruvchi ustunni ifodalagan; uchinchi platformada 300 m balandlikdagi maydonda gumbazli mayoq mavjud. Minoraga 1792 pog'onadan iborat zinalar va lift olib chiqadi. Simple Plan. Simple Plan — kanadalik pop punk guruh. Pop rock. Pop rock — pop va rock musiqa elementlarini umumlashtiruvchi musiqiy janr. Qoʻshiqlar oddiy tuzilgan, navolari esda qolarli, musiqiy frazalar qaytariladi (pop taʼsiri, asosiy musiqiy asboblar sifatida elektrgitara va barabanlar ishlatiladi, agressiv kayfiyatga ega (rock taʼsiri). Windows 7. Windows 7 (oldin "Blackcomb" / "Vienna") — Microsoft tomonidan ishlab chiqarilgan eng so`nggi operatsion sistemadir. U 2009-yilning 22-oktabrida keng ommaga taqdim etildi. Tabiiy tanlanish. Tabiiy tanlanish nasldan naslga oʻta oluvchi foydali belgilarning organizmlar populatsiyasi avlodlarida yoyilishi va zararli belgilarning kamayishiga sabab boʻluvchi jarayondir. Tabiiy tanlanish fenotip orqali ishlaydi, yaʼni yashab qolib, nasl qoldira oluvchi organizmlar fenotipi (foydali fenotip) kengroq tarqalib, shu populatsiyadagi boshqa organizmlar fenotipini siqib chiqaradi. Agar bu fenotiplar genetik asosga ega boʻlsa, tegishli genotipning keyingi avlodlardagi chastotasi oshadi. Vaqt oʻtishi bilan bu jarayon organizmlarning muayyan ekologik panalar uchun moslashishi, va alal-oqibat yangi turlar kelib chiqishiga olib kelishi mumkin. Rap rock. Rap rock — bu hip hop, gangsta rap, heavy metal, alternative rock, hardcore punk va ayrim paytlarda funk musiqalarning uslubini oʻzida jamlovchi musiqiy janrdir. Janr koʻp hollarda rap metal yoki ayrim paytlarda rapcore deb ham ataladi. Mavzular. Rap rock matnlarining mavzulari siyosatdan tortib (downset., Rage Against the Machine, Senser, Aztlan Underground) to yengil qarashlarga (Limp Bizkit, Crazy Town, Kid Rock, Phunk Junkeez), umumdunyoviy hayot kurashlaridan tortib (Zebrahead, Trik Turner) to shaxsiy kurashlar va ogʻriqqa (Linkin Park, Stuck Mojo) qadar keng yoyilgan. Rage Against the Machine. Rage Against the Machine (qisqartmasi RATM) — amerikalik rock guruh. 1991-yildan 2000-yilgacha mavjud boʻlgan va 2007-yilda qayta yigʻilgan. Zach Braff. Zachary Israel Braff (6 aprel, 1975-yilda tugʻilgan) — amerikalik aktyor, rejissyor, ssenariy muallifi, produsyer. 2000-yillardan boshlab NBC kanalining sitkomi Scrubsdagi J.D. roli bilan mashhur. Ozodlik Haykali. Ozodlik haykali dunyoning eng tanilgan obidalaridan biri bo'lib, 1886 yil AQSh - N'yu-Y'ork shaxrida qurilgan. Ozodlik haykali, AQShning eng katta timsollaridan biridir. Misdan yasalgan Ozodlik Haykali, Fransiya tarafidan qurulishining 100-yili sababli AQShga sovg'a qilingan. Haykal, 1884-1886 yillari orasida Frederic Bartholdi tarafidan qurilgan. Haykalning Po'lat skiletini yasuvchisi Gustave Eiffel, poydevorini quruvchisi esa Richard Morris edi. Ozodlik haykali AQSh - N'yu-Y'ork shaxridagi Ozodlik orolida joylashgan Haykalning o'ng qo'lida mash'al, chap qo'lida esa bir jadval bor. Jadvalning ustida 4 iyul 1776 yil deb yozilgan (Mustaqillikni bildiruvchi sana). Mash'alning esa 7 dengizni ifodalovchi 7 uchi bor. Haykalning uzunligi 46 m bo'lib, poydevori bilan birga 93 m dir. Turistlar haykalning ichidan mash'algacha 168 zinapoyadan iborat bo'lgan zinadan chiqishlari mumkin. Haykalning mash'al ushlab turgan o'ng qo'lining uzunligi 23 metrdir. Mash'alning atrofidagi bo'shliqda tahminan 15 kishi bemalol yon-mayon yursa bo'ladi. Haykalning boshining kengligi 2 metr, boshidagi tojining uzunligi esa 5 metrdan iborat. Ozodlik haykali, uni ko'rishni hohlagan barcha turistlar uchun ochiq. Uni ko'rish, zinasidan eng tepasigacha chiqib N'yu-Y'ork manzaralarini tamosha qilish uchun, haykal joylashgan, N'yu-Y'orkdagi Ozodlik oroliga borish yetarli. Haykalga, Singer tikuv mashinalarining quruvchisi Isaac Singerning xotini Isabelle Eufenie Boyer modellik qilgan. Ozodlik Haykali 1884 yilda Fransiyada qurib bo'lingandan 1 yil son'gra 350 parchaga bo'linib 214 sandiq ichida N'yu-Y'orkga keltirildi. Bo'laklar, 4 oy ichida poydevorning ustiga birlashtirilib yangidan qurildi va 28 oktabr 1886 yilda minglarcha tamoshabinlarning qarshisida ochilishi e'lon qilindi. Ozodlik Haykali, 1984 yil UNESCOning Dunyo madaniyat me'rosi jadvalida o'z o'rnini egalladi. Bu Haykalning nus'halari boshqa shaxarlarda ham mavjuddir. Misol uchun Parijda Ozodlik Haykalining nus'halaridan biri mavjud. U nuska Atlantika okeaniga qaratilgan holda qurilgan. Ulardan biri Parijda, Atlantika okeaniga qaratilib qurilgan. Haykalning qolgan nus'halari Nevada, Pekin, Osaka, Bordeaux kabi shaxarlarda ham mavjud. Gotika. Gotika (- odatlanilmagan) o'rta asrlarda rivojlanayotgan G'arbiy, Markaziy va Sharqiy Yevropani o'z qamroviga olgan san'at turidir. Gotika roman tarzini o'rnini bosib kelgan. Gotik tarz asosan me'morlikda ishlatilish bilan bir qatorda, o'z ichiga haykaltaroshlik, rassomlik, kitob miniaturasini ham olar edi. Gotika XII asrda Fransiyaning shimolida kelib chiqgan va XIII asrda Germaniya, Avstriya, Chexiya, Ispaniya va Angliyaga tarqalgan. Gotika Italiyaga boshqa davlatlarga qaraganda kechroq kirib kelgan. Sharqiy Yevropaga gotika undan ham kechroq kirib kelgan va uzoqroq saqlanib qolgan (XVI asrgacha) XV-XVI asrlarda qurilgan gotik binolarga «neogotika» termini ishlatiladi. 1980-yillarda «gotika» termini submadaniyat (gotik submadaniyat) va musiqada (gotik rok) ishlatila boshladi. UNESCO. UNESCO (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization - Birlashgan Millatlar Taʼlim, Bilim va Madaniyat Tashkiloti), Birlashgan Millatlar Tashkilotining mahsus tashkilotlaridan biri boʻlib, ikkinchi dunyo urushidan sonʻg, 1946-yil tashkil qilingan. Bu tashkilotning qurulishiga, 1945-yil Noyabr oyida Londonda 44 davlatning vakillari qatnashgan holda qaror qilingan. Tashkilotning markazi Parijda. Uch organdan - Umumiy yigʻilish, Boshqaruv, Kotiblikdan iborat boʻlgan UNESCO tashkilotining asl maqsadi, taʼlim, bilim va madaniyatni, unga aʼzo boʻlgan har bir davlatdagi Milliy komissiyalar orqali amalga oshirish. Umumiy Majlis. Tashkilotga aʼzo davlatlarning vakillaridan tashkil topgan Umumiy Majlis, 1946-1953 yillar orasida har yil oʻtkazilgan boʻlib, 1954-yildan eʻtiboran iki yilda bir marotaba oʻtkazilmoqda. Tashkilotning tashkil qilinishidan bugungacha jami 26 Umumiy Majlis boʻlib oʻtgan. Majlis, Tashkilotning eng muhim organi boʻlib, boshqaruv aʼzolarini va Bosh Direktorni tanlab, UNESCOning ishlash rejalarini qabul qiladi va byudjetni aniqlaydi. Umumiy Boshqaruv Haqida. UNESCO Boshqaruvining, Umumiy Majlisga qoʻshilgan va hukumatlarning nomzod boʻlgan vakillari, 58 azodan tashkil topadi. UNESCO Boshqaruv aʼzolarining saylovi, 4 yilda 1 marotaba o'tkaziladi. Kotiblik. UNESCO umumiy majlisda olti yil uchun saylangan bosh prezidentning qoʻl ostida ishlayotgan UNESCO Kotibligi taʼlim, bilim, madaniyat va aloqa boʻlimlariga ayrilgan. Kotiblikning bosh vazifasi, UNESCOning ikki yillik rejalarini amalga oshirishdan iborat. Hozirda UNESCOga aʼzo davlatlarning soni 191dan iborat. Breinigerberg. Breinigerberg, Olmoniya. 2005 yilga koʻra 971 kishilik aholisi bor. Turlanish (biologiya). Biologiyada turlanish atamasi ostida yangi turlar kelib chiqishi jarayoni tushuniladi. Turlanish kechishiga koʻra toʻrt xilga ajratiladi: allopatrik, peripatrik, parapatrik va simpatrik. Turlanish, shuningdek, sunʼiy kechishi ham mumkin, masalan, seleksiya yoki laboratoriya tajribalarida. Yaratilishchilar va Ongli Loyiha tarafdorlarining "evolutsiya dalillari mavjud emas", degan daʼvolariga qaramay, yangi turlar kelib chiqishi koʻp kuzatilgan hodisadir. Notre Dame Sobori. Notre Dame Sobori("Fransuzcha: Cathedrale Notre Dame de Paris")Fransiya - Parijdagi juda taniqli bir sobordir. Bu sobor, Maryam onaga bagʻishlanib qurilgan. Sobor, La Cite orolining sharqiy qismida boʻlib, Parijning qolgan butun tanilgan binolari kabi Seine irmogʻining qiʻrgʻogʻida joylashgan. Kirish qismi gʻarbga qaraydi. Fransuz gotik memoriy asarlarining, eng chiroylilaridan deb bilingan Notre Dame sobori, birinchi gotik soborlardan biridir. Haykallarning va naqshlar bilan bezalgan oynalarning, oʻrta asrlardagi Rim memoriy uslubidan soʻng koʻp ishlatilmagan boʻlishi, naturalizm oqimining asarlaridagi ogʻir taʼsiri sabablidir. Notre Dame sobori, eng turistlar bilan gavjum yerlardan biri boʻlgani bilan barobar, hali ham bir Rim Katolik sobori boʻlib ishlatilmoqdadir. Maryam Ona Haykali. Soborda Parijning bokirasi deb tanilgan Maryam Ona Haykali mavjuddir. Bu haykal boylar davrida shaxarning gʻururi va iqtisodiy ozodlikning bir siymosi deb bilgan tijoratchilar tarafidan qurilgan. Haykal muqaddasligidan ham ko'proq, koʻrinishi va qimmatbaho bezaklari bilan diqqat tortar edi. Shimoliy va Janubiy Atirgul derazalari. Atirgul derazalar (rose window) cherkov va soborlarda boʻladigan, koʻpincha dumaloq shakldagi derazalardir. Rangli oynalar, naqshlar va rasmlar bilan bezatilgan derazalarning romlari ham oʻymakorlik sanʼatini eng chiroyli namunalarini oʻzida mujassam qiladi. Notre Dame soborining 2 tarafida mavjud boʻlgan bu derazalar ham gotik tarzda boʻlib, 1250-1260 yillari orasida yasalgan. Bu derazalar, soborning sanoqli rangli oynadan yasalgan derazalari boʻlgani tufayli diqqatlarni oʻziga jalb qiladi. Bu derazalar, hozirgi kungacha Yevropaning eng muhim va goʻzal asarlaridan hisoblanadi. Qurilishi. 1160-yil Parij sobori "Yevropa qirollarining cherkovi" boʻlganidan so'ng yepiskop Maurice de Sully tarafidan "Bu vazifa uchun yetarsiz" deyildi va "Parij yepiskopi" unvoniga sazovor boʻlgandan soʻng Sully soborini buzdirdi. Afsonaga ko'ra Sully, yangi va koʻrkam cherkovni hayolida koʻrib soʻngra koʻrganlarini chizgan. Bu cherkovning qurilishi uchun esa birqancha uylarni buzdirgan va qurilish mollari uchun yangi bir yoʻl ham ochtirgan. 1163-yilda Qirol Louis VII ning hukmronlik qilgan davrida, inshoatni qurilishini Maurice de Sullymi yoki Papa Alexander IIImi boshlatgan degan tortishuv boʻlib oʻtgan. Ammo shuni taʼkidlab oʻtish kerak-ki, yepiskop Sully umrining katta qismini va pulini soborning inshoati uchun ishlatgan. Soborning gʻarbiy qismini va 2 katta qulasining qurilishi 1200-yillar atrofida boshlandi. Qurilishda ko'p me'morlar qatnashdi, soborning farqli va har xil chiroydagi tarzlarni oʻzida mujassam qilishining sababi ham bu. 1210-1220-yillari orasida qulalar qurib boʻlindi. Soborning ohirigacha qurilib bo'lishi esa 1345-yilgacha davom etgan. Yillar davomida cherkovga birmuncha organ olib kelinishiga qaramay, hech qaysi biri binoning qurilish shakliga mos kelmadi. Ilk mos organ Cliquot tarafidan 1700-yillar atrofida yasaldi. Cliquot asarlarining birqanchasi bugungacha saqlanib kelmoqda, ammo organ XIX asrda Aristide Cavallie-Coll tarafidan yangidan yasaldi. Oʻsha vaqtlarda u lavozimga undan boshqa koʻp kishi loyiq boʻlishiga qaramay (misol: Cherkov organini yangidan qurgan Cavallie-Coll) Notre Damening pianisti shaxarning eng tanilgan kishisiga aylangan edi. Bu borada XVIII asrda juda katta raqobat boʻlib oʻtgan, u raqobatda 4 pianistga unvon berilgan edi, 4 pianist bir yil boʻyicha cherkovning pianistligini qilganlar, bu esa juda katta unvon edi. Keyinchalik 1900-1937-yillari orasida Louis Vierne cherkovning eng taniqli pianistiga aylangan. Jumladan, Pierre Cochereau, Cavaille-Coll kabi cherkovning organistlari ham shaxarning juda taniqlilaridan boʻlganlar. Victor Hugo va Notre Dame. XIX asrning boshlarida Parij shaxar planlashtiruvchilari, soborning boquvsizligi tufayli uni buzishmoqchi boʻlgan. Fransuz yozuvchisi Victor Hugo esa halqni taʼsirlash uchun "Notr Dam Bukri" degan asar yozgan. Asar, soborning buzilmasligida katta rol oʻynagan. Yevropa Ittifoqi. Yevropa Ittifoqi Yevropada joylashgan 27 davlatdan iborat siyosiy va iqtisodiy birlashmadir. Uning tarixi 1957 yilga, 6 Yevropa davlatlari orasida imzolangan Rim bitimi va undan soʻng paydo boʻlgan Yevropa Iqtisodiy Hamkorligiga borib taqaladi. Yevropa Ittifoqi 1992 yilda imzolangan Maastrixt shartnomasiga binoan tuzilgan va 15 davlatni o'z ichiga olgan. 2005 yilda Ittifoqning birinchi yirik kengayishi yuz berdi. Unda Ittifoqga 10 ta yangi davlatlar qo'shildi. Ikki yildan so'ng ular soniga Bolgariya hamda Ruminiya davlatlari qo'shilib, hozirgi davrga qadar Yevropa Ittifoqi 27 davlatlardan iborat. 1957-yil: Belgiya, Germaniya Federativ Respublikasi, Fransiya, Italiya, Lyuksemburg, Niderlandiya - 6 ta 1973-yil: Daniya, Irlandiya, Buyuk Britaniya - 9 ta 1986-yil: Portugaliya, Ispaniya - 12 ta 1995-yil: Avstriya, Finlyandiya, Shvetsiya - 15 ta 2004-yil: Kipr, Chexiya Respublikasi, Estoniya, Vengriya, Latviya, Litva, Malta, Polsha, Slovakiya, Sloveniya - 25 ta 2007-yil: Bolgariya, Ruminiya - 27 ta. Nota bene. Yevropa mintaqasida joylashmagan quyidagi hududlar ham Yevropa Hamjamiyati hududi hisoblanadi: Asor orollari, Gvadelupa (Avliyo Martin va Sen-Bertelmi orollarining shimoliy qismi), Kanar orollari, Madeyra, Martinika, Melilya, Reyunyon, Seuta, Fransuz Gvianasi. 1946-yil 19-sentabr kuni Buyuk Britaniyaning sobiq tashqi ishlar vaziri Uinston Cherchill Syurix universitetida so`zlagan nutqida AQShga o`xshagan "Yevropa Qo`shma Shtatlari" tuzishni taklif etadi. 1949-yilda Yevropa Kengashi tashkil etiladi. Hozirga kelib, bu tashkilotning 46 ta a`zosi bor. 1957-yil: Yevropa ko`mir va po`lat birlashmasi (YKPB) ga a`zo mamlakatlar Yevropa iqtisodiy hamjaniyati yoki "Umumiy bozor"ga asos soluvchi Rim protokollari deb ataluvchi hujjatlarni imzoladilar. Bu hujjatlar 12 yil mobaynida bojxona to`siqlarini tugatish, umumiy soliqlarni o`rnatish va keyinchalik umuman yo`q qilish, ishchi kuchining erkin harakat qilishini ta`minlash, bir xil ijtimoiy kafolatlar o`rnatish va yagona ish haqi to`g`risida edi. 1959-yilda Yevropa Iqtisodiy Hamjamiyati a`zolari tomonidan Yevropa parlamenti tashkil etildi. 1967-yilda uchta Yevropa hamjamiyati - Yevropa ko`mir va po`lat birlashmasi, Yevropa iqtisodiy hamjamiyati va atom energiyasi bo`yicha Yevropa hamjamiyati Yevropa Hamjamiyati bo`lib birlashadi. 1968-yil: Yevropa Hamjamiyati mamlakatlari o`rtasida barcha bojxona soliqlari bartaraf etildi. 1979-yilda Yevropa parlamentiga ilk bora to`g`ridan-to`g`ri saylovlar bo`lib o`tdi. 1985-yili Grenlandiya o`z-o`zini mustaqil boshqarish huquqini qo`lga kiritdi va referendum natijasida Yevropa Ittifoqidan ajralib chiqdi. 1986-yilning fevralida Lyuksemburgda yagona Yevropa to`g`risidagi qonun (Single European Act) imzolandi. 1990-yil: Germaniya Demokratik Respublikasi GFR bilan birlashganligi bois uning hududi ham Ittifoq hududiga kirdi. 1991-yil: Yevropa Hamjamiyatining Maastrixt shahrida (Niderlandiya) yagona Yevropani yaratishni ko`zda tutuvchi Maastrixt bitimlarini imzoladilar. Bu bitimlarda uch guruh shartnomalar - yagona Yevropa valyutasini joriy etish, Yevropa siyosiy Ittifoqini shakllantirish va Yevropa komissiyasini tasdiqlash ko`zda tutildi. 1999-yil dekabr: Xelsinkida (Finlyandiya) 15 ta a`zo mamlakatlar rahbarlari inqirozli va tahlikali joylarda tinchlik va xavfsizlikni saqlash uchun o`z Yevropa qurolli kuchlarini yaratish haqida qaror qabul qildi. 2002-yil 1-yanvar: Yagona Yevropa pul birligi - yevro muomalaga kiritildi. Buyuk Britaniya va Daniyadan tashqari qolgan barcha a`zolar o`zlarining milliy valyutalaridan voz kechdilar. Shior: “In varietate Concordia” (“Kelishuv - har xillikda”) Madhiya: “Quvonch qasidasi” (“An die Freude”) Rasmiy tillari: ingliz, bolgar, vengr, grek, dat, italyan, irland, latish, litva, malta, nemis, niderland (golland), polyak, portugal, rumin, slovak, sloven, chex, fin, fransuz, shved, eston Yevropa Ittifoqi Prezidenti: GFR tashqi ishlar vaziri Frank-Valter Shtaynmayer (2007-1yilning 1-iyuligacha) Rais mamlakat: Germaniya FR (2007-yilning 1-iyuligacha) Hududi: 3.892.685 km.kv. (dunyo bo`yicha 7-o`rin) Aholisi: 487.795.559 kishi (2006-yil 31-dekabr holati) Aholi zichligi: 1 km.kv.ga 116,4 kishidan to`g`ri keladi Tan olinishi: 1993-yil 1-noyabr, Maastrixt bitimlari Yevroittifoq hech qanday xalqaro tashkilot emas, u xalqaro ommaviy huquqning subyekti hisoblanmaydi, lekin xalqaro uchrashuvlarda ishtirok etish vakolatiga ega. Yevropa Ittifoqi hududini G`arbiy Rim Imperiyasi, Franklar davlati, Muqaddas Rim Imperiyasi kabi qadimgi mamlakatlar hududi bilan solishtirish mumkin. Norvegiya aholisi Yevroittifoqqa qo`shilish bo`yicha ikki marta o`tkazilgam referundumda (1972 va 1994-yillar) ham qarshi bo`lib ovoz berganlar. Daniya mamlakati o`zining milliy valyutasini hamon ishlatadi. Maastrixt bitimini imzolash chog`ida Daniya hukumati bu borada Ittifoqni ogohlantirib qo`ygan edi. 265 sahifaga jo bo`lgan 450 moddali va 60000 ta so`zli Yevropa Konstitutsiyasi Kaliforniya Respublikasi Konstitutsiyasidan so`ng ko`p so`zlilik bo`yicha ikkinchi o`rinda turadi. Mamlakat Konstitutsiyasiga muvofiq Shveytsariya neytral mamlakat hisoblanadi va hech qanday bloklarga qo`shilmaydi. Shu bois u Yevropa Hamjamiyatiga a`zo emas. Yevropa mintaqasiga kirmaydigan Marokash va Tunis mamlakatlari bir necha karra Yevroittifoqqa kirishga harakat qilganlar. Hatto 2005-yilda Portugaliya tomonining ko`magi bilan Kabo-Verde o`z arizasini qabul qilinishiga erishgan. A`zolik masalasi hanuz hal qilinmagan mamlakatlar: Turkiya, Ukraina, Gruziya, Moldaviya. Yevropa Ittuifoqi a`zosi emas: Islandiya, Shveytsariya, Andorra, Vatikan, Lixtenshteyn, Monako, San-Marino. Daniya suvereniteti ostiga kiruvchi Grenlandiya va Farer orollari, Finlandiyaning Aland orollari muxtoriyati, Buyuk Britaniyaning Gibraltar, Men, Gernsi va Jersi hududlari ham Yevropa Ittifoqi hududiga kirmaydi. 1960-yilda Bryusselning markazida Berlemon ayollar monastiriga tegishli yer sotib olinadi va bu yerda yetti yil davomida Yevropa hamjamiyatining yangi timsoli quriladi. Loyiha muallifi me`mor De Veste edi. Bu loyiha o`z davrining original va takrorlanmas loyihalaridan biri edi. Uni qurishda asbest moddasi mavjud qurilish materiallari ishlatiladi. 1991-yili Yevrokomissiya bu binoni tark etgach, u 14 yil davomida asbestdan tozalanadi va rekonstruksiya qilinadi. Yevromissiya bu yerga 2004-yilning oktabrida qaytadi. Bu inshootning umumiy maydoni 240 ming km.kv.dan ortiq bo`lib, 14 ta qavatdan iborat. U 3 ga hududni egallaydi. Bu yerda ofislardan tashqari majlislar zali, konferens-zallar, 760 kishiga mo`ljallangan restoran, 418 o`rinli kafe, telestudiya, kinozal, 1223 avtomobil uchun mo`ljallangan yerosti garajlari bor. Corpse paint. Corpse paint (yoki corpsepaint; ingl. "corpse" - murda, "paint" - boʻyoq) asosan black metal guruhlari tomonidan ishlatiluvchi oq-qora pardozdir. Corpse paint odatda konsertlar va fotosessiyalarda qoʻllaniladi. Bu pardoz yovuzlik, gʻayriinsoniylik va murda chirishini ifodalaydi. Nelson Mandela. Nelson Rolihlahla Mandela (18 iyul, 1918 yilda tugʻilgan, Kunu, Umtata yaqinida) — 10 may 1994 yildan 1999 yilgacha — JAR prezidenti, aparteid ning mavjud boʻlgan davridan boshlab inson huquqlari uchun kurash olib borgan eng mashhur aktivistlardan biri, shu sababli u 28 yil qamoqda oʻtirgan, 1993 yil dunyo Nobel mukofoti sovrindori. Talabalik davrida turli namoyishlarda qatnashgan, keyinchalik Yohannesburgda muharrir boʻlib ishlagan va Vitvatersran Universitetiga oʻqishga kirgan. 1944 yil Afrika Milliy Kongresi yoshlar ligasini yaratishda qatnashgan. Keyinchalik, kurashning kuchayib borish tufayli, «M reja» deb nomlanuvchi reja ishlab chiqadi, unga koʻra AMK yacheykalari yashirinishgan. 1952 yil Mandela oʻz oʻrtogʻi Oliver Tambo bilan birgalikda qoratanlilarni boshqaruvchi birinchi qonuniy firmani tashkil etishadi. 1961 yilda AMK radikal qanotni boshqaradi, «Umkxonto ve sizve», davlatga qarshi siyosiy sabotaj boshlaydi. 1968 yil noyabrda Mandela qamoqqa olinadi va Robben Aylend qamoqhonasida butun umrga ozodlikdan mahrum etiladi. 1948 yil sekretar va AMKda ikki marta prezident boʻlgan(1950 va 1991 yillarda). 50 dan ortiq halqaro Universitetlar aʼzosi. 1990 yil 18 fevralda Mandela qamoq jazosidan ozod etiladi, 11 fevralda yarashish va qurolli qarshilik koʻrsatish toʻhtatilishi haqida eʼlon qiladi. 1999 yil JAR prezidentlik lavozimidan ketgach, VICh va OITS muammolariga katta eʼtibor bera boshlaydi. Ekspertlar fikriga koʻra JAR da hozirgi kunda OITS bilan kasallanganlar besh millionni tashkil etadi, bu koʻrsatkich boshqa barcha davlatlardan koʻp. Mandelaning katta oʻgʻli Makgaxo Mandela OITSdan vafot etgach, Nelson Mandela dunyoni ushbu kasallikka qarshi kurash olib borishga daʼvat etadi. Kofi Annan. Kofi Annan (8 aprel 1938, Kumasi, Gana) — BMT ning ettinchi boshqaruvchisi (1997–2006). Kofi Annan 1 yanvar 1997 yil BMT boshqaruvchisi etib tayinlangan, ikkinchi muddatga 29 iyun 2001 yilda qayta saylangan, boshqaruvchilik muddati 31 dekabr 2006 yilda tugagan. Ingliz va fransuz tillarini biladi. NUJ. Noma'lum Uchar Jism (NUJ'") (["UFO"]) - fenomen, trayektoriyasi, umumiy dinamikasi va yonishi mutahassislar tarafidan o'rganilishaga qaramay aniqlana olinmagan, hech qanday mantiqiy, hammaga tushunarli bo'lgan ma'noga ega bo'lmagan Osmonda yoki Yer yuzida kuzatilgan jism yoki yorug'likdir. NUJning paydo bo'lishi anomal hodisadir. Yorugʻlik. Yorugʻlik odam koʻziga koʻrinuvchi toʻlqin uzunligidagi (400-700 nm atrofida) elektromagnit nurlanishdir. Yorugʻlik kvanti foton, deb ataluvchi elementar zarrachadir. Yorugʻlik muammolari bilan fizikaning optika boʻlimi shugʻullanadi. Yorugʻlik tezligi. a>gacha masofani bosib oʻtayotgan yorugʻlikni koʻrsatuvchi tarx (~ 1.2 soniyada). Yorugʻlikning vakuumda tarqalish tezligi 299 792 458 m/s dir. Boshqa muhitlarda yorugʻlik sekinlashadi. Boris Tadić. Boris Tadić (krl. srb. "Борис Тадић"; 15 yanvar, 1958) Serbiya Prezidentidir. Tadić 2004 yil 27 iyunida shu mansabga saylangandi. 2008 yilning 3 fevralidan ikkinchi muhlatda. Uetersen. Uetersen () bi Hamburg, Olmoniya. 2006 yilga koʻra 17.865 kishilik aholisi bor. O‘zbekiston aeroportlari. Quyida Oʻzbekiston hududida foydalanilayotgan aeroportlar roʻyxati keltirilgan. MacBook Air. MacBook Air — Bu MacBook seriyali ultraportativ noutbuk, Apple kompaniyasi tomonidan 15 yanvar 2008 yilda taqdim etilgan. Applening aytishicha, bu dunyoda eng yupqa noutbuk. MacBook Air ning og`irligi 1,36 kg. Biroq, CNET ning habar berishicha, dunyodagi eng yupqa noutbuk bu - Mitsubishi Pedion hisoblanadi, u 1998yil ishlab chiqilgan. Ushbu noutbuk 29 yanvar 2008dan $1799 narhda AQShda va 1699 evro narhda Evropa zonasida sotuvga chiqarilgan. Tarkan. Tarkan Tevetoğlu (1972, 17 oktabrda tugʻilgan) turk pop qoʻshiqchisidir. Biografiya. Tarkan Tevet o’g’li 1972 – yil 17 okfyabrda, ya’ni “Tarozi” burji ostida Germaniyaning Mayn daryosi bo’yida joylashgan Frankfurtdagi uncha katta bo’lmagan Elzee shahrida tug’ilgan. Bo’yi 1,74 sm. Vazni 70 kg. Oilasi ota – onasi, ikki akasi va ikki nafar opasi va singlisidan iborat. Musulmon. Istanbul, Tibet va Bali shaharlarida bo’lish unga judayam yoqadi. Xonandalardan Madonna, Jeyms Braun, Stivi Uander, Prins, Eminemlarni miriqib tinglaydi. Shuningdek, tong saharlab Mosartni, tushlik paytida esa “Metallika” ni tinglab tanovul qilishni xush ko’radi. Al Pachino, Bred Pitt, Nikol Kidmanlar ishtirok etgan filmlarni imkon qadar kuzatib borishga intiladi. Kiyim – kechak tanlashda injiqlik qilmaydi, oziq – ovqatlarni ham tanlamay iste’mol qiladi. Narvonga chiqishga to’g’ri kelib qolsa, yahshisi tomdagi “o’lja” dan voz kechib qo’ya qoladi. Ijoddan tashqari paytlarda erkaklar va ayollar parfyumaeriyasi savdo – sotig’i bilan mashg’ul bo’ladi. Tarkanning ota – onasi – Neshe xonim va Ali Bey Elzeda ijara uyda turar va zavodda ishlardi. Neshe xonim kunlarning birida baxtsiz hodisa tufayli avtohalokatga uchraydi. Bu paytda ayol homilador edi. Rafiqasini zudlik bilan shifoxonaga olib brogan Ali Beyga shifokor – ginekolog Neshe xonimning homilasi abort qilinishi zarurligini, aks holda, chaqaloq majruh tug’ilishinin ma’lum qildi. “Bo’lmagan gap – dedi Ali Bey xotirjamlik bilan, - mana, ko’rasiz, hammasi yahshi bo’ladi”. Baxtsiz hodisa yuz berishidan bir nicha kun avval Ali Bey tushida o’g’il ko’rgandi, o’g’li sog’lom, o’tkir ovozli, bir so’z bilan aytganda, bo’lajak xonanda edi. “Hayotimdagi eng baxtsiz hodisa tug’ilishimgacha bo’lgani rost bo’lsin”, - deydi Tarkan, Tarkanning ota – onasi hamisha rostgo’y bo’lishga, ich – ichidan qaynab chiqayotgan shirali ovozini jon qulog’i bilan tinglashga o’rgatdi. “Olti farzandning beshinchisiga shu qadar katta e’tibor ko’pchilik ota – onalarga xos emas”, - deydi xonanda. Tarkanning bolaligi futbol tomosha qilish bilan o’tgan. 10 yasharligida shaharchadagi futbol klubi a’zosi bo’lishga erishgan. Futbolchi bo’lmasa, veterinar yoki ekolog bo’lishi mumkin edi, chunki tabiatni asrab – avaylashga tengdoshlari orasida eng ko’p qayg’uradigani u edi. Karamurzel shahrida uyi va bog’i bo’lishini orzu qilgan Ali Beyning harakatlari zoe ketmadi. U tadbirkor savdogar bo’lishi bilan birga nozik qalbli dizayner ham edi. Peshona teri bilan topgan jamg’armasi evaziga Karamurzeldan o’zi istagandek ko’rkam uy sotib oldi, oilasini ko’chirib kelganida, o’g’li Tarkan 14 yashar edi. Bu yerda Tarkan mashhur bastakorlar saboq beradigan musiqa maktabiga qatnay boshladi. Bu orada Tarkan muhandislik kasbini egallash uchun ikki do’sti bilan Istambulga, alohida ijara uyga ko’chib o’tdi. Biroq fakultet imtihonlarini muvaffaqiyatli topshira olmadi. 1991-1999. Tarkan Istanbul Studiyasining sohibi Mehmet Soğutoğlu bilan, doʻsti Alpay Aydin orqali tanishti. Istanbul Studiasida 1992-yil birinchi alboʻmi "Yine sensiz"("yana sensiz")ni chiqardi. Bu alboʻmdagi "Kil oldum abi" qoʻshigʻi qisqa vaqt ichida tinglovchilar tarafidan juda mashxur boʻldi. Bu qoʻshiq tufayli Turkiya Tarkanni tanidi. 1994-yil Sezen Aksu bilan birgalikda "A-Acayipsin" ("ajoyibsan") alboʻmini chiqardi. Bu alboʻmi bilan Turkiya va Yevropada 24 konsert berdi. Bu albomi 2,5 milliondan ortiq sotilgan. Keyinroq til oʻrganish maqsadida N'yu Y'orkga ketti. U yerda taniqli Amerika prodyuseri Ahmet Ertegun bilan tanishdi va Atlantic Recordsda yangi ishlar yaratdi. 1995-yil N'yu Y'ork - Palladiumda boʻlib oʻtgan konserti juda katta muvofaqqiyatlar keltirdi. 1997-yil Iyul oyida 3-alboʻmi "Olurum Sana"ni chiqardi. U alboʻm eng koʻp sotilgan alboʻmlaridan biri boʻldi. Oʻsha yili HITT deb nomlangan oʻz musiqa shirkatini qurdi. 1998-yilda Tarkan, Walt Disneyning Gerakl ismli multfilmining turkcha dublajida bosh qahramon Geraklga ovoz berdi. 2000-2007. Tarkan 2000-yilda 14-yanvar kuni, butun daromati zilziladan keyingi ta'mir ishlari uchun ketgan konsert berish uchun va vatan burji bo'lgan askarlikni ado qilishi uchun Turkiyaga qaytdi. Konsertni berib boʻlgandan koʻp oʻtmay armiyaga ketdi. 2001-yil Tarkanning Kuzu Kuzu singlesining besh hil versiyasi chiqdi. Keyinroq "Karma" alboʻmi chiqdi. Oʻsha yili AQShning eng tanilgan gazetasi Washington Postda Tarkanni Turkiyaning madaniy ihtiyoj moli ekanligi haqida maqola chiqdi. Washington Post, san'atchining Fransiyadan Denmarkgacha jadvallarda yer egallagan va Rossiyada eng ko'p rus boʻlmagan pop yulduzuning sotilgan albomining sohibi boʻlganini ta'kidladi. 2003-yil "Dudu" albomini chiqardi. Bu albomning birinchi qoʻshigʻi Dudu Rossiyada eng yaxshi chetel qoʻshigʻi deb qabul qilindi. 2004-yil Turkiyaning eng katta benzin sotish firmasi bo'lgan OPETning reklamasida rol oldi. 2005-yil "Bounce" deb nomlangan va katta muvofaqiyatlar keltirgan albomi chiqardi. 2006-yil esa Come Closer deb nomlangan albomini chiqardi. U albomdagi Strat The Fire qoʻshigi uchun 2-singlesini chiqardi. Remix va Singlelardan tashqari 6-turkcha albomi boʻlgan Metamorfozni 26-dekabr 2007-yilda chiqardi. Albomning sotish raqami 10 kun ichida 350.000dan oshdi. 2008-yilda Come Closer albomini yangidan chiqarib AQSh va Anglya boshda, butun dunyoda chiqishi kutilyapti. Hozirgi kunda Tarkan Tevetoglu ko'plab qo'shiqlarini yozish bilan band. Kevin Rudd. Kevin Michael Rudd (1957, 21 sentabrda tugʻilgan) Avstraliyaning 26-Bosh Vaziri (2007 yil 3 dekabridan), Avstraliya Mehnat Partiyasi rahbaridir. Audioslave. Audioslave amerikalik hard rock guruhi boʻlgan. Guruh 2001-yili Los Angelesda tuzilgan edi. Audioslave Kubada konsert bergan ilk amerika rock-guruhidir. Guruh 2007-yilda tarqalib ketdi. Koʻprik. Koʻprik jarlik, suv havzasi, yoʻl yoki boshqa toʻsiq ustidan oʻtish uchun qurilgan inshootdir. Koʻprik uning funksiyasi va joylashadigan yeriga koʻra turlicha loyihalanadi. Hasim Rahman. Hasim Sharif Rahman (1972-yil 7-noyabrda "tugʻilgan") - AQShlik superogʻir vazn toifasidagi bokschi. Bir necha karra jahon chempioni. Uning laqabi "Rok". Maxfiy materiallar (teleserial). "Maxfiy materiallar" () — amerikan fantastik teleseriali. Birinchi marotaba FOX telekanali tomonidan 1993-yili namoyish etilgan va 9 yildan soʻng, 2002-yilning 19 mayida yakunlangan. 1993-yildan to 2002-yilgacha 202 ta epizod suratga olingan. Gʻoya muallifi — Chris Carter. Serial katta muvaffaqiyat bilan dunyoning turli davlatlarida namoyish etilgan. Taʼrif. Maxfiy materiallar — FBRning ikki agenti — Fox Mulder va Dana Scully haqidagi ilmiy-fantastik serial. Mahsus agent, shifokor va Virjiniyadagi FBR akademiyasining oʻqituvchisi Dana Scullyga agent Fox Mulder bilan hamkorlikda "Maxfiy materiallar" loyihasi ustida ishlash topshiriladi "Maxfiy materiallar" loyihasi bu sirli, yechilmagan, koʻp hollarda paranormal hodisalar, vampirizm, genetik mutantlar hujumi, oʻzga sayyoraliklar odamlarni olib qochishi bilan bogʻliq FBR ishlaridir. Mulder kelgindilarga ishonadi va skeptik Scullyni hamma narsani har doim ham aniq tushuntirib boʻlmasligini uqtirishga harakat qiladi. Bu Mulderning bolaligi bilan bogʻliq ruhiy jarohat tufayli kelib chiqqan, uning singlisi yoʻqolib qoladi, Mulder oʻzga sayyoraliklar singlisini olib ketganligiga ishonchi komil, buni aniqlashga harakat qiladi va bu uni butun hayoti davomida qiynaydi. Shuningdek, Mulderning otasi oʻtmishdagi xatti-harakatlari bilan uning kelajakdagi tanloviga taʼsir qiladi. Oʻzaro munozaralarida Mulder va Scully nafaqat bir-birini oʻz gʻoyasiga ishontirishga harakat qilishadi, balki oʻzaro muomaladan mamnuniyat olishadi. Sekin-asta dastlabki oʻzaro ishonchsizlik doʻstlikka aylanadi, ozgina oʻtib esa undanda chuqurroq tuygʻuga aylanadi. Serialning yakuniga yaqin uning fundamental mazmuni ochiladi. Mashhurlik. "Maxfiy materiallar" eng mashhur serillardan biriga aylandi. Filmning katta iqtisodiy muvafaqqiyati unda David Duchovny va Gillian Anderson kabi yulduzlar ishtirok etgani hamda serialning mavzusi — yerdan tashqari boʻlgan sivilizatsiylarning koʻrinishlari va oʻzga sayyoraliklar bilan aloqa izlanishlari bilan tushuntiriladi Iboralar. Keltirilgan iboralarning koʻpchiligi serialning alohida epizodlariga taglinelardir. Asosiy tagline "Haqiqat qayerdadir yaqinda…" epizodlarning koʻp qismida uchraydi, ammo ayrim seriyalarda u oʻzgaradi. Sofia Rotaru. Sofia Rotaru (toʻliq ismi — "Sofia Mixaylovna Yevdokimenko-Rotaru", rum. "Sofia Rotaru", ukr. "Софiя Ротару") rus, ukrain va moldovan qoʻshiqchisidir. Shiva. Shiva (sanskrit. शिव, śiva – “mehribon, muruvvatli”) – Braxma va Vishnu bilan birgalikda “ilohiy uchlik” (trimurti)ni tashkil etuvchi oliy tangrilardan biri. Ikki xil borliqqa ega: bir tomondan, tozalovchi vayronkorlik, ikkinchi tomonlama, urush homiysi. Maxamantra (bosh duo): Oum namax Shivayya Oum. Vaqt homiysi, buyuk jangchi va nafsini yenggan zohid. Raqs homiysi sifatida dunyo tartibini boshqaradi. Bir kuni u 10000 donishmand-rishining yoniga borsa, ular unga qarshi yo`lbarsni jo`natadilar, Shiva uni yengib, terisidan yopinchiq qilib oladi. Rishilar ilonni jo`natishsa, uni bo`yniga marjon qilib taqib oladi. Rishilar pakana odamchani yuborishsa, uning ustiga chiqib raqs tusha boshlaydi va shundan so`ng rishilar unga topinishadi. Sochi uzun, ko`k terili, to`rt qo`lli, bo`ynida ilon, boshi uzra yarim oy, yo`lbars terisini yopingan, peshonasida uchinchi ko`zi bor, o`ng qo`lida damaru(do`mbira), chap qo`lida trishula(uch shohli nayza) tutgan, raqs tushayotgan qiyofada tasvirlanadi. Tangrilar amrita tayyorlash uchun Vasuki(Shesha) ilonidan foydalanishayotganda, charchagan ilon dunyoni yo`q qilib yuborishi mumkin bo`lgan zahar chiqarib yuboradi. Dunyoni saqlab qolish uchun Shiva zaharni yutadi va badani ko`k tusga kiradi. Shiva dunyo qarama-qarshiliklarini aks ettiruvchi tangri bo`lib, shunga muvofiq ikki qiyofaga ega: Shiva Rudra – mehribon, yaxshi qiyofa va Shiva Bxayrava – jangovar, yovuz qiyofa. Visual Basic. Visual Basic (talaffuzi: "Vijual Beysik") – Microsoft korporatsiydan dasturlash tili va uning uchun dasturlash muhitdir. U BASICdan ko`p tushunchalar oldi va tez rasmli interfeys bilan dasturlar taraqqiyot ta`minlaydi. Oxirgi versiya 6.0 1998 yilda reliz kelishdi. Microsoftdan voris Visual Basic.NET 2002 yilda paydo bo`ldi. Visual Basic.NET. Visual Basic.NET (talaffuzi: "Vijual Beysik DotNet") – Microsoft korporatsiyadan obyekt moʻljallangan dasturlash tilidir. Uning birinchi versiya .NET texnologiyasi bilan reliz kelishdi, Visual Basicdan asoslangan ammo ularda farqlar koʻp. Microsoft.NET. Microsoft.NET Framework (talaffuzi: «dotNET Freymvork») — tez dasturlar taraqqiyot uchun platformasi va ularning ish muhitdir. Bu platformada koʻp dasturlarga umumiy komponentlar va optimizatsiyalangan usullar bor., Visual Basic.NET, va boshqa tillarda yozilgan dasturlar ishlashi uchun.NET Framework oʻrnatilgan boʻlishi kerak. Microsoft Silverlight 2.0 versiyasida.NET Frameworkdan koʻp qismlar bor. Lisa Gerrard. Lisa Gerrard (1961, 12 aprel) avstraliyalik musiqachidir. Brendan Perry bilan birgalikda Dead Can Dance guruhini tuzgan. LOST (teleserial). LOST (o'zbekchaga tarjima qilinganda "yo'qolgan" yoki "adashgan" ma'nosini beradi) AQShdagi ABC televizyon kanaliga oid serialdir. LOST 22.09.2004 dan beri bir haftada bir marta berilib borilayotgan serial bo'lib, hozirda (Mart, 2008) 4-fasli davom etmoqtadir. Bir faslda o'rtacha 23-24 bo'lim bo'lsada, bu yilgi 4-faslda hozircha faqatgina 13-bo'lim bo'lishi haqida ma'lumotlar bor. LOST ilk marta televizorda ko'rsatilgandan boshlab bu kungacha eng yaxshi va eng ko'p inson tarafidan ko'rilayotgan seriallardan biridir. Asosiy voqealar 22.09.2004 kuni Sidneydan Los-Anjelesga uchayotgan, OCEANIC ("o'shianik" deb o'qilsin) havo yo'llariga tegishli 815-reysdagi samolyotning bir orol yoniga qulab tishishi va yo'lovchilarning bir qismi tirik qolishi bilan boshlanadi. Tirik qolgan yo'lovchilar orolda o'zlarini tez orada kimlardir topishiga va yordam kelishiga umid qilib 3 kun o'tkazishadi va suvlari tugay degan vaqtda hayotda doktor bo'lgan JACK SHEPHARD ("Jek Sheperd" deb o'qilsin-aktyor MATTHEW FOX "Matyu Foks" deb o'qilsin) oroldagi o'rmon-chakalakzor ichida bir g'or va uni yonida esa ichishga yaroqli suv topadi. Ular 3 kunda ham yordam kelmagandan keyin o'zlarini hali beri bu oroldan qutulmasliklari mumkunligini tushunib yetishadi va bir oila kabi bir-birlariga yordam berib yashashga ahd qilishadi. Bu yerda JACK SHEPHARDning "If we don't live together, we're gonna die alone" yani "Agar birgaliklga (to'da bo'lib) yashamasak yolg'izlikda o'lib ketamiz" degan so'zi ko'p insonga ta'sir qiadi.(davomi bor...) Tyubingen. Tyubingen (olm. "Tübingen") Shtuttgart shahridan taxminan 40 km uzoqlikdagi universitet shaharchasi hisoblanadi. 1956-yil 1-aprel oyidan boshlab Tyubingen hududdagi shahar sifatida tan olingan. Shahar hayoti 24 ming talabalari bilan uz jozibasiga ega. 2007-2008-o'quv yili oralig'da o'z turar joyiga ega bolgan 15 000 talaba ro'yxatga olingan, bu bilan shahar aholisi bo'yicha eng yosh, ya'ni yoshlari eng ko'p hisoblangan shahar hisoblanadi. Shahar Shtuttgart shahridan taxminan 40 km uzoqlikda joylashgan nekar vodiysida joylashgan.Shvab alb tog'lari tizmasi taxminan 20 km janubiy sharqida shahar bilan chegaradosh. Quyidagi shahar yoki hududlar Tyubingen bilan chegaradosh sanaladi. Detenhauzen, shahr qaramog'idagi hudud, Valddorfhezlah, Roytlingen shahri qaramog'dagi hudud, Kirhentelinsfurt, Kustardingen, Gomaringen, Duslingen, Rotenburgam Nekar, Amerbuh va Sho'nbuh kabi hududlardir. Tyubingen shahri 21 Shahar tumanlaridan tashkil topgan bo'lib bulardan 10 tuman shahardan tashqarida joylashgandir. Siyosatda. Verschiedene lokale und überregionale Persönlichkeiten bekamen von der Stadt Tübingen die Ehrenbürgerwürde verliehen. Eine vollständige Auflistung seit 1868 findet sich unter Liste der Ehrenbürger von Tübingen. Söhne und Töchter der Stadt [Bearbeiten] Die Liste enthält bekannte Personen, die in Tübingen geboren sind, unabhängig davon, ob sie später auch ihren Wirkungskreis in Tübingen hatten. Arthur Schopenhauer. Arthur Schopenhauer (22 fevral, 1788 – 21 sentabr, 1860) olmon faylasufi boʻlgan. Falsafiy pessimizm asoschisi hisoblanadi. Valyuta birjasi. Valyuta birjasi — ishtirokchilari chet-el valyutasi orqali ish yuritadigan savdo faoliyatni tashkil qilishda yordam beruvchi, valyuta bozori infrastrukturasining bir elementidir. Valyuta birjasi valyuta bozorining asosiy elementlarining faoliyatini tashkil qilib beradi: savdo sistemasi (kontragent qidirish mexanizmi), kliring va hisob sistemasi (kelishuv ijro mexanizmi). Valyuta va moliyaviy aktivlar shoshilinch savdosi bilan mutahassis ravishda faoliyat ko’rsatadigan valyuta birjalari mavjud, - London moliyaviy fyucherslar halqaro birjasi (London International Financial Futures Exchange), Amsterdamdagi Evropa opcion birjasi (European Options Exchange), Frankfurtdagi Olmon shoshilinch birjasi (Deutsche Terminboerse), Singapur birjasi (Singapore International Monetary Exchange), Sidneydagi shoshilinch savdo birjasi (Sydney Futures Exchange), Venadagi Avstriya shoshilinch opcion birjasi (Oesterreichische Termin Option-boerse). Iqtisodiy nuqtai-nazarda valyuta birjasi – bu birjaviy tashkiliy valyuta bozorining uyushgan ishtirokchisidir. Huquqiy ma’noda esa, valyuta birjasi xorijiy valyuta orqali birjaviy savdoni tashkil va tartibga solish yo’li bilan ko’tara bozorini shakllantiruvchi yuridik shaxs deb hisoblanadi. Cher. Cher (talaffuzi — "Sher"; tugʻilgan paytidagi ismi Cherilyn LaPiere Sarkisian) — arman kelib chiqishga ega boʻlgan amerikalik qoʻshiqchi, aktrisa, "Oskar" mukofotining sohibi ("Silkvud", "Niqob", "Istviklik jodugarlar"). Microsoft Silverlight. Microsoft Silverlight (talafuzzi: "silverlayt") veb-brauzerga qoʻshimcha komponentdir. U dasturlarga animatsiya, vektor grafika, audio-video chalish va boshqa boy internet dasturi imkonlarini beradi. Boy Internet dasturi. Boy Internet dasturlar (ingliz tilida Rich Internet Application, RIA) veb-dasturlar bilan tez va desktop grafika interfeysi singari ishlovchi dasturlardir. Bu dasturlar taraqqiyoti uchun koʻp yoʻllar va platformalar bor. Sovuq urush. Sovuq urush — bir tarafdan AQSh va uning ittifoqdoshlari, ikkinchi tarafdan SSSR va uning ittifoqdoshlari orasidagi XX asrning 40-yillari oʻrtalaridan 90-yillarning boshlarigacha davom etgan global geosiyosiy, iqtisodiy va gʻoyaviy konfrontatsiya. Qoʻshma Shtatlar va SSSR toʻgʻridan-toʻgʻri harbiy ziddiyatga kirishmagan boʻlsalar ham, ularning dunyoga taʼsirini oʻtkazish borasidagi raqobat koʻpincha butun dunyo boʻylab lokal harbiy ziddiyatlarga olib kelar edi. AQSh va Sovet Ittifoqi oʻzlarining taʼsir doiralarini yaratdilar hamda ularni harbiy-siyosiy bloklar — NATO va Varshava bitimi bilan mustahkamladilar. Sovuq urush Uchinchi jahon urushiga olib kelishiga xavf tugʻdiruvchi oddiy va yadroviy qurollar poygasi bilan birga olib borildi. Dunyo halokat arafasida turgan bunday holatlardan biri 1962-yilgi Karib inqirozi boʻldi. Shundan soʻng 1970-yillarda ikkala tarafdan xalqaro tanglikni "yengillashtirish" va qurollanishni cheklash harakatlari amalga oshirildi. SSSRning bora-bora tehnologik tarafdan ortda qolishi sovetlar iqtisodiyotining stagnatsiyasi va 1970-yillar ohiri — 1980-yillarning boshidagi juda katta harbiy harajatlar bilan bir qatorda sovet hukumatining siyosiy va iqtisodiy reformalar oʻtkazishiga majbur qildi. 1985-yilda Mihail Gorbachyov tomonidan eʼlon qilingan qayta qurish va oshkoralik KPSSning boshliq rolini yoʻqotishiga va ogʻir iqtisodiy-ijtimoiy inqirozga, oqibatda esa - 1991-yili SSSRning parchalanishiga olib keldi. Sharqiy Yevropada sovetlar qoʻllovidan mahrum boʻlgan kommunistik hukumatlar undan ham oldin - 1989-1990-yillarda agʻdariladi. Varshava bitimi oʻz faoliyatini rasman 1991-yil 1 iyulda tugatdi, va shu paytdan boshlab sovuq urushni tugagan deb hisoblashimiz mumkin. Sovuq urushning boshlanishi. Boltiqdagi Shtettindan Adriatikadagi Triestgacha temir parda qitʼa boʻylab choʻzildi. Tasavvurdagi chiziqning u tarafida — Markaziy va Sharqiy Yevropa qadimiy davlatlarining barcha poytaxtlaridir. (…) Yevropaning hamma sharqiy davlatlarida juda kichik holda mavjud boʻlgan kommunistik partiylar hukmronlikka oʻtib, chegarasiz totalitar boshqaruvga oʻtib oldilar. Politsiyali hukumatlar deyarli hamma yerda boshqaruvdalar va hozircha faqat Chexoslovakiyadan tashqari hech qayerda haqiqiy demokratiya yoʻq. Turkiya va Fors davlatlari ham Moskva hukumati ularga qoʻyayotgan talablar bilan juda taajubga tushganlar. Ruslar Berlinda kvazi-kommunistik partiya yaratishga harakat qildilar. (…) Endi agar sovet hukumati oʻz hududida prokommunistik Olmoniyani yaratish harakatini qilsa, bu britan va amerika hududlarida yangi jiddiy muammolarni keltirib chiqaradi va magʻlub nemislarni Sovetlar hamda gʻarbiy demokratik davlatlar orasida boʻlib yuboradi. (…) Dalillar shunday: bu biz ozod boʻlishi uchun kurashgan Yevropa emas. Bu doimiy tinchlik oʻrnatilishiga kerakli narsa ham emas. Churchill 30-yillarning xatolarini qaytarmaslikka chaqirdi va ozodlikning qimmati, demokratiya va totalitarizmga qarshi "Xristian sivilizatsiya" uchun turishni, buning uchun esa anglosakson millatlarning ahilligi va birligi kerakligini aytdi. Bir haftadan soʻng I. V. Stalin "Pravda"ga intervyusida Churchillni Hitler bilan bir qatorga qoʻydi va uni oʻz nutqida Gʻarbni SSSR bilan urushga chaqirganligida aybladi. 1945—1962. a> hududida bir-biriga qarshilik koʻrsatayotgan harbiy-siyosiy bloklar. Vaqt oʻtishi bilan bloklar qarshiligidagi tanglik oʻzgarib borar edi. Uning eng keskin nuqtasi Koreya urushi yillariga toʻgʻri keladi, uning oqibatida 1956 yili Polsha, Vengriyadagi voqealar va Suets inqirozi kelib chiqadi; Xruschev "iliqligi" kelishi bilan tanglik ozgina yengillashadi, bu ayniqsa 1950-yillarning ohiriga xos; Amerika samolyot-aygʻoqchisi U-2 (1960) bilan bogʻliq janjal yangi tanglikka olib keladi, uning choʻqqisi boʻlib Karib inqirozi (1962) boʻldi; bu inqiroz taasurotida yana yengillashish keladi, ammo u "Praga bahori" bilan buziladi. 1962—1979. Brejnev Xruschevdan farqli ravishda qaltis avantyuralarga kirishmas, hech qanday "tinch" tadbirlarni oʻtkazmas edi; 1970-yillar "xalqaro tanglikni yengillashtirish" deb ataluvchi belgi osida oʻtdi, Yevropadagi xavfsizlik va hamkorlik masalalari boʻyicha majlis (Helsinki) va koinotga sovet-amerika birgalikdagi uchish ("Soyuz-Apollon" dasturi) buning mahsullaridir; oʻsha paytda strategik qurollanishni cheklash toʻgʻrisidagi kelishuvlar imzolanadi. Koʻp tarafdan bu iqtisodiy sabablar bilan tushuntirildi, chunki SSSR oʻsha paytdayoq isteʼmolchilik mahsulotlarini sotib olishda ehtiyojni sezdi (bunga esa valyuta kreditlari kerak edi), Gʻarb oʻz navbatida Arab-Isroil ziddiyati keltirib chiqargan neft inqirozi yillarida sovet nefti bilan juda qiziqqan edi. 1979—1985. Yangi keskinlashuv 1979-yili, sovet qoʻshinlarining Afgʻonistonga kirishidan soʻng vujudga keldi, sovetlarning bu harakatini Gʻarbda geosiyosiy muvozanatning buzilishi va SSSRning ekspansiya siyosatiga oʻtdi deb qabul qilishdi. Keskinlashuv 1983-yilning kuzida, sovet kuchlari ichida 300 ga yaqin odam bo'lgan Janubiy Koreyaning fuqarolar avialaynerini urib tushirganida oʻz choʻqqisiga yetdi. Aynan oʻsha paytda AQSh prezidenti Ronald Reagan SSSRga nisbatan "yovuzlik imperiyasi" frazeologizmini qoʻlladi. AQSh bu davr mobaynida oʻz yadroviy raketalarini Gʻarbiy Yevropada joylashtirdi va kosmik raketalarga qarshi himoya dasturi ustida ishlashni boshladi; bu ikkala keng koʻlamli dasturlar sovet hukumati tinchini buzdi, SSSRning koinotda qarshilik koʻrsatish uchun mablagʻi yoʻq edi. 1985—1991. "Ijtimoiy plyuralizm" va "umuminsoniy qadriyatlarning sinfiylari ustidan muhimroqligini" eʼlon qilgan Mihail Gorbachyovning hukumat tepasiga kelishi bilan gʻoyaviy qarshilik tezda oʻz keskinligini yoʻqotdi. Harbiy-siyosiy masalada Gorbachyov avvaliga 1970-yillarning "yengillashtirish" xilidagi siyosatini oʻtkazishga harakat qildi, qurollarda cheklashni taklif qildi, ammo kelishuv shartlari ustida qattiq savdolashdi (Reykyavikdagi uchrashuv). Ammo sovetlar siyosiy tizimining oʻsayotgan inqirozi va neft narhining keskin tushib ketishi tufayli SSSR iqtisodiyotining gʻarbiy tehnologiyalar va kreditlariga qarab qolganligi Gorbachyovning tashqi siyosiy sferada pand berishiga sabab boʻldi. 1988-yilda sovet qoʻshinlarining Afgʻonistondan olib chiqilishi boshlandi. 1989-yil revolyutsiyalari natijasida Sharqiy Yevropada kommunistik tizimining qulashi sovet blokining likvidatsiyasiga, va shuning bilan birga — "sovuq urush"ning toʻxtatilishiga olib keldi. Bu vaqtni oʻzida Sovet Ittifoqi halokat yoqasida edi. Dunyo sotsialistik tizimining parchalanuvi neft narhlarining tushishi iqtisodiyot va sanoatning kolossal inqiroziga olib keldi. Mamlakatning chetlarida millatlararo nizolar kelib chiqa boshladi. Moskva ittifoqdosh respublikalar ustidan nazoratni yoʻqota boshladi. 1990-yil martidan 1991-yil dekabrigacha oʻn besh respublika ichidan oʻn uchtasi Ittifoq tarkibidan chiqdi. 1991-yil 26 dekabrda mustaqil Rossiyaning yangi hukumati Ittifoq shartnomasini denonsatsiya qilib, "sovuq urush" tarixida soʻnggi nuqtani qoʻydi. Tarix oʻzi haqida eslatmoqda. 2007-yilning boshida AQSh kongressining ikkala palatasiga sovuq urushda qatnashganlik uchun ("Cold War Service Medal") yangi harbiy mukofotni tadqiq etish toʻgʻrisida qonun taklif etildi, bu qonun Hillary Clinton boshchiligidagi demokratik partiyalik bir guruh senator va kongressmenlar tomonidan qoʻllab quvvatlandi. Medal bilan 1945-yil 2 sentabridan 1991-yil 26 dekabrigacha AQShning harbiy kuchlarida yoki davlat uyushmalarida ishlagan barchani taqdirlash koʻzlandi. Winston Churchill. Winston Churchill ("ser Uinston Leonard Spenser-Cherchill"; 30-noyabr 1874 — 24-yanvar 1965) — britaniyalik davlat va siyosat arbobi, 1940—1945 va 1951—1955-yillarda Buyuk Britaniya bosh vaziri, jurnalist, yozuvchi, adabiyot boʻyicha Nobel mukofotining sovrindori (1953). 2002-yili BBC kompaniyasi tomonidan oʻtkazilgan soʻrov maʼlumotlariga koʻra, uni tarixdagi eng buyuk britaniyalik deb hisoblashadi. NATO. Shimoliy Atlantika shartnomasining tashkiloti, NATO (, NATO;, "OTAN") — harbiy-siyosiy ittifoq. 878. 878 Grigorian yili — shanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Gillian Anderson. Gillian Leigh Anderson ("talaffuzi: Jillian Li Anderson"; 1968-yil 9 avgustda tugʻilgan) — amerikalik aktrisa. " Mahfiy materiallar" () teleserialida FBR agenti Dana Scully ("Dana Skalli") rolini ijro etgan. Panic at the Disco. Panic at the Disco (avvalgi nomi Panic! At the Disco, qisqartirilib Panic!, P!ATD, P!@tD yoki PATD deb ham aytiladi) — amerikalik musiqiy guruh. Ularning ijodi pop, electronica, dance va rock musiqaning elementlarini oʻzida jamlaydi. Ularning 2005-yilda chiqqan "A Fever You Can't Sweat Out" nomli debyut albomi "US Billboard 200" chartida 13-oʻringa erishishga muvaffaq boʻladi va 2.2 million nusha bilan sotiladi. Guruhning ikkinchi albomi "Pretty. Odd." 2008-yilning 25 martida chiqadi. Albomning birinchi singli "Nine In The Afternoon" 2008-yil 29 yanvarda dunyo yuzini koʻradi. Havolalar. * Bullet for My Valentine. Bullet for my Valentine (koʻp hollarda BFMV yoki Bullet deb qisqartiriladi) — Bridjend, Uelslik metalcore kvartet. 1998-yili guruh Jeff Killed John deb nomlanar edi va Metallica, Nirvana guruhlari qoʻshiqlariga kaver aytar edi. Moliyaviy qiyinchiliklar guruhni oʻz yoʻnalishini va nomini oʻzgartirishiga majbur qiladi. Bullet for my Valentine 2002-yili tashkil topadi va zamonaviy metalcore yoʻnalishida ijod qila boshlaydi. Krist Novoselic. Krist Anthony Novoselić II (1965, 16 mayda tug'ilgan) amerikalik rock musiqachi. Eng yahshi Nirvana guruhi orqali tanilgan. Nirvanagacha Krist Sweet 75, Eyes Adrift guruhlarida bassist bo'lgan. Hozirda Flipper guruhida chaladi. Musiqachilikdan tashqari u aktiv siyosatchidir. Soʻm. Soʻm - O'zbekiston Respublikasi milliy valyutasi. 1 Soʻm = 100 tiyin. Oʻzbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 122 – moddasi va "O'zbekiston Respublikasi Davlat mustaqilligining asoslari to'g'risida"gi qonunning 11–moddasi, shuningdek, O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisning 1993- yil 3 sentabrdagi 952-XII sonli qaroriga muvofiq 1994- yil 1 iyuldan boshlab, O'zbekiston Respublikasi hududida qonuniy to'lov vositasi bo'lgan milliy valyuta - "so'm" muomalaga kiritildi. Hozirgi vaqtda 1, 3, 5, 10, 25, 50, 100, 200, 500, 1000 so'm qiymatidagi banknotlar va 1, 3, 5, 10, 20, 50 tiyin (1tiyin = 1/100 so'm), hamda 1, 5, 10, 25, 50, 100 so'm qiymatidagi tangalar muomaladadir. Karate. Karate-jangari sport turi.Vatani Yaponiya.Karate so`zining ma`nosi bo`sh qo`llar degani.Karate sport turini Yaponiyalik Gitin Funokoshi yaratgan. Sub Pop Records. Sub Pop — Sietlda joylashgan amerikan ovoz yozish leybli. Umumjaxon mashhurligini 1990-yillarda Nirvana, Soundgarden, The Screaming Trees, Mudhoney kabi granj guruhlar orqali qozongan. DGC Records. Geffen Records — Universal Music Groupga tegishli amerikan ovoz yozish leybli. Smells Like Teen Spirit. Smells Like Teen Spirit'" ("O'smir ruhi kabi anqar"), mashhur granj guruhi Nirvananing 1991-yilda chiqargan singli. Guruhning mashhur bo'lishida katta hissasi bor. Aaron Burckhard. Aaron Burckhard-1987-yil Nirvanada chalgan amerikalik barabanchi. Dave Foster. Dave Foster - Nirvana granj-guruhining uchinchi barabanchisi. Kompyuter virusi. Kompyuter virusi - internet orqali suzib yuradigan, kompyuter programmalarini yo'q qilib,ishlamay qolishiga sabab bo'ladigan programma. Hozirgi kunda bu viruslarga qarshi Antiviruslar ishlab chiqarilgan. Viruslar haqida dastlabki ma’lumotlar amerikalik T. J. Raynning 1977-yilgi fantastik asarida uchraydi. Bu asarda 7000 kompyuter virusdan zararlanganligi haqida so’z boradi. Virus ham tuzilishiga ko’ra dastur, lekin zararli! Hozirda viruslar juda keng klassifikatsiya ega. Ular keng qamrovda faoliyat olib bormoqda. Masalan: Kasperskiy antivirusi 1,5 million virusni aniqlay oladi (2009-yil ma’lumoti). Dunyodagi birinchi virus dasturi 1988-yili Karnell Universiteti aspiranti Robert Moris(kichik) tomonidan Internet tarmog’iga joylashtirilgan. Bu virus o’z faoliyatini Unix operatsion tizimi xato-kamchiliklaridan g’arazli maqsadlarda foydalanish bilan amalga oshirgan. Robert Moris tuzgan virus juda katta ko’lamli zarar keltirdi. Robert moris esa uzoq muddatli qamoq jazosiga mahkum etildi, lekin uning nomi bir umrga tarixda qoldi. Antiviruslar. Bu kompyuter viruslariga qarshi ishlab chiqarilgan programma. Alice in Chains. Alice in Chains — Sietllik Amerika rock guruhi. 1980-yillarning oxirida tashkil topgan boʻlib, heavy metal va grunge janrlarida ijod qiladi. Nirvana, Pearl Jam va Soundgarden bilan bir qatorda grungening eng muvaffaqiyatli toʻrtligiga kiradi. Bernhard operatsiyasi. Bernhard operatsiyasi — Ikkinchi jahon urushi paytida qalbaki funt sterlinglar va AQSh dollarlarini ommaviy tayyorlash boʻyicha faoliyat surgan mahfiy nemis operatsiyasi. Tarix. Operatsiya SS shturmbannfyureri (sturmbannführer) Bernhard Krüger tomonidan boshqarilar edi. Krüger Zaksenhauzen (Sachsenhausen) va boshqa konslagerlarning mahbus-yahudiylari orasidan 142 gravyor, bosmachi, rassom va pul qalbakichilaridan jamoa tuzadi. Mahfiy ishlab chiqarish uchun Zaksenhauzenda ikkita alohida barak ajratiladi, u yerda ishda qatnashayotganlar uchun oddiy mahbuslarga qaraganda hayot uchun yaxshiroq sharoit yaratilgan edi. Ish 1942-yilda boshlanadi. Ishlab chiqarishni tashkillashtirish: bosma matritsalarini tayyorlash, kerak tarkibli qogʻozni, suv belgilarini tanlash, seriyaviy raqamlarni generatsiyalash algoritmini ochish uchun koʻp vaqt ketadi. 1943-yil oxiriga kelib, bir oyda tahminan bir million funt sterling ishlab chiqarilar edi. Qalbaki pullarning sifati juda yuqori edi — hatto bank mutaxassislari ham qiyinchilik bilan ularni ajrata olar edi. Boshida nemislar britan iqtisodiyotini destabillashtirish uchun samolyotlarda Britaniya ustidan qalbaki pullarni sochmoqchi boʻladilar, ammo 1943-yilga kelib Luftvaffening (Luftwaffe) bunday imkoniyatlari qolmaydi. Shuning uchun nemislar qalbaki pullarni muhim importni toʻlash va olmon aygʻoqchilik agentlari ishini ragʻbatlantirishda foydalanadilar. Urush oxiriga kelib umumiy miqdorda £134 610 810 lik 8 965 080 ta qogʻoz pullar tayyorlanadi. Urush oxirlashiga yaqin AQSh dollarlarini ishlab chiqarish ham kashf qilinadi, ammo uni keng koʻlamga yoyishga ulgurmaydilar. 1945-yil aprelida sovet qoʻshinlari Zaksenhauzenga yaqinlashgani sababli asbob-uskunalar va mahbus-pul qalbakichilar Mauthauzen (KZ Mauthausen)ga evakuatsiya qilanadi. 1945-yil may boshida ularni Ebenzee (Ebensee) ostlageriga olib bora boshlashadi, u yerda ular yoʻq qilinishi koʻzda tutiladi, ammo bunga ulgurilmaydi, chunki 5-mayda mahbuslar Amerika qoʻshinlari tomonidan ozod etiladi. Qolgan qogʻoz pullarning bir qismi Ebenzee yaqinidagi Toplis koʻlida choʻktiriladi. Urushdan soʻng bu tarix keng yoritilinmadi, chunki britaniyaliklar oʻz valyutalariga boʻlgan ishonchni soʻnishidan qoʻrqdilar. Almashinuvga kiritilgan qalbaki pullarning koʻpligidan (ular almashinuvdagi banknotalarning 15%ini tashkil qilar edi) Angliya banki pul munosabatlaridan qiymati £5 dan koʻproq boʻlgan pul qogʻozlarni chiqarib tashlashga majbur boʻldi. Urushdan soʻng Bernhard Krüger ikki yil britaniyaliklar qoʻlida va bir yil fransuzlar qoʻlida qamoqda edi. Keyinchalik u qogʻoz ishlab chiqarish bilan shugʻullanuvchi korxonada ishlaydi va 1989-yili vafot etadi. Operatsiyada ishtirokchilaridan biri chex Adolf Burger u haqida kitob yozadi. 2007-yilda bu kitob boʻyicha "Pul qalbakichilari" nomli avstro-nemis filmi suratga olinadi. Ushbu film 2008-yilda oʻtkazilgan 80nchi Oskar mukofotini topshirish marosimida "Xorij tilidagi eng yaxshi film" nomzodligida gʻalaba qozondi. Olam. Olam atamasi ostida fizik mavjud boʻlmish jamiki narsalar: fazo, vaqt, materiya, energiya, inersiya, fizik qonunlar va konstantalar majmui tushuniladi. Kundalik hayotda "olam" soʻzi Yer sayyorasini anglatishi mumkin. Astronomik kuzatuvlarga koʻra, olam 13.73 ± 0.12 milliard yoshda va kamida 93 milliard yorugʻlik yili uzunligida kesimga egadir. Joriy nazariyalarga koʻra, olamni Katta Portlash, deb nomlangan hodisa boshlagan. Shu hodisagacha kuzatiluvchi olamdagi barcha materiya va energiya cheksiz zichlikka ega bitta nuqtada toʻplangandi. Katta Portlashdan soʻng olam oʻzining hozirgi holatigacha kengayishni boshlagan. Xususiy nisbiylik nazariyasi materiyaning yorugʻlik tezligidan katta tezlikka erishishi mumkin emasligini taʼkidlagani tufayli olam kengligi 13 milliard yilda 93 milliard yorugʻlik yiliga yetgani paradoks oʻlaroq tuyulishi mumkin; bunday masofa fazoning kengayish tezligi chegaralanmaganligi (umumiy nisbiylik nazariyasi) bilan izohlanishi mumkin. AQSh dollari. AQSh dollari — AQSh milliy pul birligi. Ray Bradbury. Ray Douglas Bradbury ("Rey Duglas Bredberi", 1920-yil 22 avgustda Uokigan, Illinoys, AQSh da tug'ilgan) - fantast-yozuvchi. Veb qidiruv tizimi. Veb qidiruv tizimi - butunjahon internet tarmog'ida ma'lumotlarni qidirishga mo'ljallangan tizimdir. a> bugungi kunda internet tarmog'ida eng mashhur va ommaviy qidiruv tizimiga aylangan. Some search engines also mine data available in newsgroups, databases, or open directories. Unlike Web directories, which are maintained by human editors, search engines operate algorithmically or are a mixture of algorithmic and human input. Tarixi. The very first tool used for searching on the Internet was Archie. The name stands for "archive" without the "vee". It was created in 1990 by Alan Emtage, a student at McGill University in Montreal. The program downloaded the directory listings of all the files located on public anonymous FTP (File Transfer Protocol) sites, creating a searchable database of file names; however, Archie did not index the contents of these files. AOL. AOL LLC. (sobiq America Online, Inc.) Internet va media xizmatlari bilan shugʻullanuvchi AQSh shirkatidir. Time Warner shirkatiga qaraydi. 1985-yilda tashkil etilgan. Prezidenti - Ronald Grant. Qidiruv tizimi. Odatda ma´lumotlar qidirish avtomatik ravishda amalga oshiriladi, masalan WWWda Webcrawler, alohida kompyuterda esa foydalanuvchi belgilagan Indexlar ro´yxatidan barcha ma´lumotlarni o´qish. Qidiruv tizimlarini bir qancha belgilariga ko´ra turlarga ajratish mumkin. Quyidagi belgilar misol sifatida tanlangandir. Yangi qidiruv tizimini yaratishda ushbu belgilarning hammasini olish shart emas. Turli xil qidiruv tizimlari turli xil axborot turlarini qidira oladi. Avvaliga umumiy qilib ma´lumotlar turini ko´rsatish mumkin, masalan, matn, tasvir, videotasvir, audiofayl va b. Natijalar ham ushbu turlarga bog´liq holda tartibga solinadi. Matn qidirilganda natija sifatida ushbu matndan kalit-so´z qatnashgan bir qism ko´rsatiladi. Klassifikasiyaning yana bir turi bu qidiruv tizimi topgan axborotning manba´i hisoblanadi. Ko´pincha qidiruv tizimining nomi axborotlani qaysi manba´dan qidirishini ko´rsatadi. Foydalanuvchining qidiruv so´rovnmasi qidirsh jarayoni boshlanishidan oldin kerakli qidiruv algoritmiga tushunarli qilib interpretasiya(tarjima) qilinadi.Bu esa o´z navbatida so´rov sintaksisini imkon qadar soddaroq qilish va murakkab so´rovlarni bajarish imkonini yaratishga xizmat qiladi. Ko´plab qidiruv tizimlari matematik mantiqdagi Bul operasiyalari yordamida turli kalit-so´zlarning mantiqiy birikmasini hosil qila oladi.Natijada esa ma´lum kalit-so´zga ega web-sahifani topish imkoni paydo bo´ladi. Eng yangi qidiruv tizimi tabiiy tilni tushunadigan qidiruv tizimini bo´lib, uni semantik qidiruv tizimi deb atashadi. Eng ko´p qo´llaniladigan qidiruv tizimlarining belgilari Eng ko´p qo´llaniladigan belgilar kombinasiyasi WWWdan axborot manba´i sifatida, matnli ma´lumotlar uchun esa HTML-format va qidiruvni amalga oshirishda esa indeks yaratishdan foydalanadi.So´rovnimani interpretasiya qilish ko´pincha sodda sintaksisga asoslanga holda amalga oshiriladi. Eng yirik qidiruv tizimi hosoblanmish Google, Yahoo Search va Microsoft Live Search mana shu uslubda ishlaydi. Burj Dubay. Burj Dubayning komputerda yaratilgan surati Burj Dubay(arab.: برج دبي‎ "Dubai minorasi") - bu Birlashgan Arab Amirliklarining Dubay shaxrida qurilgan osmono'par bino. Bino dunyodagi eng baland qo`lda qurilgan qurilma degan nomni oldi. Burj Dubayning balandligi 818 metr vs 162 qavatdan iborat. Uning qurilishi 2004-yil sentabr oyining o`rtalarida boshlangan bo'lib, 2010-yil 4 yanvarda rasman ochilish marosimi bo'lib o'tdi. Bino loyihalashtirilishi. Loyihalashtirilish boshifa "Burj Dubay" binosini "shahar ichida shahar" kabi qurish rejalashtirilgan - o'zining bog'lari, sayrgohlari va parklari bilan. Qurilish bahosining umumiy hajmi $1,5 mlrd. Loyiha egasi - amerikalik arxitektor Endrian Smit, osmono'par binolar qurishda tajribali mutahasis (hususan, u Xitoydagi balandligi 420 metr bo'lgan "Szin Mao" osmono'par binosini loyihalashtirishda ishtirok etgan). Qurilishga bosh javorgar sifatiga Janibiy Koreaning Smasung kompaniyasi tanlangan bo'lib, avval Kuala-Lumpurdagi Petronas osmono'par egizak-binolarni qurilishida ishtirok etgan. Navbahor tumani. Navbahor - O`zbekiston tumanlaridan biri, Navoiy viloyatida joylashgan. Opera (brauzer). Opera- Norvegialik Opera Software kompaniyasi tomonidan ishlab chiqilgan veb brauzer va internet dasturlari paketi. Opera vebsaytni ko'rish, e-mail yozish va qabul qilish, kontaktlar bilan ishlash, IRC onlayn chat, fayllarni yuklab olish va shu kabi internet bilan bog'liq barcha vazifalarni bajaradi. Shaxsiy komputerlarda va mobil telefonlarida o'rnatish uchun ushbu dastur tekin taklif etiladi, lekin boshqa vositalarga o'rnatish uchun ma'lum bir qiymatda pul to'lanishi kerak. Opera Microsoft Windows, Mac OS X, Linux, FreeBSD va Solaris kabi turli shaxsiy komputer operatsion sistemalarida ishlaydi. Ishlatilishining kengligi jihatida bugungi kunda Opera Internet Explorer, Firefox va Safaridan keyingi 4-o'rinda turadi. Bill Clinton. Bill Clinton (1946-yili 19-avgust) AQShning 43- hamda hozirgi Prezidentidir. PayPal. PayPal - internet orqali turli to'lov va pul o'tkazmalarini amalga oshiruvchi elektron tijorat turidir. 1998-yilda Amerikaning Kalifornia shtatida asos solingan. Kompaniyaning asosiy faoliyati eBay internet bozoridagi savdo amaliyotlari bilan bog'liqdir. Elektron tijorat. Elektron tijorat (e-tijorat, ingl. "e-commerce") - bu internet orqali savdo-sotiq amaliyotlarini tashkil etish. Elektron tijoratga hozirgi eng katta internet auksioni va do'koni eBay misol bo'ladi. Sutka. Sutka - Yerning oʻz oʻqi atrofida 1 marta aylanish davriga teng boʻlgan vaqt oʻlchov birligi. Sutka quyosh sutkasi (24 soat) va yulduz sutkasi (23 soat 56 minut 4 sekund) kabi turlarga ajratiladi. Hayotda koʻpincha sutka kun deb ham yuritiladi. Bir sutka 24 soat(1440 minut, 86400 sekund)dan iborat. Sutka kunduz va tun, ertalab va kechqurundan tashkil topgan. Al-Xorazmiy. Abu Abdulloh Muhammad ibn Musa al-Xorazmiy (- ("taxm. 780-850 yillarda yashagan") - mashhur O'rta Osiyolik musulmon matematigi, astronomi, astrologi, geografi, hamda qomusiy olimidir. Ayrim manbalarga koʻra, u forsiy boʻlgan. U, taxminan, 780-yilda Xorazmda(hozirgi Xivada, Oʻzbekiston) dunyoga kelgan va 850-yillarda vafot etgan. Al-Xorazmiy oʻz umrining aksariyatini Bogʻdoddagi Bayt al-Hikmada olim sifatida ishlab oʻtkazdi. Uning Algebra asari chiziqli va kvadrat tenglamalarning tizimli yechimi toʻgʻrisidagi birinchi kitobdir. Shu sababdan, u Diofant kabi "algebra fanining otasi" degan unvonga sazovor boʻldi. Uning hind raqamlari haqidagi Arifmetika asarining Lotin tiliga tarjimasi 12-asrda Gʻarb olamiga oʻnlik raqamlar tizimi haqidagi tushunchani olib kirdi. Al-Xorazmiy Batlimusning "Joʻgʻrofiya" asarini koʻrib chiqib, yangiladi va shuningdek, uning oʻzi ham astronomiya va astrologiyaga oid bir qancha asarlar yaratdi. Al-Xorazmiy nafaqat matematika sohasiga, balki shuningdek tillarga ham katta hissa qo'shqan olimdir. "Algebra" so'zi, olimning kitobida qayd etilishicha, kvadrat tenglamani yechishda qoʻllaniladigan 2 amaliyotning biri nomidan olingandir. "Algoritm" soʻzining oʻzagi esa Algoritmi boʻlib, u olimning ismini Lotinlashtirishdan kelib chiqqan. Shuningdek, ispan tilidagi "guarismo" va portugal tilidagi "algarismo" soʻzlari ham(ikkalasi ham raqam maʼnosini beradi) uning ismidan kelib chiqqan. Tarjimai holi. Al-Xorazmiy haqida juda kam ma'lumotlar saqlanib qolgan, hattoki olimning qayerda tug`ilganligi borasida ham aniq ma'lumot yo`q. Uning ismi olimning Xorazm(Xiva)dan ekanligiga ishorat etadi. Xorazm hududi hozirgi O`zbekistonning Xorazm viloyati hududiga to`g`ri keladi va o`sha davrda Buyuk Xuroson davlatining bir qismi hisoblanib, Fors davlatining sharqiy qismida joylashgan. Bu paytda Xorazmda Abbosiylar sulolasi hukmronlik qilishardi. Olimning kunyalari Abu- Abdulloh () bo`lgan. Tarixchi al Tabari o'z kitoblarida olim ismini Muhammad ibn Muso al-Xorazmiy al-Majusiy al Qatrabaliy(deb keltirib o`tadi. Al-Qatrabaliy laqabi uning Bog`dod yaqinidagi Qatrabal shaharchasidan bo`lishi mumkin degan taxminni ham beradi. Al-Xorazmiy o`z asarlarini aksariyatini 813-833 yillar oralig`ida yozgan. Fors davlatida islom dini o`rnatilgach, Bog`dod yirik fan va savdo markaziga aylandi, uzoq Xitoy va Hindistondan ko`pgina olim va savdogarlar Bog`dod shahriga sayotga kelishardi, shu o`rinda al-Xorazmiy ham o`sha davlatlarga safar qilardi. Al-Xorazmiy xalifa Ma'mun tomonidan tashkil etilgan "Hikmatlar uyi"da olim sifatida ishladi va u yerda u ko`pgina fanlarni, shu jumladan, yunon va sanskrit tillaridagi ilmiy qulyozmalar orqali matematika fanini chuqur o'rgandi. Fanga qoʻshgan hissasi. Frederic Rosenning "Muhammad bin Musa algebrasi" asarining boshbeti (1831) Olimning matematika, astronomiya, astrologiya, geografiya va kartografiyaga qo`shgan ulkan hissasi algebra, trigonometriya va boshqa fanlarda keng kashfiyotlar yaratilishi uchun asos yaratdi. Kvadrat tenglamalarni yechishda uning tizimli va mantiqiy yondoshuvi tartibli algebra formulasini berdi, bu so`z uning 830-yilda yozilgan "al-Кitаb al-muxtasar fi hisab al-jabr val-muqabala" ("tarj." "Tenglamalar va taqqoslashlar hisobi haqida muxtasar kitob") nomli kitobidan olingan. Bu kitob XII asrda lotin tiliga tarjima qilingan. Joʻgʻrofiya. Hubert Daunichtning al-Xorazmiy planisferasi rekonstruksiyasi. Taqqoslash uchun Batlimusning "Joʻgʻrofiya" asari asosidagi XV asrdagi xarita. Shuningdek qarang. •Islom Oltin Davri •Hikmatlar uyi •Ma'mun Akademiyasi Bayt al-Hikma. Bayt al-Hikma (arab. بيت الحكمة "tarj. Hikmatlar uyi") Abbosiylar davrida Bogʻdoddagi yirik kutubxona va tarjima instituti boʻlgan. U Islom oltin davrining asosiy ilm markazi boʻlib hisoblanadi. Tarixi. VIII asr oxiri IX asr boshida xalifalikning markazi Bog`dodda ilm-fan rivojlandi. Qadimgi yunon olimlari Platon (Aflotun), Aristotel (Arastu), Sokrat (Suqrot), Gippokrat (Buqrot), Galen (Jolinus), Yevklid (Iqlidus) kabilarning asarlari arab tiliga tarjima qilindi. Xristian va islom olimlari o`rtasida hamkorlik ishlari amalga oshirildi. Xalifa Xorun ar-Rashid o`limidan so`ng(813-yil), uning o`g`li al-Ma'mun xalifa etib tayinlandi. U ilm-fan, madaniyatga qiziqqan odam bo`lib, unga qadar xalifalikning Markaziy Osiyo va Xuroson bo`yicha vakili sifatida Marvda hokimlik qilar edi. Otasining o`limidan so`ng xalifa sifatida Bog`dodga ko`chgach, u yerda ilmiy markaz tashkil etib, unga barcha musulmon o`lkalari, jumladan, Movarounnahrdan ham olimu fozillarni to`pladi. Bu markazda Movarounnahr, Xurosondan chiqqan Muso al-Xorazmiy, Ahmad al-Farg`oniy, Marvaziy, Marvarudiy, Javhariy kabi olimlar faoliyat ko`rsatib, Bog`dodda ilm va madaniyat, hamda arab ilmini olamga mashhur qilishda ulkan hissa qo`shdilar. Bu ilmiy markaz "Bayt al-hikma" deb ataldi. Maryland. Maryland ("talaffuzi: Merilend") - Amerika Qoʼshma Shtatlardan biri boʻlib, AQShning Oʻrta-Atlantika hududida joylashgan. Hududining kattaligiga koʻra, shtat Yevropadagi Belgiya davlatiga qiyoslansa boʻladi. Poytaxti - Annapolis shahri. AQSh ittifoqqiga 28 aprel 1788 yilda 7-shtat boʼlib kirgan. AQSh Soʻrovlar Byurosi 2007-yil avgustda taqdim etgan maʼlumotga koʻra, Maryland hozir AQShning eng boy shtati hisoblanadi(undan avval New Jersey shtati edi). Shtatdagi bir xoʻjalikning oʻrtacha yillik daromadi 65 ming 144 AQSh dollarini tashkil qiladi. Mutaassiblik. Mutaassiblik - (arab. متعصب va grek. Φανατισμός "tarj. fanatizm") - maʼlum bir mafkura va qarashlarga, ayniqsa, diniy-falsafiy, milliy va siyosiy sohalarda haddan ziyod, koʻr-koʻrona va hissiyotlarga berilib ergashish va ularga amal qilish. Qandaydir tushunchalarga, eʼtiqodga yoki dunyoqarashga sodiqlikning eng soʼnggi darajasi. Mutaassiblikning eng keng tarqalgan koʻrinishi bu - diniy mutaassiblik. Fuqarolik. Fuqarolik jismoniy shaxsning maʼlum bir davlat bilan huquqiy bogʻlanishidir. Fuqarolikka ega shaxs fuqaro, deyiladi. Bu bogʻlanish fuqaroning tegishli davlatga nisbatan boʻlgan huquq va burchlari hamda uning oʻsha davlat tomonidan himoya qilinishida namoyon boʻladi. Oʻzbekiston Konstitutsiyasining 21-moddasiga koʻra butun Oʻzbekiston hududida yagona fuqarolik oʻrnatiladi (Qoraqalpogʻiston fuqarosi ayni vaqtda Oʻzbekiston fuqarosi hamdir). Karmana. Karmana - hozirgi Navoiy shahri yaqinidagi shahar va tuman nomi. Mahalliy tilda ba'zan "eski shahar" deb ham yuritiladi. Buxoro amirligi davrida Karmana bekligi deb nomlangan. Shaharda Qosimshayx va Mir Said Bahrom tarixiy me'moriy obidalari mavjud. Grammy. Grammy ("talaffuzi: Gremmi") — Amerika ovoz yozish akademiyasining musiqiy mukofoti, 1958-yildan beri mavjud. Zamonaviy musiqadagi eng nufuzli taqdimotlaridan biri hisoblanadi, uning nufuzini kinematografdagi Oscar mukofoti bilan solishtirish mumkin. Grammy har yili 108 kategoriyada 30 musiqiy janr boʻyicha "Recording Academy" ("Ovoz yozish akademiyasi") vakillarining ovoz berishi natijasida taqdim etiladi. Muvaffaqiyatli va tan olingan artistlar va musiqiy muhandislar ovoz berishda qatnashish huquqiga egadirlar. Bon Jovi, Prince, Paul Simon, Beyonce kabi musiqachi va qoʻshiqchilar shular jumlasidandir. FK Kuban Krasnodar. FK Kuban Krasnodar (ruscha: "Футбольный клуб "Кубань" Краснодар / Futbol'niy klub Kuban' Krasnodar") - Krasnodar, Rossiya futbol klubi, 1928-yilda. Kuban Boleyn zotidan yana bir qiz (film). Boleyn zotidan yana bir qiz () — Tudorlar sulolasiga mansub ingliz qiroli Henry VIIIning hukmronlik davri va Anne hamda Mary Boleynlarning qirol yuragi uchun raqobatchiligi haqida kostumirlangan film-drama. Ssenariy asosiga amerikalik yozuvchi Philippa Gregoryning mashhur romani olingan, film rejissyori debyutant — Justin Chadwick. Filmning ilk namoyishi 2008-yil 19 fevralda Londonda boʻlib oʻtdi. Krasnodar. Krasnodar (ruscha: " Краснодар") - Rossiyada shahar. Jim Sturgess. Jim Sturgess ("talaffuzi: Jim Starjess; 1981-yil, 16-mayda tugʻilgan") — ingliz aktyori. Scarlett Johansson. Scarlett Johansson (talaffuzi: "Skarlett Yohansson", t. 1984) — amerikalik kinoaktrisa. Motorola. AQSHdagi eng katta elektronik kompaniyalardan biri. San Fransisko. San Fransisko () — AQSh, Kaliforniya shtatidagi shahar va okrug. Uning nomi avliyo (ispancha "San") Assisilik Francis sharafiga qoʻyilgan. a>ni birlashtiruvchi Bay Bridge ("Bey Bridj") koʻprigi. Birlashlag Millatlar Tashkilotining Nizomi. Birlashgan Millatlar Tashkilotining Nizomi 1945 yil 26 iyunda San Frantsiskoda Birlashgan Millatlar Konferensiyasining Xalqaro Tashkilot tuzish bo’yicha yakuniy majlisida imzolangan va 1945 yilning 24 oktyabrida kuchga kirgan Xalqaro Sud Statuti Nizomning tarkibiy qismi hisoblanadi. Nizomning 23,27 va 61-moddalariga tuzatishlar Bosh Assambleya tomonidan 1963 yilning 31 avgustida kuchga kirgan. 1865 yilning 20 dekabrida Bosh Assambleya qabul qilgan 109-moddaga tuzatish 1968 yilning 12 iyunida kuchga kirdi. Nizomning 23-moddasiga tuzatish Xavfsizlik Kengashi a’zolari sonini o’n bittadan o’n beshtaga oshirdi. Tuzatilgan 27-modda Xavfsizlik Kengashining tartobot masalalari bo’yicha qarorlari ularga t’oqqiz a’zo (ilgari - ettita) ovoz bergan bo’lsa va boshqa barcha masalalar bo’yicha esa Xavfsizlik Kengashi doimiy a’zolarining beshta bir xil ovozinin ham hisobga olgandagi to’qqiz ovozi (ilgari - ettita) berilgan bo’lsa, qabul qilingan, deb hisoblanishinin ko’zda tutgan. 61-modda tuzatish Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengash a’zolarisoninin o’n sakkiztadan yigirma ettitaga oshirdi. 1973 yil 24 sentyabrda kuchga kirgan ushbu moddaga tuzatish Kengash a’zolari sonini yigirma ettitadan ellik to’rttaga oshirdi. 109-moddaning birinchi bandiga tuzatish a’zo-davlatlarning Bosh Konferentsiya Nizomni qayta ko’rib chiqish maqsadida o’tkazadigan Bosh Konferentsiya vaqti va joyi Bosh Assambleya a’zolarining uchdan ikki qismi ovozi bilan va Xavfsizlik Kengashi a’zolarining har qanday to’qqiz (ilgari - etti) ovozi bilan belgilanishini ko’zda tutgan. Nizomni qayta ko’rib chiqish imkoniyatlarini ko’zda tutgan 109-moddaning 30bandi Bosh Assambleya va Xavfsizlik Kengashi tomonidan Bosh Assambleyaning 1955 yildagi navbatdagi o’ninchi sessiyasida ko’rib chiqilgan va uning dastlabki shaklida: «Xavfsizlik Kengashining ettita har qanday a’zosi ovozi bilan» qoldirilgan edi. kelajak avlodlarni hayotimizda ikki martda insoniyatga ifodalab bo’lmaydigan g’am-g’ossa keltirgan urush kulfatlaridan xalos etishga va insonning asosiy huquqlariga, inson shaxsning qadr-qimmatiga, erkak va ayollarning teng huquqligiga va katta-kichik millatlar huquqlarining tengligiga ishonchni qayta qaror toptirishga va shartnomalar va xalqaro huquqning boshqa manbalaridan kelib chiqadigan majburiyatlarga hurmat bilan qarash va adolatga rioya qilish mumkin bo’lgan shart-sharoitni vujudga keltirishga va ijtimoiy taraqqiyot va keng ozodlik sharoitida turmushni axshilashga yordam berishga sabr-toqat namoyon etib, yaxshi qo’shnilar kabi birgalikda, o’zaro totuvlikda yashashga va xalqaro tinchlik va xavfsizlikni saqlash uchun kuchlarimizni birlashtirishga va tegishli prinzip va uslublarni qabul qilish bilan qurolli kuchlarning umumiy manfaatlardan bo’lak maqsadlar uchun u\ishlatilmasligini ta’minlashga va xalqaro apparatdan barcha xalqlarning iqtisodiy va ijtomoiy taraqqiyotiga yordam berish uchun foydalanishga qat’iy ahd qilib, O’Z KUCH-G’AYRATIMIZNI SHU MAQSADLARGA ERISHISH UCHUN BIRLASHTIRISHGA QAROR QILDIK. Shunga binoan, bizning tegishli hukumatlarimiz San-Frantsisko shahrida to’plangan, o’zlarining haqiqiy deb topilgan vakolarnomalarini taqdim etgan vakillari orqali Birlashgan Millatlar Tashkilotining uchbu Nizomini qabul qilishga rozilik berdilar va shu asosda «Birlashgan Millatlar» deb nomlangan xalqaro tashkilot ta’sis etdilar. 1-modda. 1. Xalqaro tinchlik va xavfsizlikni saqlash va shu maqsadda tinchlikka tahdidning oldini olish va uni bartaraf etish va tajovuz harakatlari yoki tinchlikka raxa soluvchi boshqa harakatlarni bostirish uchun birgalikda samarali choralar ko’rish hamda adolat va xalqaro huquq printsiplariga asoslangan holda tinchlik vositalaridan foydalanib, tinchlikning buzilishiga olib keluvchi xalqaro nizo yoki vaziyatlarni tinchitish yoki hal etish; 2. Xalqlarning teng huquqligi va o’z taqdirini o’zi belgilashi printsipini hurmat qilish asosida millatlar o’rtasidagi do’stona munosabatlarni rivojlantirish hamda yalpi tinchlikni mustahkamlash uchun boshqa tegishli choralarni ko’rish; 3. Iqtisodiy, ijtomoiy, madaniy va gumanitar xarakterdagi xalqaro muammolarni hal etishda hamda inson huquqlariga va barchaning irqi, jinsi, tili va dinidan qat’i nazar asosiy erkinliklariga hurmatni rag’batlantirish va rivojlantirishda xalqaro hamkorlikni amalga oshirish; va 4. Shu umumiy maqsadlaga erishishda millatlar harakatlarini movofiqlashtirish markazi bo’lish. 2-modda. 1. Tashkilot o’zining barcha A’zolarining suveren tengligi printsipiga asoslanadi; 2. Birlashgan Millatlar Tashkilotining barcha A’zolari hammalarini Tashkilot A’zolari tarkibiga mansublikdan kelob chiqadigan barcha huquq va imtiyozlar bilan ta’minlash uchun ushbu Nizom bo’yicha zimmalariga olgan majburiyatlarini vijdonan bajaradilar; 3. Birlashgan Millatlar Tashkilotining barcha A’zolari xakqaro tinchlik, xavfsizlik va adolatni tahdid ostiga qo’ymaslik uchun o’zalrining xalqaro nizolarini tinchlik vositalari bilan hal qiladilar; 4. Birlashgan Millatlar Tashkilotining barcha A’zolari o’zlarining xalqaro munosabatlarida har qanday davlatning hududiy daxlsizligi yoki siyosiy mustaqilligiga qarshi kuch bilan tahdid qilish yoki uni ishlatishdan, shuningdek, Birlashgan Millatlar Maqsadlariga to’g’ri kelmaydigan boshqa biron-bir tarzdagi harakatlardan o’zlarinin tiyadilar; 5. Birlashgan Millatlar Tashkilotining barch A’zolari unga ushbu Nizomga muvofiq amalga oshirayotgan barcha harakatlarida har tomonlama yordam beradilar va Birlashgan Millatlar Tashkiloti tomonidan qaysi davlatga qarshi ogohlantiruvchi yoki majburlovchi xarakterdagi harakatlar amalga oshirilayotgan bo’lsa, bunday davlatga yordam ko’rsatishdan o’zlarini tiyadilar; 6. Tashkilot o’ziga A’zo bo’lmagan davlatlarning shu printsiplar asosida harakat qilishlarinin ta’minlaydi, zero bu xalqaro tinchlik va xavfsizlikni ta’minlash uchun zarur bo’lishi mumkin; 7. Ushbu Nizom Birlashgan Millatlar tashkilotiga har qanday davlatning aslida ichki vakolatiga kiradigan ishlariga aralashish uchun aslo huquq bermaydi va Birlashgan Millatlar Tashkilotining A’zolaridan bunday ishlarni ushbu Nizom doirasida hal etishga kiritishni talab etmaydi; ammo ushbu printsip VII bobga asoslanib, majburiy choralar qo’llanishiga daxldor emas. 3-modda. Xalqaro Tashkilot tuzish yuzasidan San-Frantsiskoda bo’lgan Konferentsiyada qatnashib yoki ilgariroq Birlashgan Millatlarning 1942 yil 1 yanvardagi Deklaratsiyasini imzolab, 110-moddaga muvofiq ushbu Nizomni imzolagan va ratifikatsiya qilgan davlatlar Birlashgan Millatlar Tashkilotining dastlabki A’zolari hisoblanadi. 4-modda. 1. Ushbu Nizomda nazarda tutilgan majburiyatlarni o’z zimmasiga oladigan va, Tashkilotning firicha, shu majburiyatlarni oladigan va bajarishni istaydigan barcha tinchliksevar davlatlar Tashkilotga A’zo bo’la oladilar. 2. Har qanday davlatni Tashkilot A’zoligiga qabul qilish Xavfsizlik Kengashining tavsiyasiga muvofiq Bosh Assambleya qarori bilan amalga oshiriladi. 5-modda. Agar Xavfsizlik Kengashi Tashkilotning biron-bir A’zosiga qarshi ogohlantiruvchi yoki majburlovchi xarakterdagi choralarni ko’rgan bo’lsa, Bosh Assambleya Xavfsizlik Kengashining tavsiyasiga muvofiq, uning Tashkilot A’zosi sifatidagi tegishli huquq va imtiyozlaridan foydalanishini Xavfsizlik Kengashi qayta tiklashi mumkin. 6-modda. Tashkilotning ushbu Nizomda ko’rsatilgan printsiplarni muttasil ravishda buzib kelgan A’zosi Xavfsizlik Kengashining tavsiyasiga binoan Bosh Assambleya Tashkilotidan chiqarilishi mumkin. 7-modda. 1. Birlashgan Millatlar Tashkilotining asosiy organlari sifatida Bosh Assambleya, Xavfsizlik Kengashi, Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengash, Vasiylik Kengashi, Xalqaro Sud va Kotibiyat ta’sis etiladi. 2. Zarur bo’lib qolganda ushbu Nuzomga muvofiq yordamchi organlar ta’sis etilishi mumkin. 8-modda. Birlashgan Millatlar Tashkiloti o’zining asosiy va yordamchi organlarida erkak bilan xotin-qizlarning istagan vazifada va teng sharoitlarda qatnashish huquqini hech ham cheklamaydi. 9-modda. 1. Bosh Assambleya Tashkilot A’zolaridan iborat. 2. Tashkilotning har bir A’zosi Bosh Assambleyada beshtadan ortiq bo’lmagan vakillariga ega bo’ladi. 10-modda. Bosh Assambleya ushbu Nizom doirasida yoki Nizomda ko’zda tutilgan har qanday organning vakolatlari hamda vazifalariga taaluqli har qanday masala yoki ishni muhokama kilishga va 12-moddada ko’rsatilgan istisnolardan tashqari, shu yo’nalishdagi har qanday masala yoki ish yuzasidan Birlashgan Millatlar Tashkilotining A’zolariga yoki Xavfsizlik Kengashiga yoki Tashkilot A’zolariga ham, Xavfsizlik kengashiga ham tavsiyalar berishga vakil qilinadi. 1. Bosh Assambleya xalqaro tinchlik va xavfsizlikni saqlash ishida hamkorlikning umumiy printsiplarinin, shu jumladan, qurolsizlanish va qurol-arog’ni tartibga solishni belgilab beruvchi printsiplarni ko’rib chiqishga va shu qoidalar yuzasidan Tashkilot A’zolariga yoki Xavfsizlik Kengashiga yoki Tashkilot A’zolariga ham, Xavfsizlik Kengashiga ham tavsiyalar berishga vakil qilinadi. 2. Bosh Assambleya xalqaro tinchlik va xavfsizlikni saqlash yuzasidan o’z oldiga Tashkilotning har qanday A’zosi yoki Xavfsizlik Kengashi tomonidan yoki Tashkilotga A’zo bo’lmagandavlat tomonidan ko’yilgan har qanday masalarni 35-moddaning 2-bandiga muvofiq muhokama qilishga va 12-moddada ko’rsatilgan istisnolardan tashqari, shunday yo’nalishdagihar qanday masala yuzasidan manfaatdor davlat yoki davlatlarga yoki Xavfsizlik Kengashiga tavsiyalar berishga vakil qilinadi.Bosh Assambleya chora ko’rish zarur bo’lganbuday har qanaqa masalani muhokamagacha yoki muhokamadan so’ng Xavfsizlik Kengashiga oshiradi. 3. Bosh Assambleya Xavfsizlik Kengashining e’tiborinin xalqaro tinchlik va xavfsizlikka tahdid qilishi mumkin bo’lgan vaziyatlarga jalb eta oladi. 4. Bosh Assambleyaning ushbu moddada bayon qilingan vakolatlari 10-moddaning umumiy ma’nosini cheklab qo’ymasligi lozim. 1. Xavfsizlik Kengashi biron nizo yoki vaziyat bo’yicha ushbu Nizomda o’ziga yuklangan vazifalarni bajarayotganida, agar Xavfsizlik kengashining o’zi so’ramasa, Bosh Assambleya shu nizo yoki vaziyatga taaluqli hech qanday tavsiya bera olmaydi. 2. Bosh Kotib Xavfsizlik Kengashining roziligi bilan Bosh Assambleyani uning har bir sessiyasida Xavfsizlik Kengashi muhokama qilayotgan xalqaro tinchlik va xavfsizlikni saqlash taaluqli barcha masalalar yuzasidan xabardor qiladi, xuddi shu tariqa Xavfsizlik kengashi bunday masalalarni muhokama qilishni to’xtatgan zahoti darhol Bosh Assambleyani, agar Bosh Assambleya majlis o’tkazlayotgan bo’lsa, Tashkilot A’zolarini xabardor qiladi. a) Siyosiy sohadagi xalqaro hamkorlikka ko’maklashish va xalqaro huquqning tobora taraqqiy etishi va uning kodifikatsiya qilinishinin rag’batlantirish; b) Iqtisodiy, ijtimoiy, madaniyat, maorif, sog’liqni saqlash sohalaridagi xalqaro hamkorlikka ko’maklashish,inson huquqlarini va barchaning asosiy erkinliklarini irqi, jinsi, tili va dinini ajratmagan holda amalga oshirishga ko’maklashish maqsadida tadqiqotlar uyushtiradi va tavsiyalar beradi. 2. Bosh Assambleyaning yuqorida, 1 b bandda eslatilganmasalarga taaluqli boshqa majburiyatlari, vazifalari va vakolatlari IX va X boblarda bayon qilingan. Bosh Assambleyaga, 12-moddadagi qoidalarga rioya qilgan holda, kelib chiqishidan qat’i nazar, Assambleya fikriga ko’ra, millatlar umumiy farovonligiga yoki o’rtalaridagi do’stona munosabatlarga raxna solishi mumkin bo’lgan har qanday vaziyatni, jumladan, ushbu Nizomdagi, Birlashgan Millatlarning Maqsad va Printsiplari bayon etilgan qoidalarni buzish natijasida yuzaga keluvchi vaziyatlarnig, tinch yo’l bilan bartaraf etish choralarini tavsiya etish vakolati beriladi. 1. Bosh Assambleya Xavfsizlik Kengashining yillik va maxsus ma’ruzalarini qabul qilib oladi va ko’rib chiqadi; bu ma’ruzalar xalqaro tinchlik va xavfsizlikni saqlash bo’yicha Xavfsizlik Kengashi ko’rishga ahd qilgan yoki ko’rgan choralar to’g’risidagi hisobotni o’z ichiga oladi. 2. Bosh Assambleya Tashkilotning boshqa organlari ma’ruzalarini qabul qilib oladi va ko’rib chiqadi. Bosh Assambleya xalqaro vasiylik tizimi uozasidan o’ziga XII va XIII boblar asosida yuklangan vazifalarni bajaradi, bunga strategik hududlar qatoriga kiritilmagan hududlar uchun vasiylik to’g’risidagi bitimlarni tasdiqlash ham kiradi. 1. Bosh Assambleya Tashkilotning byudjetini ko’rib chiqadi va tasdiqlaydi. 2. Tashkilot A’zolari uning xarajatlarini Bosh Assambleya belgilagan taqsimotga muvofiq to’laydi. 3. Bosh Assambleya 57-moddada eslatilgan ixtisoslashtirilgan muassasalar bilan tuzilgan har qanday moliya va byudjet bitimlarini ko’rib chiqib, tasdiqlaydi va manfaatdor muassasalarga tavsiyalar berish maqsadida shunday ixtisoslashtirilgan muassasalarning ma’muriy byudjetlarini tekshirib chiqadi. 1. Bosh Assambleyaning har bir A’zosi bitta ovozga ega. 2. Bosh Assambleyaning muhim masalalar bo’yicha qarorlari Assambleyaning ovoz berishda hozir bo’lgan va qatnashgan a’zolarining uchdan ikki qismidan iborat ko’pchiligi tomonidan qabul qilinadi. Bu masalalarga quyidagilar kiradi: xalqaro tinchlik va xavfsizlikni saqlashga oid tavsiyalar, Xavfsizlik Kengashining doimiy bo’lmagan A’zolarinin saylash, Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengash A’zolarini saylash, 86-moddaning 1-c badiga muvofiq Vasiylik Kengashi a’zolarini saylash, Birlashgan Millatlar tashkilotiga yangi A’zolar qabul qilish,Tashkilot A’zolarining huquq va imtiyozlarini to’xtatib turish,Tashkilotdan uning A’zolarini chiqarish, vasiylik tizimining ishlashiga taaluqli masalalar va byudjet masalalari. 3. Boshqa masalalarga taaluqli qarorlar, jumladan, ovozlarning uchdan ikki qismidan iboratko’pchiligi bilan hal qilinadigan masalarning ko’shimcha turlarini aniqlash haqidagi qarorlar ovoz berishda hozir bo’lgan va qatnashganlarning oddiy ko’pchiligi bilan qabul qilinadi. Tashkilotga a’zolik badali to’lash bo’yicha qarzdor bo’lgan Tashkilot A’zosi, agar qarzning miqdori uning oxirgi to’liq ikki yil uchun to’lashi lozim bo’lgan pul miqdoriga barobar yoki undan ortiq bo’lsa, Bosh Assambleyada ovoz berish huquqidan mahrum etiladi. Ammo Bosh Assambleya Tashkilot A’zosi a’zolik badalinin o’ziga bog’liq bo’lmagan sabablarga ko’ra o’z vaqtida to’lay olmagan, deb topsa, bunday A’zoni ovoz berishda qatnashishiga ruxsat berishi mumkin. Bosh Assambleya navbatdagi yillik sessiyalariga va vaziyat taqozosi bilan maxsus sessiyalarga to’planadi. Maxsus sessiyalarni Bosh Kotib Xavfsizlik Kengashining yoki Tashkilot A’zolaridan ko’pchiligining talabi bilan chaqiradi. Bosh Assembleya o’zining tartibot qoidalarini belgilaydi. U har bir sessiyaga o’z Raisini saylaydi. Bosh Assambleyaga o’z vazifalarinibajarish uchun zarur deb topgan yordamchi tashkilotkarni ta’sis etishiga vakolat beriladi. 1. Xavfsizlik Kengashi Tashkilotning o’n besh A’zosidan iborat.Xitoy Xalq Respublikasi, Frantsiya, Sovet Sotsiyalistik Respublikarai Ittifoqi, Buyuk Britaniya va Shimoliy Irlandiya Qo’shma Qirolligi va Amerika Qo’shma Shtatlari Xavfsizlik Kengashining doimiy a’zolaridir. Bosh Assambleya Tashkilotning boshqa a’zosini Xavfsixlik Kengashining muvaqqat a’zolari sifatida saylaydi, bunda, avvalo, Tashkilot A’zolarining xakqaro tinchlik va xavfsizlikni saqlashda va Tashkilotning boshqa maqsadlariga etishishda nechog’liqatnashganligiga, shuningdek, adolatli jug’rofiy taqsimotga alohida e’tibor beradi. 2. Xavfsizlik Kengashining muvaqqat a’zolari ikki yillik muddatga saylanadi. Muvaqqat a’zolari soni o’n bittadan o’n beshtagacha ko’paygach, to’rtta qo’shimcha a’zolardan ikkitasi bir yil muddatga saylanadi. Xavfsizlik Kengashining chiqib ketayotgan a’zosi darhol qayta saylana olmaydi. 3. Xavfsizlik Kengashining har bir a’zosi bitta vakilga ega. 1. Birlashgan Millatlar Tashkilotining tez va samarali harakat qilishini ta’minlash uchun uning A’zolari Xavfsizlik Kengashiga xalqaro tinchlik va xavfsizlikni saqlash bo’yicha asosiy ma’suliyatni yuklaydilar va Xavfsizlik Kengashi shu ma’suliyatdan kelib chiqadigan majburiyatlarni bajarayotganda Tashkilot A’zolari nomidan ish ko’rishiga rozi bo’ladilar. 2. Xavfsizlik Kengashi ushbu majburiyatlarini bajarayotganda Birlashgan Millatlarning Maqsad va Printsiplariga movofiq ish ko’radi. Shu majburiyatlarni bajarish uchun Xavfsizlik Kengashiga berilgan muayyan vakolatlar VI,VII,VIII,XII boblarda bayon qilingan. 3. Xavfsizlik Kengashi Bosh Assambleya muhokamasiga yillik ma’ruzalar va, zaruratga qarab, maxsus ma’ruzalar taqdim qiladi. Tashkilot A’zolari, ushbu Nizomga muvofiq, Xavfsizlik Kengashining qarorlariga bo’ysunishga va ularni bajarishga rozilik beradilar. Qurollanish ishi uchun jahonning odam va iqtisodiyot zaxiralarini eng kam miqdorda jalb qilgan holda xalqaro tinchlik va xavfsizlik o’rnatish va saqlashga ko’maklashish maqsadida Xavfsizlik kengashi Tashkilot A’zolariga taqdim etish uchun qurollanishni tartibga solish tizimini vujudga keltirish rejalarining 47-moddada ko’rsatilgan Harbiy Shtab qo’mitasi yordami bilan tuzilishiga javobgar hisoblanadi. 1. Xavfsizlik Kengashining har bir A’zosi bitta ovozga ega. 2. Xavfsizlik Kengashining tartibot masalalari bo’yicha qarorlari, agar ularga Kengashning to’qqiz a’zosi yoqlabovoz bergan bo’lsa, qabul qilingan, deb hisoblanadi, bunda bahsda qatnashivchi tomon VI bob asosida va 52-moddaning 3-bandi asosida qaror qabul qilishga ovoz berishdan o’zini saqlashi kerak. 1. Xavfsizlik Kengashi uzluksiz ishlay oladigan tarzda tuziladi. Buning uchun Xavfsizlik Kengashining har bir a’zosi Birlashgan Millatlar Tashkiloti joylashgan joyda doimo o’z vakiliga ega bo’lishi kerak. 2. Xavfsizlik Kengashi vaqti-vaqti bilan bo’ladigan majlislarga to’planadi, ularda a’zolardan har biri o’z istagiga qarab yo hukumat a’zosini yoki maxsus tayinlangan boshqa bir vakilini vakil qila oladi. 3. Xavfsizlik Kengashi majlislari nafaqat Tashkilot joylashgan joyda, balki Kengashning fikricha, uning ishlashiga ko’proq imkon beradigan boshqa har qanday joyda ham o’tkazilishi mumkin. Xavfsizlik Kengashi o’z vazifalarini bajarishi uchun qanday yordamchi organlarni zarur deb topsa, ularni ta’sis eta oladi. Xavfsizlik Kengashi o’zining tartibot qoidalarini, shu jumladan, o’z Raisini saylash tartibini belgilaydi. Tashkilotning Xavfsizlik Kengashiga a’zo bo’lmagan har bir a’zosi Xavfsizlik Kengashi muhokamasigs kiritilgan har qanday masalani ko’rib chiqishga, Xavfsizlik Kengashi ana shu masalani mazkur A’zoning manfaatlariga taaluqli deb topgan har bir holatda, ovoz berish huquqisiz qatnasha oladi. Tashkilotning Xavfsizlik Kengashi a’zoligida turmagan har qanday a’zosi yoki Tashkilotning a’zoligida turmagan har qanday davlat, Xavfsizlik Kengashi ko’rib chiqadigan nizoda qatnashuvchi tomon bo’lsa, ular shu nizoga taaluqli muhokamada ovoz berish huquqidan foydalanmay qatnashish uchun taklif etiladi. Xavfsizlik Kengashi Tashkilot A’zosi bo’lmagan davlatning qatnashuvi uchun qanday sharoitni adolatli deb topsa, o’shanday sharoitni vujudga keltiradi. VI BOB. NIZOLARNI TINCH YO’L BILAN HAL QILISH 1. Har qanday nizoda qatnashubchi tomonlar,bu nizoning davom etishi xalqaro tinchlik va xavfsizlikning saqlanishiga tahdid soladigan bo’lsa, avvalo, nizoning muzokaralar yuritish, tekshirish, vositachulik, yarashish, arbitraj, sud yo’li bilan hal etish yoki mintaqaviy organlar yo bitimlarga murojaat qilish yoki o’z xohishlariga ko’ra, boshqa tinchlik vositalari bilan bartaraf qilishga intilishlari lozim. 2. Xavfsizlik Kengashi, zarur deb topsa, tomonlardan oralaridagi nizoni shunday vositalar yordamida bartaraf qilishni talab etadi. Xavfsizlik Kenggashi xalqaro ixtilofga sabab bo’lishi yoki nizo chiqarishi mumkin bo’lgan har qanday kelishmovchilik yoki vaziyatni,ularning davom etishi xalqaro tinchlik va xavfsizlikning saqlanishiga tahdid sola olishi ehtimolini aniqlash maqsadida, tekshirishga vakil qilinadi. 1. Tashkilotning har bir A’zosi 34-moddada ko’rsatilgan tarzdagi har qanday nizo yoki vaziyatni Xavfsizlik Kengashiga yoki Bosh Assambleyaga ma’lum qila oladi. 2. Tashkilot a’zosi bo’lmagan davlat xavfsizlik Kengashi yoki Bosh Assambleyani o’zi bir tomoni bo’lgan har qanday nizo to’g’risida, agar u ushbu Nizomda ko’rsatilgan nizolarni tinchlik yo’li bilan bartaraf qilish majburiyatlarini oldindan o’z zimmasiga olsa, xabardor qila oladi. 3. Bosh Assambleya o’zoga ushbu modda asosida ma’lum qilingan ishlarni 11- va 12-moddalardagi qoidalarga muvofiq hal etadi. 1. Xavfsizlik Kengashi 33-moddada ko’rsatilgan tarzdagi nizoning yoki shunga o’xshash vaziyatning har qanday bosqichida uni bartaraf etishning tegishli tartibi yoki usulini tavsiya etishga vakil qilinadi. 2. Xavfsizlik Kengashi shu nizoni bartaraf qilish uchun tomonlar tarafidan qabul qilib bo’lingan har qanday tartibni e’tiborga oladi. 3. Xafvsizlik Kengashiushbu modda asosida tavsiyalar berganda yuridik xarakterdagi nizolar umumiy qoida sifatida, Sud Statuti qoidalariga muvofiq Xalqaro Sudga oshirilishi kerakligini ham e’tiborga oladi. 1. Agar tomonlar 33-moddada ko’rsatilgan tarzdagi nizoni shu moddada ko’rsatilgan vositalar bilan bartaraf qilolmasalar, uni Xavfsizlik Kengashiga oshiradilar. 2. Agar Xavfsizlik Kengashi shu nizoning davom etishi xalqaro tinchlik va xavfsizlikning saqlanishiga haqiqatan tahdid qilishi mumkin, deb hisoblasa, u 36-modda asosida ish ko’rosh kerakmi yoki nizoni bartaraf qilishning o’zi ma’qul topgan shartlarni tavsiya etish kerakligini hal qiladi. Xavfsizlik Kengashi, agar har qanday nizoda qatnashuvchi barcha tomonlar iltimos qilsalar, 33-37-moddalarning qoidalariga putur etkazmasdan tomonlarga shu nizoni tinch yo’l bilan bartaraf etish maqsadida tavsiyalar berishga vakil qilinadi. VII BOB. TINCHLIKKA TAHDID QILISH, TINCHLIKNI BUZISH VA BOSQINCHILIK HARAKATLARIGA NISBATAN KO’RILADIGAN CHORALAR Xavfsizlik Kengashi tinchlikka har qanday tahdid qilish, tinchlikni har qanday tarzda buzish yoki bosqinchilik harakati mavjudligini aniqlaydi va tavsiyalar beradi yoki xalqaro tinchlik va xavfsizlikni saqlash yoxud tiklash uchun 41- va 42-moddalarga muvofiq qanday choralar ko’rish kerakligini hal qiladi. Xavfsizlik Kengashi vaziyatning yomonlashuviga yo’l qo’ymaslik uchun tavsiyalar berish yoki 39-moddada ko’zda tutilgan choralarni ko’rish haqida qaror qabul qilishdan avval, manfaatdor tomonlardan o’zi vaqtincha ko’rilishi lozim va ma’qul, deb topgan choralarning bajaralishini talab etishga vakil qilinadi. Bunday vaqtincha choralar manfaatdor tomonlarning huquqlariga, da’volariga yoki mavqeiga zarar etkazmasligi lozim. Xavfsizlik Kengashi shu muvaqqat choralarning bajarilmaganligini tegishlicha hisobga oladi. Xavfsizlik Kengashi o’z qarorlarini amalga oshirish uchun qurolli kuchlardan foydalanish bilan aloqador bo’lmaganqanday choralar ko’rish kerakligini hal etishga vakil qilinadi va u Tashkilot A’zolaridan shunday choralarni ko’rishni talab qila oladi. Bu choralarga iqtisodiy munosabatlarni, temir yo’l, dengiz, havo, pochta, telegraf, radio yoki boshqa aloqa vositalarini to’la yoki qisman to’xtatish, shuningdek, diplomatic munosabatlarni uzib qo’yish kirishi mumkin. Agar Xavfsizlik Kengashi 41-moddada ko’zda tutilgan choralarning etarli bo’lmasligi mumkin yoki etarli emas, deb topsa, u havo, dengiz yoki quruqlikdagi kuchlar yordamida xalqaro tinchlik va xavfsizlikni saqlash yoki tiklash uchunzarur choralar ko’rishga vakil qilinadi. Bu choralarga Tashkilot A’zolarining havo, dengiz yoki quruqlikdagi kuchlarining namoyishi, qamal qilishi va boshqa amaliyotlari kirishi mumkin. 1. Tashkilotning barcha a’zolari xalqaro tinchlik va xavfsizlikni saqlash ishiga o’z hissasini qo’shish uchun Xavfsizlik Kengashi ixtiyoriga unung talabi bo’yicha va maxsus bitim yoki bitimlarga binoan xalqaro tinchlik va xavfsizlikni saqlash uchun zarur qurolli kuchlar, yordam va tegishli xizmat vositalarini, shu jumladan, hududidan o’tish huquqini berish majburiyatini oladilar. 2. Bunday bitim yoki bitimlar qo’shinlarning soni va turi, ularning tayyorgarlik darajasi va umumiy joylashuvi hamda xizmat ko’rsatish vositalari va yordam xarakterini belgilaydi. 3. Bitim yoki bitimlar tuzish to’grisidagi muzokaralar Xavfsizlik Kengashining tashabbusi bilan mumkin qadar qisqa muddatda olib boriladi. Bitim yoki bitimlar Xavfsizlik Kengashi bilan Tashkilot A’zolari o’rtasida yoki Xavfsizlik Kengashi bilan Tashkilotning bir guruh A’zolari o’rtasida tuzilib, ularni imzolagan davlatlar tomonidan shu davlatlarning konstitutsion tartibotiga muvofiq ratifikatsiya qilinishi kerak. Xavfsizlik Kengashi kuch ishlatishga qaror qilganida, Kengashda vakili bo‘lmagan Tashkilot A`zosidan 43-modda asosida uning o‘z zimmasiga olgan majburiyatlarini bajarish yuzasidan qurolli kuchlar berishini talab qilishdan ilgari, Tashkilotning shu a`zosini, agar u istasa, Xavfsizlik Kengashining shu Tashkilot A`zosining qurolli kuchlari qismlaridan foydalanish yuzasidan qarori qabul qilinishida qatnashishga taklif etadi. Birlashgan Millatlar Tashkilotining shoshilinch harbiy choralar ko‘rishiga imkoniyat tug‘dirish maqsadida, Tashkilot a`zolari o‘z milliy harbiy havo kuchlari qismlarini birgalikda xalqaro majburiy choralar ko‘rish uchun tayor holatda ushlashlari lozim. Bu qismlarning soni va tayorgarlik darajasini hamda ularning birgalikda harakat qilish rejalarini Xavfsizlik Kengashi Harbiy-Shtab qo‘mitasi yordami bilan maxsus bitimda yoki 43-moddada eslatilgan bitimlarda ko‘rsatilgan me`yorda belgilaydi. Qurolli kuchlar ishlatish rejalarini Xavfsizlik Kengashi Harbiy-Shtab qo‘mitasi yordami bilan tuzadi. 1. Harbiy-Shtab qo‘mitasi Xavfsizlik Kengashiga uning xalqaro tinchlik va xavfsizlikni saqlash ishidagi harbiy ehtiyojlariga, o‘z ixtiyoriga berilgan qo‘shinlardan foydalanish va ularga qo‘mondonlik qilishga, shunnigdek, qurollanishni tartibga solish va ehtimol tutilgan qurolsizlanishga doir barcha masalalar bo‘yicha maslahatlar berish va yordam ko‘rsatish uchun tuziladi. 2. Harbiy-Shtab qo‘mitasi Xavfsizlik Kengashining doimiy a`zolari shtablari boshliqlari yoki ularning vakillaridan tahkil topadi. 3. Harbiy-Shtab qo‘mitasi Xavfsizlik Kengashiga bo‘ysingani holda, Xavfsizlik Kengashining ixtiyoriga berilgan har qanday qurolli kuchlarga strategik rahbarlik qilishga javobgardir. Bunday kuchlarga qo‘mondonlik qilishga taalluqli masalalar keyinchalik ishlab chiqilishi lozim. 4. Harbiy-Shtab qo‘mitasi Xavfsizlik Kengashining ruxsati bilan va tegishli mintaqaviy Tashkilotlar bilan maslahatlashgandan keyin o‘zining mintaqaviy kichik qo‘mitalarini ta`sis eta oladi. Xalqaro tinchlik va xavfsizlikni saqlash maqsadida Xavfsizlik Kengashi qarorlarini bajarish uchun talab qilinadigan harakatlar Xavfsizlik Kengashi qanday belgilaganiga qarab, Tashkilotning barcha A`zolari yoki ularning ba`zilari tomonidan amalga oshiriladi. Tashkilot A`zolari Xavfsizlik Kengashi qabul qilgan qarorlarda ko‘rsatilgan choralarni amalga oshirishda o‘zaro yordam berish uchun birlashishlari kerak. Xavfsizlik Kengashi biron davlatga qarshi ogohlantiruvchi yoki majburlovchi choralarni ko‘rsa, boshqa har qanday davlat yuqorida eslatilgan choralarni amalga oshirishdan kelib chiqadigan maxsus iqtisodiy muammolarga duch kelsa, Tashkilotga A`zo yoki A`zo emasligidan qat`i nazar, shu muammolarni hal qilish uchun Xavfsizlik Kengashi bilan maslahatlashishga haqli. Ushbu Nizom Tashkilot A`zosiga qurolli hujum qilingan taqdirda, Xavfsizlik Kengashi xalqaro tinchlik va xavfsizlikni saqlash uchun zarur choralar ko‘rmaguncha, uning alohida yoki birgalikda o‘z-o‘zini mudofaa qilishdan iborat ajralmas huquqiga also monelik qilmaydi. Tashkilot A`zolarining o‘z-o‘zini mudofaa qilish huquqini amalga oshirishda ko‘rgan choralari Xavfsizlik Kengashiga darhol ma`lum qilinishi va uning mazkur Nizomga muvofiq hamma vaqt xalqaro tinchlik va xavfsizlikni saqlash yoki tiklash uchun qanday chorani zarur topsa, uni amalga oshirishda Xavfsizlik Kengashiga berilgan vakolatlarga va uning mas`uliyatiga hech bir daxl qilmasligi kerak. 1. Ushbu Nizom xalqaro tinchlik va xavfsizlikni saqlashga taalluqli bo‘lgan va mintaqaviy xarakterlarga to‘g‘ri keladigan masalalarni hal etish uchun mintaqaviy bitimlar yoki organlarning mavjud bo‘lishiga hech bir to‘sqinlik qilmaydi, lekin bunday bitim yoki organlar va ularning faoliyati Tashkilotning Maqsad va Prinsiplari bilan hamohang bo‘lishi shart. 2. Shunday bitimlarni yoki organlarni tuzgan Tashkilot A`zolari mahalliy nizolarni Xavfsizlik Kengashiga oshirgunga qadar ularni shunday mintaqaviy bitimlar yoki shunday mintaqaviy organlar yordamida tinch yo‘l bilan hal etishga erishish uchun bor kuchlarini safarbar etishlari kerak. 3. Xavfsizlik Kengashi mahalliy nizolarning shunday mintaqaviy bitimlar yoki shunday mintaqaviy organlar yordamida yo manfaatdor davlatlar tashabbusi bilan yoki o‘z tashabbusi bilan hal etilishini rag‘batlantirishi lozim. 4. Ushbu modda 34- va 35-moddalarning qo‘llanishiga hech bir daxl qilmaydi. 1. Xavfsizlik Kengashi o‘z rahbarligida majburiy choralar ko‘rish uchun qaerda o‘rinli bo‘lsa, o‘sha erda shunday mintaqaviy bitimlar yoki organlardan foydalanadi. Ammo Xavfsizlik Kengashidan vakolat olmay turib, mazkur mintaqaviy bitimlar asosida yoki mintaqaviy organlar tomonidan hech qanday majburiy choralar ko‘rilmaydi, bundan 107-moddada ko‘zda tutilgan, ushbu moddaning 2-bandida ta`riflangan har qanday dushman davlatga qarshi choralar yoki har qanday shunday davlat tomonidan tajovuzkorona siyosat yurgizilishiga qarshi mintaqaviy bitimlarda nazarda tutilgan choralar, ya`ni shunday davlatning yana tajovuz qilishiga yo‘l qo‘yilmasligi uchun javobgarlik manfaatdor hukumatlar iltimoslari bilan Tashkilotga yuklanadigan vaqtigacha ko‘riladigan choralar mustasnodir. 2. Ushbu moddaning 1-bandida qo‘llanilgan "dushman davlat" atamasi Ikkinchi jahon urushi mobaynida ushbu Nizomni imzolagan davlatlarga dushman bo‘lgan har qanday davlatga taalluqlidir. Xavfsizlik Kengashi xalqaro tinchlik va xavfsizlikni saqlash uchun mintaqaviy bitimlar asosida yoki mintaqaviy organlar tomonidan amalga oshirilishi mo‘ljallanayotgan harakatlar haqida hamisha to‘liq xabardor qilinib turishi lozim. IX BOB. XALQARO IQTISODIY VA IJTIMOIY HAMKORLIK a) aholining turmush va ish bilan to‘la ta`minlash darajasini oshirishga, iqtisodiy va ijtimoiy o‘sish va rivojlanish sharoitini yaxshilashga; b) iqtisodiy, ijtimoiy, sog‘liqni saqlash sohasidagi xalqaro muammolarni hal etishga, ma`naviyat va maorif sohasidagi xalqaro hamkorlikka; c) inson huquqlariga, kishilarning irqi, jinsi, tili va dinidagi tafovutlaridan qat`i nazar, hammaning asosiy erkinliklariga yalpi hurmat bilan qaras h va ularga rioya qilishga ko‘maklashadi. Tashkilotning barcha A`zolari 55-moddada ko‘rsatilgan maqsadlarga erishish uchun Tashkilot bilan hamkorlikda va mustaqil ish ko‘rish majburiyatini oladilar. 1. Hukumatlaro bitimlarga binoan ta`sis etilgan va, o‘zlarining ta`sis hujjatlarida belgilangandek, iqtisodiy, ijtimoiy, madaniyat, maorif va shu kabi sohalarda xalqaro mas`uliyat yuklangan ixtisoslashtirilgan muassasalar Tashkilot bilan 63-modda qoidalariga muvofiq bog‘lanadilar. 2. Tashkilot bilan yuqorida ko‘rsatilgan tarzda bog‘lanadigan bunday muassalar keyingi moddalarda "ixtisoslashtirilgan muassasalar" deb yuritiladi. Tashkilot ixtisoslashtirilgan muassasalarning siyosatini va faoliyatini uyg‘unlashtirishga taalluqli tavsiyalar beradi. Tashkilot, zarur bo‘lsa, manfaatdor davlatlarning 55-moddada ko‘rsatilgan maqsadlarni bajarish uchun talab qilinadigan har qanday ixtisoslashtirilgan muassasalar tuzish to‘g‘risidagi muzokaralarga kirishishi uchun tashabbus ko‘rsatadi. Tashkilotning ushbu Bobda ko‘rsatilgan vazifalarini bajarish uchun mas`uliyat Bosh Assambleyaga va Bosh Assambleya rahbarligida Iqtisodiy va Ijtimoiy Kehgashga yuklanadi, unga X bobda ko‘rsatilgan vakolatlar beriladi. X BOB. IQTISODIY VA IJTIMOIY KENGASH TARKIBI 1. Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengash Tashkilotning Bosh Assambleya tomonidan saylanadigan ellik to‘rt A`zosidan iborat. 2 Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengashning o‘n sakkiz a`zosi 3-bandda bayon qilingan qoidalarga rioya qilingan holda har yili uch yillik muddatga saylanadi. Kengashning muddati tugashi bilan chiqib ketadigan a`zosi darol qayta saylanishi mumkin. 3. Dastlabki saylovda Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengash a`zolarining soni yigirma yettitadan ellik to‘rttaga ko‘paygach, shu yil oxirida vakolat muddatlari tugaydigan to‘qqiz a`zo o‘rniga saylanuvchi a`zolar qo‘shimcha qilib yigirma yetti a‘zo saylanadi. Shu tariqa saylangan yigirma yetti qo‘shimcha a‘zolardan to‘qqiztasining vakolat muddati, Bosh Assambleyaning qroriga ko‘ra birinchi yil oxirida, boshqa to‘qqiz a`zosining vakolat muddati ikkinchi yil oxirida tugaydi. 4. Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengashning har bir a`zosi bittadan vakilga ega bo‘ladi. 1. Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengash iqtisodiy, ijtimoiy, madaniyat, maorif, sog‘liqni saqlash sohasidagi xalqaro masalalar va shunga o‘xshash masalalar ga doir tadqiqotlar o‘tkazish va ma`ruza tayorlashga yoki boshqalarni shunday ishlarga rag‘batlantirishga, shuningdek, masalalardan birortasi bo‘yicha Bosh Assambleyaga, Tashkilot A`zolari va manfaatdor ixtisoslashtirilgan tashkilotlarga tavsiyalar berishga vakil qilinadi. 2. Kengash inson huquqlariga va hammaning asosiy erkinliklariga ehtirom va rioya qilishni rag‘batlantirish maqsadida tavsiyalar berishga vakil qilinadi. 3. Kengash o‘z vakolati doirasidagi masalalarga taalluqli konvensiyalar loyihalarini Bosh Assambleyaga taqdim etish uchun tayorlab berish uchun vakil qilinadi. 4. Kengash Tashkilot tomonidan belgilangan qoidalarga ko‘ra o‘z vakolati doirasidagi masalalarga taalluqli xalqaro anjumanlar chaqirishga vakil qilinadi. 1. Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengash 57-moddada ko`rsatilgan har qanday muassasa bilan mazkur muassasalarning Tashkilot bilan bog‘lanish shartlarini belgilab beruvchi bitimlar tuzishga vakil qilinadi. 2. Kengash ixtisoslashtirilgan muassasalarning faoliyatini ularga maslahat va tavsiyalar berish hamda Bosh Assambleya va Tashkilot A`zolariga tavsiyalar berish yo`li bilan uyg‘unlashtirishga vakil qilinadi. 1. Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengash ixtisoslashgan muassasalardan muntazam ma`ruzalar olib turish uchun zarur choralar ko`rishga vakil qilinadi. Kengash Tashkilot a`zolaridan va ixtisoslashgan muassasalardan o‘zining vakolat doirasidagi masalalar bo‘yicha Bosh Assambleyaga qilgan tavsiyalarining ijrosi yuzasidan ko‘rilgan choralar haqidagi ma`ruzalarini olib turish maqsadida Tashkilot A`zolari va ixtisoslashgan muassasalar bilan bitimlar tuzishga vakil qilinadi. 2. Kengash shu ma`ruzalar haqidagi mulohazalarini Bosh Assambleyaga bildirishga vakil qilinadi. Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengash Xavfsizlik Kengashiga axborot etkazib berishga vakil qilinadi va u Xavfsizlik Kengashining taklifi bilan unga yordam berishga majbur hisoblanadi. 1. Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengash Bosh Assambleya tavsiyalarini bajarishi munosabati bilan o‘z vakolati doirasiga kiradigan vazifalarni amalga oshiradi. 2. Kengash Bosh Assambleyaning roziligi bilan, Tashkilot A`zolarining v aixtisoslashtirilgan muassasalarning iltimosi bo‘yicha ish bajarishga vakil qilinadi. 3. Kengash ushbu Nizomning boshqa qismlarida sanab o`tilgan boshqa vazifalarni yoki Assambleya tomonidan unga yuklatilishi mumkin bo‘lgan vazifalarni bajarishi lozim. 1. Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengashning har bir a`zosi bir ovozga ega bo‘ladi. 2. Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengashning qarorlari ovoz berishda hozir bo‘lgan va qatnashgan Kengash a`zolarining ko‘pchilik ovozi bilan qabul qilinadi. Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengash iqtisodiy va ijtimoiy sohalarda hamda inson huquqlarini rag‘batlantirish bo‘yicha komissiyalar tuzadi, shuningdek, o‘zining vazifalarini bajarish uchun zarur bo‘ladigan boshqa komissiyalarni ham tuzadi. Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengash Tashkilotning har qanday A`zosini unga taalluqli bo‘lgan masalani muhokama qilishda ovoz berish huquqisiz qatnashish uchun taklif etadi. Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengash ixtisoslashtirilgan muassasalar vakillarining masalalarni Kengashda yoki u tuzgan komissiyalarda muhokama qilishda ovoz berish huquqisiz qatnashishi uchun, shuningdek, ixtisoslashtirilgan muassasalarda masalalarni muhokama qilish chog‘ida Kengash vakillarining qatnashishi uchun tadbirlar ko‘rishga vakil qilinadi. Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengash o‘z vakolati doirasidagi masalalar bo‘yicha qiziqqan nohukumat tashkilotlar bilan maslahatlashish uchun zarur tadbirlar ko‘rishga vakil qilinadi. Bunday tadbirlar xalqaro tashkilotlar bilan, zarur bo‘lganda esa, Tashkilotning manfaatdor A`zosi bilan maslahatlashgandan so‘ng milliy tashkilotlar bilan shartlashib olinishi mumkin. 1. Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengash o‘zining tartibot qoidalarini, jumladan, o‘z Raisini saylash tartibini belgilaydi. 2. Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengash zaruratga qarab, shaxsiy qoidalariga muvofiq chaqiriladi, bu qoidalar o‘z a`zolarining ko‘pchiligi talabi bilan majlis chaqirish tartibini ham o‘z ichiga olmog‘i kerak. XI BOB. O‘ZINI O‘ZI BOSHQARMAYDIGAN HUDUDLARGA TAALLUQLI DEKLARATSIYA a) Yuqorida ko‘rsatilgan xalqlarning madaniyatiga hurmatni saqlagan holda, ularning siyosiy, iqtisodiy hamda ijtimoiy rivojlanishini, maorif sohasidagi taraqqiyotini, ularga adolatli munosabatda bo‘lishni va ularni suiiste`mol qilinishidan himoyalashni taminlaydilar; b) O‘zini o‘zi boshqarishni rivojlantirish, shu xalqlarning siyosiy intilishlarini tegishlicha hisobga olish, ularning erkin siyosiy institutlari har bir hudud va undagi xalqlarga xos shart-sharoitga va taraqqiyotning turli bosqichiga muvofiq rivojlanib borishi uchun yordam beradilar; c) Xalqaro tinchlik va xavfsizlikni mustahkamlaydilar; d) Bunyodkorlik tadbirlarini avj oldirishga ko‘maklashadilar, tadqiqotlarni rag‘batlantiradilar va bir-biri bilan hamda ma`qul topilgan joyida va vaqtida ushbu moddada bayon qilingan ijtimoiy, iqtisodiy va ilmiy maqsadlarga erishish uchun ixtisoslashtirilgan xalqaro tashkilotlar bilan hamkorlik qiladilar; va e) Bosh Kotibga iqtisodiy va ijtimoiy sharoitga, shuningdek, o‘zlari javobgar bo‘lgan hududdagi maorif ahvoliga oid statistik va boshqa maxsus xarakterdagi axborotni xavfsizlik va konstitutsiyaviy tartib nuqtai nazaridan talab qilinishi mumkin cheklanishda muntazam ravishda etkazib beradilar, XII va XIII boblar amal qiladigan hududlar bundan mustasnodir. Tashkilot A`zolari o‘zlarining ushbu Bobning ta`siri o‘tadigan hududlarga nisbatan o‘tkaziladigan siyosatlari, o‘z metropoliyalaridagi siyosatlaridan kam bo‘lmagan darajada, yaxshi qo‘shnichilik umumiy prinsipiga, ijtimoiy, iqtisodiy va savdo ishlarida dunyoning barcha mamlakatlari manfaatlarini va farovonligini tegishlicha hisobga olishga asoslanishi lozim, degan fikrga ham qo‘shiladilar. Birlashgan Millatlar Tashkiloti keyinchalik alohida bitimlar bilan o‘ziga kirishi mumkin bo‘lgan hududlarni boshqarish va shu hududlarni kuzatib turish uchun o‘z rahbarligida xalqaro vasiylik tizimini tuzadi. Bu hududlar bundan buyon vasiylik hududlari deb ataladi. a) Xalqaro tinchlik va xavfsizlikni mustahkamlash; b) Vasiylik hududlaridagi aholining siyosiy, iqtisodiy va ijtimoiy taraqqiyotiga, maorif sohasidagi taraqqiyotiga, har bir hudud va undagi xalqlarning o‘ziga xos tomonlariga mos holda va u xalqlarning erkin bildirilgan xohishlarini inobatga olib va vasiylik to‘g‘risidagi har bir shartnomada ko‘zda tutilgan shartlarga ko‘ra, ularning o‘z-o‘zini boshqarishi yoki mustaqillik yo‘lidagi taraqqiyotiga yordam berish; c) Inson huquqlariga va kishilarning irqi, jinsi, tili va dinidagi tafovutlardan qat`i nazar, hamma uchun asosiy erkinliklarga hurmat bilan qarashni va jahon xalqlarining bir-biriga bog‘liqligini tan olishni rag‘batlantirish; d) Tashkilot A`zolariga va ularning fuqarolariga ijtimoiy, iqtisodiy va savdo sohalarida teng munosabatda bo‘lishni, shuningdek, yuqorida ko‘rsatilgan vazifalarni bajarishga hech qanday ziyon yetqazmagan holda va 80-moddadagi qoidalarga rioya qilish sharti bilan odil sud yuritishda ularga teng munosabatda bo‘lishni ta`minlaydi. a) hozirgi kunda mandat ostida bo‘lgan hududlar; b) Ikkinchi jahon urushi natijasida dushman davlatlardan ajratib olinishi mumkin bo‘lgan hududlar; va c) boshqarish uchun javobgar davlatlar tomonidan vasiylik tizimiga ixtiyoriy ravishda qo‘shilgan hududlar. 2. Yuqorida sanab o‘tilgan toifadagi hududlardan qaysilarini va qanday shartlar bilan vasiylik tizimiga qo‘shish kerak, degan masala shu haqda kelgusida tuziladigan bitimda aniqlanadi. Vasiylik tizimi Tashkilot A`zolari bo‘lgan mamlakatlarga joriy qilinmaydi, bu mamlakatlar o‘rtasidagi munosabatlar suveren tenglik prinsipini hurmat qilishga asoslanishi lozim. Vasiylik tizimiga qo‘shiladigan har bir hudud uchun vasiylik shartlari, shu jumladan, barcha o‘zgarish va tuzatishlar bevosita manfaatdor davlatlarning, shu jumladan, mandatariya-mamlakatlarining, agar hududlar Tashkilot A`zolaridan birining mandati ostida bo‘lsa, bitimlari bilan belgilanadi hamda 83- va 95-moddalarda ko‘rsatilgandek tasdiqlanadi. 1. Har bir hududni vasiylik tizimiga qo‘shadigan 77-, 79- va 81-moddalarga muvofiq tuzilgan vasiylik haqidagi alohida bitimlarda kelishib olinadigan hollardan tashqari va bundan buyon shunday bitimlar tuzilguncha ushbu Bobdagi biron qoida har qanday davlat yoki har qanday xalqlar huquqlarining yoki Tashkilot A`zolari qatnasha oladigan mavjud xalqaro bitimlar shartlarining o‘zgarishi, deb talqin qilinmasligi lozim. 2. Ushbu moddaning 1-bandi mandat ostidagi va boshqa hududlarni, 77-moddada ko‘rsatilgandek vasiylik tizimiga qo‘shish to‘g‘risida muzokaralar olib borish va bitimlar tuzishni kechiktirish yoki paysalga solishga asos beradi, deb talqin qilinmasligi lozim. Vasiylik haqidagi bitim har holda vasiylik hududini boshqarish shartlarini o‘z ichiga olishi, shuningdek, vasiylik hududini boshqaruvchi hokimiyatni belgilab berishi lozim. Bundan buyon boshqaruvchi hokimiyat deb ataladigan bunday hokimiyat bir yoki ko‘proq davlat yoki Birlashgan Millatlar Tashkiloti bo‘lishi mumkin. Vasiylik haqidagi har qanday bitimda shu bitim joriy qilinadigan vasiylik hududining bir qismini yoki hammasini 43-modda asosida tuzilgan bitimlarga yoki biron-bir maxsus bir bitimga hech bir ziyon yetkazmasdan o‘z ichiga oluvchi strategik rayon yoki rayonlar aniqlanishi mumkin. 1. Birlashgan Millatlar Tashkilotining strategik rayonlarga taalluqli barcha vazifalari, jumladan, vasiylik haqidagi bitimlarning shartlarini, ularga kiritiladigan tuzatish yoki qo‘shimchalarni tasdiqlash vasifasi Xavfsizlik Kengashi tomonidan bajariladi. 2. 76-moddada bayon qilingan asosiy maqsadlar har bir strategik rayon aholisiga taalluqlidir. 3. Xavfsizlik Kengashi vasiylik haqidagi bitim shartlariga rioya qilib va xavfsizlik talablariga ziyon yetkazmasdan, Birlashgan Millatlar Tashkilotining vasiylik tizimiga muvofiq strategik rayonlardagi iqtisodiy, siyosiy va ijtimoiy masalarga, shuningdek, maorif sohasidagi masalalarga doir vazifalarini bajarish uchun Vasiylik Kengashining yordamidan foydalanadi. Vasiylik hududi xalqaro tinchlik va xavfsizlikni saqlashda o‘z rolini o‘ynashini ta`minlash boshqaruvchi hokimiyatning vaifasidir. Shu maqsadda boshqaruvchi hokimiyat Xavfsizlik Kengashi oldida o‘z zimmasiga olgan majburiyatlarini bajarishda, shuningdek, vasiylik hududi doirasida mahalliy mudofaa, qonun va tartibni saqlash uchun vasiylik hududining ko‘ngilli qurolli kuchlaridan, xizmat ko‘rsatish vositalari yordamidan foydalanishga vakil qilinadi. 1. Birlashgan Millatlar Tashkilotining strategik rayonlarga qo‘shilmagan barcha rayonlar uchun vasiylik haqidagi bitimlarga taalluqli vazifalarini, jumladan, vasiylik haqidagi bitimlarninng shartlaini, ularga kiritiladigan o‘zgarish yoki qo‘shimchalarni tasdiqlashni Bosh Assambleya amalga oshiradi. 2. Bosh Assambleya rahbarligi ostida ishlaydigan Vasiylik Kengashi shu vazifalarni bajarishda Bosh Assambleyaga yordam beradi. a) Vasiylik hududlarini boshqaruvchi Tashkilot A`zolaridan; b) 23-moddada nomlari ko‘rsatilgan vasiylik hududlarini boshqarmaydigan Tashkilot A`zolaridan; c) Bosh Assambleya tomonidan uch yillik muddatga saylangan, Vasiylik Kengashi a`zolarining umumiy soni vasiylik hudularini boshqaruvchi va boshqarmaydigan Tashkilot A`zolari orasida teng bo‘linishi uchun zarur bo‘ladigan miqdordagi Tashkilotning boshqa A`zolaridan. 2. Vasiylik Kengashining har bir a`zosi yuqori malakali shaxsni o‘zining Vasiylik Kengashidagi vakili etib tayinlaydi. a) Boshqaruvchi hokimiyat taqdim qilgan hisobotlarni ko`rib chiqish; b) Boshqaruvchi hokimiyat bilan maslahatlashgan holda iltimosnomalarni qabul qilish va ko‘rib chiqish; c) Boshqaruvchi hokimiyat bilan kelishilgan muddatlarda tegishli vasiylik hududlariga vaqti-vaqti bilan borib turish; va d) Vasiylik haqidagi bitimlarning shartlariga ko‘ra, yuqorida eslatilgan va yana boshqa ishlarni bajarish. Vasiylik Kengashi har bir vasiylik hududi aholisining siyosiy, iqtisodiy va ijtimoiy taraqqiyotiga, shuningdek, maorif taraqqiyotiga doir anketa ishlab chiqadi. Bosh Assambleya vakolatiga kiradigan har bir vasiylik hududining boshqaruvchi hokimiyati esa shu anketa asosida yillik ma`ruza tuzib, Bosh Assambleyaga taqdim qiladi. 1. Vasiylik Kengashining har bir a`zosi bitta ovozga ega bo‘ladi. 2. Vasiylik Kengashining qarorlari ovoz berishda hozir bo‘lgan va qatnashgan Kengash A`zolarining ko‘pchiligi ovozi bilan qabul qilinadi. 1. Vasiylik Kengashi o‘zining tartibot qoidalarini, jumladan, o‘z Raisini saylash tartibini qabul qiladi. 2. Vasiylik Kengashining majlislari zaruriyatga qarab, majlislar Kengash A`zolarining ko‘pchiligi talabi bilan chaqirilishini nazarda tutgan tartibot qoidalariga muvofiq chaqirib turiladi. Vasiylik Kengashi tegishli hollarda Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengashning va ixtisoslashgan muassasalarning o`zlari manfaatdor bo`lgan masalalar bo‘yicha yordamidan foydalanadi. Xalqaro Sud Birlashgan Millatlar Tashkilotining asosiy sud organi hisoblanadi. U Xalqaro Odil Sudlov Doimiy Palatasi Statutiga asoslangan quyida havola etilayotgan Statutga muvofiq harakat qiladi va ushbu Nizomning ajralmas qismi hisoblanadi. 1. Tashkilotning barcha A`zolari Xalqaro Sud Statutining IPSO facto qatnashchilari hisoblanadi. 2. Tashkilot A`zosi bo‘lmagan davlat, har bir ayrim holda Bosh Assambleyaning Xavfsizlik Kengashi tavsiyasiga muvofiq belgilab bergan shartlari asosida, Xalqaro Sud Statutining qatnashchisi bo‘la oladi. 1. Tashkiotning har bir A`zosi Xalqaro Sudning qarorini o‘zi tomon hisoblangan ish bo‘yicha bajarish majburiyatini oladi. 2. Ish yuzasidan biror tomon Sud qarori bilan o‘ziga yuklangan vazifani bajarmagan taqdirda ikkinchi tomon Xavfsizlik Kengashiga murojaat qila oladi. Xavfsizlik Kengashi esa, zarur topsa, tavsiyalar berishi yoki qarorni ijro etish uchun choralar ko‘rish masalasini hal etishi mumkin. Ushbu Nizom Tashkilot A`zolarining o‘z ixtiloflarini hal etishni mavjud bitimlar asosida yoki kelajakda tuzilishi mumkin bo‘lgan bitimlar asosida boshqa sudlarga topshirishga mutlaqo monelik qilmaydi. 1. Bosh Assambleya yoki Xavfsizlik Kengashi Xalqaro Suddan har qanday yuridik masala bo‘yucha konsultativ xulosalar berishni talab qila oladi. 2. Birlashgan Millatlar Tashkilotining boshqa organlari va Bosh Assambleya bunga istagan vaqtda ruxsat berishi mumkin bo‘lgan ixtisoslashgan muassasalar ham o‘zlarining faoliyat doirasi chegarasida kelib chiqadigan yuridik masalalar bo‘yicha Sudning konsultativ xulosalarini talab qilishi mumkin. Kotibiyat Bosh Kotibdan va Tashkilotga kerak bo‘ladigan xodimlardan iborat bo‘ladi. Bosh Kotib Xavfsizlik Kengashining tavsiyasiga muvofiq Bosh Assambleya tomonidan tayinlanadi. Bosh Kotib Tashkilotning asosiy mansabdor shaxsi hisoblanadi. Bosh Kotib shunday lavozimda Bosh Assambleya, Xavfsizlik Kengashi, Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengash va Vasiylik Kengashining majlislarida qatnashadi va o‘ziga mazkur organlar tomonidan yuklatiladigan boshqa vazifalarni bajaradi. Bosh Kotib Tashkilotning ishi haqidagi yillik hisobotni Bosh Assambleyaga taqdim etadi. Bosh Kotib xalqaro tinchlik va xavfsizlikka tahdid solishi mumkin, deb hisoblangan har qanday masalani Xavfsizlik Kengashiga xabar qilishga haqlidir. 1. Bosh Kotib va Kotibiyat xodimlari o‘z vazifalarini ijro etayotganda Tashkilot uchun begona birorta ham hukumat yoki hokimiyatdan ko‘rsatmalar talab qilmasliklari yoki olmasliklari lozim. Ular o‘zlarining faqat Tashkilot oldida javobgar bo‘lgan xalqaro mansabdor sifatidagi obro‘lariga putur yetkazadigan har qanday hatti-harakatlardan saqlanishlari lozim. 2. Tashkilotning har bir A`zosi Bosh Kotib va kotibiyat xodimlari vazifalarining xalqaro ahamiyatga ega ekanini qat`iy hurmat qilish va ularga o‘z vazifalarini ijro etayotganda ta`sir o‘tkazmaslik majburiyatini oladi. 1. Kotibiyat xodimlarini Bosh Assambleya tomonidan belgilanadigan qoidalarga muvofiq Bosh Kotib tayinlaydi. 2. Ijtimoiy va Iqtisodiy Kengashga, Vasiylik Kengashiga va, zaruriyatga qarab, Tashkilotning boshqa organlariga doimiy ishlash uchun zarur xodimlar ajratib beriladi. Bu xodimlar Kotibiyatning bir qismini tashkil qiladilar. 3. Xizmatga qabul qilish va xizmat shartlarini belgilashda, asosan, ishchanlik, bilimdonlik, halollikni yuksak darajada bo‘lishini ta`minlash zaruriyatidan kelib chiqish kerak. Xodimlarni mumkin qadar kengroq jug‘rofiy asosda tanlashning muhimligiga ko‘proq e`tibor berish kerak. 1. Ushbu Nizom kuchga kirganidan keyin Tashkilotning har qanday A`zosi bilan tuzilgan har qanaqa shartnoma va har qanday xalqaro bitim birinchi imkoniyat bo‘lgan hamono Kotibiyat tomonidan qayd qilinishi va chop etilishi lozim. 2. Ushbu moddaning 1-bandiga muvofiq qayd qilinmagan har qanday shartnoma yoki xalqaro bitimda qatnashuvchi tomonlardan hech biri Birlashgan Millatlar Tashkilotining organlaridan birortasiga shunday shartnoma yoki bitimni asos qilib ko‘rsata olmaydi. Tashkilot A`zolarining ushbu Nizomdan kelib chiqadigan majburiyatlari ularning boshqa biror xalqaro bitimdan kelib chiqadigan majburiyatlariga zid bo‘lib qolgan taqdirda, Tashkilot A`zolarining ushbu Nizom bo‘yicha olgan majburiyatlari ustun kuchga ega bo‘ladi. Birlashgan Millatlar Tashkiloti o‘z A`zolaridan har birining hududida o‘z vazifalarini bajarish va o‘z maqsadlariga erishish uchun zarur bo‘lib qolishi mumkin bo‘lgan huquq layoqatidan foydalanadi. 1. Birlashgan Millatlar Tashkiloti o‘z A`zolaridan har birining hududida o‘z vazifalarini bajarish va o‘z maqsadlariga erishish uchun zarur bo‘lgan imtiyoz va daxlsizliklardan foydalanadi. 2. Tashkilot A`zolarining vakillari va uning mansabdor shaxslari tashkilot faoliyatiga aloqador bo‘lgan vazifalarini mustaqil bajarish uchun zarur bo‘lgan imtiyoz va daxlsizliklardan foydalanadilar. 3. Bosh Assambleya ushbu moddaning 1- va 2- bandlarini tadbiq etish holatlarini aniqlamoq uchun tavsiyalar berishi, shuningdek, Tashkilot A`zolariga shu maqsadda Konvensiyalar taklif etishi mumkin. XVII BOB. O‘TISH DAVRIDAGI XAVFSIZLIK TADBIRLARI Bundan buyon, 43-moddada ko‘rsatib o‘tilgan va, Xavfsizlik Kengashi fikricha, uning 42-moddasiga muvofiq o‘z vazifalarini amalga oshira boshlash imkoniyatini beradigan maxsus bitimlar kuchga kirguncha 1943 yil 30 oktyabrda Moskvada imzolangan To‘rt Davlat Deklaratsiyasi qatnashchilari va Fransiya shu Deklarasiyaning 5-bandidagi qoidalarga muvofiq, xalqaro tinchlik va xavfsizlikni saqlash uchun qanday choralar zarur bo‘lib qolsa, Tashkilot nomidan birgalikda shunday choralar ko‘rish maqsadida bir-birlari bilan va, zarur bo‘lgan taqdirda, Tashkilotning boshqa A`zolari bilan maslahatlashadilar. Ushbu Nizom Ikkinchi jahon urushi tufayli tegishli hukumatlarning shu urush davomida ushbu Nizomni imzolagan davlatlardan har qandayining dushmani bo‘lgan har qanday davlatga nisbatan amalga oshirgan yoki oshirilishini ma`qullagan choralarini aslo yuridik kuchdan mahrum qilmaydi, shuningdek, bunday choralarni qo‘llashiga to‘sqinlik qilmaydi. Ushbu Nizomga kiritiladigan tuzatishlar, ular Bosh Assambleya A`zolarining uchdan ikki qismi ovozi bilan qabul qilinib, Tashkilot A`zolarining Xavfsizlik Kengashi doimiy A`zolarining hammasini qo`shgandagi uchdan ikki qismi ovozi bilan ularning konstitutsiyaviy tartibotiga muvofiq ratifikatsiya qilingach, Tashkilotning barcha A`zolari uchun kuchga kiradi. 1. Ushbu Nizomni qaytadan ko‘rib chiqish maqsadida Birlashgan Millatlar Tashkiloti A`zolarining Bosh Konferensiyasi Bosh Assambleya a`zolarining uchdan ikki qismi ovozi va Xavfsizlik Kengashining istalgan to‘qqiz a`zosining ovozi bilan belgilanadigan muddatda va joyda chaqirilishi mumkin. Tashkilotning har bir A`zosi Konferernsiyada bir ovozga ega bo‘ladi. 2. Ushbu Nizomga Konferensiya qatnashchilarining uchdan ikki qismi ovozi bilan tavsiya etilgan har qanday o‘zgartirish Tashkilot A`zolarining konstitutsiyaviy tartibotiga muvofiq, ularning Xavfsizlik Kengashi doimiy a`zolarining hammasini qo‘shgandagi uchdan ikki qismi tomonidan ratifikatsiya qilingach, kuchga kiradi. 3. Agar shunday Konferensiya ushbu Nizom kuchga kirgan kundan boshlab hisoblaganda Bosh Assambleyaning o‘ninchi yillik sessiyasigacha bo‘lib o‘tmasa, shunday Konferensiya chaqirish to‘g‘risidagi taklif Bosh Assambleyaning shu sessiyasi kun tartibiga kiritiladi va Bosh Assambleya A`zolarining oddiy ko‘pchiligi ovozi bilan va Xavfsizlik Kengashining istalgan yetti a`zosi ovozi bilan Konferensiya chaqiriladi. 1. Ushbu Nizomni imzolagan davlatlar uni o‘zlarining konstitutsiyaviy tartibotlariga muvofiq ratifikatsiya qilishlari kerak. 2. Ratifikatsiya yorliqlari saqlash uchun America Qo‘shma Shtatlari hukumatiga topshirilishi lozim, u har bir yorliqning saqlash uchun topshirilganini Nizomni imzolagan barcha davlatlarga, shuningdek, Tashkilotning Bosh Kotibi tayinlangach, unga ma`lum qiladi. 3. Ushbu Nizom Xitoy Xalq Respublikasi, Fransiya, Sovet Sotsialistik Respublikalar Ittifoqi, Buyuk Britaniya va Shimoliy Irlandiya Qo‘shma Qirolligi va America Qo‘shma Shtatlari va Nizomni imzolagan boshqa ko‘pchilik davlatlar ratifikatsiya yorliqlarini saqlashga topshirgandan keyin kuchga kiradi. So‘ngra America Qo‘shma Shtatlari hukumati ratifikatsiya yorliqlarini saqlashga topshirilganligi haqida protocol tuzadi, bu protokolning nusxalari Nizomni imzolagan barcha davlatlarga yuboriladi. 4. Ushbu Nizomni imzolagan davlatlar Nizom kuchga kirgandan keyin uni ratifikatsiya qilgach, o‘zlarining tegishli ratifikatsiya yorliqlarini saqlashga topshirgan kundan boshlab Birlashgan Millatlar Tashkilotining Dastlabki A`zolari bo‘lib qoladilar. Xitoycha, fransuzcha, ruscha, inglizcha va ispancha matnlari bir xil kuchga ega bo‘lgan ushbu Nizom America Qo‘shma Shtatlari Hukumatining arxivida saqlanadi. Bu hukumat Nizomning tegishlicha muhr bosilgan nusxalarini uni imzolagan boshqa davlatlarning hukumatlariga yuboradi. Birlashgan Millatlar Tashkiloti hukumatlarining vakillari yuqorida bayon qilinganlarning tasdig‘i uchun ushbu Niozomni imzoladilar. Bir ming to‘qqiz yuz qirq beshinchi yil yigirma oltinchi iyunda San-Franisisko Shahrida tuzildi. Skelet. Biologiyada skelet atamasi ostida tananing qattiq tayanch tizimi tushuniladi. Baʼzi umurtqasizlar (masalan, hasharotlar) skeleti tanani ustidan qoplagani uchun ekzoskelet (tashqi skelet), koʻpchilik umurtqalilar (masalan, sut emizuvchilar) skeleti esa tana ichida boʻlgani tufayli endoskelet (ichki skelet) deb ataladi. Odam skeleti (endoskelet) 206 suyakdan iboratdir. Taekvondo. Taekvondo (koreyscha: 태권도) koreys kurash turi va Janubiy Koreyaning milliy sportidir. 2000 yildan Olimpiya Oʻyinlari tarkibiga kiritilgan. Boʻsa. Boʻsa oʻpichning bir turi boʻlib, unda oʻpishayotganlarning lablari oʻzaro bevosita aloqada boʻladi. Odatda, ishqiy munosabatdagi shaxslar tomonidan ishlatiladi. Boʻsaning chuqur seksual kontekstli koʻrinishi fransuz boʻsasi deyiladi. Bunda kamida bir ishtirokchining tili boshqa ishtirokchining ogʻziga kiradi. Norcent. Norcent AQSH elektron kompaniyalardan biridir. Mahsulotlari. Fotoapparatlar (DCS-1050 - yangi chiqqan mahsuloti) Men va Sen. "Men va Sen" (Hindi:हम तुम, Urdu: ہم تم) Bollywood filmidir. Saif Ali Xon. Saif Ali Xon (Hindi: सैफ़ अली ख़ान; 16 avgust, 1970) hindistonlik Bollywood aktyoridir. Rani Mukerji. Rani Mukerji (bengalcha: রাণী মুখার্জী; 21-mart, 1978) hindistonlik Bollywood aktrisasidir. Hujayra. Hujayra maʼlum boʻlmish barcha tirik organizmlarning tarkibiy va funksional birligidir. Hujayra organizmning yashayotgan eng kichik boʻlagi, deb belgilanadi. Baʼzi organizmlar (masalan, bakteriyalar) bir hujayralidir, yaʼni faqat bitta hujayraga ega. Boshqa organizmlar esa koʻp hujayralidirlar (masalan, oʻrtacha odam 100 trillion yoki 1014 hujayradan iboratdir; oʻrtacha hujayra oʻlchami 10 mikrometr, massasi esa 1 nanogramdir). Eng katta hujayra tuyaqush tuxumi boʻlib, uzunligi 15 sm, massasi 1.4 kg gacha boʻladi. Hujayrani ilk marta Robert Guk 1665 - yilda kashf qilgan. C. S. Lewis. Clive Staples Lewis ("talaffuzi: Klayv Steyplz Lyuis", 29 noyabr 1898 — 22 noyabr 1963) — buyuk irland yozuvchisi va olim. Narniya yilnomalari. "Narniya yilnomalari" — Clive Staples Lewis tomonidan bolalar uchun yozilgan yetti fantasy kitobdan iborat sikl. Ularda bolalarning Narniya nomli dunyodagi sarguzashtlari haqida soʻylanadi. Narniya — bu boshqa dunyodagi sehrli mamlakat, u yerda ayrim hayvonlar soʻzlasha oladi, sehrgarlik hech kimni hayratga solmaydi, yaxshilik esa doimo yomonlikka qarshi kurashadi. "Narniya yilnomalari" yosh oʻquvchilarga tushunarli tarzda bayon etilgan xristian gʻoyalariga koʻpgina ishoratlarni saqlaydi (Clive Staples Lewis Oksford kollejida ilohiyot oʻqituvchisi boʻlib ishlagan), ammo bu asarlarni faqatgina sarguzashtlar, yorqin obrazlar va asotirlar uchun oʻqish juda qiziqarli. Shuning uchun ular ham bolalar, ham kattalar, ham xristianlar, ham xristian boʻlmaganlar tomonidan sevib oʻqiladi. Xristian mavzulariga qoʻshimcha holda, Lewis yunon va rim asotirlari, anʼanaviy britan va irland ertaklari personajlaridan foydalangan. 2006-yilga kelib, 41 tilga tarjima qilingan 100 million nushadagi kitoblar sotilgan (Kelly 2006, Guthmann 2005), sujet esa toʻliq yoki qismli holatda tele- va radio dasturlarida, teatr va kinoda ishlatilgan. Arslon, Jodugar va Kiyimlar shkafi. Arslon, Jodugar va Kiyimlar shkafi (1950) — "Narniya yilnomalari" seriyasining birinchi (xronologik tartib boʻyicha ikkinchi) kitobi. Ushbu kitob Lewisning choʻqingan qizi Lucy Barfieldga bagʻishlangan. Personajlar. "Arslon, Jodugar va Kiyimlar shkafi" kitobi uchun klassik muqova Fred Durst. Fred Durst (20 avgust, 1970-yil tugʻilgan) — amerikalik vokalist, Limp Bizkit nu-metal guruhining asoschisi sifatida mashhur. Organizm. Organizm (yun. όργανον (organon) - "aʼzo, asbob, olat") individual yashayotgan tizimdir. Organizmlar oziqlanish, oʻsish, koʻpayish, tashqi taʼsirlardan reaksiyalanishga qodir. Organizm bir yoki bir nechta hujayradan iborat boʻlishi mumkin. Hujayralari tipiga qarab, organizmlar prokariot yoki eukariot guruhlarga ajratiladi. Prokariotlar shartli ravishda ikki ust olam: bakteriyalar va arxeylarga boʻlinadi. Eukariotlarga zamburugʻlar, hayvonlar va oʻsimliklar kiradi. Jodugarning jiyani. "Jodugarning jiyani" — C. S. Lewis tomonidan yozilgan bolalar fantasy asari. "Narniya yilnomalari" seriyasida oltinchi, ammo xronologiya boʻyicha birinchi kitob. Kilmerlar oilasiga bagʻishlangan. Sujet. Polly Plummer Londonda, Digory Kirke koʻchib kelgan uyning yonida yashaydi. Digoryning onasi kasalmand, shuning uchun u birmuncha gʻayrioddiy amakisinikida yashashga majbur. U nega amakisining ishlaydigan xonasiga kirish mumkin emasligini tushunmaydi, bir kuni esa Polly bilan birga oʻsha yerga kirib qolishadi. Uning amakisi Andrew ishi yurishmaydigan jodugar boʻlib chiqadi, ammo u qiziqarli kashfiyot qiladi — ularga tekkan istalgan insonni bizning olamimizdan boshqa yoqqa olib boruvchi sariq va yashil uzuklarni yaratadi. Uzuklar aynan qayerga olib borishini Andrew Ketterley bilmaydi. Shuning uchun u hiyla bilan Pollyga uzukni oldirtiradi, Digory esa oʻzi bilan ikki juft uzuk olib uning ketidan borishga majbur boʻladi. Bolalar Olamlar-orasidagi-oʻrmonga borib qolishadi, u yerda vaqt deyarli oqmaydi va inson oʻzini anglay olmaydi. Olamlar-orasidagi-oʻrmonda juda koʻp koʻllar boʻladi, har bir koʻl huddi bizning dunyoga oʻxshash alohida olamga olib boradi. Qiziqish tufayli ular birinchi uchragan dunyoga yoʻl oladilar, bu dunyoning nomi Charn boʻladi. Charn — yo shahar, yo dunyo — deyarli boʻm-boʻsh, ammo qachonlardir unda hayot boʻlgan. Digory va Polly tasodifan yagona tirik inson — shafqatsiz va qudratli Malika Jadisni topishadi. Vasvasaga tushgan Digory Polly bilan unga koʻpgina noxushliklar keltirishini bila turib, Jadisni uygʻotadi. Bolalar bilan birga jodugar 20-asr Londoniga tushib qoladi. Aniq boʻladiki, bu olamda Jadis sehrni ishlata olmaydi, ammo uning butun jismoniy kuchi saqlanib qoladi. Jadis va unga mahliyo boʻlgan Andrew amaki "shaharni talashga" otlanishadi. Bu vaqtda Polly va Digory uni bizni dunyodan Olamlar-orasidagi-oʻrmonga qaytarish yoʻllarini oʻylashadi. Shuning uchun ular uyga qaytganida bolalar pistirmada oʻtirishgan boʻladi. Toʻs-toʻpolonda Jadis va bolalar bilan birga Andrew amaki hamda tasodifan yonligida boʻlgan cabman va uning oti bizning dunyodan gʻoyib boʻlishadi. Shunday qilib ular endigina yaratilayotgan yangi dunyoga tushib qolishadi. Dunyo qoʻshiq bilan yaratiladi. Avval yer paydo boʻladi, keyin osmon va yulduzlar, Quyosh va oʻsimliklar, undan soʻng gapiruvchi hayvonlar va ertak mavjudotlari yaratiladi. Bu qoʻshiqni aytayotgan jonzot koʻrinadi — bu qudratli va savlatli arslon boʻladi. Qoʻshiq jaranglayotgan mahal dunyo jonga kirib kengayadi, hatto Londondan Jadis olib kelgan fonar ustunining boʻlagidan Fonar ustuni oʻsib chiqadi. Aslan bolalar bilan muloqotga kirishib, Narniya haqida, "Odam Ato va Momo Havvoning oʻgʻli" jodugarni bu yerga olib kelgani sababli Narniyaga yovuzlik kirib kelganligi va shuning uchun ular yovuzlikka qarshi kurashishda yordam berishlari zarurligini aytib beradi. Buning uchun Aslan Polly va Digoryni shunday bir bogʻga yuboradiki, u yerdan olib kelingan olmadan Narniyani koʻpgina kulfatlardan himoya qila oladigan daraxt oʻsib chiqadi. Bolalar qanotli otda yoʻlga chiqqanlaridan soʻng, u Londonlik cabmanni Narniyaning qiroli etib saylaydi, uning ismi Narniya Qiroli Frank boʻladi, soʻng Aslan bizning dunyodan cabmanning xotini Helenni chaqirib oladi va uni qirolicha qilib saylaydi. Bu paytda Polly va Digory oʻz maqsadlari: Abadiy Yoshlik Olmalari oʻsuvchi bogʻga yetib borishadi. Bu yerda Digoryni sinov kutadi: u oʻzi uchun olmaga kelgan va uni yeb boʻlgan Jadisni uchratadi. Endi u Digoryni bir olmani oʻzi uchun yoki kasalmand onasi uchun olishga undaydi. Digory bu taklifni rad etadi. U Aslan uchun yagona olmani uzadi. Va shunday qilib ekilgan olmadan Jadisdan yana koʻp yuz yilliklar himoyalovchi daraxt oʻsib chiqadi. Va shu daraxtdan bir olma Digoryga tuhfa etiladi. Bolalar Angliyaga qaytishadi, Digoryning onasi tuzaladi. Olmadan qolgan poʻchoqdan boshqa daraxt oʻsib chiqadi, albatta u Narniya daraxti singari oʻta moʻjizali emas edi. Ammo, keyinchalik daraxt qulaganidan soʻng Digory (u paytga kelib professor Kirke) undan kiyimlar shkafini yasashga buyurtma beradi. Va bu shkaf — endi boshqa toʻrt bolakayni — Narniyaga, yangi sarguzashtlarga olib boradi. Bularning hammasi xronikalarning keyingi kitobi: "Arslon, Jodugar va Kiyimlar shkafi"da sodir boʻladi. Hayot. Hayot metabolizm, oʻsish, koʻpayish bilan xarakterlanuvchi materiya holatidir. Hayot holatdagi jismlar hayot shakllari yoki organizmlar, deyiladi. Koʻp hayot shakllari atrof-muhitga oʻzlarining ichki jarayonlarini oʻzgartirib moslasha oladi. Hayotning fizik xarakteristikasi teskari entropiyadir. Materiya. Materiya massaga ega va fazoda joy oluvchi obyektdir. Materiya tushunchasining aniq taʼrifi yoʻq. Baʼzi taʼriflarga koʻra, materiya elementar fermionlardan iborat har qanday narsadir (biroq bunda bir qator muammolar tugʻiladi: elementar fermion boʻlmagan, biroq massaga ega bozonlar mavjud; fermiondan iborat neytrinolarning ayrim tiplari massasiz boʻlishi mumkin). Yorugʻlik (fotonlar) va baʼzi bozonlar materiya, deb qaralmaydi. Juma (shahar). Samarqand viloyatidagi kichkina shaharchalardan biri.Aholisi taxminan 25,000 kishi. Oscar. Oscar ("talaffuzi: Oskar") — Amerika kino akademiyasining har yili taqdim etiladigan mukofoti. Bu AQShning eng nufuzli kinematografistik sovrinidir. Taqdimot marosimi oʻnlab mamlakatlarda toʻgʻridan-toʻgʻri efirda koʻrsatiladi. Koʻpgina kinofestivallardan farqli ravishda "Oscarlar" hakamlar aniqloviga koʻra emas, balki Akademiya aʼzolarining umumiy ovoz berishiga koʻra taqdim etiladi. Aslan. Aslan, "Buyuk Arslon" — C. S. Lewis yozgan "Narniya yilnomalari" — yetti fantasy asardagi markaziy personaj. Peter Pevensie. Peter Pevensie ("talaffuzi: Piter Pevensi", 1927 — 1949) — C. S. Lewis yozgan "Narniya yilnomalari" asaridagi personaj. "Narniya yilnomalari"ning yetti kitobidan uchtasida chiqadi. Peter — Pevensie farzandlaridan eng toʻngʻichi. Yer hisobi boʻyicha 1927-yilda tugʻilgan. Narniya xalqi uni Serhasham Peter deb atagan. Toʻliq unvoni: Narniya qirollari ichida eng oliysi, Gʻarib Orollarning Imperatori va Kair Paravel Lordi, Arslon oliyhimmat ordenining ritsari. Susan Pevensie. Susan Pevensie ("talaffuzi: Syuzen Pevensi", 1928 — ?) — C. S. Lewis yozgan "Narniya yilnomalari" asaridagi personaj. "Narniya yilnomalari"ning yetti kitobidan uchtasida chiqadi. Susan — Pevensie farzandlaridan ikkinchisi. Yer hisobi boʻyicha 1928-yilda tugʻilgan. Narniya xalqi uni Sahovatli Susan deb atagan. Edmund Pevensie. Edmund Pevensie ("talaffuzi: Edmund Pevensi", 1930 — 1949) — C. S. Lewis yozgan "Narniya yilnomalari" asaridagi personaj. "Narniya yilnomalari"ning yetti kitobidan uchtasida asosiy ("Arslon, Jodugar va Kiyimlar shkafi", "Shaxzoda Caspian", "Shafaq hukmdori, yoki olam oxiriga sayohat") va ikkitasida ikkinchi darajali ("Ot va bolakay", "Soʻnggi jang") qahramon. Edmund — Pevensie farzandlaridan uchinchisi. Yer hisobi boʻyicha 1930-yilda tugʻilgan. Narniya xalqi uni Odil Edmund deb atagan. Toʻliq unvoni: Narniya qiroli, Fonar Ustuni tekisligining gersogi, Gʻarbiy botqoqliklar grafi, Stol ordenining ritsari. Lucy Pevensie. Lucy Pevensie ("talaffuzi: Lyusi Pevensi", 1931 — 1949) — C. S. Lewis yozgan "Narniya yilnomalari" asaridagi personaj. "Narniya yilnomalari"ning yetti kitobidan beshtasida chiqadi. Lucy — Pevensie farzandlaridan eng kichigi. Yer hisobi boʻyicha 1931-yilda tugʻilgan. Narniya xalqi uni Dovyurak Lucy deb atagan. Cecil Rhodes. Cecil John Rhodes 5 iyul 1853 - 26 mart 1902 ingliz iqtisodchi, founder of Rhodesia (Zimbabve) Suv. Suv hidsiz shaffof moddadir. Normal sharoitda suyuq holatda boʻladi. Kimyoviy formulasi: H2O. Yer sirtining 71%'ini egallaydi (~1.460 × 1015 kg); Yerdagi suv asosan okean, dengiz kabi suv havzalarida, shuningdek yer osti suvlari (1.6%) va atmosferadagi suv bugʻlari, bulutlarda (0.001%) yigʻilgan. Bundan tashqari suv organizmlar tarkibida ham mavjud. Okeanlar yer usti suvlarining 97%, muzliklar 2.4%, daryo, koʻl kabi kichik havzalar esa 0.6%'ini oʻzida saqlaydi. Muz. Muz kristall qattiq holatdagi suvdir. Tarkibidagi havo miqdoriga qarab qarab shaffof yoki oqish-koʻkish boʻlishi mumkin. Normal atmosfera bosimida suyuq suv muz fazasiga 0 °C (273.15 °K, 32 °F) haroratda oʻtadi. Baʼzan suv gaz holatdan toʻgʻridan-toʻgʻri muzga aylanishi mumkin (qirov). Tabiatda muz qor, doʻl, qirov, aysberg kabi koʻrinishlarda tarqalgan. Bugʻ. Bugʻ biror moddaning qattiq yoki suyuq holati bilan muvozanatda boʻlmish gaz holatidir. Bugʻ hosil boʻlishi jarayoni "bugʻlanish", teskari jarayon esa "kondensatsiya" deyiladi. Hid. Hid uchuvchan kimyoviy birikmalarning hemoretseptiv xossasidir. Aksar sutemizuvchilar hidni burunda joylashgan retseptorlar orqali aniqlashadi. Boshqa organizmlarda hid sezish retseptorlari turlichadir. Shaffoflik. Shaffoflik moddaning oʻzidan yorugʻlikni oʻtkaza olish xossasidir. Yorugʻlikni toʻliq, yutmay oʻtkazuvchi modda "mutlaq shaffof" deyiladi. Kundalik hayotda "shaffof" atamasi ostida faqat koʻrinuvchi yorugʻlikni oʻtkazuvchi modda nazarda tutiladi; biroq umuman olib qaralganda, boshqa yorugʻlik toʻlqinlarini yutmay oʻtkazuvchi modda ham shaffofdir (masalan, koʻrinuvchi yorugʻlikni oʻtkazmaydigan qalin mato rentgen toʻlqinlarini oʻtkazadi, demak u rentgen nurlariga nisbatan shaffofdir). Shaffof moddalarga misol qilib havo, suv, shishaning koʻp va plastmassaning baʼzi turlarini keltirish mumkin. Teshik-Tosh. Teshik-Tosh Oʻzbekistondagi arxeologik qoʻriqxonadir. Boysuntogʻ tizmasidagi gʻorda joylashgan. Teshik-Tosh neandertallar qoldiqlari topilgan eng sharqiy nuqta hisoblanadi. Teshik-Tosh qazilmalarida 8-9 yoshli neandertal qiz suyaklari topilgan. Tadqiqotlar bu suyaklarning yoshi 70 ming yil ekanligini koʻrsatdi. INXS. INXS ("in excess" — "in eksses" kabi talaffuz etiladi) — avstraliyalik rock va new wave guruh. INXS 1977-yil, 16 avgust kuni Sidney, Avstraliyada tashkil topgan. Oʻpich. Oʻpich lablarni boshqa shaxs (yoki narsa-buyum) qismiga tekkizishdir. Oʻpich sevgi, hurmat, salomlashish yoki xayrlashishni ifodalashi mumkin. Boshqa shaxsning lablarini oʻpishga boʻsa deyiladi. Madaniyat. Madaniyat inson faoliyati va shu faolliyatning ahamiyatini belgilovchi ramziy qurilmalar va asarlar majmuidir. Madaniyat musiqa, adabiyot, badiiy tasvir, meʼmorchilik, teatr, kinematografiya, turmush tarzi kabi faoliyatlarda namoyon boʻlishi mumkin. Antropologiyada "madaniyat" atamasi ostida mahsulotlar va ularni ishlab chiqarish, estetik maʼno berish, hamda shu jarayonlarga bogʻlangan ijtimoiy munosabatlar tushuniladi. Bu maʼnoda madaniyat oʻz ichiga sanʼat, fan va maʼnaviy tizimlarni oladi. 1647. 1647-yil — seshanba kuni boshlanuvchi yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. Orol dengizi. Orol dengizi chegaralari (1960-yilga koʻra; maʼmuriy xarita bugungi kunga doir). Orol dengizining bugungi holati (oktabr 2008) Orol dengizi (qoz. "Арал Теңізі", "Aral Tengizi", qor. "Aral ten'izi") Oʻrta Osiyoda joylashgan yopiq suv havzasidir. Shimoldan Qozogʻiston, janubdan Qoraqalpogʻiston (Oʻzbekiston) yerlari bilan oʻralgan. 1960-yillargacha maydoni 68,000 km2 boʻlib, dunyoda kattaligi boʻyicha toʻrtinchi koʻl boʻlgan. Biroq, uni taʼminlovchi Amudaryo va Sirdaryo suvlarining koʻp miqdorda irrigatsiyaga sarflanishi uning hajmini keskin kamaytira boshladi. 2007-yilga kelib, Orol dengizi maydoni 50 yil avvalgiga nisbatan 90% qismini yoʻqotib, uchta alohida koʻlga aylandi. Shoʻrlik oshishi Orol dengizi va atrofidagi nabotot va hayvonot qirilishiga sabab boʻldi. Mahalliy iqlim oʻzgardi; yoz issiqroq, qish esa quruq va sovuqroq boʻla boshladi. 2004-yil maʼlumotlariga koʻra Orol dengizi chuqurligi 30.72 m, maydoni 17,600 km2, hajmi 115 km3 dir. 1996-yil yanvarida Oʻzbekiston, Qozogʻiston, Turkmaniston, Tojikiston va Qirgʻiziston oʻrtasida Orol dengizi ekologik holatini yaxshilashga doir shartnoma imzolandi. Mötley Crüe. Mötley Crüe (IPA: /'mɑt li kru/) — 1981-yili AQShda tashkil topgan hard rock yoʻnalishidagi musiqiy guruh. No Doubt. No Doubt — 1986-yilda tashkil topgan amerikalik pop/ska-punk-guruh. Hayot goʻzal (film). Hayot goʻzal () — 1997-yilda suratga olingan italyan tragikomediya filmi. Film italyan yahudiysi Guido Orefice (Roberto Benigni)ning millatchilar konsentratsion lagerida oʻz oʻgʻlini qutqarish uchun ishlatgan boy fantaziyasi haqida. Ekranga chiqishi bilan kartina keng koʻlamli xalqaro eʼtiborga erishdi. 1998-yili filmga Kann kinofestivalining gran-prisi taqdim etildi. Oʻsha yiliyoq film Oscar mukofotiga yetti nominatsiyada koʻrsatildi ("Eng yaxshi musiqa", "Eng yaxshi erkaklar roli", "Eng yaxshi film", "Chet tilidagi eng yaxshi film", "Eng yaxshi ssenariy", "Eng yaxshi rejissura", "Eng yaxshi montaj"). Ikki Oscar haykalchasini Roberto Benigni eng yaxshi aktyor va chet tilidagi eng yaxshi filmning rejissyori sifatida qoʻlga kiritdi. Shuningdek film "Eng yaxshi musiqa" nominatsiyasida gʻalabaga erishdi. Elementar zarracha. Elementar zarracha yoki fundamental zarracha parchalanishi mumkin boʻlmagan yoki parchalana olishi isbot etilmagan zarrachadir. Standart modelda kvark, lepton va kalibr bozonlar elementar zarracha, deb koʻriladi. Oʻtmishda adronlar (masalan, proton va neytron) va hatto atomlar elementar zarracha, deb hisoblangan; biroq keyinchalik ularning kichikroq zarrachalardan tashkil topgani ayon boʻldi. XX asrda elementar zarrachalar nazariyasiga kvant tushunchasi kiritildi; bu tushuncha elektromagnetizmda inqilob yasab, kvant mexanikasi sohasi yaratilishiga sabab boʻldi. Tiplari. Barcha elementar zarrachalar ularning spiniga qarab, bozon yoki fermionlarga ajratiladi. Fermionlar yarim spinga ega boʻlib, materiyani tashkil etadi; fundamental kuchlar maydonlari asosi boʻlmish bozonlar esa butun spinlidir. Recep Tayyip Erdoğan. Recep Tayyip Erdoğan ("Rajab Tayyip Erdoʻgʻon"; 26-fevral, 1954) Turkiya Bosh Vaziridir (2003-yilning 14-martidan). U "Adalet ve Kalkınma Partisi" (AKP) rahbaridir. Fermion. Fermion yarim spinli elementar zarrachadir. Italyan fizigi Enrico Fermi sharafiga shunday nomlangan. Fermionlar Fermi-Dirac statistikasiga boʻysunadi. Fermionlarga proton va elektron misol boʻlishi mumkin. Standart Modelda fermionlarning ikki tipi: kvark va leptonlar ajratiladi. Fermionlarning 24 hidi bor: 6 ta kvark, 6 ta aksilkvark, 6 ta lepton va 6 ta aksillepton uchun. Bozonlardan farqli oʻlaroq, berilgan vaqtda kvant holatida faqatgina bitta fermion boʻlishi mumkin (Pauli prinsipi). Yaʼni, fazoning bir nuqtasini bittadan koʻp fermion egallasa, har bir fermion xossalari (masalan, spini) boshqalarinikidan farq qilishi zarur. Shuning uchun fermionlar materiya, bozonlar esa nurlanish asosini tashkil etadi (biroq ular orasidagi farq kvant fizikasida hali toʻla-toʻkis ayon emas). 0,(9). 0,(9) yoki 0,999… ("nol va davrda toʻqqiz") matematikada oʻnli davriy kasr boʻlib, 1ga tengdir. Yaʼni "0,999…" ham, "1" ham aynan bir sondir. formula_3 Mahmud Ahmadinajod. Mahmud Ahmadinajod - (1956 yil 28 oktyabrda tug'ilgan) E'ron Islom Jumhuriyatining oltinchi prezidentidir. U 2005 yil 6 Avgustda prezidentlik saylovlarini ko'pchilik ovozi bilan yutgan. Prezident bo'lishdan oldin Tehron hokimi bo'lib hizmat qilgan. U eng yuksak saylangan rasmiy davlat vakilidir. Lekin E'ron konstitutsiyasining 113/4 moddasiga binoan u Ayatollah Ali Homeiniga nisbatan kamroq hokimiyatga ega. E'ron Qurolli Kuchlar bosh qo'mondoni bo'lgan Ayatollah Ali Homeini ichki va tashqi ishlar yuzasidan e'ng ohirgi so'zga ega. Ahmadinajod Djorj Bush boshqaruvi tanqidchisi hamda Rossiya, Venezuela, Siria va Persidskiy zaliv mamlakatlari bilan mustahkam aloqalarni o'rnatish tarafdoridir. U E'ronning yadro programmasining beg'araz va tinch maqsadlarda ishlatilishini oldinga surib Birlashgan Millatlar Havfsizlik Uyushmasining ushbu programmaning to'xtatilishiga qaratilgan rezolyutsiyasiga qarshilik bildirgan. Masjid al-Nabavi. Masjid al-Nabavi (tarj. "Paygʻambar masjidi") - Islom dinidagi ikkinchi muqaddas masjid. Saudiya Arabistonining Madina shahrida joylashgan. Ushbu masjid ilk bor Muhammad paygʻambar tomonidan qurilgani bois shunday ataladi. Paygʻambarning oʻzi ham shu yerga dafn etilgan. Shuningdek, Islom xalifalari Abu Bakr va Umar ham shu yerda dafn etilishgan. Kaʼba. Kaʼba (al-Kaʿbah) - kub shaklidagi bino boʻlib, Saudiya Arabistonining Makka shahridagi Masjid al-Haram masjidining ichida joylashgan. Masjid dastlabki Kaʼba atrofida bunyod etilgan. Kaʼba Islom olamida eng muqaddas joy hisoblanadi. Qibla, Musulmonlar namoz vaqtida yuzlanadigan joy Kaʼbadir. Musulmonlar tarafidan amalga oshiriladigan Haj va Umra Kaʼba atrofida amalga oshiriladi. Masjid al-Haram. al-Masjid al-Haram("Muqaddas Masjid") - dunyodagi eng katta masjid. Ushbu masjid Makka shahrida boʻlib musulmonlar namoz qilganda yuzlanadigan, hamda musulmonlar tarafidan dunyogagi eng muqaddas joy deb bilingan Kaʼbani oʻrab olgan. Ushbu masjid "Haram" yoki "Haram Sharif" deb ham tilga olinadi. Makka. Makka("Makkah Al-Mukarramah") - tarixiy Hijoz viloyatidagi Saudiya Arabistoninig Makka viloyatidagi Islomiy muborak shahardir. Uning aholisi 1,7 mln (2008). Ushbu shahar Jiddadan 73 kilometr uzoqlikdagi tor vodiyda joylashgan boʻlib dengiz sathidan 277 metr balandlikda joylashgan. Qizil dengizdan 80 kilometr uzoqlikda boʻlib tarixda shahar Bekka deb atalgan. James Marsden. James Paul Marsden ("talaffuzi: Jeyms Pol Marsden; 1973-yil, 18-sentabrda tugʻilgan") — amerikalik aktyor va Versacening sobiq modeli. 21 (2008 film). "21" () — 2008-yili Columbia Pictures tomonidan taqdim etilgan film-drama. Ushbu film avstraliyalik rejissyor Robert Luketic ("Qonundagi mallasoch") va Jim Sturgess, Kevin Spacey, Kate Bosworth, Laurence Fishburne kabi aktyorlar tomonidan yaratilgan. Film MIT Blackjack Guruhining hayotiy voqeasiga asoslangan. Sujet. Ben Campbell — Bostondagi Massachusets Tehnologiya Institutining yosh, oʻtkir zehnli, intiluvchan talabasi. Harvardning Tibbiyot Maktabiga oʻtib, shifokor boʻlishni hohlagan Benga stipendiya kerak boʻladi. Uni toʻrt-besh yillik oʻqish uchun 300.000$ toʻlashga qurbi yetmaydi, chunki u oʻrtahol oiladan boʻladi. Ammo, bir kuni Ben matematika professori Mickey Rosa tomonidan kichkina besh kishilik sirli klubga taklif qilinadi. Klub — Jill, Choi, Kianna va Jimmydan iborat boʻladi, ularni professor blackjackda qartalarni sanash usullariga oʻrgatar edi. Pullarga hohishi oshgan Ben yangi doʻstlariga qoʻshilib dam olish kunlari Las Vegasga uchib turadi. U yerda talabalar kod bilan gaplashib va qoʻllar orqali signallar berib, kazinoma kazino blackjackda yutib yurishadi va yuz ming dollarlab pul topishadi. Ben faqatgina Harvardda oʻqishni toʻlashga yetarli pul topib oʻyindan chiqishni maqsad qiladi, ammo, oʻz nafsiga asir boʻladi. Fortuna esa abadiy yaxshi boʻla olmaydi... Sh (harf). Sh (harf) – oʻzbek tili lotin alifbosining qoʻshimcha harfidir. ' (belgi). ʼ (belgi) ("tutuq belgisi" yoki "apostrof") – lotin alifbosidagi belgi. Oʻzbek tili lotin alifbosining qoʻshimcha harfidir. Oʻ (harf). Oʻ (harf) – oʻzbek tili lotin alifbosining qoʻshimcha harfidir. Ch (harf). Ch (harf) – oʻzbek tili lotin alifbosining qoʻshimcha harfidir. Gʻ (harf). Gʻ (harf) – oʻzbek tili lotin alifbosining qoʻshimcha harfidir. Pearl Jam. Pearl Jam Sietl, Vashingtonda tashkil topgan rok guruh. Nirvana, Alice in Chains va Soundgarden bilan granj janrini mashhur bo'lishiga katta hissa qo'shgan. Birma. Birma poytaxti - Naylido.BMT a'zosi. Lepton. Lepton kuchli oʻzaro taʼsirda qatnashmaydigan yarim spinli elementar zarrachadir. Leptonlar fermionlar oilasiga kiradi. Leptonlarning uch xili bor: elektron, muon va tau lepton. Yarimoʻtkazgich. Yarimotkazgichlar oʻtkazuvchanligi jihatidan metall va dielektriklar orasidagi moddalar boʻlib, oʻz fizik xususiyatlarini turli tashqi taʼsirlar (masalan yoritish, isitish va hokazo) natijasida keng intervalda oʻzgartira olish xususiyatiga ega. Yarimoʻtkazgichlar elektronika va mikroelektronikada juda keng qoʻllanilib, zamonaviy elektr jihozlarning deyarli hammasi - kompyuterlardan tortib to uyali aloqa telefonlarigacha barchasi yarimoʻtkazgichli texnologiyaga asoslangan. Eng keng qoʻllaniladigan yarimoʻtkazgich modda kremniy boʻlib, boshqa moddalar ham keng qoʻllaniladi. Misol uchun yarim o'tkazgichning tipik vakili bo'lgan germaniyni qaraylik. Uning tartib nomeri 32 va to'rtta elektron qobig'i mavjud: 1-qobiqda 2 ta; 2-qobiqda 8ta, 3-qobiqda 18 ta,4- qobiqda esa 4 ta elektron joylashgan. Uchta ichki qobiqdagi elektronlar turg'un bo'lib, kimyoviy reaksiya-larda ishtirok etmaydi. Oxirgi to'rtinchi qobiqdagi elektronlar esa atom yadrosi bilan juda kuchsiz bog'langan. Aynan shu elektronlar elementning boshqa atomlarining nechtasi bilan kimyoviy bog'lanishga kira olish qobiliyatini ko'rsatib, mazkur elementning valentligini aniqlaydi. Shuning uchun ham oxirgi qobiqdagi elektronlarga tashqi yoki valentli elektronlar deyiladi. Tashqi qobig'ida to'rtta elektroni mavjud bo'lgan germaniyning valentligi to'rtga teng. Mazkur atomga boshqa atomlar yaqinlashganida valent elektronlar boshqa atomning valent elektronlari bilan oson ta'sirlashadi va kimyoviy bog'lanish hosil qiladi. Atom qobig'iga ma'lum energiya berilganda atomnig ionlashuvi ro'y berishi mumkin. Aynan so'nggi qobiqdagi elektronni ozod qilish uchun eng kam energiya taqozo qilinadi. Germaniy, kremniy va yarim o'tkazgichlarning boshqa bir qancha vakillari kristall moddalar hisoblanadi. Ularning atomlari ma'lum qonuniyatlarga muvofiq joylashgan bo'ladi. Elektronni valent zonadan o'tkazish zonasiga o'tkazish uchun tashqaridan malum ener¬giya berish kerak. Elektron turg'un holatdan (to'ldirilgan holatdan). erkin holatga (o'tkazish zonasiga) o'tishda yengish kerak bo'lgan man qilingan zonanirtg kengligi qattiq jismlarni metallar, yarim o'tkazgich-lar va izolyatorlarga ajratishning asosiy mezonlaridan biridir. Bunga keltirilgan sxemalardan osongina ishonch hosil qilish mumkin. Zonalarning elektronlar bilan to'ldirilganligi va man qilingan zonaning kengligiga qarab to'rtta hoi bo'lishi mumkin. Eng yuqori zona elektronlar bilan qisman to'ldi¬rilgan, ya'ni unda bo'sh sathlar mavjud. Bu holda elektron juda kam energiya olganda ham shu zonaning yuqoriroq energetik sathiga o'tishi, ya'ni erkin bo'lib, tok o'tkazishda ishtirok etishi mumkin. Demak, qattiq jismda qisman to'ldirilgan zona mavjud bo'lsa, bu jism elektr tokini o'tkazadi. Aynan shu xususiyat metallarga xosdir. Agar valent zona va o'tkazish (erkin) zonasi bilan qisman ustma-ust tushsa ham, qattiq jism elektr tokini o'tkazuvchi bo'ladi. Bu Mendeleyev elementlar davriy sistemasidagi II guruh elementlari Be, Mg, Ca, Zn...larga xos xususiyatdir. Energetik sathlari faqat valent zona va o'tkazish zonasidan iborat qattiq jismlar, man qilingan zonasining kengligiga qarab dielektriklar va yarim o'tkazgichlarga ajratiladi. Agar kristallning man qilingan zonasining kengligi bir necha elektron-volt bo'lsa, issiqlik harakati elektronni valent zonadan o'tkazish zonasiga sakrata olmaydi va bunday kristallarga dielektriklar deyiladi. Agar man qilingan zona uncha katta bo'lmasa (AE~ 1 eV), elek¬tronni valent zonadan o'tkazish zonasiga issiqlik yoki biror boshqa ta'sir bilan ko'chirish mumkin. Bunday kristallarga yarim o'tkazgich-lar deyiladi. Masalan, germaniy uchun AE= 0,72 eV, kremniy uchun AE=1.11 eV ni tashkil qiladi. Shunday qilib, o'tkazgichlar uchun man qilingan zonaning keng¬ligi no'lga teng, yarim o'tkazgichlar uchun 2eV dan oshmaydi, dielektriklar uchun esa 2eV dan katta bo’ladi. Kvark. Kvark materiya asosini tashkil etuvchi elementar zarrachadir. Lepton bilan birgalikda fermionlar oilasiga kiradi. Kvarklarning turli xillari birikib, proton, neytron kabi zarrachalarni tashkil etadi (har bir zarracha uchta kvarkdan iborat boʻladi). Kvarklarning 6: yuqori, quyi, mahliyo, gʻalati, ust va ost xillari mavjud. Oʻzbekiston aholisi. Oʻzbekiston aholisi 26021,3 ming kishi bo‘lib, shahar aholisi 9441,9 ming, qishloq aholisi 16579,4 ming kishini tashkil etadi (2005). Aholi zichligi 1 km2 ga 58 kishi. O‘zbekistonda O‘rta Osiyodagi jami aholining 1/3 qismidan ko‘prog‘i yashaydi. Demografik rivojlanish tarixi. O‘rta Osiyo hududida yashagan ibtidoiy odamlarning qad. manzilgohlari quyi paleolit davriga to‘g‘ri keladi. Jez davrida O‘zbekiston hududida chorvador va qisman dehqonchilik b-n shug‘ullangan qabilalar yashagan. Bu vaqtda ibtidoiy jamoa davri yemirilib, qabilalar o‘rtasida mulkiy munosabatlar vujudga keldi. Eron shohi Doro I ning Bihistun kitobalarida o‘zbek xalqining qad. ajdodlari xorazmiylar, sug‘diylar, saklar, baqtriyaliklar to‘g‘risida ma‘lumotlar berilgan. Yunon va rim tarixchilari Gerodot, Strabon, Arrian va Ptolemey hoz. O‘zbekiston hududida yashagan saklar haqida ma‘lumotlar qoldirganlar. O‘zbeklarning alohida elat bo‘lib shakllanishi uzoq yillar davomida sodir bo‘lgan etnik jarayonlar mahsuli dir. Ular O‘rta Osiyoning markaziy viloyatlari Movarounnahr, Xorazm, Yettisuv, qisman Sharqiy Turkistonning g‘arbiy mintaqalarida shakllangan. O‘zbek xalqining asosini hoz. O‘zbekis ton hududida qadimdan o‘troq yashab, sug‘orma dehqonchilik, hunarmandchilik va savdo-sotiq b-n shug‘ullanib kelgan mahalliy aholi: sug‘diylar, xorazmiylar, baxtariylar, chorvador sak-massagetlar kabi etnik guruhlar tashkil etgan. Shuningdek, Jan. Sibir, Oltoy, Yettisuv, Sharqiy Turkiston hamda Volga va Ural daryolari bo‘ylaridan turli davrlarda Movarounnahrga kirib kelgan etnik komponentlar ham o‘zbek xalqi etnogenezida ishtirok etganlar.Markaziy Osiyoning keng hududida yashagan bu etnoslar, asosan, turkiy va sharqiy eroniy tillarda so‘zlashganlar. Amudaryo va Sirdaryo havzalari oralig‘ining o‘troq aholisi va chorvador qabila va elatlarning etnik jihatdan dastlabki aralashuvi jarayoni natijasida o‘troq hayotga moslashgan turkiy hududiy maydon, o‘zbek xalqiga xos antropolo gik qiyofa shakllangan. Mil. av. 3-a.da Sirdaryoning o‘rta oqimida Qang‘ davlati hukm surgan davrda Amudaryo va Sirdaryo oralig‘i va unga tutash mintaqalarda iqtisodiy, siyosiy va etnomadaniy aloqalarning tobora rivojlanib borishi natijasida turkiyzabon etnoslar ustuvorlik qilib, o‘ziga xos uyg‘unlashgan madaniyat yuzaga keladi. Arxeologik va tarixiy majmualarda bu madaniyat «Qovunchi madaniya ti» nomi b-n qayd etilgan. Antropolog olimlarning ta‘kidlashicha, aynan shu davrlarda O‘rta Osiyoning vodiy va vohalarida yashovchi aholining tashqi qiyofasida hoz. o‘zbek va voha tojikla riga xos O‘rta Osiyo ikki daryo oralig‘i antropologik tipi to‘liq shakllanadi. O‘zbek xalqining etnogenezida qatnashgan navbatdagi etnik komponentlar kushonlar hamda 45-a.larda O‘rta Osiyoning markaziy viloyatlariga Oltoy, Jan. Sibir va Sharqiy Turkistondan kirib kelgan xioniy, kidariy va eftaliylardir. Shuningdek, o‘zbeklar etnogeneziga O‘rta Osiyoning markaziy mintaqalari (Toshkent vohasi, Farg‘ona, Zarafshon, Qashqadaryo, Surxondaryo vodiylari va Xorazm)ga kelib o‘troqlashgan turkiy etnik komponentlar faol ta‘sir ko‘rsatadi. Bu komponent lar va mahalliy aholi o‘rtasidagi etno-madaniy munosabatlarning rivoji natijasida yangi qatlam madaniy yutuqlarining mahalliy madaniy-xo‘jalik an‘analar b-n jadal uyg‘unlashuvi yuz beradi. 7-a.ning 30-y.laridan boshlab o‘lkamiz «Turkiston» nomi b-n atala boshlagan. 8-a.da arab va ajam xalqlarining O‘rta Osiyoga kirib kelishi b-n mahalliy aholining etnik tarkibida ma‘lum darajada o‘zgarishlar sodir bo‘lgan bo‘lsa-da, ammo mintaqadagi etnik jarayonlar ga kuchli ta‘sir etmagan. Bu davrda Movarounnahrdagi o‘troq va yarim o‘troq turkiyzabon aholi, sug‘diylar va Xorazmning tub yerli aholisi o‘z hududlarida arablar hukmronligida yashaganlar. 911-a.larda Movarounnahrda yaxlit turkiy qatlam, jonli turkiy til muhiti vujudga kelib, o‘z navbatida sug‘diylar va b. mahalliy etnoslar b-n integratsiyalashuv jarayoni jadallashgan. Bu davrda Movarounnahr va Xorazmda turkiy etnik qatlam kuchli etnik asosga ega bo‘lib, bu qatlam asosining aksariyat ko‘pchiligi o‘troqlashgan turg‘un turkiy etnoslardan iborat bo‘lgan. Qoraxoniylar davrida Movarounnahr va Xorazmda siyosiy hokimiyat turkiy sulolalarga o‘tishi munosabati b-n sodir bo‘lgan etnik jarayonlar o‘zbek xalqining shakllanishida yakuniy bosqich bo‘ldi. Aynan shu davrda o‘zbek xalqiga xos elatni belgilovchi hududiy, madaniy -ma‘naviy umumiylik, etnik o‘zlikni anglash ma‘lum bir davlat doirasidagi etnik uyushqoqlik, din umumiyligi kabi etnik omillar shakllandi. Bu davrda o‘zbeklarning umum elat tili qaror topdi. Umuman olganda, elat shakllanishi dagi muhim ahamiyatga molik aksariyat etnik alomatlar shakllanib yetiladi. Shunday qilib, asrlar osha yurtimizda kechgan o‘ta murakkab siyosiy vaziyatda muttasil davom etgan etnik jarayonlar natijasida 1112-a. boshlarida o‘zbek xalqi shakllandi. O‘zbekiston aholisining ijtimoiy -iqtisodiy va demografik rivojlani shi 19-a.ning 2-yarmidan boshlab podsho Rossiyasi bosib olgandan so‘ng keskin o‘zgardi. Bu holat aholi soni, milliy va yosh-jinsiy tarkibi, ko‘payish sur‘atlari, joylashish xususiyatlarida o‘z aksini topdi. Rossiyadan dehqonlar ko‘chirilib, Mirzacho‘lga joylashtiril di, Sharqiy Turkistondan uyg‘urlar ko‘chirilib keltirilib, respublika sharqidagi tog‘ vodiylarida ular uchun joy ajratildi. 1897 y.da o‘tkazilgan aholi ro‘yxatiga muvofiq O‘zbekiston hududida 3,9 mln. kishi yashagan, shundan 19 % shahar aholisi edi. Tub aholining migratsion harakatchanligi past bo‘lgan. Aholining ko‘chib keluvchilar hisobiga o‘sishi podsho hukumati mustamlakachilik siyosatining natijasi edi. Shu siyosat tufayli o‘lkada yangi-yangi qishloq va shaharchalar barpo etildi. Biroq shunga qaramay 18651900 y.larda aholi 0,6% ga ko‘paydi. 20-a.ning 1-choragida ham aholi o‘sishida sezilarli o‘zgarish bo‘lmadi. 192440 y.lar davomida O‘zbekiston aholisi 2,3 mln. kishiga oshdi, aholining o‘sishi yiliga 3 % ga teng bo‘ldi. 2-jahon urushi O‘zbekiston aholisi ning soniga, uning tarkibi va joylashuviga nihoyatda salbiy ta‘sir ko‘rsatdi. Urush natijasida respublika 1 mln.dan ortiq aholisini yo‘qotdi. Aholining umumiy soni 194045 y.larda 6,6 mln. kishidan 5,2 mln. kishigacha kamaydi. Urushdan keyingi davrda aholi o‘sish sur‘atlarida ijobiy o‘zgarishlar bo‘ldi. Aholining soni 5,2 mln.dan 8,4 mln.gacha ko‘paydi. Bunda ham sof tabiiy ko‘payishdan ko‘ra chetdan ko‘chirib keltiril gan aholining salmog‘i katta bo‘ldi. 20-a.ning 6080-y.larida respublika aholisi tarkibida o‘zbeklarning soni muntazam ravishda yuqori sur‘atlar b-n ko‘payib bordi. 1989 y.da o‘zbeklar salmog‘i respublika aholisining tarkibida 71,4 % ni tashkil etgan. O‘zbekistonning mustaqil rivojlanish yo‘liga o‘tishi uning demografik tarixida mazmunan yangicha bosqichga o‘tishni taqozo etdi. Respublikada bozor munosabatlarining shakllanishi, ijtimoiy-iqtisodiy, siyosiy sharoitlarning o‘zgarishi natijasida yangi demografik jarayon boshlandi: tug‘ilish keskin kamaydi, mamlakatdagi slavyan xalqlar, yahudiy, mesxeti turk, grek, ukrain, nemis va b. xalqlarning ma‘lum qismi o‘z tarixiy yurtlari va b. xorijiy davlatlarga ko‘chib ketdi. Eng katta manfiy migratsiya saldosi 1990 y.da kuzatilib, 181,2 ming kishini tashkil etdi. Mazkur demografik jarayonlar O‘zbekiston aholisining o‘sish sur‘atlarini qisqarishiga olib keldi. Keyingi 15 y. davomida respublika aholisi 4,8 mln.ga ko‘paydi, o‘sish sur‘ati 1,8%ni, o‘rtacha yillik mutlaq ko‘payish soni 400 ming kishini tashkil qildi. Aholining joylashishi va zichligi. Respublika aholisi, asosan, qadimdan o‘zlashtirilgan, sug‘orma dehqonchilik uchun sharoit qulay bo‘lgan voha va vodiylarda zich joylashgan. Mirzacho‘l, Surxon-Sherobod, Qarshi, Markaziy Farg‘ona, Ellikqal‘a cho‘llarini o‘zlashtirish natijasida hamda turli qazilma boyliklar konlarini topish asosida vujudga kelgan shahar va shaharchalar ham aholining hududiy tarkibiga o‘zgartirishlar kiritdi. Biroq yangi aholi manzillari aholining asrlar davomida tarkib topgan hududiy shakllariga katta o‘zgarishlar kirita olmadi. Aholining asosiy qismi tug‘ilib o‘sgan joyida istiqomat qiladi. Bundan cho‘l mintaqalarida yashovchi aholi mustasno. Shu b-n birga shaharlar tarmog‘idagi o‘zgarishlar shahar aholisining dinamikasi va joylashishiga katta ta‘sir qildi. Keyingi yillarda ularda sezilarli o‘zgarishlar yuz berdi. 19902005 y.larda mamlakat aholisi ning o‘sish sur‘ati pasayib borayotgan davrda ba‘zi viloyatlarda bu jarayon sekinroq kechdi. O‘zbekistonda demografik vaziyatning eng muhim xususiyatlari aholi o‘sish sur‘atlarining pasayib borishi; aholi tabiiy ko‘payish ko‘rsatkichining kamayishi; tashqi migratsiya natijalarining manfiylashuvi; shahar aholisining sust o‘sishi va b. Mamlakatning shahar aholisi nihoyatda notekis joylashgan bo‘lib, asosiy qismi Toshkent sh.ga to‘g‘ri keladi. Biroq Toshkent sh. aholisi so‘nggi yillarda deyarli o‘smadi, natijada uning O‘zbekiston aholisi tarkibidagi ulushi 1990 y.dagi 10,5 %dan 8,2 % ga tushib qoldi. Navoiy, Sirdaryo, Toshkent viloyatlari hamda Qoraqalpog‘is ton Respublikasining demografik salohiyati pasaydi, Jizzax viloyatida o‘zgarmadi, qolgan hududlarda esa oshdi. hoz. kunda O‘zbekiston aholisining 16,4 % Surxondaryo va Qashqadaryo viloyatlari ga to‘g‘ri keladi. Xorazm, Namangan va Samarqand viloyatlarida ham biroz o‘sish bo‘ldi. 1991-2005-y.larda O‘zbekiston viloyatlari bo‘yicha shahar aholisining o‘sishida sezilarli darajada nomutanosib lik kuzatildi. Bu yillarda respublika shaharlari aholisining o‘sish sur‘ati 0,9% bo‘lib, bu ko‘rsatkich Surxondaryo da 3,2%; Jizzaxda 2,8%; Sirdaryoda 0,6%; Buxoroda 0,7%; Xorazmda 0,8% va Toshkent viloyatida 0,2% ni tashkil etdi. Yuqoridagi o‘zgarishlarga qaramay, respublika aholisining hududiy mujassamlashuvi darajasi hamon Farg‘ona va toshkent iqtisodiy r-nlarida yuqori. Farg‘ona vodiysiga mamlakat aholisi ning 28%, Toshkent sh. va viloyatiga 18% to‘g‘ri keladi. Aholi zichligi 1 km2 ga 58 kishi bo‘lib, bu ko‘rsatkich mamlakat miqyosida 70 karraga farq qiladi yoki boshqacha aytganda, 7,3 kishidan (Navoiy viloyati) 552,5 (Andijon viloyati) kishigacha yetadi. Farg‘ona, Namangan, Xorazm viloyatlarida aholi juda zich, Qashqadaryo, Jizzax, Buxoro viloyatlarida, shuningdek, Qoraqalpog‘iston Respubli kasida zichlik ko‘rsatkichi ancha past. O‘zbekiston Respublikasi jami aholisining 36,3% shaharlarda, qolgan qismi qishloqlarda yashaydi. So‘nggi yillarda urbanizatsiya darajasining pasayib borishi va qishloq aholisi hissasining o‘sishi kuzatilmoqda. Aholining tabiiy ko‘payishi. O‘zbekistonda aholi tabiiy ko‘payishiga oid mufassalroq ma‘lumotlar 19-a.ning 2-yarmidan boshlab mavjud. Aholining tabiiy ko‘payishi 1-navbatda tug‘ilishga bog‘liq. Respublikada 19-a. oxiri 20-a. boshlarida tug‘ilish darajasi yuqori bo‘lgan. 18651917 y.larda tug‘ilishning umumiy koeffitsiyenti (har 1000 ta kishiga nisbatan tug‘ilganlar soni) 4550%ni tashkil etgan. Tug‘ilish fiziologik imkoniyat darajasida bo‘lgan, oilada farzandlar tug‘ilishi cheklanma gan. Buning asosiy omillari o‘zbek ayollarining ijtimoiy i.ch. da juda kam ishtiroki, ma‘lumotlilik darajasi ning pastligi, tug‘ilishni qo‘llab-quv vatlovchi urf-odat va qadriyatlar ta‘sirining nisbatan yuqoriligi, go‘daklar o‘limining ko‘pligidir. O‘sha davrda aholi o‘rtasida o‘lim hollari ham yuqori bo‘lgan. 18861900 y.larda O‘zbekiston hududida 1000 ta aholiga nisbatan o‘rtacha 49,8 ta bola tug‘ilgan bo‘lsa, o‘lganlar soni (har 1000 kishi hisobiga) 44,8 ga teng edi. Demak, o‘sha davrda o‘zbek oilalarida tug‘ilish yuqori bo‘lishiga qaramay aholi o‘rtasida o‘limning ko‘pligi, o‘rtacha umr ko‘rish davri juda qisqa bo‘lgani (32 yosh) tufayli aholining tabiiy ko‘payishi sust kechgan. Boshqacha aytganda, yuqori tug‘ilish yuqori tabiiy o‘sishni ta‘minlay olmasdi, tug‘ilishning «foydalilik» darajasi past bo‘lgan. Mazkur dalillar O‘zbekiston aholisining tabiiy ko‘payishi 19-a. oxiri 20-a. boshlarida Yevropa xalqlaridan 3,5 barobar kam bo‘lganini ko‘rsatadi. Natijada aholi sonining o‘sishi juda sekin kechgan. 18851917 y.larda O‘zbekiston aholisi 3320 mingdan 4052 mingga yetdi yoki aholining soni har yili o‘rtacha 0,6% atrofida o‘sdi. Bu ko‘rsatkich hozirga qaraganda 3,1 marta kam, chunki 1991-2000 y.larda O‘zbekiston aholisi yiliga 1,9% dan ko‘paydi. 1939-2004 y.lar, ya‘ni 65 yil mobaynida respublika aholisi 4,0 marta ko‘paygan bo‘lsa, bu ko‘rsatkich shahar joylarda 6,4 va qishloqlarda 3,3 martani tashkil etgan. Albatta, ko‘rilayot gan davrning turli oraliqlarida va qishloq hamda shahar joylarda aholi sonining ko‘payish sur‘ati turlicha bo‘lgan. Jumladan, 193959 y.larda jami aholi 127,9% ga, shahar aholisi 185,6% va qishloq aholisi 108,5%ga o‘sgan. 195970 y.larda respublika jami aholisi 145,3%ga, shahar aholisi 158,4% va qishloq aholisi 141,3%ga o‘sgan, o‘rtacha bir yillik ko‘payish 3,45, 4,25 va 3,20 %ni tashkil etgan. Aynan shu yillar O‘zbekiston o‘zining tarixiy demografik rivojlanishining eng yuqori ko‘rsatkichlariga erishgan. Undan keyingi yillarda aholi sonining o‘sishi biroz susaygan, biroq shahar aholisining qishloq aholisiga nisbatan tezroq ko‘payish jarayoni saqlanib qolgan. Mas., 197079 y.larda shahar aholisi 146,9%ga, qishloq aholisi 120,9% va jami aholi soni 130,4%ga ortgan. 197989 y.lar mobaynida shahar aholisi 126,7 va qishloq aholisi 130,1%ga o‘sgan. Ko‘rinib turibdiki, bu davrdan respublika qishloq joylarining demografik rivojlanishi shahar va shaharchalarga qaraganda ustunroq bo‘lgan. Urbanizatsiya jarayonining bunday zaiflashuvi o‘tgan asrning 80-y.larining 2-yarmidan boshlangan, 1984 y.da shahar aholisining ulushi 42%gacha ko‘tarilgan va shundan so‘ng u asta-sekin kamayib borgan. So‘nggi yillarda respublika umumiy aholisi ko‘payish sur‘atining pasayishi va qishloq aholisining shaharlik larga nisbatan tezroq o‘sish jarayoni kuzatilmoqda. Ayni paytda shahar aholisining ko‘payish sur‘ati eng past darajaga tushib qolgan (1,05%). 2000-05 y.larda aholining o‘rtacha o‘sish sur‘ati 1,2% ni tashkil etdi va o‘rtacha yillik mutlaq sonining o‘sishi 310,4 ming kishiga tushdi. Mazkur davrda qishloq aholisi 4,4 mln.ga, shahar aholisi 1 mln.ga ko‘paygan. Buning natijasida shahar aholisining salmog‘i 40,4% dan 35,9% ga tushib qoldi. Tug‘ilish va tabiiy ko‘payish koeffitsiyentlari bo‘yicha respublika viloyatlarining qishloq aholisini mutanosib ravishda 2 guruhga ajratish mumkin: birinchisiga tug‘ilish darajasi (20-22%) va tabiiy ko‘payish darajasi (14-17%) o‘rtacha bo‘lgan 8 ta viloyat (Buxoro, Andijon, Navoiy, namangan, Sirdaryo, Farg‘ona, Xorazm, Toshkent) kiradi. Tug‘ilish (23-24 %) va tabiiy ko‘payish darajasi (1819%) nisbatan yuqori bo‘lgan ikkinchi guruhga Qashqadaryo, Surxondaryo, Jizzax, Samarqand viloyatlari va Qoraqalpog‘iston Respublikasi kiradi. Shahar aholisi ichida o‘rtacha tug‘ilish darajasi (1620%) 8 ta viloyatda kuzatil moqda. Namangan viloyatida shahar aholisining tug‘ilishi nisbatan yuqori (20,2%). Shahar aholisi ichida tug‘ilish darajasi past bo‘lgan (16%) 4 viloyat mavjud. Bular Buxoro, Toshkent, Samarqand va Farg‘ona viloyatlari. 1991 y.da O‘zbekistonda yangi iqtisodiy munosabatlarning shakllanishi natijasida ijtimoiy-iqtisodiy o‘zgarishlar sodir bo‘ldi va bu o‘zgarishlar 1-navbatda uning demografik vaziyati ga o‘z ta‘sirini ko‘rsatdi. O‘zbekiston da tug‘ilish jarayonining nisbatan yuqoriligining asosiy sabablaridan biri oila qadriyatlari hamda nikohdan o‘tish jarayonining yuqoriligidir. Mas., 2005 y. har 1000 kishiga shaharlarda 7,0 nikoh to‘g‘ri kelgan bo‘lsa, ajralish ko‘rsatkichi 0,6 ga teng bo‘ldi. 19912004 y.larda O‘zbekistonda har 1000 aholiga nisbatan tug‘ilgan bolalar soni 34,5 dan 22,3 gacha yoki 1,2 punktga qisqardi. 2005 y.da aholi 292,1 ming kishiga yoki 2004 y.dagiga nisbatan 1,1 % ga ko‘paydi. O‘zbekistonda tug‘ish yoshi koeffitsi yentlari ham qisqarmoqda. Tug‘ilgan bolalarning asosiy qismi nisbatan yosh ayollarga to‘g‘ri keladi. Bu holat so‘nggi yillarda yanada barqarorlashdi. Respublikada 19801995 y.larda o‘lim koeffitsiyenti 7,5 promilledan 6,4 promillegacha qisqardi. Bu jarayon, asosan, go‘daklar, bolalar va o‘rta yoshdagi kishilar o‘rtasida o‘lim darajasining kamayishi b-n bog‘liq. Aholiga tibbiy xizmat ko‘rsatish sohalarining rivojlanishi 1-navbatda aholi o‘limining keskin kamayishiga olib keldi. Agar 18861920 y.larda O‘zbekistonda har 1000 kishi hisobiga o‘lganlar soni 4034 kishini tashkil etgan bo‘lsa, 1920 y. dan keyin bu ko‘rsatkich 56 barobarga kamaygan. Respublika shahar hududlari da aholi o‘limi qishloq joylarga nisbatan yuqoridir. Bunga sabab ekologik vaziyatdagi o‘zgarishlar, shahar turmush tarzidir. Sanoat rivojlangan Toshkent sh.da aholi o‘limi eng yuqori. O‘lganlar soni 2005 y.da 2004 y.ga nisbatan 6,6 % ga yoki 8,6 ming kishiga oshdi. Go‘daklar o‘limi koeffitsiyenti esa 2004 y.dagi 15,4% dan 14,3%ga kamaydi. Aholi migratsiyasi. O‘zbekiston aholisi sonining o‘zgarishida migratsiyaning ahamiyati katta bo‘lgan. O‘zbekistonning Podsho Rossiyasi tomonidan bosib olinishi natijasida bu yerga juda ko‘p oilalar ko‘chib kelgan. Ularga ko‘chib kelish va joylashishda keng imtiyozlar berildi, tabiiy-iqlim sharoitlari qulay bo‘lgan joylardan yer ajratildi. 19-a.ning so‘nggi 35 yili davomida O‘zbekistonga Rossiyadan jami 7075 ming yoki yiliga o‘rtacha 2 mingdan ortiq kishi ko‘chib kelgan. Ko‘chib kelganlarning aksariyati shaharlarda, jumladan Toshkentda joylashdi. 20-a. boshlarida ko‘chib keluvchilar salmog‘i yanada oshgan. Mirzacho‘lni o‘zlashtirish uchun, keyinroq t.y.lar qurilishi, sanoat korxonalarining barpo etilishi munosabati b-n Rossiyadan oilalarning ko‘chib kelishi natijasida migratsiya oqimi kuchli bo‘lgan. Ayniqsa, Toshkent zilzilasi (1966) dan so‘ng tashqi migratsiya yanada kuchaygan, poytaxt aholisi tez ko‘paygan. Mamlakatda yirik sanoat markazla ri bo‘lgan Chirchiq, Olmaliq, Angren, Navoiy, Zarafshon, Ohangaron, Farg‘ona, Bekobod sh.lari aholisi ko‘p jihatdan bu yerga ko‘chib kelganlar asosida o‘sib bordi. Umuman olganda, tashqi migratsiya ning O‘zbekiston aholisi sonining o‘sishidagi hissasi turli yillarda turlicha bo‘lgan. Mas., 18951900 y.larda migratsiya qoldig‘i jami aholi ko‘payishining 1012%ni tashkil etgan. Mazkur omilning roli 20-a.ning boshlarida ham sezilarli bo‘lgan: o‘rtacha bir yilda ko‘paygan har 10 kishidan bittasi tashqi migratsiya hisobiga to‘g‘ri kelgan. 1917-24 va 2-jahon urushi yillarida migratsiya qoldig‘i respublika uchun manfiy natijaga ega bo‘lgan. Qolgan yillarda, ayniqsa, urushdan keyingi 5 yillikda chetdan ko‘chib kelganlar soni ketganlarga qaraganda ancha ko‘p bo‘lgan. Aynan shu yillarda tashqi migratsiya O‘zbekiston aholisi sonining o‘rtacha yillik ko‘payishining taxm. 1/3 qismini tashkil etgan. 195074 y.larda respublikalararo migratsiya qoldig‘i O‘zbekistonda 832,5 ming kishiga teng bo‘ldi. Tashqi migratsiyaning manfiylashuv alomatlari 20-a.ning 80-y.larida yuzaga keldi. 1989 y. respublikaga 83,9 ming kishi ko‘chib kelgan bo‘lsa, 167,3 ming kishi ko‘chib ketdi. Migratsiyaning manfiy qoldig‘i 83,4 ming kishini tashkil etdi. Mustaqillik yillarida rusiyzabon xalqlarning o‘z yurtlariga qaytib ketishi natijasida tashqi migratsiyaning manfiylashuv alomatlari ancha sezilarli tus oldi. Aholining respubli kadan ko‘chib ketishi 1990 y.da o‘zining eng yuqori cho‘qqisiga chiqdi. O‘sha yili davlat organlari tomonidan rasmiy ravishda qayd qilingan migratsiyaning manfiy qoldig‘i 140 ming kishini tashkil qildi. Keyingi yillarda u asta-sekin kamayib bordi. Shuningdek, O‘rta Osiyoning tub aholisiϧo‘zbek, tojik, qirg‘iz, qozoq va turkmanlarning migratsiya vositasida o‘zlarining mustaqil respublikalariga ko‘chib ketishlari ham respublikalararo migratsion aloqalar ning 199194 y.lardagi asosiy xususiyatlaridan biri hisoblanadi. Mas., 19962003 y.lar mobaynida migratsiya tufayli O‘zR aholisi 531 ming kishiga kamaygan. O‘zbekiston aholisi faqat tabiiy ko‘payish hisobiga bir yilda 370ϧ400 ming kishiga ortishi lozim, biroq migratsiya qoldig‘i manfiy bo‘lganligi sababli bu ko‘rsatkich 300 ming kishi atrofida bo‘lgan. Tashqi migratsiya avvalo shahar aholisi dinamikasiga ta‘sir etadi. Chunki mamlakatga kelganlarning ham, ketganlarning ham ko‘pchiligi shaharlar b-n bog‘langan. O‘tgan asrning 5070-y.larida O‘zbekiston shaharlari aholisi ning jadal o‘sishi ham ko‘p jihatdan shu omilga bog‘liq bo‘ldi. Keyingi yillarda urbanizatsiya darajasining sustlashuvi ham shuning ta‘sirida yuzaga keldi. Ma‘lumotlarga ko‘ra, shahar joylarda tashqi migratsiya qoldig‘i 19962003 y.larda taxm. 4050 ming kishi, qishloqlarda esa 2030 ming kishini tashkil etdi. (q. 7-,8-jadvallar). 2005 y.da migratsiya qoldig‘i manfiy 107,0 ming kishini tashkil etdi. Migratsiya qoldig‘i Qoraqalpog‘iston Respublikasi, Navoiy, Sirdaryo va Jizzax viloyatlarida hamda Toshkent sh.da nisbatan yuqori ko‘rsatkichga ega. Ayni vaqtda, Andijon, Namangan, Xorazm viloyatlarida migratsiya aylanmasi manfiy bo‘lsa-da, u aholi sonining umumiy o‘sish ko‘rsatkichlariga kuchli ta‘sir etmagan. Migratsiyada qatnashganlarning jami hajmida Rossiya hissasiga 50,9%, Ukrainaga 12,9%, Qozog‘istonga 10,9%, O‘rta Osiyoning boshqa mamlakatlariga 13,2% to‘g‘ri keladi. O‘zbekistonda ichki migratsiya ham o‘ziga xos xususiyatlarga ega. O‘tgan asrning 6070-y.larida Mirzacho‘lning o‘zlashtirilishi munosabati b-n bu yerga Farg‘ona vodiysi hamda Samarqand va Jizzax viloyatlarining ayrim tumanlaridan ma‘lum qism aholi ko‘chib kelgan. Shuningdek, Qarshi, Surxon-She robod dashtlarining o‘zlashtirilishi b-n ham aholining ichki migratsiyasi bog‘liq bo‘ldi. Sirdaryo, Jizzax, Qashqadaryo va Surxondaryo viloyatlari va Farg‘ona vodiysidagi yangi tashkil etilgan qishloq tumanlari aholisi, asosan, migratsiya natijasida shakllangan. Keyingi yillarda O‘zbekistonda ichki migratsiya harakatlarining pasayishi kuzatilmoqda. Buning asosiy sabablaridan biri, bozor iqtisodiyoti ga o‘tish sharoitlaridagi murakkab ijtimoiy-iqtisodiy o‘zgarishlar jarayonidir. Aholining ish b-n ta‘minlan ganlik darajasiga mamlakatdagi ichki migratsiya oqimlari ham bevosita ta‘sir ko‘rsatadi. 19802003 y.larda respublika ichki migratsiya hajmi 461,8 ming kishidan 250 minggacha, viloyatlar ichidagi migratsiya ham bu davrda 253,6 ming kishidan 138,0 mingga, ya‘ni 118,6 ming kishiga, viloyatlararo migratsiya hajmi 208,2 ming kishidan 115,0 mingga, ya‘ni 93,2 ming kishiga kamaydi. Orolbo‘yida ekologik vaziyatning salbiylashuvi sababli 1990-y.larda Qoraqalpog‘iston Respublikasining ba‘zi tumanlaridan Toshkent va Sirdaryo viloyatlariga aholining ko‘chib kelishi kuzatildi. Urbanizatsiya. O‘zbekiston jahonning ilk urbanizatsiya o‘choqlaridan biri. Samarqand, Buxoro, Xiva, Toshkent, Termiz, Qarshi va Shahrisabz sh.lari 20002700 yillik tarixga ega. Mamlakatning turli hududlarida topilgan shaharlar qoldiqlari (Afrosiyob, Axsi, Pop, Nasaf, Kesh, Poykend va b.) ham bu yerda urbanizatsiyaning qadimdan rivojlanib kelganligidan dalolat beradi. O‘zbekistonda 120 ta shahar va 117 ta shaharcha mavjud bo‘lib, ularda 9442 ming kishi yoki mamlakat jami aholisining 36,3% yashaydi. Shahar aholisi 1865-1917 y.larda past sur‘atlar b-n ko‘paydi. 20-a.ning boshlarida shahar aholisi siyosiy vaziyatning barqarorlashuvi natijasida notekis o‘sdi. Bunga, albatta, 1924 y.da amalga oshirilgan O‘rta Osiyoning milliy-ma‘muriy qayta bo‘linishi ham o‘z ta‘sirini ko‘rsatdi. 192640 y.larda shahar tarmog‘i va shahar aholisining sonida katta o‘zgarishlar bo‘ldi. Industr lashtirish shiori ostida o‘tkazilgan tadbirlar 12 shahar qatoriga yangi shaharchalarning qo‘shilishiga, shahar aholisining esa tez ko‘payishiga sabab bo‘ldi. 2-jahon urushi yillarida O‘zbekis tonning jami aholisi 1,5 mln.ga kamaydi, bunda shahar aholisining salmog‘i ancha kam. Buning sababi frontga qurol-aslaha va b. mahsulotlar yetkazib beruvchi shaharlarning imtiyozlar b-n ta‘minlanishi, ikkinchi sababi front oldidagi korxonalarning aksari qismi ishchilar b-n birga sharqqa, jumladan, O‘zbekiston shaharlariga ko‘chirilishidir. Urush natijasida 1 mln. tub aholisini yo‘qotgan respublika 1 mln. dan ortiq yevropaliklarga ega bo‘ldi, bu holat esa siyosiy va demografik vaziyatga o‘z ta‘sirini ko‘rsatdi. Urushdan keyingi «demografik kompensatsiya» davrida shahar aholisi tez sur‘atlar b-n ko‘paydi. Shahar aholisi, ayniqsa, 197386 y.larda tez ko‘paygan. Bunga 1972 y.da O‘zbekistonda aholi yashaydigan joylarga shahar maqomini berish uchun zarur bo‘lgan demografik me‘yorning o‘zgarishi, ya‘ni aholi sonining 10 mingdan 7 ming kishiga tushirilishi sabab bo‘ldi. Natijada bir yilda o‘nga yaqin qishloqlar shahar toifasiga o‘tkazil di. Mas., 1970 y.da respublikada 42 ta shahar bo‘lgan bo‘lsa, ular qatoriga 1973 y.da 13 ta, 1974 y.da 9 ta, 1975 y.da 5 ta, 1976 y.da 6 ta, 1977 y.da 5 ta «yangi shahar» qo‘shildi. Biroq, shaharlar sonining bunday tez sur‘atlarda ko‘payishi haqiqiy urbanizatsiya emas, ko‘proq «soxta» urbanizatsiyaga olib keldi. Shaharlar sonining ko‘payishi 20-a.ning 90-y.larida keskin qisqardi va eng so‘nggi yillarda yangi shaharlar deyarli tashkil topmadi. hoz. Toshkent viloyatida 34 ta, Qoraqalpog‘istonda 29 ta, Samarqand viloyatida 23 ta shahar va shaharchalar mavjud. Ularning eng kam soni Sirdaryo viloyatida 11 ta va Xorazm viloyatida 10 ta, Buxoro viloyatida 14 ta va Navoiy, Surxondaryo va Jizzax viloyatlarida 15 tadan, Andijon va Qashqadaryoda 16 tadan, Namangan viloyatida 20 ta va Farg‘onada 19 ta shahar va shaharchalar bor (2005). Urbanizatsiya faqatgina shahar va shaharchalarning umumiy soni b-n emas, balki ko‘proq shaharlar aglomeratsiya sining rivojlanganligi b-n belgila nadi. O‘zbekistonda 2005 y. ma‘lumotiga ko‘ra 17 ta yirik shahar bor. Ular orasida Toshkent sh. keskin ajralib turadi. Aholisining soni 2128 mingdan ortiq bo‘lgan poytaxt shaharning respublikadagi urbanizatsiya jarayoniga bo‘lgan ta‘siri benihoya katta. Shu tarzda O‘zbekistonda urbanizatsiya jarayoni Toshkent sh., katta va o‘rta shaharlarga bog‘liq holda amalga oshmoqda (9-jadvalga q.). Yirik shaharlar negizida shaharlarning murakkab hududiy tizimi shahar aglomeratsiyalari vujudga kelgan bo‘lib, ular urbanizatsiya rivojlanishining muhim ko‘rsatkichi sifatida xizmat qiladi. Mas., Toshkent aglomeratsiyasi 30 ga yaqin shahar va shaharchalarni birlashtiradi. Shuningdek, Farg‘onaMarg‘ilon, Samarqand, Namangan, buxoro, Andijon, va b. aglomeratsiyalar ham rivojlanib bormoqda. O‘zbekistonda urbanizatsiyaning umumiy ko‘rsatkichi 1984 y.da 42% dan ortiqroq edi. Keyingi paytda urbaniza siya ko‘lamiga shahar aholisining tabiiy o‘sish darajasining kamayib borishi ham ta‘sir etmoqda. Urbanizatsiya darajasining qisqarib borishiga qishloq aholisining shaharliklarga nisbatan tezroq ko‘payishi, shaharlarda (ayniqsa, sanoat markazlarida) tashqi migratsiyaning kuchayishi, yangi shaharlarning vujudga kelmasligi ham sabab bo‘ldi. Ammo qishloq joylardagi ijtimoiy-iqtisodiy islohotlar, infratuzilma va sanoat korxonalari, dam olish maskanlarining tashkil etilishi, q.x.ga tegishli bo‘lmagan iqtisodiy tarmoqlarda tadbirkorlikning rivojlanib borishi urbanizatsiyaning haqiqiy holatini ifodalab beradi. Mazkur o‘zgarishlar hamda shaharlar rivojlanishi asosida O‘zbekistonda yaqin yillarda urbanizatsiya umumiy ko‘rsatkichining qisqarib borishi to‘xtab, o‘sa boshlaydi. Milliy tarkibi. O‘zbekistonning ijtimoiy-iqtisodiy va siyosiy muhiti, xususan, salkam 150 yil mustamlaka bo‘lib kelgani uning demografik rivojiga, jumladan, aholining milliy tarkibiga juda katta ta‘sir ko‘rsatdi. Aholi haqida, ya‘ni aholining umumiy soni, hududlar bo‘yicha taqsimlanishi, yoshi, jinsi, ijtimoiy va milliy tarkibi, tabiiy o‘sishi, migratsiyasi va b. haqida aholi ro‘yxati o‘tkazish orqali to‘liq ma‘lumot olinadi. O‘zbekistonda aholi ro‘yxati keyingi 100 yil ichida bir necha marta (1897, 1920, 1926, 1939, 1959, 1970, 1979 va 1989 y.larda) o‘tkazilgan. O‘zbekiston dunyodagi ko‘p millatli respublikalardan biri. O‘tgan yillar ma‘lumotlari qiyoslab ko‘rilganda, 1939 y.gi aholi ro‘yxatida O‘zbekistonda 97, 1959 y.gi ro‘yxatda 113, 1979 y.gi ro‘yxatda 120 dan ortiq millat va elat yashagan. 1989 y.gi aholi ro‘yxatidan esa, O‘zbekistonda 125 dan ortiq millat va elat vakillari istiqomat qilib, ularning umumiy soni 19 mln. 810 ming kishi ekanligi ma‘lum bo‘ldi. O‘zbekistonning tub aholisi o‘zbeklar. So‘nggi yillarda aholining milliy tarkibida o‘zbeklarning hissasi oshdi va hoz. respublika aholisining 80,0 %ni tashkil etmoqda. Respublikada qoraqalpoqlar ikkinchi tub millat hisoblanadi. Ularning umumiy soni 549,2 ming kishiga yoki mamlakat aholisining 2,2%ga teng. O‘zbekiston Respublikasida O‘rta Osiyo mahalliy xalqlaridan tojiklar (1237,4 ming yoki 4,9%), qozoqlar (977,8 ming 3,6%), qirg‘izlar (227,4 ming 0,9%), turkmanlar (152,3 ming 0,6%) ham istiqomat etadi. O‘zbekistonda yashab kelayotgan tatarlar soni ham anchagina (275,4 ming kishiϧ1,0%). O‘zbekiston Respublikasida rus, ukrain, beloruslar b-n bir qatorda polyak, chex, bolgar va b. ham yashaydi. 1989 y. aholi ro‘yxatiga ko‘ra soni jihatidan 2-o‘rinda ruslar turar edi, hoz. esa 3-o‘rinda bo‘lib, 1050 ming kishidan ziyod yoki umumiy aholiga nisbatan 3,8 %ni tashkil etadi. O‘zbekistonda yashovchi ruslarning soni jihatdan o‘sish dinamikasiga nazar tashlasak, eng tez sur‘at b-n ko‘payishi 195970 y.larga to‘g‘ri keladi. Buning sababi 1966 y. Toshkent zilzilasidan so‘ng shaharning qayta qurilishi hamda respublikada yangi sanoat markazlari tashkil topib, rus va yevropa xalqlarining ko‘plab jalb qilinganligidir. Biroq keyingi yillarda ruslarning o‘sish sur‘ati bir qadar kamaydi. O‘zbekistonda hind-evropa oilasiga mansub bo‘lgan tojiklardan tashqari fors, pushtun, balujlar va b. xalqlar ham bor. Mamlakatda koreys, arman, yahudiylar ham yashaydi. Mamlakatda millatlar ning geografik joylashi shi ham bir tekis emas. Buning birinchi sababi millatlarning tarixiy rivojlanishi bo‘lsa, ikkinchidan respublikada xalq xo‘jalik tarmoqlari ning rivojlanish xususiyatlaridir. Qishloq joylarda tub millat vakillarining soni ko‘payib, boshqa millat vakillarining nufusi kamaymoqda. Qoraqalpoqlar to‘la-to‘kis o‘z respublikasi doirasida yashaydigan millat hisoblanadi (94,5%). O‘zbekis tonning mustaqil taraqqiyoti davrida aholi milliy tarkibida katta o‘zgarish sodir bo‘ldi. hozirda O‘zbekistonda o‘zbeklar salmog‘i 1989 y.ga nisbatan 8,6% ga oshdi. Ijtimoiy tarkibi. O‘zbekistonda aholining ijtimoiy tarkibi turli davrlarda turlicha bo‘lgan. Respublikada ishchi va xizmatchilarning soni va ulushi 20-a.ning 90-y.larigacha bo‘lgan davrda o‘sib borgan. Mazkur davrda ishchi va xizmatchilarning ulushi 32,2% dan 79,7% gacha ko‘paygan. Mustaqillikka erishilgach, ko‘p ukladli iqtisodiyot va bozor munosabatlarining shakllanishi ta‘sirida aholining ijtimoiy tarkibida katta o‘zgarishlar bo‘ldi (11-jadvalga q.). Xususiy mehnat faoliyatida band aholining tez sur‘atlar b-n o‘sishi respublika aholisining ijtimoiy tarkibiga katta ta‘sir ko‘rsatmoqda. Keyingi yillarda ro‘yxatga olingan ishsizlar soni ham qisqarib bormoqda. 2002 y.da ularning soni 40,3 ming kishini tashkil etgan bo‘lsa, 2005 y.da 27,7 ming kishiga tushdi. 2005 y.da mehnat organlariga ishga joylashtirishda yordam berishni so‘rab 410,3 ming fuqaro murojaat qildi. Bu 2004 y.dagiga nisbatan 14,7 ming kishiga yoki 3,4 %ga kamdir. 2005 y.da mehnat resurslari soni 10196,3 mingni tashkil etib, 2004 y.ga nisbatan 2,9 %ga ko‘paydi. Nodavlat sektorida band bo‘lganlar ulushi 2004 y.dagi 76,9 %dan 77,1 %ga yetdi. Aholining ma‘lumotlilik darajasi ning ortib borayotganini respublika da oliy va o‘rta maxsus o‘quv yurtlari va ularda tahsil olayotgan talabalar sonining ortib borishi b-n taqqoslasa bo‘ladi. O‘zbekistonda 2002/05 y.larda o‘rta maxsus, kasb-hunar ta‘limi o‘quv muassasalari soni 973 tagacha ko‘paydi. Ularda tahsil olayotgan o‘quvchilar soni 750,3 mingga yetdi. 2000/01 o‘quv yilida respublikada 61 oliy o‘quv yurti bo‘lib, ularda 183,6 ming talaba tahsil oldi. Mazkur ko‘rsatkich 2005/06 o‘quv yilida muvofiq ravishda 60 va 264,9 mingni tashkil etdi. Aholining jins va yosh tarkibi. Demografik vaziyatning shakllanishida aholining jinsiy tarkibi asosiy omil hisoblanadi. Aholi tarkibida erkaklar va ayollar salmog‘ining tengligi, ya‘ni mutanosibligi ularning nikohga kirish va oilalarning tashkil topishiga qulay vaziyat yaratadi, biroq har doim ham jamiyatda erkaklar va ayollar salmog‘i teng bo‘lavermaydi. Statistik ma‘lumotlarning ko‘rsatishicha, O‘zbekistonda 19-a.ning 2-yarmi hamda 20-a. boshlarida aholi tarkibida erkaklar salmog‘i ancha yuqori bo‘lgan. Toshkent sh. aholisi miqdorida ayollar salmog‘i respublikaning o‘rtacha ko‘rsatkichidan yuqoriroq bo‘lib, 51,0 %ni tashkil etadi (2004). Buning asosiy sababi shahar aholisining milliy tarkibiga bog‘liq: Toshkent sh. aholisining 4045%ni boshqa millat vakillari tashkil etadi, ularda ayollar miqdori erkaklarga nisbatan bir qadar yuqori. Bundan tashqari shahar joylarda erkaklar o‘limi qishloq joylarga nisbatan ancha yuqori. Mas., 1989 y.da O‘zbekistonda 5054 yoshdagi har 1000 ta erkak orasida qishloqda 10 tasi o‘lgan bo‘lsa, shaharda o‘lim 13 taga yetgan. Bu ko‘rsatkich 7074 yosh guruhlarida 4962 ni tashkil etadi. Aholining ko‘payishida yoshlar, ayniqsa, 1519, 2024, 2529 yoshli guruhlarning jinsiy tarkibi alohida ahamiyatga ega. Chunki aholi, asosan, mana shu yoshlarda nikohga kirib, oila quradi. Ma‘lumotlarning ko‘rsatishicha, dunyodagi juda ko‘p davlatlarda 1530 yoshlardagi ayollarga nisbatan erkaklarning soni biroz yuqoriligi kuzatila di. Biroq Yevropa, Avstraliya, Amerika ning ba‘zi davlatla rida esa 59 yoshli guruhlardan boshlab erkaklar salmog‘i kamayib ketgan. Buning sababi, bu davlatlar da o‘g‘il bolalar o‘limining yuqoriligi dir. O‘zbekistonda asosiy nikohga kirish yoshlarida erkaklar va ayollar nisbati deyarli tengdir. Bu tenglik ayollarning tug‘ish yoshidagi guruhlarida ham davom etadi. O‘zbekistonda aholining yosh tarkibi uning demografik xususiyatlariga va turmush darajasiga bog‘liq. O‘zbekiston dunyoda tug‘ilish darajasi nisbatan yuqori bo‘lgan davlatlardan. Biroq o‘lkadagi tug‘ilishning yuqori darajasi hammavaqt ham aholining muntazam ko‘payib borishini ta‘minlay olmagan. 20-a.ning 1-yarmida O‘zbekistonda bolalar o‘limi yuqori bo‘lgan va tug‘ilgan bolalarning 5060% bolalik va o‘smirlik davridayoq nobud bo‘lishgan. Bu hol aholining yosh tarkibida ham ifodalana di. Mas., 1926 va 1939 y.larda o‘tkazil gan aholi ro‘yxati ma‘lumotlariga ko‘ra, O‘zbekiston aholisining umumiy sonida 09 yoshdagi bolalar salmog‘i 2324%ni, 195989 y.lardagi aholi ro‘yxati ma‘lumotlarida bu ko‘rsatkich 2832%ni tashkil etgan. Aholi tarkibida bolalar salmog‘i ning oshib borishi 1-navbatda bolalar o‘limining keskin kamayishi b-n bog‘liq. Bolalar salmog‘ining oshib borishiga bevosita ta‘sir etuvchi omillardan yana biri O‘zbekistonda tug‘ilayotgan bolalar sonining ko‘payib borishidir. Tug‘ilish sur‘ati 20-a.ning 2-yarmida juda yuqori bo‘lgan. Agar O‘zbekistonda 1950 y. tug‘ilishning umumiy koeffitsiyenti 30,8%ni tashkil etgan bo‘lsa, 1960 y.da 39,8%ga teng bo‘lgan. Bu davrda tug‘ilgan bolalar 197580 y.larda kamolot yoshiga yetganlar va natijada aholi tarkibida 1519, 2024 yoshli guruhlarning salmog‘i ko‘tarilgan. Bu hol esa, o‘z navbatida, O‘zbekistonda yangi oilalar tarkib topishiga va oilalar miqdorining ko‘payishiga olib kelgan. BMT ma‘lumotlariga ko‘ra O‘zbekis ton aholisining yosh tarkibi dunyo aholisi yosh tarkibiga taqqoslansa, bolalar salmog‘ining ancha yuqoriligi kuzatiladi. O‘zbekiston qarish shkalasi bo‘yicha jahondagi aholisi «yosh» davlatlar qatoriga kiradi. O‘zbekistonda mehnat yoshi erkaklar uchun 1659 yosh, ayollar uchun 1654 yosh qilib belgilangan. Mehnat yoshidan yuqori, ya‘ni 55 va undan katta ayollar, 60 va undan katta erkaklar soni 19912004 y.larda 18,7% ga oshdi. O‘zbekistonda bugungi demografik vaziyat, ayniqsa, tug‘ilish jarayonining kamayib borishi (1991 y.da tug‘ilish ning umumiy koeffitsiyenti 34,50/00 ni tashkil etgan bo‘lsa, 2004 y.da bu ko‘rsatkich 20,50/00ga teng bo‘ldi yoki 140/00 ga kamaydi) yaqin kelajakda jami aholi salmog‘ida qariyalar ulushining ortib borishidan dalolat beradi. Bu hol esa, O‘zbekistonda qariyalarning ijtimoiy-demografik guruh sifatida gi mavqei oshib borishini ko‘rsatadi. Mehnat resurslari va aholi bandligi. Mehnat resurslarining sifat taraqqiyoti jamiyatning ijtimoiy-iqti sodiy taraqqiyot darajasiga, davlatning aholi bandligi bo‘yicha olib borayotgan siyosatiga bog‘liq. O‘zbekiston da 16 54 yoshdagi ayollar va 16 59 yoshdagi erkaklar mehnat resurslariga kiritiladi. O‘zbekistonda mehnat yoshidagi aholi salmog‘i katta hamda mehnat resursla ri tez ko‘payib bormoqda. Respublika qudratli mehnat salohiyatiga ega: mehnat zaxiralari jami aholining 55,4%ni (14427,6 ming kishi) mehnat resurslari tashkil etadi va har yili 300350 ming kishiga ko‘paymoqda. Iqtisodiy faol aholi soni 10,2 mln. kishi (82%)ga teng. O‘zbekiston mustaqillikka erishgun ga qadar reja, moliya, mehnat, ish haqi boshqarmalari va bo‘limlarining boshliqlari o‘rtasida o‘zbeklarning ulushi 29,8%ga teng bo‘lgan. 1992 y.dan boshlab narxlar va tashqi savdo liberallashtirildi, q.x va maishiy xizmat korxonalarining ma‘lum qismi xususiylashtirildi. Moliya va byujet sohalarida islohotlar o‘tkazildi. Xususiy mulk va xorijiy investitsiyalar bo‘yicha qonunlar qabul qilindi. Aholining tez sur‘atlar b-n ko‘payishi va uning tarkibi bandlikni barqaror ravishda o‘sishini ta‘minlashni taqozo etadi. Qishloq joylarda aholining zich joylashganligi, q.x.da ortiqcha ishchi kuchi mavjudligi hamda haydaladigan yerga to‘g‘ri keluvchilar sonining kattaligini hisobga olganda O‘zbekistonda mehnat resurslariga muhtojlik bo‘lishi kutilmaydi. Ba‘zi iqtisodiy, demografik va geografik xususiyatlarni e‘tiborga olgan holda aholi bandligi tizimini o‘zgartirish lozim bo‘ladi. Shu maqsadda 1992 y. yanv.da qabul qilingan O‘zRning «Aholini ish b-n ta‘minlash to‘g‘risida»gi qonuni asosida aholini ish b-n ta‘minlash davlat xizmati tashkil etilgan. Mazkur vazifani amalga oshirishda samarali faoliyat ko‘rsatuvchi mehnat bozorlari mehnat birjalari muhim o‘rin egallaydi. O‘zbekistonda mehnat birjalari ishsizlarni ro‘yxatga oladi, ularni kasbga yo‘llaydi, ishsizlik bo‘yicha nafaqalar to‘laydi. har yili o‘rtacha 300 mingga yaqin aholi mehnat birjalari orqali ishga joylashtiriladi. Sanoatni, ayniqsa, uning mehnatni ko‘p talab qilib, xom ashyo, suv va elektr energiyani kam iste‘mol qiluvchi «eksportbop» mahsulotlar ishlab chiqaruvchi tarmoqlarini, maishiy xizmat sohalarini qishloq joylarda keng ko‘lamda va tez fursatlar ichida rivojlantirish hamda shunga o‘xshash boshqa tadbirlarning amalga oshirilishi respublikada aholi bandligiga xos muammolarni tez vaqt ichida ijobiy hal etishga imkon beradi. O‘zbekistonning mustaqillikka erishishi va bozor iqtisodiyoti munosabat lariga asta-sekin o‘ta boshlashi yangi mulkchilik shakliga asoslangan i.ch.ning rivojlanishi uchun qulay sharoit yaratib berdi. Mamlakat iqtisodiyoti tuzilmasi qanchalik «rivojlanganli gini» ish b-n bandlarning iqtisodiyot sohalari bo‘yicha, xususan, moddiy ishlab chiqarish sohasi o‘rtasida taqsimlanishidan bilish mumkin. Bu nisbatning o‘zgarishiga ishlab chiqarish sohasining rivojlanish sur‘atlari ta‘sir ko‘rsatadi. Qisqa davr ichida (1995-2005) O‘zbekistonda aholining iqtisodiyot tarmoqlarida qayta taqsimlaligini hisobga olganda O‘zbekistonda mehnat resurslariga muhtojlik bo‘lishi kutilmaydi. Ba‘zi iqtisodiy, demografik va geografik xususiyatlarni e‘tiborga olgan holda aholi bandligi tizimini o‘zgartirish lozim bo‘ladi. Shu maqsadda 1992 y. yanv.da qabul qilingan O‘zRning «Aholini ish b-n ta‘minlash to‘g‘risida»gi qonuni asosida aholini ish b-n ta‘minlash davlat xizmati tashkil etilgan. Mazkur vazifani amalga oshirishda samarali faoliyat ko‘rsatuvchi mehnat bozorlari mehnat birjalari muhim o‘rin egallaydi. O‘zbekistonda mehnat birjalari ishsizlarni ro‘yxatga oladi, ularni kasbga yo‘llaydi, ishsizlik bo‘yicha nafaqalar to‘laydi. har yili o‘rtacha 300 mingga yaqin aholi mehnat birjalari orqali ishga joylashtiriladi. Jodulangan (film). Jodulangan () — oʻzida kino, fotorealistik kompyuter effektlari va anʼanaviy animatsiyani jamlagan Disney studiyasining filmi. AQShdagi taqdimoti 2007-yil 21 noyabrda boʻlib oʻtgan. Sujet. Giselle (Amy Adams) hayvonlar gapira oladigan va har bir harakatga musiqa joʻr boʻladigan ertaklar mamlakati — Andalaziyada yashaydi. U haqiqiy muhabbat uchratishni orzu qiladi va tushida koʻrgan shaxzodasining haykalini olmaxon Pip hamda boshqa oʻrmon hayvonlari bilan birgalikda yasaydi. Giselle asl muhabbat boʻsasi haqida qoʻshiq aytadi va uning ovozini Andalaziya taxtining valiahdi, Qirolicha Narissa (Susan Sarandon)ning oʻgay oʻgʻli Shaxzoda Edward (James Marsden) eshitib qoladi. Edward Giselleni bahaybat troll hujumidan halos qiladi, u bilan birga qoʻshiq kuylaydi va ular ertasi kuni ertalab turmush qurishga ahd qilishadi. Ammo hammasi ham shaxzoda bilan uzoq va baxtli yashashni orzu qiluvchi Gisellening rejasi boʻyicha ketmaydi. Yovuz qirolicha Narissa badbashara kampirga aylanib olib, Giselleni quduqqa itarib yuboradi — Giselle uzoq va baxtli yashalmaydigan joyga, zamonaviy Nyu Yorkka, tushib qoladi. Gisellening atrofi olam haqidagi koʻngilchan tasavvurlari katta shahar fuqarolarining shafqatsizligi bilan toʻqnashadi. Ammo uni kichik qizi bor, turmushidan ajralgan advokat Robert oʻz uyiga olib keladi. Robert Giselleni ozgina aqldan ozgan deb hisoblasa ham, baribir uni yoqtirib qoladi. 27 ta koʻylak (film). 27 ta koʻylak () — 2008-yilgi romantik komediyaviy film. Jane rolida Katherine Heigl va Kevin rolida James Marsden. Film 2008-yil 10 yanvarda Avstraliyada, 18 yanvarda Birlashgan Qirollikda va 28 martda Irlandiyada ekranlarga chiqdi. The Cranberries. The Cranberries ("talaffuzi: Krenberris") — 1989-yili tashkil topgan irlandiyalik rock guruh. 1990-yillarda xalqaro mashhurlikka erishgan. Rasman guruh tarqalmagan boʻlsa ham, 2003-yildan uning faoliyati toʻxtab qolgan. The Cranberriesning albomlari butun dunyo boʻylab 43 million nushada sotilgan. Dolores O'Riordan. Dolores Mary Eileen O'Riordan (Burton) ("talaffuzi: Dolores Meri Eylin O'Riordan Byorton"; 1971-yil 6 sentabrda tugʻilgan) — irlandiyalik qoʻshiqchi, bastakor va qoʻshiqlar muallifi, The Cranberries guruhining yetakchisi. Uning dastlabki yakkahon albomi — "Are You Listening?" 2007-yil may oyida chiqdi. Bozon. Bozonlar butun spinli zarrachalardir. Bose-Einstein statistikasiga boʻysunishadi. Bozonlar elementar (masalan, foton) yoki murakkab (masalan, mezon) boʻlishi mumkin. Bozonlar kuch maydonlarini tashkil etadi. Fermionlardan farqli oʻlaroq, bir necha bozon bitta kvant holatini (yaʼni, bir vaqtning oʻzida bitta joyni) egallashi mumkin. Xalqaro xotin-qizlar kuni. Xalqaro xotin-qizlar kuni har yili 8-mart kunida nishonlanadi. Bu sana Oʻzbekistonda dam olish kuni deb eʼlon qilingan. Ilk xotin-qizlar kuni AQSHda 1909-yilning 28-fevralida nishonlangan. Dmitriy Medvedev. Dmitriy Anatolyevich Medvedev (rus.; 14 sentabr 1965) 2008-yilning 7-mayidan Rossiya Prezidentidir. Epikur. Epikur (yun. Έπίκουρος) (mil. av. 341, Samos – mil. av. 270, Afina) qadimgi yunon faylasufi boʻlgan. Epikur qoʻlyozmalaridan bizgacha atigi bir nechasi yetib kelgan. Uning ishlari haqida asosan boshqa manbalar (shogirdlari, zamondosh faylasuflar) asarlari axborot beradi. Epikur uchun falsafa vazifasi "aponia" deb atalmish baxtli, sokin, ogʻriq va qoʻrquvdan xoli hayotga erishishdir. Epikurga koʻra lazzat va ogʻriq orqali yaxshi-yomonni aniqlash mumkin (bu kunimizdagi moral relativizmga oʻxshab ketadi). Oʻpka. Oʻpka havo bilan nafas oluvchi hayvonlar(toʻrt oyoqlilar, baʼzi baliq va shilliqqurtlar)ning nafas olish organidir. Sutemizuvchilarda oʻpka ikkita boʻlib, koʻkrak qafasida, yurak atrofida joylashgan boʻladi. Oʻpkaning asosiy vazifasi havodan kislorod olib, qonga singdirish va qondan karbonat angidridni ajratib, tashqariga chiqarishdir. Bundan tashqari, oʻpka boshqa vazifalarni (masalan, yurakni zarbadan himoyalash, angiotenzin almashtirish va hk) ham bajaradi. Zilzila. 1963-1998-yillar orasida sodir boʻlgan zilzilalar. Zilzila Yer qobigʻida seysmik toʻlqinlar keltirib chiqaruvchi energiya ajralishidir. Zilzilalarni oʻrganish bilan seysmologiya shugʻullanadi. Higgs bozoni. Higgs bozoni gipotetik massiv skalar elementar zarrachadir. Mavjudligi Standart model yordamida bashorat qilingan. Higgs bozoni haligacha kuzatilmagan; u massasiz zarrachalarning qanday qilib materiya massasini hosil qilishini izohlab berishi mumkinligi faraz qilinmoqda. Higgs bozonini topish va aniqlash uchun 2009-yil oʻrtalarida ishga tushirilishi koʻzlangan Katta Adron Kollayderi (Large Hadron Collider, LHC) yordamida tajribalar oʻtkazilishi kutilmoqda. Friedrich Nietzsche. Friedrich Wilhelm Nietzsche (; 15-oktabr, 1844 – 25-avgust, 1900) olmon faylasufi va filologi boʻlgan. U din, madaniyat, falsafa va fanga doir ishlar yozgan. Nietzsche asarlari ekzistensializm va postmodernizmga katta taʼsir koʻrsatdi. Sigmund Freud. Sigmund Freud (; asl ismi Sigismund Schlomo Freud (6-may 1856 – 23-sentabr 1939), avstriyalik nevrolog va ruhshunos boʻlib, psixotahlilga asos solgan. Freud odam tabiati zamirida jinsiy ehtiyoj yotadi, degan fikrni oʻrtaga tashlagan. Iğdır. Iğdır (Turkiya turkchasida "Iğdır") - Turkiyadagi shahar. 1223. 1223-yil. Bu davrda turli xalqlarda Yuliy, musulmon, Eron va boshqa taqvimlar ishlatildi. Toshmuhammad Qori-Niyoziy. Toshmuhammad Niyozovich Qori-Niyoziy (1897, 2-sentabr - 1970, 18-mart) oʻzbek sovet olimi, pedagogi, matematigi, OʻzSSR Fanlar Akademiyasi akademigi va ilk prezidenti boʻlgan. Osiyo oʻyinlari. Osiyo Oʻyinlari (Asiad ham deyiladi) har toʻrt yilda bir marta oʻtkaziladigan sport oʻyinlari musobaqalaridir. Bunda faqatgina Osiyo davlatlari ishtirok qilishadi. Musobaqalar 1951-yildan beri oʻtkazib kelinadi. Matt Damon. Matthew Paige Damon ("talaffuzi: Mettyu Peyj Deymon;" 8-oktabr, 1970) amerikalik aktyor va dramaturgdir. Sylvia Nasar. Sylvia Nasar ("talaffuzi: Silviya Nazar; 17-avgust, 1947-yilda tugʻilgan") — nemis iqtisodchisi, koʻproq John Forbes Nashning tarjimai holi boʻlgan "Ajoyib zehn" asarining muallifi sifatida mashhur. Hayoti. Nasarning otasi — oʻzbek, onasi — nemis. U oilasi bilan 1951-yilda AQSHga, soʻng 1960-yilda Turkiyaning Anqara shahriga koʻchib oʻtadi. U 1970-yilda kollejni bitiradi, 1976-yilda Nyu York universitetini magistr sifatida tamomlaydi. Toʻrt yil davomida u Nobel mukofotining sovrindori Vasiliy Leontyev bilan hamkorlikda izlanishlar olib boradi. U hozirda Kolumbiya universitetining jurnalistika boʻyicha professori. Uning turmush oʻrtogʻi — eʼtiborga loyiq iqtisodchi Darryl McLeod. Ularning uch nafar farzandi bor va hozirda ular Territaun, Nyu Yorkda istiqomat qilishmoqda. Sport. a> - keng tarqalgan sport turi. Sport (fr. "desporter" - "oʻynamoq", "maza qilmoq") qatnashuvchilarning jismoniy va/yoki aqliy qobiliyatlarini solishtirishga va/yoki zavqlanishga moʻljallangan, tayinli qoidalarga ega faoliyat turidir. Atlantika okeani. Atlantika okeani hajmi boʻyicha ikkinchi (Tinch okeanidan keyin) okeandir. Yevropa va Afrikani Amerika qitʼasidan ajratib turadi. Sathi - 106.2 million km², oʻrtacha chuqurligi - 3314 m, eng chuqur nuqtasi - Puerto Riko Botigʻi (9219 m). Dogma (film). "Dogma" 1999-yilda omma eʼtiboriga havola qilingan komediya filmdir. Ssenariy muallifi va rejjisor Kevin Smith'ning oʻzi ham filmda Ben Affleck, Matt Damon, Linda Fiorentino, Alan Rickman, Bud Cort, Salma Hayek, Chris Rock, Jason Lee, Jason Mewes, George Carlin, Janeane Garofalo hamda Alanis Morissette bilan birgalikda rol ijro etgan. Film Katolik Cherkovini satira ostiga olgani uchun baʼzi mamlakatlarda taqiqlangan, film rejissori Kevin Smith esa bir necha tahdit xatlari olgan. Mazmuni. Film jannatdan quvilgan ikki farishta (Bartleby va Loki) sarguzashtlari, ularning yana jannatga qaytish uchun qiladigan harakatlari haqida hikoya qiladi. Lekin shunisi ayon boʻladiki, ularning jannatga qaytishi Xudoning hech ham xato qilmasligi prinsipini buzib, olamni yoʻq qilib yuborishi mumkin ekan (filmda bu Azroilning rejasi ekanligi taʼkidlanadi). Bunday falokatning oldini olish uchun Metatron ismli farishta Isoning yakka uzoq qarindoshi Bethany huzuriga yuborilib, unga Bartleby va Loki'ni toʻxtatish zarurligi haqida aytiladi. Bunda Bethany'ga ikki paygʻambar - Jay va Kamgap Bob, hamda 13-sahoba - zanji Rufus koʻmak berishadi. Trigonometriya. "θ" burchakning barcha trigonometrik funksiyalari markazi "O" nuqtada yotgan birlik aylana yordamida aniqlanishi mumkin. Trigonometriya (yun. "trigōnon" "uchburchak" + "metron" "oʻlchov") matematikaning uchburchaklar (xususan, toʻgʻri burchakli uchburchaklar) muammolari bilan shugʻullanuvchi boʻlimidir. Trigonometriyada trigonometrik funksiyalar orqali uchburchak tomonlari va burchaklari orasidagi mutanosibliklar, aloqalar oʻrganiladi. Dazmol. Dazmol kiyimlar gʻijimini tekislash uchun ishlatiluvchi maishiy buyumdir. Bunday tekislash jarayoni "dazmollash" deyiladi. Dazmollashdan avval dazmol qizdiriladi. Dazmollashda mato tolalarini tashkil etuvchi polimer molekulalarining bogʻlari kuchsizlanishi xossasidan foydalaniladi. Kengaygan mato dazmol vazni ostida kerakli (ushbu holda "yassi") shaklga kelib, sovutilganda shu shaklni saqlab qoladi. Baʼzi mato (masalan, paxta) polimer bogʻlarini zaiflashtirish uchun suv kerak boʻladi. Ayrim matolar (masalan, neylon) esa dazmollashni deyarli yoki umuman talab qilmaydi. Tarixi. Oʻtmishda ishlatilgan dazmollar choʻyan yoki boshqa zich metallardan tayyorlanib, alanga, toshkoʻmir yordamida qizdirilar edi. Ilk dazmol qayerda va qachon ixtiro qilingani nomaʼlum; lekin ayrim manbalarga koʻra qadimgi Xitoyda choʻgʻ toʻldirilgan yassi tovoq bilan mato tekislashni bilishar edi. Zamonaviy dazmollarga oʻxshaydigan dastali qurilmalar esa XVII asr oʻrtalarida paydo boʻldi. Avvalboshda tancha, koʻmir issigʻi bilan qizdirilgan bunday dazmollar keyinchalik tabiiy gaz, kerosin, spirt kabi suyuq yoqilgʻilar energiyasidan isitiladigan boʻldi. Dazmolni qizitish uchun elektr energiyasidan foydalanish fikri 1880-yillar boshlarida paydo boʻldi. Ilk elektr dazmol 1882-yili Henry W. Seely ismli New Yorklik ixtirochi nomiga patentlandi. Elektr dazmol oʻtkazuvchi unsurning qarshilik natijasida ajraladigan issiqlik hisobiga qiziydi (baʼzi elektr dazmol modellarida isitish manbai sifatida elektr yoyidan foydalanilar edi; biroq bu juda xavfli boʻlgani uchun bunday dazmollar keng tarqalmadi). Haroratini termostat bilan sozlash mumkin boʻlgan dazmollar 1920-yillar oxirida paydo boʻldi. Sal oʻtib bugʻ chiqaruvchi dazmol ixtiro qilindi. Dazmol taxtasi. Dazmollash uchun tayanch taxtalari dazmollash jarayoni bilan bir vaqtda paydo boʻlgan boʻlishi mumkin (biroq, baʼzi qadimgi dazmollash usullari bunday taxtadan foydalanishni taqozo etmay, tekislanayotgan matoni bir necha kishi tortib, ushlab turishar edi). Maxsus dazmol taxtalari XIX asrda patentlana boshlandi. Shunday patentlardan biri 1858-yilning 16-fevralida W. Vandenburg va J. Harvey tomonidan olindi. Ishlatuv tizimi. 180pxUbuntu Linux ishlatuv tizimining ish stoli. Ishlatuv tizimi (yoki "operatsion tizimi") – kompyuterning asosiy dasturidir va boshqa dasturlar uchun platformasi. Zamonaviy kompyuterlarda ishlatuv tizimi BIOSdan keyin yuklanadi. Qoplon (hikoya). "Qoplon" Said Ahmadning hajviy hikoyasidir. Tahlili. Said Ahmadning “Qoplon” hikoyasidagi kulgu satirik kulgudir. ”Sobiq” dagi kulgu yumoristik kulgudir. Demak “Sobiq” hikoyasi – yumoristik asar ya’ni “Qoplon ” hikoyasidagi manfaatparast, xushomadgo’y shaxsning o’z foydasini ko’zlab tovlanishlari hamda asl qiyofasi-yu dildagi maqsadi o’rtasidagi nomuvofiqlik sizda kinoyali kulgu uyg’otadi. Yuqorida ta’kidlanganidek badiiy asarlarda kulguni ikki yo’nalishga ajratadilar- satirk va yumorga. Satira – so’zi yunoncha turli, aralash degan ma’nolarni anglatib badiiy asarda keng ma’noda kishilardagi yoki ma’lum bir jamiyatdagi nuqson va kamchiliklarni keskin tanqid qilish, masxaralab bartarf etish maqsadida qo’llaniladi. Yumor – ingliz tilida namlik suyuqlik so’zidan olingan bo’lib u keng ma’noda badiiy adabiyotda yengil kulgu qo’zg’ash, hazil mutoyiba sifatida qo’llaniladi. Bunda ijodkor ayrim nuqsonlar ustidan kinoya- kesatiqsiz do’stona, hayrihohlik bilan kuladi. Voqea- hodisalarning, jamiyatdagi insonlarning hech biri nuqsonsiz bo’lishini istab, ularni inkor etmagan holda zukkolik, topqirlik, hozirjavoblik hazil- askiya bilan munosabat bildiradi. “Qoplon” hikoyasi satirik asarning yaxshi namunasi bo’lib, kishilardagi xushomadgo’ylik, laganbordorlik, o’z manfaati yo’lida andisha mulohazaga bormay surbetlarcha ish tutish, odamlarning amal kursisiga qarab munosabat ko’rsatish kabi yaramas illatlar tanqidiga bag’ishlanadi. Hikoyadagi Qurbonboy obrazi misolida yozuvchi o’zini hali tonilmagan rahbarlar pinjiga kirishning nozik yo’llarini to’plab olgan, hech bir isilohasiz laganbardorligini oshkora ko’rsatib, xo’jayinning polini yuvib, gilamini ham qoqib berishdan orlanmaydigan, vaqti kelganda shartta yangi boshliqqa xizmat qilib ketaveradigan oriyatsiz, ablah bir shaxs qiyofasini ko’rsatib beradi. Tillaev ham uning xotini ham Quronboyning kimligini anglamay, ularga qilib yurgan xizmatini o’zlaricha yaxshilikka yo’yib yuradilar. Bu amal vaqtinchalik vazifa uchun qilinayotgan makkorlik ekaninini tushunmaydilar. Shu bois Qurbonboyga ixlosi oshib Tillaev uni mashina yuvuvchidan garaj mudiri muovini vazifasiga ko’taradi, uyi tomini yopib olishi uchun anchagina shifer tunuka tushurib beradi. Qurbonboy esa ishi bitguncha girdikapalak bo’lib, har qanday mayda – chuyda oilaviy ymushlarini orlanmay bajarib, yangi boshliq tayinlanishi bilan Tillaev xanodonidan batamom yuz buradi. Xushomadining asosiy vositasi bo’lgan it “Qoplon”ni olib ketib, yangi rahbarga ham xuddi avvalgiday alfozda taqdim qiladi. Uning surbetligi shuqadar kuchliki, Qurbonboy Tillayevni yangi boshliqnikida ko’rib qolganida, hatto uyalmaydi ham. Direktorning charm to’nini artib turaveradi. Hatto it Qoplan eski xo’jayinini tanib, dumini likillatib erkanadi. Hikoya so’ngida Tillayev Qoplonni ko’rib “Bu itni taniyman” desa-da, achchiq istehzo bilan aytilgan bu so’zlarni asli Qurbonboyga qarab qo’yib aytadi. Demak, “it” deb Qurbonboyni nazarda tutadi. Yozuvchi bu bilan Qurbonboylar kabi buqalamun kimsalar, ablah odamlarni jamiyatda, insonlar orasida o’rni bo’lishi kerak emas, degan g’oyani ilgari suradi. Sobiq (hikoya). "Sobiq" Said Ahmadning hajviy hikoyasidir. Tahlil. Said Ahmadning yana bir achchiq, alamli kulgudan yiroq hajviy, sof yumoristik hikoyasi “Sobiq” deb nomlanai, Bunda yozuvchi voqeani hikoya qahramonining o’z tilidan hikoya qilarkan, jamiyatimizda, halol kishilarning hatti harakatlarida paydo bo’layotgan dabdababozlik, nozarur yumushlarga chalg’ib, kulguli vaziyatlarga tushub qolish kabi nuqsonlar ustidan yengil kuladi. Katta maqsadlar yo’lida intilayotgan yaxshi bir mehnatkash insonni asrash avaylash uning kucidan oqilona foydalanish, har bir odam o’z o’rnida bo’lib, o’z vazifasini sidqidildan bajarish kabi masalalar hajviy yo’sinda tasvirlangan vaziyatlar orqali anglatiladi. Turg’unlik zamonlarida sho’rolar davrida har narsani mafkuranga bog’lash odat tusiga kirgan edi. Hikoya qahamoni ham paxta terishda jonbozlik ko’rsatib, hech kutilmaganda dabdababozlikning nishoniga aylanadi. Eng ilg’or paxtakor deb, asosiy ishini yig’ishtirib, turli kerak-nokerak majlis, kengash, yig’ilishlarga borishga majbur bo’ladi. Muallif o’z oldiga ayni shu narsani maqsad qilib qo’ygan edi. Manfaat uchun har maqomga yo’rg’alovchilardan kulish kitobxonni shu xildagi hatti-harakatlardan tiyib turadi. “Sobiq” hikoyasida esa qahramon o’z hatti-harakati, qilg’iligi bilan emas, balki tushib qolgan vaziyati tufayli kulguga duchor etilgan. Chunki boshqalardan ko’proq paxtaa terib ilg’or bo’lganigi uning aybi emas. Lekin u yashayotgan sharoit, jamiyat tartibi shundayki, tuppa- tuzuk odam o’zi istamagan va hohlamagan holda illatlar girdobiga tushishi ham kulgiga mahkum bo’lishi mumkin. Bor yo’g’i bir necha kungina paxta terib mavsumning qolgan vaqtini faqat turli- tuman yig’ilishlarda faxriy mehmon bo’lib qatnashish bilan o’tkazib yuborgan mexanizator yigit tushib qolgan vaziyatdan kulasiz.Lekin bu kulgu hamdardlik kulgusi. Chunki qahromonning o’zi ham vaziyat iskanjasida qurbon. Bu- bizning sobiq jamiyatimiz uchun oddiy holat edi. Shunin uchun ham hikoyadagi kulgining zahri illati odamga emas, balki illatning o’ziga qaratilgan. Satirik va yumoristik asarlarda kulgu uyg’otadigan badiiy vaziyat yaratish uchun mubolag’a, kichraytirish, kuchaytirish singari tasvir vositalridan keng foydalaniladi. Hayotda “Sobiq” hikoyasidagisingari bur mashhur mexanizatorga o’shancha keraksiz yuk ehtimol ortib ko’yishmas. Ammo ko’p jihatdan shunga yaqin keladigan holatlar borligi ayon. Estetika. Estetika (yun. αίσθημα - "his", "tuygʻu") olamning hissiy qabul qilinishini tadqiq etuvchi fandir. Estetika sanʼat, madaniyat va tabiatning subyektiv qabul qilinishini oʻrganadi. Estetika falsafaning aksiologiya sohasiga kiradi. Sidney opera teatri. Sidney opera teatri Avstraliyaning Sidney shahri markazida joylashgan, butun dunyoga mashhur opera teatridir.Bu bino 1973-yilda qurib bitkazilgan. Ozodlik minorasi. Ozodlik minorasi (ingl.: "Freedom Tower") New York shahrida, sobiq Butunjahon Savdo Markazi (ingl.: "World Trade Center") oʻrnida qurilayotgan osmonoʻpar binodir. Qurilish ishlari 2006-yilning oxirlarida boshlangan, binoning tugatish va ochilish vaqti taxminan 2011-yillarda boʻladi. Ben Affleck. Benjamin Géza Affleck (15-avgust, 1972) amerikalik aktyor, rejissyor va dramaturgdir. Dima Bilan. Dima Bilan (; tugʻilgan paytidagi ismi Viktor Belan, 24-dekabr, 1981, Karachay-Cherkessiya) — rossiyalik pop artist. Eurovision 2006 tanlovida "Never Let You Go" qoʻshigʻi bilan Rossiyani taqdim etgan va ikkinchi oʻrinni egallagan. 2008-yilda Dima Bilan takroran Rossiyadan Eurovisionga "Believe" qoʻshigʻi bilan vakil boʻlib bordi va bu safar birinchi oʻringa sazovor boʻldi. Eurovision qoʻshiq tanlovi. a>)da vizual ketma-ketlikni koʻrsatish uchun ishlab chiqilgan. Mezbon davlatning bayrogʻi yurak shaklining ichiga chiziladi. Eurovision qoʻshiq tanlovi — yilning eng yaxshi qoʻshigʻini aniqlash uchun (ommaviy madaniyat) har yili boʻlib oʻtadigan televizion tanlov. Kevin Smith. Kevin Smith amerikalik aktyor, ssenarist, rejissor hmda komiks kitoblar muallifidir. View Askew Productions shirkati asoschisi va rahbari. Komiks. Komiks (yun. κωμικ-ός - komediyaga doir) tayinli bir voqeani hikoya qiluvchi, uzviy ketma-ketlikda bogʻlangan rasmlar seriyasidir. Sovun. Sovun suv bilan birga tozalashda ishlatiluvchi yuzaviy-faol moddadir. Sovun qattiq yoki suyuq holatlarda ishlab chiqariladi. Kimyoviy jihatdan sovun yogʻ kislotasining tuzidir. Odatda sovun yogʻ va ishqorlar (natriy gidroksid, kaliy gidroksid kabi) yoki natriy karbonat reaksiyalari natijasi oʻlaroq hosil qilinadi. Bunda ishqor va suv yogʻni gidrolizlab, glitserin va sovunga aylantiradi. Sovun tabiiy jarayon orqali ham hosil boʻlishi mumkin; hayvon murdalarining qisman sovunga aylangani kuzatilgan. Zamonaviy sovunlarga koʻp miqdorda boshqa yuzaviy-faol moddalar (masalan, abraziv, enzimlar, oksidlovchilar, atir va hk) qoʻshiladi. Paganizm. Paganizm (lot. "paganus" - "qir-adir") monoteistik dinlardan tashqari diniy ishonchlar (animizm, fetishizm, shomonlik kabi) turidir. Odatda butparastlik atamasi bilan adashtiriladi, biroq butparastlik paganizmning xususiy holidir, xolos. Karnay. Karnay puflama cholgʻu asbobidir. Oʻzbekiston milliy musiqiy asbobi hisoblanadi. Distributiv. Linux yadrosiga asoslangan, biroq o'ziga xos turli xususiyatlarga ega bo'lgan operatsiyon tizimga Linux distributivi deyiladi. 1993-yilda Yan Mardok () tomonidan boshlangan Debian GNU/Linux loyihasi toʻliq notijorat distributiv boʻlib, ehtimol erkin dasturiy taʼminot harakatining idealiga toʻliq mos keladi. Butun dunyodan yuzlab koʻngilli dasturchilar bu loyihaga oʻz hissalarini qoʻshadilar va sifatli distributivni yaratadilar. Distributivning asosiy kataloglar daraxtida har doim uchta yoʻnalish mavjud - "stable" (mustahkam, barqaror), "testing" (sinovdagi) va "unstable" (barqaror boʻlmagan, yoki "sid" deb ham nomlanadi). Paketning yangi versiyasi paydo boʻlishi bilan u dastlab sinab koʻrish uchun barqaror boʻlmagan tarmoqqa qoʻshiladi. Bu bosqichdan muvaffaqiyatli oʻtadigan boʻlsa, paket yanada sinchikov sinovlarni olib borish uchun sinov taqmogʻiga qoʻshiladi. Bu bosqich bir necha oy va hattoki yillar ham davom etishi mumkin, shundan soʻnggina u barqaror (stable) deb qabul qilinadi. Yaqin-yaqingacha Debian GNU/Linux eng qiyin oʻrnatiladigan distributivlardan biri sifatida qaralar edi. Ammo, Debian Sarge versiyasidan boshlab qoʻllanilayotgan besh yil davomida ishlab chiqilgan yangicha oʻrnatish tizimi bu muammoni butunlay hal qildi. Bundan tashqari Debian tez-tez qayta oʻrnatishni talab qilmaydi. Tizim oʻrnatishi bilan, keyingi barcha yangilanishlarni apt-get utilitasi yordamida amalga oshirish mumkin. Gʻarbdagi koʻpgina foydalanuvchilar uchun Red Hat nomi Linuxning ramzi hisoblanadi, chunki bu kompaniya dunyodagi eng mashxur va dastlabki Linux-kompaniyalardan biri boʻlib hisoblanadi. 1995-yilda Bob Young va Marc Ewing tomonidan tashkil qilingan Red Hat Inc. kompaniyasiga Red Hat Enterprise Linux (RHEL) va Red Hat Advanced Server (RHAS) mahsulotlaridan va koʻrsatiladgan xizmatlar foyda keltiradi. Red Hat Linux 9 Red Hat Linux mahsulotlari yoʻnalishidagi oxirgi mahsulot boʻlib, u 2003-yilning soʻngida Fedora Core bilan almashtirildi. Bu distributivga Red Hat homiylik qiladi va hamjamiyat tomonidan qoʻllab quvvatlanadi. Loyiha keyinchalik Red Hat va boshqa ishlab chiqaruvchilarning mahsulotlariga qoʻshiladigan yangi texnologiyalarni sinab koʻrishga xizmat qiladi. Red Hat kompaniyasi Fedora foydalanuvchilarini texnik qoʻllab quvvatlamaydi, bu bilan ochiq hamjamiyat shugʻullanadi. Fedora loyihasining maqsadi – erkin dasturiy taʼminotlardan bir butun operatsion tizim yaratish. Fedoraning yangi versiyalari jadval boʻyicha har 6-8 oyda chiqariladi. Gentoo Linux Stampede Linux va FreeBSD loyihalarida ishtirok etgan Daniel Robbins tomonidan yaratilgan. Gentoo distributivining dastlabki barqaror relizi 2002-yil martida eʼlon qilngan. Gentoo Linux – dasturlarni dastlabki kodiga asoslangan distributiv. Tayyor asos tizimni oʻrnatish uchun oldindan terilgan binar paketlar ishlatiladi. Gentoo distributivining asosiy gʻoyasi barcha paketlarni foydalanuvchining kompyuterida dastlabki koddan kompilyatsiya qilishdir. Buning kuchli tomoni shundaki barcha dasturlar kompyuterning arxitekturasiga yaxshi optimizatsiya qilinadi. Bundan tashqari oʻrnatilgan dasturni yangilash oddiy bir buyruqni terishdan qiyin emas. Gentooning koʻp foydalanuvchilari markaziy repozitoriylardagi dasturiy paketlar har doim eng oxirgi versiyalarda boʻlishini, aniqrogʻi, asosiy ishlab chiquvchilar tomonidan taqdim qilinganidan soʻng bir necha kun ichida(hatto soatlar ichida) paydo boʻlishini yoqtirishadi. Boshqa tomondan, Gentoo tizimini va u uchun grafik muhitning oxirgi versiyasi, multimediya va dasturlash uchun zaruriy dasturiy taʼminotlarni oʻrnatish jarayoni zerikarli va hattoki zamonaviy protsessorlarda ham bir necha kunlab davom etadigan uzoq jarayondir. Patrick Volkerding tomonidan 1992-yilda yaratilgan Slackware Linux bugungi kungacha amal qilayotgan eng dastlabki distributiv boʻlib hisoblanadi. Uning oʻziga xos tomonlari - oʻta oddiylik va tizmni moslashda ishlatiladigan grafik interfeysli dasturlarning yoʻqligi, oddiy matnli oʻrnatish dasturi. Koʻpgina distributivlar koʻp ishlatiladigan utilitalar uchun ishlatish uchun qulay boʻlgan interfeyslar yaratishga jiddiy eʼtibor berayotgan boʻlsada, Slakware foydalanuvchini "qoʻlidan ushlab" yurmaydi, haligacha, barcha moslamalar matnli fayllarni tahrirlash bilan amalga oshiriladi. Shundan kelib chiqqan holda, Slackware distributivini Linux tizimini biroz oʻrganish uchun bir qancha vaqtini ajratishga tayyor foydalanuvchilarga tavsiya qilish mumkin. Slackware ancha barqaror va xavfsizligi ham yuoqri, server sifatida ishlatish talablariga ham javob beradi. Tajribali Linux administratorlari ushbu distributivda koʻpgina paketlar oʻzagartirilmaganligi va keyinchalik yangi xatoliklarni paydo boʻlishiga sabab boʻluvchi ortiqcha qoʻlbola oʻzgartirishlarsiz qoʻllanilishi sababli potensial muammolar kam boʻlishini taʼkidlashadi. Yangi versiyalari unchalik tez chiqarilmasada (oʻrtacha yilda bir marta), yangi paketlarni rasmiy relizdan soʻng bemalol yozib olish mumkin. Slackware - Linux operatsion tizimi tuzilishini chuqurroq oʻrganish niyatida boʻlganlar uchun mos keladigan distributiv. Gael Duval tomonidan yaratilgan Mandriva Linux distributivi 1998-yilda birinchi marta taqdim qilinganidayoq oʻzgacha bir mashhurlikka erishdi. Distributivni ishlab chiquvchilar Red Hat distributivini olib undagi andoza ish stolini KDE ish stoliga almashtirishdi va Linuxni oʻrnatish qiyinligi haqidagi mifni yoʻqqa chiqargan ishlatish uchun juda oson oʻrnatish dasturini qoʻshishdi. Mandriva Linux distributivi 2005-yilga qadar Mandrake Linux nomi bilan mashxur edi. 2005-yildan boshlab uning nomi Mandriva deb oʻzgartirildi. Mandrivadagi asbob-uskunalarni avto-aniqlash imkoniyati, disklarni boʻlish utilitalari bu boradagi eng yaxshi dasturlardan hisoblanadi. Koʻpgina foydalanuvchilar boshqa distributiblarda topmagan qulayliklarni Mandrivada uchratishdi. Mandriva Linux shundan beri Linux tizimidan ancha rivojlandi, yangi foydalanishni boshlaganlar va uy sharoitida ishlatuvchilar orasida mashxur distributivga aylandi. Mandrivani yaratish jarayoni toʻliq ochiq boʻlib, yangi paketlar "cooker" deb nomlanuvchi katalogda har kuni paydo boʻladi. Yana shuni aytish lozimki, Mandriva bugungi kunda oʻzbek tilini qoʻllab quvvatlayotgan yagona distributivdir. Ubuntu Linux Linux hamjamiyatiga bundan oldingi birorta ham loyiha amalga oshira olmagan tezlik bilan kirib keldi. U bunga tajribali oʻyinchilar kabi erishdi: dastlab boshqa asosiy distributivlarni kuzatib bordi, ularni xatoliklarini oʻrganib va shu bilan birga ulardagi barcha yaxshi tomonlarni bir yerga toʻplab ajoyib mahsulotni yaratdi. Ushbu distributivga qiziqqanlar uchun olti oylik chiqarish sikli, zamonaviy paketlar, aniq qilib belgilangan mahsulotning umri(18 oy), yozib olish uchun tezkor oynalar, hattoki erkin tarqatiladigan, dunyoning xoxlagan nuqtasiga bepul yetkazib beriladigan kompakt disklar muntazir. Loyiha JARlik tadbirkor Mark Shuttleworth tomonidan moliyalashtiriladi. U Go Open Source kabi bir qancha taʼlim va EOKDT tashabbuslariga asos solgan. Texnik tomondan Ubuntu Debian Sid (barqaror boʻlmagan tarmoq)ga asoslangan. Ammo unda ancha zamonaviy paketlar taqdim qilinadi, xususan, GNOMEning oxirgi versiyasi. Bu distributiv ham ish stoli sifatida, ham server sifatida ishlatishga moslashtirilgan. Ubuntu ning,, kabi turlari (nashrlari, editions) mavjud. Doppix 2008.0 Edu ish stoli Birinchi o'zbekcha Linux distributivi. Birinchi nashri "Doppix 2008.0 Edu" deb nomlanadi. Bu nashr Mandriva Linux 2007.1 Spring Free distributivi asosida yaratilgan boʻlib, yangi, erkin tarqatiladigan Linux ochiq operatsion tizim distributividir. Ta'lim muassasalarida (maktab, kollej va litseylarda) ishlatishga moʻljallangan, doʻstona interfeysga, hamda tanlash imkoniyati keng boʻlgan oʻquv va kundalik dasturlariga ega. Doppix 2008.0 Edu distributividan uy kompyuterlari va ish stansiyalarida ham foydalanish mumkin. Oʻquv dasturlaridan tashqari, distributiv toʻlaqonli ofis va multimedia dasturlar to'plamiga ham ega. Doppix 2008.0 Edu MS Windows OTdan Linux OTga oʻtishni xoxlaganlar uchun ajoyib yechimdir. Linuxda yangilar uchun, oʻzini tushunarli va qulay muhitda his etish imkoniyatini beruvchi maksimallashtirilgan foydalanuvchi interfeysi mavjud. Foydalashda sodda boʻlgan oʻrnatgich yordamida distributivni kompyuterga oson oʻrnatish mumkin. Doppix 2008.0 Edu 3 ta tilda ishlay oladi - oʻzbekcha (kirill/lotin), ruscha va inglizcha. Ishlab chiqarish jarayonida barcha eskirgan va stabil boʻlmagan paketlar yangilariga almashtirilgan. Bundan tashqari distributiv tarkibiga katta hajmdagi qoʻllanmalar qoʻshilib soʻrov tizimi kengaytirilgan. Doppix 2008.0 Edu distributivi mahalliy talablardan kelib chiqqan holda ta'lim muassasalari uchun yaratilmoqda. Asosiy urgʻu stabillik, soddalik va hammaning ushbu distributivdan foydalanishi va uni muammosiz olishiga qaratilgan. Wolvix - yana bir kichik hajmli distributiv Ishqor. Ishqor ishqoriy yoki ishqoriy-yer metallining gidroksididir. The Matrix. "The Matrix" 1999-yilda chiqarilgan ilmiy-fantastik filmdir. Sugʻur kuni. Sugʻur kuni () — AQSh va Kanadada 2-fevral kuni nishonlanadigan bayram. Shu kun oʻz inidan chiquvchi sugʻurni kuzatish kerak deb hisoblanadi. Uning harakatlariga qarab bahor qanchalik tez kelishini bilish mumkin. Ishonchlarga qaraganda, agar kun bulutli boʻlsa, sugʻur oʻz soyasini koʻrmaydi va inini bemalol tark etadi — demak, qish yaqinda tugaydi, bahor esa erta keladi. Agar kun quyoshli boʻlsa, sugʻur oʻz soyasini koʻradi va iniga qaytib berkinadi — qish yana olti hafta davom etadi. AQSh va Kanadaning bir necha shahar va qishloqlarida bu kuni mahalliy sugʻurlar-meteorologlarga bagʻishlangan festivallar oʻtkaziladi, bunday festivallar koʻp sonli turistlarni jalb qiladi. Sugʻur kuni (film). Sugʻur kuni () — 1993-yili ekranlarga chiqqan komediyaviy film. Danny Rubin asari boʻyicha suratga olingan, rejissyor Harold Ramis, rollarda Bill Murray va Andie MacDowell. Mor ve Ötesi. Mor ve Ötesi (turk tilidan tarjimasi — "Ultrabinafsha") — Istanbullik turk rock guruhi. Hozirgi kunda guruhning ishtirokchilari toʻrtta: Harun Tekin, Kerem Kabadayı, Burak Güven va Kerem Özyeğen. Sobiq ishtirokchilar: Alper Tekin (Harunga aloqador emas) va Derin Esmer. Guruh "Dünya Yalan Söylüyor" (Dunyo yolgʻon soʻylaydi) nomli albomidan soʻng keng ommaga mashhur boʻldilar. 2008-yilgi Eurovision qoʻshiq tanloviga Turkiyadan vakil boʻlib bordilar va 136 ochko toʻplab 7-oʻrinni egalladilar. Mormon Kitobi. Mormon Kitobi mormon dinining muqaddas kitobidir. Kitob ilk marotaba 1830-yili AQSHda Kenja Joseph Smith rahnamoligida chop etilgan. Joseph Smith'ga koʻra ushbu kitob Amerika qitʼasida eramizdan avvalgi 600- va eramizning 400-yillari orasida oltin taxtalarga yozib qoldirilgan muqaddas matnlar tarjimasidir. Neytron. Neytron atom yadrosini tashkil etuvchi zarrachalardan biri boʻlib, elektr zaryadigi ega emas. Neytron bitta yuqori va ikkita quyi kvarkdan iborat. 1932-yili James Chadwick tomonidan kashf etilgan. Fizik xossalari. Neytron massasi 1,67492729(28)×10-27 kg, oʻrtacha yashash vaqti 885.7(8) s (erkin neytron uchun), spini ½ dir. Dunyo. Dunyo Yer sayyorasiga odamzot nuqtai nazaridan berilgan nomdir. Dunyo aholisi bugungi kunda (2011) 6,91 milliarddan ziyoddir. Ilgizar Sobirov. Ilgizar Sobirov - O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlis Senati Raisi. 1975 йилдан 1980 йилгача – Хоразм вилояти Қўшкўпир туманидаги «И.Ибрагимов» жамоа хўжалиги аъзоси. 1986 йилдан 1987 йилгача – Тошкент давлат университети юридик факультети ёшлар ташкилотининг котиби, «Жиноят ҳуқуқи ва криминология» кафедраси ходими. 1988 йилдан 1992 йилгача – Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Фалсафа ва ҳуқуқ институти «Жиноят ҳуқуқи ва криминология» сектори илмий ходими. 1992 йилдан 1993 йилгача – Ўзбекистон Республикаси Олий суди раисининг катта ёрдамчиси. 1993 йилдан 1994 йилгача – Тошкент давлат юридик институтининг халқаро муносабатлар ва тарбиявий ишлар масалалари бўйича проректори. 1994 йилдан 1997 йилгача – Ўзбекистон Республикаси Олий суди раисининг ёрдамчиси, Ўзбекистон Республикаси Олий хўжалик суди судьяси, Олий хўжалик суди Пленуми ва ҳайъатининг котиби. 1997 йилдан 1999 йилгача – Ўзбекистон Республикаси Президенти Девонининг қонунчилик ва суд ҳокимияти органлари билан алоқалар бўйича эксперт гуруҳи консультанти. 1999 йилдан 2000 йилгача –Хоразм вилояти адлия бошқармаси бошлиғи. 2000 йилдан 2003 йилгача – Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Мудофаа ва хавфсизлик масалалари қўмитаси раисининг ўринбосари, Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қонунчилик ва суд-ҳуқуқ масалалари қўмитаси раиси, Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Мудофаа ва хавфсизлик масалалари қўмитаси раисининг ўринбосари. 2003 йилдан 2005 йилгача – Хоразм вилояти Қўшкўпир тумани ҳокими. 2005 йилдан 2006 йилгача – Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Сенати Мудофаа ва хавфсизлик масалалари қўмитасининг раиси. 2006 йилдан 2009 йилгача – Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Сенатининг Раиси. 2009 йилнинг 27 декабридан – халқ депутатлари Қўшкўпир туман Кенгашининг депутати. «Миллий тикланиш» Ўзбекистон демократик партияси аъзоси. 1959 йил 20 февралда Қўшкўпир туманида туғилган. Олий маълумотли. 1986 йилда Тошкент давлат университетини ҳуқуқшунос мутахассислиги бўйича тамомлаган. 2005 йилда «Меҳнат шуҳрати» ордени, 2002 йилда «Ўзбекистон белгиси» кўкрак нишони, 2006 йилда «Ўзбекистон мустақиллигига 15 йил», 2007 йилида «Ўзбекистон Республикаси Қуролли Кучларига 15 йил» эсдалик нишонлари билан мукофотланган. Alexander Stubb. Cai-Göran Alexander Stubb (1-aprel, 1968) Finlandiya Tashqi Ishlar Vaziridir. Tarjimai holi. Stubb AQSHning Florida shtatidagi Mainland High School va Helsinkidagi Gymnasiet Lärkan'ni bitirgan. Shved, fin, ingliz, fransuz va olmon tillarini biladi. Belgiyaning Genval shahrida istiqomat qiladi; britan yuristi Suzanne Innes-Stubb'ga uylangan. Emilie ismli qizi va Oliver Johan ismli oʻgʻli bor. Deizm. Deizm fizik olamni yaratib, unga boshqa aralashmagan xudo mavjudligiga ishonchdir. Bu ishonch diniy falsafa qismidir. Deizmda xudo olam tashqarisida nima bilan mashgʻul boʻlishi haqida ayon etilmaydi. Deistlar odatda ilohiy, deb daʼvo qilinuvchi hodisalar (vahiy, muqaddas kitoblar nozil boʻlishi, moʻjizalar) aslida unday emas, deb taʼkidlashadi. Deizmga koʻra xudo odamlar ishlariga va tabiat qonunlariga aralashmaydi. Teistlar tomonidan "muqaddas kitoblar", deb qaraluvchi asarlarni deistlar odamlar faoliyati mahsuli, deyishadi. Deistlarga koʻra, xudoning odamlarga bergan inʼomi din emas, balki fikrlash qobiliyatidir. Joe Hahn. Joseph Hahn ("talaffuzi: Jozef Han", 15-mart, 1977-yil Dallas, Texasda tugʻilgan) — koreys kelib chiqishga ega musiqachi va rejissyor, koʻproq amerikalik musiqiy guruh Linkin Parkning DJ'i sifatida mashhur. Harry and the Potters. Harry and the Potters amerikalik indie/wizard rock guruhidir. Guruh 2002-yili Massachusetts shtatining Norwood shaharchasida aka-uka Joe va Paul DeGeorge tomonidan tuzilgan. Ashulalari Harry Potter va unga aloqador mavzular haqidadir. "Harry and the Potters" wizard rock janrining kashshoflaridir. Ulardan soʻng bu janrda ijro etadigan boshqa guruhlar ham paydo boʻldi. Guruh ishqibozlik maqsadida tuzilgan boʻlsa-da, ular xalqaro shuhratga erishdilar. Luís Figo. Luís Filipe Madeira Caeiro Figo ("talaffuzi: Luish Filipe Madeyra Kaeyro Figu"; 1972-yil 4-noyabr kuni Almada, Portugaliyada tugʻilgan) — professional portugal futbolchisi. Oʻz vatanida Figo ikkinchi (Eusebiodan keyin) eng buyuk portugal futbolchisi deb tan olingan. U yarim himoyachi oʻrnida oʻynaydi, hozirgi futbol klubi — Internazionale. Dubay. Birlashgan Arab Amirliklari mashhur shaharlaridan biri. Yozgi Olimpiya oʻyinlari 2004. 2004-yilda Yunonistonning poytaxti Afina shahrida o'tkazilgan yozgi Olimpiada O'yinlari FIFA 100. FIFA 100 — bu butun jahonga mashhur brazil hujumchisi Pelé tuzgan "hozirda yashovchi eng buyuk futbolchilar" roʻyhatidir. Ushbu roʻyhat Fédération Internationale de Football Association (FIFA)ning 100 yilligiga bagʻishlangan Londondagi marosimda 2004-yil 4-martda taqdim etildi. Roʻyhat. Quyida hozirda yashovchi eng buyuk futbolchilardan iborat Pelé tomonidan tuzilgan "FIFA 100" roʻyhati keltiriladi. Yaponiya. * Turkiya milliy futbol terma jamoasi. Turkiya milliy futbol terma jamoasi Turkiya Respiblikasining futbol boʻyicha milliy terma jamoasi boʻlib, Turkiya Futbol Federatsiyasi tomonidan idora etiladi. Philipp Lahm. Philipp Lahm ("talaffuzi: Filipp Lam"; 1983-yil 11-noyabrda Munhenda tugʻilgan) — nemis futbolchisi, u Bavariya Munhen futbol klubi hamda Olmoniya terma jamoasi uchun himoyachi pozitsiyasida oʻynaydi. Santimetr. Santimetr - SI o`lchovlar tizimidagi uzunlik o`lchov birligi. 1 sm = 10 mm; 1 m = 100 sm. Annapolis. Annapolis - AQSh shaharlaridan biri. Maryland shtati poytaxti. Rossiya milliy futbol terma jamoasi. Rossiya milliy futbol terma jamoasi Rossiya Federatsiyasining futbol boʻyicha milliy terma jamoasidir. Rossiya Futbol Ittifoqi tomonidan idora etiladi. Edwin van der Sar. Edwin van der Sar ("talaffuzi: Edvin van der Sar"; 1970-yil 29-oktabrda Vurhautda tugʻilgan) — golland futbolchisi, darvozabon. U Niderlandlar terma jamoasining sardori va Manchester United futbol klubi uchun oʻynaydi. 2005-yil 1-iyunda 2 mln ₤ ga sotib olingan. Petr Čech. Petr Čech ("talaffuzi:" Petr Chex; 1982-yilning 20-mayida tugʻilgan) Chexiya milliy futbol terma jamoasi va Chelsea klubi darvozabonidir. UEFA Chempionlar Ligasi 2004-2005 va 2006-2007 mavsumlari eng yaxshi darvozaboni, deb topilgan. Tarjimai holi. Petr Čech Chexiya (u paytlarda Chexoslovakiya)ning Plzeň shahrida tavallud topgan. Shu shahar klubida bolalik yillaridan futbol oʻynashni boshlagan. Avvalboshda yarimhimoyachi/hujumchi boʻlgan Petr oyogʻini 10 yoshida sindirganidan soʻng darvozabonlikka oʻtgan. 17 yoshida FK Chmel Blšany klubiga koʻchgan. 2001-yili u 700 ming € evaziga AC Sparta Praha klubiga oʻtdi. 855 daqiqa gol oʻtkazmaay milliy rekord oʻrnatgan Petr bilan Stade Rennais FC klubi qiziqib qolib, uni 5 million € ga sotib oldi. 2004-yilda esa Petr Čech Chelsea F.C. klubi bilan 5 yillik shartnoma (10,3 million €) imzoladi. 2006-yil oktabrida Čech Reading klubi bilan matchda boshidan jarohat olib, maydonni tark etishga majbur boʻldi (shunisi qiziqki, uning oʻrniga maydonga tushgan Carlo Cudicini ham oʻsha matchda jarohatlanib, hushsiz holda maydondan chiqarildi; match oxirigacha John Terry darvozada turishga majbur boʻldi). Bosh chanogʻi singan Čech 2007-yilgacha futbol oʻynamadi. 2007-yil yanvarida esa u regbichilar bosh kiyimi bilan oʻyinga qaytdi. Andijon (futbol klubi). Andijon PFK (Andijon professional futbol klubi) - O'zbekiston Oliy Ligasi vakili, Andijon shahri sharafini himoya qiladi. Buxoro (futbol klubi). Buxoro FK (Buxoro futbol klubi) - O'zbekiston Oliy Ligasi vakili, Buxoro shahri sharafini himoya qiladi. Lokomotiv (futbol klubi). Lokomotiv - O'zbekiston Oliy Ligasi ishtirokchisi. Qizilqum (futbol klubi). "Qizilqum" — Navioy viloyatining Zarafshon shahri futbol jamoasi. O'zbekiston Oliy Ligasi vakili. Bunyodkor PFK. Bunyodkor PFK (Bunyodkor Professional futbol klubi; sobiq Quruvchi PFK) - Toshkent shahri jamoasi. O'zbekiston Oliy Ligasi vakili. Bunyodkor PFK 2008-yili Oliy Ligada birinchi oʻrinni egalladi. 2008-yilning 4-avgustidan klub nomi oʻzgartirildi. 2008-yil iyulida Samuel Eto'o, Andrés Iniesta, Carles Puyol va Cesc Fàbregas Barcelona-Bunyodkor hamkorligi dasturi doirasida Toshkentga master-klass koʻrsatish uchun kelib ketishdi.Xozirgi kunda klubda Rivaldo kkabi Jaxon futbol yulduzi tup surmoqda Oz vaqt oʻtib, 22-avgust kuni jamoaga Luizão qabul qilingani xabar qilindi. 25-avgust kuni esa yana bir transfer - braziliyalik Rivaldoning "Bunyodkor" klubiga taklif etilgani eʼlon qilindi. Ташкил этилган сана: 6 июл 2005 йил 2008 йил ОФК ЧЛ ярим финалчиси 2007 йил Ўзбекистон биринчи лигаси ғолиби 2006 йил Ўзбекистон иккинчи лигаси ғолиби Сервер Жепаров – 2008 йил Ўзбекистон чемпионатининг энг яхши футболчиси Сервер Жепаров – 2008 йил Осиёнинг энг яхши футболчиси Ҳикмат Эргашев 2006 – 2007 йиллар ЗИКО, Артур Антуньеш Коимбра 2008 йил Луиз Фелиппе Сколари 2009 йил апрелдан шу кунгача «Бунёдкор» футбол клуби ҳаваскорлик жамоасидан Ўзбекистон чемпиони, мамлакат кубоги соҳиби ва қитъа чемпионлар лигаси ярим финалчисигача бўлган йўлни тўрт йил ичида тоқат билан босиб ўтди. 2005 йилда Тошкент вилояти чемпионатида (2-лига) иштирок этаётиб, жамоа Ўзбекистон биринчи лигасига чиқиш учун курашиш ҳуқуқини берувчи йўлланмани қўлга киритди. “Қурувчи” бу вазифани муваффақият билан уддалади ва 2006 йилда миллий биринчиликнинг биринчи дивизионида ўйнай бошлади. "Қурувчи" Ҳикмат Эргашев раҳбарлиги остида 38 та учрашув (27 ғалаба, 5 та дуранг ва 6 та мағлубият) ўтказиб, дастлабки уринишда лига турнирида ғолиб чиқди ва 2007 йил олий лигада қатнашиш ҳуқуқини қўлга киритди. 2007 йил мавсуми "Қурувчи" учун олий лигада дебют даври бўлди. Тошкент клуби мамлакат миқёсидаги бир нечта рекордларни бир йўла янгилади (масалан, энг кўп урилган ва энг кам ўтказиб юборилган тўплар сони, фаворитлар билан ўйинларда олинган очколар сони бўйича). Бундан ташқари, "Қурувчи" ҳужумчиси Илҳом Мўминжонов чемпионатнинг энг яхши тўпурари бўлди. 2007 йил мавсумида "Қурувчи" олий лигада 30 та учрашув ўтказди (22 та ғалаба, 5 та дуранг ва 3 та мағлубият, урилган ва ўтказиб юборилган тўплар фарқи 62 - 16) ва 71 та очко тўплаб, Ўзбекистон чемпионатлари тарихида биринчи марта кумуш медалларни қўлга киритди. "Қурувчи" мамлакат Кубогида ҳам муваффақиятли қатнашиб, финалга чиқди. Финалда "Қурувчи" мамлакат чемпиони "Пахтакор" га қарши майдонга тушди. Ўйиннинг асосий ва қўшимча вақти дуранг натижа - 0:0 билан тугади. Пенальтилар сериясида "Қурувчи" футболчиларига омад кулиб боқмади (6-7). - Ўта қисқа вақт ичида бизнинг жамоа шу қадар ўсдики, нафақат Ўзбекистон, балки Осиёда ҳам юқори ўринларга даъвогарлик қила бошлади, - дея бу ўзгаришларни изоҳлади клуб вице-президенти Таваккал Исмоилов. – Спорт натижалари билан бир қаторда замонавий профессионал футбол клубига мос келадиган клуб инфратузилмаси ҳам яратилди. Хусусан, бизнинг муассасисларимиз ва ҳомийларимиз сони кескин равишда ўсди. Уларнинг асосий қисми Ўзбекистон иқтисодиётининг яратувчанлик жабҳасида фаолият юритади. Шуни ҳисобга олган ҳолда, биз клуб номини "Бунёдкор" деб ўзгартиришга қарор қилдик. 2008 йил "Бунёдкор" ФК тарихидаги энг омадли йил бўлди. Мавсум бошланиши олдидан жамоа таркиби сезиларли даражада мустаҳкамланди, мамлакатимизнинг энг ёш мураббийларидан бири Миржалол Қосимов клубга бош мураббий бўлди. Ёз охирида «Бунёдкор» ФК жаҳон чемпиони Ривалдо, бразилиялик ҳимоячи Луизао ва чилилик ҳужумчи Вилльянуэва билан шартнома имзолади. Мамлакат терма жамоаси мураббийи этиб тайинланган Қосимов ўрнига таниқли мутахассис – ЗИКО таклиф этилди. У Миржалол Қосимов бошлаган ишни охирига етказди. Бразилиялик мураббий раҳбарлигида жамоа мамлакат чемпиони ва Ўзбекистон Кубоги соҳиби номини қозонди. 2009 йил бошида «Спорт Парк Тошкент» спорт-комплексининг кенг миқёсли қурилиши бошланди. Қиймати 150 миллион доллар бўлган бу ноёб лойиҳа 35 минг томошабинга мўлжалланган икки қаватли арена ва усти ёпиқ трибуналарни ўз ичига олган футбол стадионидан иборат. Лойиҳа ўз футбол академиясига мўлжалланган еттита, шу жумладан, иккита сунъий майса билан қопланган машғулот майдони, меҳмонхона, қайта тикланиш ва ресторан мажмуини ўз ичига олади. Mashʼal. Mash'al - Qashqadaryo viloyati, Muborak shahri futbol jamoasi. O'zbekiston Oliy Ligasi vakili. So'g'diyona (futbol klubi). So'g'diyona - futbol klubi, Jizzax shahri sharafini himoya qiladi. O'zbekiston Oliy Ligasi vakili. UzDongJu (futbol klubi). UzDongJu - futbol klubi, O'zbekiston Oliy Ligasi vakili. Olmaliq (futbol klubi). Olmaliq — futbol klubi, O'zbekiston Oliy Ligasi vakili. Sho'rtan. Sho'rtan - futbol klubi, O'zbekiston Oliy Ligasi vakili. Dinamo. Dinamo (Samarqand) - futbol klubi, O'zbekiston Oliy Ligasi vakili. Chingiz Aytmatov. Chingiz Aytmatov (qirgʻ. Чынгыз Айтматов; 12-dekabr, 1928 - 10-iyun, 2008) Qirgʻiziston yozuvchisi va elchisi boʻlgan. Ispaniya milliy futbol terma jamoasi. Ispaniya milliy futbol terma jamoasi Ispaniyaning futbol boʻyicha milliy terma jamoasidir. Ispaniya Futbol Federatsiyasi tomonidan idora qilinadi. David Villa. David Villa Sánchez ("talaffuzi: David Vilya Sanches"; 1981-yil 3-dekabr kuni Langreo, Ispaniyada tugʻilgan) — professional ispan futbolchisi. Qitʼa. Turli kelishuvlarga koʻra qitʼalar soni turlichadir. Qitʼa quruqlikning katta va yaxlit qismidir. "Qitʼa" tushunchasining yagona tarʼifi mavjud emas, shuning uchun Yer sayyorasidagi qitʼalar soni turli taʼriflarga koʻra turlichadir. Eng keng tarqalgan kelishuvga koʻra Yerda yetti qitʼa mavjud: Osiyo, Afrika, Shimoliy Amerika, Janubiy Amerika, Antarktida, Yevropa hamda Avstraliya. Chexiya milliy futbol terma jamoasi. Chexiya milliy futbol terma jamoasi Chexiyaning futbol boʻyicha milliy terma jamoasidir. Chexiya Futbol Assotsiatsiyasi tomonidan idora qilinadi. Portugaliya milliy futbol terma jamoasi. Portugaliya milliy futbol terma jamoasi Portugaliyaning futbol boʻyicha milliy terma jamoasidir. Portugaliya Futbol Federatsiyasi tomonidan idora qilinadi. Ricardo Pereira. Ricardo Alexandre Martins Soares Pereira ("talaffuzi: Rikardu Aleshandre Martins Soaresh Pereyra") — 1976-yil, 11-fevralda tugʻilgan, Real Betis futbol klubi va Portugaliya milliy futbol jamoasi uchun oʻynaydigan professional futbolchi-darvozabon. Marco van Basten. Marcel "Marco" van Basten ("talaffuzi: Marsel "Marko" van Basten") — 1964-yil, 31-oktabrda tugʻilgan, buyuk golland futbolchisi. 2004-yildan boshlab Niderlandlar terma jamoasining bosh murabbiysi. Oʻzbekiston milliy futbol terma jamoasi. Oʻzbekiston milliy futbol terma jamoasi Oʻzbekistonning futbol boʻyicha milliy terma jamoasidir. Oʻzbekiston Futbol Federatsiyasi tomonidan idora qilinadi. Sovet Ittifoqi parchalanganidan so'ng ular oʻzining ilk matchini 1992-yil 17-iyunda Tojikistonga qarshi oʻtkazdilar. Keyinchalik Oʻzbekiston yangi tashkil topgan Markaziy Osiyo millatlari (Qozog'iston, Qirgʻiziston, Tojikiston, Turkmaniston) ichida eng kuchlisiga aylandi. O'zbekiston Milliy terma jamoasi 1994-yilgi Osiyo O'yinlari g'olibi. Ignatiy Nesterov. Ignatiy Nesterov (rus. Игнатий Нестеров; 1983-yilning 20-iyunida tugʻilgan) Oʻzbekiston milliy futbol terma jamoasi hamda Paxtakor klubi darvozabonidir. Shrek. DreamWorks Animatsion tomonidan ishlab chiqarilgan animatsion/multiplikatsion film. Shrek Uchinchi. Mashhur animatsion filmlar Shrek va Shrek 2 qismlarning mantiqiy davomi. Shrek 2. Shrek animatsion multfilmining mantiqiy ikkinchi bo'limi. Temur Joʻrayev. Temur Joʻrayev (1984-yilning 12-mayida tugʻilgan) Oʻzbekiston milliy futbol terma jamoasi hamda Paxtakor klubi darvozabonidir. Pavel Bugalo. Pavel Bugalo (rus. "Павел Бугало"; 1974-yilning 21-avgustida tugʻilgan) Oʻzbekiston milliy futbol terma jamoasi hamda Quruvchi klubi darvozabonidir. Nihat Kahveci. Nihat Kahveci ("Nihat Qahvachi"; 1975-yilning 23-noyabrida tugʻilgan) Turkiya milliy futbol terma jamoasi hamda Villarreal klubi futbolchisidir. Mac OS. Mac OS -Apple Inc. korporatsiyasi tomonidan Macintosh kompyuterlari tizimi uchun ishlab chiqarilgan grafik interfeysli operatsion tizimi savdo belgisining nomlanishi. Shuningdek qarang. • Mac OS X Arda Turan. Arda Turan (1987-yilning 30-yanvarida tugʻilgan) Turkiya milliy futbol terma jamoasi hamda Galatasaray klubi futbolchisidir. Baxtiyor Ashurmatov. Baxtiyor Ashurmatov (1976-yilning 25-martida tugʻilgan) Oʻzbekiston milliy futbol terma jamoasi hamda Bunyodkor klubi futbolchisidir. Raúl González. Raúl González Blanco ("talaffuzi: Raul Gonsales Blanko"; 1977-yil 27-iyun kuni Madrid, Ispaniyada tugʻilgan) — professional ispan futbolchisi. Arvoh (film). "Arvoh" () — 1990-yili ekranlarga chiqqan romantik-fantasy-triller film. Rollarda — Patrick Swayze, Demi Moore, Tony Goldwyn va Whoopi Goldberg. Ssenariy muallifi Bruce Joel Rubin, rejissyor Jerry Zucker. Film Oscar mukofotiga 5 ta nominatsiyada, shu jumladan "Yilning eng yaxshi filmi" nominatsiyasida koʻrsatilgan; "Eng yaxshi original ssenariy" hamda "Eng yaxshi ikkinchi darajali ayollar roli" nominatsiyalarida mukofotni qoʻlga kiritgan. Müslüm Maqomayev. Müslüm Məhəmməd oğlu Maqomayev (talaffuzi: "Muslum Mehemmed oʻgʻli Magomayev"; 1942-yil 17-avgust-2008-yil 25-oktabr) ozarbayjonlik opera va pop-qoʻshiqchisidir. Sovet Ittifoqida 1960- va 70-yillar paytida katta shuhrat topgan. Odil Ahmedov. Odil Ahmedov (1987-yilning 25-noyabrida tugʻilgan) Oʻzbekiston milliy futbol terma jamoasi hamda Paxtakor klubi futbolchisidir. Xatirchi tumani. Xatirchi - Oʻzbekiston tumanlaridan biri, Navoiy viloyatida joylashgan. Joylashuvi. Xatirchi tumani shimoldan va shimoliy gʻarbdan viloyatning Nurota, gʻarbdan Navbahor tumanlari bilan, janubdan Zarafshon daryosi orqali Samarqand viloyatining Paxtachi va Narpay tumanlari, janubi sharq va sharqdan Kattaqoʻrgʻon, hamda shimoli-sharqdan Qoʻshrabod tumanlari bilan chegaradosh. Tumanning yer maydoni 1382 kv.km, aholisi 151 000 kishi. Tuman tarixi. Tuman 1926-yil 29-sentabrda Oʻzbekistondagi boshqa 79 ta tuman qatori rasman tashkil topgan. Ungacha Xatirchi Buxoro Xalq Sovet Respublikasi tarkibidagi viloyat ("1920-21 y."), 1922-24-yillarda esa Karmana viloyatida uezd, 1925-26-yillarda Karmana uezdining volosti boʻlib kelgan. 1927-30-yillarda Zarafshon okrugida rayon, 1938-yilgacha esa respublikaga boʻysunuvchi rayon, 1938-yilda yangidan viloyatlar("oblast") tuzilgach, 1982-yil 20-aprelgacha Samarqand viloyatining, soʻngra 1989-yil sentabr oyiga qadar yangi tashkil etilgan Navoiy viloyati tarkibida boʻldi. 1989-yilda Navoiy viloyati tarqatib yuborilgach, yana Samarqand viloyatiga qoʻshildi. 1992-yildan boshlab, qayta tashkil qilingan yangi Navoiy viloyatining tumani hisoblanadi. Xatirchidan atoqli xalq baxshisi Poʻlkan shoirning nabirasi, hassos shoir Amirqul Poʻlkan va taniqli qomuschi olim, adabiyotshunos Gʻaybulla Salomovlar yetishib chiqqan. Konimex tumani. Konimex - O`zbekiston tumanlaridan biri, Navoiy viloyatida joylashgan. Karmana tumani. Karmana - - O`zbekiston tumanlaridan biri, Navoiy viloyatida joylashgan. Nurota tumani. Nurota - O`zbekiston tumanlaridan biri, Navoiy viloyatida joylashgan. Tomdi. Tomdi - O`zbekiston tumanlaridan biri, Navoiy viloyatida joylashgan. Qiziltepa tumani. Qiziltepa - Oʻzbekiston tumanlaridan biri, Navoiy viloyatida joylashgan. Uchquduq. Uchquduq - O`zbekiston shaharlaridan biri, Navoiy viloyatida joylashgan. Asror Aliqulov. Asror Aliqulov (1978-yilning 12-sentabrida tugʻilgan) Oʻzbekiston milliy futbol terma jamoasi hamda Paxtakor klubi futbolchisidir. José Luis Rodríguez Zapatero. (talaffuzi: "Xose Luis Rodrigez Sapatero"; 1960-yilning 4-avgustida tugʻilgan) Ispaniya Bosh Vaziridir. Zapatero Bosh Vazir mansabiga 2004-yilda saylandi; 2008-yil saylovlarida ikkinchi bora shu mansabni egalladi. Liberal qarashli bu siyosatdon qoʻli ostida Ispaniya qoʻshinlari Iroqdan chiqarildi, ETA bilan muzokaralar olib borildi, Xotin-qizlarga Qarshi Zoʻravonlikning oldini olish davlat tashkiloti tuzildi, bir jinsli nikohlarga ruxsat berildi va noqonuniy immigrantlarga amnistiya eʼlon qilindi. Muzlik davri (film). Muzlik davri Blue Sky Studios tomonidan kiritilgan va 20 asr Fox kinokompaniyasi tomonidan 2002-yilda ishlab chiqarilgan animatsion film. Bryan Adams. Bryan Adams (1959 yil 15 noyabrda Kingston, Kanadada tavallud topgan) - Kanada rok qo'shiqchi-yozuvchi, musiqachi, gitarist va suratchisi. U shou biznesdagi karyerasini 1976 yilda rok guruhi tarkibida boshlaydi. Uning ilk albomi 1980 yilda sotuvga chiqariladi. Bryan Adams filmlar uchun yozgan qo'shiqlari uchun 3 marotaba Academy Awards nomzodi bo'lgan. Shaxsiy hayoti. Bryan Adams Kanadaning Kingston shahrida ingliz oilasida dunyoga kelgan. Uning otasi diplomat bo'lgani sababli, oila ko'plab davlatlarda: Angliya, Isroil, Fransiya, Portugaliya va Avstriya da bo'ladi. Adamslar oilasi Vankuverda qolganlarida Bryan o'zining musiqa karyerasini boshlaydi. Bu paytda u 15 yoshda edi. Hozirda Bryan Angliyada yashamoqda. Ilgari u Fransiyada istiqomat qilardi va fransuzchada so'zlashardi. Bryan, shuningdek, "Chelsi" futbol jamoasini qo'llab-quvvatlaydi. Uning "«18 Til I Die»" nomli albomidagi "«We’re Gonna Win»" qo'shig'i ham shu jamoa haqidadir. Vankuverda Bryan "«The Warehouse Studio»" deb nomlangan o'z ovoz yozish studiyasini ochadi. Erishilgan yutuqlar. Bryan Adamsning «(Everything I Do) I Do It for You» nomli musiqiy kompozitsiyasi "Robin Gud: O'g'rilar shahzodasi" filmida, «All for Love» - "Uch mushketyorlar" filmida, «Have You Ever Really Loved a Woman?» - "Don juan de Marko" filmida soundtrek sifatida ishlatilgan. Bu qo'shiqlarning barchasi AQSH hit-paradlarining yuqori o'rinlarini egallagan. "«(Everything I Do) I Do It for You»" qo'shig'i esa Angliya hit-paradlarida 16 hafta turib, hozirgi kungacha zabt etilmagan rekord o'rnatgan. Umuman olganda, Bryan Adamsning qo'shiqlari 42 ta badiiy filmlarda yangragan. 1990 yilning ikkinchi yarmida Adamsning mashhurlik ko'rsatkichi biroz pasayadi. O'sha yillarda yozilgan Bryanning asosiy hit qo'shiqlari boshqa qo'shiqchilar bilan birga ijro etilgan edi: "Barbra Streisand" («I Finally Found Someone»), Spice Girls guruhidagi "Melanie C" («When You’re Gone»), "Chicane" («Don’t Give Up»). 2002 yilda Adams Andrey Konchalobskiyning "Telbalar uyi" nomli filmida o'ziga yaqin bo'lgan inson rolini o'ynadi. Guus Hiddink. Guus Hiddink ("talaffuzi: Gus yoki Guus Hiddink") — 1946-yil, 8-noyabrda tugʻilgan, gollandiyalik futbol treneri. Hozirda Rossiya terma jamoasining bosh murabbiysi. Baltimor. Baltimor - ("inglizcha" "Baltimore") AQSh sharqidagi shaharlaridan biri, Maryland shtatida joylashgan yirik shahar. Iker Casillas. Iker Casillas Fernández ("talaffuzi: Iker Kasilyas Fernandes"; 1981-yil 20-may kuni Madrid, Ispaniyada tugʻilgan) — professional ispan futbolchisi. Paxtakor Markaziy Stadioni. Paxtakor Markaziy Stadioni - Toshkent shahrida joylashgan futbol maydoni. Stadion 1956-yilda qurilgan va 1996-yili qayta renovatsiya qilingan. Paxtakor stadioni 55 ming tomoshabinni sig`dira oladi. Mirjalol Qosimov. Mirjalol Qoʻshoqovich Qosimov — Oʻzbekiston milliy futbol terma jamoasi bosh murabbiyi, oʻzbek futboli tarixidagi eng zoʻr oʻyinchilardan biri, futbol boʻyicha 3 karra Oʻzbekiston chempioni, Rossiya chempioni, 1987-yilda yoshlar oʻrtasidagi Jahon chempioni va 1987—1988 yillarda Yevropa chempioni. Andrey Fyodorov bilan bir qatorda milliy terma jamoa tarkibida eng koʻp toʻp surgan futbolchi.(65-marta) Mirjalol Qosimov 2007-yil dekabr oyidan boshlab, Quruvchi futbol klubining bosh murabbiyi sifatida faoliyat yuritib kelmoqda. Unga qadar Oʻzbekiston milliy terma jamoasi katta murabbiyi boʻlgan. 2008-yil 19-sentabr kuni Qosimov Oʻzbekiston milliy futbol terma jamoasiga bosh murabbiy etib tayinlandi. Oʻzbekistondagi diplomatik vakolatxonalar roʻyxati. Ushbu sahifada siz O`zbekistonda faoliyat yuritayotgan diplomatik vakolatxonalarning ro`yxati bilan tanishasiz. Hozirda poytaxt Toshkent shahrida 42 ta mamlakatning elchixonasi mavjud. Oʻzbekiston davlat bayrogʻi. 1991-yil 18-noyabrda O’zbekiston Respublikasi Oliy Kengashining 8-sessiyasida O’zbekiston Respublikasi Davlat bayrog’i to’g’risidagi qonun qabul qilindi. O’zbekiston Respublikasining Davlat bayrog’i ramzi mamlakat hududida ilgari mavjud bo’lgan g’oyat qudratli saltanatlar bayroqlariga xos bo’lgan eng yaxshi an’analarni daaom ettirgan holda respublika tabiatiga xos xususiyatlarni, xalqimizning milliy va madaniy o’zligini ham aks ettiradi. Bayroqdagi havorang – zangori osmon va musaffo suv ramzidir. Moviy - lojuvard – havorang Sharqda azaldan qadrlanadi, vaqtida buyuk Amir Temur ham o’z bayrog’iga bu rangni tanlagan. Oq rang – tinchlik va poklik timsolidir. Yosh mustaqil davlat o’z yo’lida baland dovonlardan oshib o’tishi kerak. Bayroqdagi oq rang O’zbekiston Respublikasi tanlagan yo’lning musaffo va charog’on bo’lishi uchun yaxshi niyat ramzidir. Qizil yo’llar – bu har bir tirik jonning qon tomirida urib turgan hayotiy kuch, hayot ramzidir. Yashil rang – serne’mat va orombaxsh tabiat timsoli. Hozirgi vaqtda butun dunyoda atrof-muhitni muhofaza qilish harakatlari keng yoyilmoqda; uning ramzi ham yashil rangdir. Yarimoy – O’zbekiston xalqining ko’p asrlik an’analariga muvofiq keladi. Yarimoy va yulduzlar musaffo osmonning va tinchlikning ramzlaridir. Bayroqdagi 12 yulduz tasviri mukammallik belgisidir. Slaven Bilić. Slaven Bilić ("talaffuzi: Slaven Bilich") — 1968-yil, 11-sentabrda tugʻilgan, horvatiyalik sobiq futbolchi. Hozirda Horvatiya terma jamoasining bosh murabbiysi. Xorvatiya. Croatia (Croatia Respublikasi) poytaxti — Zagreb shahri. BMT aʼzosi.Xorvat tili. IRIX. IRIX - kompyuter operatsion tizimi bo`lib, Silicon Graphics, Inc. tomonidan dasturlangan. Bu tizim 32 yoki 64 bitli MIPS prosessorlar oilasiga mansub EHMlarga maxsus ishlab chiqarilgan. UNIXning System V va BSDning Unixga oid kiritilgan o`zgartirishlariga asoslanganligi tufayli, uzoq muddat barqaror ravishda ishlay oladi. Tiziming XFS fayl tizimi sanoatda bu turdagi tizimlar ichida eng ilg`ori deb sanaladi. Hozirda tizimning so`nggi tahriri-IRIX 6.5 bo`lib, 1998-yil may oyida sotuvga chiqarilgan. AT&T. AT&T Inc("American Telephone and Telegraph") - AQShning yirik telekommunikatsion kompaniyalaridan biri. Bosh qarorgohi-Texasning San Antonio shahrida joylashgan. Kompaniya AQShda 71.4 million mijozlarga mahalliy va xalqaro telefon xizmatlarini, uyali aloqa xizmatini va DSL internet xizmatlarini yetkazib beradi. DHL. DHL - ("asl." Dalsey, Hillblom and Lynn) Olmoniyaning pochta, tezkor yuk tashish va boshqa logistik xizmatlar ko`rsatuvchi shirkati. "Deutsche Post World Net" tomonidan egalik qilinadi va boshqariladi. Kompaniya 1969-yili Adrian Dalsey, Larry Hillblom va Robert Lynn tomonidan asos solingan. Isadora Duncan. Isadora Duncan ("talaffuzi: Aysedora Dunkan"; 26-may, 1877 – 14-sentabr, 1927) — amerikalik raqqosa, San Fransisko (Kaliforniya, AQSh)da Angela Isadora Duncan ismi ostida tugʻilgan. Modern raqsining onasi hisoblanadi. Isadora qadimiy yunonlarning plastikasini ishlatgan, balet libosini oʻrniga hiton kiygan va poyafzalsiz raqsga tushgan. Hiton. Hiton (, "kiyim-kechak") — qadimiy yunonlarda ayollar va erkaklar kiyimi (ichki); erkaklar koʻylagiga oʻxshash (zigʻir tolasidan yoki jundan), koʻp hollarda yengsiz. Qotishma. a> bilan aralashtirish natijasida hosil qilinadi. Qotishma kamida bittasi metall boʻlgan ikki yoki undan koʻp unsurlarning qattiq aralashmasidir. Qotishma metall xossalariga ega boʻlgani bilan, tarkibidagi moddalardan farq qiladi. Bir metalldan yasalgan qotishma shu metall xossalarini yaxshilaydi. Masalan, poʻlat uning asosiy masalligʻi - temirdan mustahkamroqdir. Odatda qotishmalar ularning masalliqlarini eritib, aralashtirish natijasida hosil qilinadi. Qotishmalar mashinasozlik, kemasozlik, aviatsiya va qurilish sanoatlarida qoʻllaniladi. Panda. Dunyodagi eng chiroyli ayiqlar, bu - pandalardir. Ularning ikki turi fanga ma'lum: Katta (ulkan) panda va Kichik panda. Katta Panda (lotincha Ailuropoda melanoleuca " oq - qora kotonog"), bambuk ayig'i sutemizuvchi ayiqlar oilasiga mansub bo'lib, vatani Markaziy Xitoy hisoblanadi. Katta Panda tog'li hududlarda yashaydi, masalan, Sichuan va Tibet. XX asrning yarmidan panda Xitoyning milliy ramzi sifatida qabul qilindi. Ulkan Pandaning uzunligi 1.2 - 1.5 metrgacha va vazni 17 kg dan 160 kg gacha bo'lishi mumkin. Boshqa ayiqlarga nisbatan uzunroq dumga ega (12 sm gacha). Panda o'ziga hos tusga ega bo'lgan ayiqdir. Ulkan Panda Xitoyning tog'li qismlaridagi bambukli o'rmonlarda yashaydi. U juda hurkovich, ehtiyotkor hayvon hisoblanadi. Kunduzlari ular panogoh - inlaridan deyarli chiqmaydi. Qorong'i tushishi bilan ularning jo'shqin faoliyatlari boshlanadi va yemish qidirishga kirishadi. Ular xush ko'rgan oziq bambuk novdalaridir. Panda o'n soatlab to'xtamay bambuk yeyishga qodir. Ba'zida hamma narsani ham tanovul qilaveradilar: qushlarning tuxumlarini, ayrim hasharotlarni vahokazo. Shu sababli uni yirtqichlar guruhiga kiritishadi. Ulkan panda ayiqqa o'xshash bo'lib, tanasi oq rangda, qulog'i, ko'zining atrofi, oyoqlari va qo'llari va burni qora rangda.Baqquvat kalta orqa oyoqlari o'tkir tirnoqlarga ega. Ulkan Pandaning old oyoqlarining bosh barmog'i oldida joylashgan maxsus suyagi yordamida bambukni tutib olishda foydalanadi. Pandalar o'zlarining hududiga ega bo'lishadi, ular qoyalarga va daraxtlarga o'z belgilarini qo'yadilar. Bir qancha erkak Pandalar bitta moda Panda ustidan talashib, urushishi mumkin. Pandalar qishning oxirida ko'payadilar. Hozirda Panda Jahon Qizil Kitobi ga kiritilgan. Sababi Xitoyning mustamlakachiligi davrida Panda o'zining chiroyli terisi uchun Mustamlakachilar tomonidan ovlangan. Bu esa Pandalarning keskin kamayib ketishiga olib kelgan. Katta panda yo'qolib borayotgan turlardan hisoblanadi: ularning populyatsiyasi yildan - yilga kamayib bormoqda, chunki ular yovvoyi tabiatdan ham, tutqunlikda ham tug'ilish darajasi juda past. Olimlarning taxminicha, Katta Pandalar soni tabiatda 1600 ga yaqin qolgan. Xitoycha nomi " ayiq - mushuk " ma'nosini bildiradi va agar teskarisiga o'qilsa ham shu ma'no hosil bo'ladi. Katta Pandalar Umumjahon (WWF) fondining timsoli hisoblanadi. Fanda Ailurus fulgens " olov kabi bo'lgan mushuk " nomi bilan ataladigan, yoki Kichik Panda nomi bilan ham mashxur bo'lgan bu hayvon yenotlar oilasiga mansub bo'lib, asosan, o't va maysalar bilan oziqlanadi. Tanasining o'lchami mushuklarnikidan biroz yirikroq. Tanasining uzunligi 51 - 64 sm, dumining uzunligi 28 - 48 sm, vazni esa 3 - 4.5 kg. Gavdasi uzun, dumi momiqday, boshi keng, tumshug'i qisqa va cho'zinchoq, qulog'i uzun. Panjalari qisqa, kuchli va o'tkir tirnoqlarga ega. Yungining ustki qismi malla yoki yong'oq rangli. Tirnoqlari qora, dumi malla, boshi och rang va ko'zlarining atrofi go'yo niqob kiyilgandek. Tishi 38 ta. Kichik Pandalar asosan, Xitoyning Yunnan va Sichuan viloyatlarida, Birmaning shimolida, Butan, Nepal va shimoli - sharqiy Hindistonda uchraydi. Dengiz sathidan 2000 - 4000 m tepalikda joylashgan tog'li bambukli o'rmonlarda, mo'tadil sharoitda yashaydi. Kichik Panda ko'pincha tungi hayot tarzini olib boradi, kunduzi inida dumi bilan boshini yopib uxlaydi. Xavf - xatarni sezganda daraxtga chiqib oladi. Pandalar yerda sekin va beso'naqay harakatlanishadi, ammo, daraxtda juda moxirona tirmashib yuradi. Lekin asosan, yerda oziqlanishadi. Kichik Panda yirtqichlar turkumiga mansub bo'lsa - da, yemishining 95 % ini yangi barglar va bambuk novdalari tashkil etadi. Qolgan 5 % ini - ho'l mevalar, rezavorlar, qo'ziqorinlar, qushning tuxumlari va kichik kemiruvchilar tashkil etadi. Katta Pandalardan farqli o'laroq Kichik Pandalar ovqatlanishda juda injiq. Agar Katta Panda bambukning butunlay hammasini yesa, Kichik Panda nozikroq novdalarni qidiradi. Kuzatishlar shuni ko'rsatdi - ki, Kichik Pandalar yemak izlash uchun sutkaning 13 soatini sarflashi mumkin ekan. Kichik pandalar yolg'iz yashaydi. Urg'ochi pandaning " o'ziga tegishli " bo'lgan maydoni 2.5 km2 ga yaqin bo'ladi, erkak pandalarniki esa ikki marta ko'proq bo'ladi. Pandalarning ko'payishi asosan, yanvar oylariga to'g'ri keladi. To'rttagacha bola ko'rishi mumkin. Panda bolalari onasi bilan bir yilgacha yonma - yon bo'lishi mumkin. Oʻrdakburun. O'rdakburun'"-("lotincha" "Ornithorhynchus anatinus") tovushqon kattaligidagi hayvon bo'lib u faqat Avstraliyaning sharqiy qismida va Tasmaniyada uchraydi. Uning boshida o'rdaknikiga o'xshash keng va uzun muguz tumshug'i bor (tumshug'ining uzunligi 6 sm, kengligi esa 5sm uzunlikka yetshi mumkin), shu sababli unga shu nom qo'yilgan. O'rdakburunning kallasi tanaga deyarli to'g'ridan - to'g'ri tutashgan bo'lib, bo'yni deyarli sezilmaydi. Yosh o'rdakburunlarda sodda ko'rinishidagi tishlar bo'ladi, ammo, u voyaga yetgach tishlar yo'qolib ketib, uning o'rnini shoxsimon plastinalar egallaydi. Ko'zlari kichkina, tashqi quloqlari yo'q. Ammo, u juda yaxshi ko'radi va eshitadi. Oyog'ining barmoqlari orasida suzgich pardasi bo'lib, ana shu pardasi yordamida yaxshi suzadi. O'rdakburun tumshug'i bilan suvdan har xil mayda umurtqasiz hayvonlarni sizdirib oladi. Voyaga yetgan o'rdakburunning vazni 1 dan 2.4 kg gacha og'irlikda, uzunligi 30 - 45 kg, dumining uzunligi 10 - 15 sm uzunlikda bo'lishi mumkin. O'rdakburun yagona zaxarli sut emizuvchi hayvon hisoblanadi. Uning erkagining orqa oyog'ida zaxarli bezi bo'lib, bu bez ordakburunning orqa oyog'nining to'pig'ida joylashgan suyakdan iborat pixiga ochiladi. O'rdakburun bu zaxarli pix yordamida o'zini yirtqichlardan himoya qilishda va hududini boshqa erkak o'rdakburunlardan tozalash maqsadida ishlatadi. Urg'ochi o'rdakburunlarda pix va zaxar juda kichik va kam miqdorda bo'ladi. O'rdakburunlar juda kamsuqum hayvonlar hisoblanishadi, ularni hatto juda ko'p uchraydigan hududlarda ham topish qiyin. Ular faqat erta tongda va kech tunda faollashadilar. Yevropaga keltirilgan o'rdakburun tuxumini ko'rga kishilar, dastlab uni soxta hayvon, ya'ni o'rdakning tumshug'i boshqa hayvonga tikib qo'yilgan, degan fikrga kelganlar. Eng ajablanarlisi shuki, o'rdakburun tuxum qo'yib, uni bosib yotadi. Lekin tuxumdan chiqqan bolalarini sut bilan boqadi. Uning sut bezlaridagi so'rg'ichlari bo'lmaganidan suti huddi ter singari yungining sirtiga sizib chiqadi; bolalari ana shu sutni yalab oziqlanadi. O'rdakburunlar o'zaro past qichqirish orqali " suxbatlashishadi ". Terisi yumshoq va mayin bo'lib, u juda sezgir nerv tommirlari bilan o'ralgan. Tanasi qalin, suv yuqtirmaydigan jun bilan qoplangan. U daryo qirg'oqlarida, turli oqimli suv xavzalarida va yil bo'yi suv bilan to'la turadigan ko'llardagi uyasida yashaydi. Uyani asosan urg'ochi o'rdakburun quradi. Uya asosan quruqlikda quriladi va u albatta suvga tutashtiriladi yoki unga yaqin quriladi. Uyaning uzunligi 9 dan 18 m gacha bo'lishi mumkin. Uyaning eng ichkari qismida urg'ochi o'rdakburun yovvoyi o'tlar va barglardan to'shak yasaydi. Bu to'shak unga tuxum uchun incha vazifasini o'taydi. Urg'ochi o'rdakburun asosan ikkita, ba'zi hollarda to'rttagacha tuxum qo'yadi. Yangi tug'ilgan o'rdakburun bolalarida jun bo'lmaydi. Ona o'rdakburun bolalarini dumi yordamida bag'riga bosib, ularni oziqlantiradi. O'rdakburunlarni ovlash qonun bo'yicha ta'qiqlangan bo'lsa - da, ba'zida ularni qiziquvchilar ovlab turadi va bu ularning kamayishiga omil yaratadi. Koala. Koala - sut emizuvchilar sinfining Xaltalilar oilasiga mansub hayvondir. Tanasining uzunligi 60 - 82 sm, dumi juda kaltaligidan ko'zga deyarli tashlanmaydi. Vazni 16 kg gacha yetadi. Tashqi ko'rinishidan ayiqqa o'xshaganligi sababli uni " Xaltali hayvon " deb ham atashadi. Jun qoplamasi qalin va yumshoq, rangi kulrang. Xaltasi yaxshi rivojlangan va orqa tomondan ochiladi.Koala daraxtda yashash uchun moslashgan. Uning old oyog'ining birinchi va ikkinchi barmog'i va orqa oyog'ining birinchi barmog'i boshqa barmoqlariga qarama - qarshi tartibda joylashgan. Sharqiy Avstraliyaning evkalipt o'rmonlarida yashaydi. Evkaliptning bargli shoxlari bilan oziqlanadi. Tungi hayotga moslashgan. Yakka yoki uncha katta bo'lmagan guruh holida hayot kechirishadi. Guruhga voyaga yetgan erkak Koala boshchilik qiladi. Ko'payish davri sentabrdan maygacha davom etadi. Homiladorlik davri 30 sutkalar atrofida davom etadi. Yangi tug'ilgan Koala bolasini payqash qiyin: ular atigi ikki santimetrcha keladi. Bunday mitti jonzotlar mustaqil harakat qilishga qodir bo'lmaydi va ma'lum vaqt maxsus xaltada - xuddi kenguruda bo'lgani kabi, urg'ochi Koala ayig'i qornidagi chuqur taxlama teri xaltachada sayohat qilib o'sadi. Bitta go'dak Koala xaltada 6 oygacha yashashi mumkin. Bu davrda agar yana bir Koalacha dunyoga kelsa xaltada ikkovlashib yashayveradilar. Ayiqcha onasining xaltasiga sig'may qolgan chog'da ham onasidan ajragisi kelmaydi. Sakkiz oylik bo'lganda u onasini opichib oladi va shu yo'sinda onasi orqasida sayohatini davom ettiradi. Onasi ham monelik qilmaydi, u o'z bolasini yana ikki yarim yil, ayiqcha mustaqil yashashga qodir bo'lguncha ko'tarib yuradi. Koala bir vaqtlar juni uchun ovlangan. Ammo, ularning soni nihoyatda kamayib ketgani uchun ovlash ta'qiqlab qo'yilgan. Natijada, Koalalar soni yana ko'paya boshladi. Ba'zi zoologlar Koalalarni alohida oilaga ajratadilar. Koalalar bir muncha beso'naqay va nihoyatda xushfe'l jonivordir. Ular faqat Avstraliyada yashaydi va ularni dunyoning birorta ham hayvonot bog'ida uchratib bo'lmaydi. Sababi shundaki, bu xaltali ayiqlar oziqlanish borasida juda tanlovchan bo'ladi. Ular faqat evkalipt barglarini yeydi va bunda ham duch kelganini emas, yilning turli fasllarida koala turli evkaliptlar barglarini yeydi, ma'lumki, bu daraxtlar ham faqat Avstraliyada o'sadi. Kenguru. Kenguru - yerdagi hayvonlarning eng g'aroyibi va qadimiysi hisoblanadi. Yuz ming yillar ilgari Yerda Kenguruning otga tenglashadigan turi yashagan. Kenguru sut emizuvchilar sinfining haltalilar turkumiga mansub bo'lgan antiqa hayvondir. Tanasining uzunligi 30 dan 160 sm gacha, dumining uzunligi esa 30 dan 110 sm gacha, vazni 2 dan 70 kg gacha yetishi mumkin. Kengurular Avstraliya, Yangi Gvineya orollarida, Tasmaniyada va Bismark arxipelagida uchraydi. Uni hatto Avstraliyaning gerbida ham uchratish mumkin. Kengurularning asosiy turlari yerda hayot kechirishga moslashgan. Tekislikda o'sgan qalin va baland o'tlar va butalar bilan oziqlanadi. Ammo, ba'zilari daraxtga chiqishga moslashgan, ba'zilari esa tog'li hududlarda yashashga moslashgan. Kengurular odatda guruh bo'lib yashaydilar. Juda ehtiyotkor hayvon hisoblanadi. O'simlikxo'r hayvon, ammo, ba'zilari chuvalchang va hasharotlar bilan ham oziqlanadi. Yiliga bir marta ko'payadi. Homiladorlik davri juda qisqa - 30 - 40 sutka. 1 - 2 ta to'liq yetilmagan bolani dunyoga keltiradi (uzunligi 2 metr keladigan gigant Kenguruning yangi tug'ilgan bolasi 3sm atrofida bo'ladi) va bolasini 6 - 8 oy o'z haltasida olib yuradi. Kenguru bolasi tug'ilayotganda yerga emas, to'g'ri haltaga borib tushadi. Go'daklikning birinchi oyida Kenguru bolasi ona yeliniga qattiq yopishib oladi va sut doimiy ravishda uning og'ziga tushib turadi. Kengurularning soni har xil: yirik turlari kamayib ketgan, ba'zi mayda turlarining soni esa nihoyatda ko'p. Kenguru yaylovlarga katta zarar keltirib, qishloq xo'jaligi ekinlarini nobud qiladi. Teri va go'shti uchun ovlanadi. Kengurular hayvonot bog'i uchun ham ovlanadi, u yerda ular osongina nasl qoldiradilar. Kenguru - xaltalilar orasida eng mashhuri. Kenguru bolasi tug'ilganda bir dyumdan bir oz kattaroq hajmdagi kenguru bolasi uvoqqina, pushti rang, tuksiz, dum - dumaloq bo'ladi! Onasi tug'ilgan zahoti uni xaltachasiga soladi va bola yana ma'lum muddat mutlaq nochor ahvolda bo'ladi. Olti oylik bo'lganda, u kuchukchadek kattalik kasb etadi. U hamma yerga onasining xaltasida boshini chiqarib boradi. Onasi daraxtlar barglarini yeyish uchun to'xtaganda, u ham barglarni uzib yeydi. Kenguru bolasi yurish va yugurishni o'rgangandan keyin ham iliq, xavfsiz xaltachani tark etgisi kelmaydi. Xavf tug'ilganda ona bolasi oldiga sakrab - sakrab keladi hamda uni lablari bilan olib, beto'xtov va ohista xaltachasiga soladi. Kenguru katta bo'lganda bo'yi ikki metrgacha yetadi. Uning old oyoqlari kalta va orqa oyoqlari juda uzun bo'ladi. Bu kuchli orqa oyoqlar Kenguruga 13 metrgacha uzunlikka sakrash imkonini beradi. Kenguru sakrash vaqtida tayanish va muvozanatni saqlash uchun o'zining ulkan, uzun dumidan foydalanadi. Kenguruni xavf - xatardan tezligi va uzoqdan yaqinlashayotgan dushmanni eshitish imkonini beradigan sezgir quloqlari himoya qiladi. Kenguru ovchi itlar ko'magida ovlanganda, u itni old oyoqlari bilan tutib olib, orqa oyog'ining bir zarbasi bilan tepib o'ldirishi mumkin. Delfin. Delfin - tishli kitlarga mansub bo'lib, uning og'zida juda ko'p konussimon bir xil tuzilgan tishlar bo'ladi. Bu tishlar faqat oziqni ushlab turishga yordam beradi. Ko'pchili tanasining orqasida orqa suzgichi ham bo'ladi. Delfinlarning 50 ga yaqin turi ma'lum. Delfinlar o'ljasini topish uchun ultratovushdan foydalanadi. Ular qirsillashga yoki qisqa - qisqa xushtakka o'xshash tovush chiqaradi va biron buyumdan qaytadigan tovushni quloqlari yordamida eshitadi. Delfinlarning bosh miyasi murakkab tuzilgan bo'lib, katta yarim sharlari po'stlog'ining burmalari ko'p bo'ladi. Shuning uchun ularning fe'l - atvori ham xilma - xil va murakkabdir. Delfinlar tovush siganallari yordamida bir - biri bilan aloqa bog'laydi. Ularning birontasi baliq to'dasini topganida boshqalari ham shu joyga to'planishadi. Halokatga uchragan delfin tashvishli signallar bilan boshqalarini yordamga chaqiradi. Ular qo'lga oson o'rganadi. Qora dengiz va Uzoq Sharq dengizlarida oqbiqin delfin uchraydi. Umuman olganda delfinlar Kaspiy va Orol dengizidan boshqa barcha dengiz va okeanlarda ko'plab uchraydi. Ularni ovlash man qilingan. Ona delfin bolalarini sut bilan boqadi, shuning uchun delfinlar sut emizuvchilar sinfiga mansub. Ular issiq qonli hayvonlardir. Delfinlarning asosiy ozig'i baliq, molyuskalar va mayda dengiz hayvonlaridir. Oddiy delfinlarning uzunliga 1.6 metr atrofida bo'ladi. Delfinning katta og'zida 80 - 100 ta tishi bo'ladi. Delfinning ust qismi qora yoki kulrang tusda, oppoq qornida qora suzgichlari bo'ladi. Ularning cho'kayotgan odamlarni qutqarganliklari haqida ba'zi ma'lumotlar bor. Delfin miyasining ikkita yarim shari bir vaqtda emas, balki navbati bilan uxlar ekan, demak, biri uxlaganda, ikkinchisi bedor bo'ladi. Ma'lum muddatdan so'ng ular o'rin almashadi: faol bo'lgani uxlaydi, " uxlab to'ygani " bedor bo'ladi. Shunday qilib, " navbatchi " yarim shar delfin tanasining boshqarilishini ta'minlaydi, nafas olish uchun o'z vaqtida suv sathiga ko'tarilishni kuzatib turadi. Delfin shu yo'sinda uxlaydi. U uyg'onganda esa ikkala yarim shar ishga kirishadi. Delfinlarning odamlarni ko'p bora qutqarib qolganligi to'g'risidagi dalillar bu hayvonlarda aql borligidan guvohlik beradi. Aql borligidan darak beruvchi vositalardan biri " til " ham delfinlarda mavjud. Olimlar delfinlar " tili " ning juda ko'plab qonuniyatlarini aniqlaganlar. Ular bu dengiz " aqllilari " bir - birlari bilan muloqotda bo'lganda bir necha yuzlab turli - tuman va murakkab tovush signallarini ishlatishlarini aniqlaganlar. Qizig'i shundaki, oddiy suhbatda biz ham tahminan shuncha miqdordagi so'zdan foydalanamiz. Delfinlarning yana bir qiziq hususiyatlari bor: ular dengiz qushlari bilan hamkorlikda ov uyushtirishadi, ya'ni qushlar yuqoridan baliqlar to'dasi joylashgan joyni tezda topib oladilar va shu joyning tepasida aylana boshlashadi. Buni delfinlar ko'rib shu joyga suzib borishadi va o'zlaridan qattiq ovoz chiqarib baliqlarni esankiratib qo'yadilar, shundan so'ng delfin va qushlar hujumga o'tadilar. Choʻqintirgan Ota (film). "Choʻqintirgan Ota" (inglizcha "The Godfather ") - Mario Puzoning shu nomdagi 1969-yildagi asari asosida Paramount Pictures tomonidan 1972-yilda namoyish etilgan film. Ssenariy mualliflari Mario Puzo va Francis Ford Coppola. Film bir vaqtning oʻzida 3 ta "Oskar" mukofoti (eng yaxshi film mukofoti, eng yaxshi ssenariy va eng yaxshi erkak roli uchun - Marlon Brando) va boshqa koʻplab mukofot va nominatsiyalarga sazovor boʻlgan. Ushbu film 1971-yilning oʻrtalarida toʻrt oy mobaynida Francis Ford Coppola tomonidan tasvirga olingan. Kinodagi voqealar 1945-1955-yillarda Amerikadagi kelib chiqishi Italialik boʻlgan Korleonelar jinoiy oilasi hayoti haqidadir. Filmdagi asosiy rollarni Marlon Brando, Al Pacino, James Caan, Robert Duvall, hamda Diane Keaton ijro etishgan. Yaponiya bayrogʻi. Yaponiya bayrog'i oq mato va uning markazidagi katta qizil doirandan iborat, bu quyosh chiqishini anglatadi. Afsonaga ko'ra bu bayroqning urf-odati XIII asrdagi mog'ullarning Yaponiyaga bostirib kirishidan boshlanadi. Bayroq buddist kohinlar tomonidan Quyosh ma'budasining avlodi hisoblangan yaponiya imperatoriga tavsiya etilgan. 1868-yildagi milliy tamirdan so'ng bayroq davlat ramzi deb hisoblana boshlagan. Bayroq 2:3 tomonlarga munosabati bor va davlat ramzi hamda yaponiyaning xalq bayrog'i hisoblanadi, davlat va xalq belgisi ham hisoblanadi. Yaponiya Emmy Rossum. Emmanuelle Grey Rossum (t. 1986) — amerikalik kinoaktrisa. Daejeon. Daejeon - Janubiy Koreyaning markazida joylashgan shahar. U Janubiy Koreyada joylashgan beshinchi eng katta shahar xisoblanadi. 2005 yilning ohirida uning aholisi 1,442,856 edi. U "Gyeongbu temir yo'li", "Honam temir yo'li", "Gyeongbu temir yo'li" va "Honam tez yurar yo'llari" kesishmasida joylashgan. Shahar chegarasida 200 dan ortiq ilmiy-tadqiqot institutlari mavjud bo'lgan "Daedeok Ilmiy shahri" joylashgan Tarixi. Daejeon hududi tarixan Hanbat deb yuritilgan(Joseon sulolasi davridagi koreyts tilida "katta maydon" tushunchasini anglatadi). Tarihda Daejeon kam aholiga ega kichik qishloq bo'lgan. Lekin 1905 yilda Gyeongbu temir yo'li Daejeon stantsiyasini ocha turib,Seouldan Busanga jarayonni boshlab yubordi. 1926 yildan ko'p o'tmay Yaponiya hukumati qonunlariga binoan Daejeon va Mokpo hududlari orasida Honam temir yo'li qurildi. Keyinchalik olib tashishning(транспортировка) asosiy markaziga aylandi. Geogragik qulay joylashganligi va transportirovka vositalari yaqin bo'lganligi sababli Daejeon tez suratlarda rivojlandi. 1932 yilda Chungnam viloyati(province) poytaxti Gongjudan Daejeonga ko'chirildi. Shahar chegarasida ko'p islohotlar olib borildi, shulardan biri qo'shni shahar bo'lmish Daedeok (1983 yilda shahar qismi bo'lgan) shaharchasiga katta ijobiy ta'sir o'tkazdi. 1995 yilda Daejeon Janubiy Koreyaning katta sharhriga aylandi. 1997 yilda Janubiy Koreya Seuldagi aholisini kamaytirish maqsadida Daejeon Kompleks Hukumati tuzildi. Natijada Daejeon aholisi juda tez o'sib ketdi. Bugungi kunda Daejeon aholisi o'sish darajasi Mamlakatda Seuldan keyin ikkinchi o'rinda turadi. Bu Yuseong-gudagi ko'plab yangi bino kompleksi proyektlari va hi-tech sanoatlarini yuzaga kelishiga sabab bo'ldi. Geografiyasi. Daejeon Janubiy Koreya markazi yonida Shimoliy 36°10'50" dan Shimoliy 36°29'47" gacha kenglikda va Sharqiy 127°14'54" dan Sharqiy 127°33'21" gacha uzunlikda joylashgan. U Seuldan 167.3 km uzoqlikda, Busandan 294 km va Gwangjudan 169 km uzoqlikda joylashgan. Janubiy Koreyaning yangi ma'muriy poytaxti etib rejalashtirilgan Sejong Shahri ham bu shaharga yaqin qilib quriladi. Shahar turli tog'lar bilan o'ralgan va g'arbiy chegara qismida Gyeryongsan Milliy Parki joylashgan. Uchta Gapcheon, Yudeungcheon, va Daejeoncheon daryolarining qo'shilishidan hosil bo'lgan Geum daryosi shaxarning janubidan shimoliga qarab oqadi. Ta'limi. Being known as the Silicon Valley of Korea, Daejeon is home of various private and public Research Institutes, Centers and Science parks (i.e. R&D centers of Samsung, LG, Korea University of Science and Technology & others are located within Daedeok Science Town in Yuseong-gu. The Korea Advanced Institute of Science and Technology is an institution of higher education focused on research in science and technology, and was ranked as the best Asian science and technology school by Asiaweek in 2000. It is also home to the Information and Communications University, which specializes in research in information technology, and Daejeon Science High School, which is a selective high school focused on teaching science. Chungnam National University, a major national university established for the South Chungcheong province, and Pai Chai University, which is one of the oldest private universities in South Korea, are also located within the city. Ilm va tadqiqot. Daejeon features twenty-three research institutes. Best known among them are the Korea Research Institute of Bioscience and Biotechnology (KRIBB), the Korea Atomic Energy Research Institute (KAERI), a leader in nuclear power, the Electronic and Telecommunications Research Institute (ETRI) whose WiBro technology has been adopted as the international standard for 3G wireless communication, the Korea Aerospace Research Institute (KARI), developer of the KOMPSTAT satellite program and the National Fusion Research Institute which just unveiled the KSTAR nuclear fusion reactor. Madaniyati. In 1993, an international exposition (Expo '93) was held at Daejeon. Several landmarks such as the Hanbat Tower and the Expo Bridge were built at this time. After the exposition ended, the grounds were refurbished as Expo Science Park. Next to the park is the National Science Museum, which had moved to its current location in 1990. . Most of the cultural centres and sight seeing places are located in Yuseong-gu district with the exception of Ppun park and Daejeon Zoo. The Daejeon Museum of Art, located in Dunsan Grand Park, is an art museum focused on the convergence of art and technology. Since it was established in 1998, numerous exhibitions on contemporary art have been held. Other cultural landmarks include the Daejeon Philharmonic Orchestra, which recently began touring internationally as a cultural symbol of the city. The Daejeon World Cup Stadium was constructed in preparation for the 2002 FIFA World Cup. Several games have been held there, including the South Korea vs. Italy match in the second round. It is also the current home for the K-League football club Daejeon Citizen, and National League side Daejeon Hydro & Nuclear Power FC. Daejeon also hosts amateur football club Daejeon de la Cuba, which plays in the Super Sunday Football League. The city is home to LPGA golfers Se Ri Pak and Jang Jeong, as well as the South Korean actor Kwon Sang-woo. Daejeon is also the hometown of former New York Mets left-handed reliever Dae-Sung Koo. Transporti. Daejeon is a center of transportation in South Korea, where two major expressways, Gyeongbu highway and Honam highway, and two major railways, Gyeongbu railway and Honam railway, are joined. Travel time between Daejeon and Seoul using the high-speed railway system, otherwise known as KTX, is about fifty minutes. The nearest airport to Daejeon is Cheongju Airport, about a thirty-minute drive north of Daejeon. Yer osti yo'llari. A subway system with five lines is undergoing planning and construction in Daejeon. The first part of this system, Daejeon Subway Line 1 began operation on March 16, 2006, and entire line was operating as of April 17, 2007. It is notably different from the system used in Seoul in its smaller car width; lack of doors between cars; fewer number of cars, use of four cars to a train instead of ten; and free space under the seats. The subway also uses round tokens instead of flat magnetic tickets as is the case with Seoul - the tokens are pressed into a sensor when passing the turnstiles, and inserted into a slot on the other side when getting out. The nature of the tokens allows them to be used for advertising as well. Platform screen doors are installed in the subway stations. Markaziy tadbirkorlik hududi. Daejeon has become the recipient of the country's effort to decentralize certain ministries of the national government. The middle of the city or the new central business district called Dunsan is where the effort has manifested itself. Newer apartment complexes, albeit structurally similar to that of the rest of the city, sprung up around the new government structures being constructed concurrently in just a few short years starting from the mid-1990s. Newer municipal buildings including the city's courts and the province's main parliamentary building soon followed. The result is a several square mile neighbourhood full of restaurants, standard Korean western-type bars and coffee shops. The area is a place for the workers of the new Daejeon to live close to their offices, most able to walk to work, and dine and shop in a new urban environment. Mark Vayl. Mark Yakovlevich Vayl (ruscha: "Марк Яковлевич Вайль"; 25-yanvar, 1952 — 7-sentabr, 2007) shoʻro va Oʻzbekiston rejissyori, Ilhom teatri rahbari boʻlgan. BIM. Bosh ijrochi mulozim () - asosan Amerika va Yevropa mamlakatlari shirkatlarida keng tarqalgan korxonaning umumiy strategiyasini aniqlab beruvchi, yuqori darajadagi qarorlarni qabul qiluvchi va boshqa boshqaruvchilik vakolatlarga ega lavozimdir. Ushbu lavozim O`zbekistondagi "bosh direktor" yoki "boshqaruvchi" mansablariga toʻgʻri keladi. Yilning eng yaxshi futbolchisi (Oʻzbekiston). Yilning eng yaxshi futbolchisi- har yili O'zbekiston Futbol Federatsiyasi tomonidan O'zbekiston futbolida yil davomida eng yaxshi natija ko'rsatgan o'yinchilarga beriladigan mukofot. Samuel Eto'o. Samuel Eto'o Fils (10-mart, 1981) kamerunlik futbolchi, Inter klubi va Kamerun terma jamoasi hujumchisi. Düsseldorf. Düsseldorf Olmoniyadagi bir shahar boʻlib, mamlakatning iqtisodiy markazi hisoblanadi. 586 217 aholisi bor. Silez tili. Silez tili (silezcha: "ślůnsko godka", "ślůnski") Polsha, Chexiya va Olmoniya hududida joylashgan Sileziya mintaqasi aholisi tilidir. 2002-yil maʼlumotlariga koʻra 56 ming kishining ona tili silezchadir, biroq uni tushunadiganlar soni 1 250 000 atrofida ekanligi taxmin qilinadi. Silez tili polyak tiliga yaqin boʻlganligi uchun baʼzi tilshunoslar uni polyakchaning bir shevasi, deb hisoblashadi. Alifbosi. Aa Bb Cc Ćć Čč Dd Ee Ff Gg Hh Ii Jj Kk Ll Mm Nn Ńń Oo Pp Rr Řř Ss Śś Šš Tt Uu Ůů Ww Yy Zz Źź Žž Va baʼzi digraflar: Ch Dz Dź Dž. Bank of America. Bank of America - depozitlarining miqdori boʻyicha AQShdagi eng katta tijorat banklaridan biridir. Jismoniy va yuridik shaxslarga keng koʻlamli bank xizmatlarini koʻrsatadi. AQShning oʻzida 6 000 ga yaqin xizmat koʻrsatish markazlari, 17 000 ta bankomatlari va 200 000 atrofida ishchisi bor. MacBook. MacBook - Apple Inc. kompaniyasi ishlab chiqaruvchi Macintosh noutbuk kompyuteridir. U undan oldin chiqarilgan iBook G4 avlodi oʻrniga ishlab chiqarila boshladi. The original MacBook was released on May 16, 2006, and utilized the Intel Core Duo processor and 945GM chipset, with Intel's GMA950 integrated graphics on a 667 MHz front-side bus. Later revisions of the MacBook moved to the Core 2 Duo processor. Xususiyatlari. 1Some of these early MacBooks had problems with "random shut downs". According to Apple, software and firmware updates have solved the issue. 2Hard drives listed are configurations available from Apple. Since the hard drive is a user replaceable part, there are custom configurations available, including the use of faster 7200 rpm drives. 3Enabling Wireless-N functionality may require an 802.11n-capable AirPort Extreme Base Station, which includes wireless-N enabler software to be installed on older MacBooks. Alternatively, the enabler software may be purchased from Apple separately. 4Noted optical drive speeds are the maximum possible for each drive." 5Commencing with the Early 2008 revision, the Apple Remote became an optional addition. Lola rennt. "Lola rennt" (olmon tilidan tarjimasi: "Lola yugurmoqda") 1998-yili olmon rejissyori va dramaturgi Tom Tykwer tomonidan suratga olingan badiiy filmdir. Bosh rollarni Franka Potente va Moritz Bleibtreu ijro etishgan. Mazmuni. Voqea Berlinda boʻlib oʻtadi. Lola ismli qizning jinoiy toʻdaga oʻralashib qolgan Manni ismli yigiti 100 ming olmon markasini yoʻqotib qoʻyadi. U Lolaga qoʻngʻiroq qilib, agar pul 20 daqiqa ichida topilmasa, uni toʻda boshligʻi oʻldirajagini aytib, yordam soʻraydi. Lola bu xabardan shoshib qolib, Mannining yoniga yuguradi. Film Lolaning 100 ming marka pul topish uchun yelib-yugurishlarini hikoya qiladi. Bunda Lolaning yugurishlari uch marta sodir boʻladi: birinchi yugurish soʻngida u politsiya xodimi tomonidan tasodifan oʻldiriladi; ikkinchi voqea oxirida esa Mannini tez yordam mashinasi urib ketadi. Bunda voqea yana boshidan boshlanadi. Lolaning uchinchi yugurishida ishlar oʻngidan kelib, Manni pullarni topadi va toʻda boshligʻi jazosidan qutuladi. Buning ustiga Lola qimorxonadan 127 ming marka yutib olgan boʻladi. Bu pullar Manni va Lolaga qoladi. Rollarda. Filmda voqealar shu uyda boshlanadi. Albrechtstraße, Berlin. Mehnat. Mehnat jamiyat yoki alohida individ talab va ehtiyojlarini qondirish uchun bajariladigan faoliyat turidir. Mehnat iqtisodiyotda ishlab chiqarish omillaridan biri sifatida koʻriladi. Glicirrizin kislotasi. Glicirrizin kislotasi - shirin miya o`simligi ildizida uchraydigan triterpenoid kislota. A synthetic analog, carbenoxolone, was developed in Britain. Both glycyrrhetinic acid and carbenoxolone have a modulatory effect on neural signaling through gap junction channels. Glycyrrhetinic acid inhibits the enzymes (15-hydroxyprostaglandin dehydrogenase and delta-13-prostaglandin) that metabolise the prostaglandins PGE-2 and PGF-2α to their respective 15 keto-13,14-dihydro metabolites which are inactive. This causes an increased level of prostaglandins in the digestive system. Prostaglandins inhibit gastric secretion but stimulate pancreatic secretion and mucous secretion in the intestines and markedly increase intestinal motility. They also cause cell proliferation in the stomach. The effect on gastric acid secretion, promotion of mucous secretion and cell proliferation shows why licorice has potential in treating peptic ulcer. PGF-2α stimulates activity of the uterus during pregnancy and can cause abortion, therefore, licorice should not be taken during pregnancy. The structure of glycyrrhetinic acid is similar to that of cortisone. Both molecules are flat and similar at position 3 and 11. This might be the basis for licorice's anti-inflammatory action. 3-Beta-D-(monoglucuronyl)18-beta-glycyrrhetinic acid, a metabolite of glycyrrhetinic acid inhibits the conversion of "active" cortisol to "inactive" cortisone in the kidneys. This occurs via inhibition of the enzyme by inhibiting the enzyme 11-beta-hydroxysteroid dehydrogenase. As a result, cortisol levels are high within the collecting duct of the kidney. Cortisol has intrinsic mineralocorticoid properties (that is, it acts like aldosterone and increases sodium reabsorption) that work on ENaC channels in the collecting duct. Hypertension develops due to this mechanism of sodium retention. People often have high blood pressure with a low renin and low aldosterone blood level. The increased amounts of cortisol binds to the unprotected, unspecific mineralocorticoid receptors and induce sodium and fluid retention, hypokalaemia, high blood pressure and inhibition of the renin-angiotensin-aldosterone system. Therefore licorice should not be given to patients with a known history of hypertension. In glycyrrhetinic acid the functional group (R) is a hydroxyl group. Research in 2005 demonstrated that with a proper functional group a very effective glycyrrhetinic artificial sweetener can be obtained. When R is an anionic NHCO(CH2)CO2K side chain, the sweetening effect is found to 1200 times that of sugar (human sensory panel data). A shorter or longer spacer reduces the sweetening effect. One explanation is that the taste bud cell receptor has 1.3 nanometers (13 angstroms) available for docking with the sweetener molecule. In addition the sweetener molecule requires three proton donor positions of which two reside at the extremities to be able to interact efficiently with the receptor cavity. Oskar Schindler. Oskar Schindler (talaffuzi: "Oskar Shindler"; 28-aprel, 1908 – 9-oktabr, 1974) Sudetlik nemis sanoatchisi boʻlgan. Holokost paytida 1200 ga yaqin yahudiylarni Chexiya va Polsha hududlarida joylashgan oʻzining emal idishlar va qurol-yarogʻ ishlab chiqaruvchi zavodlarida ish bilan taʼminlab oʻlimdan saqlab qolgan. U "Schindlerning kovchegi" kitobi va shu kitob asosida suratga olingan "Schindlerning roʻyxati" filmining bosh qahramonidir. Schindlerning roʻyxati. Schindlerning roʻyxati — 1993-yilgi Steven Spielbergning filmi, 7 ta Oscar mukofotiga, shu jumladan eng yaxshi film uchun mukofotga sazovor boʻlgan. Thomas Keneally yozgan "Schindlerning kovchegi" romanining ekranizatsiyasi. Film Holokost davrida mingdan ortiq polyak yahudiylarning hayotini saqlab qolgan nemis tadbirkori Oskar Schindler haqidadir. Filmning nomi Schindler oʻzining fabrikasida ishga yollab, konsentratsion lagerlardan asrab qolgan 1100 ta yahudiydan iborat roʻyxatga tegishli. Film slogani: "Bir inson hayotini qutqargan kishi, butun dunyoni qutqargan boʻladi". Mustahkam holdagi xotira. Mustahkam holdagi xotira (MHX) ("inglizcha" "solid state drive", "solid state memory") - ma'lumot saqlash uskunasi bo'lib ma'lumotni doimiy saqlash uchun ishlatiladi. Flesh xotiradan farqli raishda, MHX qattiq disklarni o'rnini bosish maqsadida shaklan va ishlash jihatidan unga o'xshatilgan bo'ladi. Shuningedek MHXda flesh xotira o'rniga DTMX yoki O'TMX dan foydalaniladi, va ko'pincha Tasodifiy Murojaat Xotira qurilmasi deb ham ataladi. Mustahkam holat atamasining asl ma'nosi elektron quvurlar o'rniga yarim o'tkazgichlardan foydalanganligini bildirsada, ushbu o'rinda buning ma'nosi qurulmaning harakatlanuvchi mexanik qismlari yo'qligini ham anglatadi. Buning hisobiga xotiraga bo'lgan murojaast (o'qish va yozish) tezligi yuqori bo'ladi va sarflanadigan vaqt ham juda kam bo'ladi. Tarixi. 1978 yil "StorageTek" kompaniyasi birinchi mustahkam holdagi xotira qurilmasini ishlab chiqdi. 1980 yilga kelib "Santa Clara Systems" "BatRam" dunyoga tanishtirdi, u 1 megabit massivdagi DIP TMX sxemalariga asoslanib, qattiq diskni emulyatsiya qilish uchun maxsus moslamga ega edi. "Sharp" yapon kompaniyasining 1983 yilda chiqargan "Sharp PC-5000" noutbuklarida 128 kilobayt mustahkam holatdagi xotiradan foydalanilgan edi. TMX qurilmalar 1980 yilda tizimni boshlash uskunasi (booting media) sifatid juda mashxur bo'lgandi. Bunga asosiy sabab qattiq disklarning qimmatligi va epchil disklarning murojaat tezligini pastligi bo'lgan. Steven Spielberg. Steven Spielberg (talaffuzi: "Stiven Spilberg"; t. 18-dekabr 1946) — mashhur amerikalik kinorejissyor, ssenariychi va prodyuser. Filmlar. Quyida Steven Spielberg yaratilishida ishtirok etgan filmlar jadvali keltirilgan. Cesc Fàbregas. Francesc "Cesc" Fàbregas Soler (talaffuzi: "Fransesk "Sesk" Fabregas Soler"; t. 4-may, 1987-yil) — ispaniyalik futbolchi, Londonning Arsenal futbol klubi va Ispaniya milliy futbol terma jamoasi uchun yarimhimoyachi pozitsiyasida oʻynaydi. Hojiboy Tojiboyev. Hojiboy (Hojimurod) Tojiboyev (25-avgust, 1955 — 24-iyul, 2008) Tojikiston va Oʻzbekistonda xizmat koʻrsatgan artist, satirik boʻlgan. Seul. Demografiyasi. Nearly all of Seoul's residents are Korean, with some small Chinese and Japanese minorities. A rapidly growing population of international residents now represent about 2% of the total population. The city’s population surpassed 10,421,000 as of the end of 2007 and the number of foreigners was 229,000, constituting 2.2 percent of the population. The crime rate in Seoul is very low and it is considered one of the safest major cities in Asia. The two major religions in Seoul are Buddhism and Christianity. Other religions include Shamanism and Confucianism, the latter seen more as a pervasive social philosophy rather than a religion. Iqtisodi. As the headquarters for some of the world’s largest corporations, such as Samsung, LG and Hyundai, Seoul has become a major business hub in Asia. Although Seoul accounts for only 0.6 percent of South Korea's land area, it generates 21 percent of the country's entire GDP. Its per capita GDP ranks among the highest among large cities in the region. Moliyaviy Yo'l. As a major business and financial center, Seoul ranks fifth in the world in terms of the number of Fortune 500 transnational companies headquartered there. Many international banks have branches in Seoul, including Citigroup, HSBC and Mizuho Financial Group. One of the largest exchange banks, the Korea Exchange Bank, is also headquarted in Seoul. Savdo. The largest market in South Korea, the Dongdaemun Market, is located in Seoul. Myeongdong is a shopping and entertainment area in downtown Seoul which contains some of the city's top stores and fashion boutiques. Nearby is the Namdaemun Market named after the Namdaemun Gate. Insadong is the cultural art market of Seoul, where traditional and modern Korean artworks, such as paintings, sculptures and calligraphy are sold. Itaewon is another notable shopping district in the city lined with boutiques and stores, mainly catering to foreign tourists and American soldiers based in the city. Shinchon is particularly popular with young people perhaps due to its proximity to some of Seoul's universities. The Gangnam district is one of the most affluent areas in Seoul and has popular modern shopping spots such as the fashionable and upscale Apgujeong-dong area and the COEX Mall. Taʼlim. There are a large number of universities in Seoul. Most of the country's most prestigious universities are located in Seoul. Park va Attraksionlar. Seoul's metropolitan area accommodates six major parks, including Seoul Forest, which opened in mid-2005. The Seoul National Capital Area also contains a green belt aimed to prevent the city from sprawling out over the neighboring Gyeonggi Province. These areas are frequently sought after by people resting on the weekend and during vacations. In addition, Seoul is also home to the world's largest indoor amusement park, Lotte World. Other recreation centres include the former Olympic and World Cup stadiums and the City Hall's public lawn. Sport. Seoul hosted the 1986 Asian Games, 1988 Olympic Games and Paralympic Games. It also served as one of the host cities of the 2002 FIFA World Cup. Seoul World Cup Stadium hosted the opening ceremony and first game of the tournament. Taekwondo is Korea's national sport and Seoul is the location of the Kukkiwon, also known as the World Taekwondo Federation (WTF), the world headquarters of taekwondo. The city is home to three baseball teams in the KBO: the Doosan Bears, the LG Twins, and Woori Heroes & two basketball teams in the KBL: the Seoul Samsung Thunders and Seoul SK Knights. There is one professional football club in Seoul, FC Seoul, which plays in the K-League. Two K3 League teams are based in the capital, Seoul United and Eungpyeong Chung-goo FC. Transportation. Seoul's transportation boom dates back to the era of the Korean Empire, when the first streetcar lines were laid and a railroad linking Seoul and Incheon was completed. Seoul was the first city in East Asia to have electricity, trolley cars, water, telephone, and telegraph systems all at the same time. Today, as a result of the diversification of the city's transportation network, it has become a great transportation hub for Asia. Seoul hosts more than three million registered vehicles and widespread traffic congestion is common. Airports. There are two international airports that serve Seoul. Gimpo International Airport, formerly in Gimpo but annexed to Seoul in 1963, was the only international airport for Seoul since its original construction during the Korean War. Other domestic airports were built around the time of the war, including at Yeouido. Upon opening in March 2001, Incheon International Airport on Yeongjong island in Incheon changed the role of Gimpo Airport significantly. Incheon is now responsible for almost all international flights and some domestic flights, while Gimpo serves only domestic flights with the exception of flights to Haneda Airport in Tokyo and Hongqiao Airport in Shanghai. This has led to a significant drop in flights from Gimpo Airport. Meanwhile, Incheon International Airport has become, along with Hong Kong and Singapore, a major transportation centre for East Asia. The 2005 AETRA passenger survey, jointly administered by the IATA and Airports Council International, voted it the best airport in the world. It was named by Skytrax as the world's 5th best airport for 2006. Incheon and Gimpo are linked to Seoul by highways, and Gimpo is also linked by subway (line #5). The Incheon International Airport Railroad, a rail line connecting Incheon Airport to Gimpo Airport opened in March 2007, but the line to Seoul Station in central Seoul will take at least a year more to open. Shuttle buses transfer passengers between Incheon and Gimpo airports. a> train running between Incheon and Gimpo Airport. Bus. Seoul's bus system is operated by the Seoul Metropolitan Government, with four primary bus configurations available servicing most of the city. New Super Aero City for B144 Seoul has many big intercity/express bus terminals. These buses are connecting Seoul and cities all around Korea. Major bus terminals are Subway. Seoul has eight subway lines that interlink every district of the city with one another and with the surrounding area. The majority of the population now uses the public transportation system due to its convenience and low cost. With more than 8 million passengers a day, Seoul has one of the busiest subway systems in the world. In addition, in order to cope with all of these transportation modes, Seoul's metropolitan government employs several mathematicians to coordinate the subway, bus, and traffic schedules into one timetable. The 10 lines are run by Korail, Seoul Metro and SMRT. Sister cities. Seoul has many sister cities. The year each relationship was formed is shown in parentheses below. Kinorejissor. Kinorejissor — kino sanʼatidagi asosiy kasblardan biri, film yaratilish jarayonini boshqaruvchi ishtirokchi, kartinaning badiiy va sahnaviy qismlariga javob beradi. Outlandish. Outlandish — 1997-yili tashkil topgan daniyalik hip-hop guruh. Ishtirokchilari: Isam Bachiri (Daniyada tugʻilgan, marokashlik kelib chiqishga ega), Waqas Ali Qadri (Daniyada tugʻilgan, pokistonlik kelib chiqishga ega) va Lenny Martinez (Gondurasdan). Uchala ishtirokchi juda dindor, Isam va Waqas musulmonlar, Lenny esa katolikdir. Ecser. Ecser (talaffuzi: "Echer") Mojaristonning Pest viloyatidagi qishloqdir. Budapesht yaqinida (janubi-sharq tomondan) joylashgan. Multiplikatsiya. Multiplikatsiya (lot. "multiplicatio" — koʻpaytirish) yoki animatsiya (lot. "animare" — jonlantirish) alohida tasvirlarning yuqori tezlikda ketma-ket koʻrsatilishidir. Koʻzning tasvirlarni uzlukli ilgʻashi oqibatida optik illyuziya seziladi va tasvirlar ketma-ketligi yaxlit harakat, deb qabul qilinadi.Multfilmlar hozirgi zamonda uch o'lchamli formatda yaratilmoqda.Buni 3dmax dasturida qilish mumkin. Hewlett-Packard. Hewlett-Packard Company ("ko`pincha HP deb yuritiladi") shaxsiy kompyuterlar, noutbuk kompyuterlar, serverlar, printerlar, fotoapparatlar, kalkulyatorlar, tarmoq boshqaruvi dasturlari va boshqa shunga o`xshash mahsulotlar ishlab chiqaruvchi AQSh informatsion texnologiyalar korporatsiyasidir. George Fisher. George «Corpsegrinder» Fisher (talaffuzi: Jorj "Korpsgraynder" Fisher; 1969-yilning 29-dekabrida tugʻilgan) amerikalik Cannibal Corpse va Paths of Possession guruhlari vokalchisidir. 1995-yilgacha Monstrosity guruhi tarkibida boʻlgan. "Corpsegrinder" laqabi "murda randalovchi" deb tarjima qilinadi. Donnie Darko. "Donnie Darko" 2001-yilda omma eʼtiboriga havola etilgan psixologik triller/ilmiy-taxayyuliy filmdir. Ssenariy muallifi va rejissyor — Richard Kelly. Filmda vaqt sayohati, taqdir, ekzistensializm, sevgi, qoʻrquv mavzulari koʻtarilgan. Mazmuni. Film Donnie Darko ismli oʻspirin haqida hikoya qiladi. Shizofreniyaga duchor va ruhshunos nazoratida boʻlmish Donniening xayoliy doʻsti Frank unga 28 kundan soʻng qiyomat boʻlishini aytadi. Frankning aytganlarini bajarishi oqibatida Donnie qiyomat (aslida vaqt tuynugi ochilishi)ga olib boruvchi voqealar zanjirini boshlab yuboradi. Film baholanishi. "Donnie Darko" 2001-yili Kataloniya Kinofestivalida «Eng yaxshi ssenariy» mukofotini olgan. Bosh rolni oʻynagan Jake Gyllenhaal esa Independent Spirit Awards tomonidan «Eng yaxshi erkak aktyor» nomiga loyiq koʻilgan (2002-yil). 2005-yili Avstraliyaning ABC telekanali oʻtkazgan «Eng yoqtirgan filmim» tanlovida "Donnie Darko" beshinchi oʻrinni egalladi. Kartlis Deda. Kartlis Deda (gürcice ქართლის დედა - “Gürcistannıñ Anası”) - Gürcistannıñ paytahtı Tifliste, şeerniñ timsali olğan monumental eykelniñ adıdır. Tiflisniñ qurulışınıñ 1500 yıldönüminde, 1958 senesi Sololaki töpesine tikildi. Gürci eykeltraş Elguca Amaşukeliniñ yapqan alümin eykeli, yigirmi metr yüksekliginde, gürci milliy urbası içinde bir qadın figurasıdır. Gürci milliy tabiat çezgileriniñ eñ yahşı temsil etkeni qabul etilgen eykelniñ bir elinde, dost olaraq kelgenlerge şarap sunmaq içün büyük bir kâse, diger elinde, duşman olaraq kelgenlerge qarşı qullanmaq üzere bir qılıç buluna. House (teleserial). House, ikkinchi nomi Shifokor House () — genial shifokor-tashxischi Gregory House va uning jamoasi haqidagi Amerika teleseriali. Serial butun dunyo miqyosida ommaviylashgan va bir necha marotaba Emmy va Peabody Award kabi nufuzli kinomukofotlarga ega boʻlgan. Serialning ilk qismi 2004-yil 16-noyabr kuni FOX telekanalida efirga chiqdi. Sherlock Holmesga havolalar. Sherlock Holmes teleserial uchun ilhom parisi boʻlib xizmat qildi. House bilan mashhur kitobiy detektiv Sherlock Holmes oʻrtasidagi oʻxshashliklar butun teleserial davomida kuzatib borilad;Shore Sherlock Holmesning ixlosmandi ekanligini tushuntiradi va personajning bemorlarga boʻlgan befarqligi noyobligini aytadi. Oʻxshashlik taraflari teleserial sujetining turli elementlarida kuzatiladi, masalan, Housening ishni yechimida ruhshunoslikka boʻlgan ishonchi, qiziqarsiz deb bilgan ishlarga qoʻl urmasligi, Housening uy manzili (221B-xonadon, Holmesning manzili ham shunday boʻlgan). Yana, House bilan Holmesning oʻxshashlik taraflariga musiqiy asbobni chalish (Holmes skripkani, House pianino va gitarani chaladi), narkotik moddalarni isteʼmol qilish (House vikodinni, Holmes kokainni) va Housening Dr. James Wilson bilan doʻstligi (Dr. John Watsonga ishorat) kiradi. Wilson rolini ijro etuvchi Robert Sean Leonard aytadi-ki, avvaliga uning qahramoni va House teleserialda Sherlock Holmes va Dr. Watson rollarini oʻynashlari kerak edi, ammo, Watson rolini House jamoasi qabul qildi. Teleserialdagi turli xil personajlar Sherlock Holmes olamidagi odamlarning ismiga ega, jumladan, ikkinchi mavsumning "Sababsiz" nomli soʻnggi qismida House aqlini yoʻqotgan "Moriarty" ismli bosqinchi tomonidan yaradorlanadi, bu Holmesning qasoskorini ham ismidir. Shuningdek, eng birinchi qismdagi asosiy bemorning ismi Rebecca Adler, bu ism Sherlock Holmes haqida birinchi hikoyadagi Iren Adler ayol ismidan olingan. David Shore Dr. Housening ismi (inglizchadan tarjimasi "uy") Sherlock Holmesga shamadir ("Holmes"ning talaffuzi "homes" — "uylar" soʻziga oʻxshash). Toʻrtinchi mavsumning "Bu ajoyib yolgʻon" nomli qismida House "Conan Doylening toʻliq ikkinchi nashri"ni Mavlud sovgʻasi sifatida qabul qiladi. Beshinchi mavsumning "Olamga quvonch" nomli qismida Wilson Housega Joseph Bell qalamiga mansub kitobni sovgʻa qiladi (Joseph Bell "Sherlock Holmes"ning yaratilishiga ilhom bagʻishlagan), bunda u "Greg, bu kitob meni sen haqingda oʻylantirdi" degan xabarni yozadi, shuningdek, sovgʻani u yuborganligini boʻyniga olishdan avval, buni qandaydir Irene Adler yuborgan boʻlishi mumkinligini aytadi. Umar ibn Xattab. Umar ibn Xattab (arabcha: عمر بن الخطاب; "o`qilishi": `Omar ibn al-Xattāb, 581-yil– 644-yil, 7-noyabr) - Islom dini payg`ambari Muhammadning yaqin safdoshlaridan biri, Arab xalifaligi davrida Abu Bakrdan so`ng ikkinchi xalifa("634-644-yillar"). Shuningdek, Buyuk Umar(Omar) nomi bilan ham mashhur. Asli Quraysh qabilasining Banu Adi sulolasidan. "Xulafa ur-Rashidun"("To`g`ri yo`ldagi xalifalar") nomini olgan xalifalardan biri. Umar vafotidan keyin Usman ibn Affon xalifa etib tayinlandi. Xena. "Xena" () — amerikan fantastik teleseriali. Birinchi marotaba FOX telekanali tomonidan 1995-2001. Hayfa. Hayfa ("yahudiycha" חֵיפָה; "arabcha" حَيْفَا) - Isroildagi yirik shaharlardan biri. Aholisi 266 ming 300 kishi. Janubiy Osetiya. Janubiy va Shimoliy Osetiyalar xaritasi. Janubiy Osetiya (;;) Kavkaz janubidagi bir mintaqadir. Sobiq Janubiy Osetiya Avtonom Oblasti (Gurjiston Sovet Sotsialistik Respublikasi tarkibida). Mintaqaning bir qismi Gurjistondan 1990-yillar boshida mustaqillik eʼlon qilib, oʻzini Janubiy Osetiya Respublikasi, deya ataydi. Poytaxti — Tsxinvali. Januy Osetiya mustaqilligi uni Gurjistonning bir qismi sifatida koʻruvchi BMT aʼzolari tomonidan tan olinmagan. Gurjiston mintaqaning sharqiy va janubiy qismi ustidan nazoratni saqlab qoldi va 2007-yilning aprel oyida u yerda etnik osetinlar tomonidan boshqariluvchi Janubiy Osetiya Muvaqqat Maʼmuriyatini tuzdi. Bu tashkilot rahbari Dmitriy Sanakoevdir va u Gurjiston bilan Janubiy Osetiya statusi haqida muzokaralar olib borishi koʻzlangan. Janubiy Osetiya urushi (2008). Janubiy Osetiya urushi - 2008-yil 7-avgustda boshlangan va Gurjiston, Rossiya Federatsiyasi, hamda tan olinmagan respublikalar Janubiy Osetiya va Abxaziya oʻrtasidagi urush. Urush Gurjistonning undan bir tomonlama mustaqillik eʼlon qilgan va Birlashgan Millatlar Tashkiloti tomonidan tan olinmagan Janubiy Osetiya Respublikasi nomli viloyatiga hujumidan boshlandi. Bunga Rossiya tezkorlik bilan javob qaytarib, Gurjistonga qarshi harbiy amaliyot boshladi. 2008-yil 12-avgust kuni Fransiya va Yevropa Ittifoqi prezidenti Nicolas Sarkozy ikki mamlakat rahbarlari bilan uchrashib, toʻqnashuvni toʻxtatishga erishdi. Halim Latipov. Latipov Halim Rafikovich, fizika-matematika fanlari doktori, professor. H.R. Latipov differensial tenglamalar hisob nazariyasi va uning qoʻllanishi sohasidagi yirik oʻzbek olimi. U tomondan 225 dan ortiq ilmiy va ilmiy-metodik qoʻllanmalar yaratilgan. Shulardan 11 monografiya, va 7 ta darslik. Uning koʻpgina ilmish ishlari Germaniya (Olmoniya), Gollandiya, Polsha, Chexiya, Vengriya, Rossiya va Xitoy singari davlatlar ilmiy majmualarida chop etilgan. Professor Latipov 40 yildan ortiq vaqt davomida Toshkent Davlat Texnika Universitetining «Oliy Matematika» kafedra mudiri boʻlib faoliyat yuritdi, va hozirga qadar oʻsha oliygohda maʼruzalar qiladi. H.R.Latipov Oliy maktab aʼlochisi, va 2002-yili «Shuhrat» medali bilan taqdirlangan. Hurriyat (gazeta). 1996 yil 27 dekabr kuni "Hurriyat" mustaqil gazetasining birinchi soni Karim Bahriyev bosh muharrirligida chop etilgan. 1996-2002 yillarda gazetaga yozuvchi Xurshid Doʻstmuhammad (Xurshid Doʻstmuhammedov) bosh muharrirlik qildi. 2002-2003 yillari esa nashrni shoir Amirqul Karim boshqardi. 2003 yil mart oyidan e`tiboran 2007 yil sentabr oyi o`rtalarigacha "Hurriyat" mustaqil gazetasining bosh muharrir vazifasini bajaruvchi lavozimida jurnalist Ismat Xudoyorov faoliyat ko`rsatdi. Hozirda nashr rahbari Abdurasul JUMAQULOV. Muassis: O’zbekiston jurnalistlari ijodiy uyushmasi. Gazeta shiori: O’zingni angla! Gazeta yo’nalishi: ijtimoiy-siyosiy, huquqiy, haftalik nashr Tahririyat manzili: Toshkent, Matbuotchilar ko’chasi, 32-uy Telefon: 136 53 31, 136 75 15, 136 56 38 Til va dunyo (gazeta). «Til va dunyo» gazetasi — Oʻzbekiston davlat jahon tillari universiteti nashri. Bosh muharriri — Oʻzbekiston Respublikasida xizmat koʻrsatgan jurnalist Mahmud Saʼdiy. Gazeta shioriga ulugʻ mutafakkir Alisher Navoiy ning «Oʻz vujudungga tafakkur aylagil, Har ne istarsen, oʻzungdin istagil» degan mashhur bayt i tanlangan. Nashr qandaydir sabablar bilan keyingi paytda chop etilmay qoldi. Oltinsoy tumani. Oltinsoy tumani Surxondaryo viloyati xududida 1981 yil 23 noyabrda Sho'chi ва Denov tumanlari asosida tuzilgan. Umumiy yer maydini 563,74 кв. km.Aholisi1 05,2 минг Киси (1996). Туман МАРКАЗИ-qarluq aholi punkti Termizdan 140 км shimoliy-sharqda.Yaqin темир yo'li bekatigacha (Sho'rchi razezdi) 23 км. Tumanda 9 qishloq fuqarolar yig'ini (Vaxshivor, Dug'oba, Mirshodi, Oltinsoy, Oqar buloq, Oq oltin, Xo'jasoat, CHAP, Qarluq), 56 Maxalla bor. Oltinsoy Surxondaryoning shimoliy qismida serunum tekislikda joylashgan. Yer yuzasi sharqqa tomon passayib boradi. G'arbiy chegaralari"Keragatog'" etagiga tutashib ketadi. Туман markazidan Oltinsoy daryosi, shimoldan janubga qarab "Xazarbog'" kanali oqib o'tadi. Tumanda 16 та jamoa xo'jaligi bor. Qishloq xo'jaligida bog'dorchilik asosiy o'rin tutadi. Ayniqsa, uzumchilik rivojlangan. Bundan tashqari paxta, don ekinlar, sabzavot, poliz ekinlari xam ekiladi. Yaylovlarida qoramol, qo'y, echki boqiladi. Bobur nomidagi ", Oltinsoy", Ulug'bek nomidagi ", Sayrak" jamoa xo'jaliklari uzum hosili, shuningdek don mahsulotlari yetishtirishda viloyatda yetakchi xo'jaliklardan. Paxta yetishtirishda "Paxtakor", "Xo'jaypok", "Oqoltin" jamoa xo'jaliklari ilg'or. Oltinsoyda bir qancha tarixiy joylar Бор. Bulardan eng yiriklari: Degreztepa, Munchoqtepa, Qiziltepa, Qoratepa, Tarag'ytepa, Jiyanbobo ва boshqalar. Бу-qo'rg'on 1971 yilda aniqlangan. 1976 yilda tekshirib ko'rilgan. Qoldig'i to'g'ri burchak shaklida bo'lib, shimoli - g'arbdan janubiy-sharqqa cho'zilgan. O'lchami: 190x130 м. Shimoli - g'arbida to'g'ri burchak tarihida qal'a bo'lgan. Qal'a asosiy qismining balandligi 4 метр. Qal'aning sharq tomonida qadimgi qabriston Бор. Undan uzunligi 2 metrdan ziyod silindr shaklidagi sopol sarkofag topilgan. Uning ichidan gavda suyagi, dafn buyumlari, jumladan, jez taqinchoqlar chiqdi. Kushon davriga oid sopol parchalari ветчина topilgan. Oltinsoy daryosining o'ng sohilidagi 1-4 - asrga doir turarjoy - shaharcha. 1968,1982 yillarda tekshirilgan. Kvadrat shaklda (50x50) qal'asi bo'lib, burchaklarida doira shaklidagi burjlar bor, ularning balandligi 8 metrga etadi. Qarorgohning yuqori qismidan kushon podsholaridan Vasudevaya ва Kanishka III davriga oid tangalar, bakteriyalik jangchining boshi, qizil angob bilan sirlangan sopol parchalari topilgan. Oltinsoy hududida Muqaddas qadamjolar ko'p Улуг "kishilar, Aziz-avliyolar yashab o'tgan. Hususan, tasavvuf ilmining pirlaridan bo'lgan So'fi Olloyor, Ho'jaipok Ота, Said ибн Vaqqos, Movlono Zohid Xalifa Bobo kabi benazir insonlarning tabarruk xoklari шу yerda. Tumandagi ko'p qishloqlarning nomlanish tarixi Xo'jaipok (Xo'jai Xizr) nomi, у kishining tabbaruk lutflari, xatti - harakatlari ва ko'rsatgan karomatlari bilan bog'langan. Xo'jaipok otaning asl ismlari Абдурахмон Avf ибн Абу аль - Qurayshiy o'z xalifalari bilan Turkistonga kelib, bu yerda Islom dinining yoyilishiga Juda katta hissa qo'shganlar. Aytishlaricha, islomdan avvalgi johiliyat zamonida у zotning ismi Abdulka'ba ekan. Rasululloh sallallohu alayhi vasallam у kishiga Abdurahmon deb ism qo'yganlar. Абдурахмон ибн Avf payg'ambarimizning yaqin sahobalaridan bo'lgan va hadisshunos olimlarga ko'pgina hadislar aytganlar. Ehtimol, ISO Termiziy, Imom Buhoriy hadislarida у kishining xizmatlari bordir. Xo'jaipok Ота ziyoratgohidagi oltingugurt suvi shifobaxshdir. Bu-suv oshqozon - ichak, jigar, yurak, Тери kasalliklarini davolashda Juda foydalidir. Ayniqsa paytda shu xududda 100 o'rinli Xo'jaipok davolanish maskani qurilmoqda. Said isn Vaqqos hazrati payg'ambarimizning Ulug' sahobalaridan birlaridir.Bu kishi Xo'jasoat qishlog'ini maskan tutgan. Said ibn Vaqqosning hunar o'rganish ва san'atga ixlosi juda baland bo'lgan. Bundan tashqari u zot o'ta mehnatkash bo'lib, xurmozor bog'lar yaratgan, baland ko'rkam imoratlar qurdirgan. Xo'jasoatdagi у kishining maqbaralari katta ziyoratgohga aylangan. "Katta Vaxshivor" jamoa xo'jaligi hududida So'fi Olloyor jome masjidi joylashgan.Bu-masjid 17-asr tasavvuf ilmining bilimdoni ва shoir So'fi Olloyor Buxorodagi Jo'ybor shayxlari dargohida ta'lim olgandan so'ng murid ovlab Vaxshivorga kelgan ва бу qishloqni maskan tutgan. Uning "Murod ul-orifin" ("Donolar maqsadi"), "Tuhfat ul-tolibin" ("Toliblar sovg'asi"), "Maslak ul-muttaqin" ("Ishonchli maslak") Каби kitoblari xalq orasida ommalashgan. So'fi Olloyor masjidi 1713 yilda qurilgan. Masjidning umumiy hajmi 14,0 х16, 2 м Xonaqoh (11,1 x9, 7), ikki tomoni ayvon ва qo'shimcha xonalardan tashkil topgan. Xonaqoh ва ayvon tomi to'sin bilan yopilgan. Sinchli paxsadan qurilgan. Shimoliy - sharqiy tomoni hashatli bo'lib, mehrobsimon ravoqlar ishlangan. Eshiklar tepasidagi tabadonlar ganchkori panjaralar bilan bezatilgan. Xonaqohdagi mehrob ravoqi ancha chuqur bo'lib uning ikki tomonidagi to'rt ravoqqa bo'rtma chiziqlar tortilgan. Bunday bezaklar janubiy - g'arbiy ayvon devorida xam bor. Ayvondagi 7- va honaqohdagi 6-ustun o'yma va rangli naqshlar bilan bezatilgan. 1961 yildagi tamir davrida ustunlari ва deraza panjaralari qayta ishlangan. Masjid shiftlarida, ustunlarida Tojik ва O'zbek tillarida turli zamonlarda har hil ma'rifatli kishilar qo'li bilan bitilgan dasthatlar bor.Masjid hovlisida So'fi Olloyor davrida ekilgan tut ko'karib turibdi. Katta Vahshivor mozorida So'fi Olloyorning qabri aynan Qaysi ekanligi hammaga xam ma'lum emas. Bu odamlardan sir tutilgan. So'fi Olloyorning avlodi bo'lmish Muzaffarhon Umarov Hozirgi paytda katta Vaxshivor qishlog'ida maxalla qo'mitasi oqsoqoli bo'lib ishlaydi. 1990 yil 1 sentabrda tashkil etilgan. Denov vino-aroq zavodi tarkibidan ajralib chiqqan. Xozir jamiyat bir yilda 800 минг dekolitr vino ishlab chiqarmoqda. "Portveyn", "Jasorat", "Muskat", "Kagor" ва boshqa vino navlari respublikamizda mashhur. Ayni paytda kon'yak sexi qurilmoqda spirt sexi qurilishi rejalashtirilgan. Zavoq 1992 yilda ishga tushirilgan. Zavod asbob-uskunalari Italyaning "Sandvig" firmasidan olib kelingan. Бир soatda 2,5 tonna xom ashyoni quritish quvvatiga ega. Bir yilda esa 4850 tonna ho'l mevani quritadi, 500 tonna tayor mahsulot chiqaradi. Tumanda 60 o'rta maktab, 28 maktabgacha tarbiya muassasasi, 1 hunar - texnika Bilim yurti, musiqa maktabi bor. Туман markazida 150 o'rinli 3 qavatli zamonaviy tipda qurilgan shifoxona bemorlarga xizmat ko'rsatmoqda. 200 bemorni qabul qilishga mo'ljallangan kattalar, 150 bemorni mo'ljallangan bolalar poliklinikasi, tumanlararo Travmatologiya ва ortopediya markazi ishlab turibdi. Oltinsoyda ommaviy sport turlariga e'tibor katta. 1 stadion, 6 sport zali, 35 furbol maydoni, 73 voleybol maydoni, 34 basketbol maydoni, 19 qo'l to'pi maydoni bor. Tumanda mehnatkashlarga "Lola" ashula - raqs xalq ansambli ", Yoriltosh" havaskorlik qo'g'irchoq teatri ", Ho'jaipok" jamoa xo'jaligidagi fol'klor ansambli madaniy xizmat ko'rsatib kelmoqda. Gulandom Tog'aeyva, Qo'chqor Norqobil singari iqtidorli shoirlar ijodiy uchqunni Oltinsoy bog'ridan olishgan Yozgi Olimpiya oʻyinlari 2008. 2008-yilgi Yozgi Olimpiya oʻyinlari Xitoy Xalq Respublikasida oʻtkazilayotgan xalqaro Olimpik sport musobaqalaridir. Zamonaviy Olimpiadalar sirasida 29-sidir. 2008-yil 8-avgustidan 24-avgustgacha davom etadi (olimpik futbol 6-avgust kuni boshlandi). Oʻzbekiston ishtiroki. Pekinda oʻtkazilayotgan yozgi olimpiya oʻyinlarida 2008-yil 8-avgustdan 24-avgustga qadar sportning 15 turi boʻyicha 58 nafar sportchisi bilan ishtirok etadi. 1996-yildan beri qatnashib kelayotgan Oʻzbekiston terma jamoasining XXIX olimpiya oʻyinlaridagi bayroqdori bokschi Dilshod Mahmudovdir. 2008-yil 21-avgustiga qadar, Oʻzbekiston jamoasi 1ta oltin, 2 ta kumush va 3 ta bronza medalini qoʻlga kiritgan. Chizmali. Chizmali qoyatosh suratlari manzili Jizzax shahridan 2 km chamasi g`arbda, Nurota tizmasida joylashgan. Mazkur tarixiy yodgorlikda 500 dan ziyod qadimiy petroglif lar aniqlangan. Ular eramizdan oldingi II mingyillikkacha bo`lgan davr, temir asriga tegishli va milodiy I mingyillikda chizilgan suratlar guruhiga bo`linadi. Qoyatosh suratlari tasviriy san`atning ilk ko`rinishlaridan biri bo`lib, qadimiy odamlar hayotidan, o`y-xayollari-yu dunyoqarashini, shuningdek, o`lkaning hayvonot olami o`tmish manzaralarini tadqiq etishda, xalqlarning urf-odatlari tarixini o`rganishda qimmatli manba hisoblanadi. Chizmali qoyatosh suratlari manzili ilm olamiga hali unchalik ma`lum emas. Yodgorlik havaskor o`lkashunoslar — O`ktam Mutalov va Farruh Jabborov tomonidan o`rganilgan. Mahalliy xalq orasida yodgorlik Sizmoyil ota nomi bilan ataladi. Shu nomdagi avliyo bilan bog`liq ziyoratgoh ham mavjud bo`lib, aholi, ayniqsa, Navro`z atrofida turli marosimlar o`tkazadi. Bosh cho`qqida qadimiy o`choq saqlangan. Geograf O`ktam Mutalov bu taponimning etimologiyasini o`rganib, aslida Chizmali bo`lganligi va keyinchalik fonetik o`zgarishga uchraganini aniqlagan. Farruh Jabborov manzil haqida «Jizzax haqiqati» va «Hurriyat» gazetalarida maqola e`lon qilgan. http://hurriyat.uz/muammo_va_tanqid/tariximizning_eng_kohna_manbalari_xavf_ostida.mgr Sizmoyil ota. Sizmoyil ota — Chizmali qoyatosh suratlari manzili mahalliy xalq orasida shunday ataladi. Yodgorlik hududida shu nomdagi avliyo bilan bog`liq ziyoratgoh ham mavjud bo`lib, aholi, ayniqsa, Navro`z atrofida turli marosimlar o`tkazadi. Bosh cho`qqida qadimiy o`choq saqlangan. Geograf O`ktam Mutalov bu taponimning etimologiyasini o`rganib, aslida Chizmali bo`lganligi va keyinchalik fonetik o`zgarishga uchraganini aniqlagan.Chizmali qoyatosh suratlari manzili Jizzax shahridan 2 km chamasi g`arbda, Nurota tizmasida joylashgan. Mazkur tarixiy yodgorlikda 500 dan ziyod qadimiy petroglif lar aniqlangan. Ular eramizdan oldingi II mingyillikkacha bo`lgan davr, temir asriga tegishli va milodiy I mingyillikda chizilgan suratlar guruhiga bo`linadi. Qoyatosh suratlari tasviriy san`atning ilk ko`rinishlaridan biri bo`lib, qadimiy odamlar hayotidan, o`y-xayollari-yu dunyoqarashini, shuningdek, o`lkaning hayvonot olami o`tmish manzaralarini tadqiq etishda, xalqlarning urf-odatlari tarixini o`rganishda qimmatli manba hisoblanadi. manzili ilm olamiga hali unchalik ma`lum emas. Yodgorlik havaskor o`lkashunoslar — O`ktam Mutalov va Farruh Jabborov tomonidan o`rganilgan. Farruh Jabborov manzil haqida «Jizzax haqiqati» va «Hurriyat» gazetalarida maqola e`lon qilgan. http://hurriyat.uz/muammo_va_tanqid/tariximizning_eng_kohna_manbalari_xavf_ostida.mgr Singapur bayrogʻi. Singapur bayrogʻi 1959-yili qabul qilingan boʻlib, ikki — qizil va oq qismlardan iboratdir. Yuqoridagi qizil qismda yarim oy va beshta beshburchakli yulduz tasvirlangan. Milliy bayroq darajasiga 1965-yilning 9-avgustida erishgan. Avstraliya milliy futbol terma jamoasi. Avstraliya milliy futbol terma jamoasi Avstraliyaning futbol boʻyicha milliy terma jamoasidir. Avstraliya Futbol Federatsiyasi tomonidan idora qilinadi. 2006-yilgacha Okeaniya konfederatsiyasining aʼzosi edi, 2006-yildan boshlab Osiyo konfederatsiyasiga aʼzo. Avstraliya toʻrt marotaba Okeaniya chempioni boʻlgan va ikki marta, 1974 va 2006-yillari Jahon chempionatiga chiqqan. Avstraliya milliy futbol terma jamoasi FIFA reytingida 40-oʻrinni egallaydi. Bunyodkor (metro bekati). "Bunyodkor" bekati Toshkent metropoliteni bekatlaridan biridir. Chilonzor yo`lining "Milliy bogʻ" va "Paxtakor" bekatlari orasida joylashgan. 1977-yilning 6-noyabrida foydalanishga topshirilgan. Bekatdan "Istiqlol" sanʼat saroyi va shu nomdagi maydonga chiqiladi. Bekat 2008-yil 6-avgustga qadar "Xalqlar doʻstligi" nomi bilan yuritilgan. Heath Ledger. Heath Andrew Ledger ("talaffuzi: Hit Endryu Ledjer"; 4-aprel 1979, Perth, Avstraliya — 22-yanvar 2008, Nyu York, AQSh) — mashhur avstraliyalik aktyor. Mixail Saakashvili. Mixail Nikolozis dze Saakashvili (; 21-dekabr, 1967) Gurjiston Prezidenti hamda Ertiani Nazionaluri Modsraoba partiyasi rahbaridir. Saakashvili hukumat tepasiga 2003-yildagi toʻntarilish natijasida keldi (biroq darhol prezident boʻlmadi, Eduard Shevardnadzedan soʻng Nino Burjanadze vaqtincha prezidentlik vazifasini bajarib turdi) va 2004-yilning 25-yanvarida bu mansabga saylandi. 2008-yil 5-yanvaridagi saylov natijasida ikkinchi prezidentlik muhlatini oʻtamoqda. Ingliz tilida ravon gaplashadi, bundan tashqari fransuz, rus, ukrain, osetin va ispan tillarini biladi. 5-sentabr. 5-sentabr — Grigori taqvimida yilning 248-kuni (kabisa yilida 249-kun). Yil yakuniga 117 kun qoladi. 15-oktabr. 15 oktabr — 288-й день года (289-й в високосные годы) в григорианском календаре. До конца года остаётся 77 дней. Приметы. * Haley Joel Osment. Haley Joel Osment (talaffuzi: "Heyli Joel Osment"; 1988-yil 10-aprelda tugʻilgan) amerikalik aktyordir. 1990-yillar boshida kichik rollarni oʻynagan. Mashhurlik va mukofotlar unga "The Sixth Sense", "Pay It Forward", ' filmlaridan keyin keldi. XXIX Yozgi Olimpiya oʻyinlarida Oʻzbekiston. Oʻzbekiston olimpiya terma jamoasi Pekinda oʻtkazilgan XXIX yozgi olimpiya oʻyinlarida 2008-yil 8-avgustdan 24-avgustga qadar sportning 15 ta turi boʻyicha 58 nafar sportchisi bilan ishtirok etdi.. O`zbekiston jamoasi 1 ta oltin, 2 ta kumush va 3 ta bronza medalni qo`lga kiritib, jamoa oltin medallar soni bo`yicha 40-o`rinni va umumiy medallar bo`yicha esa, 30-o`rinni egalladi. Makroiqtisodiyot. Makroiqtisodiyot — mamlakat (yoki uning bir qismi, tarmoqlar) iqtisodiyotini, inflatsiya, ishsizlik, budjet taqchilligi (defisiti), iqtisodiy o'sish, iqtisodiyotning davlat tomonidan boshqarilishi va shu kabi umumiy jarayonlarni oʻrganuvchi fan. Makroiqtisodiyot YaIM, YaMM, yalpi talab, yalpi taklif, to'lov balansi, pul bozori, tovar bozori va mehnat bozori kabi tushunchalar bilan ishlaydi. Mikroiqtisodiyot bilan bir qatorda Makroiqtisodiyot Iqtisodiyotning ikki eng asosiy boʻlimini tashkil qiladi. Makroiqtisodiyotda tadqiqotlarning fanning timsoliga aylanib ulgurgan ikki yoʻnalishi mavjud: birinchisi milliy daromaddagi qisqa muddatli ogʻish (iqtisodi sikl)larning sabab va oqibatlarini oʻrganishga harakat boʻlsa, ikkinchisi uzoq muddatli iqtisodiy oʻsish (milliy daromadning oʻsishi) omillarini tadqiq qilishga harakatdir. Makroiqtisodiy modellar va prognozlardan davlat va yirik korporatsiyalar rivojlanish hamda iqtisodiy siyosat va iqtisodiy strategiyani aniqlab olishda foydalaniladi. Makroiqtisodiy nazariyaning rivojlanishi. «Makroiqtisodiyot» atamasini birinchi boʻlib ishlatgan inson — Norvegiyalik iqtisodchi olim Ragner Frish hisoblanadi. Klassik iqtisodiyot va pulning miqdor nazariyasi. bu yerda M — pul massasi hajmi, V — pul aylanish tezligi, P — narxlar darajasi, T — xoʻjalikdagi barcha bitimlarning natural hajmi; P•T — xoʻjalikdagi barcha bitimlar qiymati) Artur Taymazov. Artur Taymazov (1979-yil 20-iyul, Vladikavkaz, Rossiya) - O`zbekistonlik kurashchi. Erkin kurash bo`yicha 120 kg vaznda uch marta yozgi olimpiya o`yinlarida O`zbekiston sharafini himoya qilgan. 2004-yil Afinadagi yozgi olimpiya o`yinlarida va 2008-yilgi yozgi olimpiya o`yinlarida oltin medal sohibi. Shuningdek, 2000-yil Sidney olimpiadasida Artur kumush medalni qo`lga kiritgan. Boks. Boks matchi. Ringda Ricardo Domínguez (chapda) va Rafael Ortiz. Boks (ingl. "boxing", "box" — «urish» soʻzidan) sportning yakkakurash turlaridan biridir. Tarixi. Mushtumli kurashni tasvirlovchi suratlar va hujjatlar tarixi eramizdan avvalgi 3-ming yillikka borib taqaladi (Iroqda mushtli kurash haqida eslatuvchi 7 ming yil yoshli tosh lavha topilgani haqida iddao ham mavjud). Qoʻlqopli janglar haqida hikoya qiluvchi eng qadimiy manbalar Minoy Kritida topilgan (eramizdan avvalgi 1500-yil). Qadimgi Yunonistonda bunday janglar "pigme", deb atalgan va EA 688-yilda Olimpiya Oʻyinlariga kiritilgan. Ishtirokchilar charm qoʻlqop kiyib kurashishgan. Qadimgi Rimda gladiatorlar qilichbozlikdan tashqari shunday mushtumli janglarda ham qatnashishardi. Keyinchalik bu kurash Rim oqsuyaklari orasida ham tarqalib ketdi, biroq imperator Oktavian Avgust bunga chek qoʻydi. Ancha vaqt oʻtib, eramizning 500-yilida bu kurash Buyuk Teodorix tomonidan diniy sabablarga koʻra taqiqlandi, lekin bu taqiq katta ta'sir ko'rsatmadi. Zamonaviy boks XVIII asrda shakllana boshladi. 1743-yilda Jack Broughton bokschilarni oʻlimdan asrash uchun qoidalar (beldan pastga urmaslik, yiqilgan raqibga tegmaslik kabi) kiritdi. 1867-yili John Graham Chambers tomonidan yangi qoidalar eʼlon qilindi. XX asrda xalqaro boks tashkilotlari (WBA, WBO, IBF, WBC) tuzildi. Qoidalar. Boks jangi tomoni 5-6 metrlik kvadrat ringda oʻtkaziladi. Ring atrofi toʻrt qator arqon bilan oʻraladi. Bokschilar boks qoʻlqoplari kiyishadi. Boks matchlari odatda har biri 1-3 daqiqalik raundlardan iborat boʻladi. Ishtirokchilardan biri qulab, referi 10 soniya sanaguncha turmasa (nokaut) yoki jangni boshqa davom ettira olmaydigan holga kelsa (texnik nokaut), uning raqibi gʻolib, deb eʼlon qilinadi. Agarda match soʻngigacha bunday vaziyat boʻlmasa, gʻolib hakamlar tomonidan belgilanadi (yigʻilgan ochkolarga koʻra). Bokschilar faqat vazni oʻziniki bilan teng raqiblarga qarshi ringga tushishi zarur, deb belgilangan. Shu sababdan "vazn toifalari" tushunchasi kelib chiqqan. Shaxboks. Shaxboks shaxmat va boks qoʻshilishidan tashkil topgan gibrid sport turidir. Bunda ikki ishtirokchi orasida bir raund shaxmat, bir raund boks oʻynaladi. Shaxboks rasman 2003-yildan beri oʻtkazib kelinmoqda. Tarixi. Shaxboks gʻoyasi Enki Bilalning "Froid-Équateur" romanida (1992) paydo boʻldi. Golland Iepe Rubingh bu gʻoyani 2001-yilda hayotga tadbiq etdi. 2003-yili Jahon Shaxboks Tashkiloti (WCBO) tuzildi va Amsterdamda birinchi jahon chempionati oʻtkazildi (Iepe Rubinghning oʻzi gʻolib chiqdi). Shaxboks boʻyicha birinchi Yevropa chempionati 2005-yili Berlinda oʻtkazildi, unda bolgariyalik Tihomir Atanassov Dovramadjiev birinchi oʻrinni egalladi. 2008-yil aprelida Xalqaro Shaxmat Federatsiyasi (FIDE) rahbari Kirsan Ilyumjinov ham shaxboks matchida qatnashib koʻrdi. Qoidalari. Jang 11 raund davom etadi. Toq raundlar — shaxmat, juft raundlar — boks uchun. Raundlar orasida 1 daqiqalik tanaffus beriladi. Shaxmat raundlari 4, boks raundlari 3 daqiqa davom etadi. Gʻalabaga nokaut, texnik nokaut yoki mot orqali erishiladi. Bulardan hech biri yuz bermasa, gʻolib ochkolar boʻyicha aniqlanadi. Rivaldo. Rivaldo Vítor Borba Ferreira ("talaffuzi: Rivaldo Vitor Borba Ferreyra" 1972-yil 19-aprel kuni Paulista, Braziliyada tugʻilgan koʻproq Rivaldo ismi bilan mashhur) — Braziliyaning eng yaxshi professional futbolchilaridan biri hisoblanadi, hozirda Oʻzbek Oliy Ligasida Bunyodkor futbol klubi uchun toʻp surmoqda. U besh yil davomida ispan klubi FC Barcelona tarkibida oʻynab, 1998 va 1999-yillarda Ispaniyaning La Liga chempionatida va 1998-yilda Copa del Rey chempionatida gʻolib boʻlgan. 2004-yili FIFA mukofotlari taqdimotida u Pelé tomonidan hozirgi kundagi 125 ta Eng Yaxshi Futbolchi roʻyxatiga kiritildi. ...1989 yil 6 yanvarda ro‘y bergan hodisa hamma narsani ostin-ustun qilib yubordi. Shu kuni uning otasi bir necha oydan buyon berilmayotgan maoshini olib, uyiga oshiqayotganda, avtobus tagida qolib ketdi. Rivaldo esa 6 yanvar kuni ertalab shtab o‘smirlar terma jamoasi tarkibiga olinmasligini eshitib, otasiga endi nima deyishi haqida o‘ylardi. Uyiga kelgandan keyin esa... Braziliya — o‘zining go‘zal tabiati, shaharlari, plyajlari, teleseriallari bilan tanilgan mamlakat. Ammo dunyo Janubiy Amerikadagi ushbu ulkan davlatni uning futbol va futbolchilari orqali ko‘proq tanigan va tan olgan. Amazonka daryosi o‘z tomirlarini yoygan dalalarda, puma yirtqichi chorvaga oralagan yaylovlarda, Atlantika okeani sohilini yuvgan oltin qumlarda o‘sib-ulg‘aygan minglab charm to‘p ustalari ana shu qum zarralari singari Yer yuzasining turli burchaklariga sochilib ketishadi. Taqdir shamoli ularni shu ko‘yga soladi. Sabr-bardosh g‘alviridan o‘ta olganlarigina yo‘lida davom etadilar. Braziliyada bu qadriyatga aylangan. Vaqti kelib ana shu qumlarning orasida, tub-tubida yashirinib yotgan marvaridlarni ham shabboda yuzaga chiqaradiki, ulardan taralgan yorqin nur nafaqat ko‘zni qamashtiradi, balki qalbga hayajon baxsh etadi. Uni uchirib ketishga shamolning qurbi yetmaydi, chunki bu kabi marvaridlarda salmoq va baho bo‘ladi, shuning uchun ularni qidiradilar, topganlar quvonadi, topmaganlar xo‘rsinadi, qo‘lga kiritganlar xursandligidan do‘ppisini osmonga uloqtiradi, uni bir marta bo‘lsa ham o‘z ko‘zi bilan ko‘rmaganlar — ushlay olmaganlar armonda qoladi. Yulduz darajasiga ko‘tarilish uchun tinimsiz harakatlarning o‘zi kam, uning uchun tug‘ma iqtidorni omad va baxt bilan uyg‘unlashtira olish kerak. Aslida yulduz bo‘lish uchun maxsus retsept yo‘q. Rivaldo bilan suhbatlashgan inson shunga ishonch hosil qilgan holda, barcha qonuniyatlar mashhurlardan keyin paydo bo‘lganiga amin bo‘lishadi. Undan gap olishning o‘zi qiyin, yetti o‘lchab so‘ng so‘zlaydigan qahramonimizning portugal tili bilan ispanchani aralashtirib gapirishi suhbatdoshni noqulay ahvolga solib qo‘yadi. Shunda futbolchining o‘zi hamma yaxshi ko‘radigan mavzuga murojaat etadi: “Mening xotiram hali yaxshi ishlaydi. 10—15 yil oldin meni hech kim o‘z jamoasida ko‘rishni istamas, meni go‘yo hamma tark etgandi. O‘z-o‘zimga do‘st, o‘z-o‘zimga dushman edim o‘shanda. Hatto Pernambuku shtatining Resifi shahri o‘smirlar jamoasida to‘p surgan paytlarimda ham muxlislar meni “maymoq o‘rdak” deb haqorat qilishdan charchashmasdi”. Shunday qilib, Rivaldo Yevropaga yo‘l olguncha ko‘p sargardon bo‘lgandi. Rivaldoning g‘amgin bug‘doy rang yuzida hamon unga qiyinchiliklarni yengishni o‘rgatgan hayotni sevuvchi bir beg‘ubor bolakay yashaydi. Bolaligida uning kelajagi yo‘q ekanini ko‘p ta’kidlashgan, murabbiy va boshqaruvchilar ham Rivaldoning o‘yinlariga qiziqish bilan qarashmagan. Uning chin do‘sti, istiqboli haqida qayg‘urgan yagona inson otasi edi. Resifi hokimining kotibi, tug‘ilishidan to vafotigacha futbol bilan yashagan Romildo Vitor Gomesh Ferreyra uch o‘g‘liga qofiyadosh qilib Rikardo, Rinaldo va Rivaldo deb ism qo‘ydi. Kenjatoy 1972 yil 19 aprel kuni dunyoga kelgandi. Ota farzandlarining har uchalasi ham futbolchi bo‘lishini istagan edi. Orzuni amalga oshirishga faqatgina uchinchi o‘g‘il bel bog‘ladi. Eng nimjon, kasalmand, g‘amgin Rivaldo qaerga bormasin otasi olib bergan to‘p uning sirdoshi va ovunchog‘i edi. “Otam meni nima uchundir juda yaxshi o‘ynaydi, deb hisoblardi, —deya jilmayib eslaydi u. — Aslida jamoadagi hamma bola deyarli mendan yaxshi o‘ynardi. O‘n yoshimda otam menga oilamiz bilan muxlislik qiladigan shtatning “Santa Krus” klubi maykasini sovg‘a qildi, yana butsi ham. O‘shanda quvonchdan o‘zimni qo‘yarga joy topolmagandim”. 1989 yil 6 yanvarda ro‘y bergan hodisa hamma narsani ostin-ustun qilib yubordi. Shu kuni uning otasi bir necha oydan buyon berilmayotgan maoshini olib, uyiga oshiqayotganda, avtobus tagida qolib ketdi. Rivaldo esa 6 yanvar kuni ertalab shtab o‘smirlar terma jamoasi tarkibiga olinmasligini eshitib, otasiga endi nima deyishi haqida o‘ylardi. Uyiga kelgandan keyin esa... Dafn etish marosimidan so‘ng, ko‘zlarida yosh qolmagan kenja o‘g‘il futbolni butunlay tark etishga chog‘landi. Ona o‘g‘lini bag‘riga bosib, odatiy mashg‘uloti bilan birga qolishga ko‘ndirdi. Shundan so‘ng, u volidasini rozi qilish uchun o‘zi istiqomat qiladigan Xardim Paulist qo‘rg‘onidagi juda ham kuchsiz jamoa “Baia” tarkibiga olishlarini so‘radi. 19 yoshida maktabni bitirib, “Baia”da to‘p tepib yurgan o‘smirni Braziliyaning ikkinchi divizionida ishtirok etayotgan “Santa Krus” klubi nima uchundir o‘z tarkibiga chaqirib qoldi. U yerda ham Rivi bergan so‘zining ustidan chiqish uchun haqorat va dashnomlarga chidadi. “Har doimgidek bolalar mendan hamma tomonlama kuchli edi”, — deydi u keyinchalik. Rivaldoni 1992 yili “Santa Krus”dan unchalik ham tanilmagan “Moji-Mirim” klubi deyarli tekinga sotib oldi. Unga yangi joyda choy pulidan boshqa hech narsa berishmadi. Hujumchi 27 o‘yinda bor-yo‘g‘i 9 ta gol urdi. Shuning uchun yangi naynov o‘yinchini gimnastika zaliga jo‘natishdi. Ota ishonchi va ona duosi bag‘ishlagan kuch Sport majmuasi uni butunlay o‘zgartirib yubordi. Uni zaldan olib chiqishning o‘zi mushkul vazifaga aylandi, Rivi muskullarini chiniqtirishda madori quriguncha davom etdi. Bolalikning quvonchli va alamli xotiralari, otasining so‘nggi so‘zlari, onasining duolari Rivaldoga madad berdi. Qisqa vaqt ichida mashqlar samara bera boshladi. O‘yinning chiroyi ochildi, ketma-ket gollar kiritila boshlandi. Mashhur klub “Korintians” rahbariyati vaqtinchalik tavakkalga qo‘l urmaslik uchun, uni 1993 yilda 250 ming dollar evaziga ijaraga olib turdi. Kunlar o‘tib kuchli, samarali va mohir o‘yinchiga aylana boshlagan Rivini yangi klubda yana yarim yilga qolishga ko‘ndirishdi. U 41 marta maydonga tushib 17 bor raqiblarini “xafa qildi”. Baxti chopib, milliy terma jamoaga ko‘rikka taklif qilindi. Rivaldoning oldingi klubi mutasaddilari ishonch bilan shunday deyishdi: “Rivaldo kerak bo‘lsa, avval 4 million to‘lab qo‘ying”. “Korintians”, tabiiyki, taklifni rad etdi. Odatdagidek sahnaga chiqqan uning asosiy raqobatchisi “Palmeyras” uzoq tortishuvlardan so‘ng Rivaldoni 2,4 million dollar evaziga o‘z safiga qo‘shib oldi. O‘shanda Rivaldoning sevinchi yuragiga sig‘may: “Bu “Barsa” Figuni qo‘lga kiritish uchun sarflagan puldan ko‘proq ma’noga ega!” degandi. Mazkur so‘zlar bolalikning achchiq xotiralari sari eltguvchi jarohatlarga sal bo‘lsa-da malham bo‘ldi, yurakdagi g‘uborlar tarqadi. 1994—1996 yilgi mavsumlarda 104 o‘yinda 53 ta gol urib, mamlakat birinchiligida klubining eng yuqori o‘rinni olishiga ulkan hissa qo‘shgan bo‘lsa-da, 1994 yilda AQShda o‘tkazilgan navbatdagi jahon chempionatiga jalb etilgan tarkibda nima uchundir uning ismi yo‘q edi. 1996 yilda u Braziliyaning eng yaxshi o‘yinchisi deb topildi. Futbolchining mashhurligi va mahorati yevropalik selektsionerlarning boshini aylantirib qo‘ydi. “Kavasaki”dek kompaniya homiylik qilgan “Parma” Rivini o‘ziniki qilib olishga shoshildi, italiyaliklarning bu boradagi asosiy raqibi La-Korunyaning “Deportivo”si edi. Rivaldo ham turmush o‘rtog‘i bilan nafaqat Ronaldo, Romario, Bebeto kabi yulduz o‘yinchilar, balki oddiy va o‘rtamiyona futbolchilar to‘p surayotgan ko‘hna qit’aga yo‘l olish haqida orzulardi. Faqat u, onasi aytganidek, o‘z vaqtini kutdi. Qisqa vaqt o‘tib, Atlanta shahri yozgi olimpiada o‘yinlariga mezbonlik qildi. Bosh murabbiy Mario Zagalo terma jamoaga Romarioni olmay, uning o‘rniga Rivaldoni taklif etdi. Muxlislarning bu harakatdan qoniqmaganini eshitgan Zagalo shunday degandi: “Rivaldo — Pele. Kim buni ko‘rmayotgan ekan, demak, uning ko‘zlari ojiz”. Murabbiyning mazkur xatti-harakati Rivaldoning ahvoliga maymunlar yig‘lashiga sabab bo‘ldi. Yarim finalga chiqqan “sariq devlar” nigeriyaliklarga Rivaldoning xatosi tufayli imkoniyatni boy berdi. Gazetalar va televidenie unga tanqid va malomat toshlarini yog‘dirishdi. Xardim Paulistda esa bechora ona va qarindoshlar bir necha kun haqoratlarni eshitmaslik uchun eshikdan tashqariga chiqishmadi. Braziliyada mana shunaqa. Xullas, kenjatoy ketishning eng qulay imkoniyati paydo bo‘lganini sezib, undan foydalandi. Bebetoning taklifiga ko‘ra, Rivaldo 1996 yilda Ispaniyaning “Deportivo”sini tanladi. Bir yilda 41 matchda ishtirok etib, 21 gol kiritdi. Dastlabki mavsumdagi omadsizlikka qaramasdan, u o‘zining juda ham baxtli ekanini yashirmadi. Klub rahbariyati bilan aloqalar boshqalardan farqli o‘laroq ijobiy edi. “Barselona”ga uni 16,5 million funt-sterling evaziga yulduz sifatida taklif etishdi. 1997 yildan tabiatan cho‘rtkesar va samimiy Rivaldo “Nou Kamp” arenasida mezbon sifatida to‘p surishga kirishganida, gollandiyalik murabbiy — diktator bilan ko‘plab mojarolar keltirib chiqarishini xayoliga keltirmagan bo‘lsa kerak. Chunki Lui van Galga shogirdlaridan hech biri yurak betlab e’tiroz bildira olmasdi. Shundan bo‘lsa kerak, ma’lum muddat o‘tib, kutilmaganda murabbiydan o‘ziga birinchi raqamli futbolchi sifatida munosabatda bo‘lishini talab qilishi katta portlash edi. Sababi “Barsa”ning chempion bo‘lishida 24 gol muallifi Rivaldoning hissasi katta edi. “Tun qiroli” Romario turli mojarolarga aralashib qolgan, “reklama bolasi” Ronaldo esa pul va kinos’yomkalar haqida ko‘proq o‘ylay boshlagan, Jovanni restoranlardagi asosiy janjalkashlardan biriga aylangan bir paytda o‘ziga nisbatan muomalani o‘zgartirishni so‘rashga Rivaldoning to‘la haqqi bor edi. Chunki u yuqoridagi qusurlardan xoli, mashg‘ulotlarga hammadan oldin kelar, raqs tushishni yoqtirmas, atrofiga tekinxo‘rlarni ham yig‘ib olmagan edi. Ko‘p vaqt o‘tmay, u FIFAdan o‘zining “Oltin to‘pi”ni qabul qilib oldi va sovrinni tanish zargarga uzoq tortishib 60 bo‘lakka bo‘ldirdi. Har bir qismga ismlar yozilgan kumush parchalarni yopishtirib, parchalangan “Oltin to‘p”ni jamoadagilarga bo‘lib berdi. Uning fikricha, erishgan yutug‘ida jamoadoshlari, murabbiyi, shifokor, massajchi, jamoa kosibi, hatto kiyinish xonasidagi farroshning ham birdek hissalari bor ekan. U boylikka juda ham mukkasidan ketmagan, balki uning asosiy maqsadlaridan biri Braziliyada o‘zining futbol maktabini ochish va moddiy jihatdan qiynalib qolgan oilalar farzandlarini o‘qitishdan iborat. Murabbiy bo‘lish orzusi umuman yo‘q. “Mening ishim menejment. Qachonlardir matematika fani jonu dilim edi”, — deydi u. Rivaldo uzoq davom etadigan taktik muhokamalarni ham yoqtirmaydi, bu uning usuli emas. “Men o‘yinchiman va maydondagi aniq vaziyatlarda qanday harakat qilishni tasavvur qila olishim kerak”, — deydi u. Futbolchining charm to‘pni o‘ynatish borasida ko‘p narsaga qodirligini ko‘pchilik biladi. Uning boshqalardan ajralib turadigan jihati ham murabbiy tomonidan qat’iy tayyorlangan sxemani yaxshi tomonga “buzish”ga harakat qilishdan iborat va bu ish ko‘pincha uddalanadi. O‘yinga o‘zining dunyoqarashidan kelib chiqib chiroy bag‘ishlaydi, yangi vaziyatlar yaratadi. U shu bilan ijod qiladi, hayajonlanadi, boshi osha butun tanasi bo‘ylab ana shu koptokni “sayr”ga olib chiqadi. Biroq ayrim mutaxassislarning qarashicha, bugungi tijoriy futbolda Rivaldoga o‘xshagan eski firqalar uchun joy yo‘q. Birgina 2001 — 2002 yilgi mavsumdagi “Barselona” — “Valensiya” matchida “ko‘rshapalaklar” sardori Rubin Baraxaning dubliga Rivaldoning javoban yo‘llagan “xet-trik”i ana shu mutaxassislar doim ham to‘g‘ri so‘zlayvermasliklarini isbotlab qo‘ydi. Uchinchi gol 90-daqiqada “velosiped” yoki “qaychi” usulida chamasi 16—18 metrlardan darvozaga yo‘llangandi. O‘shanda u “Barsa”ni nafaqat Yevropa Chempionlar ligasi saralash bosqichiga olib chiqqandi, balki kuchli darvozabon Kanisaresni uch marta dog‘da qoldirib, o‘z gollari bilan futbol ko‘rsatuvlarini bezagani, hamon esimizda. Shu bois, futbol solnomasiga Rivining nomi zarhal harflarda bitilgani haqiqat. 2002 yilgacha u “Barselona” tarkibida 157 o‘yinda maydonga tushib, 86 gol muallifiga aylandi. Ayni cho‘qqidan qulash ham aynan shu yilga to‘g‘ri keldi. Zamon va makon odam ongu shuurida turli o‘zgartirishlar qilishi tabiiy. Rivaldo ham Yevropaga kelib ayyorlik, aktyorlikni o‘rgandi va bu keyinchalik uning parvozi nihoyasini tezlashtirib yubordi. 2002 yilda Yaponiya va Janubiy Koreya maydonlarida o‘tkazilgan jahon chempionatida Braziliyaning Turkiyaga qarshi o‘tkazgan matchi bu borada kulminatsiya bo‘ldi. Uchrashuvning so‘nggi daqiqalarida turk himoyachisi Hoqon Unsalning burchak sari tepib yuborgan to‘pi Rivaldoning soniga tekkan bir paytda, u qo‘llari bilan yuzini changallagancha, chim ustiga yiqilgan va bu keyinchalik ko‘p munozaralarga sabab bo‘lgandi. Videotasvirlar qayta ko‘rib chiqilgach, Rivaldoga ayyorligi uchun FIFA intizom qo‘mitasi 10 ming shveytsariya franki (6900 dollar) miqdorida jarima soldi. Munosabatlar ham asosan qahramonimizning zarariga ishladi. Ispan futbolchisi Ivan Elgera o‘sha paytda Rivaldoning bu qilig‘ini kechirib bo‘lmasligini aytgan, germaniyalik afsonaviy charm to‘p ustasi Frants Bekkenbauer esa futbol olamiga bunday sahnaviy ko‘rinishlar yarashmasligini ta’kidlagandi. Muxlislar afsusda edilar. Shundan so‘ng Rivaldodan omad yuz o‘girdi, deyish mumkin. Avvaliga Kataloniyani tark etib, Milanga yo‘l oldi. Keyin terma jamoa libosida 74 marta maydonga tushib, 34 ta gol kiritgan Rivi “sariq devlar” tarkibidagi o‘rnini yo‘qotdi. Italiyaning “Milan” jamoasi tarkibida zahirada o‘tiraverib charchadi, lekin Yevropa chempionlar ligasi g‘olibi bo‘ldi. Apennindan Vataniga qaytib, Bela Gorizontening “Kruzeyro”si safiga kelib qo‘shildi — 11 o‘yin, 2 gol. 2004 yilda yana ko‘hna qit’aga qaytib, Yunonistonning “Olimpiakos” klubi a’zosiga aylandi va uni grek fanatlari favqulodda xursandchilik bilan kutib olishdi. Bu yerda u 2006 yil nihoyasigacha 46 o‘yinda raqiblar darvozasini 26 marta ishg‘ol qilishga erishdi. Braziliyaning bir karra (1994 yil), Ispaniyaning ikki karra (1998 va 1999 yil), Gretsiyaning ikki karra chempioni (2005 va 2006 yil) va ikki karra mahalliy kubok egasi (2005 va 2006 yil), Italiyaning bir karra kubok sohibi (2003 yil), JCh—2002 va YeChL—2003ning oltin medallari ko‘ksida porlagan, shuningdek, terma jamoa tarkibida Amerika kubogini baland ko‘targan Rivaldoning muvafaqqiyat va omadsizliklari faqat shulardangina iborat emas. Sababi — Pele tomonidan dunyoning eng mashhur 125 futbolchisi safiga qo‘shilgan Rivaldo hali-hanuz charm to‘p bilan zargarona muomalada, demakki, futbol afsonalaridan biri hali ham yashil maydon, ishqiboz bilan hamnafas. Shuning uchun ham uni muxlislar oqu qorasi, fazilati va kamchiligi bilan yaxshi ko‘rishadi. Pet Shop Boys. Pet Shop Boys ingliz elektron musiqa-guruhidir. Guruh ikki kishidan - Neil Tennant (vokal, klaviatura, gitara) va Chris Lowe (klaviatura, vokal) - iborat. Pet Shop Boys dunyo boʻylab 50 milliondan ortiq albom sotishgan. Ularning koʻpgina qoʻshiqlari: "West End Girls", "It's a Sin", "Always on My Mind", "Heart", "Go West" va boshqalar bir necha mamlakatlar hit-paradlarida birinchi oʻrinlarni egallagan. Zabarjad (film). "Zabarjad" - yozuvchi Erkin Aʼzamning shu nomli qissasi asosida "Oʻzbekfilm" kinostudiyasi tomonidan suratga olingan badiiy film. Film "Oʻzbekkino" milliy agentligi buyurtmasi asosida yaratilgan. "Zabarjad" ilk marotaba 2008-yilning aprel oyida "Kinochilar uyi"da taqdim etildi. Abdullajon (film). "Abdullajon, yoki Stiven Spilbergga bagʻishlanadi" - 1991-yilda yaratilgan kinokomediya. Filmga Zulfiqor Musoqov rejissorlik qilgan. Bosh rollarni To`ti Yusupova, R. Adashev, To`ychi Oripovlar ijro etishgan. Film fantastik janrda yozilgan bo`lib, unda bir o`zga sayyoralik bolaning bir o`zbek qishlog`idagi sarguzashtlari bayon qilinadi. Osmondagi bolalar (film). "Osmondagi bolalar" - Zulfiqor Musoqov ishlagan komediyali drama film. 2002-yilda suratga olingan. Mazmuni. Hamdam, Xurshid, Javohir va Baxtiyor har xil boʻlishsa-da, bolalikdan birga oʻsgan doʻstlardir. Baxtiyorning otasi — badavlat tadbirkor. Xurshidning otasi esa — ishsiz rejissor. Kinematograf ishqibozi Hamdam novvoy boʻlib ishlaydi, biroq uning araqxoʻr otasi uning pullarini sovuradi, shaxsiy buyumlarini, videomagnitofonini sotib yuboradi. Javohirning otasi esa — tramvay haydovchisi. Doʻstlar birga ulgʻayishadi, birga ilk bora chekishadi, birga videosalonda pornofilm koʻrishadi, Baxtiyorning otasiga tegishli Mercedes-Benz W140 avtomobilini ham birga buzib, birga tuzatishadi. Birinchi muhabbatni ham birga boshdan kechirishadi — ularning ishqi sinfga yangi kelgan Lola ismli qizga tushadi. Bu ularning orasiga nifoq soladi; Hamdam va Javohir hatto bir-birlari bilan olishadilar, Baxtiyor ularni ajratadi. Biroq Lola Londonga joʻnab ketadi, u yerda turmushga chiqadi. Bolalar ular Loladek qiz uchun hech kim emasliklarini tushunib, qaygʻuradilar. Voiz (film). "Voiz" - rejissor Yusuf Roziqov ishlagan film. Film 1917-20 yillardagi inqilob voqealari haqida hikoya qiladi. Ilhomjon Suyunov. Ilhomjon Suyunov (1983-yilning 17-mayida tugʻilgan) Oʻzbekiston milliy futbol terma jamoasi hamda Paxtakor klubi futbolchisidir. Vatan (film). «Vatan»- 2006-yilda rejissor Zulfiqor Musoqov tomonidan ishlangan drama film. Film 2-jahon urushi yillari Oʻzbekistondan ketib qolgan oʻzbekistonliklar hayotidan hikoya qiladi. Filmda bosh rollarni Abdumannon Ubaydullayev, Muzaffar Saʼdullayev, Temur Musoqovlar ijro etishgan. Zulfiqor Musoqov. Zulfiqor Musoqov (asl ismi - Jamol Musoqov; 1958-yil, 19-yanvarda tugʻilgan) oʻzbek kinorejissori, "Oʻzbekfilm" kinostudiyasi bosh muharrir. Mukofotlari. Zulfiqor Musoqov 2006-yil 25-avgustda "Oʻzbekiston Respublikasi sanʼat arbobi" faxriy unvoni bilan taqdirlangan. Vatan. Vatan biror kishi uchun uning tugʻilgan yoki tugʻilib oʻsgan joyi, shahri, mamlakatidir. Koʻpincha ona, baʼzan ota timsolida shaxslantiriladi. «Ona Vatan» tushunchasi yer, zaminning nabototni yetishtirishiga qiyoslanishidan kelib chiqqan. Ulugʻbek (krater). Ulugʻbek krateri olmon astronomi Johann Heinrich von Mädler tomonidan 1830-yili Mirzo Ulugʻbek sharafiga shunday nomlangan. Osmondagi bolalar-2. "Osmondagi bolalar-2" - 2003-yilda suratga olingan Zulfiqor Musoqovning filmi. "Osmondagi bolalar" filmining mantiqiy davomi. Vesna Vulović. Vesna Vulović (talaffuzi: "Vesna Vulovich"; serb. kirillchasida "Весна Вуловић"; 1950-yil 3-yanvarida tugʻilgan) serbiyalik sobiq stuardessa, eng baland nuqtadan yerga yiqilgan va tirik qolganligi uchun Guinness Rekordlar Kitobiga kiritilgan rekordchidir. U 1972-yili 26-yanvarda hozirgi Chexiya (u paytda Chexoslovakiya) hududida roʻy bergan JAT 367 reysli tayyora halokati natijasida 10 160 metr balandlikdan qulab tushgan. Bosh chanogʻi, oyoqlari va umurtqasi singanligiga qaramay, Vesna tirik qoldi va bir necha oy kasalxonada davolanib chiqdi. Islom Inomov. Islom Inomov (1984-yilning 30-mayida tugʻilgan) Oʻzbekiston milliy futbol terma jamoasi hamda Paxtakor klubi futbolchisidir. Aleksey Nikolayev. Aleksey Nikolayev (1979-yilning 5-sentabrida tugʻilgan) Oʻzbekiston milliy futbol terma jamoasi hamda Bunyodkor klubi futbolchisidir. Uche Iheruome. Uche Iheruome (14-aprel, 1987-yil "tug`ilgan") - nigeriyalik futbolchi, hozirda Eronning Mes Kerman jamoasida hujumchi sifatida to`p surmoqda. 2008-yilgacha u Paxtakor FKda hujumchi sifatida o`ynagan. 2006-yilgi O`zbekiston kubogida 17 marta Paxtakorning raqib darvozasiga to`p kiritgan. Google Maps. Google Maps "(ingl. tarj. Google xaritalari)" - Google kompaniyasi tomonidan manzilida taqdim etilgan va bepul kartografik xizmat va texnologiyalari asosida qurilgan dasturiy qo`llanmalar to`plami. Google Maps xizmati butun dunyo (Oy va Mars sayyoralari ham) xaritasi va sun'iy yo`ldosh suratlarini o`z ichiga oladi. Shuningdek, xizmat AQSh, Kanada, Yaponiya va boshqa yirik mamlakat shaharlarining biznes-ma'lumotlarini va avtomobil yo`llari xaritasini ham taqdim etadi. LexUz. LexUz - internetdagi Oʻzbekiston qonun hujjatlari maʼlumotlari milliy bazasi. Saytda Oʻzbekiston Respublikasida qabul qilingan barcha huquqiy-normativ hujjatlarning elektron versiyasi joylashtirilgan. LexUz tizimi Oʻzbekiston Respublikasi Adliya Vazirligi huzuridagi huquqiy axborot bilan taʼminlash markazi tomonidan ishga tushirilgan va shu markaz tomonidan boshqariladi. Tizimdagi resurslar oʻzbek (kirill alifbosida) va rus tillarida berilgan. Oʻtgan kunlar (film). "Oʻtgan kunlar" filmi 1967-yili oʻzbek yozuvchisi Abdulla Qodiriyning shu nomli romani asosida rejissor Yoʻldosh Aʼzamov tomonidan suratga olingan. Filmda bosh rollarni Oʻlmas Alixoʻjayev ("Otabek") va Gulchehra Jamilova ("Kumush") ijro etishgan. "Oʻtgan kunlar" "...tariximizning eng kir, qora kunlari boʻlgan "xon zamonlari" haqida hikoya qiladi. Toʻp (sport). Toʻp yoki koptok oʻyinlarda ishlatiluvchi sferik yoki tuxumsimon jismdir. Aksar sport oʻyinlarida toʻp uriladi va/yoki tepiladi. Zamonaviy toʻplar odatda rezinadan tayyorlanadi; qadimda buning uchun charm, hayvon ichaklari ishlatilar edi. Futbol toʻpi. Futbol toʻpi futbolda oʻynaluvchi sharsimon toʻpdir. Futbol qoidalariga koʻra toʻpning aylanasi 68-70 sm, massasi 410—450 g, ichki havo bosimi 55-80 kPa, usti charm yoki shunga oʻxshash material bilan qoplangan boʻlishi zarur. Futbol toʻplarini bir qolipga keltirish 1863-yilda, toʻplarning qanday boʻlishi haqidagi qoidalar joriy etilishi bilan boshlandi. 1872-yili bu qoidalarga oʻzgartirishlar kiritildi. Hozirgi toʻplar 32 yoqli sharsimon ikosaedr shaklidadir, ulardan 12 tasi muntazam beshburchak, 20 tasi muntazam oltiburchakdir. Futbol toʻplari avvalboshda bir rangli: jigarrang, oq boʻlgan. 1960-larda oq-qora televideniyedagi futbol matchlari efirlari uchun toʻplar oq-qora rangga boʻyala boshlandi. Rangli televideniye yoyilishi bilan bu odat keraksiz boʻlib qolib, endilikda toʻplar har xil ranglarga boʻyalmoqda. Chumoli. Chumolilar (lot. "Formicidae") pardaqanotlilar turkumiga kiruvchi hasharotlar oilasidir. Eng koʻp tarqalgan hasharotlardan hisoblanishadi. Yaxshi uyushgan jamoa boʻlib yashashadi. Jamoada milliongacha chumoli boʻlishi mumkin. Ishchi, navkar, erkak va ona chumolilar ajratiladi. Ona chumolining qorin qismi juda katta boʻlib uyasidan chiqmaydi.U tuxum qoʻyib nasl qoldirish vazifasini bajaradi. Ona chumolini ishchi chumolilar parvarish qilib boqadi. Navkar chumolilar uyani dushmandan himoya qiladi. Ular uyaga kiradigan teshikni boshlari bilan yopib oladi. Uyaga kiradigan ishchi chumolilar moʻylovlarini navkarlar boshiga tekkazadilar. Shundan keyinga navkar chumolilar ularga uyaga kirish uchun ruxsat beradilar.Ishchi chumolilar oziq yigʻish, qurtlarni parvarish qilish va koʻchirib yurish, uyani toza saqlash vazifasini bajaradi. Shuningdek, ular jigʻildonida chala hazm boʻlgan oziq bilan qurtlari, navkarlari, lichinkalari va ona chumolini oziqlantiradi.Chumolilar tuproqqa, toshlar ostiga va chiriyotgan toʻnkalarning ichiga juda koʻp xona va yoʻlaklardan iborat uya quradi. Sariq oʻrmon chumolisi uyasining yuqori qismi gumbazga oʻxshaydi. Uning balandligi 2 metrgacha yetadi. Qishda chumolilar uyasining yer ostki qismida gʻuj boʻlib qishlaydi. Bahorda qanotli yosh ona erkaka chumolilar uyasidan uchib chiqadi. Erkaka chumoli urgʻochisini urugʻlantirgach halok boʻladi. Yosh ona chumoli esa qanotlarini tashlab oʻziga kichikroq uya qurib oladi.Chumolilarning juda koʻpchiligi foydali hisoblanadi. Sariq oʻrmon chumolilari daraxtlarga ziyon yetkazuvchi har xil hasharotlarni qiradi. Bitta chumoli oilasi 0,25 dan 1 gektargacha oʻrmonni zararkunandalardan himoya qiladi. Oʻrta Osiyo choʻllarida yirtqich "chopqir ot chumoli" va "oʻroqchi chumoli" keng tarqalgan. Ular har xil oʻsimliklarning urugʻi va doni bilan oziqlanib, birmuncha ziyon yetkazadi. Xonadonlarda uchraydigan "sariq fir'avn chumoli" shirinlik va yogʻlik oziq-ovqat mahsulotlariga juda oʻch boʻladi "Qora bogʻ chumolisi" shaftoli, olma, oʻrik va boshqa oʻsimliklarga zarar keltiradigan shira bitlari ajratadigan shirani yalab oziqlanadi. Ular shira bitlarini qoʻriqlash bilan ancha ziyon yetkazadi. Chumolilar nashtarli hasharotlardir (lekin nashtarlari juda kalta, sut emizuvchi terisidan oʻta olmaydi shuning hisobiga ular chaqa olmaydi.). Proceratium google. Proceratium google Madagaskarda tarqalgan chumoli turidir. Qorin qismi, boshqa chumolilardan farqli oʻlaroq, bir necha qismga boʻlingan. Oʻrgimchak tuxumlari bilan oziqlanadi. Kaliforniya Fanlar Akademiyasi entomologi Brian L. Fisher tomonidan 2005-yili kashf etilgan. Bunda unga Google shirkatining "Google Earth" dasturiy mahsuloti yordam berganligi uchun u bu turni Google sharafiga nomladi. The New York Times. The New York Times ("talaffuzi: Nʼyu York Tayms") - eng ommabop va nufuzli AQSh kundalik nashridir. Amerikaning boshqa gazetalari singari, The New York Times ham mahalliy nashr sifatida tashkil topdi. Biroq mahalliy OAVning konsepsiyasi gazetaning butun dunyoda ham nufuzli gazetaga aylanishiga toʻsqinlik qilmadi. Gazetaga 1851-yil 18-sentabrda asos solingan. Bugungi kunda gazetaning adadi 1 mlndan oshadi. Gazetani chop etishda erkin dasturiy taʼminotdan foydalaniladi. Sporting (futbol klubi). Sporting Clube de Portugal (talaffuzi:; qisqa nomi — Sporting) Portugaliya poytaxti Lissabondagi sport klubidir. Ayniqsa futbol bilan shugʻullanuvchi qismi bilan mashhur. Aʼzolari soni 100 mingdan ortiq bu sport klubi Portugaliyaning eng yirik klublaridandir. Picasa. Picasa- raqamli fotosuratlarni tahrirlash va ularni tartiblash uchun ishlatiladigan dastur. "Idealab" tomonidan ishlab chiqarilgan dastur, 2004-yil 13-iyunda Google tomonidan sotib olindi. "Picasa" atamasi mashhur ispaniyalik rassom Pablo Picassoning ismi, "mi casa" ("mening uyim") va "pic" ("rasm") so`zlarining qo`shilishidan hosil bo`lgan. Iyun. Iyun (lot. "Junius") — Grigorian taqvimidagi oltinchi, martda boshlangan Sezar islohotlariga qadar amal qilgan eski rim yilidagi to`rtinchi oy. Yupiter xotini, rimlik mabuda Yunona ismi sharafiga shunday nomlangan. Lara Flynn Boyle. Lara Flynn Boyle (t. 1970) — amerikalik kinoaktrisa. Yigʻla Turkiston. Mahv o'ldi shar' nuri bid'at shomida. Darig' tutmang ilm uchun ketsa mol-u jon, O'quv farzligi ming yo'l qur'onda farmon. Mahzun Nihon ko'p og'lar millat bog'iga, Qish kelgach so'ng netarmiz gulshan zog'iga. Google Chrome. Google Chrome - Google tomonidan ishlab chiqarilgan ochiq manbalik veb brauzer. 2008-yil 2-sentabrda keng ommaga beta relizi taqdim etildi. Hozirda ushbu brauzer faqat Microsoft Windows operatsion tizimida ishlaydi. Gwyneth Paltrow. Gwyneth Kate Paltrow (t. 1972) — amerikalik kinoaktrisa. Julianne Moore. Julianne Moore (t. 1960) — amerikalik kinoaktrisa. Toshkent Moliya Instituti. Toshkent Moliya instituti 1991 yilda O'zbekiston Respublikasi Prezidentining farmoniga ko'ra, Hisob-iqtisod tehnikumi va Toshkent Xalq xo'jaligi institutining moliya va hisob iqtisod fakultetlari bazasida tashkil etilgan. Toshkent Moliya instituti O'zbekistonda yetakchi oily o'quv yurtlaridan sanaladi. Uning tarkibiga 5 ta kunduzgi, 3 ta sirtqi fakultet, magistratura, aspirantura va doktorantura kiradi. Bundan tashqari institute qoshida malaka oshirish va hodimlarni qayta tayyorlash institute, biznes maktabi, moliya akademik litseyi, soliq litseyi, bank kolleji mavjud. Institutda 7500 dan ortiq talaba o'qiydi. Toshkent Moliya institute AQSh, Buyuk Britaniya, Germaniya, Janubiy Koreya, Belgiya, Malayziya, Xitoy, Hindiston va boshqa davlatlarning yetakchi universitetlari bilan hamkorlik o'rnatgan. Institutda 350 dan ortiq professor-o'qituvchilar ishlaydi, shu jumladan, 45 dan ortiq fan doktorlari, professorlar, 140 ga yaqin fan nomzodlari, dotsentlar. 2. Soliq va sug'urta ishi fakulteti - Soliq va soliqqa tortish yo'nalishi. - Bozorlardagi faoliyat va operatsiyalar yo'nalishi. 2007-2008 o'quv yilida Toshkent Moliya instituti Eduniversal tomonidan dunyoning kuchli 1000 ta Biznes maktabi ro'yhatiga qo'shildi (Top 1000 Business Schools). Hozirgi kunda bilim berish salohiyati, o'qish sifati va samaradorligi bo'yicha Toshkent Moliya instituti O'zbekistonda birinchi raqamli OTM hisoblanadi. Manzil: O'zbekiston, Toshkent, Kichik halqa yo'li - 7 uy Tel: (+998 71) 134 53 34 Delphi (dasturlash tili). Delphi ("talaff." délfi) — dasturlash tillaridan biri. Borland firmasi tomonidan ishlab chiqarilgan. Delphi dasturlash tili ishlatiladi va avvaldan Borland Delphi paketi tarkibiga kiritilgan. Shu bilan bir qatorda 2003-yildan hozirgacha qoʻllanilayotgan shu nomga ega bulgan. Object Pascal — Pascal tilidan bir qancha kengaytirishlar va toʻldirishlar orqali kelib chiqqan boʻlib, u ob’yektga yoʻnaltirilgan dasturlash tili hisoblanadi. Maqsad platformasi. Avvaldan ushbu dasturlash muhiti faqatgina Microsoft Windows amaliyot tizimi uchun dasturlar yaratishga mo'ljallangan, keyinchalik esa Linux hamda Kylix tizimlari uchun moslashtirildi, lekin 2002-yilgi Kylix 3 sonidan so'ng ishlab chiqarish to'xtatildi, ko'p o'tmay esa Microsoft.NET tizimini qo'llab quvvatlashi to'g'risida e'lon qilindi. Lazarus proekti amaliyotidagi (Free Pascal) dasturlash tili Delphi dasturlash muhitida Linux, Mac OS X va Windows CE platformalari uchun dasturlar yaratishga imkoniyat beradi. Dasturlash tili tarixi. Delphi — Paskal dasturlash tilining rivojlangan davomchisi boʻlmish Turbo Paskal tilining rivojlanishi natijasi hisoblanadi. Paskal tilida butunlay Proceduralar yordamida dasturlar tuzilgan. Turbo Paskal 5.5-sonidan boshlab obyektga moʻljallangan xususiyatlarni qoʻshdi, delphi — obyektga moʻljallangan dasturlash tili esa Introspekiyani, yaʼni metodli klasslari xususiyatlari hamda ulardan tashkil topuvchilarining kompilyatsiya kodi tarkibiga qoʻshdi. Jizzax (shahar). Jizzax - Oʻzbekistonning markaziy qismida joylashgan Jizzax viloyatining markaziy shahri hisoblanadi. Mirzachoʻl janubida, Samarqand shahrining shimoliy-sharqida joylashgan. Aholisi 138,4 ming kishi (2004). Katta Adron Kollayderi. Katta Adron Kollayderidagi tajribalar tarxi (sxemasi). Katta Adron Kollayderi yoki Katta Adron Toʻqnashtiruvchisi (ing. "Large Hadron Collider", LHC) - zaryadlangan zarralarni tezlatuvchi majmua. Fransiya va Shveysariya chegarasida, yer sathidan 175 m pastda joylashgan. Aylana shaklida qurilgan tunneli uzunligi 27 km. Dunyodagi eng katta va quvvatli zarracha tezlatkichidir. Kollayderni qurishdan asosiy maqsad Higgs bozoni mavjud yoki emasligini aniqlashdir. Asosiy tajriba bunday oʻtkaziladi: har birining energiyasi 7 TeV boʻlgan protonlar yoki 574 TeV boʻlgan qoʻrgʻoshin yadrolari yorugʻlik tezligining 99.9999991%ida qarama-qarshi tomondan uchirilib, toʻqnashtiriladi. Toʻqnashuv natijasida ajralib chiqqan zarrachalar qayd etiladi va ular orasidan Higgs bozoni xususiyatlariga ega boʻlgani qidiriladi. Higgs bozoni mavjudligi hozirgi Standart Model nazariyasini toʻliq tasdiqlashi kerak (Standart Model gipoteza emas, zero boshqa tajribalar uning katta qismi toʻgʻriligini isbotlagan). Aks holda massaning qayerdan paydo boʻlishi haqida yangi faraz qurib, Standart Modelga oʻzgartirish kiritishga toʻgʻri keladi. Umumiy qiymati taxminan € 3,2-6,4 milliard boʻlgan bu loyihada 100 dan ortiq mamlakat olimlari, jumladan Oʻzbekiston fiziklari ham qatnashishadi. Adapter. Zamonaviy kundalik hayotimizda adapter so’zini eshitmagan odam bo’lmasa kerak. Adapter so’zining ma’nosi quyidagicha: “Adapter – bu fizik yoki elektr xarakteristikasiga ko’ra ikki uskuna o’rtasida aloqa o’rnatuvchi qurilma”. Adapterlar turi juda ham ko’p. Kompyuter texnologiyasida esa tarmoq adapteri, grafik adapter, ovoz adapteri, USB-adapter tez-tez quloqqa chalinadi. Ularning vazifasi ta’rifiga ko’ra ikki qurilma o’rtasida aloqani ta’minlaydi. Tarmoq adapteri – kompyuterning PCI-portiga o’rnatilib, kompyuterni tarmoqqa ulashni bajaradi. Hozirgi zamonaviy tizimli platalarning barchasida tarmoq uchun mo’ljallangan maxsus port mavjud, ya’ni tarmoq porti integratsiyalangan. 845, 848 (MSI, Asus, AsROCK) turlarigacha bo’lgan tizimli plataga ega kompyuter tarmoqqa ulanishi uchun tarmoq adapterini o’rnatishi lozim edi. Grafik adapter – bu kompyuterning eng asosiy ichki qurilmalaridan biri. Uni odatda videoxotira, videokarta deb ham atashadi. Grafik adapter aslida AGP-portiga ulanardi. Kuchli grafik yuklanishlarga ega o’yin va dasturlar ko’payishi bilan AGP-portining ularni “ko’tara olmasligi” aniq bo’lib qoldi. Shundan so’ng yangi grafik adapterlar PCI-Ekspress portiga o’rnatiladigan bo’ldi. U tarmoq adapteriga o’xshab shunchaki port emas, uning ichida grafik mikroprotsessor, xotira ham mavjud. Grafik adapterni ko’proq geymerlar yaxshi ko’rishi aniq, chunki grafik adapterning kuchliligi o’yinning grafik ko’rsatishlarini tiniq qilib beradi. Kuchli o’yinlar chiqib borgan sari grafik adapterlarning ishi ko’paydi. Zamonaviy grafik adapterlar xuddi mikroprotsessorlar singari ikkiyadroli grafik protsessorlar bilan ta’minlanmoqda. So’nggi eng kuchli grafik adapter – 512 Mb xotiraga ega GeForce 9600GT ekanligini aytib o’tish bilan grafik adapterlar haqidagi ma’lumotni yakunlab qo’ya qolamiz. Ovoz adapteri – bu kompyuterga ko’proq ovoz chiqaruvchi qurilmalarni (kolonka) ulash uchun zarur bo’ladigan qurilma. Musiqani baland ovozda tinglashni xush ko’ruvchilar o’z kompyuterlariga subwoofer (katta kolonka)ni ulab olishgan. 5 (yoki 6, 7) kolonka va 1 ta subwooferni kompyuterga ulash uchun ko’proq port kerak bo’ladi. Kompyuter, konfiguratsiyasi 3-4 yil avval Navoiy ko’chasidagi savdo do’konlarida birinchilikni egallagan taqdirda ham ovoz adapteriga “muhtoj bo’ladi”. Hozirda tizimli plata ishlab chiqaruvchilari foydalanuvchilarni do’konma-do’kon yurib adapterlar qidirmasliklari uchun qo’ldan kelgan hamma ishni qilishyapti. Tizimli platalarda 6 ta ovoz uchun port o’rnatilgan. Bu - ovoz adapterlari yo’qolish arafasida deganidir. Nima ham qila olamiz, zamonaviy texnologiyalar “rahm-shafqatni bilmasa”… USB-adapter – USB qurilmalarni kompyuterga ulash uchun kerak bo’ladi. Dastlabki USB-adapterlar COM-portga ulangan. Hozirgi kunda USB-adapter vazifasi biroz o’zgargan holda foydalanuvchilar orasida “yashayapti”. USB-xab (USB-hub) ga aylangan USB-adapterlar USB-portga ulanadi. O’z navbatida unga 4-6 ta USB-qurilmalarni ulash mumkin. Sherzod Shermukhamedov 03:31, 25 sentabr 2008 (UTC). Internet domeni. Domenning vazifasi bor-yo'g'i saytingiz nomini internetda esda qolarli bo'lishini ta'minlash uchun kerak. Agar siz bepul hosterlardan birining xizmatidan foydalanadigan bo'lsangiz, sizga domen sotib olishning keragi bo'lmasligi mumkin. Chunki sizga ular sayt nomini ham birga berishadi. Masalan: ***.nm.ru yoki ***.awardspace.com. Bunda *** - siz beradigan nom. Sayt nomining bunday ko'rinishi sizga qanday taassurot beradi? Albatta, uchinchi darajali domendagi saytlar nomi u qadar ta'sirli va esda qolarli bo'lmaydi. Solishtirib ko'ring: www.comsoft.uz va www.comsoft.narod.ru. Bu IP-manzil sizning saytingiz joylashgan server kompyuterning IP-manzili. Odatda bunday ko'rinishda saytni ochishga yo'l qo'yilmaydi. Ochiq ko'rinib turgan IP-manzil xakerlar uchun o'ljaning o'zginasi bo'lishi mumkin. Domenlar narxi ham turlicha: O'zbekistonda.com.net.org.net domenlarida saytni ro'yhatdan o'tkazish bir yilga o'rtacha 20 ming so'm bo'lsa, G'arbliklar ushbu domenlar uchun yiliga o'rtacha 10-13 ming so'm (8-10$) so'rashadi (Ammo arzoniga yopishmasdan, bir narsani ham hisobga oling: O'zbek domen registratorlari firibgarlikka yo'l qo'yishmaydi. Yevropa va AQShdagi registrator-saytlarning aldamasligiga kim kafolat beradi?). Yekaterina Xilko. Yekaterina Xilko (1982-yil 25-mart "tug`ilgan") - O'zbekistonlik gimnastchi, O'zbekiston Respublikasida xizmat ko'rsatgan sportchi, xalqaro toifadagi sport ustasi. Pekinda bo'lib o'tgan 2008-yilgi Yozgi Olimpiada o'yinlari bronza medali sohibasi. Anton Fokin. Anton Fokin (1982-yil, 13-noyabr) - O'zbekistonlik gimnast. Gimnastika bo`yicha 2007-yilgi Jahon Chempionati bronza medali sohibi. Shuningdek, Pekinda bo`lib o`tgan 2008-yilgi Yozgi Olimpiada o`yinlarida ham muvaffaqiyatli ishtirok qilib bronza medali sohibi bo`ldi. Boris Yeltsin. Boris Nikolayevich Yeltsin (; 1-fevral, 1931 — 23-aprel, 2007) Rossiya Federatsiyasining birinchi prezidenti boʻlgan (1991—1999-yillar mobaynida). Yeltsin hukumat tepasiga SSSR boʻlinganda keldi. 1991-yil 12-iyunida u 57 % ovoz bilan RSFSR prezidenti qilib saylandi. Biroq bundan keyin boʻlgan iqtisodiy va siyosiy boʻhronlar tufayli Yeltsin avvalboshdagi shuhratini yoʻqotdi. Yeltsin davri korrupsiya, iqtisodiy inqiroz va jiddiy siyosiy hamda ijtimoiy muammolar davri boʻldi. Muhlati oxiriga kelib Yeltsinning reytingi 2 % atrofida edi. Yeltsin mamlakat iqtisodiyotini erkin bozor shakliga keltirish uchun narxlar liberalizatsiyasi va xususiylashtirish dasturlarini boshlab yubordi. Korrupsiya va boshqa faktorlar tufayli milliy boylikning katta qismi kichik doiradagi odamlar qoʻliga tushib qoldi. 2000-yil boʻsagʻasida Yeltsin isteʼfoga chiqayotganini eʼlon qilib, prezidentlikni Vladimir Putinga topshirdi. Boris Yeltsin 2007-yilning 23-aprelida yurak yetishmovchiligidan vafot etdi. Futurama. "Futurama" Amerika multserialidir. Ilmiy-fantastik komediya janridadir. Matt Groening va David X. Cohen tomonidan Fox telekanali uchun yaratilgan. Serial 1999-yili muzlab qolib, 3000-yilda uygʻongan Nyu-Yorklik pizza tashuvchi Philip J. Fry haqida hikoya qiladi. Serialning 1999-2003-yillar orasida 4 mavsumi tayyorlanib, Fox telekanalida efirga uzatildi. Uzoq tanaffusdan soʻng, 2007-yil oxirida 5-mavsum ustida ish boshlandi va u 2008-yil yanvaridan Comedy Central kanalida koʻrsatilmoqda. Serial nomi inglizcha "future" — kelajak va panorama soʻzlaridandir (qolaversa, "Futurama" nomi bilan 1939-yilgi Nyu York butunjahon koʻrgazmasidagi bir pavilyon nomlangandi, serial asoschilari oʻsha pavilyondan ilhomlanishgan). Uchburchak. Uchburchak geometrik figuralardan biri boʻlib, bir toʻgʻri chiziqda yotmaydigan uchta nuqta va shu nuqtalarni ketma-ket tutashtirishdan hosil boʻlgan figura. Nuqtalar uchburchakning uchlari, kesmalar esa uning tomonlari hisoblanadi. Uchburchak uning uchlarini koʻrsatish bilan belgilanadi. ”Uchburchak” soʻzi oʻrniga baʼzan belgidan foydalaniladi. Uchburchaklarning tengsizligi. Yuqoridagi tengsizliklardan birortasi bajarilmagan holatda esa, uchburchak chala deb ataladi. O'xshash uchburchaklar. O’xshash uchburchakning mos burchaklari teng, mos tomonlari esa proporsional bo’ladi. Ikki o’xshash uchburchak yuzlari nisbati o’xshashlik koeffitsentining kvadratida teng. Nokia 5800. Nokia 5800 XpressMusic - Nokia kompaniyasining navbatdagi mahsuloti. 2 oktyabrda London shahrida taqdimoti bo`lib o`tdi. Muhim ko`rsatkichlaridan barmoq va stilus bilan boshqarish imkonining mavjudligi. Telefon 3.2 dyuymlik ekran, Carl Zeiss optikali 3.2 megapikselli kamera, GPS, WiFi va 8 Gb xotira (16 Gb - gacha oshirish mumkin.) ga ega. GSM, EGPRS, WCDMA, HSDPA tarmoqlarida ishlaydi. Oʻxshashlik (geometriya). Oʻxshashlik koeffitsienti – oʻxshash koʻpburchaklarning mos tomonlari nisbatiga teng boʻlgan son. Oʻxshash figuralar bir xil rangda berilgan. Peshku tumani. Peshku - Buxoro viloyatining tumanlaridan biri. Asosan dehqonchilik va chorvachilikka ixtisoslashgan. U Romitan, Vobkent tumanlari bilan chegaradosh. Anıtkabir. Anıtkabir, Türk Kurtuluş Savaşı'nın ve inkılaplarının önderi ve Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu,ilk cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk'ün, Ankara Anıttepe'de ("eski adıyla Rasattepe") bulunan anıt mezarıdır. Ayrıca dördüncü cumhurbaşkanı Cemal Gürsel de 1966 yılında devrim şehitleri bölümüne defnedilmiştir (6 Kasım 1981 tarihli Devlet Mezarlığı Kanunu 1.madde 2.fıkra gereğince, 27 Ağustos 1988'de çıkartıldı). 1973'den beri İsmet İnönü'nün kabri de Anıtkabir'dedir. Philip J. Fry. Philip J. Fry (talaffuzi: Filip Jey Fray; 1974-yilda tugʻilgan) Futurama serialining bosh qahramonidir. Fry 1999-yilda tasodifan muzlab qolib, 3000-yil arafasida eritib olinadi. Fryga Billy West ovoz bergan. Fryning laqmaligi tufayli omad undan tez-tez yuz oʻgiradi. Kollejda uch hafta oʻqib, haydaladi. Bunda uning ota-onasi sabab boʻlgan boʻlishi mumkin — ular Fryni maktabda oʻqitishmagan (mablagʻ tejash maqsadida). Kelajakka tushib qolgan Fry bir koʻzli qiz Leela va robot Bender bilan tanishib qolib, doʻst tutinadi va birgalikda oʻzining uzoq qarindoshi — Professor Farnsworthni topishadi. Professor ularni oʻzining «Planet Express» shirkatiga ishga oladi. Fry Leelani yoqtirib qoladi, serial davomida uning hislari kuchayadi. «Roswell That Ends Well» qismida Fry 1947-yilga qaytib, oʻz-oʻziga buva boʻlib qaytadi. Bu hodisa tufayli u genetik anomaliya orttiradi — uning miyasi boshqalarnikidan kamroq ishlaydi. Biroq baʼzi qismlarda u qiyin vaziyatlardan chiqish yoʻlini topa oladi. Billy West. William Richard "Billy" West (talaffuzi: Uilyam Richard Billi Vest; 16-aprel, 1952-yil Detroit, Michiganda tugʻilgan) amerikalik ovoz aktyoridir. "The Ren and Stimpy Show", "Futurama" kabi seriallar qahramonlariga ovoz bergan. Inflyatsiya. Inflyatsiya . Iqtisodiyotta, Inflyatsiya muomalada mavjud bo’lgan tovar va hizmatlar narhining o'sishi degan ma’noni anglatadi. Inflyatsiya atamasi, ko'proq pulga talabning ortishiga ta'luqlidir, shunga qaramay, inflyatsiya haqiqiy harid qilish qiymatini kuchsizlantirib tanozzulga ham olib keladi. Umumiy narh darajasi ortganda, har bir valyuta tovar va hizmat ko'rsatishga ega bo'lishi kamayib boradi. Harh-navo inflyatsiysi inflyatsiya sur'ati bilan o'lchanadi, yani narh indeksining foizi o'zgaradi, huddi iste'mol narhi indeksi kabi. Inflyatsiya iqtisodni shubhasiz inqirozga olib keladi. Masalan, inflyatsiya beqarorligi kelejakda investitsiya va jamg'armalarni esankiratib qo'yishi mumkin. Inflyatsiya darajasi yildan yilga farq qiladi. 1950 yildan byuon, AQSH dollari inflyatsiyasi darajasi -0.7% (1954) dan 13.3% (1979) ga o’zgarib turadi. 1991 yildan buyon, bu ko’rsatkich yiliga 1.6% va 3.3% o’rtasida bo’lgan. 1950 yildan buyon 18 ta davlat giperiflyatsiyaga uchradi. Bunda inflyatsiya darajasi oyiga 50% edi. Yaqin yillarda Yaponiya negativ inflayatsiyani boshidan kechirdi, ya’ni yiliga 1% deflyatsiyani. Ko’pgina davlat Markaziy Banklari inflyatsiya darajasini past ammo pozitive holda ushlab turishga harakat qilmoqda. Bazilari bu ko’rsatkichni 1-3 % da ushlab turishni rejalashtirgan. Kumush va oltinga asoslangan iqtisodiyot bazan inflyatsiyaga uchrasada, bu iqtisodiyotdagi inflayatsiya darajasi kamdam kam yiliga 2% dan oshadi va umumiy yani asrlar mobaynida bu ko’rsatkich 0(nol) ga yaqin bo’ladi. Qog’oz pullarga asoslangan iqtisodiyot esa anchagina ko’proq inflyatsiyaga uchraydi. Piter Bernolz bu haqda shunday degan: “Eng yuqori inflyatsiya XX asrda metall pullar hech qanaqa kuchga ega bo’lmagan davlatlarda yuz berdi.” 1971 yilda AQSH hukumati dollarning oltinga bog’liqligini tamomila uzdi, yani AQSH hukumati o’z valkyutasini oltin bilan taminlamadi. O’sh paytda ko’plab davlatlarning budjet zahiralari AQSH dollarida edi. Dollarning inflyatsiyaga uchrashini bilgan davlatlar AQSH dan pulini oltinga almashtirib berishni talab qiladi, lekin AQSH buni rad etadi. Pul rezervi dollarda bo’lgan davlatlar giperinflyatsiyani oldini olishga harakat qilsa ham 1971 yillarda shu davlatlarda inflyatsiya darajasi juda yuqori bo’ldi. Lekin 1985 yillardan keyin ko’plab davlatlarda inflyatsiya darajasi 1971 -1985 yillarga qaraganda anchagina pasaydi. Nokia N93. Nokia N93 - Nokianing N seriyasida ishlab chiqarilgan salkam mukammal uyali telefon. Nokianing n seriyasida yangi avlodlardan biri. Uning qulayligi har tomonga burila olishi va xotirasi kattaligida. Shaxsiy kompyuter. Shaxsiy kompyuter ("ingliz tilida" "Personal computer/PC") biror bir kishiga tegishli hamda faqatgina u ishlay oladigan kompyuterdir. Jack Black. Thomas John "Jack" Black (talaffuzi: Tomas Jon Jek Blek; 28-avgust 1969-yili tugʻilgan) Amerikalik aktyor, komediyachi, va musiqachidir. U oʻzining rock uslubida koʻplab musiqiy albomlar chiqargan. Kino sanoatida ham ancha mashhur. The Cable Guy. The Cable Guy bu Ben Stiller rejissorligi ostida suratga olingan komediya film.Bosh rollarni Jim Carrey va Matthew Broderick o'ynashgan. Kung Fu Panda. Kung Fu Panda AQSHning DreamWorks Animation's studiyasi tomonidan ishlab chiqarilgan animatsion film.Filmning yulduzlariga Jack Black, Jackie Chan, Dustin Hoffman, Angelina Jolie, va boshqalar ovoz berishgan. Syujet. Po ismli semiz va qo`pol panda otasiga uy lag`monini tayyorlash va sotishda yordam beradi, shu bilan birga buyuk kung – fu jangchisi bo`lishni orzu qiladi. Ugvey ismli toshbaqa, kung – fu o`rgatuvchisi Ajdar jangchisini tanlash vaqti etib kelganini e`lon qiladi, ushbu jangchi buyuk kuchga ega bo`ladi va o`sha vodiylar himoyachisiga aylanishi kerak. O'sha erlarda yashovchi barcha hayvonlar va shu bilan birga Po ham jangchi tanlash marosimiga otlanishadi. Ajdar janchisi etib Shifu ismli kung – fu ustozi – o`quvchilari “Beshlik” lardan biri olishiga hech kim shubxa qilmas edi. Vaziyat taqozosi bilan Kung – fu jangchisi bo`lmagan Po Ajdar jangchisi etib tayinlanadi. Ushbu paytda esa Ajdar kuchiga egalik qilmoqchi bo`lgan Shufi ning sobiq shogirdlaridan biri Tay Lung ismli bars qamoqdan qochiq ketadi. Geografik axborot tizimi. Geografik axborot tizimi — asosiy vazifalari fazoviy-geografik maʼlumotlarni toʻplash, saqlash, boshqarish, tahlil qilish, modellashtirish va tasvirlashdan iborat boʻlgan mutaxassis tahlilchilar boshqaruvi ostidagi umumlashgan kompyuter tizimidir. Sodda qilib aytganda, geografik axborot tizimi (GAT) oʻz ichiga xaritashunoslik, statistik tahlil hamda ma'lumotlar bazasini mujassamlashtiradi. GAT keng tarmoqli soxa bo'lib, xaritashunoshlik, masofadan zondlash, yer tuzish, tabiiy resurslarni boshqarish, fotogrammetriya, geografiya, shaxarsozlik, samoviy video hamda mahalliy qidiruv tizimlarida keng foydalanib kelinmoqda. Raqamli xarita. Raqamli xarita (ingl. "numerical map", "digital map") deb xaritalarni proyeksiyalashda, koordinata va balandlik tizimini aniqlashda qabul qilingan kartografik generalizatsiyalash qonunlari asosida tashkil etilgan yuzaning raqamli modeliga aytiladi. Boshqacha aytganda raqamli kartografik maʼlumot. Raqamli xarita kartografiyalash, xarita aniqligi, generalizatsiya, shartli belgilar tizimining barcha meʼyorlari va qoidalari asosida yaratiladi. Raqamli xarita oddiy qogʻozli, kompyuter va elektron xarita yaratishda asos boʻlib xizmat qiladi va kartografik maʼlumotlar bazasi tarkibiga kiradi. Shu bilan birga GAT axborot taʼminotining muhim unsurlaridan hisoblanib, bir vaqtning oʻzida GAT jarayonlarining natijasi ham boʻlishi mumkin. Hikmatillo Zokirzoda. Hikmatillo Zokirzoda (1992-yilning 10-noyabrida tugʻilgan) Oʻzbekiston milliy futbol terma jamoasi hamda Yozyovonchi klubi futbolchisidir. Praga. thumb Praga ("Chex. Praha") Chexiya, Chex Respublikasining poytaxti, 1 mln.dan ortiq aholisi bor. FIFA Jahon Chempionati 2010. FIFA Jahon Chempionati 2010-yil 11-iyundan 11-iyulgacha Janubiy Afrika Respublikasida futbol bo'yicha bo'lib o'tadigan jahon chempionatidir. Bu to'g'risidagi FIFAning qarori 2004-yil 15- may kuni Zurix shaxrida chiqqan. MHSK Stadioni. MHSK Stadioni yoki Markaziy Harbiy Sport Klubi Stadioni Toshkentning Bunyodkor futbol klubi stadionidir. Chilonzor tumanida joylashgan (Mirzo Ulugʻbek metro bekati yaqinida). 1986-yilda qurilgan bu stadion avvalboshda 21 000 kishiga moʻljallangan edi. 2007-08-yillarda taʼmir qilinganidan soʻng hajmi 16 500 kishilik boʻldi. Chiyal. Agar Chiroqchiga aloqangiz bo`lsa munozarani ham o`qib ko`ring, iltimos! Qashqadaryo viloyatining Chiroqchi tumanidagi hudud. Sho`rolar davrida "Payshami" ("Payshanba") bozori va "yaxna" deb nomlanadigan taomi bilan mashhur bo`lgan. Umumiy ma'lumotlar. Qorayevning "O`zbekiston toponimiyasi" nomli asarida Chiyali nomi "chiya" - "yovvoyi olcha"dan olingan deb hisoblaydi. Ammo tarixchi olim Shamsuddin Kamoliddinovning fikricha, Chiyal bu turkiy urug`lardan birining nomi. "Chiyal" qadimgi turk urug`i chigillar nomidan olingan bo`lishi mumkin.Xalq orasida tarqalgan rivoyatlarga ko'ra ushbu qishloq joylashgan qir-adirlarda qadimda chiya bo'rilar juda ko'p bo'lgan va xalq shundan kelib chiqib qishloqni Chiyalisoy (chiyabo'rilar yuradigan soy)deb atagan, keyinchalik soy qo'shimchasi tushib, Chiyali tarzida aytilgan. Xuddi shu nomda (to`g`rirog`i "Chiyali" tarzida) Boshqirdistonda qishloq mavjud. Chiyal jamoa xo`jaligi iqtisodi asosan qishloq xo`jaligiga asoslangan: paxta, g`alla, kunjut yetishtiriladi. Chiyal jamoa xo`jaligida parrandachilik fabrikasi ham mavjud. Undan tashqari aholi o`rtasida o`z juvozlariga ega bo`lganlar ham anchagina. Juvozdan olingan yog`ni chiyalliklar Samarqand viloyatiga olib borib sotishadi.Chiyali qishlog'i 16-17 ta alohida-alohida kichik qishloq-ovullarga bo'linadi(Qozoq, Toqchi, To'qmor, Chuvilloq, Annaro'z,Dursun, Zum,Shov, Qilburun,Jinni va b.), o'z navbatida ovullar ham yana bir qancha kichik-kichik hududlarga (Shevada "tupor" deyiladi.)bo'linadi. Bayramlar, xalq sayllarini tupor-tuporga bo'linib nishonlashadi. Chiyali qishloqlarida navro'z bayrami o'ziga xos tarzda nishonlanadi, aholi keng qir-adirlarga chiqib xalq saylini tashkil etadi. Navro'zni bir yilda tug'ilgan, ishlab,uy-joy qilgan sinfdoshlar o'zaro pul yig'ib nishonlaydilar, butun xalqqa tekin osh tarqatiladi, dorbozlar, poytaxtdan chaqirilgan xonandalar, kurash, ko'pkari musobaqalari bayramga o'ziga xos ruh bag'ishlaydi. Chiyal hududidan Qumdaryo oqib otadi. Bu daryoning o`ziga xos xususiyati - faqat bahorda suvga ega bo`lishidir. Boshqa fasllarda bu daryo qurib qoladi. Qurigan paytda tagidagi qumlarni ko`rish mumkinligi uchun shu nom berilgan bo`lsa kerak. Chiyal bozori. Chiroqchiliklar bu bozorni "Payshami bozor" deb atashadi. "Payshami" ("Payshanba") deb atalishiga qaramasdan, yakshanba kuni bo'ladigan bu bozor sho'rolar davrida kamyob tovarlarning mo'l-ko'lligi bilan mashhur edi. Magazinlarda topilmaydigan, "peshtaxta osti"dan sotiladigan sovet va import tovarlarni shu bozordan topish mumkin edi. Shuning uchun bu yerga viloyatning turli burchaklaridan o'ziga to'q odamlar kelishgan. Chiyalliklar savdogarliklari bilan mashhur bo'lishgan. Bozor haqida el orasida afsonalar yuradi. Shulardan bir nechtasi: bozorda qurol sotib olishingiz mumkin, o'g'rilik yo'q, chunki o'g'ri tutilib qolsa, uni toshbo'ron qilishadi yoki do'pposlashadi, va hk. Bu bozor nomi hatto adabiy asarga ham kirishga muvaffaq bo`lgan. Taniqli yozuvchi O`tkir Hoshimov o`zining "Ikki karra ikki besh" nomli asarida Chiyali bozori haqida yozgan. Asar qahramoni Qo`shoqvoy yoshligida Chiyali bozoriga boradi va bir qancha qiziq hangomalarga duch keladi. Hozirda bu bozorning mavqei biroz pasaygan, sho'rolar davridagi va mustaqillikning dastlabki yillaridagi ahamiyatini yo`qotgan. Bunga sabab "peshtaxta osti" degan tushunchaning yo`qolgani va raqobatchi bozorlarning ko`payib ketganligi bo`lishi mumkin. Chiyal yaxnasi. Chiyal yaxnasi — yangi soʻyilgan yosh va semiz qoʻyning goʻshtidan tayyorlanadi va Chiyallik va chiroqchilarning faxri hisoblanadi. 90-yillarning yarmigacha bu taomning tayyorlanishi sir saqlangan. Bu taomni tatib koʻrish ishtiyoqida boʻlsangiz, bozor kuni «Payshami» bozoriga kelishingiz kerak boʻlgan. Faqat goʻshtdan iborat boʻlgan bu taom oʻzining yogʻliligi bilan balki gʻarbliklarni shok qilishi mumkin. Lekin, tandirdan endi uzilgan non bilan birga tanovul qilsangiz, nega odamlar bu taom uchun shuncha yoʻl bosib kelishlarini anglab yetasiz. 90-yillarning ikkinchi yarmidan boshlab bu taom avval Chiroqchi shahrida, keyinchalik Qarshidagi baʼzi choyxonalarda paydo boʻldi. Agar yoʻlingiz bu shaharlarning birontasiga tushsa, shu taomdan tatib koʻrmasdan ketmang. Bob Dylan. Bob Dylan (talaffuzi: Bob Dilan; asl ismi Robert Allen Zimmerman, 24-may, 1941, Duluth, Minnesota, AQSh) amerikalik qoʻshiqchi, shoir, yozuvchi va rassomdir. XX-asrning ikkinchi yarmi madaniyatini shakllantirishda katta hissa qoʻshgan. "Blowin' in the Wind" va "The Times They Are a-Changin'" kabi ashulalari Amerika inson huquqlarini himoyalash harakatlari madhiyalariga aylangan. Qoʻshiqlari siyosiy, ijtimoiy va falsafiy mavzularga bagʻishlangan Dylan nufuzli Rolling Stone oynomasining "Oʻlmaslar" roʻyxatida The Beatlesdan soʻng ikkinchi boʻlib joy olgandir. Hakan Şükür. Qandisi ve Şamasi Sakarya'dan katta onca göçiya. Bobo'si Sermat Şükür,qardashi Gökhan Şükür'dür.Hakan Şükür futbola Sakarya İdman Qlubunda başlıya.Sonrosinda ise Bursa İdman Qlubinde O'yniyan bir Sahifa.Galatasaray'a geldiğinde ise en yaxshi gunlerini yoşıya.Sonro ise Inter İdman Qlubune gidiya.Qisa suracın sononda oltin vodisi Galatasaray'a geliya.Futboli burokti. Gattaca. "Gattaca" (talaffuzi: Gattaka) 1997-yilda ekranlarga chiqqan Amerika ilmiy-fantastik drama filmidir. Ssenariy muallifi — Andrew Niccol, bosh rollarda — Ethan Hawke, Uma Thurman va Jude Law. Film kelajakda liberal yevgenik siyosat bilan boshqarilayotgan jamiyat haqida hikoya qiladi. Oʻrta va yuqori sinf vakillari genetik tanlash orqali bola oʻstirish imkoniga egadirlar. Bu ularni tabiiy, oddiy yoʻl bilan oʻstirilgan bolalardan aqlan, jismonan ustun qiladi. Natijada oddiy odamlar kamsitiladilar, qora ishlarga joylashtiriladilar. Filmning bosh qahramoni ham oddiy oʻstirilgan odam boʻlsa-da, kuchli irodasi tufayli orzusi — fazogirlikka erishadi. Film nomi DNK nukleotidlari - adenin, sitozin (ingl. cytosine), guanin va timin atamalarining bosh harflaridan tuzilgan. Ethan Hawke. Ethan Green Hawke (talaffuzi: Etan Grin Houk; 6-noyabr, 1970) amerikalik aktyor, dramaturg hamda rejissordir. Ilmiy taxayyulot. Ilmiy taxayyulot yoki ilmiy fantastika ilgʻor fan-texnika mavzusiga bagʻishlangan badiiy adabiyot janridir. Oddiy fantastikadan tasvirlayotgan olamidagi fenomenlarning ilmiy asoslanishi bilan farq qiladi. Ilmiy fantastik asarlarda mavjud ilmiy postulat va qonunlar buzilmaydi (yaʼni sehr aralashmaydi), biroq baʼzan kelajakda aniqlanishi va amalga oshirilishi "mumkin" boʻlgan tezislarga ham suyaniladi (masalan, yorugʻlik tezligidan-da tezroq parvoz, vaqt sayohati, oʻzga sayyoraliklar va hk.). Beşiktaş JK. Beşiktaş İdman Klubi.Tirkiye'nin en yaxshi Klubidir. Chiroqchi tumani. Agar Chiroqchiga aloqangiz bo`lsa munozarani ham o`qib ko`ring, iltimos! Chiroqchi (kirillcha "Чироқчи") — Qashqadaryo viloyatidagi tuman. Hududi 2.8 ming km2. Aholisi 304.5 ming kishi. Shimolda Samarqand viloyatining Nurobod tumani, gʻarbda Koson tumani, sharqda Shahrisabz va Yakkabogʻ tumanlari, janubda esa Qamashi, Gʻuzor, va Qarshi tumanlari bilan chegaradosh. Tuman hududida Chimqoʻrgʻon va Qalqama suv omborlari mavjud. Markazi — Chiroqchi shahri. Tumanda 33 ta mahalla va 20 ta qishloq fuqarolar yig`inlari faoliyat yuritmoqda. Tuman tarkibida shahar tipidagi qishloq ham bor (Ko`kdala). Tarixi. XVII asrlardan boshlab Chiroqchi bekligi hozirgi tuman hududiga yaqin maydonni egallab, Buxoro amirligining yirik bekliklaridan biri sifatida shakllanib kelgan. 1920 yilda Buxoro Xalq Sovet Respublikasi, Shahrisabz viloyati tarkibiga kiritilgan. 1926 yilga qadar shu viloyat tarkibida bo`lgan. Tili. Ba'zan adabiy tilda mavjud bo'lmagan so`zlarni ham qo`llashadi: "o`tirik" (yolg`on), "irga" (burchak, chet), "ucha" (dumba, tos qismi), "chinaqay" (jimjiloq), "sovliq" (urg`ochi qo`y), "kallak" (qop, xalta) va hk. Iqtisodi. Asosan qishloq xoʻjaligiga asoslangan. Gʻallachilik, paxtachilik, bogʻdorchilik, chorvachilik. Tuman markazida paxta tozalash zavodi mavjud. Beshchashma jamoa xo`jaligida Niderlandiyaning NOVIB va BMTning Taraqqiyot Dasturi (UNDP) hamkorlikda kichik biznesni rivojlantirish boyicha uchirma loyihani amalga oshirmoqdalar. "Chiroqchi-konserva" korxonasi (tomat pastasi, olma va uzum sharbatlari), "Chiroqchi-KVARTS" (oyna va yuqa keramika), "Istiqlol-parranda" parrandachilik fabrikasi (Yettitom) kabi korxonalar faoliyat ko`rsatmoqda. Tuman hududida marganets, chinni xom ashyosi, qurilish uchun toshlar, buyoq uchun xom-ashyo konlari topilgan. Chiroqchi tumani hokimligi. Chiroqchi shahri, Oxunboboyev koʻchasi 19 uy Arab-Isroil ziddiyati. Arab-Isroil ziddiyati (',) tushunchasi oʻz ichiga qariyb bir asrlik siyosiy va harbiy qarama-qarshiliklarni oladi. Ziddiyat zamirida sionist harakatlar paydo boʻlishi hamda panarabchi va panislomchilar nuqtai-nazaridan arab-musulmon yerlari, yahudiylar tomonidan esa vatan hisoblanmish hududda Isroil davlati tuzilishi bilan bogʻliq muammolar yotadi. Usmonlilar imperiyasi yemirilishidan soʻng hudud talashish maqsadidagi siyosiy qarama-qarshilik sifatida boshlangan bu ziddiyat yillar oʻtishi bilan keng miqyosli Arab-Isroil ziddiyatidan kichikroq, mintaqaviy miqyosdagi Isroil-Falastin ziddiyatiga aylandi; biroq hamon arab va qisman musulmon mamlakatlari Isroil davlatiga nisbatan dushman kayfiyatdadirlar. Saylov. Yashirin ovoz berish yoʻli bilan oʻtkaziladigan saylovlarda saylovchilar oʻz tanlovlarini berilgan varaqaga yozib, saylov qutisiga tashlashadi. Saylov aholining rasmiy mansabni egallash uchun biror shaxsni tanlashi jarayonidir. Saylov demokratik mexanizm boʻlib, u orqali mintaqaviy yoki mahalliy hukumat boshliqlari, qonun chiqaruvchi hamda ijroiya organlaridagi mansabdorlar tayinlanadi. Bu jarayon shuningdek baʼzi xususiy tadbirkorlik tashkilotlari, klublar yoki koʻngillilar jamiyatlarida oʻtkazib turiladi. Keng miqyosli saylovlar zamonaviy demokratiyaga xosdir; antik Yunonistonda mansabdorlar asosan qur’a tashlash yoʻli bilan aniqlanar edi (qadimgi Afinada saylovlarda faqat badavlatlar qatnashishi mumkin edi). Saylovlarning statistik tahlili bilan shugʻullanuvchi fan psefologiya deyiladi. Oʻzbekistonda saylovlar. Oʻzbekiston Respublikasida Prezident saylovi, hokimiyatning vakillik organlari saylovi umumiy, teng, toʻgʻridan-toʻgʻri saylov huquqi asosida yashirin ovoz berish yoʻli bilan oʻtkaziladi. Oʻzbekiston Respublikasining 18 yoshga toʻlgan fuqarolari saylash huquqiga egadirlar. AQSh prezidentlik saylovi (2008). 2008-yilgi Amerika Qoʻshma Shtatlari prezidentlik saylovi 2008-yilning 4-noyabrida boʻlib oʻtdi. Bu har toʻrt yilda oʻtkaziladigan AQSh prezidenti va uning yordamchisini aniqlab beruvchi 56-saylov boʻldi. Saylovda Demokrat Barack Obama gʻalaba qozondi. Shuningdek senat (31 shtatda), vakillar kengashi (barcha shtatlarda) va gubernatorlar (11 shtatda) saylovlari ham oʻtkazildi. Prezident va yordamchisi lavozimlariga eng katta ikki firqa — AQSh Demokratik Partiyasidan mos ravishda Barack Obama va Joe Biden, AQSh Respublikachilar Partiyasidan mos ravishda John McCain va Sarah Palin nomzodlari qoʻyilgandi. AQSh tarixida prezidentlik uchun ilk bora ikki amaldagi senator kurashishdi. Ikkala nomzod ham Amerika qitʼasidan tashqarida tugʻilgan ilk prezidentlik nomzodlaridir — Obama Hawaiida, McCain esa Panama kanali atrofidagi AQSh hududida tugʻilgan. Oʻtgan saylov yana shunisi bilan eʼtiborga molikki, undagi nomzodlardan qaysi biri gʻalaba qozonganda ham, bu tarixiy yangilik: Obama birinchi qora tanli AQSh prezidenti, McCain esa birinchi muddatga saylangan eng keksa prezident boʻlur edi. Bu prezident yordamchilari nomzodlariga ham taalluqli: Biden birinchi katolik, Palin esa birinchi ayol yordamchi boʻlar edi. Barack Obama. Barack Hussein Obama II (talaffuzi: Barak Husayn Obama Ikkinchi; 1961-yili 4-avgust) AQShning 44- hamda hozirgi Prezidentidir. Bungacha Illinois shtati senatori vazifasini bajargan. 2009-yil 9-oktabrida tinchlikparvar siyosati uchun Nobel mukofoti bilan taqdirlandi. John McCain. John Sidney McCain III (talaffuzi: Jon Sidni Makkeyn Uchinchi; 1936-yili 29-avgust) AQSh Senatida Arizona shtatidan senatordir. 2008-yilgi AQSh saylovida Respublikachilar partiyasidan prezidentlikka nomzod boʻlgan. Joe Biden. Joseph Robinette "Joe" Biden, Jr. ("talaffuzi:" Kenja Jozef Robinet Jo Bayden; 1942-yili 20-noyabr) Delaware shtatidan senator hamda 2008-yili saylangan Demokratlar partiyasidan vitse-prezidentdir. Sarah Palin. Sarah Louise Heath Palin (talaffuzi: Sara Luiz Hit Peylin; 1964-yili 11-fevral) Alaska shtati gubernatoridir. 2008-yilgi AQSh saylovida Respublikachilar partiyasidan prezident yordamchisi lavozimiga nomzod boʻlgan. Johann Wolfgang von Goethe. Johann Wolfgang von Goethe ("Iogann Volfgang fon Gyote"; 28-avgust 1749, Frankfurt, Olmoniya — 22-mart 1832, Veymar, Olmoniya) — nemis shoiri, faylasuf va tabiatshunos. Havolalar. Johann Wolfgang von Goethe Johann Wolfgang von Goethe Johann Wolfgang von Goethe Johann Wolfgang von Goethe Johann Wolfgang von Goethe Johann Wolfgang von Goethe Olmoniya Davlat Madhiyasi. Olmoniya Davlat Madhiyasi "(olmoncha: Deutsche Nationalhymne)" - oʻzbek "Birlik va Huquq va Ozodlik" "("Einigkeit und Recht und Freiheit")" Musiqasini kompozitor: Joseph Haydn, 1797 Shiorlar kompozitor: Hoffmann von Fallersleben, 1841 Zakovat. Oʻzbekistonda «Zakovat intellectual oʻyini» 2001 yildan beri davom etmoqda. Uning asoschisi va boshlovchisi Abdurasul Abdullayev hisoblanadi. Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining 25-avgustdagi Farmoniga ko‘ra Abdurasul Abdullayev xalqimizning ilm-ziyo salohiyati va maʼnaviyatini yuksaltirish, taʼlim, madaniyat, adabiyot, sanʼat, sog‘liqni saqlash sohalarini rivojlantirishdagi xizmatlari, Vatanimiz mustaqilligini, yurtimizdagi tinchlik va barqarorlikni mustahkamlash ishiga qo‘shgan munosib hissasi hamda ko‘p yillik jamoatchilik faoliyati uchun «Mehnat shuhrati» ordeni bilan taqdirlandilar. Yanada toʻliq maʼlumotlarni koʻrsatuvning saytidan topishingiz mumkin Jom (qishloq). Jom (kirillcha "Жом"), Samarqand viloyati, Nurobod tumanidagi qishloq. O`zbekiston bo`yicha eng katta qishloqlardan biri hisoblanadi. "Jom" so`zi bekat yoki to`xtab turish joyi degan ma'nolarni anglatadi. Samarqand va Qashqadaryo viloyatlari chegarasida joylashgan. Janubda Chiroqchi tumanining Umakay qishlog`i bilan chegaradosh. Qishloq aholisi tax. 20 ming kishiga yaqin. Qishloq o`z navbatida yuqori va pastki Jom qishloqlariga bo`linadi. Qishloqda kattagina Jom bozori mavjud. Tarixi. Jomning qachon paydo bo`lgani aniq ma`lum emas. XVIII-XIX asrlarda Qarshidan Samarqandga olib boradigan eng xavfsiz yo`llardan biri shu qishloqdan o`tgan. Tarixda bu qishloq bir qancha qo`zg`olonlarga guvoh bo`lgan. Aholi. Bu qishloqda asosan o`zbeklarning ors-saroy ("saroy" urug`ining bir tarmog`i) urug`iga mansub odamlar yashaydi. Aytishlaricha, "ors-saroy" "arslon saroy" yani "botir, jasur, sheryurak saroylar"dan olingan. Iqtisodi. Qishloq aholisi asosan qishloq xo`jaligi, chorvachilik bilan mashg`ul. Qishloq ayollari esa o`z gilamlari bilan mashhur. Jom gilamlari viloyat hududi bo`yicha sotiladi. Qishloqda tog` toshlarini qazib chiqaruvchi kon (kar'yer) ham bor. Ammo, mustaqillikdan keyin, sarmoyalar kamligi sababli unchalik unumlik faoliyat ko`rsatmaydi. Samoviy sarguzashtlar. "Samoviy sarguzashtlar" (ingl. "Space Cases") Nickelodeon kanali uchun tasvirga olingan Amerika ilmiy fantastik teleserialidir. U kelajakda tasodifan "Christa" ("Krista") nomli kelgindi kemaga chiqib qolib, uzoq fazoviy sayohat boshidan kechirayotgan bir guruh talabalar va ularning oʻqituvchilari haqida hikoya qiladi. Serial Peter David va Bill Mumy tomonidan yaratilib, 1996-yil 2-martidan namoyish etila boshlandi va deyarli bir yil ekranlarda boʻldi. Oʻzbekistonda serial Yoshlar (oʻzbekcha) va Sport (ruscha) telekanallarida efirga uzatildi. Yerqo`rg`on (shahar xarobalari). Qadimgi Naxshab, Nashebolo, Nasaf nomlari bilan mashhur shaharning qadimgi xarobalari hozirgi Yerqo`rg`onda joylashgan bo`lib, hozirgi shayxali bekati hududida zamonaviy Qarshi shahri ma`muriy hududining shimoliy chegaralaridan bir yarim kilometr uzoqlikda joylashgan. Yerqo`rg`onning joylashuvi. Yerqo`rg`onning hududi ichki va tashqi devorlari chegarasida eski shahar xarobalaridan iborat bo`lgan turli xil kattalikdagi balandliklar bilan o`ralgan. Eng katta balandlik hukmdor qasri ekanligi ma`lum bo`ldi. shuningdek, tsitadel (qal`a ichidagi qo`rg`on), shahar ibodatxonasi, maqbara, zardo`shtiylik ibodatxonasi, hunarmandlar mahallalari qazib olindi. Yerqo`rg`on atrofida, butunlay yo`qolib ketgan, o`zaro zich joylashgan shahar oldi imoratlar bo`lgan va ilk ming yillikning birinchi yarmida keng jihozlangan shahar oldi hududi g`arbga tomon Qashqadaryo daryosi sohillarigacha cho`zilgan. Yerqo`rg`ondagi shahar VI asrda eftalitlar davlatini ishg`ol qilish davomida turk hoqonligi va eron sosoniylarining birlashgan kuchlari tomonidan yoqib yuborilgan va vayron qilingan. Yerqo`rg`on shahri qazilmalaridan olingan ko`plab buyumlar to`plami Qarshi vohasi hamda poytaxt shahri tarixi va madaniyati bir necha bosqida rivojlanganligini isbotlashga etarli asos bo`la oladi. Shaharning tashkil topishi. Vohaning dastlabki markaziy shahri er.av. VIII-VII asrlarga kelib ilk marta himoya devorlari bilan o`raldi. Bu devor keyinchalik buzilib ketgan bo`lib, uning qoldiqlarini kulollar mahallasining eng quyi qismidan topishga erishildi. Er. Av. VI asrda shaharlar kengayib, yangi devor qurildi. Eski devor shahar ichida qolib ketdi va keraksizligi tufayli kulollar tomonidan sopol idishlar tayyorlash uchun loy sifatida ishlatila boshlandi. Shuningdek, bu erda Yerqo`rg`on shahri tarixining intihosigacha faoliyat ko`rsatgan kulollar mahallasi paydo bo`ldi. Qadimgi devor, aniqrog`i, uning qoldiqlari eramizning boshlariga kelib, kulollar mahallasi madaniy qoldiqlari ostida ko`milib ketdi. Yerqo`rg`onda qadimiy devor, aniqrog`i uning qoldiqlari eramizning boshlariga yaqin kulollar hududi madaniy qatlami ostida to`liq ko`milib qolgan edi. Qadimiy Yerqo`rg`on shahri tarixi haqida biz yana quyidagilarni aytishimiz mumkin: Qashqadaryo daryosi vodiydan vohaga kirib kelishida bir qancha irmoqlarga bo`linar va quruq delütani hosil qilar edi; delütadan oqib o`tuvchi irmoq chap qirg`og`ining quyi qismida miloddan avvalgi VIII-VII asrlarda tarqoq holdagi dehqonlarning istiqomat joylari, ya`ni qishloqlari paydo bo`la boshladi. Uning markaziy qismi himoya devori bilan o`ralgan. Shu yo`l bilan Qashqadaryo vohasining eng dastlabki poytaxt markazlari vujudga kelgan. bu qadimiy shaharning uy va binolari bog` va ekinzorlar bilan o`ralgan edi. Shimoliy delüta irmog`ida oqib keluvchi sug`orish kanallari sug`orish maqsadida janubiy-sharqiy tomonga Qashqadaryoning asosiy oqimiga qaratilar edi. Eramizdan oldingi 1 ming yillikning o`rtalarida shahar tobora kengayib borgan. yangi himoya devorlarining ba`zi erlari 8 metrgacha balandlikni saqlab qolgan bo`lib, asosi 3 metr qalinlikka ega bo`lgan. qalin va baland devorlar shaharni sak otliqlaridan himoya qilar, ammo devor buzuvchi qurollarga qarshilik qilolmas edi. u 40 gektar maydonga yaqin xududni o`rab olgan edi. Bu davrda Qarshi vohasida ham So`g`d va baqtriyadagi kabi konus shaklidagi tsilindrik kulolchilik idishlari keng tarqalgan edi. Ushbu idishlar sekin harakat qiluvchi kulolchilik uskunalarida yasalar edi. Zahoki moron qal'asi. Miloddan avvalgi II asrda Qarshi voxasida, Yerqo`rg`ondan janubroqda Qarshi shahrining temir yo`l vokzali yaqinida katta qal`a - qal`ai zaxoki maron bunyod etiladi. Qal`aning markaziy qismida to`rtburchak shakldagi ulkan qasr mavjud bo`lib, u taxminan 100x100 m hududga va 15 metrgacha balandlikka ega bo`lgan. u 200x200 m li birinchi qator devori bilan o`ralgan bo`lib, ikkinchi qator esa 400x400m hududga ega bo`lgan. Uchinchi (saqlanib qolmagan) qator, akademik m.e.masson fikricha, 1.5x1.5 km hududga ega bo`lgan. Ushbu uchinchi qator devorlarini m.e.masson revolyutsiyadan oldingi topografik xaritalar yordamida tiklamoqda. Minora ham devor kabi mil. Av. V-IV asrlarda bir necha marotaba qayta qurilgan. Zahoki maron qal`asining o`z arxitektura prototipi skiflarning babaishmulla qal`asi bo`lib, u sharqiy orolbo`yida joylashgan chirikrabot madaniyatiga tegishli xududdan topilgan. zahoki maron qal`asi hududi va uning gipertroflangan fortifikatsiyasi bu erda So`g`dning yangi xonliklariga oid qurilishlar mavjud bo`lganligini ko`rsatib turadi. Ularning xukmronlik doirasi naxshabdan ham o`tib ketib, butun So`g`d hududlarigacha yoyilgan. Yerqo`rg`ondagi shahar o`zining ellinlashgan madaniyati bilan birga Qarshi vohasining hunarmandchilik, savdo va madaniyat markazi rolini saqlab qolgan edi. yangi hokimlarning Yerqo`rg`onga e`tibor berayotganligi xaqida shu narsa dalolat beradiki, shahar kattalashib borar edi, u ikkinchi himoya devori bilan o`rab olinadi va bu devor 150 gektarga yaqin xududni tashqi xavfdan saqlab turar edi. Yerqo`rg`on tashqi devori asosi 8 metr qalinlikda bo`lib, har 60 metrda yarim doirali minoralar qurilgan edi. Devorning tepa qismida devor ichi koridori, o`q-yoychilar xonalari mavjud bo`lgan. Yerqo`rg`onning shimoliy-g`arbiy tomonida qazish ishlari olib borilganda shu davrga tegishli zardushtiylik ibodatxonasi ham topildi. Milodiy III asrdan boshlab Yerqo`rg`onda shaharsozlik yangi sifat bosqichiga ko`tariladi. Yerqo`rg`onda katta xajmdagi qurilish ishlari olib borilgan bo`lib, bu erda shahar ibodatxonasi, hukmdor qasri, tsitadel bunyod etilgan xamda ichki va tashqi devor qayta ta`mirlangan. Kulollar va temirchilarning xududlari kengayib borgan. Xionitlar va eftalitlar davrida Yerqo`rg`on markaziy osiyoning gullab-yashnagan shaharlaridan biri bo`lgan. Markaziy shahar atrofida shahar oldi aglomeratsiyasi tashkil topa boshlagan. Qarshi vohasining III-IV asrlardagi poytaxt markazida bunyod etilgan jamoat binolaring mohiyatiga to`xtalib o`tish maqsadga muvofiqdir. Shahar infratuzilmasi murakkab ko`rinishga ega bo`la boshlaydi. U alohida birliklarga bo`linar edi. Ko`chalar ibodatxona, qasr va tsitadelga olib borar edi. III-IV asr shahar tuzilmasi ikki qatlamli baland devor bilan chegaralangan bo`lib, jamoat binolari shakli bilan belgilangan. Ular shahar ijtimoiy hayotining yo`naltiruvchisi bo`lib, ma`muriy, diniy hamda mudofaa markazlari hisoblangan. Yerqo`rg`onning kulollar va temirchilar mahallalarida bunyod etilgan inshootlarning o`ziyoq bu erda shaharsozlik juda rivojlanganligidan dalolat beradi. Shaharning vayron etilishi va inqirozi. V asrda shahar yong`in ostida qolgan, so`ngra esa yana qayta tiklangan. VI asrda esa shahar butunlay vayron bo`ldi. bu eftalitlarning turk hoqonlari va eron sosoniylarining birlashgan qo`shinlari bosqini natijasida xukmronlikni qo`ldan chiqarishi natijasida sodir bo`ldi. Shundan so`ng esa VI asr oxiri VII asr boshlarida tashlandiq shahar xarobalari ustida kulollar maxallasi bunyod etiladi. Shahar ibodatxonasi qayta tiklandi. Biroq avvalgi iloh xaykalchasi o`rniga to`g`ri burchakli olov mehrobi o`rnatildi. Bu ibodatxonaning so`ngi davri VII asrda keshda zarb etilgan tangalarda o`z aksini topgan. Yerqo`rg`ondagi qazishmalarda muhim topilmalar bu davr to`g`risida muhim ilmiy xulosalar chiqarishga to`la asos bo`la oladi. Olimlar bularga asoslanib, qadimgi nahshabliklarning ma`naviy dunyosiga sayohat qilishga muvaffaq bo`ldilar. Samarali nazariy tadqiqotlar olib borgan olimlar Yerqo`rg`onliklarning go`zallikka naqadar oshno bo`lganliklarini o`z ko`zlari bilan ko`rdilar. Qadimgi Qarshi vohasining aholisining qadimiy madaniyati, san`ati va mafkurasiga tegishli bo`lgan topilmalar va kuzatishlar haqidagi hikoyani shundan boshlash kerakki, dastlabki temir davrida So`g`dda ham baqtriyada ham mil. Av VII-V asrlarga tegishli shaharlar axolisining izlari topilmagan. Bu fakt olim va mutaxassislarni shunday fikrga olib keladiki, ular ilm-fanga allaqachon ma`lum bo`lgan murdani tashlab ketish kabi zardushtiylik odatini qo`llaganlar. yunon-rim va arab manbalariga ko`ra markaziy osiyo islom dinigacha zardushtiylikning makoni hisoblangan. Zardushtiylar o`liklarni yoqishmagan xam, ko`mishmagan xam. Ular murdani balandliklar, qir-adirlarga tashlab ketishgan. Tana chirib bitgach, suyaklarni yig`ib olib ossuriy idishlariga solgan holda ko`mishgan. Ammo dastlab suyaklarga hatto tegishmagan bo`lsa kerak. Keyinchalik suyaklarni ko`mishni boshlaganlarida ham faqat kalla va yirik suyaklarni terib olishgan, xolos. biroz vaqt o`tgach zardushtiylar suyaklarni saqlash uchun maxsus bino - nauslar qurishgan. Nauslarda yiliga ikki marta navro`z va mehrjon bayramida ajdodlar ruhiga bag`ishlab diniy marosimlar amalga oshirilgan. Bular Yerqo`rg`onning o`ziga tegishlidir. Bizga shahar aholisining qabrlari noma`lumdir. Yerqo`rg`onning qadimiy madaniy qatlamida olib borilgan qazishmalar natijasida ba`zi joylaridan ajralib ketgan inson suyaklari topilgan. Iskandar zulharnayn tarixchilarining xabar berishicha, So`g`d bilan qo`shni bo`lgan baqtriyada shahar devorlarining ichlari inson suyaklari bilan to`la bo`lgan va faqat iskandar davriga kelib bu odatga barham berilgan. Yerqo`rg`onning monumentlari. Yerqo`rg`ondagi shahar ibodatxonasi xarobalaridagi qazishmalar ostida yana ikkita inshootlarning qoldiqlari shaharga stratigrafik shurfni qo`llaganda aniqlandi. yuqori qatlam ellin davriga tegishli bo`lib, pastki qatlam esa mil. Av. 1 ming yillikning o`rtalariga tegishlidir. Olimlar III-IV asrda qurilgan ibodatxona shaharning qadimiyroq ibodatxona xarobalari ustida qad ko`targan bo`lsa kerak, degan taxminga bordilar. bunga shu narsa dalolat beradiki, eng pastki inshootning ochilgan qismi g`ishtli platformadan iborat bo`lib odam bo`yi bo`lgan. Uni materikdan yupqa toshko`mir qatlami ajratib turadi. Bizga shu narsa ma`lumki, zardushtiylar o`z diniy rasm-rusmlarini ochiq joylarda o`tkazishgan. Ushbu muqaddas joy platforma ustida joylashgan bo`lib, u taxminan mil. Av. 1 ming yillikka tegishlidir. Platforma ostida esa kul uyumi mavjud bo`lib, u maydonni tozalash natijasida yig`ilib qolgan. Otashparastlar daxmasi. Zardo`shtiylik o`rta osiyo va So`g`dda qadimdan mavjud bo`lganligi to`g`risida yozma manbalar guvohlik beradi. Bu ma`lumotlar Yerqo`rg`onda daxmani qazish ishlari olib borilganda o`z isbotini topdi. Yerqo`rg`on dahmasi - So`g`diyona antik arxitekturasidagi o`z mohiyati va maqsadiga ko`ra noyob to`rt burchakli monolit shakliga ega bo`lgan, -g`arbiy va sharqiy old tomonida ikki marosim maydoni mavjud bo`lgan shaklni eslatadi. Yerqo`rg`on dahmasini bo`rtma asosi o`ziga xos bo`lib, na Hindistondagi parslarning "jimlik minoralari", na erondagi qoya sag`analari va ustunli yodgorlik inshootlariga o`hshaydi. Biroq dahma arxitektonika va dekorining detallari etarli darajada qadimgi sharqiy va ellin arxitekturasida an`anaviydir. Devorlarining bir maromda vertikal tarzda tekislab chiqilishi, asosiy zinaning konstruktsiyasi, dahma old tomoni devorining ustki qismini bezab turgan tishli merlonlar va bezakli to`g`ri burchakli g`ishtchalar - bularning hammasi qadimgi sharq arxitekturasida, shuningdek, orol oldi sak qabilalarining qabr inshootlari va ellin shahri oyxonumdagi ibodatxona - yodgorlik arxitekturasida ham o`z aksini topgan. Dahmadan topilgan oz miqdordagi sopol material miloddan avvalgi II asrga oid. Dahma ko`p faoliyat ko`rsatmagan, u taxminan mil. Av. II asrda xom -g`isht bilan yopib tashlangan. Ehtimol u shahar tashqi devori barpo qilingandan so`ng bu ahvolga kelib qolgan bo`lishi mumkin, chunki u dahma to`g`risidagi ilohiy qonunlarga amal qilgan holda amalga oshirilgan. Ushbu qonunlarga ko`ra, bu kabi marosimlarni shahar kvartallari orasida o`tkazish mumkin bo`lmagan. yuqoridagi maydon vayron qilingan. G`arbiy tomonda olib borilgan tozalash ishlari jarayonida ustki tomonidan g`isht va tuproq aralashmasidan yopilgan oq ohakli qoplamalarning qoldiqlari topildi. Shu bilan birga, odam mayda suyaklari, tishlar, qimmatbaho taqinchoq va noyob sopol bo`laklari topildi. Dahmaning sharqiy old qismidan esa odam bosh chanog`ining ba`zi qismlari va erkak kishining naysimon suyaklari joylashgan siniq xumcha topildi. Ikkinchi bosh chanoq g`arbiy yon bag`irning etagidan topildi. Dahmaning ustki qismida So`g`dning yunon-baqtriyaliklardan tortib olgan mil. Av. I asrda yashagan, kelib chiqishi saklardan bo`lgan naxshab xukmdorlari sulosasiga talluqli bo`lgan kishilarning jasadi saqlangan va dahma ularga tegishli bo`lgan. Fanda ma`um bo`lgan Hindiston va eron parslarining dahmalari yangi davr va qisman o`rta asrlar davriga mansub edi. Biroq 1940 yildayoq xorazmdagi chilpak tepaliklarida s.p. Tolstov tomonidan asosi aylana shaklida bo`lgan (er. III-IV asrlariga tegishli bo`lgan) dahma qoldiqlari topildi. Erqo`rgondagi dahma shunga o`xshash bo`lgan eng qadimgi inshoot xisoblanadi. Eronda topilgan, suyaklari tozalangan qabrlar axmoniylardan keyingi davrga oid bo`lib, ular erqo`rondagi dahma bilan deyarli bir vaqtga tegishlidir. Xorazmning haykalsimon ossuariylari ham mil. Av. IV-III asrlarga to`g`ri keladi. Dahmalar bu vaqtgacha jasadlar saqlanadigan inshoot vazifasini o`tamaganligi ehtimoldan xoli emas, chunki ma`lum va mashhur zarushtiylik dafn marosimlari va u bilan bog`liq rasm-rusumlar, ko`pchilik tadqiqotchilarning fikriga ko`ra mil. Av. II-I asrda tuzilgan videvdatada keltirilgan. Eramizning III-IV asrlarida nahshabda marvlik arshakiylar sulolasi vakillarining hokimiyat tepasiga kelishi va undan keyingi qabilalarning ko`chishi natijasida keskin etnomilliy o`zgarishlar ro`y berdi. Ushbu davrda marv va nahshab o`rtasida madaniy aloqalarning mavjud bo`lganligi Yerqo`rg`on shahar ibodatxonasi va uning ustki qismida olib borilgan qazish ishlari natijasida oydinlashdi. Sharqiy ibodatxona. Shahar markazida joylashgan ibodatxona kompleksi yonma-yon turgan va fasadlari janub tomonga qaragan ikki alohida binodan iborat bo`lgan. Sharqiy ibodatxona - keng xovliga chiquvchi katta to`g`ri burchak shakliga ega bo`lgan janubida ikki ustunli ayvonli zal shaklida bo`lgan. U oldin mavjud bo`lgan bino xarobalarini yopib turgan baland g`ishtin platforma ustida joylashgan. Ayvon pastroqda joylashgan. Undan ham pastroqda xovliga kiraverishda janubga tomon pasayib boruvchi ko`ndalang terassalardan iborat bo`lgan xovlining ustki qismi joylashgan. Ibodatxona milodiy III-IV asrlardan to VII asrgacha faoliyat ko`rsatgan, shu bilan birga u bir necha bor qayta qurilgan. Kamida besh marotaba yirik qayta qurishlar bo`lib o`tgan. Biroq bir qatordagi ibodatxona, ayvon va xovlining umumiy rejasi o`zgarmay qolgan. Ibodaxona (13,2x7,5 m) devorlarida gumbazsimon qubbali o`yiqli tokchalar mavjud bo`lgan. Ustunlar ganchli qoplamaning qalin qatlamini yopib turgan bo`lib, ular tiniq qizil rangda bo`lgan. Devorlar va tokchalarda rang-barang yozuvlar bo`lgan, afsuski, ulardan deyarli xech narsa saqlanib qolmagan. Tokchadagi yozuvlardan xulosa qilib aytadigan bo`lsak, ular ichki bezakli ornamental xususiyatga ega bo`lgan. Devorlardagi yozuvlar esa lavhali shaklda bo`lgan. Bo`yoq qadimgi rassom tomonidan mayin alebaster suvog`i ustidan o`tkazilgan, ba`zi joylarda esa bo`yoq loy suvoq ustidan mohirlik bilan surilgan. Ibodaxona janubidagi peshayvonning hajmi 18,5x7,0 metr bo`lgan. Uning devorlari bo`ylab qator-qator sufalar joylashgan. Ayvonning shimoliy devori qadamjoga kirishning uyachalari har ikki tomondan har birida kichik ustunli yirik tokchalarga ega bo`lgan. Tokchalar va ustunlar qizil rangga bo`yalgan, ayvonning devorlari yarim xromli yozuv bilan yozib chiqilgan, u ham deyarli saqlanmagan. Ayvonning tomi, extimol ikki qatordan qilib qo`yilgan sakkiz ustunga tayangan. Ayvonning shimoli - g`arbiy burchagida marosim gulxanlari yoqiladigan to`siq bilan to`silgan - g`arbiy maydonga chiqadigan yo`lakcha joylashgan. Chamasi u erda ibodatxonaning boshqa erlarida yoqilgan gulxanlarning kuli saqlangan. Har bir yoqishdan so`ng kul albatta bir qator qurbonliklardan so`ng, loy va tuproq bilan yopib tashlangan. G`arbiy maydonda to`plangan kulning qalinligi ikki metrga etadi. U tuproq bilan qoplangan yupsa kul qatlamlardan iborat bo`lgan. Eng pastki gulxan butun maydonning ustki qismida kuzatildi. Uning markazida qalinligi loyli qatlam bilan 0,5 metrga teng. Unda tuproq va kul aralashtirilgan katta siniq xum topilgan. Kulning oldida jangchining qalqonidan qolgan ko`plab bo`laklar topilgan, ular bilan bir qatorda kamon o`qlarining uchlari va taqinchoqlar ham topilgan. Bu topilmalar orasidan to`g`ri burchakli himoya minorasi va tuproq qo`rg`onning ikki qal`a qismi va minoradagi nayzasimon tuynuk tasviri tushirilgan oltin nishona ajralib turadi. Kulning yuqori qatlamida qurbonlik qilingan hayvon suyaklari va siniq idishlar bilan birga yorug`lik taratuvchi ko`plab asboblar topilgan. Ibodatxona hovlisini qazish ishlari ko`rsatganidek, u qo`shimcha binolar bilan o`rab olingan edi. Mazkur binolar loy bilan to`ldirilgan maydondan ko`tarilib turgan maydoncha ustida barpo etilgan. Sharqiy ibodatxonani qazish ishlari shuni ko`rsatadiki, u uzoq vaqt davomida o`zgarishsiz faoliyat ko`rsatgan. ibodatxona poli va ayvonida ta`mirlash ishlari olib borilganligi natijasida suvoqning qalin qatlami vujudga kelgan. Ehtimol milodiy IV asrda ibodatxona qayta qurilgan bo`lishi mumkin. Ibodaxonada xudoning haykali turgan kirish qismining qarshisida turgan katta markaziy peshayvondan tashqari ko`plab boshqa peshayvonlar ham qurilgan. Sufalarda tashqi devorlarni mustahkamlovchi devorlar qurilgan. Ayvondagi polning sathi ibodatxona poli sathigacha ko`tarilgan. Ayvon ichida bir qatorda turli tipdagi ustunlar saqlanib qolgan. Asosning ikkinchi qatori janubiy qismda bo`lib, ular saqlanmagan. Ayvonda ibodatxonadan farqli o`laroq ustunlar asosi yog`ochdan bo`lgan. Ayvonda ham tokchalar qo`yib chiqilgan. Tez orada uchunchi qayta qurish ham ro`y bergan. Bu jarayonda markaziy tokcha oxirigacha qad rostlagan va keng pog`onali postament sufa qurilgan bo`lib, unda ilohning haykali mavjud bo`lgan, degan taxmin qilinmoqda. Ibodatxonaning binosi qo`shimcha ikki devor bilan uch alohida qismga bo`lingan; markaziy kirish qarshisida sanam turgan, o`rta hajmdagi ibodatxona, yon tomonda esa xizmatkorlar uchun ikki tor bino mavjud bo`lgan. Ibodatxona polining sathi 70 santimetrga ko`tarilgan. Uchinchi qurilish jarayonida polning sathi ayvonda ilgarigidek saqlangan. Devor oldidagi sufalarning shakli o`zgargan. III davr ohirida g`arbiy maydondagi kulxona g`isht va loy bilan yopib tashlangan va uning ustida IV-V qurilish davrida faoliyat ko`rsatgan qo`shimcha binolar qurildi. Nisbatan yahshiroq saqlanib qolgan shimoli-sharqdagi kvadrat shaklidagi bino ichidagi xonadan turli xildagi sopol idishlar va bronza ashyolari topib olindi va ular ibodatxona faoliyatining oxirgi davri bo`lmish VI asrga tegishli ekanligi aniqlandi. IV-V qurilish davridagi binolarni qayta qurish unchalik ahamiyatli emas edi va faqatgina ibodatxona bilan cheklanib qolgan, ayvon va hovli qismlari deyarli qayta qurilmagan. Yuqorida qayd etilganidek, I-II davrga tegishli bo`lgan g`arbiy maydon kuldonlaridagi keramikani o`rganish natijasida uni III-IV asrlarga tegishli, deyishga asos bor. Uning faoliyati so`nggi davri to`g`risida So`g`dning yangi davrdagi podshosi shishpira tangasi guvohlik beradi. ushbu tanga V davr qurilishi poli tepasidan topib olindi. Bu erda bir vaqtlar juda boy bo`lgan tasviriy san`at yodgorligidan, shuningdek, Yerqo`rg`o`nning sharqona ibodatxonasidan deyarli hech narsa qolmagan. I qurilish davri yozuvlari II davrgacha bo`lgan uzoq faoliyat davomida deyarli ko`chib tushgan. Ayniqsa, II davr uchun ustun bo`lib xizmat qilgan devorlar buzilgach, I davr devorlari yuzasida bo`yoq dog`larigina qolgan edi. Biroq II davr tokchalaridagi yozuvlar yaxshi saqlangan. Ushbu tokchalar oq fonda chizilgan panjara tarzidagi rasmlar bilan bezalgan ornament shaklida jangchini tasvirlovchi fragmentlardan iboratligini namoyish etib turibdi. pastdan panjara tarzidagi bezaklar yarim aylanalar bilan o`rab olingan. Asrab qolingan eng yirik fragment markaziy tokchaning yon devorchasidan topib olindi. Unda oq nimbalardan iz qolgan tabiiy kattalikdagi anfas tasviri ko`rinib turadi. Tasvir kengroq bo`lgan qora ramka bilan o`rab olingan, xuddi shunga o`xshash chiziqning bo`laklari rasm bo`lagidan pastroqda ham kuzatiladi. G`arbiy ustunning asosida ham uslubiy jihatdan farqlanib turuvchi tasvirlar tushirilgan, taxminlarga ko`ra ular biroz kechroq chizilgan. Ular asosdan 1 m balandlikda joylashgan bo`lib, ustun asosini o`rab turuvchi bir qancha ramziy belgilardan iborat bo`lgan: afsonaviy 2 boshli qush va olov mehrobining mayin qora konturli chiziqlari yordamida qizil fonda ritmik ravishda takrorlanib turuvchi tasviri mavjud. Ibodatxonaning markazga yo`nalib turgan tomonida qizil fonda oq rang bilan chizilgan ikki insonning surati tushirilgan. Ehtimol ular madhiya aytayotgan paytda chizilgan kohinlarning tasviri bo`lishi mumkin. Ulardan birining qo`lida tirnavli aylana predmet, ikkinchisining qo`lida - uzuk va boshqa ayrim predmetlar bor. Ibodatxonaga bag`ishlab qurilgan ilohning haykali u erda o`ziga xos o`rin egallagan. Haykallar soni to`rtta bo`lgan shekilli, har bir qayta qurishdan so`ng eski sanamning haykali sindirilib, uning bo`laklari devor va pollar orasiga va ostiga tashlangan, uning o`rniga boshqa haykal o`rnatilgan. Bu erda hatto oxirgi davrda ham g`ishtdan qilingan, tepadan oq chang suvoq bilan surkalgan to`g`ri burchakli mehrob bino qilingan. Ushbu mehrob tozalanganda ham uning yuqori qismi toza kul qatlami bilan qoplanganligi ma`lum bo`ldi. Mehrob ostidan yog`och karkasda qilingan va bo`yalgan loy haykal qoldiqlari topildi. Mazkur qoldiqlarni o`rganish natijasida shunday xulosaga kelish mumkinki, ular uzun va eni tor ko`ylakda bo`lgan iloh haykalining parchalari bo`lgan. Xaykalning faqatgina orqa tomoni saqlanib qolgan. U IV davr qayta qurishdan so`ng peshtoqda turgan. Undan oldin bo`lgan haykalcha sindirilib, pol ostiga tashlangan bo`lishi ehtimoldan xoli emas. Haykalcha bosh bo`lagining kattagina qismi topilgan bo`lib, yuzi - yorqin bo`yalgan, peshonasida va iyagida qizil va oq aylanachalardan bezaklar chizilgan. Ibodatxonada, shuningdek, II davr haykaltaroshligi qoldiqlari ham topildi. Sharqiy ibodatxona qazilmalarida topilgan topilmalar orasida Yerqo`rg`on qadimgi aholisining g`oyaviy qarashlari bilan bevosita bog`liq bo`lgan va ibodat uchun ishlatilgan buyumlar alohida ahamiyatga ega. III davrga oid markaziy tokchaning tosm sag`anasida I va II davrlarda ham ishlatilgan buyumlarning kichik xazinasi ko`milgan. Shuningdek, aqiqdan yasalgan iloh va qurbaqaning mitti haykallari kiradi. IV davrga oid pol ostidan anchagina temir buyumlar, oltindan yasalgan osma barg ko`rinishidagi zargarlik buyumlari va bandli kichkina bronza oyna bilan birga yumshoq och rangli qorishmadan quyilgan ilon shakli topilgan. Zardushtiylarning muqaddas hayvoni - tipratikan bilan birga avesto bo`yicha yovuzlik homiysi axuramazdaning mavjudotlari bo`lmish ilon va qurbaqaning shakli joylashgan topilmalar majmuasi Yerqo`rg`on aholisining o`ziga hos mafkurasidan darak beradi. Ikkinchisi, markaziy yoki g`arbiy ibodatxona deb ataluvchi inshootning pastki qismi 50X50m, tepaligi 7 metrli to`rtburchak shakldan iborat bo`lib, janubiy tarafdan kirishda chuqur o`yiq joy bo`lgan. Bu bino ham ko`p marta qayta qurilgan. Muhimi shundaki, bu bino sharqiy bino bilan bir vaqtda qurilgan bo`lib, ular birgalikda yagona me`moriy majmuani tashkil qilgan (panjikentdagi kabi). Lekin o`z me`moriy rejasi bo`yicha u sharqiy ibodatxonadan butunlay farq qiladi. Ibodatxona majmuasining markaziy yoki g`arbiy qismi (I qazilma, markaziy tepalik) keyinroq qurilgan. Tashqi jixatdan ehromsimon ko`rinishga ega bo`lgan to`rtburchak devorlar massivi etisar madaniyatiga mansub bo`lgan ko`mish inshooti xususiyatlarini kattalashtirilgan xolatda namoyon etadi. Ushbu bino faqatgina tashqi tomondan o`rganligan bo`lib, hali uning funktsional vazifalari to`liq o`rganilmagan. Massivning shimoli-sharqiy tomondagi devorlari tashqi devorlar burchagidan topildi. Bu erda tik yo`naltirilgan fasadga ega bo`lgan to`rburchaksimon yirik ibodatxona mavjud bo`lib, u ko`rinishidan yanada qadimiyroqdir. bu inshoot o`z ko`rinishi va hajmi bilan oks va surx-kotol ibodatxonalariga o`xshab ketadi. Uning yoshi sharqiy tepalikning I, II qurilish davrlariga borib taqaladi. U ham olov saqlanadigan joy vazifasini bajargan bo`lishi mumkin. Qo`sh ibodatxonalar qurish an`anasiga to`xtaladigan bo`lsak, bu narsa eronda salavkiylar va parfiyaliklar davrida va keyinchalik, So`g`dda ham ma`lum bo`lgan. Yerqo`rg`on qasri binosi ichki shaharning shimoliy qismida ibodatxonalar majmuasi orqasida joylashgan. Oldingi qismi ibodatxona majmuasi kabi janubga qaratilgan mazkur yirik inshoot avvalroq hukmdor saroyi sifatida e`tirof etilgan. Bu bino tikkasiga ikki qismli bo`lgan va 1 gektarga yaqin maydonni egallagan. Pastdan 12 metr balandlikda bo`lgan yuqori maydon keng yo`nalishga mo`ljallangan. Janubiy tarafdan unga 4-5 metr pastda pastki maydon joylashgan. Chuqur pastlikni inobatga olgan holda qasrga kirish yo`li janubiy tarafning markazida joylashgan. Qasr yuqori maydonchasi shurfi shuni ko`rsatadiki, u to`rtburchak shakldagi xom g`ishtdan iborat mustaxkam platforma asosida qurilgan. Platformaga nisbatan 5 metr baland bo`lgan, ilgari qurilgan devorlar suvab tashlangan. Qasr majmuasi. Yerqo`rg`on qasri o`z tuzilishi va umumiy mazmuniga ko`ra, o`rta osiyoning mashhur qasrlaridan biri bo`lgan. U har biri alohida reja asosida qurilgan mustaqil ikkita, ya`ni yuqori va pastki maydonchalarga bo`linganligi bilan ham o`ziga xosdir. yuqori maydonda keng chiziq bo`yicha cho`zilgan alohida tsellalar (xonalar), vestibyullar, sharqqa qaratilgan ayvonlar, hovlilar va ovqatlanish xonalari mavjud bo`lib - bularning bari tor yo`laklarining ikki qatori bilan tutashtirilgan edi. Uni qasr ibodatxonasi bo`lgan deb hisoblash mantiqan to`g`ridir. Yerqo`rg`on qasrining tor yo`lakchalar bilan birlashtirilgan hovlichalar va imoratlar tuzilishiga ega bo`lgan pastki maydoni rejasi tuzilishi qadimgi sharqning ko`pgina qasr majmualariga xos. Bularga bobildagi navuxodonosor qasri va suzadagi doro qasrini misol qilib olish mumkin. Qadimgi o`rta osiyo qasrlari bilan Yerqo`rg`on qasrini unda alohida ibodatxona majmuasi mavjudliga yaqinlashtiradi. Qizilqir, kalolqir, tuproqqala, Yerqo`rg`on va panjikent qasrlari shu jihatlari bilan axamoniylarning pasargad, suza va persapoldagi mashhur qasrlaridan farq qiladi va ularning saroy qurilishidagi yanada qadimiy hisoblanmish ossuriya va midiya an`analariga borib taqalishi extimoli mavjud. Balki, "davlatlar qirolligi"da juda ko`p muhim ibodatlar (ilohlar) bo`lgandir. Shuning uchun rasmiy qabullar bo`ladigan zal "apadanalar" axamoniylar qasrida markaziy o`rin tutgan bo`lib, ularda sajda qilish inshootlari bo`lmagan. Axamoniylar qasrlari umumimperiya ma`muriy integratsiya markazlari xisoblangan. Yerqo`rg`on qasri xususiyatlari haqida xulosa qilib shuni aytish kerakki, shahar va qasr ibodatxona majmualari bir-biridan tamomila farq qilgan. Markazida olov yongan qasr ibodatxonasi tsellasi, yo`laklar tizimi orqali kunduzga yorug`lik va atmosfera ta`siridan butunlay ajratib qo`yilgan. Shuningdek, tasviriy san`at izi ham sezilmaydi, bu taxminan qasr va shahar muqaddas dargohlari ibodatdagi farq bilan bog`liq bo`lishi mumkin. Qasr ibodatxonasi doimiy olov saqlashga mo`ljallangan edi. Olov ma`bud (iloh) sharafiga, yoki III-IV asrlardagi naxshab hukmdorlarining ilohiylashtirilgan ajdodi sharafiga yoqilishi mumkin edi. Hukmdorlar maqbarasi. Yerqo`rg`onning yana bir ulkan xotira inshooti III-IV asrlarga taqaluvchi hukmdorlar maqbarasidir. Me`moriy jihatidan ushbu topilma shahar tomonga qaratilgan va uch tomondan tor yo`laksimon imorat bilan o`ralgan to`rtburchak markaziy zal yoki ayvon ko`rinishiga ega bo`lgan noyob ijodiy yodgorlikdir. Majmua yuqori zinali, ehromli platformada qurilgan bo`lib, tepaga olib chiquvchi ganch surilgan pishiq g`ishtdan terilgan paradli (hashamatli) zinasi ham mavjud bo`lgan. Maqbara interüeri tuzilishi echimi mashhur kushon ibodatxonasi surxkotalning rejasini takrorlaydi. Yerqo`rg`onda rejalashtirishning bu turi hashamatli maqbaralar qurilishida ko`p bor qo`llanilgan. Yerqo`rg`ondagi hukmdorlar dafn marosimlari o`sha davrdagi o`rta osiyo shahar axolisi uchun xosdir. Markaziy zal asosan yodga olish (xotira) xususiyatiga ega bo`lgan marosimlar uchun xizmat qilgan, perimetr bo`yicha joylashgan tor imoratlarda III-IV asrlardagi naxshab hukmdorlarining tozalangan suyaklari ko`milmasi ko`mish anjomlari bilan birgalikda topilgan bo`lib, bu imoratlar suyaklar, diniy xayr-ehsonlar va xotira rekvizitlari saqlanadigan joy bo`lgan. Temirchilar mahallasi. Naxshab markazining aholi yashaydigan inshootlari me`morchiligiga to`xtaladigan bo`lsak, Yerqo`rg`onning yuqori qismi IV- VI asrlardagi aholi yashash joylarinint to`liq suratini berib, bu erda qullar va temirchilar mahallasi ko`proq o`rganilgan. Birinchisi ichki shaharda joylashgan bo`lib, o`zining qazilgan qismi (13 qazilma) mahallani tashkil etuvchi alohida uy xo`jaliklari qatorlaridan iborat. Bir necha xonadan iborat bo`lgan anchagina katta uylar tegishli jihozlarga ega bo`lgan. Sajdagohga ega bo`lgan (olov yoqish izlari bo`lgan mexrob, loydan yasalgan haykal) ko`pgina uy xo`jaliklari hovlilarga ega emas edilar. Kulollar mahallasi bo`ylab o`tkazilgan yagona devor mahallani sharqiy va g`arbiy qismlarga bo`ladi. Barcha xo`jaliklar kattaroq yoki kichikroq to`rtburchakli qismlarda yoki sektsiyalarda joylashgan bo`lib, ushbu mahalla tuproqqal`a va qadimiy xorazmning boshqa shaharlari yashash mahallalariga monand yagona massiv shaklida qurilgan. Yerqo`rg`on tashqi shahrida joylashgan temirchilar mahallasi boshqacha taassurot uyg`otadi. mahalla ichki devor darvozasidan to Samarqand va kesh yo`nalishiga olib chiquvchi tashqi darvozagacha cho`zilgan ko`chaning ikki tarafida joylashgan edi. Temirchilarning butun xo`jaligi chiqish yo`li ko`chaga qaratilgan bo`lib, janubiy tomonda faqat ishlab chiqarish ustaxonalari joylashgan. Shu erning o`zida savdo ishlari olib borilgan. Shimoliy tarafda esa aholi istiqomat qiluvchi uylar joylashgan edi. Naxshabning V-VIII asrlarga oid qishloq joylaridagi inshootlarida olib borilgan qazishmalarning (kunjutlitepa, qo`shtepa va b.) ko`rsatishicha, shahar va qishloq aholisi xo`jaliklari ichki tuzilishida ko`zga ko`rinarli farqlar bo`lmagan. Madaniyatning Yunonlashtirish. Mil. Av. II-I asrlardan to milodiy III-IV asrlargacha bo`lgan haykaltaroshlik san`atining uncha ko`p bo`lmagan uzuq-yuluq bo`laklari bezakli asoslaridan panjikent syujet tasviriga o`zining yanada erkin chiziqlari bilan rivojlanishi orqali xorazm tuproqqal`asi uslubiga yaqinlashuvchi janubiy sug`dning evolyutsion yo`li xaqida dalolat beradi. O`sha davrdagi Yerqo`rg`on kulollari mahsuloti antik davrdan ilk o`rta asrlarga o`tish davridagi kulolchilik namunalarini o`zida mujassamlashtirgan. o`tgan davrlarga xos bo`lgan qadahlar saqlanib qolmagan. Ilk o`rta asrlardagi Yerqo`rg`on kulolchiligi namunalari o`ziga xos tarzda uning ko`rinishini xalqasimon tutqichga ega bo`lgan kichik ko`zachalar va ingichka devorli qizil hoshiyali idishlar belgilaydi. Ko`pgina yopishtirilgan idishlar ham mavjud bo`lib, ular orasida kuldonlar yoritgichlar va ibodat qilinadigan manqallar bor. Naxshabning er.av. III-I asrlarga tegishli terrakotikaga oid ilk shakllari idishga meduza-gorgona yuzi va qomatning yopishtirilgan shakl ko`rininshiga o`xshab ketuvchi ellincha qiyofalarning alohida topilmasi ko`rinishida ifodalangan. Shirikrobot madaniyatiga ma`lum bo`lgan oddiy ibtidoiy shakli qo`lbola erkak haykali to`plamini boyitadi. Milodiy I-II asrlar uchun ellinlashgan va mahalliy uslublarning Yerqo`rg`on koraplastikasi tipologik qiyofalarini ishlab chiqarish uchun o`zaro hamohanglik xos. Milodiy birinchi ming yillikning birinchi yarmida Yerqo`rg`onda haykalchalarning ellincha kiyimda bo`lishi naxshab uchun odatiy holat bo`lgan. Ushbu haykalchalardagi qo`l xolati quyidagicha: o`ng qo`l - ko`krak ostida, chap qo`l esa qorinda joylashgan. Ayniqsa, haykalchalar ichida bir ayol haykalchasi juda mashhur edi. Bu xilda kiyim kiygan antik ayol qiyofasi baqtriya, marg`iyona va sug`dda keng tarqalgan bo`lib, mumtoz yunon xitonasiga borib taqaladi. Ellincha qiyofadagi haykalchaning boshqa xili - engi bo`lmagan uzun xitondagi kelishgan ayol qomati bo`lib, chap qo`li yuqoriga qaratilgan va o`ng qo`li tanasi bo`ylab cho`zilgan. Bu tipdagi haykalcha ko`p hollarda peoniyning mashhur nika haykalchasi shakli va ikonografik belgilarini takrorlaydi. Yerqo`rg`on terrakotasi uslubiyatidagi ikkinchi yo`nalish yovvoyilashtirilgan shaklda ayol ma`budasining tekis, sxematik chizilgan qomati va ko`kragi ostida kerilgan barmoqlari shaklida ifodalangan. Uning keng ko`ylagi elpig`ichsimon shaklda valiklarga bo`lingan. Bu kiyim ko`chmanchilarga taalluqli bo`lib, otda yurish qulay bo`lishi uchun etagi keng qilingan. Beldan pastga qo`ng`iroqsimon tarzda kengayuvchi ushbu kiyim turi tekislikdagi tosh haykaltaroshligiga, shuningdek, surxkotal, shotorakka xos edi. Terrakot shakllar orasida esa saksanoxur, xolchayon, mirzako`ltepa va dalvarzintepaga xos. III-IV asrlar naxshab koroplastika san`atiing eng rivojlanish nuqtasiga etgan davr edi. Haykallarni talqin qilish shartliroq detallar sxemalashtirilgan, harakatning tashqi jismoniy shakldan ichki jamlanganlik va haykalchalar yuzining ruhlanganiga o`tish seziladi. haykalchalar badiiy munosabatda va realizm jihatidan ilgari davrda yaratilgan eng yaxshi na`munalardan qolishmaydi. Personajlar qo`lida u yoki bu attributlar paydo bo`ladi. Kostyumlar - ellincha, sharqiy yoki aralashgan shaklda. Ellin madaniyatiga xiton va kalafga o`xshaydigan bosh kiyimli gimatiya kiygan ma`buda qiyofasi tegishlidir. Qo`liga oyna olgan ma`buda haykalchasining bir necha variantlari saqlanib qolgan. Yerqo`rg`ondagi shahar ma`budasi ibodatxonasida bir necha oynalar topilishi, u shahar va naxshab viloyatini himoyasiga olgan ma`budaning ramzi bo`lganini ko`rsatadi va bu haykalchalar aynan shu ma`budani aks ettirgan bo`lishi mumkin. Bu haykalchalar birinchi bo`lib xorazmda, keyin esa baqtriyada topilgan, ammo bu turdagi haykalchalar marvda eng keng tarqalgan bo`lib, ularda odatda ma`budaning oyog`i ostida ilon yoki ajdarholar bilan birga aks ettirilgan (meshkeris). Tasviriy san'at. O`rta osiyoda tasviriy san`atning rivojlanishi va yoyilishiga ikki uslub: qadimiy sharq va ko`chmanchi skif - sak tasviriy san`atiga mansub ellin va maxalliy uslublarning o`zaro bir biriga samarali ta`siri o`ziga xos o`rin tutadi. Vaqt o`tgan sari tasviriy san`at ko`proq ieratik, shartli silliqlashib hamda yorug`lik soyasini va istiqbol illyuziyasini yo`qotgan holda ellin uslubiga xoslikni, ya`ni jonlilikni, haqqoniylikni yo`qotib borgan. Bu avtoxtonizmning g`alabasidan dalolat beradi, deb aniq aytolmaymiz, chunki bu belgilar, antik merosning an`anasi kuchli bo`lganiga qaramay, vizantiyaning ilk xristian san`atida ham uchraydi. Naxshab terrakotasi, o`rta osiyoning koroplastika san`atining umumiy oqimida rivojlangan bo`lib, bundan tashqari kiyim, ko`rinish va atributlarni tasvirlashda o`ziga xosligi bilan ajralib turgan. Nashxab haykallarining proportsiyasi o`zining balandligi bilan ham ajralib turadi. kiyimlar borsida, ayniqsa, ayollar kiyimlari, ko`proq ellin uslubiga mansub bo`lib, Buxoro va Samarqand terakotasiga esa ko`proq og`ir, osiyo uslubida bichilgan, durlar, uzuklar, o`yib ishlangan har hil bezaklar bilan bezalgan kiyimlarga o`xshash kiyimlar shiberganga yaqin bo`lgan tillatepadagi hukmdorlar maqbaralarida uchraydi. Nashxab uchun mesopotam uslubidagi yalang`och haykallar ham xos bo`lganmikan, vaholanki barcha musiqachi ayollar yalang`och tasvirlangan. Naxshab terrakotasida ayollar qo`llarining ko`pincha bo`sh holda tasvirlanishini ko`rish mumkin. Ilk o`rta asrlar koroplastikasiga xos plaketikalar Yerqo`rg`onning qo`shni mintaqalarida kuzatilmagan. III-V asrlarga mansub ba`zi haykalchalarda gandxar maktabi usulining ta`siri kuzatiladi. Kitob (shahar). Kitob (kirillcha "Kitob") — Qashqadaryo viloyati hududidagi shahar va tuman markazi. Tarixi. Kitob shahri O`zbekistonning navqiron shaharlaridan biri hisoblanadi. KIFTIOB-yoxud ikki daryo o‘rtasidagi shahar demakdir. Kitob tumani hududini uch tomondan baland tog‘lar — Ziyovuddin, Qo‘rg‘ontog‘ (Zarafshon tog' tizmasining davomi) va Taxta Qoracha (Hisor tog' tizmasining davomi) tog‘i o‘rab turadi. Jo‘g‘rofiy joylashuvi jihatidan bu shahar shimoldan Samarqand viloyati, sharqdan qo‘shni Tojikiston Respublikasi, janubdan Shahrisabz, g‘arbdan Chiroqchi tumanlari bilan chegaradosh Kitob so‘zi asli tojik tilidan olingan bo‘lib, «Kift» — yelka, «ob» — suv, yaʼni yelkadan o‘tgan suv degan maʼnoni anglatadi. Kitob shahrining ikki tomonidan ikki daryo — Qashqadaryo va Oqdaryo oqib o‘tadi. Ikki daryo oralig‘ida esa Kifti-ob — suv boshi, yaʼni Kitob shahri joylashgan. Aytishlaricha, «Kitob» soʻzining arabcha (sahifalar bor, oʻqish mumkin boʻlgan) «kitob» soʻziga aloqasi yoʻq. Kitob shahri yozma manbalarda XVIII asrning ikkinchi yarmidan boshlab uchraydi. Shahar atrofi baland va mustahkam mudofaa devori bilan o‘rab olingan bo‘lib, uning Jangallik, Govxona, Ravatoq, Qorapoycha, Xo‘jaro‘shnoyi, Lo‘lixona va Kunchiqar nomlari bilan yuritiladigan 7 ta mustahkam darvozalari bo‘lgan. Kitob bekligi Buxoro amirligi tarkibiga kirgan. Kitob shahri qadimdan Shahrisabz bilan yonma-yon joylashganligi va bu yerdan Buyuk Ipak yo‘li o‘tganligi sababli har yili yuzlab, minglab savdo karvonlari o‘tib turgan. Shahar aholisining ko‘pchiligi hunarmandchilik va savdo bilan mashg‘ul bo‘lgan. Tarixiy maʼlumotlarga ko‘ra, XVIII asrning oxiri XIX asrning ikkinchi yarmida shaharda to‘quvchilik, bo‘yoqchilik, gilamdo‘zlik, kashtado‘zlik, do‘ppido‘zlik, zargarlik, misgarlik, temirchilik, ko‘nchilik, mahsido‘zlik, kovushdo‘zlik, kulolchilik, duradgorlik, tegirmonchilik, juvozkashlik kabi 30 dan ortiq hunar turi mavjudligi va u yaxshi rivojlanganligi qayd etilgan. Arxiv maʼlumotlariga ko‘ra, 1870 yilning oxirida Kitob shahridagi 51 ta guzarda 3700 xonadon bo‘lib, unda 18500 nafar aholi yashagan. Shaharda 3 ta madrasa, 9 ta masjid, maktablar, 12 ta karvonsaroy, 2 ta bozor maydoni, yuzlab savdo do‘konlari va rastalar bo‘lgan. XIX asrning 80-90 yillariga kelib, shaharda olacha va chit to‘qish, bo‘z, namat, ipak matolar, chodir, palos, shollar, rang-barang kashtalar tayyorlash, ayniqsa, tez rivojlanadi. Kitoblik hunarmandlar tayyorlagan sifatli buyumlar yerli aholi ehtiyojini taʼminlash bilan birga tashqi bozorga ham ko‘plab chiqarilganligi tarixiy manbalarda qayd etilgan. Zeb-ziynat, kulolchilik buyumlari, gilamlar, iroqi do‘ppilar, o‘ymakoriy eshiklar Turkiston o‘lkasida ochilgan 1886 hamda 1890 yilgi ko‘rgazmalarda yuqori baholangan. XX asrning boshlarida shaharda shoyi to‘qish, ip yigirish, turli matolar to‘qish, ko‘nchilik, bo‘yoqchilik, gilam va palos to‘qish hunari ancha taraqqiy etgani, mahsulotkfh sifati yaxshilanganligi ko‘zga tashlanadi. Negaki, 1909 yilda Toshkentda ochilgan Turkiston o‘lka hunarmandchilik va sanoat ko‘rgazmasida kitoblik qo‘ligul hunarmandlarning faolroq qatnashganliklari va ular tayyorlagan buyumlar kumush va bronza nishonlar, diplom va faxriy yorliqlar bilan taqdirlangani bunga misol. XX asrning 20-yillariga kelib, Kitob shahrida hunarmandchilik korxonalari bilan yonma-yon paxta tozalash zavodlari, moy ishlab chiqarish korxonasi, pillakashlik fabrikasi va bir necha artellar faoliyat ko‘rsata boshladi. Kitob shahridagi tarixiy binolar — obidalarga kelsak, shahar qo‘rg‘oni, madrasa, masjidlar, karvonsaroylar o‘zaro urushlar va tashqi hujumlar, ayniqsa, 1870 yildagi hujum natijasida vayron qilindi. Sho‘ro zamonida esa madrasa va masjidlar ataylab buzib tashlandi. Qadimiy Kitob shahri va tumani hududida bir nechta tarixiy inshootlar, binolarning baʼzilari bizning davrimizgacha saqlanib qolgan bo‘lib, bu yerlarda o‘z zamonasining buyuk kishilari, olimlari, maʼrifaparvarlari yashab, samarali ijod qilganlar. Kitob tumani hududida joylashgan tarixiy meʼmoriy obidalardan biri XII—XIII asrlarga tegishli Hazrati Sulton maqbarasi va XV asrning ikkinchi yarmiga tegishli Hazrat Bashir ota maqbarasidir Hazrat Bashir Mirzo Ulug‘bek davrining ko‘zga ko‘ringan olimlaridan biri va uning do‘sti bo‘lgan, XVI—XVII asrlarga doir yana bir ziyoratgoh olim, shayx Xo‘ja Abduboqiy nomi bilan bog‘liq Xo‘ja Imkonagiy xonaqohidir. Bu islomiy obidalar Istiqlol yillarida obodonlashtirildi, baʼzi joylari taʼmirlanib, davlatimiz muhofazasiga olindi. Kitob shahri qadimdan buyuk olimlar, shoirlar, dostonchilar, baxshilar, sanʼatkorlar maskanidir. O‘zbek-tojik tillarida sheʼrlar ijod qilgan «Yusuf va Zulayho» dostonini yaratgan shoir Junaydullo Islom shayx o‘g‘li Hoziq, «Chor darvesh», «Mahfil oro», «To‘tinomo» kabi yirik asarlar yaratgan Mullo Qurbon Xromiy, «Alpomish», «Saydimxon», «Malika ayyor», «Avazxon», «Xilomon», «Qironxon», «Kuntug‘mish», «Go‘ro‘g‘li», «Yusuf bilan Ahmad» kabi xalq dostonlarini qoyilmaqom etib kuylagan baxshi-shoir, O‘zbekiston xalq dostonchisi Abdulla Nurali o‘g‘li va boshqalar shular jumlasidan. Jahon fani taraqqiyotiga o‘z hissasini qo‘shib kelayotgan dunyoning beshdan bir muhim nuqtasi — Mirzo Ulug‘bek nomidagi Xalqaro Kenglik Stantsiyasi — rasadxonasi ham Kitob shahrida faoliyat ko‘rsatib kelmoqda. Mustaqillik yillarida Kitob shahri va tumanining qiyofasi butunlay o‘zgarib, yangi turar-joylar, maktablar, litsey va kollejlar, madaniyat markazlari, sport maydonlari, tibbiyot muassasalari qad ko‘tardi. Hokimlik manzili. Kitob shahri General Joʻrabekov koʻchasi 32 uy Umakay jizi. Jiz - semiz qo`yning go`shtidan tayyorlanuvchi taom go`shtsevarlarning orzusidir. Eng mohirona tayyorlanadigan joyi - Chiroqchi tumanining Samarqand viloyati bilan chegarasida joylashgan Umakay qishlog`idagi choyxona. Choyxona, ayniqsa, yuk mashinalari haydovchilari o`rtasida juda mashhur. Daraxt tagidagi supalarda bemalol oyoqlarni yozib ishtaha bilan tanovul qilishingiz mumkin. Yo`l chekkasida joylashganligi uchun mashinalar shovqini biroz xalal bersa-da, taomning lazzati bu kabi kichik kamchiliklarni yopib yuboradi. 7 rejimida ishlaydigan bu choyxona, Qarshi - Samarqand yo`lidagi eng ko`p ziyorat qilinadigan maskanlardan biriga aylangan. Tayyorlanishi. Qo`y go`shti kichik, kubiksimon parchalarga bo`linib, o`zining yog`iga qovuriladi. Ustiga biroz piyoz tashlanib, xo`randalarga taqdim qilinadi. Bir qarashda juda jo`n tuyilsa-da, go`shtni qancha qovurish darajasini bilish haqiqiy oshpazlikni talab qiladi. Deyarlik, ko`zingizning oldida so`yilgan qo`yning go`shtidan qilingani uchun bu taom shahardagi choyxonalardagilaridan lazzatda ustun turadi. Agar yozda tashrif buyursangiz, haqiqiy dasht chalobini olib kelishlarini so`rang. Ichiga ko`kat tashlangan, dashtda har xil o`t-giyohlarni yeb, yelinlari to`lgan sigirning qaymog`i olinmagan sutidan tayyorlangan chalobni ichsangiz yo`lingiz tushsa, bu yerga kirmasdan ketmaydigan bo`lib qolasiz. 24/7. 24/7 — sutkada 24 soat, haftada 7 sutka ishlash rejimini anglatadi. Yaʼni har doim ishlaydigan korxona, xizmat turi yoki doʻkonlar haqida ishlatilishi mumkin. Chalob. Chalob — suzmaga (boshqa nomi "chakki") suv aralashtirib tayyorlanadigan ichimlik. Qishloq joylarda, ayniqsa jazirama yoz payti salqinlashtiruvchi xosiyati uchun Markaziy Osiyo aholisi tomonidan sevib istemol qilinadi. Chalob O`zbekistonning markaziy va shimoliy-sharqiy qismlarida tayyorlanadigan ayrondan tayyorlanish usuli va mazasi bilan farq qiladi. Tayyorlanishi. Suzmaga muntazam ravishda, bir maromda suv qoʻshilib aralashtiriladi. Qanchalik quyuq yoki suyuq boʻlishi tayyorlovchining tabiga bogʻliq. Qoʻshimcha sifatida yashil koʻkatlar (shivit, shavil), bodring, pomidor, rediska solinishi mumkin. Dasht yoki togʻ chaloblari oʻzining seryogʻliligi bilan ajralib turadi va shuning uchun boshqa shaharda yoki choyxonalarda qilinadiganlaridan ustun hisoblanadi. Chalobning yogʻi, agar suvni sal teparoqdan sekinlik bilan suzmaga solinsa, shunda koʻpiksimon shaklda paydo boʻladi. Suzma. Suzma (boshqa nomi "chakki", "chakka") qatiqdan suvini ajratib olish orqali olinadigan sut-qatiq mahsuloti. Tayyorlanishi. Qatiq gazmoldan qilingan xaltaga solinib, osib qoʻyiladi. Shunda undan suv ajralib chiqadi. Bu suv zardob (forscha "sariq suv") deb ataladi. Suzmaning mazasi qatiqning sifatiga bogʻliq. Suzma oʻzbek oilalarida salatlar uchun, baʼzi taomlarga qoʻshish uchun ishlatiladi. Ishtaha ochish xususiyatiga ega boʻlgani uchun bemorlarga tavsiya qilinadi. Suzmadan yozda sevib ichiladigan chalob ichimligi tayyorlanadi. Jasur Hasanov. Jasur Hasanov (1983-yilning 2-avgustidaida tugʻilgan) - Oʻzbekiston milliy terma jamoasi hamda Lehviya SK futbolchisi. Poyon Ravshan. Poyon Ravshan ("Poyon Ravshanov, Поён Равшан, Поён Равшанов") - 1941 yilda Qamashi tumandagi Katta Do`stberdi qishlog`ida tug`ilgan. O`rta maktabni medal bilan tugallab, 1958 yilda Alisher Navoiy nomidagi Samarqand Davlat universitetining filologiya fakultetiga o`qishga kiradi. 1963 yilda dorilfununni imtiyozli diplom bilan tamomlab, Samarqand viloyati gazetasida adabiy xodim bo`lib ishlaydi. Muallif 1964 yilda Qarshi Davlat pedagogika instituti o`zbek adabiyoti kafedrasi o`qituvchiligiga taklif etiladi. Shundan buyon Poyon Ravshanov ushbu oliygohning o`zbek adabiyoti kafedrasida faoliyat ko`rsatib keladi. O`zbek adabiyoti kafedrasi mudiri, fakultet dekani va ayni vaqtda universitetning o`quv ishlari bo`yicha prorektori lavozimida ishlab kelmoqda. Muallif chorak asrdan ortiq vaqt davomida Nasaf va Kesh (Shahrisabz) uzoq o`tmishida shakllangan adabiy hayot tarixini tadqiq etgan adabiyotshunos olimdir. Poyon Ravshanov Qashqadaryo tarixiga, madaniyati, ilm-fani va adabiy muhitiga doir bir qator maqolalar, risolalar muallifidir. Uning qalamiga mansub "Adabiy sahifalar" (1985), "Tarix badiiyati" (1989), "Adabiyot va ta'lim" (1991), "Qashqadaryo tarixi (eng qadimgi davrlardan XIX asr II yarmiga qadar)" (1995) kabi kitoblarida Qashqadaryo vohasining tarixi va madaniy hayoti o`tmishi yoritilgan. Poyon Ravshanov adabiyot ilmida o`z yo`liga ega bo`lgan olim. Uning nomini respublika ilmiy jamoatchiligiga dastlab tanishtirgan maqola "Alisher Navoiy shajarasi" bo`lsa kerak. "Sharq yulduzi" jurnalida (1983, 2 son) bosilgan ushbu tadqiqot yirik adabiyotshunos olimlar tomonidan juda yaxshi baholangan edi. Muallifni tarixnavis sifatida taqdim etgan "Yoshlik" jurnalida chop etilgan "Amir Temur muhri" maqolasi ham o`quvchilarda katta qiziqish o`yg`otgan edi. Shundan ko`p o`tmay, uning Salohiddin Xojaning "Temurnoma"si matnini tayyorlab nashr etishi o`ziga xos voqea bo`lgan edi. Bundan tashqari taniqli olimninig bir nechata tarixga oid kitoblari nashr etilgan. Jumladan, "Turkiy qavmlar tarixi", "Saidnabi Qorovulbegi", "Zavol", "Sohibqiron tug`ilgan joy yoxud Zanjirsaroy qissasi", "O`zbekistonning yangi tarixi" (ham mualliflikda) singari asarlarni zikr etish kifoya. Muallifning qalamiga tegishli bo`lgan jamiki ilmiy ishlarni bu erda tavsif qilishga imkon yo`q. U 20 ga yaqin risola, darslik muallifi, bir nechta tarixiy qissa, 500 dan ortiq ilmiy - ommabop maqolalarni nashr qildirgan olim. Kultigin. O’rxun–Enasoy obidalari 5-7 asrlarda qadimgi turk tilidagi va yozuvidagi tarixiy yodgorlik sifatida qadrli. Mo’g’ulistondagi O’rxun va Janubiy Sibirdagi Enasoy daryolari sohillarida topilgani uchun ham shunday nomlangan. Mo’g’ulistondan Shimoliy dengizlargacha, Uraldan Saxalinga qadar davom etgan hududda shu yozuvdagi yodnomalar uchraydi. Shimoliy Kavkazda 15 asrda ham O’rxun yozuvidan foydalanilgan. O’zbekiston hududida (Farg’ona, Surxondaryo v.b. joylar) dan 20 dan ortiq turkiy–run yozuvi yodgorliklari topilgan. Yirik O’rxun bitiklari Kultigin, Bilga xoqon, To’nyuquq va boshqa bu yozuvdagi yodnomalar (mas. Irq bitigi) adabiy manba sifatida qahramonlik qissa va dostonlariga mazmunan yaqin keladi. Kultigin bitiktoshi 732 y. Turk xoqonligi(551–745)ning lashkarboshisi sharafiga o’rnatilgan. Bitiktosh ikki qismdan: Kichik va Ulug’ bitikdan (muallifi Yo’llig tigin) iborat. Vatan manfaati yo’lida xizmat qilish, mamlakatning mustahkam, osoyishta bo’lishi uchun kurash bitikoshlarda bosh maqsad ekani aytiladi.Asarda Tabg’ach, Tibet, Sug’d, Turgash, Qirg’iz kabi joy nomlari tilga olingan. Enasoy bitiklari marsiya va madhiya janrlarining qadimgi turk adabiyotidagi ildizlari haqida tasavvur beradi. Bitiktoshlar 19 asr oxirlarida topilib, U.Tomsen tomonidan o’qilgan va ilmiy muomalaga kiritilgan. Ba’zi yodgorliklar deshifrovka qilingan emas. AQSh, Rolsha, Vengriya, Finlyandiya va Turkiyada ham o’rganilgan. Rossiyada V.Radlov, S.Malov, I.Stebleva ishlari ma’lum. O’zbekistonda Fitrat, A.Qayumov, N.Rahmonov v.b. asardan namunalar va tadqiqot ishlarini chop qildirgan. Televideniye. Televideniye ( — "uzoq" va lot. video — "koʻraman") harakatlanayotgan tasvir va tovushni masofadan uzatish tizimidir. Televideniyening ishlash prinsipi tasvir kadrini satrlarga boʻlib uzatishga asoslangan. Kadrlar almashinishi chastotasi tasvir oʻzgarishi tezligiga qarab tanlanadi. Televideniya tarixi. Hozirgi kunda kundalik hayotimizni oynai jahonsiz tasavvur qilolmaymiz. Texnika taraqqiyot etgan sari televizorlar ham rivojlanib, mukammallashib bormoqda. Ammo ana shu televizorning tarixi haqida nimalar bilasiz ? Maʼlumki, ommaviy axborot vositalari orasida televideniye eng kenjasi boʻlib, mamlakatimizda uning paydo boʻlganiga deyarli yarim asr boʻlay deb qoldi. Tasvirni bir manzildan, boshqa manzilga uzatishga urinish ishlari XIX asr oʻrtalarida olib borilgan. Ingliz mexanigi A.Benua surat xolidagi tasvirni uzatish apparatini 1843 yili ixtiro qilgan. A.Benua qogʻozday ingichka qalay parchasiga tasvir tushirib, maxsus siyoh yordamida yozuvlar bitib, qalay taxtachani tasvir tarqatuvchi apparatga oʻrnatgan. Tasvirni qabul qiladigan apparatga esa elektr toki taʼsirida xiralashadigan maxsus, qogʻoz oʻrnatgan. Tasvirni elektr quvvati yordamida masofaga uzatadigan yana bir texnik uskuna loyihasi 1858 yilda Rossiya rasmiy doiralarida muhokama qilganligi haqida ham maʼlumotlar bor. 1897 yili bir muhim ixtiro qilinadi, nemis fizik olimi K.F. Braun osselograf uchun nur tarqatuvchi elektron trubka yaratdi. Ana shundan soʻnggina Peterburg Texnologiya INstituti professori Boris Lvovich Pozing television tasvirni qabul qilish, uni bir manzildan boshqa manzilga uzatishga muvaffaq boʻladi. 1907 yili B.Rozing tasvirni masofaga uzatishda nur tarqatuvchi electron trubkani qoʻllashnitaklif etadi. 1911 yili 22(9) mayda Rozing yorugʻ fonda bir-biriga parallel ikkita qora chizigʻini nur tarqatuvchi electron trubkada qabulqilishni tajribada sinab koʻrdi. Toshkentning Shayxontohur mavzesidagi Bola masjid koʻchasi, 74-uyda, (hozirgi Navoiy koʻchasidagi 199 uy. Hozirgi Toshkent televideniyesi markazi yonida) Yusufxon aka va Hamza opa Mirzamuhamedovlar uyida, 1925—1928 yillarda tasvirni ham uzatuvchi, ham qabul qiluvchi tomonlari toʻla electron tizimiga asoslangan hozirgi zamon televideniyesi yaratilib, jahonda birinchi boʻlib harakatdagi haqiqiy television tasvir qabul qilindi. Ushbu ixtiro asoschilari oʻsha paytdagi Eski shaharning soʻlim hovlisidagi boloxonali uyning bir xonasida yashovchi Boris Grabovskiy bilan Ivan Belyanskiylar edilar. 1928 yilning 4 avgust kuni teletasvirni uzatuvchi apparat koʻchaga oʻrnatildi. «Xiva» kinoteatri oldiga oʻrnatilgan telemajmuaning tasvirni qabul qiluvchi qismida oʻtib ketayotgan tramvay koʻrindi. Bu dunyoda birinchi bor koʻchada toʻgʻridan-toʻgʻri olib koʻrsatilayotgan telereportaj — toshkentlik ixtirochilarning katta gʻalabasi edi. Televizor haqida maʼlumot beradigan boʻlsak, u telestudiyalardan uzatiladigan teleeshittirishlarning signallarini qabul qilish, kuchaytirish hamda tasvir va tovushga aylantirish uchun moʻljallangan radioelektron qurilma. Televizorning rangli va oq-qora, statsiognar va koʻchma xillari bor. Televizion markazdan tarqatilgan electr signallarini toʻlqinlarni qabul qiluvchi antenna tutib, kabel orqalitelevizorga uzatiladi. Bunda tebranishlar kuchayadi, tasvir va tovush signallariga ajraladi, soʻngra kineskop va radiokarnayga oʻtadi. Generatorlar vositasida kineskop ekranida television rastr hosil qilinadi. Oq-qora televizorda tasvir tasvir signallari qora va yorugʻ elementlar koʻrinishida namoyon boʻladi. Qabul qilinadigan dasturlar soniga qarab, televizor bir, uch, besh, oʻn ikki, oʻttiz bir va hokazo kanallari boʻladi. Televizorda qabul qilish uchun metrli toʻlqinlardiapazonida ishlaydigan televizion kanallardan foydalaniladi. Detsimetrli diapazondagi dasturlarni qabul qilish uchun televizorlarga alohida moslama — konverton qoʻyiladi. U detsimetrli signalni qabul qilib, chastotasini birinchi, ikkinchi yoki boshqa television kanal chastotasiga moslab beradi. Televizorlarning tuzilishi standartlashtirilgan. Uning soddalashtirilgan sxemasi kanalning almashlb ulash bloki, tasvir va ovoz kanallari, sinxronlash kanallari, yoyuvchi blok va elektr quvvatlari bilan taʼminlovchi blokdan iborat. Telestudiyalar bir necha dasturni bir vaqtda uzatadi. Ulardan keragini koʻrish uchun televizorda sozlash blokidan foydalaniladi. Bu sozlash bloki yuqori chastotali kuchaytirgich bilan tutashtirilgan boʻladi. Tasvir va tovush signallari bir-biridan farq qiladigan chastotalarda uzatilganligi uchunbu signallar kuchaytirilganidan soʻng yuqori chastotali tebranishlar ajraladi va boshqa-boshqa mustaqil kanallar boʻyicha ketadi. Tovush signallari tebranishlari tovush blokiga tushadi. Tasvir blokida detector yuqori chastotali tebranishlardan tasvir signallarini ajratib oladi. Rangli televizorlarning tuzilishi ancha murakkab, ular oq-qora televizorlardan ranglar kanali bloki va rangli kineskopi bilan farq qiladi. Rangli televideniye tizimi uch kanalli boʻladi. Monoxrom tashkil etuvchilar — qizil, koʻk va zangori ranglar rang qorgichchida aralashadi, soʻngra uzatgich modilyatoriga oʻtadi. Tebranishlar qabul qilgichda qaytadan uch chastota kanaliga boʻlinib, rangli kineskopga oʻtadi. Sifat koʻrsatkichlari, ekranning oʻlchami va foydalanishga qulayligi boʻyicha televizor toʻrt sinfga boʻlinadi: I—III sinfdagisi — statsionar televizorlar, IV sinfdagisi — portativ, yaʼni koʻchma televizorlar, odatda, televizorlar bosma montajdan keng foydalanilgan alohida konstruktiv bloklardan tuziladi. Televizorlarda asosan, yarim oʻtkazgichli asboblar, integral platalar, tranzistorlar qoʻllaniladi. Ekrani tekis va elektrlyuminiforda ishlaydigan, juda katta va mitti ekranli televizorlar yaratilgan. Sarbadorlar. menga sarbadorlar haqida ma'lumot kerak edi qachon kiritasizlar Foo Fighters. Foo Fighters 1995-yili Dave Grohl tomonidan tuzilgan amerikalik rock guruhdir. Grohl Nirvana guruhidan 1994-yili ketganidan so'ng bu guruhni tuzdi. Courtney Love. Courtney Michelle Love (talaffuzi: Kortni Mishel Lav; 1964-yil 9-iyulida tugʻilgan) amerikalik qoʻshiqchi va aktrisadir. Nirvana guruhi xonandasi Kurt Cobain bilan turmush qurib, ikki yil u bilan yashagan. Green Street Hooligans. "Green Street Hooligans" (ingl. "Green Street koʻchasi bezorilari") 2005-yili ekranlarga chiqqan va Angliyadagi futbol bezoriligi haqida hikoya qiluvchi badiiy filmdir. Rejissor — Lexi Alexander, bosh rollarda — Elijah Wood hamda Charlie Hunnam. Film shuningdek "Green Street", "Hooligans", "Football Hooligans" kabi ismlar ostida ham maʼlumdir. Ssenariy muallifi sobiq bezori, endilikda esa yozuvchi Dougie Brimsondir. Mazmuni. Muxbirlikka oʻqiyotgan Matt Buckner xonasidan kokain topilib, u Harvard Universitetidan haydaladi (aslida kokain uning xonadoshi Jeremy Van Holdenniki edi, biroq uning otasi yuqori mansabli amaldor boʻlib, obroʻini yoʻqotishdan qoʻrqqani uchun, ishni bosdi-bosdi qilib yuboradi). Matt Buyuk Britaniyaga, singlisi Shannon va pochchasi Steve Dunham bilan vaqtincha yashashga ketadi. U yerda u Stevening ukasi Pete — ashaddiy futbol bezorisi, West Ham United jamoasi muxlisi bilan tanishadi. Avvalboshda Petega yoqmagan Matt keyinchalik u va uning ogʻaynilari bilan yaqin doʻst tutinadi, futbol va bezorilar hayotiga oʻralashib, klublararo matchlardan soʻng boshqa klublar muxlislari bilan mushtlashib, ularni yaqindan oʻrganadi. Film davomida koʻplab dramatik sahnalar boʻlib oʻtadi. Matt Amerikaga qaytadi va Jeremyga kokainbozligini tan oldiradi. U bilan suhbatni tasmaga yozib olgan Matt Harvardga qaytishini aytadi. Elijah Wood. Elijah Jordan Wood (talaffuzi: Elayja Jordan Vud; 1981-yil 28-yanvarida tugʻilgan) amerikalik aktyordir. 8 yoshidan beri kinofilmlarda suratga tushadi. Eng mashhur rollaridan biri Uzuklar hukmdori filmlaridagi Frodo Baggins rolidir. Bundan tashqari u videooʻyinlar qahramonlariga ham ovoz beradi. Futbol bezoriligi. Futbol bezoriligi deb futbol ishqibozlari tomonidan yoki futbol matchlari natijalaridan norozilik tufayli kelib chiquvchi bezorilikka aytiladi. Bularga turli futbol jamoalarini dastaklovchi muxlislar orasidagi janjal va mushtlashuvlar, vandalizm va boshqa tur notinchliklar misol boʻlishi mumkin. Baʼzi mamlakatlarda (asosan Yevropada) futbol bezorilari oʻta oʻng yoki oʻta soʻl siyosiy firqalar bilan aloqadordirlar. Futbol bezoriliklari jiddiy oqibatlarga, halokatlarga olib kelishi mumkin. Bezorilarni tinchlantirish uchun militsiya (politsiya) kuchlari, klublar uchun jarimalar va hk choralar koʻriladi. Tarixi. Sport bilan bogʻliq ommaviy bezoriliklar Oʻrta Asrlardan beri maʼlum. 1314-yili Angliya qiroli Edward II toʻs-toʻpolonlarga yoʻl qoʻymaslik uchun mahalliy toʻp tepish oʻyinini taqiqlagan. Zamonaviy futbol bezoriligining ilk koʻrinishi 1880-yillar Angliyasida sodir boʻlgan: match paytida jamoa muxlislar raqib jamoa ishqibozlari va hakamlarni haqoratlashgan. Ikki jahon urushlari orasidagi vaqtda bironta jiddiy futbol bezoriligi kuzatilmagan. Biroq 1950-yillardan boshlab bu hodisalar avjiga olib ketdi. Janubiy va Markaziy Amerika. Futbol bezoriligi Argentina va Peruda keng tarqalgan (Braziliyada nisbatan kamroq). Bu mamlakatlarda futbol bezoriliklari tufayli yuzlab odamlar halok boʻlgan; bezorilar pichoq va oʻtochar qurollardan foydalanishadi. 1969-yili Salvador va Gonduras orasida «Futbol urushi» deb atalgan harbiy ziddiyat yuzaga keldi va u olti kun davom etdi. Bu urushga shu ikki mamlakat terma jamoalarining jahon chempionati saralash musobaqalaridagi matchlaridan soʻnggi muxlislar olishuvi sabab boʻlgandi. Shimoliy Amerika. Meksika va AQShda futbol bezoriligi noyob boʻlsa-da, yoʻq emas. 1998-yilda Meksika milliy futbol terma jamoasi muxlislari Olmoniya jamoasiga yutqazganida meksikalik bezorilar toʻpolon koʻtarishib, bir kishining oʻlimi va bir necha yaralanishlarga sabab boʻlishdi. Shuningdek, 2008-yili Amerika Qoʻshma Shtatlarida, Ohio shtatida Columbus Crew va West Ham United klublari matchida 100 dan ortiq futbol bezorilari oʻzaro mushtlashishdi. Yevropa. Yevropa mamlakatlarida futbol bezoriligi juda keng yoyilgan. Ayniqsa Buyuk Britaniya, Fransiya, Olmoniya, Turkiya va Rossiyada bezorilar yaxshi uyushgan holda harakat qilishadi. Osiyo. Osiyoda futbol bezoriligi kam uchraydigan holatdir, biroq Xitoy, Bangladesh, Isroil, Shimoliy Koreya va Siriyadagi bezoriliklar chogʻida oʻnlab odamlar halok boʻlishgan. Oʻzbekistonda futbol bezoriligi katta miqyoslarda emas. Bezorilik odatda stadionlarning ayrim sektorlaridagi janjallar bilan cheklanadi (shuni aytish joizki, bunda militsiyaning hissasi katta). Biroq Toshkentda futbol bezorilari stadionlar tashqarisida toʻpolon qilishgani, jamoat transportiga jiddiy zarar yetkazishgan hollari maʼlum. Afrika. Kongo Demokratik Respublikasi, Misr, Gʻana, Liviya, Mozambik va Zimbabve kabi oʻlkalarida futbol bezoriligining ogʻir hollari uchrab turadi. Avstraliya. Avstraliya klublari milliy belgilarga koʻra tuzilgani uchun avstraliyalik futbol bezorilari futbol bahona millatchilik ziddiyatlarini keltirib chiqarishadi. Kompyuter dasturi. Kompyuter dasturi yoki qisqacha dasturdeb maʼlum bir vazifani bajarish uchun kompyuter tomonidan amalga oshirila oladigan buyruqlar tizimiga aytiladi. Ada Lovelacening birinchi kompyuter dasturi. Dunyoda eng birinchi kompyuter dasturi 1842-43-yillarda Ada Lovelace tomonidan Charles Babbage yaratgan analitik mashina uchun yozilgan boʻlib, bu matematikadagi Bernulli sonlarini hisolbashga moʻljallangan edi. Bu dastur faqat qoʻlda amalga oshirilishi (mexanik) mumkin edi, chunki oʻsha davrda hali bunday vazifani amalga oshira oladigan mashinalar yaratilmagan edi. Perfokartadagi eng birinchi dastur. 1936-yilda nemis olim Konrad Zuse oʻzining nomini olgan Z1 va Z2 hisoblash mashinalari uchun perfokartalardagi buyruqlar tizimidan iborat birinchi kompyuter dasturini yaratdi. Ushbu hisoblash mashinasi 4 ta asosiy matematik amallar va kvadrat ildiz chiqarish amalini binar qoldiqli sonlarda bajara olgan. Bernoulli sonlari. Bernoulli sonlari "B'n" ratsional sonlar toʻplami boʻlib, matematikada koʻp uchraydi, masalan, trigonometrik, giperbolik va boshqa funksiyalarda hisoblash uchun koeffitsientlar sifatida, yoki Euler-Maclaurin formulasida, sonlar nazariyasida Riemann zeta funksiyasi bilan bogʻliq vaziyatlarda. Ushbu sonlarga bunday nom berishni Abraham de Moivre taklif qilgan. Birinchi Bernoulli sonlari: formula_1, formula_2, formula_3, formula_2, formula_5, formula_6, formula_7, formula_8, formula_9, formula_10, formula_11 va b. TCP/IP. Transmission Control Protocol/Internet Protocol (qisqacha TCP/IP) kompyuter tarmogʻi protokoli boʻlib, Internet bilan yaqin aloqada boʻlgani sababli Internet protokoli deb ham ataladi. Internet protokoli oilasining tuzilishi IP Reference Modelida tavsiflangan. Kompyuter tarmogʻi ga ulangan kompyuterning identifikatsiyasi IP-manzil yordamida amalga oshiriladi. Protokollar oilasiga shuningdek yana User Datagram Protocol, qisqacha UDP ham kiradi. Axborot texnologiyalari. Axborot texnologiyalari maʼlumotlarni boshqarish va qayta ishlash texnologiyalaridir. Odatda bu atama ostida kompyuter texnologiyalari tushuniladi. Axborot texnologiyalari sohasida turli axborotni EHM va kompyuter tarmoqlari orqali yigʻish, saqlash, himoyalash, qayta ishlash, uzatish kabi amallar ustida ishlar olib boriladi. Oʻzbekistonda axborot texnologiyalari mutaxassislari Toshkent Axborot Texnologiyalari Universitetida tayyorlanadilar. Navoiy (krater). Navoiy krateri - Merkuriy sayyorasidagi kraterlardan birining nomi. Koordinatlari — 59.0° shimoli kenglik, 200° sharqiy uzunlik, diametri — 66 km. Krater Xalqaro Astronomiya Ittifoqi tomonidan oʻzbek shoiri Alisher Navoiy sharafiga shunday atalgan. The IT Crowd. "The IT Crowd" (ingl. "AT olomon") Buyuk Britaniyaning Channel 4 telekanali uchun suratga olingan sitkom teleserialdir. Rejissor - Graham Linehan, prodyuser - Ash Atalla. Serial katta shirkatning axborot texnologiyalari boʻlimida ishlovchi kompyuterchilar haqida hikoya qiladi. Teleserial 2006-yil 3-fevralidan beri ekranlarda namoyish etilmoqda. Har bir mavsumda oltitadan qism suratga olinadi. Mazmuni. "The IT Crowd" voqealari Londonda joylashgan xayoliy "Reynholm Industries" shirkatida boʻlib oʻtadi. Serialning asosiy qahramonlari — Roy, Moss va Jen shu shirkat yertoʻlasida ishlashadi. Zamonaviy, osmonoʻpar va ozoda shirkat binosidan farqli oʻlaroq yertoʻla iflos, betartibdir. Shirkat nima shugʻullanishi ayon qilinmaydi (faqatgina ITVni sotib olishgani va "ming sakkiz yuz milliard milliard" foyda topishgani eslatib oʻtiladi). Ikki texnik — Moss va Roy odamlarga aralashmaydigan geeklardir. Shirkat ishlariga hissalari tegishiga qaramay, boshqa xodimlar ularni yoqtirishmaydi, oʻzlarini ulardan uzoq tutishadi. Jen esa yangi kelgan xodim boʻlib, kompyuter savodxonligi darajasi oʻta past boʻlishiga qaramay, AT boʻlimining rahbari lavozimiga tayinlangandir. Mukofotlar. Serial 2008-yili "Rose d'Or" Eng Yaxshi Sitkom mukofotini oldi. "The British Sitcom Guide" saytida "The IT Crowd" "2006-yilning Eng Yaxshi Britan Sitkomi", deb eʼlon qilindi. 2008-yil noyabrida serialga Xalqaro Emmy mukofoti berildi. George Washington. George Washington (talaffuzi: Jorj Vashington; 22-fevral, 1732 - 14-dekabr, 1799) Amerika Qoʻshma Shtatlarining birinchi prezidenti, Amerika Mustaqilligi Urushida Qitʼa Armiyasi bosh qoʻmondoni boʻlgan. Matlyubov, Bahodir Ahmedovich. V 1975 g. zakonchil ximicheskiy fakultet Samarkandskogo gosuniversiteta, a v 1983 g. — yuridicheskiy fakultet SGU. > V organax vnutrennix del s 1973 g. Rabotu nachinal s doljnosti inspektora ugroziska. S 1978 po 1989 g. zamnachalnika ugroziska UVD Samarkandskoy oblasti, zatem nachalnik Siabskogo RUVD i odnovremenno zamnachalnika oblastnogo upravleniya Samarkandskoy oblasti. 1990—1994 g. — nachalnik GUVD g. Samarkanda.1994-1997 g. — nachalnik upravleniya vnutrennix del Buxarskoy oblasti. S 1997—2004 — perviy zamministra MVD Uzbekistana. Odnovremenno — predsedatel Gosudarstvennoy komissii po pereseleniyu jiteley visokogornix kishlakov. i s 21 aprelya 1998 — zam. pred. Myejvedomstvennoy komissii po izucheniyu zakonnosti deyatelnosti religioznix obщin, techeniy i grupp. S 17 fevralya 2004 — predsedatel Gosudarstvennogo tamojennogo komiteta Ryespubliki Uzbekistan. В 1975 г. закончил химический факультет Самаркандского госуниверситета, а в 1983 г. - юридический факультет СГУ. > В органах внутренних дел с 1973 г. Работу начинал с должности инспектора угрозыска. С 1978 по 1989 г. замначальника угрозыска УВД Самаркандской области, затем начальник Сиабского РУВД и одновременно замначальника областного управления Самаркандской области. 1990-1994 г. - начальник ГУВД г. Самарканда.1994-1997 г. - начальник управления внутренних дел Бухарской области. С 1997-2004 - первый замминистра МВД Узбекистана. Одновременно - председатель Государственной комиссии по переселению жителей высокогорных кишлаков. и с 21 апреля 1998 - зам. пред. Межведомственной комиссии по изучению законности деятельности религиозных общин, течений и групп. С 17 февраля 2004 - председатель Государственного таможенного комитета Республики Узбекистан. Mushtum. "Mushtum" Abdulla Qodiriy tomonidan tashkil etilgan hajv va kulgi jurnalidir. Jurnal 1923-yil 13-fevralidan beri chop etiladi. Angels & Airwaves. Angels & Airwaves (shuningdek "AVA") Blink-182 va sobiq Box Car Racer guruhlari gitarachisi/xonandasi Tom DeLonge tomonidan tashkil etilgan amerikalik alternative rock guruhdir. Guruh tarkibidagilar: David Kennedy (Over My Dead Body, Hazen Street va Box Car Racer), Atom Willard (Rocket From the Crypt va Offspring), Matt Wachter (30 Seconds to Mars), Ryan Sinn (The Distillers; guruhdan 2007-yili ketdi). Guruh shu kungacha ikki albom: "We Don't Need to Whisper" hamda "I-Empire"larni tayyorlagan. Shuningdek ular 2008-yil 17-iyunida "Start the Machine" nomli hujjatli film chiqarishdi, "I-Empire" nomli film suratga olishni rejalashtirishgan. Guruh nomi inglizchadan "Farishtalar va havo toʻlqinlari" deb oʻgiriladi. Bahrin. Bahrin, o´zbeklarning 92 urug´laridan biri.Bu urug´ni kelib chiqish tarixiga nazar tashlasak, buyuk mo´gul xoni Chingizxonning avlodidan kelib chiqqan. Yani Temuchin(Chingizxon)ning nabirasi Bahrin avlodlaridandir.Bu urug´ vakillari hozirgi kunda O´zbekistonni qariyib hamma joyida istiqomat qilishadi.Masalan:Samarqand viloyatining Urgut tumanida, Fargona vodiysida "Bahrin" nomli qishloqlarning borligi shundan dalolatdir. Buxoro xonligida Bahrinlarning o´rni beqiyos bo´lgan.Yani ular xonlikdagi yirik urug´lardan biri bo´lishgan Celtic Woman. Celtic Woman ("oʻzbek." "Kelt ayoli") besh irlandiyalik ayol qoʻshiqchilardan iborat musiqiy guruh. Guruh repertuari anʼanaviy kelt qoʻshiqlaridan zamonaviy qoʻshiqlarni oʻz ichiga oladi. Musiqiy albom. Musiqiy albom deb standart formatda chiqarilgan musiqiy asarlar toʻplamiga aytiladi. "Albom" atamasidan foydalanishga birga sotilayotgan bir necha gramplastinkalarning albomsimon muqovaga solinishi turtki boʻlgan. Chloë Agnew. Chloë Agnew "(9-iyun, 1989-yil, Dublin, Irlandiya)" - irlandiyalik qoʻshiqchi, Celtic Woman musiqiy guruhi aʼzosi. "Samoviy sarguzashtlar" qismlari roʻyxati. "Samoviy sarguzashtlar" teleseriali qismlari roʻyxati berilgan. Ogün Sanlısoy. Ogün Sanlısoy - turkiyalik rock musiqachisidir. Turk ogʻir metal qoʻshiqchilari orasida birinchilardandir. Baliqchi (tuman). Baliqchi - Andijon viloyatidagi tuman va tuman markazi. Viloyatning shimoliy-g`arbiy qismida joylashgan. 1926 y. 29 sеntyabrda tashkil etilgan. Namangan viloyatining Norin tumani va Andijon viloyatining Izboskan, Shaxrixon, Oltinko`l, Bo`z, Ulug`nor tumanlari bilan chеgaradosh. Maydoni 0,34 ming km2. Axolisi 150,8 ming kishi. Baliqchi tumanida 9 qishloq fuqarolari yig`ini (Alimbеk, Baliqchi, Bo`ston, Guliston, Oxunboboеv, Siza, Xo`jaobod, Eski Xaqqulobod, O`rmonbеk) bor. Markazi — Ba liqchiqishlog`i. Tabiati.Tuman xududi tеkisliklardan iborat. Yanvarning o`rtacha xarorati minus 4 daraja, iyulniki 26 daraja. Yiliga o`rtacha 195 -210 mm yog`in tushadi. Vеgеtatsiya davri 235 kun. Tuman xududidan Qoradaryo, Mazg`ilsoy, Chinobodsoy va Katta Andijon kanali oqib o`tadi. Tuprog`i o`tloqi bo`z, kuchsiz sho`rlangan tuproq, o`simliklardan sho`ra, shuvoq, momaqaymoq, qamish, mingdеvona, yantoq, yulg`un, oqbosh, otquloq, qirqbo`g`in, g`umay, qo`ypеchak, yalpiz o`sadi. Echkеmar, toshbaqa, tulki, quyon, ilon, kaltakеsak, qushlardan laylak, o`rdak, chumchuq, so`fito`rg`ay, qarg`a, musicha uchraydi. Axolisi,asosan o`zbеklar; ruslar, tatarlar, tojiklar, uyg`urlar va boshqa millat vakillari yashaydi. 1 km2 ga 446 kishi to`g`ri kеladi. Guns N' Roses. "Guns N' Roses" (toʻpponchalar va atirgullar) — 1980-yillarning oxiri va 1990-yillarning boshlarida mashhur boʻlgan amerikalik rock-guruh. Guruh "Geffen Records" bilan 1987 yilda chiqargan "Appetite for Destruction" albomidan keyin katta umumjahon muvaffaqiyat qozonadi. Bu muvaffaqiyat dunyoviy turne va "Use Your Illusion I", "Use Your Illusion II" kabi albomlar bilan mahkamlanadi. Sotilgan albomlarning umumiy tiraji 90 million nusxani tashkil etadi. Shuning uchun guruh eng muvaffaqiyatli rock-guruhlardan biri hisoblanadi. Guruhning tuzilishi. 1982-yilda vokal Axl Rose va uning maktabdoshi - gitarist Izzy Stradlin bilan Indianadan Los Angelesga keladilar. Axl bir qancha guruhda ishtirok etar edi. Ulardan bittasi - Hollywood Roseda Izzy ham gitara chalar edi, yana bittasi L.A. Guns guruhi. L.A. Gunsda Tracii Guns gitara chalar edi. 1985-yilning mart oyida Guns N' Roses guruhini tuzadilar. Guruhga Izzy, L.A. Gunsning barabanchisi Rob Gardner va basschi Ole Beich ham qoʻshiladilar. Yaqin orada Olening oʻrniga Duff McKagan qoʻshiladi. Guruhning musiqiy tarzi oʻzida rock, hard-rock, blues va punk tarzlarini aralashmasini namoyon qilar edi. Birinchi yozuvlar. 1986-yilning dekabr oyida guruh oʻz mablagʻiga «Live?!*@ Like a Suicide» mini-albomini chiqardilar. Buning uchun shaxsiy mustaqil ovoz yozish studiyasi UZI Suicide Recordsni tashkil qildilar. Albomga kirgan toʻrt qoʻshiqdan faqat ikkitasi - «Reckless Life» va «Move To The City» ularga oid edi. Bu ikki qoʻshiq Hollywood Rose davrida Axl va Chris Webber tarafidan yozilgan edi. Qolgan ikki qoʻshiq - «Nice Boys» Rose Tatooniki, «Mama Kin» Aerosmithniki edi. Yozuvlarda qarsak va hushtaklar eshitilsa ham, guruh qoʻshiqlarni studiyada yozilganligini, bu ovozlar esa jonli konsertlardan olib qoʻshilganligini aytdilar. Ikki yildan soʻng bu toʻrt qoʻshiq GN’R Lies albomida ham chiqarildi. «Ochilish». Geffen Recordsning menejeri Tom Zutaut, Guns N' Rosesni Troubadour klubidagi chiqishini koʻradi. Raqobatdoshlaridan oʻljani olib qoʻyish uchun, guruh unga yoqqanini va ular bilan shartnoma imzolaganini eʼlon qiladi. Axl Rose 75 ming dollar avans talab qilkadi, keyin u Tomga kompaniyaning raqobatdoshi Chrysalisga agar u Sunset bulvarida yalangʻoch yursa u bilan shartnoma tuzishga soʻz berganini aytadi. Zutautning aytishiga koʻra, u rostdan ham bundan qoʻrqqan ekan va shartnoma imzolanmaguncha har kun oynadan Sunset bulvariga qarar ekan. Alan Niven guruhga menejerlik qiladi va guruh birinchi uzun albomini yozishga kirishadi. Appetite For Destruction (1985- 1990). 1986-yilning ohirlaridan 1987-yilning o'rtalarigacha studioda Appetite For Destruction albomini yozadilar. Albom 1987-yilda guruhning birinchi albomi chiqadi. Appetite For Destruction butun dunyoda 25 million nusxada sotiladi. Albomning muqovasi qo'rqinchli bo'lgani uchun musiqiy do'konlar uni rad qiladi. Albom keyinchalik Axl Rosening fikriga binoan yasatilgan mashhur muqovasi ostida chiqariladi. Albom bugungacha chiqgan debyut albomlarning ichida eng ko'p sotilgan albom sifatida ham taniqli. Albom butun dunyoda hit paradlarda ust o'rinlarni egallaydi. Guruh esa dunyoviy turga chiqadi. Albom 80-yillarning eng yahshi hard rock albomi bo'lish bilan bir qatorda, 80-yillarning eng yahshi 5 albomdan biridir. Albomdagi asosiy single qo'shiqlar - "Welcome to the Jungle", "Sweet Child O'Mine", "Paradise City" va "Nightrain" hit paradlarning ust qatorlarida joy oladi. Albom Amerikaning Billboard Top 100 da 5 hafta davomida birinchi o'rinda turadi. O'sha yili GN'R Mötley Crüe,Alice Cooper, Iron Maiden va Aerosmith kabi afsona guruhlar qatoriga qo'shildi. 80-yillarning mashhur guruhlari - Ratt, Poisondan farqli o'laroq GN'Rning musiqasi glam rockdan og'irroq, qattiqroq, agressivroq bo'lsa ham glam rockga nisbatan yurakga yaqinroq edi. Bu farq sezilgach bu guruhlar darrov ikkinchi darajaga tushdilar. 1988-yilda Appetite For Destruction dunyo turnesini davom ettirgan guruh o'sha yilning ohirlariga yaqin GN'R LIES albomini yana Geffen Recordsdan chiqardilar.. Albomga Live Like Suicide albomidan 4 qo'shiq va yangi 4 akustik qo'shiq kiritilgan edi. "Patience" va "I Used To Love" kabi afsonaviy hit qo'shiqlar ham shu albomda edi. Albom Amerikaning o'zidagina 6 million nusxada sotildi. Faqat "One In A Million" qo'shig'idagi ba'zi so'zlar Axl Rosega irqchi va gomofob kabi ayblovlarni olib keldi. O'sha yilda Angliyadagi "Donnington Monsters of Rock" festivalga qo'shilgan guruhning ikki muhlisi konsertda ezilib, o'ladilar. Axl Rose festivalni uyushtirganlarni protesto qildi va boshqa bu festivalga qo'shilmasligini bildirdi. 1988-yilning ohirlarida Mtv mukofotlarida sahnaga chiqgan guruh Eng yahshi chiqish mukofotini oladilar. Millionlab albomlarini sotgan guruh endi axborot vositalarining diqqat markazida edi. GN'R musiqiy muvaffaqiyatlari bilan bir qatorda Mötley Crüe kabi ishkalliklari bilan ham birinchi o'rinda edi. 1989-yilda Guns N' Roses bir vaqtning o'zida 2 ta albomi bilan Billboard Top 5 ro'yhatiga kirgan birinchi guruh edi. Bu juda katta muvaffaqiyat edi. O'sha yilning o'zida Axl Rose 2 martta Rolling Stone'ga muqova bo'ldi. 1989-yilda guruh Amerika Musiqiy Mukofotlarida eng yahshi hard-rock albomi(Appetite For Destruction) va eng yahshi hard-rock qo'shig'i (Paradise City) mukofotlarini oldi. 1989-yilda Rolling Stones bilan birga turnega chiqdilar. 1989 MTV VMAda Mötley Crüening afsonaviy vokali Vince Neil bilan Izzy Stradlin sahna orqasida mushtalashadilar. Ishkal Vince Neil va Axl Rose tortishmasiga aylandi va ikki yulduz bir birini televideniyeda boks tushishga taklif qildilar. 1990-yilda guruh yana studiyada yozuv ishlarini boshlatadilar. Guruhning eski do'sti Dizzy Reed (pianino) Guns N' Rosesga qo'shiladi. O'sha yilda barabanchi Steven Adler narkotiklar bilan bog'liq muammolari sababli guruhdan uzoqlashtiriladi. Uni o'rniga Matt Sorum keladi. Adler guruhni sudga beradi va 2,5 million dollar to'lashga mahkum qiladi. Axl Rose qo'shnisiga hujum qildi degan sabab bilan hibsga olinadi. O'sha paytlarda "Knockin on Heaven's Door" Tom Cruisening "The Days of Thunder" filmining albomida ishlatildi. Guruh 1990-yilni butunlay studiyada o'tkazdi. Bir necha martta hayir uchun konsertlar berdilar. 1991-yilning birinchi oylarini ham studiyada o'tkazgan guruh shu yilning o'rtalariga yaqin Use Your Illusion World Tour 91- 93ni boshlatdilar. Yana 1991 da mashhur St. Louis voqeasi yuz beradi. Axl Rose hadeb uni rasmga olavergan muhlisining ustiga sakradi va cho'zilib ketgan voqeada 40 kishi yaralanadi. Keyinchalik 1992da Axl bu voqea tufayli hibsga olinadi. DST. Yozgi vaqt yilning yoz oylarida tegishli mintaqaviy vaqt doirasida ma’lum bir miqdorda (odatda 1 soatga) soat vaqtining oldinga surilishidir. Yozgi vaqtdan maqsad kechqurun sarflanadigan elektr energiyasini tejash hisoblanadi. Sababi aholining elektr energiyaga talabi ertalabgiga nisbatan kechqurun ko’proq bo’ladi. Ahmad al-Fargʻoniy. Abul Abbos Ahmad ibn Muhammad ibn Nosir al-Fargʻoniy 797—865-yillarida yashab ijod qilgan vatandoshimizdir. U oʻz asarlari bilan fan tarixida katta iz qoldirdi. U matematika, geografiya, astronomiya, tarix sohalarida ijod qildi. Uning ijodiy faoliyati Bagʻdodda ulugʻ mutafakkir olim al-Xorazmiy rahbarligidagi «Bayt ul-hikma» bilan bogʻliqdir. Tadbirkorlik. Tadbirkorlik yoki biznes (ingl. "business" — "bandlik"), deb har qanday qonuniy tijorat faoliyatiga aytiladi. Tadbirkorlik bilan shugʻullanuvchi shaxs tadbirkor, deyiladi. Xususiy tadbirkorlik kapitalistik iqtisodiyot negizidir. Sotsialistik iqtisodiyotlarda tadbirkorlik bilan hukumat, jamiyat yoki ishchilar kasaba uyushmalari shugʻullanadi. Chex tili. Chex tili hind-yevropa tillari oilasiga kiruvchi gʻarbiy slavyan tili boʻlib, slovak, polyak va qisman serb tillariga yaqin til hisoblanadi. Chex tili taxminan 10-asr oxirlarida yuzaga kelgan. Birinchi chex tilidagi tarixiy yozuvlar esa, 12-asrga borib taqaladi. Chex tili Chexiya rasmiy tili va bu tilda soʻzlashuvchilar soni 12 milliondan ortiq. Chexiya Davlat Madhiyasi. Chexiya Davlat madhiyasi — «Kde domov můj?» («Mening vatanim qayer?»). Rasman 1990-yil Chexoslovakiya tarkibidagi federativ Chexiya sotsialistik respublikasi madxiyasi, 1993-yildan boshlab esa Chexiya davlat madxiyasi hisoblanadi. Matni 1834-yilda Josef Kajetán Tyl (Yozef Kayetan Tyl) ning «Fidlovačka aneb žádný hněv a žádná rvačka» nomli teatr asaridan olingan. Bastakor - František Škroup (Frantishek Shkroub). Kde domov můj? - Mening vatanim qayer? v sadě skví se jara květ, A to je ta krásná země, Oy (vaqt birligi). Oy — kalendarlarda foydalaniladigan vaqt oʻlchov birligi hisoblanib, u Oy tabiiy yoʻldoshining Yer sayyorasi atrofida aylanish davriga teng. Bir yil — Grigoriy taqvimida 12 oydan iborat. Grigoriy taqvimidagi oylar:. Oylardagi kunlar sonini mushtumlarga qarab aniqlash mumkin. Suratda sariq rangda 31 kunlik oylar;koʻk rangda 30 kunlik oylar;qizil rangda 28 yoki 29 kunlik fevral oyi koʻrsatilgan. Vaqt oʻlchov birliklari. Vaqt oʻlchov birliklari — Yerning oʻz oʻqi atrofida aylanishi, Quyosh atrofida aylanishi va shuningdek, Oyning Yer atrofida aylanishlariga asoslangan. Soniya. Soniya, "Sekund" ("belgilanishi": s'") — SI xalqaro birliklar sistemasining oʻlchov birliklaridan biri hisoblanib, vaqtni oʻlchaydi. Olmazor (metro bekati). "Olmazor" metro bekati Toshkent metropoliteni bekatlaridan biridir. Chilonzor yoʻlining so`nggi bekatidir. Undan keyin esa Chilonzor bekati keladi. Bekat 1977-yilning 6-noyabrida Chilonzor yo`lining birinchi uchastkasi tarkibi sifatida ishga tushirilgan. Kelajakda Sobir Rahimov bekati Sirg`ali yo`lining A.Xo`jaev bekatiga o`tish bekati bo`lishi ham rejalashtirilgan. Uzunlik. Uzunlik — asosiy fizik kattaliklardan biri. "Uzunlik" so'zi predmet o'lchamlarini (uzinligi, eni, baladligi,chuqurligi) anglatib, eng yaqin va eng uzoq nuqtalar orasidagi masofa (kuzatuvchiga nisbatan), ya'ni fazodagi ikki nuqta orasidagi masofadir (trayektoriya, yo'l, to'lqin uzunligi va boshq.). 4chan. 4chan inglizcha imageboardlardan tarkib topgan saytdir. Yaponcha Futaba Channel degan saytg asoslanib yaratilgan. 2003-yili 1-oktabrda ishga tushirilgan bu sayt avvalboshda asosan anime va mangaga oid bahslashuvlar uchun moʻljallangan edi. Hozirda esa saytning mashhurligi keskin koʻtarilib (bir vaqtning oʻzida 20 mingdan ortiq odam kiradi), muloqot mavzulari turli-tuman boʻlib ketgan. Saytda roʻyxatdan oʻtish talab etilmaydi, xabarlar anonimlarcha yoziladi. Tarixi. 4chan Nyu-Yorklik "moot" (mut) laqabli 15-yashar talaba tomonidan 2003-yil oktabrida ishga tushirilgan. Mootning asl ismi noaniq, baʼzi manbalarda Christopher Poole (Kristofer Pul), deb koʻrsatiladi. Tuzilishi. 4chan 35 ta imageboard (tasvir taxtasi), 19 ta textboard (matn taxtasi), bitta oekaki va bitta flash taxtalaridan iborat. Har bir taxtaning qisqa nomi bor, masalan /a/ — anime, /mu/ — musiqa uchun va hk. Ulardan eng mashhuri /b/ (random; tasodifiy, aralash-quralash) taxtasidir. Qatʼiy qoidalardan xoli /b/ taxtasida koʻplab internet-memlar tugʻilgan. Imageboard. Imageboard (imijbord; ingl. "tasvir taxtasi") internet-forumning bir turi boʻlib, undagi bahs-munozaralarda tasvirlar asosiy oʻrinni egallaydi. Odatda anonim xabarlar yoziladi. Ilk imageboardlar Yaponiyada paydo boʻlgan. Imageboardlar boshqa forumlardan farqli oʻlaroq roʻyxatdan oʻtishni talab etishmaydi. Buning oqibatida ularda anonim foydalanuvchilar xabarlar yozib, muloqot ancha erkin xarakterga ega boʻladi. Metr. Metr (belgilanishi: "m"; grekcha μέτρον — o'lchov) — SI dagi uzunlik o'lchov birligi. 1 metr — yorug'lik nurining vakuumda, 1/299 792 458 soniya ichida bosib o'tgan masofasiga teng. Pikometr. Pikometr (belgilanishi: "pm") — 10-12 metrga teng. Masalan: Gyeliy atomi radiusi 31 pm. Nanometr. Nanometr (belgilanishi: "nm") — 10-9 metrga teng. Ya'ni, 1 metrning milliarddan bir qismi. Masalan: Qattiq jismlardagi atomlar orasidagi masofa nanonetrlarda o'lchanadi. Mikrometr. Mikrometr (belgilanishi: "µm") — 10-6 metrga teng. Ya'ni, 1 metrning milliondan bir qismi. Masalan: Shudring tomchisi taxminan 10 µm ga teng. Millimetr. Millimetr (belgilanishi: "mm") — 10-3 metrga teng. Ya'ni, 1 metrning mingdan bir qismi. Masalan: Muhandislik loyiha va inshootlarida, meteorologiyada va boshq. Santimetr. Santimetr (belgilanishi: "sm") — 10-2 metrga teng. Ya'ni, 1 metrning yuzdan bir qismi. Detsimetr. Detsimetr (belgilanishi: "dm") — 10-1 metrga teng. Ya'ni, 1 metrning o'ndan bir qismi. Kilometr. Kilometr (belgilanishi: "km") — 103 metrga teng. Masalan: Transportlarda odatda bosib o'tilgan masofa kilometrlarda o'lchanadi. Tarixi. a> yillarda foydalanilgan xalqaro metr etaloni Harorat. Gazlar tarkibidagi atom va molekula kabi zarralarning issiqlik ta'siridan xaotik harakati Harorat ("Temperatura") (lot. "temperatura" — kerakli aralashma, o'rtacha holat) — moddaning holatini issiq-sovuqligini tavsiflaydigan fizik kattalik. Harorat umumiy qilib aytganda, predmet va atrof muhitning shunaqa xususiyatiki, qaysiki inson sezgi organlariga sovuq, issiq va xok. sifatida ta'sir etadi. Harorat, modda zarralarining kinetik energiyasi bilan o'zaro bog'liqdir. Harorat SI da kelvinlarda (K) o'lchanadi. Yordamchi o'lchov birligi sifatida esa Tselsiy darajasidan (°C) keng foydalaniladi. Haroratni o'lchashda termometr, termopara, optik pirometr va xok. ishlatiladi. Tarixi. Qadimda «harorat», tanasi issiqroq odamlarda boshqa odamlarga nisbatan, ko'proq o'ziga xos xususiyatga — teplorodga ega deb tushunilgan. Shuning uchun harorat deganda kuchli tananing o'ziga xos xususiyati va teplorod tushunilgan. Shundan kelib chiqib spirtli ichimliklarning quvvati va harorat, bir xil — graduslarda o'lchanadi. Harorat shkalalari. Suv 0 °C da muzlaydi. Termometr -17 °C ni ko'rsatib turibdi. Harorat shkalalarini solishtirish. Inson tanasining o'rtacha harorati — 36.6 ° C ±0.7 ° C, yoki 98.2 °F ±1.3 °F. Oʻzbekiston geografiyasi. Узбекистан расположен в юго-западной части Центральной Азии. Города Узбекистана, вокруг которых сосредоточена жизнь народа этой страны, находятся в долинах рек. Общая площадь составляет 447,400 кв. км, из которых 425,400 кв. км(95 %) — суша (56 место в мире). Это страна почти такого же размера, как Швеция. Две трети её территории, составляют степи и пустыни. Население страны 23,755,519(40 место в мире) из них титульная нация: узбеки 71.4 %. Yunus Rajabiy (metro bekati). Yunus Rajabiy - Toshkent metropoliteni Yunusobod yoʻli bekatlaridan biri. Shu bekatdan Chilonzor yoʻli Amir Temur xiyoboni bekatiga oʻtiladi. Chiziqli tenglama. Chiziqli tenglama — bu ikkala tomoni ham birinchi darajali (nomaʼlum) koʻphadlardan iborat tenglamadir. Chiziqli tenglamani quyidagi koʻrinishda ifodalash mumkin: ax + b = 0, bu yerda a - nol boʻlmagan oʻzgaruvchi, b - ixtiyoriy oʻzgaruvchi. formula_1 Plzeň. Plzen (chex. "Plzeň", ingl. "Pilsen") — Chexiya g'arbida joylashgan shahar. Aholisi — 171 356 kishi (atrofidagi tumanlar bilan 225 000 ga yaqin). Plzen Chexiyaning 4-yirik shahri (Praga, Brno va Ostravadan keyin). Plzen o'zining "Shkoda Holding" avtomobilsozlik sanoati va pivosi ("Pilsner Urquell", "Gambrinus") bilan tanilgan. Shuningdek, ko'p tarixiy bino va inshootlar mavjud. Transport tizimi. Shaharda markaziy temir yo'l vokzali bor. Shuningdek, shahar yo'lovchi tashish transport turlaridan avtobus, trolleybus va tramvay mavjud. Turgʻun Alimatov. Turgʻun Alimatov (20-yanvar, 1922, Keles - 17-dekabr, 2008, Toshkent sh.) – atoqli Oʻzbek milliy sozandasi va bastakori, Oʻzbekiston xalq artisti. Turgʻun Alimatov 1922-yil 20-yanvarda Toshkent viloyati Keles qishlogʻida tugʻilgan. Ilk musiqa darslarini otasidan olgach, u 1937-40-yillarda Toshkent pedagogika institutining ishchi fakulteti qoshidagi musiqa toʻgaragiga qatnashdi va sozandalik sirlarini egalladi. Turgʻun Alimatov ikkinchi jahon urushi qatnashchisi. Urushdan soʻng u Yosh tomoshabinlar teatrida, Muqimiy nomidagi musiqali drama teatrida va koʻp yillar mobaynida Oʻzbekiston radiosi huzuridagi xalq cholgʻulari orkestrida sozanda boʻlib xizmat qildi. Turgʻun Alimatovning mehnat faoliyati 1970-yildan boshlab, Maqom ansambli bilan bevosita bogʻliq holda kechdi. Ushbu ijodiy jamoa aʼzosi sifatida u bebaho maʼnaviy boyligimiz boʻlmish Shashmaqom turkumidagi, Fargʻona-Toshkent yoʻlidagi noyob maqom namunalarining milliy musiqa xazinamizning oltin fondi uchun yozib olinishida alohida jonbozlik koʻrsatdi. Sozandalik borasida oʻzining betakror uslubiga ega boʻlgan Turgʻun Alimatov tomonidan yuksak mahorat bilan ijro etilgan "Dutor navosi", "Tanovar", "Chorgoh", "Munojot", "Navro’zi Ajam", "Buzruk", "Kuygay" kabi mumtoz musiqa namunalari xalqimiz qalbidan chuqur joy egalladi. Chorak asr davomida u Oʻzbekiston davlat konservatoriyasida dars berdi. Turgʻun Alimatov 2008-yilning 17-dekabrida 86 yoshida Toshkentda vafot etdi. Sony Ericsson K850i. Sony Ericsson K850i (Luminous Green) Sony Ericsson K850i — sotuvga rasman 2007 yil 15-iyunda chiqqan, Sony Ericsson Mobile Communications telekommunikatsion kompaniyasining 5 megapikselli, 4 diapazonda ishlay oladigan mobil telefoni. Sony Ericsson K850i to'rt xil turli ranglarda ishlab chiqariladi: ko'k (Velvet Blue), yashil (Luminous Green) va kulrang qora(Quicksilver Black). O'zbekiston bozorlarida 2007-yil oxirida sotuvga chiqqan. CNN. The Cable News Network yoki CNN (oʻqilishi "Si-En-En") — 1980-yilda Ted Turner tomonidan tashkil etilgan telekompaniya. CNN Yevropada. CNNning Yevropadagi bosh idorasi London shahrida joylashgan. Islomiy bayramlar. Islomiy bayramlar: Islomda ikkita asosiy bayram mavjud, Iyd Al-Fitr va Iyd Al-Adha. Bayramlarning nishonlanishi xalqlar va madaniyatlarga qarab, shuningdek, Islom sektalari (Sunniylar va Shialar)ga ko`ra turlicha bo`lishi mumkin. Musulmon bayramlari qamariy taqvimga asoslangan bo`lib, shamsiy taqvimga nisbatan har yili surilib boradi. Islom taqvimida 12 oy va 354-355 kun bor. Sunniy va Shia taqvimlari har doim ham bir-biriga muvofiq kelmaydi. Ba'zan ayni bayram shialarda nishonlanayotgan bo`lsa, sunniylarda u boshqa kuni, odatda ketma-ket nishonlanishi ham mumkin. Iyd al-Fitr. Iyd (عيد) arabcha so`z bo`lib, o`zbek tilida "bayram", "hayit" degani va Fitr so`zi esa ro`za tutish deganidir. Iyd al-Fitr (عيد الفطر) yoki ro`za hayiti Ramazon oyining tugashi bilan nishonlanadigan bayramdir. Ramazon oyida musulmonlar tong otgandan kun botguniga qadar ro`za tutadilar, ya'ni yeyish, ichish va jinsiy aloqadan tiyiladilar. Ro`za hayiti Ramazon oyining oxirgi kuni kun botgandan so`ng boshlanadi. Ushbu bayram O`zbekistonda ham musulmonlar tomonidan keng nishonlanib, umumxalq bayrami sifatida dam olish kuni deb e'lon qilingan. Iyd al-Adha. Iyd al-Adha (عيد الأضحى), yoki Qurbon hayiti, Iyd a-Fitrdan taxminan 70 kun keyin nishonlanadi. Ushbu bayram Ibrohim payg`ambarni sharafiga nishonlanadi. Islomga ko`ra Ibrohim payg`ambar Allohga sodiqligini ko`rsatish uchun o`z o`g`lini qurbon qilishga ham tayyor bo`lgan. Ushbu bayram an'anasiga ko`ra qo`y yoki mol so`yilib, uning go`shti oila, do`stlar va muhtojlarga ulashiladi. Hayit, shuningdek, Makkaga hajj marosimini tugashiga to`g`ri keladi. Qurbon hayiti ham ramazon hayiti singari O`zbekistonda umumxalq bayrami deb tan olingan va ushbu kun dam olish kunidir. Laylat ul Bara'ah. Laylat ul Bara'ah is Arabic for the “Night of Freedom from Fire”. It occurs on the night between the 14th and 15th of Sha'aban. It is considered a night when Muslims are graced with Divine Mercy and blessings. The night is spent in the recitation of the Qur'an and special prayers as well as visiting the deceased. Islomiy yangi yil. The 1st of Muharram is the New Year on the Islamic Calendar. In Arabic, the new year is called, “R'as as-Sana”. (The Jewish New Year has a similar name, “Rosh Hashana”.) It is not generally considered a holiday. Algebra. Algebra (arab. الجبر "Al-Jabr") — matematikaning bir sohasi. Algebraning asosiy masalasi - to'plamlarda kiritilgan matematik amallarni o'rganish. Shunday matematik amallar borki, ular butunlay arifmetik amallarga o'xshamaydi (mas., o'rin almashtirish yoki assotsiativlik qonuniga bo'ysunmaydigan amallar mavjud). Arifmetikadan tayin sonlar ustida birinchi to'rt amal o'rganiladi. Algebrada esa bu amallarning har qanday son va son bo'lmagan boshqa matematik ob'ektlar uchun o'rinli umumiy xossalari tekshiriladi. Bunday hosil qilinadigan natijalarning umumiy bo'lishiga erishish uchun miqdorlarning qiymatlari harflar bilan belgilaninib, harfiy ifodalar ustida bajariladigan amallarning qoida va qonunlari ko'rsatiladi, ifodalar shaklini o'zgartirish va tenglamalarni yechish qoidalari o'rganiladi. Etimologiya. Buyuk olim Abu Abdullo Muhammad ibn Muso al-Xorazmiy "Al-jabr val-muqobala" asarida dunyoda birinchi marta Algebrani izchil bayon qilgan. Asar lotin tiliga tarjima qilinib, "Algebra" nomi bilan jahonga tarqatilgan.yiktiytjntyjhhghiotihtiojtr h kgiuthgfpu trohpt htih otiy yiiyt yitoiyh ot iyotihti tiht yothltg ot otihot ghto otkhtoyitrpeutohkg ot tiyo tihto topi t t tiytopihto iytoi tiyotitrkhrti yitoiytopi toiy[tyo tpyiotp hotreip[htrjhytiy6 7u y y yiu yt Algebraik ifoda. Algebraik ifoda - algebraik amallar (qo'shish, ayirish, ko'paytirish, bo'lish, butun musbat darajaga ko'tarish va butun ko'rsatkichli ildiz chiqarish) ishoralari bilan biriktirilib, harf va sonlardan tuzilgan ifoda. Algebraik ifodada sonlar va harflarning ildiz ishoralari (radikallar) qatnashmasa, bunday ifoda ratsional algebraik ifoda agar radikallar qatnashsa, irratsional algebraik ifoda deyiladi. Agar ratsional algebraik ifodada harfli ifodaga bo'lish amali qatnashmasa, bunday algebraik ifoda butun, agar qatnashsa, kasrli algebraik ifoda deyiladi. Kommunistik partiya manifesti. "Kommunistik partiya manifesti" (nem. "Manifest der Kommunistischen Partei") — Karl Marks va Fridrix Engels tomonidan birinchi marta 1848-yil 21-fevralda nashr etilgan asar. U quyidagi soʻzlar bilan boshlanadi:"Yevropa boʻylab bir sharpa kezib yuribdi—kommunizm sharpasi", va ushbu shior bilan tugaydi:"Butun dunyo proletarlari birlashingiz!". Geometriya. Geometriya (yunon. γη - Yer, μετρεω - o'lchayman) — matematikaning bir sohasi, fazodagi geometrik jism xossalari va ular orasidagi bog'lanishlarni o'rganadi. Abu Rayhon Beruniy. Abu Rayhon Muhammad ibn Ahmad al-Beruniy (15-sentabr, 973, Kat, Xorazm, — 13-dekabr, 1048, Gʻazna) - oʻrta osiyolik XI asr qomusiy olimi. Paul McCartney. Sir James Paul McCartney (talaffuzi: "Ser Jeyms Pol Makkartni", 1942-yil 18-iyunda tugʻilgan) — Grammy mukofotining koʻp marotaba sohibi boʻlgan ingliz qoʻshiqchisi, qoʻshiqlar muallifi, bastakor, multi-instrumentalist, tadbirkor, prodyuser va hayvonlar huquqlarining faoli. U John Lennon, George Harrison va Ringo Starr bilan birgalikda The Beatles musiqiy guruhi tarkibida umumjahon shuhratga erishdi. Badiuzzamon. "Risolai Nur Kulliyoti" nomli asarlari ila Islom dunyosi va umuman insonlik olamida buyuk bir shuhrat yoygan va asartari darslar holida buyuk bir ishtiyoq va ishqla o'qilayotgan Badiuzzamon Said Nursiy kimdir? Hayoti qaerlarda o'tgan, qanday davom etgan? Ustodning hayot safhalarini batafsil hikoya qilmoq, Dini Mubini Islom yo'lida umrini fido qilib chekkan jabru jafolarining hammasini bayon etmoq nihoyatda mushkuldir Janobi Haq bu zotni shunday muhtasham va ajib va xoriqo hayot yo'llaridan kechirganki, xuddi bu zot bir jamoatdir va xuddi buyuk Usmonli davlatining olti yuz yillik tarixini bu zot sakson yillik umri davomida yashab o'tgandek. Turli xil sitamli voqea va hodisalarni boshidan o'tkazib, faoliyat va g'ayrat bilan haq yo'lda davom etgan bir insondir Bu zotning hayot kechmishlari tadqiq etilsa va asarlari diqqatla kuzatilsa, shu narsa ayon bo'ladiki, Ustod hazratlarining o'z ta'birlari bilan aytganda: "Risolai Nur bu asrni va kelajak asrlarni nurlantirgan bir mo'jizai Qur'oniyyadir. Badiuzzamon Said Nursiy rumiy taqvim bo’yicha 1293 (mil. 1876-77) yili Bitlis viloyati Hizon tumanidagi Isparit nohiyasining Nurs qishlog'ida tavallud topganlar. Otalari Mirzo, onalari Nuriya Xonimdir. Bolalikdan juda faol va g'ayratli bo'lganlari sababli yolg'iz bir ustozdan va bir madrasada dars olish bilan cheklanib qolmasdan, Sharqning butun ulamo va mashoyixidan istifoda etmoq uchun darslar olganlar. Bir ikki yilda sarf-nahv mabodiysini qo'lga olib, asos ilmlarini Do'guboyaziddagi Shayx Jaloliy huzurida uch oygina vaqt ichida tahsil etib tamomlaganlar. Shundan so'ng qanday bir kitobni qo'lga olsalar, hech kimga murojaat etmasdan anglab yetar edilar. "Jam'ul javomi'" "Sharhul mavoqif" "Ibnul Hajar" kabi tushunilmog'i qiyin bulgan eng mushkul kitoblarni ikki yuz sahifadan yigirma to'rt soat ichida anglamoq sharti bilan mutolaa qilar edilar. O'zlarini ilmga shu darajada baxshida etgan edilarki, tashqi dunyo bilan aloqani butunlay uzgan edilar. Xullas, Nursiy ma'rifati ilohiyyada erishgan, taraqqiyotining asli asosi bo'lgan sayri ilmining mohiyati shulardan iboratdir. Har kecha uch soat yoddan o'qib, uch oyda to'qson kitobni davr etganlar. Bu kitoblar Islomiyyatning eng yirik va asfiyo maqomiga erishgan zotlarning haqiqatga doir asarlari edi. "Sharhul mavoqif" va "Maqosid" kabi asarlar shular jumlasidandir. Said Nursiy hayotlarining so'nggi yillarida bu xususda munosabat bildirib: "Janobi Haqqa shukrlar bo'lsin, qardoshlarim. Mening bu mahfuzotim, takrorotim Qur'onning haqoiqiga chiqmog'im uchun menga pog'onalar bo'ldi. So'ng men Qur'onga (toki Qur'onning arshiyasiga) chiqdim, u vaqt boqdim va har bir oyati Qur'oniyya koinotni qamrab olayotganini ko'rdim. Endi Qur'on menga kofiy keldi. Boshqa kitoblarga ehtiyojim qolmadi", deganlar. Said Nursiy hazratlari Van shahrida bulgan kezlarida ilmi musabbita deb atalgan butun fanlarni tatabbu' etmoqqa boshlab, juda qisqa bir zamon ichida tarix, jug'rofiya, riyoziyot, kimyo, fizik, biologiya, falakiyot ilmlarining asosini ko'lga kiritdilar. Xususan, Islomiyyat bilan, Islom dunyosi bilan aloqada bo'ldilar. Van shahridalik chog'larida nashriyot va gazetlarni ham kuzatib borardilar. Bir kuni voliy Tohir Poshsho bir gazetada bosilgan mudhish bir xabarni Ustodga ko'rsatadi. Unda ingliz pardamenti majlisida Angliya Mustamlaka noziri Qur'oni Kariymni bosh uzra silkib turib: "Toki bu Qur'on musulmonlarning qo'lida qolar ekan, biz ularga haqiqiy hokim bo'lolmaymiz. Yo Qur'onni o'rtadan olib tashlamog'imiz, yoki ularni Qur'ondan sovutmog'imiz dozim", degan so'zi yozilgan edi. Buni o'qigan Ustod hazratlari: "Qur'onning so'nmas va so'ndirilmas ma'naviy bir quyosh hukmida ekanini men dunyoga isbot etajakman va ko'rsatajakman!", deya jiddiy bir g'ayratga keladilar va Allohning inoyati ila Qur'onning i'jozi ma'naviysi u kishiga bu yo'lda rahbar murshid va ustoz bo'ldi. Ustod hazratlari Anqara hukumatining da'vati bilan Anqarada bo'lib o'tgan Parlament Majlisida ishtirok etadilar. Ibodat va namoz uchun tashviqlariga doir bayonotlari bilan bu majlisda husni qabul ko'riladilar. Ammo jumhuriyat raisi Mustafo Kamol namoz o'qilmog'iga e'tiroz bildiradi. Shunda Ustod: "Poshsho, poshsho, shuni bilki, Islomiyatda iymondan so'ngra eng yuksak haqiqat - namozdir. Namoz o'qimagan xoindir. Va xoinning hukmi marduddir. Ado qilinmog'i, Qur'oni Kariymning yuz yerida amr etilgan namozdan ham buyuk bir haqiqat bo'lganida edi, Janobi Haq iymondan so'ngra uni amr etgan bo'lardi", deya javob beradilar. Ustod bir uzlat orzusida Vanga ketab, u erda xilvatnishin turar ekanlar mamlakatning sharqiy qismidagi notinch harakatlar sababi bilan G'arbga, ya'ni, Isparta shahriga surgun qilinadilar. Ispartaning Barla nohiyasida surgundalik chog'larida sakkiz yil davomida "Risolai Nurlar"ni ta'lif etdilar. "So'zlar", "Maktubot" va "Lam'alar"ning o'n uchinchisigacha Barlada, so'ng takror Ispartaga kelib, "Yigirma oltinchi Lam'a'gacha ta'lif etdilar. 1935 yillari esa, bir yuz yigirma talabalari bilan birgalikda Eskishahar Og'ir Jazo Mahkamasiga hibsga yuboriladilar Hibsda "27 28, 29, 30-Lam'alar"ni va "Ikkinchi Shu'a"ni ta'lif etadilar. Bir yillik hibsdan so'ng Qastamo'nu viloyatiga yana surgun qilinadilar va u erda sakkiz yil davomida mirshabxona qarshisida, nazorat ostida yashaydilar. Xullas, umri davomida doimo mirshab va jandarma nazorati ostida hayot kechirgan Badiuzzamon hazratlari surgundami, qamoqxonalardami, qaerda bo'lmasinlar, Qur'on haqiqatlarini targ'ibot etab, g'ayrat va shijoat ila "Risolai Nurlar"ning ta'lifi bilan mashg'ul bo'ladilar. Ustod hazratlari so'ng hayotlarini Isparta shahrida, xizmatlaridagi talabalari orasida o'tkazadilar. Anqara va Istambulda nashr etilgan butun "Nur" majmualari Ustoy huzurlariga varaqalar shaklida keltirilib, o'qilar edi. Ustod xatti Qur'on ila yozilgan "Risolalar"ni kuzatib borar yonlaridagi talabalari o'qir va shu holda tuzatilgan varaqalar ketar matbuotda bosilar edi. Ustodimizning amr va musoadalari bilan rasman talabalari tarafidan "Risolalar" Anqara va Istambulda chop va nashr etilmoqqa boshladi. Va tez sur'at bilan har tarafga yoyildi. Afsus, bu oralarda zimdan Ustodga qarshi yana yangi mahalliy mahkamalar ochildi. Ammo u din dushmanlari, surgunlar qamoqxonalar og'ir jazo mahkamalari ham "Risolai Nurlar"ning porloq haqiqatlarini so'ndira olmadi, aksincha, bu og'ir davrlarda "Nur" talabalari ko'payib bordi, "Risolalar"ning har erda intishor bo'lmog'i uchun jiddiyat va faoliyat ko'rsatib, bu xizmat uchun mahkam bel bog'ladilar. Allohning inoyati ila "Nurlar"ning o'zi ham, uning talabalari ham oqlandilar. Shu tariqa "So'zlar" "Maktubot", "Lam'alar", "Shu'alar", "Asoi Muso", "Masnaviyi Nuriyya", "Ishorotul I'joz", "Tarixchai Hayot; "Sikkai Tasdiqi G'aybiy" kitoblari majmu'alar shaklida chop etaldi va boshqa risolalari ham nashr qilindi. Hazrati Ustodning Anqara va Istambulga ilk tashriflarini ko'rolmagan, o'ziga singdira olmagan ahli zalolat va Islomiyyatning rivojlanmog'ini istamagan manqurt matbuot xodimlari idora ahliga vahima bildirib xabar etkazadi va natijada Ustodnyng Isparga va Amirdog'da iqomat etmoq muddatlarini yana cho'zadilar, va eshiklarida kechayu kunduz mirshab poylatadilar. Hazrati Ustod 1960 yil marg oyida Ramazoni sharifning bir tongida xizmatlaridagi bir guruh talabalari ila birga g'oyat xasta hollarida Urfaga yo'l oladilar. Urfada ikki kun qolib, nihoyat Ramazonning yigirma beshida, ya'ni, 1960 yilning yigirma uchinchi martida abadiy hayotga intiqol etadilar. Ustodning bayonotlaridagi ijobatga binoan, vafotlaridan so'ng Xizmati Nuriyya yanada har tarafga porloq nurini sochmish va tarqatmishdir. Ustod aytganlaridek: "Risolai Nur" Qur'onning qo'lida bir olmos qilich bo'lib, kufr va ilhodga va dinsizlik jarayonlariga qarshi ma'naviy bir atom bombasi kabi mohiyat qozonib, inkor va zalolat jarayonlariga muqobala etmoqdadir". Xizmati Qur'oniyya va Iymoniyyada ma'nan biz bilan birga davom etayotgan va yashayotgan Ustodimiz bunday deganlar "Men bilan ko'rishmoq istagan aziz qardoshlarimga bayon etamanki, insonlar ila zaruratsiz ko'rishmoqqa bardoshim qolmaganidan va hozir zaharlanganim, zaifligim, keksaligim va xastaligim sababidan ko'p gapira olmadim. Bunga muqobil sizga qat'iyan xabar beramankim, "Risolai Nur"ning har bir kitobi bir Saiddir. Siz qaysi kitobga boqsangiz, men bilan yuzmayuz ko'rishmoqdan o'n marotaba ziyoda foyda olasiz ham haqiqiy suratda men bilan ko'rishganday bo'lasiz. Men shunga qaror bergan edimki, Alloh uchun men bilan ko'rishmoq istaganlarni ko'risholmaganlari evaziga har tongdagi mutolaalarimga va duolarimga doxil qilaman va qilmoqda davom etaman". Pyorl Harborga hujum. Pyorl Harborga hujum (yoki "Gavayi amaliyoti") - 1941-yilning 7-dekabrida Yaponiya harbiy dengiz kuchlari tomonidan AQShning Tinch okeanidagi Gavayi shtatidagi Pearl Harbor harbiy bazasiga kutilmaganda harbiy havo hujumidir. Ushbu hodisa AQShni ikkinchi jahon urushida ishtirok etishiga olib keldi. Ma’lumki, ikkinchi jahon urushi davrida Germaniyaning asosiy hududi ittifoqdoshlarning harbiy havo hujumlari oqibatida vayron bo‘lgan. Drezden va boshqa shu kabi bir-biridan go‘zal shaharlar xarobazorga aylantirilgan. Yaqinda germaniyalik tarixchi Ioxim Fest ittifoqdoshlar urush davrida ko‘p bor adolatsiz qarorlar qabul qilgani va xatoliklarga yo‘l qo‘yganini aytib o‘tdi. Uning fikricha, bir qator nemis shaharlari harbiy zaruriyat yuzasidan emas, shunchaki havo hujumiga duchor qilingan. Aslida 1945 yil fevral oyining o‘rtalaridan boshlab, harbiy yurishlarga ehtiyoj qolmagandi. Chunki Gitler armiyasining inqirozi Germaniya chegaralari buzilgan paytdayoq ayon bo‘lgandi. Ardendagi “Rojdestvo sovg‘asi”, ya’ni kutilmagan va shiddatli hujum fashistlarning mag‘lubiyatini deyarli hal qilgandi. Shuning uchun Drezdenni o‘qqa tutish voqeasi hanuz bahslarga sabab bo‘lmoqda. Shaharga qilingan havo hujumi umuman, hatto harbiy jihatdan ham haqiqatga to‘g‘ri kelmaydi. Drezden hodisasidan so‘ng inglizlar yana bir qator yirik madaniy markazlar — Vyurtsburg, Potsdam, Gildesgeym, Xalbershtadt shaharlariga hech qanday harbiy zaruriyatdan kelib chiqmagan holda bomba yog‘dirishgan. Ular bu harakatlarni havo hujumidan muhofaza qiluvchi tizimlarni yo‘q qilish maqsadi bilan xaspo‘shlashgan. “Bombalar urushi” qoidaga ko‘ra faqat harbiy korxonalar va transport aloqalariga qarshi yo‘naltiriladi, tinch aholi hayotini barbod qilish yoki madaniy obidalarni xarobaga aylantirish vmumkin emas. Lekin Bomber command RAF boshqaruvchisi Xarris ushbu qonunni boshqa ma’noga burib yuborgan. U tinch aholi yashaydigan nuqtalarni nishonga olgan. Urush tugaganligiga 60 yil to‘layotgan bo‘lsa-da, ba’zi masalalar o‘z yechimini kutib yotibdi. Shuningdek, turli tarixiy harakatlarning yangicha ko‘rinishlari vujudga kelmoqda. Xususan, endi shakllanayotgan neonatsizm yaqinda Bunday qilgani uchun ittifoqdoshlardan o‘ch oling!” shiorini ko‘tarib chiqdi. Hozirda neonatsistlar soni ko‘payib bormoqda. Bunday xavfli guruhlarning asosini yoshlar tashkil qilayotir. “Ayrimlar neonatsistlikni qabul qilishayotgan ekan, demak ular hech narsani anglab yetishmabdi. Bu kabi hozirgi zamon qolipiga to‘g‘ri kelmaydigan guruhlarning paydo bo‘lishiga asosan, ommaviy ishsizlik sabab bo‘layotganligi achinarli hol. Neonatsist bo‘lish umuman aqlga to‘g‘ri kelmaydi. Demokratik jamiyat shartlari va usullari bu kabi harakatlarni keskin qoralaydi, rad etadi. XX asr o‘rtalaridagi “fyurer”lar, “duche”lar, “dohiy”lar va “diktator”larning tuzumlari qayta qaror topishiga yo‘l qo‘ymaydi. Masalaga qonuniy, adolatli tomondan qaraydigan bo‘lsak, urushdagi yo‘qotishlardan shovinistik ruhda emas, vatanparvarlik nuqtai nazaridan xulosa chiqarmoq darkor” deb o‘z fikriga yakun yasaydi nemis tarixchisi Ioxim Fest. Guinness rekordlar kitobi. Guinness rekordlar kitobi (yoki "Guinness jahon rekordlari"; Ginness deb oʻqiladi) — jahonda kiritilgan rekordlar, eng gʻaroyib narsalar haqida maʼlumotlar kiritilgan kitob. EMS. Express Mail Service (yoki EMS) — pochta jo`natmalarini tezkor yetkazish xizmat turi. Jo`natmalarni yetkazish xalqaro operator emas, balki 1998-yildan EMS shirkatiga kirgan mahalliy pochta tashkilotlari tomonidan ta'minlanadi. Manila. Manila shahri - Fillipin Respublikasi poytaxti va siyosiy markazi. Vasco da Gama. Dom Vasco da Gama (talaffuzi: "Vashku de Gama"; 1460-1469-yy. — 1524, 24-dekabr) portugal sayyohi, harbiy tadqiqotchisi boʻlgan. Yevropadan Hindistonga suzib kelgan birinchi dengizchi boʻlgan. Vasco da Gama 1460 va 1469 yillar o'rtasida Janubiy Portugaliada tug'ilgan. 1524 yil 24 dekabrda Kochida vafot etgan. U yevropadan Indiaga okeandan yo'l topgan va shuning uchun tanilgan. Oʻzbekiston pochtasi. "Oʻzbekiston pochtasi" OAJ - Oʻzbekistonda pochta xizmatini amalga oshiruvchi shirkat. Jamiyatning xizmat doirasiga Oʻzbekistonda milliy va xalqaro pochta joʻnatmalarni, davlat pensiyalarini yetkazish va davriy nashr mahsulotlarini tarqatish kiradi. Tarixi. 2004-yilga kelib Oʻzbekistonda pochta xizmatini yanada takomillashtirish maqsadida davlat aksiyadorlik jamiyati ochiq aksiydarolik jamiyatiga aylantirildi. Hozirda davlat jamiyatning 51% hissasiga ega va 49% aksiya erkin sotuvda. 2006-yil maʼlumotiga binoan pochta 86 mamlakat bilan pochta almashinuvini amalga oshirdi. Shularning asosiy qismi Rossiya, Ukraina, AQSh, Olmoniya, Isroil, Qozogʻiston mamlakatlariga toʻgʻri keladi. Xizmat koʻlami. "Oʻzbekiston pochtasi" butun Oʻzbekiston boʻylab 14 hududiy filialga va 189 ta tuman va shahar tarmogʻiga va 2979 xizmat boʻlimiga ega. Shuningdek, jamiyat "Xalqaro pochtamt", "Xalqaro tezkor pochta", "Oʻzbekiston markasi" ixtisoslashgan filialga va "Pul oʻtkazmalari nazorati markaziga" filialiga ega. Xizmat 10 ta havo, 1 ta temir yoʻl va 386 ta avtomobil yoʻllari orqali amalga oshiriladi. Kompaniyada 14 mingdan ziyod kishi mehnat qiladi. Pochta joʻnatmalari xizmatidan tashqari, kompaniya har xil davriy nashrlarni tarqatish, aholiga pensiya pullarini yetkazish, uy telefoni va boshqa kommunal xizmatlari uchun pul toʻlovlarini qabul qilish, tezkor pul oʻtkazmalari va internet xizmatlarini amalga oshiradi. Xristofor Kolumb. Xristofor Kolumb (1451, 25-avgust — 31-oktabr - 20-may, 1506) genuyalik dengizchi va tadqiqotchi boʻlgan. 1492-yili Amerika qitʼasini kashf etdi. Kolumb rasman birinchi boʻlib Atlantika okeanini suzib oʻtdi va Karib dengizigacha bordi. Janubiy Amerika tadqiqotini boshlab berdi. Katta Antil orollarini ochdi. Ochiq turdagi aksiyadorlik jamiyati. Ochiq turdagi aksiyadorlik jamiyati (boshqa nomlari: Ochiq turdagi hissadorlik jamiyati, Ochiq turdagi aksionerlik jamiyati; qisqartmalari: OAJ, OHJ) aksiyadorlik jamiyatining bir turi boʻlib, uning aksiyalari erkin sotuvga qoʻyilishi mumkin. Masʼuliyati cheklangan jamiyat. Masʼuliyati cheklangan jamiyat (qisqartmasi: MChJ) xoʻjalik shirkatining bir boʻlib, uning mulki (kapitali) muassislar orasida tegishli nizomlarda koʻrsatilganidek taqsimlanadi. UCell. UCell Oʻzbekistonning yirik uyali aloqa operatorlaridan biri "COSCOM" MChJ savdo belgisidir. 2008-yil may oyigacha shirkat nomi bilan, COSCOM deb atalgan. Brend nomi "Yusell" deb talaffuz etiladi, bunda U harfi "Uzbekistan"ni bildiradi, Cell soʻzi "cellular" (uyali) atamasining qisqartmasidir. Shirkatning general rahbari - Oğuz Memigüven. Tarixi. "COSCOM" MChJ 1996-yil aprel oyida MCT Telecom Corp hamda mahalliy hamkor orasidagi qoʻshma korxona tarzida tashkil etilgan. 1997-yildan boshlab "COSCOM" Xalqaro GSM Assotsiatsiyasi aʼzosi hamda 1998-yildan esa Rossiya GSM Assotsiatsiyasi aʼzosidir. 2007-yil iyul oyida TeliaSonera shved-fin shirkati "COSCOM" MChJning asosiy hissadoriga aylandi (TeliaSonera COSCOMning katta qismini sotib oldi). Xitoy tili. Xitoy tili (汉语/漢語, pinyin: Hànyǔ; 华语/華語, Huáyǔ; yoki 中文, Zhōngwén) - Xitoy-Tibet oilasiga kiruvchi til. Xitoy Xalq Respublikasi,Tayvan, Gang Kong, Makau va Singapurning rasmiy tili. Bugun Xitoy tilida 1.136 milyard kishi soʻzlashadi. Buyuk Britaniya Qirollik jamiyati prezidentlari. Buyuk Britaniya Qirollik jamiyati 1660 yil tashkil etilgan.Qirollik ilmiy jamiyatini boshqargan barcha prezidentlar Uyqusizlik. Uyqusizlik (baʼzan insomnia ham deyiladi) tegishli sharoit boʻlishiga qaramay, uxlay olmaslik muammosi bilan xarakterlanuvchi kasallik simptomidir. Bu odatda holsizlanish, bosh ogʻriqlari va boshqa simptomlarni keltirib chiqaradi. Uyqusizlik atamasi uyquning mutlaqo yoʻqligini emas, balki uxlash qiyinligini anglatadi. Uyqusizlik ayollarda erkaklardagidan 1,4 marta koʻp tarqalgan. Sabab va natijalari. Vaqtincha uyqusizlik odatda shovqin, kuchli asablanish, uyqu tuzumi buzilishi, giyohvand yoki neyrotrop moddalar taʼsirida kelib chiqadi. Surunkali uyqusizlikka esa boshqa kasalliklar, bosh miya jarohati, parazitlar sabab boʻlishi mumkin. Baʼzan uyqusizlik nasldan naslga oʻtishi mumkin. Uyqusizlik umumiy holsizlanish, diplopiya (bir narsani ikkitadek koʻrish), gallutsinatsiyalarni keltirib chiqarishi, kamdan-kam hollarda oʻlimga ham olib kelishi mumkin. Davolash. Uyqusizlik bilan kasallangan bemorlarga uyqu dorilar tavsiya etiladi (shifokor retsepti shart). Bundan tashqari gipnoz, kognitiv psixoterapiya bilan ham davolash mumkin. Sogʻlom odamlardagi vaqtincha uyqusizlikni asal va sut aralashtirib ichish, issiq vanna qabul qilish bilan yengsa boʻladi. Uyqusizlik boshqa kasalliklar tufayli kelib chiqishi mumkin boʻlgani uchun albatta tibbiy muassasalarga murojaat etish zarur. Andrey Arshavin. Andrey Sergeyevich Arshavin (} (29-may, 1981, Leningrad)— rossiyalik futbol o`yinchisi, Sankt-Peterburgning Zenit jamoasida to`p suradi. De facto. De facto () — odatda qonunchilik, boshqaruv va texnik (standartlarga nisbatan) sohalarida de jure atamasining antonimi sifatida amaliyotga qonun bilan rasmiy qoʻllab-quvvatlanmagan elementlar kiritilganda ishlatiladi. Masalan, huquqiy holatni yechishda "de jure" qonun talab etilishini bildirsa, "de facto" bu holat asliyatda sodir boʻlayotganini koʻrsatadi. (Xoh qonuniy, xoh noqonuniy boʻlsin.) "De facto hukumat" iborasi esa maʼlum davlatda qonuniy-saylangan hokimiyat institutlarini muvaffaqiyatli agʻdarib (vaqtincha boʻlsa ham), ularning oʻrniga oʻzlarinikni oʻtqazgan hokimiyat organlari uchun ishlatiladi. Shuningdek, ushbu atama xalqaro huquqda ham tomonlarning haqiqiy aloqalarini ifodalashda ishlatiladi, ularning rasmiy aloqalari esa, "de jure" deb ishlatiladi. Boʻnak. Boʻnak yoki avans deb biror ish uchun oʻsha ish bajarilmasi yoki boshlanmasidan avval toʻlanadigan haqdir. Uyali aloqa operatori. Uyali aloqa operatori abonentlarning mobil telefonlari uchun uyali aloqa xizmatlarini koʻrsatuvchi har qanday telefon shirkatidir. Uyali aloqa operatorlari ishini biror mamlakatda shu oʻka hukumatidan tegishli uzunlikdagi radiotoʻlqin spektrini egallashga ruxsat olishdan boshlashadi. Bir diapazon uchun odatda bir necha operator xaridgor boʻlib chiqadi va diapazon kimoshdi savdosiga qoʻyilishi mumkin. GSM, 3G, CDMA texnologiyalari uchun tayinli diapazonlar mavjud. Sprint Nextel. Sprint Nextel Corporation- AQSH telekommunikatsion shirkatlaridan biri. Tarmoqning kattaligi va mijozlari soni "(50.5 mln. mijoz)" koʻpligi jihatidan AT&T va Verizon Wirelessdan keyin uchinchi oʻrinda turuvchi telekommunikatsiya korporatsiyasidir. Pat O'Brien. Pat O'Brien (talaffuzi:Pet O'Brayan) amerikalik death metal guruhi Cannibal Corpse gitarachisidir. Bundan boshqa qator boshqa guruhlar uchun ham gitara chalgan. Alex Webster. Alex Webster (talaffuzi: Aleks Uebster; 1969-yilning 25-oktabrida tugʻilgan) amerikalik Cannibal Corpse va Hate Eternal guruhlari bass-gitarachisidir. Gitara. "Amazonia" nusxali klassik akustik gitara (Braziliyada tayyorlangan). Gitara qadimiy va keng tarqalgan torli musiqiy asbobdir. Odatda oltita torli boʻladi, biroq toʻrt, yetti, oʻn va oʻn ikki torli gitaralar ham mavjud. Gitaralar koʻpincha blues, country, flamenco, rock, va baʼzan pop musiqa janrlarida chalinadi. Ikkita asosiy xili bor: akustik hamda elektr gitara. Akustik gitarada tovush torlar va gitara «qorni»dan chiqsa, elektr gitaralar bu tovushlarni maxsus kuchaytirgich orqali sozlaydi. Gitara yogʻochdan yasalib, charm va/yoki lok bilan qoplanadi, torlari esa poʻlat yoki neylondan tayyorlanadi. Tarixi. IX asrga oid bu suratda gitarasimon musiqiy asbob chalayotgan kishi tasvirlangan. Torlari barmoq bilan chalinadigan musiqa asboblari bundan kamida 5 ming yil avval ham maʼlum boʻlgan. Hozirgi koʻrinishdagi olti torli gitara Ispaniyada paydo boʻlgan esa-da, unga oʻxshash asboblar (tor, tanbur, ud, dutor, setor kabi) undan oldin Oʻrta Osiyo va Hindistonda tarqalgan. Orphaned Land. Orphaned Land isroillik progressive metal guruhdir. Yaqin Sharq anʼanaviy musiqasi va metalni aralashtirishlari bilan mashhurlar. 1992-yilgacha guruh nomi "Resurrection" ("Tirilish") boʻlgan. Guruhning hozirgi nomi "Yetim yer" deya oʻgiriladi. Neptun. Neptun Quyosh tizimining Quyoshdan uzoqliligi bo'yicha sakkizinchi o'rinda turuvchi sayyoradir. Marilyn Monroe. Marilyn Monroe AQSHlik qo'shiqchi, aktrisa hamda model bo'lgan. Splin. Splin (ruscha: Сплин) rus rock-guruhidir. 1994-yili Aleksandr Vasilyev tomonidan tuzilgan. Tabiat. Tabiat atamasi keng maʼnoda fizik, material olamni bildiradi. Kundalik turmushda "tabiat" soʻzi ostida odam taʼsiri ostida koʻp boʻlmagan atrof-muhit va undagi hayot (yovvoyi tabiat) nazarda tutiladi. Birinchi holda tabiatni umuman fan, ikkinchi holda esa tabiatshunoslik oʻrganadi. Bunda tabiat subatomdan galaktik miqyoslarga boʻlib koʻriladi. Astronomik birlik. 1 a.b. = 149 597 870 691 ± 30 m. Tarixi. XX asrgacha bu maqsadda Misrning buyuk ro'para turish vaqtlarida kuzatilgan natijalardan foydalanilar edi. Quyosh parallaksini Yerga juda yaqin o'tadigan ayrim kichik sayyoralarni kuzatish yo'li bilan aniqlashga urinish Eros kashf qilinganidan keyin boshlandi. 1930-1931 yillarda Eros Yerdan 22 mln. km uzoqlikdan o'tdi. Oldindan tuzilgan dasturga ko'ra jahonning 24 rasadxonasida, shu jumladan, Toshkent rasadxonasida ham kuzatuvlar olib borilib, Р"е=8.790" ga tengligi aniqlandi. 1961-1963 yillarga sobiq Ittifoq va AQSHda Merkuriy, Venera va Mars radiolokatsiya qilinishi natijasida "Astronomik birlik" hisoblandi. Astronomik birlikni butun olam tortishish qonuniga asoslangan dinamik va yorug'lik tezligiga asoslangan fizik usullar bilan ham topish mumkin. Chilonzor yoʻli. Chilonzor yoʻli — Toshkent metropoliteni yoʻllaridan biri. 1977-yil 6-noyabrda ishga tushirilgan. Harakat tarkibi. Chilonzor yoʻlida 81-717/714 raqamli vagonlar toʻrt-vagonli poyezdda harakatga qoʻyilgan. Oʻzbekiston yoʻli. Oʻzbekiston yoʻli Toshkent metropolitenining hozirda mavjud yo'llaridan biridir. 1984-yilning 7-dekabrida ishga tushirilgan. Poyezdlar. Bu yoʻlda 81-717/714 va 81-718/719 tipli vagonlardan iborat toʻrt vagonli poyezdlar yuradi. Oʻzbekiston Milliy Universiteti. Mirzo Ulugʻbek nomidagi Oʻzbekiston Milliy Universiteti (OʻzMU, "avv. "ToshDU") - Oʻzbekiston oliy oʻquv yurtlaridan biri. Toshkent shahrida joylashgan. 1918-yil asos solingan. Markaziy Osiyo va Qozogʻistonda birinchi universitet hisoblanadi. Martin Luther King. Martin Luther King, Jr. ("oʻqilishi" Martin Lyuter King)(15-yanvar, 1929 – 4-aprel, 1968) - afro-amerikalik baptist rohibi, hamda Amerika inson huquqlari faoli va yekatchisi boʻlgan. U bugun AQSh tarixida inson huquqlari taraqqiyoti uchun muhim hissa qoʻshgan shaxs sifatida eslanadi. Voleybol. Voleybol toʻpli sport oʻyini boʻlib, har biri 6 kishidan iborat ikki jamoa bilan oʻrtasidan toʻr tortilgan maydonchada oʻynaladi. Chilonzor (metro bekati). Chilonzor - Toshkent metropoliteni Chilonzor yoʻli bekatlaridan bir. Sobir Rahimov va Mirzo Ulugʻbek bekatlari oʻrtasida joylashgan. Bekatdan Chilonzor savdo markaziga va Toshkent tibbiyot kollejiga chiqiladi. Hamza (metro bekati). Hamza metro bekati - Toshkent metropoliteni Chilonzor yoʻli bekatlaridan biri. Amir Temur xiyoboni (metro bekati). Amir Temur xiyoboni - Toshkent metropoliteni Chilonzor yoʻli bekatlaridan biri. Hamid Olimjon (metro bekati). Hamid Olimjon - Toshkent metropoliteni Chilonzor yoʻli bekatlaridan biri. Pushkin (metro bekati). Pushkin - Toshkent metropoliteni Chilonzor yoʻli bekatlaridan biri. Buyuk Ipak yoʻli (metro bekati). Buyuk Ipak yoʻli - Toshkent metropoliteni Chilonzor yoʻli bekatlaridan biri. Yunusobod yoʻli. Yunusobod yoʻli — Toshkent metropoliteni yoʻllaridan biri. 2001-yil 26-oktabrda yoʻlga qoʻyilgan. Harakat tarkibi. Yunusobod yoʻlida 81-717/714 va 81-718.0/719.0 raqamli vagonlardan iborat toʻrt vagonli poyezd harakatlanadi. Yorugʻlik tezligi. Yorug'lik tezligi — elektromagnit to'lqinlarning vakuumda tarqalish tezligi. Fizikaning asosiy doimiylaridan biri hisoblanib, "c" (lotincha "celerites" so'zining bosh harfi bo'lib, tarjimasi: "tezlik") bilan belgilanadi. Yorug'lik tezligi har qanday fizik ta'sirlarning eng yuqori chegaraviy tarqalish tezligi. Vakuumdagi qiymati. Yerdan Oygacha yorug'likning yetib borishi modeli Yorug'likning vakuumdagi tezligi "c" fizik doimiydir. Uning eng aniq qiymati c=299 792 458 m/s, yoki 1 079 252 848.8 km/soat teng. Shuningdek, 1983-yilda yorug'lik tezligining aniq qiymatidan foydalanilgan holda metr etaloni qabul qilingan. 1 metr — yorug'lik nurining vakuumda, 1/299 792 458 soniya ichida bosib o'tgan masofasiga teng. Yorug'lik tezligi moddiy jismlarning to'liq energiyasini ularning massasi bilan bog'laydi: E = mc2. Yorug'likning muhitdagi tezligi "c'" muhitlarning sindirish ko'rsatkichi "п" bilan bog'langan bo'lib, har doim "c" dan kichik bo'ladi. Tarixi. Yorug'lik tezligini bevosita va bilvosita aniqlash mumkin. Yorug'lik tezligini dastlab 1676-yilda daniyalik astronom Olaf Ryomer aniqlagan. U Yupiter sayyorasi yo'ldoshlarining tutilishlari orasidagi vaqt o'zgarishiga qarab c=300 870 ± 2 700 km/soat ekanligini topdi. Sirgʻali yoʻli. Sirg`ali yo`li— Toshkent metropolitenining loyihalashtirilgan yoʻllaridan biri. A. Xoʻjayev (metro bekati). A. Xoʻjayev - Toshkent metropoliteni loyihalashtirilgan Sirgʻali yoʻli bekatlaridan biri. Bekatdan Chilonzor yoʻlining Sobir Rahimov bekatiga oʻtiladi. Tuman (tabiiy hodisa). "Ushbu maqola tabiiy hodisa haqidadir. "Tuman" soʻzining boshqa maʼnolari uchun Tuman maqolasiga qarang." Meteorologiyada tuman atamasi ostida suv bugʻlari, tomchilari yoki muz parchalarining kondensatsiyalashib, yer sirtiga yaqinlashishi va natijada havo shaffofligining kamayishi tushuniladi. Boshqacha aytganda, tuman yer sirtidagi bulutdir. Tumanlar hosil boʻlishi suv bugʻining atmosferadagi kondensatsiya yadrolari (tayanch nuqtalari) atrofida yigʻilishi va kondensatsiyalanishidan boshlanadi. Suv tomchilaridan iborat tumanlar odatda −20 °C dan yuqori havo harorati sharoitida kuzatiladi, biroq bunday tuman shakllari −40 °C atrofidagi haroratda ham paydo boʻlgan hollari maʼlum. Bundan quyi haroratlarda muz tumanlari hosil boʻladi. Tumanlar aholi punktlarida boshqa joylardagiga nisbatan koʻproq hosil boʻladi. Bunga sabab shahar havosida kondensatsiya yadrolari (masalan, avtomobil tutuni va boshqa yonish mahsulotlari) koʻproq boʻlishidir. Transport vositalari ishiga xalal bergani tufayli ob-havo bashoratlarida boʻlajak tumanlar alohida eslatib oʻtiladi. Kirk Hammett. Kirk Hammett (18-noyabr, 1962-yil) - 1983-yildan beri Metallica musiqiy guruhi yetakchi gitarachisi va bastakori. Roma (futbol klubi). Roma — Rim sharafini himoya qiluvchi Italiya futbol klubi. Barselona (futbol klubi). "Bu matn «Barselona» futbol klubi haqida. Ekvador klubi haqida ma'lumotni bu yerda o'qishingiz mumkin. «Barselona» (Guayakil)" Barselona futbol klubi (Futbol Club Barcelona) - Barselona shahri jamoasi. Ispaniya Premyera Divizioni vakili.1899 yili Joan Gamper boshchiligida shvetsariyalik, britaniyalik,ispaniyalik va kataloniyalik futbolchilari tomonidan tashkil qilingan. Klub Kataloniyaning ramzlaridan biriga aylanib qolgan, shuning uchun ham u — "El Barça es mes que un club" («Barsa» — bu,klubdandan ham ortiqrog'i) deb ataladi.«Barselona» muhlislari «kules» (culés)nomi bilan tanilishgan.2006 yili a'zolarining soni 140 000 kishidan ortib ketgan. «Barselona» ishtirokidagi derbilar. Ispaniyaning eng asosiy derbisi Barselona va madridning «Real» jamoasi orasida bo'lib o'tadi va «klassiko» deb ataladi. Shu bilan birgan Kataloniyaning eng asosiy derbisi «Espanyol» klubiga qarshi bo'lib o'tadi. Olmoniya (milliy futbol terma jamoasi). Hujumchilar. * Jaloliddin Manguberdi. Jaloliddin Manguberdi (— "Jalāl al-Dīn Menguberdī", to'liq oti — "Jaloliddin Abulmuzaffar Manguberdi ibn Muhammad") (?-1231) — Xorazmshohlar imperiyasining so'nggi imperatori (1220 yildan), Alovuddin Muhammad II ning to'ng'ich o'g'li. Jaloliddin Xorazmshohlar imperiyasining taxtiga otasi Muhammad II ning o'limidan so'ng o'tiradi. Otasi Chingizxon tomonidan 1220 yili mag'lubiyatga uchraganidan so'ng, Xorazmning mo'g'illar bosqiniga qarshi kurashiga boshchilik qiladi. Xurasonda u o'n ming atrofida askar to'playdi va Parvon yonida mo'g'illarni mag'lub etadi. Lekin, 1221 yili Hind daryosi yonida bo'lib o'tgan jangda Chingizxon Jaloliddinni mag'lub etadi. Shu bilan birga, uning oilasi qatl etiladi. U esa o'zining omon qolgan to'rt mingta askari bilan Hinda daryosining narigi qirg'og'iga o'tishga erishadi va Hindistonga qochadi. Uch yilini Jaloliddin Hindistonda o'tkazadi, keyin essa Kavkazortiga o'tib oladi. 1224 yili Eronga va Mesopatamiyaga yurish qiladi. Iroq,Fors,Gurjiston,Ozarbayjon va Armanistonni qo'lga kiritadi. 1225 yilda Jaloliddin qo'shinlari Ozarbayjonni, Gurjistonni va Armanistonni qo'lga kiritishadi. 1226 yilda gurjilarning poytaxti Tbilisini qo'lga oladi. Keyingi yili (1227) Jaloliddin Rey atrofida mo'g'illarni mag'lub etadi,keyin esa, Isfahon yonida ham ular ustidan ulkan g'alabani qo'lga kiritadi. Bu paytga kelib u ikki frontda jang olib borayotgan edi: G'arbiy Eronda - mo'g'illarga qarshi, Kavkazortida - gurji va armanlarga qarshi. 1228 yilda Xorazmshohga qarshi birgalikda rum sultoni Alovuddin Kaykubod, misr sultoni Malik Al-Komil va kilikiya-arman qiroli Xetum I urush e'lon qilishadi. Yerevan yaqinida Jaloliddin qo'shinlar mag'lub bo'lishadi 1230 yili Jaloliddin iroq qal'asi Xilotni qo'lga kiritadi, lekin tezda Kaykubod va Malik Al-Komil tomonidan mag'lubiyatga uchratiladi. To'liq mag'lubiyatni O'qtoyxon tomonidan yuborilgan sarkarda Charmag'on oxiriga yetkazadi. Jangda og'ir yaralangan Jaloliddin Kurdiston tog'larida yashirinadi, 1231 yilda esa kurdlar tomonidan o'ldiriladi. Xozirgi kunga kelib Jaloliddin o'zbek va turkman xalqlarining milliy qahramoniga aylangan. Unga atab bir necha doston va asarlar yaratilgan. Arxeologiya. Arxeologiya - (grek. ἀρχαίος — qadimgi va λόγος — so'z, o'rgatish) — insonning o'tmishini ashyoviy manbalar asosida o'rganuvchi tarixning maxsus yo'nalishi. Otchopar (metro bekati). Otchopar - Toshkent metropoliteni loyihalashtirilgan Sirgʻali yoʻli bekatlaridan biri. Choshtepa (metro bekati). Choshtepa - Toshkent metropoliteni loyihalashtirilgan Sirgʻali yoʻli bekatlaridan biri. Tursunzoda (metro bekati). Tursunzoda - Toshkent metropoliteni loyihalashtirilgan Sirgʻali yoʻli bekatlaridan biri. Sirgʻali (metro bekati). Sirgʻali - Toshkent metropoliteni loyihalashtirilgan Sirgʻali yoʻli bekatlaridan biri. Ehtirom (metro bekati). Ehtirom - Toshkent metropoliteni loyihalashtirilgan Sirgʻali yoʻli bekatlaridan biri. Turkiston (metro bekati). Turkiston - Toshkent metropoliteni Yunusobod yoʻli bekatlaridan biri. Yunusobod (metro bekati). Yunusobod - Toshkent metropoliteni Yunusobod yoʻli bekatlaridan biri. Fayzulla Xoʻjayev (metro bekati). Fayzulla Xoʻjayev - Toshkent metropoliteni Yunusobod yoʻli bekatlaridan biri. Habib Abdullayev (metro bekati). Habib Abdullayev - Toshkent metropoliteni Yunusobod yoʻli bekatlaridan biri. Bodomzor (metro bekati). Bodomzor - Toshkent metropoliteni Yunusobod yoʻli bekatlaridan biri. Minor (metro bekati). Minor - Toshkent metropoliteni Yunusobod yoʻli bekatlaridan biri. Abdulla Qodiriy (metro bekati). Abdulla Qodiriy - Toshkent metropoliteni Yunusobod yoʻli bekatlaridan biri. Bekat XX asr oʻzbek adibi Abdulla Qodiriy sharafiga shunday atalgan. Mingoʻrik (metro bekati). Mingoʻrik - Toshkent metropoliteni Yunusobod yoʻli bekatlaridan biri. Ushbu bekatdan Oʻzbekiston yoʻlining Oybek bekatiga oʻtiladi. Bobur (metro bekati). Bobur - Toshkent metropoliteni Yunusobod yoʻli bekatlaridan biri. Bekat nomi Zahiriddin Muhammad Bobur sharafiga atalgan. Toʻqimachilar (metro bekati). Toʻqimachilar - Toshkent metropoliteni Yunusobod yoʻli bekatlaridan biri. Usmon Nosir (metro bekati). Usmon Nosir - Toshkent metropoliteni Yunusobod yoʻli bekatlaridan biri. Janubiy (metro bekati). Janubiy bekat - Toshkent metropoliteni Yunusobod yoʻli bekatlaridan biri. Orlando Bloom. Orlando Bloom (talaffuzi: Orlando Blum; 1977-yil, 13-yanvar) ingliz aktyoridir. Uzuklar hukmdori, Karib dengizi qaroqchilari filmlaridagi rollari orqali tanilgan. Oq Uy. Oq Uy () - Amerika Qoʻshma shtatlari Prezidentining rasmiy qarorgohi va doimiy ish joyidir. AQSh poytaxti Vashington shahrida joylashgan. 1792-1800-yillarda qurilgan va prezident John Adams davridan beri har bir prezidentning ijroiy qarorgohi hisoblanadi. AQSh Prezidenti. Amerika Qoʻshma Shtatlari Prezidenti — AQSh Konstitutsiyasiga muvofiq, AQSh davlat va ijroiy hukumat boshligʻi, hamda AQSh armiyasi va floti bosh qoʻmondonidir. AQSh Prezidenti AQSh Kongressi tomonidan qabul qilingan qonun loyihalariga ("bill") veto lar kiritishga haqli. Ushbu mansab AQSh Konstitutsiyasiga 1787-yil, yaʼni Konstitutsiya qabul qilingan yilda kiritilgan. Birinchi AQSh Prezidenti 1789-yil George Washington boʻldi. Joriy AQSh Prezidenti - Barack Obama. U 2009-yil 20-yanvardan ushbu lavozimga 44-prezident boʻlib rasman kirishdi. Talablar. AQSh Prezidentligiga saylov kuniga qadar 35 yoshdan kam boʻlmagan, kamida 14 yil AQShda yashagan AQSh fuqarolar saylanishi mumkin. Shuningdek, ushbu fuqaro AQShda tugʻilgan boʻlishi shart. AQSh Prezidenti vakolati muddati 4 yil boʻlib, bir kishi ikki martadan ortiq ("surunkali yoki tanaffus bilan boʻlishidan qatʼiy nazar") ushbu lavozimga saylanishi taʼqiqlanadi. Prezident. Prezident (oʻzb. "oldinda oʻtirgan") - biror tashkilot, kompaniya, kasaba uyushmasi, universitet yoki mamlakat rahbari lavozimidir. Ushbu soʻz etimologik tarixi jihatidan, biron bir yigʻilishda yoki tantanada eng oldinda oʻtirgan kishi maʼnosidan kelib chiqqan. Lekin hozirgi kunda koʻchilik davlatlarning boshliqlari lavozimi "prezident" deb ataladi. Michelle Obama. Michelle LaVaughn Robinson Obama (talaffuzi: Mishel LaVon Robinson Obama; 17-yanvar, 1964) Amerika Qoʻshma Shtatlarining hozirgi Birinchi Xonimi, AQSh Prezidenti Barack Obamaning rafiqasidir. U bu mansabdagi ilk afroamerikalik ayoldir. Farg'ona vodiysi. Farg'ona vodiysi — O'rta Osiyo teritoriyasidagi hudud. O'zbekiston, Tojikiston va Qirg'iziston davlatlari teritoriyasida joylashgan. Hudud faqatgina 1920-yilga kelibgina 3 ga bo'lingan. XVIII hamda —XIX vodiy Qo'qon xonligining, keyinchalik, esa 1876, Rossiya imperiyasining Farg'ona viloyatiga aylantirilgan. O'rta Osiyoning aholisi eng zich joylashgan va yeri eng unumdor bo'lgan hududidir. Jug'rofiya. Hududning katta qismini hosildor yerlar tashkil qiladi. Dengiz sathida 400-500 m balandlikda joylashgan. Farg'onaning eng mashhur kishilaridan biri bu Ahmad Al-Farg'oniydir. Talas jangi. Talas jangi 751 — Talas vodiysida bo'lib o'tgan jang. (Xozirgi Qozog'iston va Qirg'iziston) hududida Abbosiylar xalifaligi (Qutayba ibn Muslim) va Tan xitoylari o'rtasida O'rta Osiyo hududini nazoratga olish uchun bo'lib o'tgan. Arab otliq askarlari Xitoy suvoriylarini to'liq mag'lubiyatga uchratishgan. Jang natijasida Tan imperiyasining g'arbga bo'lgan yurushi to'xtatildi. Shu bilan birgan Xitoy sarkardalari Arablarga yetarlicha qarshilik ko'rsatishi natijasida, vaqtinchalik ularning sharqga bo'lgan yurushi to'xtatildi. Sharqiy Turkiston. Sharqiy Turkiston — O'rta Osiyodagi hudud, Xitoy tomonidan bosib olingan. (Shinjyang-Uyg'ur avtanom tumani XXR). Sharqiy turkiston hududida 2 marotaba erkin davlatlar tashkil topgan. Tarix. Sharqiy Trukiston hududida yaqin kunlargacha xitoyliklar yashamagan. Bu hudud asosan Islom diniga e'tiqod qiluvchi Uyg'urlar yashashgan. Bir vaqtlar xozirgi Sharqiy Turkistonning tub aholisi tomonidan buyuk sivilizatsiya yaratilgan va Xitoy hamda O'rta Osiyo madaniyatiga katta tasir ko'rsatgan. O'z vatida Sharqiy va Gʻarbiy Turkiston yagona davlatga birlashgan edi. Hududdagi islomiy to'qnashuvlar natijasida vujudga kelgan notinch vaziyatdan unumli foydalanib olgan Jung'orlarning xoni Galdan Sharqiy Turkistonni bosib oladi. Keyinchalik Xitoyning Manchjursulolasi tomonidan bosib olinadi.1759 yilga kelib Uygʻuriston to'liq xitoy-manchjur askarlari tomonidan bosib olinadi.Bosib olingan yer xitoy tilida Sintzyan (Yangi yer) deb atala boshlandi. Butun XIX asr davomida Sharqiy Turkiston aholis faqat ozdlik uchun bo'lgan inqiloblar ostida yashaydi (1825—1828, 1857, Yettishahar 1862—1872 yillar). XX asrda esa 1931—1933, 1944—1949 yillarda bo'lib o'tadi. Layli va Majnun. Layli va Majnun (arab. مجنون و ليلى ("Majnun va Laylo")) arab romantik dostonidir. Voqeiy boʻlmish bu hikoyada Qays ibn al-Mulavvo ismli arab yigitining Layli ismli qiz bilan ishqiy munosabatlari yoritiladi. Oʻgʻlining bu qizga uylanishiga qarshi chiqqan otasining tazyiqlari va ayriliq tufayli Qays aqldan ozib, devona boʻladi ("majnun" va "jinni" soʻzlarining oʻzagi bir). Doston qator adiblar tomonidan turlicha talqin qilinib yozilgan (masalan, Nizomiy, Alisher Navoiy). "Layli va Majnun"da ishq. Majnun va Layli komillikda vahdatni-yagona- yaxlitlikni tashkil etadi. Bu esa nihoyatda baland darajadagi ishqning-xos ishqning koʻrinishi boʻlib, unda jismoniylik emas, balki maʼnaviylik yetakchi mavqyeni egallaydi. Bunday yuksak darajadagi xos ishqni tushinmaydiganlar Majnun va Layli ishqi mohiyatini ham tushinmaydilar. Bular qatorida Laylining otasi ham bor, ibn Salomlar ham bor. Shu jihatdan Navfal qizi va uning sevgilisi taqdirining ijobiy hal qilingani tushinarlidir. Ammo Navfal qizi va uning sevgilisining muhabbati Majnun va Laylilar oʻrtasidagi ishq-xavos ishqi darajasiga koʻtarilgan emas. Navfal qizi va sevgilisining oʻzaro ishqi Alisher Navoiy taʼriflagan "avom ishqidurkim, …derlar: «falon falonga oshiq boʻlubdur… va bu qismning (avom ishqining) biyikrak martabasi shar’iy nikohdurkim, bari xaloyiqqa sunnat…» Alisher Navoiy dostonida bu ikki xil ishqning talqinida shoir majoziy ishq martabasiga Majnun va Laylilar ishqi misolida alohida urgʻu beradi, chunki bu martaba komillik martabasi boʻlib, unda «pok koʻzni pok nazar bila pok yuzga solmoqdur va pok koʻngul ul pok yuz oshubidin koʻzgʻolmoq va bu pok mazhar vositasi bila oshiqi pokboz mahbubi haqiqiy jamolidin bahra olmoq»dir (MAT, 14-tom, 68-bet) Shunday qilib, Alisher Navoiy «Xamsa»sidagi ikkinchi — «Farhod va Shirin», uchinchi — «Layli va Majnun» dostonlari haqida umumiy yoʻnalish tarzida mulohaza yuritdik. Agar diqqat bilan qaralsa, bu ikki dostonni bir-biriga yaqinlashtiruvchi mushtarak mavzu — komil inson mavzusi bor. Bu mavzu ularni bir-biriga bogʻlabgina qolmaydi, balki mavzuning har bir dostonda oʻziga xos tarzda yoritilishi ularning uslubiy oʻziga xosliklarini namoyon etadi, yaʼni «Farhod va Shirin»da bu mavzu ijtimoiy faollik koʻlamida yoritilsa, «Layli va Majnun»da esa asosan ishq maydonidagi ichki kechinmalar, ruhiy holatlarning chuqur tasviri orqali nihoyatda mahorat bilan tasvirlanadi. Demak, Alisher Navoiy bu dostonlarda bir mavzuni ikki yoʻnalishda davom ettirib, uning koʻp qirrali ekanini koʻrsatishga, badiiy timsollar, voqyealar, hikoyatlar orqali tasvirlashga katta mahoratini namoyon etgan. Targa Florio. Targa Florio ochiq yoʻllarda oʻtkaziladigan avtomobil poygalari edi. Italiyaning Palermo shahri yaqinida boʻlib oʻtadigan bu poygaga 1906-yilda asos solingan boʻlib, u to 1977-yilgacha, xavfsizlik bilan boʻgliq muammolar tufayli bekor qilinishigacha deyarli har yili oʻtkazilardi (II jahon urushi sababli 1941-1947-yillarda poyga boʻlmagan). Shifokor. Shifokor tibbiy xodim, kasallikka chalingan yoki jarohatlangan odam sogʻligʻini tiklash bilan shugʻullanuvchi shaxsdir. Boshqa nomlari - "doktor", "vrach", "tabib" (asosan xalq tabobatiga oid), "hakim". Oʻqituvchi. Oʻqituvchi pedagog, oʻrta va oliy taʼlim tizimi xodimi boʻlib, oʻquvchi va talabalarni oʻqitish bilan shugʻullanadi. Boshqa nomlari: "ustoz", "domla", "muallim". Sirk. Sirk (lot. "circus" - "aylana", "xalqa") tomosha sanʼatining bir turidir. Sirk koʻp hollarda yumaloq arena va baland gumbazli binoda joylashadi (koʻchib yuruvchi sirklar shunday chodirlar tiklashadi). Sirkda koʻzboylogʻichlik, akrobatika, masxarabozlik, qoʻlga oʻrgatilgan hayvonlar bilan tomoshalar va hk koʻrsatiladi. Oʻzbekistonda ham sirk sanʼatiga eʼtibor katta, Toshkentda Toshkent Davlat Sirki faoliyat koʻrsatadi. Bozor. Iqtisodiyotda bozor atamasi ostida bozor subyektlari (xaridorlar va sotuvchilar) orasidagi pul-mol almashinuvi tizimi tushuniladi. Har bir kishi oʻz kapitalini koʻproq naf ketiradigan qilib ishlatishga harakat qiladi. Odatda u jamiyat foydasiga taʼsir koʻrsatishga harkat qilmaydi, lekin unga ancha taʼsir koʻrsatayotganini sezmaydi. U faqat oʻz manfaatini nazarda tutadi, faqat oʻz foydasini koʻzlaydi. Shunday boʻlsa-da, bunday sharoitda bozorning «koʻrinmas qoʻl» i uni maqsad sari yoʻnaltiradi, garchi bunday maqsad uning rejasiga kirmagan boʻlsa ham. Oʻz manfaatini koʻzlagan holda, jamiyatga ataylab foyda keltirishni niyat qilgan odamdan koʻra, u jamiyat manfaatlariga koʻproq xizmat qilib turadi. Adam Smith Bozorning zarurligi. Har birimiz bozor haqida koʻp marta eshitganmiz. Bolaligimizdan bozorning bevosita ishtirokchisiga aylanganmiz va bizning xohish-istaklarimizdan qatʼiy nazar butun umrimiz davomida bozorning bir boʻlagi boʻlib qolamiz. Bozor nima ekanligini yaxshi bilishimizga qaramay, unga aniq taʼrif berishga qiynalishimiz mumkin. Bu haqda fikr-mulohazalar yuritishdan avval, iqtisodchi-olimlar tomonidan bozorga berilgan taʼriflarga eʼtiboringizni qaratmoqchimiz. Bozor — sotuvchi va xaridor uchrashadigan joy. Bozor- bu xaridorlar bilan sotuvchilar oʻrtasidagi iqtisodiy aloqalar, ularni bir-biriga bogʻlaydigan mexanizmdir. Bozor — iqtisodiyotda shaxslarning maqsadli-nafsiy xohish-istaklari ila naf va manfaatlari sari yetaklovchi imkoniyatlari doirasida tartiblashtirilgan refleksiv harakatlari evaziga turli(ijobiy yoki salbiy) samara darajasida ob’yektiv sodir boʻluvchi bozor tovarlari boʻyicha iqtisodiy-huquqiy munosabatlari muhiti boʻlib, unda taraflarning nafsiy manfaatlari talab va taklif asosida shakllanadigan ob’yektiv narxlarda qondiriladi. Yuoqridagini anglash qiyonroq boʻlsa-da, u bozor tushunchasini kengroq ochib beradi. Hozirgi paytda, ayniqsa, bir-biri bilan bogʻlanib ketgan, integratsiyalashgan bozor sharoitida, qanday tovar ishlab chiqarish kerakligi, qancha, kim uchun va qaysi hududda ishlab chiqarish kerakligi haqida maʼlumotning yagona manbasi-bozordir. Bozor bilan hisoblashmagan xaridor va sotuvchi yutqazadi.Puldan yutqazadi! Puldan ajralish eng katta qygʻu boʻlgan zamonda, bozorga eʼtiborsiz boʻlmoqlik- «oʻlim» demakdir. Bozor qanday paydo boʻlganligi haqida gapirishdan oldin tarixga bir nazar solamiz. Natural xoʻjalikda hamma oʻz ehtiyojlarini oʻzi yetishtirgan mahsulotlari evaziga qondirgan. Bu bir maʼnoda qulay boʻlishi mumkin, toki Siz hech kimga bogʻliq boʻlmaysiz, mutlaq avtonomiyada umr kechirasiz.(Gap avtonomiya haqida ketganda, hozirgi kunda dunyoda roʻy berayotgan voqealarni chetlab oʻtib boʻlmaydi. Iqtisodiyot boshidan kechirayotgan inqiroz davrida eng kam zarar koʻrgan davlatlar-bu avtonomlashgan, jahon iqtisodiyoti va bozoriga yuqori darajada integratsiyalashmagan davlatlar boʻlib chiqdi. Bu narsa shu kabi iqtisodiy siyosatning ham oʻziga yarasha ijobiy tomonlari borligidan dalolat beradi.) Keyinchalik, mehnat ixtisoslashuvi va boshqa omillar natijasida inson oʻz ehtiyojini qondirish maqsadida boshqa odamlarga ham murojaat qilishiga toʻgri keldi. Ushbu narsani bir misolda koʻrsatsa boʻladi. Masalan, ikkita turli kasb egalari- dehqon va chorvador kuniga 8 soat ishlaydi deb faraz qilaylik. Dehqon 1 kg un ishlab chiqarish uchun 2 soat sarflaydi, chorvador 1 kg qaymoq ishlab chiqarish uchun 4 soat sarflaydi. Unning bozordagi narxi 1000 soʻm, qaymoqniki-2000 soʻm boʻlsin. Dehqon kuniga 4kg un =4000 soʻm, chorvador 2kg qaymoq=4000 soʻm ishlaydi. Endi dehqon qaymoq yemoqchi boʻlsa, 6 soat vaqtini sarflab 1 kg qaymoq oladi. Bunga sabab, u dehqonchilik bilan shugʻullangan, uning hayoti dehqonchilikka ixtisoslashgan. Qaymoq ishlab chiqarish uchun chorvadorga nisbatan 1,5 marta koʻproq vaqt sarflaydi. U 6 soat ichida 1 kg qaymoq va ish kunidan qolgan 2 soat ichida 1 kg un ishlab chiqaradi. Uning kunlik mehnat unumdorligining puldagi ekvivalenti 3000 soʻm boʻladi. Agar dehqon dehqonchiligini davom ettirib, qaymoqni oʻzi ishlab chiqarishi oʻrniga, 2000 soʻmga, yaʼni 2 kg unga sotib olganida, unda 1 kg qaymoq va 2 kg un qolar edi. Xuddi shunday vaziyatni chorvadorga un kerak boʻlganida ham kuzatish mumkin. Demak, mahsulotlarni oʻzi ishlab chiqargandan, birovdan sotib olgan arzonroq boʻlar ekan. Shunday qilib bozor yuzaga keldi. Oddiy barter usulidan keyin, pullar ham paydo boʻldi. Endi mahsulotlar bozorda sotilishi uchun ataylab tovar shaklida ishlab chiqarilar, bozorda sotilib, daromad evaziga yana xomashyo-tovar sotib olinar edi. Shu yoʻsinda ishlab chiqarish sikli davom etardi. Hozirgi kunda ham bozor shu tarzda faoliyat yuritadi. Tovar bozorda sotiladi. Ishlab chiqaruvchi foyda koʻradi. Foydani bir qismiga ishlab chiqarishni kengaytiradi, ikkinchi qismi evaziga esa, oʻz ehtiyojini qondiradi. Bir xil tovarlar sotiladigan bozorda topilgan pul, boshqa turdagi tovarlar sotiladigan bozorda sarflanishi mumkin. Demak, bozor oʻzini oʻzi quvvatlab turadi. Bir turdagi bozorning inqirozi, jahon bozoriga salbiy taʼsir koʻrsatishi mumkin. Dunyoda roʻy berayotgan inqiroz, moliyaviy inqiroz sifatida boshlangan, lekin hozirgi kunda iqtisodiyotning barcha tarmoqlarida kuztilmoqda. Bunga sabab, moliya sektorida yoʻqotilgan pullar boshqa turdagi tovarlar sotiladigan bozorga kelib tushmadi. Natijada iqtisodiyotning barcha tarmoqlari ziyon koʻrdi. Aksincha, iqtisodiyot katta sektorining rivojlanishi, boshqa sektorlarga ham ijobiy taʼsir koʻrsatadi. Umuman olganda, bozorda tovar ayirboshlashning uch afzalligi bor. • Bozor orqali ehtiyoj qondirilganda tovarlarni oʻzi ishlab chiqarib isteʼmol etgandan koʻra sotib olish arzonga tushadi • Isteʼmol uchun kerakli mahsulot va xizmatlarni bozordan osongina topish mumkin, bu bilan isteʼmolni qondirish sarflari tejaladi. Agar bozor boʻlmay mahsulotlar bir-biriga toʻgʻridan toʻgʻri ayirboshlansa, kerakli mahsulotga yetishish uchun juda koʻp ayirboshlash operatsiyalarini oʻtkazish kerak. • Bozorda tovarlarni tanlab olish imkoni bor. Hamma ishlab chiqaruvchilar bir xil yoki oʻrinbosar tovarlarni bozorda koʻplab taqdim etganidan bular xoh resurs, xoh isteʼmol tovarlari boʻlsin, ulardan maʼqulini tanlab olish mumkin boʻladi. Oʻzi ishlab chiqarganda tanlash imkoni boʻlmas edi. Jóhanna Sigurðardóttir. Jóhanna Sigurðardóttir (talaffuzi: Yohanna Sigurdardottir; 4-oktabr, 1942) Islandiya Bosh Vaziridir (2009-yil 1-fevraldan). Bungacha u Islandiya Ijtimoiy Ishlar Vaziri mansabini egallab kelgan (1987–1994 va 2007–2009 davomida). 1978-yildan beri Althing (Islandiya parlamenti) aʼzosi. Islandiyaning birinchi ayol Bosh Vaziri, shuningdek dunyo yangi tarixida ilk bor lezbian raisdir. Planimetriya. Planimetriya (lot. "planum" - "tekislik" va yun. μετρεω ("metreo") - "oʻlchayman") Yevklid geometriyasining sohasi boʻlib, unda ikki oʻlchamli, yaʼni bir tekislikka joylasha oladigan shakllar oʻrganiladi. Planimetriyada nuqta, toʻgʻri chiziq, koʻpburchaklar, aylana kabi geometrik tushunchalar va ular orasidagi munosabatlar koʻriladi. Mantiq ut-tayr (asar). "Mantiq ut-tayr" (,) - eronlik shoir Fariduddin Attorning fors tilida yozilgan 4500 misradan iborat sheʼriy toʻplamidir. Ushbu asar tasavvufiy shayx ramzida Hudhud nomli qushning boshqa 30 turdagi qushlar guruhi bilan boʻlgan majlisi va ularning safarlari haqida hikoya qiladi. Asar masnaviy shaklida yozilgan. "Mantiq ut-tayr"dan taʼsirlangan buyuk turkiy shoir Alisher Navoiy ham "Lison ut-tayr" ("Qushlar tili") asarini bitadi. Nukus. Nukus (qoraqalpoqcha: Noʻkis) Qoraqalpogʻiston Respublikasi poytaxti, Oʻzbekistonning kattaligi boʻyicha oltinchi shahridir. Turkiston legioni. Turkiston legioni — Markaziy Osiyoda tug'ilgan turkiylardan tashkil topgan Vermaxt ning bo'linmasi. Sovet propagandasi bo'linmaning tashkil topishida Mustafo Choʻqayni ayblagan, lekin bunday bo'linmani tashkil qilishni olmonlar 1933-yilda o'ylab qo'ygan edilar. Axir, Turkiston legioni faqatgina ulkan Sharqiy legionning bir qismi edi. Cho'qayga antisovet muhojiri sifatida 1941-yili buni taklif qilishgan edi. Lekin, u rozi bo'lmaydi va Turkiston legionining birinchi boshlig'i deb o'zbek millatiga mansub bo'lgan Vali Qayumni tayinlashadi. Ularni birlashtiradigan asosiy maqsad Turkiston rus zulmidan ozod qilish edi. Bo'linmani to'ldirib turadigan manba Qizil armiya tarafida kurashgan va asrga tushgan askarlar,hamda Yevropa va Turkiyada yashaydigan muhojirlar edi. Tarix. Bu paytga kelib Turkiston 23 yildan beri SSSR tarkibida edi(1918-yildan bolsheviklar tomonidan Turkiston muxtoriyati mag'lub etilganidan so'ng). Shu bilan birga, aytib o'tish kerakki Rossiya imperiyasi ham Turkistonda attigi 40 yil hukmronlik qildi. Qo'lida miltiq ushlab kelgan xalq mahalliy aholining ko'ngliga yo'l topa olmadi. Ko'pchilik yangi hukumatga qarshi bosh ko'tarmasa ham, ko'nglida to'laligicha mustamlakachilikka qarshi edi. Lekin, 1941-yilga kelib sovet propagandasi avjiga chiqqan, o'sib kelayotgan avlod esa komunistik ruhda o'sayotgan edi va bu yilga kelib xalqning sovetlar davlatiga qarshi bosh ko'tarishi iloji yo'qdek tuyulardi. Lekin, muhojirlikda yashayotgan xalq sovet hukumatini qulashi turkiy yerlar ozod bo'lishini chin dildan xohlar edi. Shu odamlar orqali olmonlar antisovet legionlarini tuzishga ahd qilishdi. Harbiy harakatlarda ishtiroki. Turkiston legioni 1941 yilning 15-noyabrida tashkil qilingan. Turkiston polkining 444-qo'riq diviziyasi sifatida yaratilgan. «Turkiston polki» 4ta rotadan tashkil topgan edi. Qishda 1941/42yillar Shimoliy Tavriyada harbiy harakatlarda ishtirok etgan. 1942-yilning fevralida Polshada Turkiston legioning o'qiv lageri tashkil qilingan. Sharqiy legionga bo'ysunardi. (). 1942-yilning qishida frontga 2ta turkiston batalyonlari yuborilgan (450 va 452), keyin — to'rtta (781—784), bahorda 1943-yili — 8ta batalyon (785—792). Polsha territoriyasida barchasi bo'lib 14ta turkiston batalyonlari tuzilgan.1944-yilga kelib fronta 24ta batalyon ishtirok etgan. Ko'pchilik turkiston batalyonlari general-polkovnik F.Paulyusning 6-armiyasiga tegishli edi. 1942 yildan 1943-yilgacha Astraxanda 16-motodiviziya tarkibida 450, 782 и 811- turkiston batalyonlari ishtirok etishgan. 1943 yil mayida Noyxammerda 162-turkiston piyoda askarlari tuzilgan general-mayor fon Nidermayer rahbarligi ostidа. 1943-yili diviziya Sloveniyaga yuboriladi, keyin esa Italiyaga. Urush so'nggida Sharqiy-turkiy SS bo'linmasi bilan qo'shib yuboriladi.Urush oxorigacha Turkiston legioniga o'zbek millatiga mansub bo'lgan Boymirza Hayit raxbarlik qiladi. Shu alohida ta'kidlab o'tish kerakki Boymirza Hayit O'zbekistonning mustaqilligini ko'rishga erishadi. Maqsadlar. Turkiston legionining askarlariga Buyuk Turksiton davlati tuzilishi vada qilingan edi.Shu,bilan birga Buyuk Turkiston tarkibiga O'rta Osiyo, Boshqirdiston, Volgabo'yi, Azarbayjon, Shimoliy Kavkaz va Sintzyan ham qo'shilishi kerak edi.. Vladimir Visotskiy. Vladimir Semyonovich Visotskiy (rus.: "Владимир Семёнович Высоцкий"; 25-yanvar, 1938 - 25-iyul, 1980) rus shoʻro shoiri, bardi, yozuvchisi va aktyori boʻlgan. Qahvaxona. Qahvaxona yoki kafe restorandan kichik va cheklangan assortimentli jamoat taomxonasidir. Asosiy ichimligi qahva boʻlgani uchun shunday nomlanadi. Odatda qahvaxonalarda spirtli ichimliklar sotilmaydi. Tezpishar taomlar (hot-dog, gamburger va hk.) tayyorlanadi. Choyxona. Choyxona asosan choy ichish uchun moʻljallangan jamoat taomxonasidir. Oʻrta Osiyo mamlakatlari, Eron va Turkiyada keng tarqalgan. Oʻzbek choyxonalaridagi asosiy taomlar — palov, somsa, lagʻmon va hk. Choyxonalarda spirtli ichimliklar sotilmaydi. Mosh. Mosh "Vigna radiata" oʻsimligining urugʻidir. Vatani — Hindiston yarimoroli. Moshguruch, moshxoʻrda kabi taomlarning asosiy masalligʻidir. Mathieu Kassovitz. Mathieu Kassovitz (talaffuzi: Matyo Kasovits; 3-avgust, 1967) fransuz rejissor, aktyor, dramaturg va prodyuseridir. Urumchi. Urumchi (), — shimoli-g'arbiy Xitoydagi eng katta va tez rivojlanayotgan shahar. Aholisi soni 2,1 milliondan ortiq, Shinjong Uyg'ur Avtonom Rayonining poytaxti. Urumchi dengizdan eng uzoq bo'lgan katta shahardir. Tyanshan tog'larining shimolida joylashgan.Ishlab chiqarishda neft,tekstil va metallurgiya asosiy o'rin egallaydi. Urumchida Xitoydagi eng katta Shamol energiyasi markazi ishlaydi. Said Olimxon. Said Olimxon 1881 yil Karmanada tug`ilgan. U 1893 1896 yillar oralig`ida Peterburgda o`qiydi. Qaytgach Qarshiga boshliq etib tayinlanadi. 1911 yil Otasi vafot etgach taxtga o`tiradi. 1920 yil Afg`onistonga ko`chadi. 1944 yil Afg`onistonda vafot etadi. Islomiy davlatlar. Islom dunyoda tarqalishi bo'yicha ikkinchi o'rinda turadigan dindir, 1,5 milliardan ortiq kishi Islom dininga e'tiqod qiladi. Faqatgina 18% foiz musulmonlar arab davlatlarida yashaydi. Musulmonlarning yarimdan ko'pi Afrika qit'asida yashaydi, 30 % — Pokistonda va Bangladesh, 10% dan ortig'i Hindistonda. Indoneziya eng ko'p musulmon aholiga ega bo'lgan davlatdir. Shu bilan birga musulmonlar AQSh, Xitoy, Yevropada ham keng tarqalgan. Janubiy Amerikada Islom dini asosan Gayana va Surinamda keng tarqalgan. Asosiy aholisi Islom diniga e'tiqod qiladigan davlatlar Qarluqlar. Qarluqlar — qadimda xozirgi O'rta Osiyo hududida yashagan ko'chmanchi turkiy xalq, Poytaxti xozirgi Olmota shahri yaqinida bo'lgan Qo'yliq edi. Xozirgi kunga kelib qarluq so'zi Turkiy tillarning bir guruhining nomini anglatadi. 960-yildan boshlab qarluqlar Islom diniga e'tiqod qilishadi. Qarluqlar Turk xoqonligi tarkibiga kirishgan. Ayniqsa, Turkiy xalqlarnig Xitoy imperiyasiga qarshi bo'lgan kurashlarida keng ishtirok etishgan. Qarlulqar yashaydigan yerda keyinchalik qarluqlar o'zlarining davlatlarini yaratishadi, olamga ularning davlati Qarluq xonligi (766-940) nomi bilan keng tarqaladi. Keyinchalik, ular Qoraxoniylar (940 - 1210) davlatini tuzishadi. Qarluq lahjasi oʻzbek va uygʻur tillarining rivojlanishida katta o'rin egallaydi. O'zbek va uyg'ur tillari birgalikda Turkiy tillar guruhining qarluq guruhchasiga kirishadi. Qozon. Qozon () — Rossiya Federatsiyasi tarkibidagi shahar, Tatariston Respublikasining poytaxti, Volga daryosining so'l qirg'og'idag yirik port shahar. Rossiyaning iqtisodiy, siyosiy, ilmiy, madaniy markazlaridan biri. Tarixi. Volga Bulg'oriyasi chegarasida qal'a sifatida qurilgan. XIII—XIV asrlarda Qozon Oltin Oʻrda tarkibidagi muhim savdo va siyosiy markaz bo'lgan. 1438-yildan boshla Qozon xonligining poytaxtiga aylangan. Shahar nomining ma'nosi kelib chiqishi haqida turli xil fikrlar bor. Oltin Oʻrda. Jo'ji ulusi (Ulug' Ulus), o'zbek tilida — Oltin Oʻrda (,) — Chingizxonning to'ng'ich o'g'li Jo'ji avlodlari tomonidan boshqarilgan davlat. 1208-yilda Mo'g'il imperiyasi tarkibida tashkil topgan. Jo'jining o'g'li Botu tomonidan davlat chegaralari kengaytirilgan. To'liq suverenitetni 1266-yil Mangu Temur paytida qo'lga kiritgan. Oltin Oʻrda ko'chmanchi ahlosining asosiy qismini qipchoqlar tashkil qilishgan. O'troq aholini- volga bulg'orlari, mordva, mariy va xorazmliklar tashkil qilishgan. 1312-yilkdan boshlab islomiy davlatga aylangan. XVI asr boshlarida yo'q bo'lib ketgan. Oltin Oʻrdaning tashkil topishi. a> shahri mo'g'illar tomonidan yakson qilinyapti Oltin Oʻrdada XIII-asrda ishlangan ko'za Oltin Oʻrda XIII asr o'rtalarida erkin yurt sifatida tashkil topgan. 1251-yilning boshida Qoraqorumda Jo'jilar va Tuluylar quroltoy tashkil qilishadi va Munkeni buyuk xon deb saylashadi. Botu esa «urug'da eng katta» sifatida saylanadi, bu bilan Oltin Oʻrdaning erkinligi rasman tasdiqlanadi. Botu paytida poytax Saroy Botu bo'lgan; XIV asr boshlarida poytaxt Saroy Berkaga ko'chiriladi. Oltin Oʻrda ko'p millatli yurt bo'lgan. Saroy Botu, Saroy Berka, Urganch, Kaffa Oltin Oʻrdaning yirik shaharlari bo'lishgan. Oltin Oʻrdaning tuzilishi. Oltin Oʻrda ikkiga Oʻng qanot va Soʻl qanotga bo'lingan edi. Oʻng qanot g'arbiy Qozog'iston, Volgabo'yi, Shimoliy Kavkaz, don, dnepr dashtlari, Qrimni o'z ichiga olgan edi. Markazi Volga bo'ylarida joylashgan edi. O'ng Qanot Botu avlodlari tomonidan to'g'gridan-to'g'ti boshqarilar edi. Soʻl qanot markaziy Qozog'iston va Sirdoryoni o'z ichiga olgan edi. Bu yerda Botuning ukasi O'rdu-Ichenning avlodlari tomonidan boshqarilar edi. Poytaxti Sig'noq shahri bo'lgan. SibirdaOltin Oʻrdaga qaram bo'lgan mahalliy sulola — Taybug'inlar boshqarishardi. Oltin Oʻrda merosxo'rlari. Oltin Oʻrda bir necha xonliklarga bo'linib ketdi: Qozon, Qrim, Astraxan, Sibir, Qozog' xonliklari va Nog'ay O'rdasiga bo'lin ketdi. * Urganch. URGANCH shahri bundan 360 yil oldin hozirgi o'rniga kelib joylashgan.Shahar oldin Turkmaniston hududida joylashgan bo'lib u qariyb 3000 yilliik tarixga ega.Hiva xoni [Abulg'ozi Bahodirxon] 360 yil oldin Amudaryo o'z o'zanini Kaspiy dengiziga o'zgartirib shahar aholisi suvsizlikdan qiynalgani uchun Urganchni Amudaryoning o'ng qirg'oqiga ko'chirihga amr etgan. Chig`atoy ulusi. Chig'atoy ulusi — Mo'g'il imperiyasidan son'g 1266-yilda O'rta Osiyoda tashkil topgan mo'g'il davlati. 1370-yilda Amir Temur tomonidan tugatilgan. Chingizxonning o'g'li Chig'atoy nomiga atalgan. Chig'atoy ulusining rasmiy diniga Islom dini aylangan. Qipchoqlar. Qipchoqlar — turkiy koʻchmanchi xalq. Qipchoqlar etnos sifatida VIII-asrda markaziy va sharqiy Qozogʻistonda tashkil topgan. Bu yerlarda koʻchmanchilik qilib yurgan qangʻar,kimoq,qirgʻiz xalqlari Oltoydan kelgan sir-qipchoqlar tomonidan birlashtiriladi va ularga o'z otini berishadi. Atamasi. Eramizdan oldingi 201-yilda tilga olingan "kyueshe" yoki "tsuyueshe" atamalari koʻpchilik qipchoqshunoslar tomonidan qipchoqlar haqida yozma tilga olingan birinchi manba deb eʼtirof etiladi. Ularning kuchayishi XI-asrga kelib, oʻgʻuzlar va xazarlarning kuchsizlanishi tufayli tezkor tus oladi. Qipchoqlar serhosil yerlarga koʻcha boshlashadi va shu sababli pecheneglar va oʻgʻuzlar bilan to'qnashuv ro'y beradi. Bu qabilalarni bo'ysundirgan qipchoqlar, Volga daryosini kechib o'tishadi va Dunaygacha yetib borishadi. Shunday qilib, qipchoqlar Boykoʻldan Dunaygacha tortilgan Buyuk dashtning yakka hokimiga aylanib olishadi va tarixga Dashti qipchoq degan nomni kiritishadi. Qipchoqlar Xorazm armiyasining eng sara askarlari bo'lishgan. Osiyoda eng zo'r harbiylar hisoblanishardilar. Qipchoq yo'llanma askarlari Muqaddas Yerni nasroniylardan himoya qilishadi. Moʻgʻillar Dashti qipchoqni bosib olishganidan keyin, ular Oltin Oʻrdaning asosiy kuchiga aylanishadi. Gʻarbiy qipchoqlar Majyoriston va Rumga ketishadi. Qipchoq shaharlari. Qipchoqlar faqat ko'chmanchi bo'lishmagan balki, o'troq aholi ham bo'lishgan. Ular egalik qilgan yerlarda bir qancha yirik kentlar bo'lgan: Sigʻnoq, Jent, Barchinlikent, Qangʻlikent, Saksin, Sharuxan. Oʻgʻuzlar. Oʻgʻuzlar Konfederatsiya safida Xoqon tomonidan boshqarilgan Turkiy xalq. Saljuqiylar imperiyasini tuzgan saljuqlar asli o'g'uz bolishgan, shu bilan birga hozirgi kunda turkla turkmanlar, ozarbayjonlar hamda anotoliya turklarining avlodlari ham o'g'uzlardir. O'g'uzlarning ajdodlari o'zbeklar, qozog'lar, qoraqalpoqlar, bashkirlar, tatarlarni ham etnogenezida katta ro'l o'ynashgan. Panturkiylik. Turkiy tili rasmiy bo'lgan davlatlar. Panturkiylik ("Panturkizm", "Panturanizm") — madaniy va siyosiy oqim, ideologiya, turkiy xalqlar yashaydigan yurtlarda keng tarqalgan. Panturkiylikning asosiy maqsadi — barcha turkiy yurtlarni birlashtirish, yagona til, yagona yozuv yaratish. XIX asrning boshlarida vujudga kelgan. Semih Şentürk. Semih Shenturk,to'liq ismi Semih Burak Shenturk 1983 yili 29-aprelda Turkiyaning Izmir shahrida tug'ildi.Faoliyatini 1996 yilda Izmirning O'zchamdibispor futbol klubida boshladi. Ateist Avtobus Kampaniyasi. Ateist Avtobus Kampaniyasi reklamasini tashib yurgan London avtobusi. Ateist Avtobus Kampaniyasi (ingl. "Atheist Bus Campaign") Buyuk Britaniya avtobuslarida ateizm haqida ratsional va ijobiy eʼlonlar osishni maqsad qilgan kampaniyadir. Tashabbus muallifi Ariane Sherine buni avtobuslarda haddan oshiq boʻlgan xristian reklamalarga javoban qilishayotganini bildirishgan. Kampaniya 2008-yilning 21-oktabrida Britan Gumanistlari Assotsiatsiyasi va professor Richard Dawkins yordami bilan boshlandi. Kampaniyaning bosh maqsadi £5500 yig'ib, 2009-yil boshida London avtobuslariga "Aftidan Xudo yoʻq. Endi xavotirlanishdan toʻxta va hayotingdan zavqlan." (ingl. "There’s probably no God. Now stop worrying and enjoy your life.") degan shiorlar osish edi. Kampaniya aholisining 23 %i dinsiz boʻlgan Buyuk Britaniyada yaxshi qarshilanib, toʻplangan xayriya miqdori £150 mingdan oshib ketdi va boshqa mamlakatlarga, jumladan Ispaniya, Kanada, AQSh va Italiyaga ham oʻtib ketdi. Kartalspor. Kartalspor nomi Istanbulning Kartal tumani ismidan olingan futbol klubidir.Forma ranlari to'q-qizil-oq bo'lgan Kartalspor o'z o'yinlarini Istanbul Kartal tumanida joylashgan 15.000 kishilik Kartal Stadionida o'ynaydi.2006-2007 yilgi mavsumda Turkiya 2.Ligasida(TFF 2.Lig) g'olib chiqib pley-off bahslarida ishtirok etdi va 2-Liga 3-guruhida 2-o'rinni qo'lga kritib Banka Asiya 1.Ligda,ya'ni Turkiya 1-Ligasida o'ynash huquqini qo'lga kiritdi. Ratsional sonlar. Ratsional sonlar to'plami formula_1 Lionel Messi. Europa chempionlar ligasining 2008-2009 mavsumdagi final o'yinining eng yaxshi o'yinchisi Europa chempionlar ligasining 2008-2009 mavsumdagi g'olibi Europa chempionlar ligasining 2008-2009 mavsumdagi eng yaxshi to'purari Europa chempionlar ligasining 2008-2009 mavsumdagi eng yaxshi o'yinchisi Ispaniyada 2008-2009 futbol mavsumining Qirol kuboi sohibi Europa chempionlar ligasining va Ispaniya chempionatining 2009-2010 mavsumdagi eng yaxshi to'purari Evropaning 2009-2010 futbol mavsumidagi eng yaxshi to'purari - "OLTIN BUTSA" sohibi Daniel Güiza. Daniel Guiza, to'liq ismi Daniel Gonzalez Guiza, 1980 yilning 17-avgustida Ispaniyaning Xerez de la Frontera shahrida dunyoga kelgan. Ispaniya terma jamoasi a'zosi. 2007 yili Mallorka futbol klubi tarkibida Ispaniya Premyerosi to'purari bo'lgan. 2008-yili Turkiyaning Fenerbahche klubiga 14 million EVRO ga transfer bo'lgan. Robert Mugabe. Robert Gabriel Mugabe (21-fevral, 1924) Zimbabve Prezidentidir. Hukumat tepasiga 1980-yili kelib, 1987-yilgacha Bosh Vazir mansabini egallab kelgan. Morgan Tsvangirai. Morgan Richard Tsvangirai (10-mart, 1952) Zimbabve Bosh Vaziridir (2009-yil 11-fevralidan). Prezident Robert Mugabe firqasiga muxolif boʻlmish Demokratik Oʻzgarish Harakati partiyasi yetakchisidir. Deivid de Souza. Deivid de Souza yoki qisqacha Deivid 1980-yil 22-oktyabrda Braziliya ning Nova Iguachu shahrida tug'ilgan.Futbol hayotini Nova Iguachu shahrining mahalli jamoasida boshlagan. 1995-yili Joinville EC klubiga o'tdi va 28ta o'yinda maydonga tushib 21 gol urishga muvaffaq bo'ldi. O'sha yili Braziliyaning Santos jamoasiga transfer bo'ldi. 2 yil Santosda to'p surgan o'yinchi keyinchalik Korintians jamoasi a'zosiga aylandi.U yerda ham muvaffaqiyatli ishtirok etib 2003-yilda Yevropaga yo'l olgan futbolchi Frantsiyaning Bordo jamoasida o'ynay boshladi.Bordo tarkibida jami 17 o'yinda maydonga tushgan Deivid 7 gol urishga muvaffaq bo'ldi. 2004-yilda esa eski jamoasi Santosga ijaraga berildi. U yerda 69 ta o'yinda maydonga tushib 48 gol muallifiga aylandi va 2005-2006 yilgi mavsumda Potugaliyaning Sporting (futbol klubi)da o'tkazdi. 2006-yildan hozirgacha Turkiyaning Fenerbahche SK jamoasida o'yan kelmoqda. Rashid Gafurov. Rashid Gʻafurov 1977-yil Namangan viloyatining Chortoq shahrida tavallud topgan.Futbolchilik faoliyatini Toshkentdagi sport maktablaridan birida boshlagan. 1995-yili Toshkentning Chilonzor FK jamoasida toʻp surgan. 1996—2005 yillarda oʻz tugʻilib oʻsgan viloyati sharafini himoya qiluvchi Navbahor jamoasida toʻp surgan. Boʻyi past va tezkor oʻyinchi boʻlganligi bois muxlislar uni Tiko deb atashardi. 2006-yilgi mavsumni Muborakning Mashʼal jamoasida oʻtkazdi. 2007—2008 yilgi mavsumlarda Bunyodkor PFK safida toʻp surdi. Fatih Terim. Fatih Terim 1953-yilda Turkiyaning Adana shahrida tug'ilgan. Ankaragyujyu. Jamoa tarkibi(2008/09 mavsumi). "12 fevral 2009 kuniga ko'ra" Genchlerbirligi. Genchlerbirligi Turkiya Super Ligasi vakili. Turkiya poytaxti - Ankara sharafini himoya qiluvchi futbol klublardan biri. John Bonham. John Bonham make bang bang. BANG BANG. BIGGG BANG BANg on baraban. Sibel Jan. Sibel Jan (turkcha:Sibel Can) 1970-yil 1-avgustda Turkiyaning Istanbul shahrida tavallud topgan.Qo'shiqchi va bastakor. Leonardo Andres Iglesias. Leonardo Andres Iglesias argentinalik futbolchi. Ampluasi - hujumchi. Ayni vaqtda Turkiyaning Ankaragyujyu futbol jamoasida to'p surmoqda. Buenos Aires. Buenos Ayres(to'liq nomi: Ciudad Autónoma de Buenos Aires) Argentina davlatining poyatxti. Buenos Ayresning markaziy maydonlaridan biri Diana Frances Spencer. Diana Frances Spancer (talaffuzi: Diana Frensis Spenser; 1-iyul, 1961 - 31-avgust, 1997) yoki Malika Diana Shahzoda Charlesning rafiqasi, Uels malikasi boʻlgan. Ularning bolalari - William va Henry Buyuk Britaniya qiroli taxtiga mos ravishda ikkinchi va uchinchi nomzoddirlar. Diana va Shahzoda Charles munosabatlari boshlanib, nikohdan oʻtishlari va bir necha yildan keyin ajralishlari tufayli Diana muntazam Buyuk Britaniya OAV eʼtiborida boʻldi. Uni suratga olish payida yurgan paparazzi Diananing Parijda avtohalokatga uchrashiga sabab boʻldi, deb hisoblanadi. Pierre-Auguste Renoir. Pierre-Auguste Renoir (talaffuzi: Pyer-Ogyust Renuar; 25-fevral, 1841–3-dekabr, 1919) fransuz impressionist rassomi boʻlgan. Romantika. Romantika ijobiy hissiyotlar, fidokorlik, iliq munosabatlar (doʻstlikdan to muhabbatgacha) bilan xarakterlanuvchi hayot shaklidir. Jiddiy va ratsional pragmatizmga qarama-qarshi qilib koʻrsatiladi. Film. Film (ingl. "film" - "tasma") yoki kinofilm maʼlum bir sujet asosida boʻglangan fototasvirlar ketma-ketligidir. Bunda harakat tasvirlanib, tomoshabinga voqea rivoji koʻrsatiladi. Film, uni ishlab chiqarish va namoyish qilish kinematografiya vazifasidir. Film deganda odatda badiiy film, yaʼni sujeti badiiy asar boʻlmish, toʻqib chiqarilgan film tushuniladi. Bundan tashqari hujjatli film ham bor. Komediya. Komediya (yun. κωμωδία, κῶμος - Dionis sharafiga bayram va ἀοιδή - "ashula", "qoʻshiq") sanʼat janri boʻlib, undagi asarlarda mutoyiba va satira unsurlari keng ishlatiladi. Edu Dracena. Edu Dracena(Edu Drakena) 1981-yil 18-mayda Braziliyaning Sao Paulo shahrida dunyoga kelgan. To'liq ismi Edu Luis Abonizio de Souza. Ayni paytda Turkiyaning Fenerbahche SK klubida to'p surmoqda. O'z vaqtida Braziliya milliy futbol jamoasiga ham jalb etilgan. San Paulu. San Paulu () Braziliyadagi San Paulu (shatati)ning poytaxti. Braziliyaning janub-sharqiy qismida, Tyete daryosining havzasida, Atlantika okeani qirg'og'idan 70 km uzoqlikda joylashgan. Tyete. Tyete () Braziliyadagi daryo. Braziliyaning San Paulu (shtati)dan oqib o'tadi. Uzunligi 700 mil, jahonning eng uzun 130-daryosi. Chinoz. Chinoz Toshkent viloyatidagi Chinoz tumani markazi. 1972-yilda shahar maqomini olgan. Uchqoʻrgʻon tumani. Uchqoʻrgʻon tumani Namangan viloyatining shimoli-sharqiy qismida joylashgan va Norin daryosi bilan qoʻshni Qirgʻiziston Respublikasi bilan chegaradosh. Tumanning markazi Uchqoʻrgʻon shahridir (aholisi 20250 kishini tashkil etadi). Sobiq Sovet Ittifoqi davrida tuman nafaqat agrar sohalarda balkim sanoat sohasida ham qator ijobiy natijalarga aylanganligi tufayli viloyatning industrial-agrar markazlaridan biri hizoblanadi. Hozirgi kunda tumanda qator sanoat korxonalari shu jumladan Uchqoʻrgʻon don mahsulotlari, Uchqoʻrgʻon yoʻgʻ, va Uchqoʻrgʻon paxta tozalash aksiyadorlik jamiyatlari tuman iqtisodiy salohiyatini oshishida katta taʼsir koʻrsatmoqda. Taʼlim. Tumanda 53 ta oʻrta taʼlim maktablari mavjud. Tarixan tuman iqtidorli yoshlar bilan nafat viloyatda balkim respublikada ham mashxur boʻlgan. Shunungdek tumanda iqtidorli yoshlarni voyaga keltirishda I. Oxunov nomli litsey-internat va 43-sonli gimnaziyalarni salohiyati kattadir. Kodak. Eastman Kodak Company - jahonga mashhur (Kodak) fototasma, fototexnika va kino mahsulotlarini ishlab chiqaruvchi kompaniya. Eastman Kodak Company ga 1881-yilda kashfiyotchi George Eastman ("Jorj Istmen") va tadbirkor Henry Strong ("Genri Strong") tomonidan AQShda asos solingan. The Verve. The Verve yoki Verve 1989-yili Katta Manchesterning Wigan shahrida xonanda Richard Ashcroft, gitarachi Nick McCabe, bass-gitarachi Simon Jones va dovulchi Peter Salisbury tomonidan tuzilgan rock-guruhdir. 199-yilda tarqab ketgan bu guruh 2007-yili yana birlashib, konsert berishda davom etdi. Guruhning "Bitter Sweet Symphony" qoʻshigʻi unga butunjahon shuhrat keltirdi. Bitter Sweet Symphony. "Bitter Sweet Symphony" (ingl. "Achchiq Shirin Simfoniya") ingliz rock-guruhi The Vervening 1997-yili chiqarilgan "Urban Hymns" albomidagi qoʻshiqdir. Ashula Buyuk Britaniya singllari chartida ikkinchi, AQSh Billboard Hot 100 chartida oʻn ikkinchi oʻringa chiqdi. Rolling Stone jaridasining "Eng yaxshi 500 qoʻshiq" roʻyxatida "Bitter Sweet Symphony" 382-oʻrinda turipti. Tarixi. Qoʻshiq matni Richard Ashcroft tomonidan yozilgan esa-da, musiqa mualliflari sifatida The Rolling Stones guruhi aʼzolari — Keith Richards va Mick Jagger koʻrsatilgan (ashulada mudom takrorlanuvchi orkestr musiqasi mualliflari). Klipi. Klipda Richard Ashcroft Londonning gavjum koʻchalaridan birida qoʻshiqni xirgoyi qilib ketayotgani koʻrsatiladi. Yoʻlidagi odamlarga eʼtibor bermay, ularni turtib ketaveradi (bir ayol yiqilib ham tushadi), hatto bir ulovni aylanib oʻtmay, toʻgʻri ustiga oyoq bosib chiqib, oʻtib ketadi (bu haydovchining gʻazabiga sabab boʻladi). Klip oxirida unga guruhning boshqa aʼzolari qoʻshiladi. Richard Dawkins. Clinton Richard Dawkins (talaffuzi: Klinton Richard Dokinz; 26-mart, 1941) britan etologi, biologi hamda ilmiy-ommabop asarlar muallifidir. 1976-yilda chiqqan "The Selfish Gene" kitobida mem degan tushunchani yoritib, evolutsiyaga genetik nuqtai nazardan yondashdi. 1982-yilgi "The Extended Phenotype" asarida fenotiplar faqat bir organizm bilan cheklanmay, balki atrof-muhitga ham yoyilishini koʻrsatib, biologiyaga muhim yangilik olib kirdi. Dawkins shuningdek kreatsionizmni keskin tanqid qilishi va dinni skeptik nuqtai nazardan yoritgan asarlari bilan ham mashhur. Chustiy. Chustiy, asl ismi Nabixon Xo'jayev - o'zbekistonlik shoir. 1901 -yilda Namangan viloyati Chust shahrida tavallud topgan. XX-asr o'zbek adabiyotining yorqin namoyondalaridan biri. Uni o'zbek adabiyotida "XX-asrning Navoiysi" deya atash mumkin. Asosan g'azallar bitgan. "Sadoqat gullari" Chustiyning she'riy to'plamlaridan biri. Ortiq Otajonov. Ortiq Otajonov - o'zbekistonlik san'atkor, qo'shiqchi. O'zbekistonning Xorazm viloyatida tavallud topgan. Mexiko. Mexiko () - Meksika davlatining poytaxti. BMTning WUP2003 maʼlumotlariga koʻra jahon miqyosida Tokyo shahridan keyin aglomerasiya boʻyicha 2-oʻrinda. Mexiko shahri hududida 9 mln.ga yaqin ahlo yashamoqda. Mexiko — poytaxt boʻlishi bilan birgalikda Meksikaning siyosiy, iqtisodiy, sanoat va madaniy markazidir. Shaharning umumiy maydoni 1500 km2 atrofida. Iqtisodiyot nazariyasi. Iqtisodiyor nazariyasi ijtimoiy fan bo'lib, tovar va xizmatlarning ishlab chiqarilishi, taqsimlanishi va iste'mol qilinishi jarayonlarini o'rganadi. Iqtisodiyot nazariyasi (,) - insonlarning cheksiz ehtiyojlarini qondirish uchun cheklangan resurslardan samarali foydalanishni va xo'jalik yuritish jarayonida turli tomonlar orasida yuzaga keluvchi munosabatlarni o'rganuvchi fan. Economics atamasi qadimgi yunon tilidagi "οἶκος" (oikos, "uy") + "νόμος" (nomos, "odat" yoki "qonun"), demak "uy (xo'jaligi)ni yuritish qoidalari" yig'indisi "οἰκονομία" (oikonomia, "uy xo'jaligini boshqarish") so'zidan olingan. Iqtisodiyot nazariyasi fani ko'pgina maktab va yo'nalishlardan iborat. Iqtisodiyot fani mudom o'zgarishda bo'lgani sababli uning taraqqiyoti va tarixiy retrospektivasi bilan iqtisodiyot tarixi fani shug'ullanadi. Bogota. Bogota - Kolumbiya davlati paytaxti hamda eng katta shahri hisoblanadi. David Petraeus. General David Howell Petraeus (talaffuzi: Devid Hauell Petreus; 7-noyabr, 1952) AQSh Qurolli Kuchlari Markaziy Qoʻmondonligining 10- va hozirgi qoʻmondonidir. 1974-yildan beri harbiy xizmatni oʻtamoqda. Bosniya, Haiti, Quvayt va Iroqdagi harbiy amaliyotlarda ishtirok etgan. Oʻzbekiston Milliy axborot agentligi. Oʻzbekiston Milliy axborot agentligi (qisqartmasi: OʻzA) Oʻzbekiston Respublikasining yagona rasmiy davlat axborot agentligidir. 1918-yili Toshkentda RosTA (Rossiya Telegraf Agentligi) boʻlimi sifatida ochilgan boʻlib, keyinchalik TASS tarkibidagi telegraf agentligiga aylantirildi. 1992-yilning 5-fevralida Prezident farmoniga binoan u "Oʻzbekiston Milliy axborot agentligi" deb nomlandi. OʻzA xabarlari oʻzbek, rus va ingliz tillarida tarqatiladi. Bundan tashqari OʻzA saytining fransuz va olmoncha boʻlimlari mavjud. Herman Van Rompuy. Herman Van Rompuy (talaffuzi: Herman Van Rompyoy; 31-oktabr, 1947) flamand siyosatdoni va Belgiya sobiq Bosh Vaziridir (2008-yil 30-dekabrdan). Lissabon Shartnomasi kuchga kirgach, Van Rompuy 2009-yil 19-noyabrda Yevropa Kengashi Prezidenti etib tayinlandi, u bu mansabni 2009-yil 1-dekabrida egallaydi. Toshkent Xalqaro Aeroporti. Аэропорт Ташкент-Южный (Международный аэропорт Ташкент) — крупнейший аэропорт Узбекистана. Является главным хабом для авиакомпании O’zbekiston Havo Yo’llari. Ташкентский международный аэропорт занимает удобное географическое положение, так как находится на пересечении воздушных трасс, идущих из стран СНГ в Юго-Восточную Азию, Европу и Америку. Международный аэропорт Ташкент связан воздушными дорогами практически со всеми крупными городами мира. Аэродром имеет вторую категорию ИКАО и принимает все типы воздушных судов. В 2001 году завершена реконструкция главного пассажирского терминала, в ходе которой аэровокзал центральных воздушных линий был оснащен современным оборудованием, и стал более комфортабельным. Пропускная способность аэровокзала – свыше 1000 пассажиров в час. Ежегодно его услугами пользуется более 2 млн. пассажиров. Кроме того, аэровокзальный комплекс включает в себя отдельный терминал для транзитных пассажиров и необходимые сервисные службы. Из галерей пассажиры с помощью телескопических трапов попадают на борта воздушных судов. Имеется здание терминала местных воздушных линий. Отсюда можно попасть на рейсы в древние города республики – Самарканд, Бухару, Хиву, а также почти во все другие областные центры Узбекистана. Есть и недостатки: при прибытии даже нескольких рейсов одновременно, пограничный паспортный контроль не способен пропустить пассажиров своевременно, в связи с чем возникают очереди, длящиеся порой до полутора - двух часов. При прохождении таможенного контроля при прибытии имеются лишь 4 стойки. В наличии всего лишь 3 ленты транспортеров для багажа. John Atta Mills. Professor John Evans Atta Mills (talaffuzi: Jon Evans Atta Millz; 21-iyul, 1944) Gʻana Prezidentidir (2009-yil 7-yanvaridan). Anand Satyanand. Anand Satyanand (22-iyul, 1944) Yangi Zelandiya General-gubernatoridir. John Key. John Phillip Key (talaffuzi: Jon Fillip Key; 9-avgust, 1961) Yangi Zelandiyaning 38- va hozirgi Bosh Vaziri hamda Yangi Zelandiya Milliy Partiyasi rahbaridir. Mahmudxoʻja Behbudiy. Behbudiy Turkistonda jadidchilik harakatining rahnamosi. Yoshligida togʻasi Muhammad Siddiq huzurida taʼlim olgan. Keyinchalik mirzalik vazifasida ishlab, soʻngra muftiylik lavozimiga oʻtadi. Behbudiy Turkistonda jadid maktablarining tolmas targʻibotchisi va tashabbuskorlaridan biri. Turkiy va fors-tojik tilidagi «Risolai jugʻrofiyai umroniy», «Risolai asbobi savod», «Kitobat ul-atfol», «Tarixi islom» kabi maktab kitoblari muallifi. Behbudiy birinchi oʻzbek dramaturgi va teatr arbobi. «Padarkush» p’esasini yozdi va bu asar Samarqand (1914 15 yanvar), Toshkent (1914 27 fevral)da («Turon» truppasi) sahnalashtirildi. Behbudiy publitsist sifatida 1901 yildan boshlab Turkiston va hatto undan tashqaridagi koʻplab matbuot namunalarida 300 dan ortiq maqolalar eʼlon qilgan. 1919 yilda Buxoro amiri va rus sovet chekasining xodimi yordamida Qarshida qoʻlga olinib, qatl etilgan. Qarshi shahri 1926—1937 yillar davomida Behbudiy nomi bilan atalgan. Traian Băsescu. Traian Băsescu (talaffuzi: Trayan Besesku; 4-noyabr, 1951) Ruminiya Prezidentidir. Bungacha u Buxarest hokimi boʻlgan. Emil Boc. Emil Boc (talaffuzi: Emil Bok; 6-sentabr, 1966) Ruminiya Bosh Vaziri hamda Demokratik Liberal Firqa rahbaridir. Sumalak. Sumalak — Markaziy Osiyo, hamda boshqa turkiy va forsiy xalqlar tomonidan Navroʻz bayrami kunlari pishiriladigan shirin taom turi. Asosan, bugʻdoyning yosh novdalari, un, yogʻlardan tayyorlanadi. Shuningdek, baʼzi milliy anʼanalarga koʻra, tosh yoki yongʻoq ham solib pishiriladi.Hamda 1 sutka mobaynida pishiriladi. Augusta. Ogasta () - AQShning shimoli sharqida joylashgan shahar. Meyn shtati hamda Kennebek okrugining ma'muriy markazi. Tarix. Ogastaga mustamlakachilar ilk bor 17-asrning boshlarida kela boshlagan. 1625-yilning boshida Kennebek daryosi qirg'oqlarini ingliz savdogarlari o'zlashtirishga kirishdi. Ammo 32 yil o'tib ular shaharni tark etishdi. 1771-yili Ogasta rasman Xollouell shahri tarkibiga kiritildi. U paytlar shahar nomi Ogasta deya atalmas edi. Keyinchalik 1797-yilda bu yerga "Ogasta" nomi berildi. Bu nom avgust oyidan kelib chiqqan. Kit. Bu Kitda! katta, og'ir, va okeanlarda istiqomad qiladi. Delfin, kashalot yoki akula bilan adashtirmang. Adshtirib `o'ysangiz ustingizdan kulib, sizga past baho berib quyishlari mumkin. Esli 4to ruschasida qidirib ko'rsang bolee tochniy informatsiyaga ega bo'lasan Dilshod! FIFA. Fédération Internationale de Football Association (fransuzchadan "Xalqaro Futbol Federatsiyasi"; qisqartmasi FIFA) dunyo boʻyicha futbol masalalariga masʼul tashkilotdir. 1904 yilning 21 mayida Parijda FIFA — milliy futbol federatsiyalari uyushmasi tuzildi. Bu xalqaro musobaqalarni keng va tartibli tashkil qilishga yo‘l ochib berdi. FIFAning dunyoga kelishi uchun jon kuydirgan shaxs — frantsiyalik Rober Geren uning birinchi prezidenti bo‘ldi. Bungacha Frantsiya futbol federatsiyasi prezidenti bo‘lish bilan birga u Le Matin gazetasida ham ishlar edi. Aslida Geren muhandis diplomiga ega bo‘lgan. Tasavvur qiling, hozirgi Chempionlar ligasi 1991 yili emas, 1905 yiliyoq tashkil qilinishi mumkin edi. Chempionatda ishtirok etish uchun ariza topshirishning oxirgi muddati deb 1905 yilning 31 avgusti belgilandi. Ammo shu kungacha FIFAga birontayam ariza tushmadi! Bunday muvaffaqiyatsizlikdan so‘ng Geren 1906 yilning 4 iyunida, FIFAning uchinchi kongressida isteʼfoga chiqqanini maʼlum qildi. FIFA boshqaruviga kelgan angliyalik Daniel Berli Vulfoll davrida ham (1918 yil 24 oktyabrda davom etgan) ushbu g‘oyalar amalga oshirilmadi. 29 oy FIFA prezidentsiz qolgach, 1921 yil 1 aprelida bu lavozimga frantsuz Jyul Rime o‘tirdi. Jahon chempionatini uyushtirish uchun sharoit pishib yetilganligini ilg‘agan Rime o‘z nomini tarix sahifalariga muhrlashga sazovor bo‘ldi. 1928 yilning 29 may kuni, Amsterdamda bo‘lib o‘tgan kongressda tarixiy qarorga kelindi. Yana bir frantsuz Anri Delonning taklifiga ko‘ra 1-jahon chempionati 1930 yili o‘tkaziladigan bo‘ldi. Amsterdamda birinchi jahon chempionatining mezboni kim bo‘lishi kerakligidan boshqa barcha masalalar kelishib olindi. Mezbon esa FIFAning navbatdagi, 1929 yilning 18-19 may kunlari Barselonada bo‘lgan kongressida aniq bo‘ldi. Nomzodlar 6 ta edi — Italiya, Shvetsiya, Gollandiya, Vengriya, Ispaniya va Urugvay. Yevropaning 5 vakili tarixiy chempionatni o‘tkazish huquqini bir ovozdan okeanorti mamlakatiga topshirishga qaror qildilar. O‘tkazilgan vaqti: 1930 yil 13-30 iyul. O‘tkazilgan joyi: Urugvay davlati, Montevideo shahri. Qatnashchilar soni: 13 ta (J. Amerikadan 7 ta, Yevropadan 4 ta, Sh.Amerikadan 2 ta) Frantsiya — Meksika 4:1 13.07.30. «Positos» stadioni Argentina — Frantsiya 1:0 15.07. «Parke Sentral» stadioni Chili — Meksika 3:0 16.07. «Parke Sentral» stadioni Frantsiya — Chili 0:1 19.07. «Sentenario» stadioni Meksika — Argentina 3:1 22.07. «Sentenario» stadioni Braziliya —Yugoslaviya 1:2 14.07 «Parke Sentral» Yugoslaviya — Boliviya 4:0 17.07. «Parke Sentral» Boliviya — Braziliya 0:4 0.07. «Sentenario» Ruminiya — Peru 3:1 14.07 «Positos» Peru — Urugvay 0:1 18.07 «Sentenario» Urugvay — Ruminiya 4:0 21.07 «Sentenario» AQSh — Belgiya 3:0 13.07 «Parke Sentral» Paragvay — AQSh 0:3 17.07. «Parke Sentral» Belgiya — Paragvay 0:1 20.07 «Sentenario» Argentina — AQSh 6:1 26.07. «Sentenario» Urugvay — Yugoslaviya 6:1 27.07. «Sentenario» 30.07.30. «Sentenario» Urugvay — Argentina 4:2 To‘purar: Stabile (Arg.) — 8 ta. O‘tkazilgan vaqt va joyi: 1934 yil 7 may — 10 iyun. Italiya. Qatnashchilar soni: 16 ta (Yevropadan 12 ta, Janubiy Amerikadan 2 ta, Afrikadan 1 ta, Shimoliy Amerikadan 1 ta). 1/4 final. 31 may — 1 iyun Italiya — Ispaniya 1:1 (ushbu o‘yin 31 may kuni o‘tkazilib, durang bilan yakunlangach, musobaqa tashkilotchilari qo‘shimcha o‘yin o‘tkazishga qaror qiladilar. 1 iyun kuni o‘tkazilgan takroriy uchrashuvda italyanlarning qo‘llari baland keladi — 1:0) Konen (Germ.), Skiavio (Italiya) 4 tadan. O‘tkazilgan vaqti va joyi: 1938 yil 4-19 iyun, Frantsiya. Qatnashchilar soni: 15 ta (Yevropadan 13 ta, Janubiy Amerikadan 1 ta, Osiyodan 1 ta). Bu har bir o‘yinda o‘rtacha 4,66 tadan gol urilgan degani. 4 iyun. Shveytsariya — Germaniya 1:1 (takroriy o‘yin 9 iyun. 4:2) 5 iyun. Braziliya — Polsha 6:5 5 iyun. Frantsiya — Belgiya 3:1 5 iyun. Kuba — Ruminiya 3:3 (9 iyun. Takroriy o‘yin 2:1) 5 iyun. Vengriya — Ost-Indiya 6:0 5 iyun. Italiya — Norvegiya 2:1 5 iyun. Chexoslovakiya — Gollandiya 3:0 Braziliya — Chexoslovakiya 1:1 (14 iyun. Takroriy o‘yin 2:1) O‘tkazilgan vaqti va joyi: 1950 yil 24 iyun — 16 iyul, Braziliya. Qatnashchilar soni: 13 ta (Yevropadan 6 ta, Janubiy Amerikadan 5 ta, Shimoliy Amerikadan 2 ta). 4-Jahon chempionati aslida 1942 yili o‘tkazilishi lozim edi. Ikkinchi jahon urushi tufayli u o‘tkazilmay qoldi. Urushdan charchagan dunyo ahli jahon chempionatining yana bir vaqti — 1946 yili ham katta futbol bayramini ko‘rmadi (bunga toqat ham yo‘q edi). Nihoyat, FIFA o‘sha yilning 25 iyulida yig‘ilish tashkil etdi. Unda ko‘rilgan muhim masalalardan biri jahon chempionatiga doir edi. Uzoq muhokamalardan so‘ng futbolning ashaddiy muxlislari orziqib kutgan qaror qabul qilindi. Unga ko‘ra, 4-Jahon chempionati 1950 yili Braziliya davlatida o‘tkaziladigan bo‘ldi. • Chempionat bu gal «Olimpiya tizimi»da o‘tkazilmaydigan bo‘ldi. • 1948—1950 yillarda Rio de-Janeyro shahrida ulkan, o‘z bag‘riga 200 ming tomoshabinni sig‘dira oladigan mashhur «Marakana» stadioni jahon chempionati uchun maxsus qurib bitkazildi. • Chempionatning so‘nggi uchrashuvini (Braziliya — Urugvay) 199854 tomoshabin «Marakana»da turib kuzatdi. Bu ko‘rsatkich nafaqat Jahon chempionatlari tarixida, balki butun futbol tarixida hali hanuz rekord ko‘rsatkich bo‘lib turibdi. • Umuman olganda, barcha uchrashuvlarni hammasi bo‘lib 1 mln. 45 ming 300 muxlis bevosita kuzatdi. Bu har bir o‘yinga o‘rtacha 47514 muxlis tushdi deganidir (bu raqam ham jahon chempionatlari tarixida eng yuqori ko‘rsatkichlardan bo‘lib turibdi). • Darvozalar 22 o‘yinda 88 bor ishg‘ol etildi. Bir o‘yinda o‘rtacha 4 tadan gol kiritilgan. 1. Braziliya 3 2 1 0 8-2 5 2. Yugoslaviya 3 2 0 1 7-3 4 3. Shveytsariya 3 1 1 1 4-6 3 4. Meksika 3 0 0 3 2-10 0 1. Ispaniya 3 3 0 0 6-1 6 2. Angliya 3 1 0 2 2-2 2 3. Chili 3 1 0 2 5-6 2 4. AQSh 3 1 0 2 4-8 2 1. Shvetsiya 2 1 1 0 5-4 3 2. Italiya 2 1 0 1 4-3 2 3. Paragvay 2 0 1 1 2-4 1 1. Urugvay 1 1 0 0 8-0 2 2. Boliviya 1 0 0 1 0-8 0 1. Urugvay (ch.) 3 2 1 0 7-5 5 2. Braziliya 3 2 0 1 14-4 4 3. Shvetsiya 3 1 0 2 6-11 2 4. Ispaniya 3 0 1 2 4-11 1 Urugvay — Braziliya o‘yini aslida final o‘yini emas (rasman). Lekin chempionlik masalasini hal qilib bergani uchun bu o‘yinni final deyish rasm bo‘lgan. O‘tkazilgan vaqti va joyi: 1954 yil 16 iyun — 4 iyul, Shveytsariya. Qatnashchilar soni: 16 ta (Yevropadan 12 ta, J.Amerikadan 2 ta, Osiyodan 1 ta, Sh.Amerikadan 1 ta). • Chempionat yangi tizimda o‘tkazildi. Unga ko‘ra 4 guruhdagi 4 tadan jamoaning har biri 3 tadan emas, balki 2 tadan o‘yin o‘tkazishi lozim edi. O‘sha payti kiritgan va o‘tkazib yuborilgan gollar nisbati inobatga olinmas, o‘zaro o‘yin natijasiga ham qarab o‘tirilmasdi. Bu kabi kamchiliklar chempionat mobaynida ko‘plab noroziliklarni keltirib chiqardi. • Chempionat gollarga nihoyatda boy bo‘ldi. Har bir o‘yinga o‘rtacha 5,38 tadan — jami 140 gol (26 o‘yinda). Rekord. Bu natija hali qaytarilgani yo‘q. • Vengriya t.j. hujumchisi Kochish eng ko‘p gol urdi — 11 gol. 1. Braziliya 2 1 1 0 6-1 3 2. Yugoslaviya 2 1 1 0 2-1 3 3. Frantsiya 2 1 0 1 3-3 2 4. Meksika 2 0 0 2 2-8 0 1. Vengriya 2 2 0 0 17-3 4 2. Turkiya 2 1 0 1 8-4 2 3. GFR 2 1 0 1 7-9 2 4. J.Koreya 2 0 0 2 0-16 0 1. Urugvay 2 2 0 0 9:0 4 2. Avstriya 2 2 0 0 6:0 4 3.Chexoslovakiya 2 0 0 2 0:7 0 4. Shotlandiya 2 0 0 2 0:8 0 1. Angliya 2 1 1 0 6:4 3 2. Italiya 2 1 0 1 5:3 2 3. Shveytsariya 2 1 0 1 2:3 2 4. Belgiya 2 0 1 1 5:8 1 O‘tkazilgan vaqti va joyi: 1958 yil 8-29 iyun, Shvetsiya. Qatnashchilar soni: 16 ta (Yevropadan 12 ta, J.Amerikadan 3 ta, Sh.Amerikadan 1 ta). • Saralash bahslarida 53 ta davlat terma jamoalari kurash olib borishdi. • Guruhlarda jamoalar ikkitadan emas, uchtadan o‘yin o‘tkazishdi. Ochkolar teng bo‘lib qolganida qo‘shimcha uchrashuvlar o‘tkazilish anʼanasi o‘zgarmay qoldi. • O‘yinlarni keng miqyosda televidenie orqali namoyish qilish doirasi yanada kengaydi. • Braziliya terma jamoasi ilk bor 1+4+2+4 o‘yin sistemasini joriy qilib, futbol olamida o‘ziga xos inqilob qildi. • Ilk bor Yevropada bo‘lib o‘tgan musobaqada Janubiy Amerika vakili g‘olib chiqdi. Bungacha Janubiy Amerikada ham, Yevropada ham musobaqa o‘tkazilayotgan qitʼa vakillari chempion bo‘layotgan edi. • Chempionat uchrashuvlarini bevosita stadionlarda 817700 tomoshabin kuzatdi. Bu har bir o‘yinga o‘rtacha 23363 tomoshabin tushdi degani. • 35 ta o‘yinda darvozalar 126 bor ishg‘ol qilindi. Bir uchrashuvga o‘rtacha 3,6 tadan gol to‘g‘ri keladi. • Eng ko‘p gol urgan futbolchi — Fonten (Frantsiya) — 13 ta. 1. GFR 3 1 2 0 7-5 4 2. Chexoslovakiya 3 1 1 1 8-4 3 3. Sh.Irlandiya 3 1 1 1 4-5 3 4. Argentina 3 1 0 2 5-10 2 1. Frantsiya 3 2 0 1 11-7 4 2. Yugoslaviya 3 1 2 0 7-6 4 3. Paragvay 3 1 1 1 9-12 3 4. Shotlandiya 3 0 1 2 4-6 1 1. Shvetsiya 3 2 1 0 5-1 5 2. Vengriya 3 1 1 1 6-3 3 3. Uels 3 0 3 0 2-2 3 4. Meksika 3 0 1 2 1-8 1 1. Braziliya 3 2 1 0 5-0 5 2. Angliya 3 0 3 0 4-4 3 3. SSSR 3 1 1 1 4-4 3 4. Avstriya 3 0 1 2 2-7 1 Braziliya — Shvetsiya — 5:2 (2:1). 29 iyun 1958 yil. Stokgolm. «Rosunda» o‘yingohi, 49800 tomoshabin. O‘tkazilgan vaqti va joyi: 1962 yil, Chili. Qatnashchilar soni: 16 ta (Yevropadan 10 ta, J.Amerikadan 5 ta, Sh.Amerikadan 1 ta). • Saralash bahslarida 56 ta davlat terma jamoalari ishtirok etdi. • 6-Jahon chempionatining kumush va bronza medallari sohiblari — Shvetsiya va Frantsiya saralashdayoq qolib ketishdi. • Ochkolar teng bo‘lib qolganida o‘tkaziladigan qo‘shimcha uchrashuvlar bekor qilindi. • Guruh bosqichlaridagi Chili — Italiya uchrashuvida angliyalik hakam Ken Aston maydon egalariga ochiqchasiga yon bosdi. FIFA italiyaliklarning murojaatiga eʼtiborsiz qaraydi. Italyanlar hakamdan o‘ziga xos tarzda o‘ch olishdi: Italiyadagi ruhiy kasalliklar shifoxonalaridan biriga «Aston» deb nom berildi. • Uchrashuvlarni bevosita stadionlarda 893200 tomoshabin kuzatdi. Har bir o‘yinga o‘rtacha 27912 tomoshabin to‘g‘ri keladi. • 32 ta uchrashuvda darvozalarga 89 ta gol kiritildi. Har bir o‘yinga o‘rtacha 2,78 tadan to‘g‘ri keladi. • To‘purarlar: Garrincha (Braziliya), Ivanov (SSSR), Albert (Vengriya), Vava (Braziliya), Sanches (Chili), Yerkovich (Yugoslaviya) — 4 tadan. 1. SSSR 3 2 1 0 8-5 5 2. Yugoslaviya 3 2 0 1 8-3 4 3. Urugvay 3 1 0 2 4-6 2 4. Kolumbiya 3 0 1 2 5-11 1 1. GFR 3 2 1 0 4-1 5 2. Chili 3 2 0 1 5-3 4 3. Italiya 3 1 1 1 3-2 3 4. Shveytsariya 3 0 0 3 2-8 0 1. Braziliya 3 2 1 0 4-1 5 2. Chexoslovakiya 3 1 1 1 2-3 3 3. Meksika 3 1 0 2 3-4 2 4. Ispaniya 3 1 0 2 2-3 2 1. Vengriya 3 2 1 0 8-2 5 2. Angliya 3 1 1 1 4-3 3 3. Argentina 3 1 1 1 2-3 3 4. Bolgariya 3 0 1 2 1-7 1 Braziliya — Chexoslovakiya — 3:1 (1:1). 17 iyun 1962 yil. Santyago. «Nasonal» o‘yingohi. 68700 tomoshabin. O‘tkazilgan vaqti va joyi: 1966 yil 11-30 iyul, Angliya. Qatnashchilar soni: 16 ta (10 ta Yevropadan, 4 ta J.Amerikadan, 1 ta Osiyo, 1 ta Sh.Amerika vakili). 1. Angliya 3 2 1 0 4-0 5 2. Urugvay 3 1 2 0 2-1 4 3. Meksika 3 0 2 1 1-3 2 4. Frantsiya 3 0 1 2 2-5 1 1. GFR 3 2 1 0 7-1 5 2. Argentina 3 2 1 0 4-1 5 3. Ispaniya 3 1 0 2 4-5 2 4. Shveytsariya 3 0 0 3 1-9 0 1. Portugaliya 3 3 0 0 9-2 6 2. Vengriya 3 2 0 1 7-5 4 3. Braziliya 3 1 0 2 4-6 2 4. Bolgariya 3 0 0 3 1-8 0 1. SSSR 3 3 0 0 6-1 6 2. KXDR 3 1 1 1 2-4 3 3. Italiya 3 1 0 2 2-2 2 4. Chili 3 0 1 2 2-5 1 Angliya — GFR — 4:2 (1:1, 1:1, qo‘sh.v — 2:0) 30 iyul, 1966 yil. London. «Uembli» o‘yingohi. 97000 tomoshabin. O‘tkazilgan vaqti va joyi: 1970 yil. 31 may — 21 iyun, Meksika. Qatnashchilar soni: 16 ta (Yevropadan 9 ta, J.Amerikadan 4 ta, Sh.Amerika, Osiyo, Afrikadan 1 tadan). Mazkur chempionatga qadar Urugvay, Italiya va Braziliya terma jamoalari ikki martadan g‘oliblik shohsupasiga ko‘tarilgan. Agar birontasi 3-bor chempion bo‘lsa, «Oltin Maʼbuda» deb atlalmish bosh sovrinni umrbod o‘zida olib qolishi aniq edi. Bu narsa chempionlik uchun kurashning yanada shiddatli kechishini ko‘rsatib turar edi. Haqiqatan ham bu uchala terma jamoa g‘oliblik uchun oxirigacha kurashishdi… • Ushbu nufuzli musobaqada qatnashish uchun 70 mamlakat terma jamoalari saralash bahslarida ishtirok etishdi. • Chempionatning final bosqichiga qur’a tashlash marosimi atigi 16 daqiqa davom etdi. • Chempionatda 32 ta o‘yin o‘tkazilib, bu o‘yinlarni jami 1 mln. 674 ming muxlis bevosita stadionlarda turib tomosha qildi (bir o‘yinda o‘rtacha 52312 tadan). • Darvozalarga 95 ta gol kiritildi (bir o‘yinga o‘rtacha 2,78 tadan). • Final Mexikodagi ulkan «Atsteka» stadionida bo‘lib o‘tdi. O‘yinni ko‘rish uchun 112 mingdan ziyod muxlis stadionga kirdi. 1. SSSR 3 2 1 0 6-1 5 2. Meksika 3 2 1 0 5-0 5 3. Belgiya 3 1 0 2 4-5 2 4. Salvador 3 0 0 3 0-9 0 1. Italiya 3 1 2 0 1-0 4 2. Urugvay 3 1 1 1 2-1 0 3. Shvetsiya 3 1 1 1 2-2 3 4. Isroil 3 0 2 1 1-3 2 1. Braziliya 3 3 0 0 8-3 6 2. Angliya 3 2 0 1 2-1 4 3. Ruminiya 3 1 0 2 4-5 2 4. Chexoslovakiya3 0 0 3 1-8 0 1. GFR 3 3 0 0 10-3 6 2. Peru 3 2 0 1 7-5 4 3. Bolgariya 3 0 1 2 5-9 1 4. Marokash 3 0 1 2 2-6 4 GFR — Angliya — 2:2 (q.vaqt. −3:2) Italiya — GFR — 1:1 (q.vaqt — 4:3) 21 iyun. 1970 yil. Mexiko. «Atsteka» o‘yingohi. 112000 tomoshabin. O‘tkazilgan vaqti va joyi: 1974 yil, Germaniya Federativ Respublikasi. Qatnashchilar soni: 16 ta (Yevropadan 9 ta, J/Amerikadan 4 ta, Sh/Amerika, Afrikadan 1 tadan va Avstraliya). 1. GDR 3 2 1 0 4-1 5 2. GFR 3 2 0 1 4-1 4 3. Chili 3 0 2 1 1-2 2 4. Avstraliya 3 0 1 2 0-5 1 1. Yugoslaviya 3 1 2 0 10-1 4 2. Braziliya 3 1 2 0 3-0 4 3. Shotlandiya 3 1 2 0 3-1 4 4. Zair 3 0 0 3 0-14 0 1. Gollandiya 3 2 1 0 6-1 5 2. Shvetsiya 3 1 2 0 3-0 4 3. Bolgariya 3 0 2 1 2-5 2 4. Urugvay 3 0 1 2 1-6 1 1. Polsha 3 3 0 0 12-3 6 2. Argentina 3 1 1 1 7-5 3 3. Italiya 3 1 1 1 5-4 3 4. Gaiti 3 0 0 3 2-14 0 1. Gollandiya 3 3 0 0 8-0 6 2. Braziliya 3 2 0 1 3-3 4 3. GDR 3 0 1 2 1-4 1 4. Argentina 3 0 1 2 2-7 1 1. GFR 3 3 0 0 7-2 6 2. Polsha 3 2 0 1 3-2 4 3. Shvetsiya 3 1 0 2 4-6 2 4. Yugoslaviya 3 0 0 3 2-6 0 7 iyul 1974 yil. Myunxen, «Olimpiya-shtadion» 75200 tomoshabin. Gollar: Neeskens, 2-p —0:1, Braytner, 25-p—1:1, Myuller, 43—2:1 O‘tkazilgan vaqti va joyi: 1978 yil 1-25 iyun, Argentina. Qatnashchilar soni: 16 ta (10 ta — Yevropadan, 3 ta — J/Amerikadan, Osiyo, Afrika, Sh/Amerikadan — 1 tadan). 1. Italiya 3 3 0 0 6-2 6 2. Argentina 3 2 0 1 4-3 4 3. Frantsiya 3 1 0 2 5-5 2 4. Vengriya 3 0 0 3 3-8 0 1. Polsha 3 2 1 0 4-1 5 2. GFR 3 1 2 0 6-0 4 3. Tunis 3 1 1 1 3-2 3 4. Meksika 3 0 0 3 2-12 0 1. Avstriya 3 2 0 1 3-2 4 2. Braziliya 3 1 2 0 2-1 4 3. Ispaniya 3 1 1 1 2-2 3 4. Shvetsiya 3 0 1 2 1-3 1 1. Peru 3 2 1 0 7-2 5 2. Gollandiya 3 1 1 1 5-3 3 3. Shotlandiya 3 1 1 1 5-6 3 4. Eron 3 0 1 2 2-8 1 1. Gollandiya 3 2 1 0 9-4 5 2. Italiya 3 1 1 1 2-2 3 3. GFR 3 0 2 1 4-5 2 4. Avstriya 3 1 1 2 2-8 2 1. Argentina 3 2 1 0 8-0 5 2. Braziliya 3 2 1 0 6-1 5 3. Polsha 3 1 0 2 2-5 2 4. Peru 3 0 0 3 0-10 0 Argentina — Gollandiya — 3:1 (1:0, 1:1, 2:0). 25 iyun 1978 yil. Buenos-Ayres. «River Pleyt» o‘yingohi. 80000 tomoshabin. Gollar: Kempes, 38 — 1:0, Nuninga, 81 — 1:1, Kempes, 105 — 2:1, Bertoni, 114 — 3:1. O‘tkazilgan vaqti va joyi: 1982 yil 13 iyun — 11 iyul, Ispaniya. Qatnashchilar soni: 24 ta (Yevropadan 14 ta, J.Amerikadan 4 ta, Sh.Amerikadan 2 ta, Afrikadan 2 ta, Osiyo va Okeaniyadan 1 tadan). 1. Polsha 3 1 2 0 5-1 4 2. Italiya 3 0 3 0 2-2 3 3. Kamerun 3 0 3 0 1-1 3 4. Peru 3 0 2 1 2-6 2 1. GFR 3 2 0 1 6-3 4 2. Avstriya 3 2 0 1 3-1 4 3. Jazoir 3 2 0 1 5-5 4 4. Chili 3 0 0 3 3-8 0 1. Belgiya 3 2 1 0 3-1 5 2. Argentina 3 2 0 1 6-2 4 3. Vengriya 3 1 1 1 12-6 3 4. Salvador 3 0 0 3 1-13 0 1. Angliya 3 3 0 0 6-1 6 2. Frantsiya 3 1 1 1 6-5 3 3.Chexoslovakiya 3 0 2 1 2-4 2 4. Quvayt 3 0 1 2 2-6 1 1. Sh.Irlandiya 3 1 2 0 2-1 4 2. Ispaniya 3 1 1 1 3-3 3 3. Yugoslaviya 3 1 1 1 2-2 3 4. Gonduras 3 0 2 1 2-3 2 1. Braziliya 3 3 0 0 10-2 6 2. SSSR 3 1 1 1 6-4 3 3. Shotlandiya 3 1 1 1 8-8 3 4.Yangi Zelandiya 3 0 0 3 2-12 0 1. Polsha 2 1 1 0 3-0 3 2. SSSR 2 1 1 0 1-0 3 3. Belgiya 2 0 0 2 0-4 0 1. GFR 2 1 1 0 2-1 3 2. Angliya 2 0 2 0 0-0 2 3. Ispaniya 2 0 1 1 1-2 1 1. Italiya 2 2 0 0 5-3 4 2. Braziliya 2 1 0 1 5-4 2 3. Argentina 2 0 0 2 2-5 0 1. Frantsiya 2 2 0 0 5-1 4 2. Avstriya 2 0 1 1 2-3 1 3. Sh.Irlandiya 2 0 1 1 3-6 1 GFR — Frantsiya — 3:3 (pen.b. — 5:4) Italiya — GFR — 3:1 (0:0). 11 iyul. 1982 yil. Madrid. «Santyago Bernabeu» o‘yingohi. 90000 tomoshabin. Gollar: Rossi, 57 — 1:0, Tardelli, 69 — 2:0, Altobelli, 81 — 3:0, Braytner, 83 p — 3:1. O‘tkazilgan vaqti va joyi: 1986 yil, Meksika Qatnashchilar soni: 24 ta (Yevropadan 14 ta, Janubiy Amerikadan 4 ta, Shimoliy Amerika, Osiyo va Afrikadan 2 tadan). 1. Argentina 3 2 1 0 6-2 5 2. Italiya 3 1 2 0 5-4 4 3. Bolgariya 3 0 2 1 2-4 2 4. Jan.Quriya 3 0 1 2 4-7 1 1. Meksika 3 2 1 0 4-2 5 2. Paragvay 3 1 2 0 4-3 4 3. Belgiya 3 1 1 1 5-5 3 4. Iroq 3 0 0 3 1-4 0 1. SSSR 3 2 1 0 9-1 5 2. Frantsiya 3 2 1 0 5-1 5 3. Vengriya 3 1 0 2 2-9 2 4. Kanada 3 0 0 3 0-5 0 1. Braziliya 3 3 0 0 5-0 6 2. Ispaniya 3 2 0 1 5-2 4 3. Sh.Irlandiya 3 0 1 2 2-6 1 4. Jazoir 3 0 1 2 1-5 1 1. Daniya 3 3 0 0 9-1 6 2. GFR 3 1 1 1 3-4 3 3. Urugvay 3 0 2 1 2-7 2 4. Shotlandiya 3 0 1 2 1-3 1 1. Marokash 3 1 2 0 3-1 4 2. Angliya 3 1 1 1 3-1 3 3. Polsha 3 1 1 1 1-3 3 4. Portugaliya 3 1 0 2 2-4 2 Belgiya — SSSR — 4:3 (q.v.) Frantsiya — Braziliya — 1:1 (pen.b. — 4:3) GFR — Meksika — 0:0 (pen.b. — 4:1) Belgiya — Ispaniya — 1:1 (pen.b. — 5:4) Frantsiya — Belgiya — 4:2 (q.v) Argentina — GFR — 3:2 (1:0) O‘tkazilgan vaqti va joyi: 1990 yil, Italiya. Qatnashchilar soni: 24 ta (Yevropadan 14 ta, J.Amerikadan 4 ta, Sh.Amerika, Osiyo va Afrikadan 2 tadan). 1.Italiya 3 3 0 0 4-0 6 2.Chexoslovakiya3 2 0 1 6-3 4 3. Avstriya 3 1 0 2 2-3 2 4. AQSh 3 0 0 3 2-8 0 1. Kamerun 3 2 0 1 3-5 4 2. Ruminiya 3 1 1 1 4-3 3 3. Argentina 3 1 1 1 3-2 3 4. SSSR 3 1 0 2 4-4 2 1. Braziliya 3 3 0 0 4-1 6 2. Kosta-Rika 3 2 0 1 3-2 4 3. Shotlandiya 3 1 0 2 2-3 2 4. Shvetsiya 3 0 0 3 3-6 0 1. GFR 3 2 1 0 10-3 5 2. Yugoslaviya 3 2 0 1 6-5 4 3. Kolumbiya 3 1 1 1 3-2 3 4. BAA 3 0 0 3 2-11 0 1. Ispaniya 3 2 1 0 5-2 5 2. Belgiya 3 2 0 1 6-3 4 3. Urugvay 3 1 1 1 2-3 3 4. Jan.Quriya 3 0 0 3 1-6 0 1. Angliya 3 1 2 0 2-1 4 2. Irlandiya 3 0 3 0 2-2 3 3. Gollandiya 3 0 3 0 2-2 3 4. Misr 3 0 2 1 1-2 2 Irlandiya — Ruminiya — 0:0 (pen.b. — 5:4) Argentina — Yugoslaviya — 0:0 (pen.b. — 3:2) Italiya — Argentina — 1:1 (pen.b. — 3:4) GFR — Argentina — 1:0 (0:0) O‘tkazilgan vaqti va joyi: 1994 yil 17 iyun — 17 iyul, AQSh. Qatnashchilar soni: 24 ta (Yevropadan 13 ta, J.Amerikadan 4 ta, Sh.Amerika va Osiyodan 2 tadan, Afrikadan 3 ta) 1. Ruminiya 3 2 0 1 5-5 6 2. Shveytsariya 3 1 1 1 5-4 4 3. AQSh 3 1 1 1 3-3 4 4. Kolumbiya 3 1 0 2 4-5 3 1. Braziliya 3 2 1 0 6-1 7 2. Shvetsiya 3 1 2 0 6-4 5 3. Rossiya 3 1 0 2 7-6 3 4. Kamerun 3 0 1 2 3-11 1 1. Germaniya 3 2 1 0 5-3 7 2. Ispaniya 3 1 2 0 6-4 5 3. Jan.Quriya 3 0 2 1 4-5 2 4. Boliviya 3 0 1 2 1-4 1 1. Nigeriya 3 2 0 1 6-2 6 2. Bolgariya 3 2 0 1 6-3 6 3. Argentina 3 2 0 1 6-3 6 4. Gretsiya 3 0 0 3 0-10 0 1. Meksika 3 1 1 1 3-3 4 2. Irlandiya 3 1 1 1 2-2 4 3. Italiya 3 1 1 1 2-2 4 4. Norvegiya 3 1 1 1 1-1 4 1. Gollandiya 3 2 0 1 4-3 6 2.S.Arabistoni3 2 0 1 4-3 6 3. Belgiya 3 2 0 1 2-1 6 4. Marokash 3 0 0 3 2-5 0 Bolgariya — Meksika — 1:1 (pen.b.-3:1) Shvetsiya — Ruminiya — 2:2 (pen.b. — 5:4) Braziliya — Italiya — 0:0 (penaltilar bo‘yicha — 3:2). O‘tkazilgan vaqti va joyi: 1998 yil 10 iyun—12 iyul, Frantsiya. Qatnashchilar soni: 32 ta (Yevropadan 15 ta, J.Amerikadan 5 ta, Afrikadan 5 ta, Osiyodan 4 ta, Sh.Amerikadan 3 ta). 1. Braziliya 3 2 0 1 6-3 6 2. Norvegiya 3 1 2 0 5-4 5 3. Marokash 3 1 1 1 5-5 4 4. Shotlandiya 3 0 1 2 2-6 1 1. Italiya 3 2 1 0 7-3 7 2. Chili 3 0 3 0 4-4 3 3. Avstriya 3 0 2 1 3-4 2 4. Kamerun 3 0 2 1 2-5 2 1. Frantsiya 3 3 0 0 9-1 9 2. Daniya 3 1 1 1 3-3 4 3. JAR 3 0 2 1 3-6 2 4. S.Arabistoni3 0 1 2 2-7 1 1. Nigeriya 3 2 0 1 5-5 6 2. Paragvay 3 1 2 0 3-1 5 3. Ispaniya 3 1 1 1 8-4 4 4. Bolgariya 3 0 1 2 1-7 1 1. Gollandiya 3 1 2 0 7-2 5 2. Meksika 3 1 2 0 7-5 5 3. Belgiya 3 0 3 0 3-3 3 4. Jan.Quriya 3 0 1 2 2-9 1 1. Germaniya 3 2 1 0 6-2 7 2. Yugoslaviya 3 2 1 0 4-2 7 3. Eron 3 1 0 2 2-4 3 4. AQSh 3 0 0 3 1-5 0 1. Ruminiya 3 2 1 0 4-2 7 2. Angliya 3 2 0 1 5-2 6 3. Kolumbiya 3 1 0 2 1-3 3 4. Tunis 3 0 1 2 1-4 1 1. Argentina 3 3 0 0 7-0 9 2. Xorvatiya 3 2 0 1 4-2 6 3. Yamayka 3 1 0 2 3-9 3 4. Yaponiya 3 0 0 3 1-4 0 Frantsiya — Paragvay — 1:0 (q.v) Argentina — Angliya — 2:2 (pen.b. — 4:3) Frantsiya — Italiya — 0:0 (pen.b. — 4:3) Braziliya — Gollandiya — 1:1 (pen.b. — 4:2) Frantsiya — Braziliya — 3:0 (2:0). 12 iyul, 1998 yil. San-Deni. «Stad de Frans» o‘yingohi. 75000 tomoshabin. O‘tkazilgan vaqti va joyi: 2002 yil 31 may —30 iyun, J.Koreya va Yaponiya. Qatnashchilar soni: 32 ta (Yevropadan 15 ta, J.Amerikadan 5 ta, Afrikadan 5 ta, Osiyodan 4 ta, Sh.Amerikadan 3 ta). 1. Daniya 3 2 1 0 5-2 7 2. Senegal 3 1 2 0 5-4 5 3. Urugvay 3 0 2 1 4-5 2 4. Frantsiya 3 0 1 2 0-3 1 1. Ispaniya 3 3 0 0 9-4 9 2. Paragvay 3 1 1 1 6-6 4 3. JAR 3 1 1 1 5-5 4 4. Sloveniya 3 0 0 3 2-7 0 1. Braziliya 3 3 0 0 11-3 9 2. Turkiya 3 1 1 1 5-3 4 3. Kosta-Rika 3 1 1 1 5-6 4 4. Xitoy 3 0 0 3 0-9 0 1. Koreya 3 2 1 0 4-1 7 2. AQSh 3 1 1 1 5-6 4 3. Portugaliya 3 1 0 2 6-4 3 4. Polsha 3 1 0 2 3-7 3 Germaniya — Saudiya Arabistoni — 8:0 Kamerun — Saudiya Arabistoni — 1:0 Saudiya Arabistoni — Irlandiya — 0:3 1. Germaniya 3 2 1 0 11-1 7 2. Irlandiya 3 1 2 0 5-2 5 3. Kamerun 3 1 1 1 2-3 4 4. S.Arabistoni 3 0 0 3 0-12 0 1. Shvetsiya 3 1 2 0 4-3 5 2. Angliya 3 1 2 0 2-1 5 3. Argentina 3 1 1 1 2-2 4 4. Nigeriya 3 0 1 2 1-3 1 1. Meksika 3 2 1 0 4-2 7 2. Italiya 3 1 1 1 4-3 4 3. Xorvatiya 3 1 0 2 2-3 3 4. Ekvador 3 1 0 2 2-4 3 1. Yaponiya 3 2 1 0 5-2 7 2. Belgiya 3 1 2 0 6-5 5 3. Rossiya 3 1 0 2 4-4 3 4. Tunis 3 0 1 2 1-5 1 Shvetsiya — Senegal — 1:2 (q.v.) Ispaniya — Irlandiya — 1:1 (p.b. — 3:2) Koreya — Italiya — 2:1 (q.v.) Ispaniya — Koreya — 0:0 (pen.b. −3:5) O‘tkazilgan joyi va vaqti: Germaniya, 2006 yil 9 iyun — 9 iyul. Qatnashchilar soni: 32 ta (Yevropadan 14 ta, Afrikadan 5 ta, J.Amerika, Osiyo va Sh.Amerikadan 4 tadan, Okeaniyadan 1 ta). Eng yaxshi oʻyinchi: Zayniddin Zidan (Fransiya) 3. «Manchester Yunayted» — 12 ta Malayziyalik munajjim to‘g‘ri topgan ekan. It yilida Italiya finalga chiqdi va chempion bo‘ldi. 1970 yili Meksikada bo‘lib o‘tgan Jahon chempionati finalida Braziliyaga yutqazgan, 1982 yili Ispaniyada o‘tkazilgan mundialda Germaniyani yutgan, 1994 yili AQShda yana Braziliyaga boy bergan «Skuadra adzurra» JCh —2006 finalida Frantsiyani dog‘da qoldirdi. Biz uchun ahamiyatlisi — 8 iyun kuni chiqqan gazetamizning 12-sonida Italiya chempion bo‘lishini bashorat qilgan edik! Eng avvalo, o‘z kuchini to‘g‘ri sarflash, buning natijasida yuzaga keluvchi barqarorlik, yuksak jismoniy tayyorgarlik, tajriba, ishtiyoq va ruhiy ishonch uyg‘unlashuvi evaziga. Misol uchun tarkiblarni solishtirsangiz, Braziliya, Angliya, Frantsiya yulduzlari ko‘pligi jihatidan Italiyani ortda qoldiradi, Germaniya, Argentina va Ispaniya esa Apennin yarim oroli vakillari bilan bir safda turadi. Ammo Braziliyaga ishtiyoq, Angliyaga jamoaviy ruh, Frantsiyaga barqarorlik, Germaniyaga tajriba, Argentinaga omad va Ispaniyaga o‘z kuchiga ishonch ruhi yetishmadi. Shu o‘rinda, 4-o‘rinni qo‘lga kiritgan Portugaliyaning shijoati tahsinga loyiq. 18-Jahon chempionatida, ko‘pchilik mutaxassislar taʼkidlaganidek, aytarli kutilmagan holatlar ro‘y bermadi. Haqiqatdan kuchli bo‘lgan jamoa g‘olib chiqdi. Romantik futbol namoyish qilgan Argentina, ilk qatnashuvdayoq kuchli sakkizlikka kirgan Ukraina, o‘z darvozasidan birontayam to‘p o‘tkazmasdan uyga qaytgan Shveytsariya, chiroyli o‘yin ko‘rsatgan Gana, ishonch bilan to‘p curgan Avstraliya va birozgina omad yetishmagan Kot-d’Ivuar terma jamoalari ko‘pchilikda yaxshi taassurot qoldirishdi. Qitʼadoshlarimiz esa… Osiyo futbolining saviyasini to‘la-to‘kis namoyish etib berishdi. O‘zbekiston terma jamoasida esa kimlar to‘p surayotganligi yodimizdan ham chiqib ketibdi… Xullas, navbatdagi ulkan futbol bayrami nihoyasiga yetdi. Siz ham taassurotlaringizni biz bilan o‘rtoqlashasiz degan umiddamiz. 1. Germaniya 3 3 0 0 8-2 9 2. Ekvador 3 2 0 1 5-3 6 3. Polsha 3 1 0 2 2-4 3 4. Kosta-Rika 3 0 0 3 3-9 0 1. Angliya 3 2 1 0 5-2 7 2. Shvetsiya 3 1 2 0 3-2 5 3. Paragvay 3 1 0 2 2-2 3 4. Trinidad va T. 3 0 1 2 0-4 1 1. Argentina 3 2 1 0 8-1 7 2. Gollandiya 3 2 1 0 3-1 7 3. Kotʼd Ivuar 3 1 0 2 5-6 3 4. Serbiya va Ch. 3 0 0 3 2-10 0 1. Portugaliya 3 3 0 0 5-1 9 2. Meksika 3 1 1 1 4-3 4 3. Angola 3 0 2 1 1-2 2 4. Eron 3 0 1 2 2-6 1 1. Italiya 3 2 1 0 5-1 7 2. Gana 3 2 0 1 4-3 6 3. Chexiya 3 1 0 2 3-4 3 4. AQSh 3 0 1 2 2-6 1 1. Braziliya 3 3 0 0 7-1 9 2. Avstraliya 3 1 1 1 5-5 4 3. Xorvatiya 3 0 2 1 2-3 2 4. Yaponiya 3 0 1 2 2-7 1 1. Shveytsariya 3 2 1 0 4-0 7 2. Frantsiya 3 1 2 0 3-1 5 3. J.Koreya 3 1 1 1 3-4 4 4. Togo 3 0 0 3 1-6 0 1. Ispaniya 3 3 0 0 8-1 9 2. Ukraina 3 2 0 1 5-4 6 3. Tunis 3 0 1 2 3-6 1 4. Saudiya Arab. 3 0 1 2 2-7 1 2. Argentina — Meksika 1:1 q.v. 2:1 6. Shveytsariya — Ukraina 0:0 p.0:3 A. Germaniya — Argentina 1:1 p. 4:2 S. Angliya — Portugaliya 0:0 p. 1:3 Germaniya — Italiya 0:0 q.v. 0:2 Italiya — Frantsiya 1:1 p. 5:3 1. Italiya 7 5 2 0 12-2 17 2. Frantsiya 7 4 3 0 9-3 15 3. Germaniya 7 5 1 1 14-6 16 4. Portugaliya 7 4 1 2 7-5 13 5. Braziliya 5 4 0 1 10-2 12 6. Argentina 5 3 2 0 11-3 11 7. Angliya 5 3 2 0 6-2 11 8. Ukraina 5 2 1 2 5-7 7 9. Ispaniya 4 3 0 1 9-4 9 10. Shveytsariya 4 2 2 0 4-0 8 11. Gollandiya 4 2 1 1 3-2 7 12. Ekvador 4 2 0 2 5-4 6 13. Gana 4 2 0 2 4-6 6 14. Shvetsiya 4 1 2 1 3-4 5 15. Meksika 4 1 1 2 5-5 4 16. Avstraliya 4 1 1 2 5-6 4 17. J.Koreya 3 1 1 1 3-4 4 18. Paragvay 3 1 0 2 2-2 3 19. Kot-d’Ivuar 3 1 0 2 5-6 3 20. Chexiya 3 1 0 2 3-4 3 21. Polsha 3 1 0 2 2-4 3 22. Xorvatiya 3 0 2 1 2-3 2 23. Angola 3 0 2 1 1-2 2 24. Tunis 3 0 1 2 3-6 1 25. Eron 3 0 1 2 2-6 1 26. AQSh 3 0 1 2 2-6 1 27. Yaponiya 3 0 1 2 2-7 1 28. Saudiya A. 3 0 1 2 2-7 1 29. Trinidad va T. 3 0 1 2 0-4 1 30. Togo 3 0 0 3 1-6 0 31. Kosta-Rika 3 0 0 3 3-9 0 32. Serbiya va Ch. 3 0 0 3 2-10 0 Aleksandr Dedyushko. Aleksandr Dedyushko (20-may 1962,— 3-noyabr 2007). Gurbanguly Berdimuhamedow. Gurbanguly Mälikgulyýewiç Berdimuhamedow (talaffuzi: Gurbanguli Malikguliyevich Berdimuhamedov; 29-iyun, 1957) Turkmanistonning 2- va hozirgi Prezidentidir. Koreys yarimoroli. Koreya yarimoroli Sharqiy Osiyodagi yarimoroldir. U janub tomon Osiyo qitʼasidan Tinch okeani qadar 1100 km masofaga choʻzilgan. Yarimorol sharqdan Yapon dengizi ("shuningdek" Sharqiy dengiz "deb ham ataladi"), janubdan Sharqiy Xitoy dengizi bilan, va gʻarbdan Sariq dengiz bilan oʻralgan. Sharqiy Osiyo. Toʻq yashil bilan geografik Sharqiy Osiyo, och yashil bilan madaniy maʼnodagi Sharqiy Osiyo koʻrsatilgan. Sharqiy Osiyo tamasi ostida Osiyo qitʼasining sharqiy mintaqasi tushuniladi. Geografik Sharqiy Osiyoning yuzasi 12 000 000 km2 (Osiyoning 28 foizi) ni tashkil etadi. Aholisi — 1,5 milliarddan koʻp (Osiyo aholisining 40 foizi). Hangul. Hangul (koreyscha: 한글 "Hangeul/Han'gŭl" (Janubiy Koreyada) yoki 조선글 "Chosŏn'gŭl/Joseongeul" (Shimoliy Koreyada)) koreys milliy alifbosidir. Hanja. Hanja xitoy ierogliflariga asoslangan koreys yozuvidir. Qish sonatasi. "Qish sonatasi" (koreyscha: 겨울연가) KBS2 telekanali tomonidan 2002-yili tayyorlangan teleserialdir. Kasb. Kasb - (— rasmiy koʻrsatilgan mashgʻulot, ixtisoslik) — maxsus nazariy bilimlar va amaliy koʻnikmalar majmuiga ega tajribali shaxsning mehnat faoliyati turi hisoblanadi. Ansor. Ansor ("Al-Ansar") - maʼnosi "koʻmakdosh" yoki "yordamchi" soʻzini anglatuvchi islomiy atama. Ushbu atama islom dini paygʻambari Muhammadning Madina shahriga hijrat qilayotganida yordamga kelgan Madina aholisaga nisbatan ishlatilgan. Ular, asosan, ikki qabila Banu Xazraj va Banu Avs qabilasiga mansub kishilar boʻlgan. Koʻpchilikka nisbatan ishlatilganda, ular "Ansoriylar" deb yuritiladi. O'zbekiston Qurolli Kuchlari. O'zbekiston Qurolli Kuchlari-O'zbekiston davlati himoyasi uchun tuzilgan harbiy kuchlardir va u O'rta Osiyoda eng ko'p harbiylar borligi bo'yicha birinchi hisoblanadi. O'zbekiston Qurolli Kuchlari faqatgina himoya vazifasi uchun tuzilgan. O'zbekiston Qurolli Kuchlari Armya, Havo qurolli kuchlari hamda Havoga Qarshi qurolli kuchlarini o'z ichiga oladi. Schutzstaffel. Schutzstaffel (), qisqartmasi: SS yoki Run yozuvida "SS" (Run yozuvida) – Adolf Hitler va Millatchilar partiyasi qoʻl ostidagi asosiy natsistik tashkilot. Toshkent Xalqaro Vestminster Universiteti. Toshkent Xalqaro Vestminster Universiteti (TXVU) - Oʻzbekistondagi universitetlardan biri. 2002-yilda London Vestminster Universiteti, Oʻzbekiston Oliy va oʻrta maxsus taʼlim vazirligi hamda "Isteʼdod" jamgʻarmasi bilan hamkorlikda tashkil etilgan. Tarixi. Toshkent Wensminister universiteti prezidentimiz buyrug'i asosida ochilgan Kurslar. TXVUning Xalqaro Umumta’lim kursi to’liq bir yillik kurs hisoblanadi. Kurs Vestminster Universiteti tomonidan rasman tasdiqlangan. Bu kurs oliy ta’lim uchun ilk qadam hisoblanadi. Kursning asosiy maqsadi talabalarni oliy ta’limning yuqori bosqichlariga tayyorlashdan iboratdir. Xalqaro Umumta’lim kursi Vestminster Universiteti tomonidan taqdim etilgan va Buyuk Britaniyaning barcha universitetlari va boshqa dunyoning ko’pgina universitetlaridagi bakalavr kurslariga kirish malakasini beradi. Xalqaro Umumta’lim kursini muvaffaqiyatli tugatgan talabalar TXVU bakalavr kurslariga o’tish malakasini qo’lga kiritadilar. Shuningdek, talabalar London Vestminster Universitetining tegishli bakalavr kurslariga o’tish malakasiga ham ega bo’lishadi. Kurs talabalarni Buyuk Britaniya madaniyati va oliy ta’lim uslubi bilan tanishtiradi. Buning muhim tarafi shundaki, Buyuk Britaniya oliy ta’lim tizimi O’zbekiston oliy ta’lim tizimidan farq qiladi va bu tizimga moslashish uchun ma’lum vaqt ketadi Kurs talabalarni Ingliz tilida ta’lim olish qobiliyatini rivojlantiradi. Busiz talabalar ta’limning yuqoriroq bosqichlariga o’ta olishmaydi Kurs Biznes, Axborot Texnologiyalari, Huquq va Iqtisodiyot uchun kerak bo’lgan boshlang’ich bilimni beradi va talabalarga kelgusi mutaxassisliklarini tanlashga yordam beradi Kurs muzokora qilish qobiliyatini va fikr erkinligini rivojlantiradi. Bular Buyuk Britaniya ta’lim tizimining muhim jihatlaridir. TXVU ta’lim berish va muomala vositasi sifatida Ingliz tilini asos qilib olgan. Universitet kurslari O’zbekiston milliy iqtisodi va jamiyatning rivojlanishi uchun muhim ahamiyatga ega. TXVU davlatimizning ta’lim sohasidagi qimmatbaho tajribasini va Evropa standartlari va ta’lim tarzini uyg’unlikda olib boradi." Qabul. "TXVUga qabul talablari Vestminster Universiteti tomonidan rasman tasdiqlangan qabul qoidalariga asoslangandir. Birinchi o’quv yili mobaynida talaba 17 yoshga to’lish kerak (o’quv yili 1 oktyabrdan 30 sentyabrgacha davom etadi) Kamida 5.5 IELTS balli (IELTSning yozma bo’limidan 5.0 dan kam bo’lmasligi kerak) yoki shunga teng TOEFL balli muvaffaqiyatli topshirish yoki matematikadan shunga mos tan olingan malakaga ega bo’lish yoki Vestminster Universiteti tomonidan tan olingan GCSE yoki International Baccalaureate malakalariga ega bo’lish O’zbekiston fuqarolari keng miqyosdagi maktab fanlarini o’qiganligi va maktabni tugatganligi to’g'risida shaxodatnomaga ega bo’lishlari kerak. Kamida o’rtacha 70% shaxodatnoma (attestat) balli yetarli bo’ladi. Boshqa xalqaro tan olingan sertifikatlar ham qabul qilinishi mumkin. O’qishga kirishni xohlovchilar sertifikatlarining turi va darajasini ko’rsatishlari kerak. Sertifakatlar odatdagi Buyuk Britaniya talablariga ko’ra qabul qilinadi. Birinchi o’quv yili mobaynida talaba 18 yoshga to’lish kerak (o’quv yili 1 oktyabrdan 30 sentyabrgacha davom etadi) Kamida 6.0 IELTS balli-Tijoriy Huquq kursiga 6.5-(IELTSning yozma bo’limidan 6.0dan kam bo’lmasligi kerak) yoki shunga teng TOEFL balli muvaffaqiyatli topshirish yoki matematikadan shunga mos tan olingan malakaga ega bo’lish yoki Vestminster Universiteti tomonidan tan olingan GCSE A/S, International Baccalaureate, SATS, ACT kabi malakalarga ega bo’lish O’zbekistonlik o’qishga kirishni xohlovchilar keng miqyosdagi maktab fanlarini o’qigan va maktabni tugatganligi to’g'risida shaxodatnomaga ega bo’lishi va oliy o’quv yurtining birinchi o’quv yilini muvaffaqiyatli tugatgan bo’lishlari kerak. Odatda kamida o’rtacha 70% o’zlashtirish balli yetarli bo’ladi. Boshqa xalqaro tan olingan sertifikatlar ham qabul qilinishi mumkin. O’qishga kirishni xohlovchilar sertifikatlarining turi va darajasini ko’rsatishlari kerak. Sertifakatlar odatdagi Buyuk Britaniya talablari asosida qarab chiqiladi. Xalqaro Biznes va Menejment Magistratura Kursi O’qishga qabul paytida kamida 22 yoshda bo’lish kerak Har qanday sohada Buyuk Britaniyaning Lower Second Class Honours yoki shunga mos boshqa bakalavr ilmiy darajasi Agar bakalavr ilmiy darajasi Ingliz tilida o’qitilmagan va baholanmagan bo’lsa, kamida 6.5 IELTS balli (yoki 600 Paper/250 Computer/100 Internet based TOEFL balli) Ta’lim oluvchilar TXVUda yoki boshqa oliy va o’rta maxsus ta’lim dargohlari o’qituvchilari va boshqa xodimlari hamda 14 va undan yuqori yoshdagi maktab o’quvchilari bilan ishlaydigan o’qituvchilar bo’ladi. Bakalavr ilmiy darajasi yoki shunga ekvivalent ilmiy daraja Eng kamida 30 soatlik dars o’qitgan o’qituvchilar yoki fasilitatorlar IELTSdan 6.5 ball yoki shunga muvofiq keladigan TOEFL balli (600 paper-based, 250 computer-based, 100 internet based). "Isteʼdod" jamgʻarmasi. "Isteʼdod" jamgʻarmasi - Oʻzbekistonda iqtidorli yoshlarni qoʻllab-quvvatlash maqsadida tuzilgan jamgʻarma. "Umid" jamgʻarmasi oʻrnida tashkil qilingan. Vestminster Universiteti. Vestminster Universiteti () - Buyuk Britaniya poytaxti London shahrida joylashgan universitet. 1838-yilda Britaniyaning ilk politexnik universiteti sifatida tuzilgan. Biznes, axborot texnologiyalari, fan, san'at va boshqa turli yo`nalishlarda bakalavr va magistrlar yetkazib beradi. Masjid al-Aqsa. Al Aqsa Masjidining sharqiy ko`rinishi Masjid al-Aqsa("Uzoqdagi masjid") - Isroil davlati hududidagi Quddus shahrida joylashgan masjid. Baʼzan, al-Aqso masjidi yoki oddiy qilib al-Aqso deb ham nomlanadi. Masjid al-Haram va Masjid al-Nabavilardan keyin Islom dinidagi uchinchi muqaddas masjid hisoblanadi. Kavush. Kavush (shuningdek kalish yoki kovush) — oʻzbek milliy oyoq kiyimi. Oʻzbeklar kavushni odatda yozgi oyoq-kiyim sifatida dala ishlarda kiyishadi. Kavush shuningdek, mahsi bilan ham kiyiladi. Kavush arzon va qulay oyoq kiyim boʻlib, undan odatda uyda va dalada kiyiladi. Shahar va madaniyat ustivor joylarda kavush kiyilmaydi. Mahsi. Mahsi - kavush bilan birgalikda kiyiladigan oʻzbek milliy oyoq kiyimi. Mahsi charmdan tayyorlanadi. Mahsi oʻzbek qariyalarining doimiy oyoq kiyimlaridan biridir. Umar al-Bashir. Umar Hasan Ahmad al-Bashir (, tavalludi: 1-yanvar, 1944) Sudan Prezidenti hamda Sudan Milliy Kongress firqasi raisidir. Hukumat tepasiga 1989-yilgi toʻntarilish natijasida kelgan, bungacha u Sudan Qurolli Kuchlari polkovnigi edi. Umar al-Bashir hukumati 2004-yili Janubiy Sudanga muxtoriyat berib, XX asr ikkinchi yarmining eng qonli urushlaridan biri boʻlmish Sudandagi ikkinchi fuqarolar urushini yakunlashga muvaffaq boʻldi. Biroq al-Bashir hukumati Darfur ziddiyati va unda 200 000 dan 400 000 gacha odam oʻlimiga olib kelgan qatliom uchun masʼul koʻrilib, qatʼiy tanqid qilinmoqda. Ish hatto Xalqaro jinoiy mahkamasi (XJM) tomonidan al-Bashirni hibsga olish haqida qaror chiqarilishiga olib keldi (4-mart, 2009), lekin Umar al-Bashirning oʻzi bu qarorni va umuman XJMni tan olmasligini taʼkidlamoqda. XJMning qarori tarixda ilk bor amaldagi hukumat rahbariga qaratilgandir. Dado. Dado asosan dance janrida ijro etuvchi oʻzbek pop-guruhi edi. Guruh 1999-yili Toshkentda sobiq Anor aʼzolari — Rustam va Alisher Madumarovlar tomonidan tuzilgan. Dado qoʻshiqlari matni oʻzbek, rus, ingliz, turk, tojik, fransuz, ispan, italyan va boshqa tillarda yozilgan va kuylangan. Guruhning "Discotheque", "Yo san yoki man", "Yuragim", "Dado-Nado", "Benom", "Лето" ("Yoz") kabi ashulalari xalqaro hit darajasiga chiqib, baʼzi kliplari hatto MTVda ham koʻrsatilgan. Dado 2008-yili oʻz faoliyatini toʻxtatdi. Guruh aʼzolari hozirda PanTerra Studio shirkatini boshqarishadi. DJ Piligrim. DJ Piligrim (asl ismi: Ilhom Yoʻlchiyev) - oʻzbek DJ va qoʻshiqchisidir. Oʻzbek, rus va ingliz tillarida qoʻshiqlar yozadi. "Piligrim" soʻzi "hoji", "ziyoratchi"larni anglatadi. Ijodi. DJ Piligrim oʻz faoliyatini 1998-yili, GC Records bazasida, Dmitriy Levin bilan birgalikda boshlagan. Ilk hitlaridan biri "Мне не жить без тебя" ("Sensiz yasholmasman") oʻsha paytlarda yangilik boʻlmish FM-radiolarida tez-tez qoʻyilardi. Keyinchalik Piligrim "Koʻk choy", "O Leyla", "Я скучаю" ("Sog'inaman"), "Koʻr boʻlsin" kabi ashulalari bilan yanada kengroq mashhurlikka erishdi. DJ Piligrim boshqa musiqachilar bilan ham ijod qilib keladi. Jumladan, uning birinchi "Nocherom, vecherom, kecherom" albomidagi "Unutma meni" (Diana Sharopova bilan), "Ветер перемен" ("Oʻzgarishlar yeli"; Sevara Nazarxon bilan), "Tanhoman" (Yulduz Usmonova bilan) va "Я встретил девушку" ("Bir qiz uchratdim"; Tohir Sodiqov bilan) kabi ashulalar shunday hamkorliklar namunasidir. Ashxobod. Ashxobod O'rta Osiyoda joylashgan Turkmaniston Respublikasining poytaxti. Onadoʻli. Onadoʻlining sunʼiy yoʻldoshdan olingan surati. Onadoʻli yoki Anatoliya (turk. "Anadolu", yun. "Ανατολία"; ba'zan Kichik Osiyo ham deb ataladi) Gʻarbiy Osiyodagi mintaqa boʻlib, zamonaviy Turkiyaning asosiy qismini tashkil etadi. Turklar. Turklar - Kichik Osiyo yarim orolida yashaydigan turkiy millat. Turklarning asosiy qismi Turkiya hududida istiqomat qiladi, shuningdek Olmoniya(2.8 mil3.5 million kishi), Bolgariya(750 ming-1 milion kishi,Niderlandiya(400 ming kishi), ,Maqduna(110 ming), Yunoniston(100 ming), Kipr(280.000) singari o'lkalarda yashayotgan turklarni uchratish mumkin. Tarix. Turklarning ajdodlari - oʻgʻuzlar 1000 yil oldin Oʻrta Osiyodan hozirgi Turkiya hududlariga ko'chishni boshlashgan. Bu davr ichida mahalliy xalqalar yunonlar va armanlar turklarning orasida assimilatsiya bo'lib ketishgan. Tili. Turk tili (turkcha) Oltoy tillar oilasining Turkiy tillar bo'limi Oʻgʻuz guruhiga mansubdir. Zamonaviy Turk tili Gagauz tiliga juda yaqindir. Baz'i qismlari Ozarbaidjoncha, Turkmanchaga ham o'xshaydi. Turkchaning Arab imlosidagi, Lotin imlosidagi yozuvlarini uchratish mumkin. Mustaqillikdan so'ng hukumat Arab imlosidandan Lotin alifbosiga o'tishga qaror berdi va hozirgi kunga kelib to'liq lotinlashtirilgan. Din. Arablar kelguniga qadar turklar Tangritanlik, Zardushtiylik, dinlariga sig'inar edilar. Milodiy 8-asrlardan boshlab turklar Islom dinini qabul qila boshladilar. Ayni paytda turklar Islom dinining Sunniylik mazhabidadir. Turkmanlar. Turkmanlar () — Turkiy millat. Turkman tilida gapirishadi. Asosiy xalqi Islom diniga e'tiqod qiladi. Turkmanlarning bir qismi Eron, Afgʻoniston va Rossiyada istiqomat qilishadi. Boshqa turkiy xalqlar qardosh xalqlar hisoblanishadi. Eng yaqinlari turklar va ozarbayjonlar. Asosiy mashg'uloti ko'chmanchi chorvachilikdir. Turkmanlar dunyoga o'zlarining otlari bilan juda mashhurdirlar, ayniqsa axaltekin otlari. Tili. Turkman tili (turkmancha) Oltoy tillar oilasining Turkiy tillar bo'limi Oʻgʻuz guruxiga mansubdir. Turkmanchaning Arab imlosidagi, Lotin imlosidagi va Kirill imlosidagi yozuvlarini uchratish mumkin. Mustaqillikdan so'ng hukumat Kirill alifbosidan Lotin alifbosiga o'tishga qaror berdi va ayni paytda bu davom etmoqda. Din. Arablar kelguniga qadar turkmanlar Tangritanlik, Zardushtiylik, Buddizm dinlariga sig'inar edi. Milodiy 8-asrlardan boshlab turkmanlar Islom dinini qabul qila boshladilar. Ayni paytda turkmanlar musulmonlikning Sunniylik mazhabidadir. Qozoq tili. Qozoq tili - () - turkiy tillar oilasiga mansub til. Nogʻay va qoraqalpoq tillariga yaqin. Markaziy Osiyo "(jumladan, Oʻzbekiston)", Xitoy, Rossiya, Ukraina va boshqa bir nechta mamlakatlardagi jami 22 million kishi tomonidan ona tili sifatida soʻzlashiladi. Qozogʻistonning davlat tili hisoblanadi. Monitor. CTR - bu xamma anchadan beri ishlatadigan televizorsimon monitorlat. Đồng Hới. Đồng Hới Vietnamning Quang Binhda joylashgan shahardir. 2006 yilga koʻra 103,988 kishilik aholisi bor. Dovul (cholgʻu asbobi). Dovul yoki baraban zarbli cholgʻu asbobidir. Texnik jihatdan membranafon deya tasniflanadi. Internet Marketing. Internet Marketing - bu loyihani internetda rivojlantirish maqsadida amalga oshiriladigan faoliyat. Internet Marketingdan asosiy maqsad loyihaga qo'shimcha foydalanuvchilarni jalb etish va eski mijozlarni yana biror bir mahsulot sotib olishga undash. Internet Marketing quyidagi usullar bilan loyihaga bo'lgan tashriflar sonini oshirishi mumkin: Qidiruvchi tizimlariga optimzatciya qilish (SEO), E-mail habarlari orqali reklama faoliyati(E-mail marketing), turli hil bannerlar orqali tashrif qiluvchilarni jalb etish (Display Marketing), reklama tekstini tashrif etuvchi tomonidan har bir bosilganligi uchun pul to'lash(PPC). Wi-fi. Wi-Fi texnologiyasi? Wi-Fi texnologiyasi hozirgi kunga kelib kompyuter olamida eng perspektiv kompyuter tarmoq tarmoqlaridan biri hisoblanadi. Wi-Fi(Wireless Fidelity) — ingliz tili soʻzlaridan tashkil topgan boʻlib, «simsiz vafolik» maʼnosini anglatadi. Wi-Fi texnologiyasi deb raqamli maʼlumotlarni radiokanallar orqali joʻnatish turlaridan biridir. Ushbu texnologiya yaratilishida avvalo korporativ foydalanuvchilar uchun moʻljallangan boʻlib, kabelli tarmoqni oʻrnini egallashi bashorat qilingandi. Bizga maʼlumki albatta kabelli tarmoqli kompyuter tarmogʻini yaratish uchun bir necha ming kabel tarmogʻini qoʻlda oʻrnatish hamda maxsus tarmoq topologiyasini oʻrnatish talab qilinishini hamma bilishligi aniq. Wi-Fi — radiochastotalarning qisqartirilgan boshqaruv chastotalarida ishlovchi simsiz maʼlumot almashinish standartlashtirilgan texnologiyasi. Odatda Wi-Fi tarmogʻi orqali WLAN(Wireless Local Area Network — Simsiz Lokal Tarmoq) tarmoqlar yaratiladi. Ushbu tarmoqda albatta yuqori radiotoʻlqinlar orqali aloqa tashkil qilinuvchi hamda maʼlumot almashinishini koʻrish mumkin boʻladi. Bu tizim kabelli tarmoqni kengayishi yoki unga alternativ sifatida bitta ofis, butun bir bino yoki bir maydon territoriyasida ishlatiladi. Wi-Fi texnologiyasi minglab kabel tarmogʻini tushirish kabi mablagʻli jarayon uchun mablagʻlaringizni tejash bilan birga, oʻrnatishni oddiyligi esa murakkab texnik oʻrnatish jarayonlariga vaqtni iqtisod qilinishini bu tarmoqni boshqa tarmoqlardan ustun qilib qoʻyadi. Simsiz tarmoqlar radiochastotalardan foydalanishiga sabab radiotoʻlqinlar bino yoki umuman ofislardagi devor yoki shunga oʻxshagan toʻsiqlardan ham oʻtib ketaveradi va umuman hech narsa unga toʻsiq boʻla olmaydi(masofadan tashqari albatta!). Simsiz tarmoqlar oʻz-oʻzidan kabelli tarmoqlardan ishonchliroq hisoblanadi. Koʻpchilik WLAN tarmoqlarini diapazoni yoki qoplash maydoni 160 metrni tashkil qiladi, bu albatta uning yoʻlidagi toʻsiqlarning qanaqaligiga va qanchaligiga bogʻliq boʻladi. Ushbu tarmoqni ishlash tezligi kabelli tarmoq bilan tenglashashi ham mumkin va undan bir necha barobar yuqori ham boʻlishi mumkin. Bu albatta qaysi standartidan foydalanishga ham boʻgliq boʻladi. Wi-Fi standartlari haqida toʻliqroq keyingi boʻlimda tanishishingiz mumkin boʻladi. Xuddi oddiy tarmoqlar kabi WLAN tarmogʻida ham maʼlumotlarning oʻtkazuvchanlik qobiliyati uning topologiyasidan, yuklanishidan, yuklanish nuqtasining masofasiga va shu kabi parametrlarga bogʻliq boʻladi. Ushbu tarmoqni eng qulay tomonlaridan birinchisi uni oson oʻrnatilishida boʻlsa ikkinchisi esa Wi-Fi tarmogʻini kengaytirishdagi muammolarni umuman yoʻqligi yoki boshqacha qilib aytganda ushbu tarmoq kengayishi oson boʻlgan eng sodda tarmoq hisoblanadi desam mubolagʻa boʻlmasa kerak. Ushbu WLAN tarmoʻgini kengaytirish uchun esa amaliy jihatdan yondoshib qaraganda yangi ulanish nuqtalarini yaratishning oʻzigina kifoya. 1. koʻpfunksional multiservisli simsiz aloqa bilan birgalikda qoʻshimcha qurilmalar bilan ishlovchi maxsus qurilma 2. yuqori tezlikda uzoq masofalarga maʼlumot almashinish imkoniyatiga ega boʻlasiz 3. tarmoqni kengaytirish uchun deyarli hech qanday ishni amalga oshirishni keragi yoʻq:yangi foydalanuvchi tarmoqqa ulanish uchun tarmoqqa ulanish parolini bilishi buning uchun yetarli hisoblanadi. 4.Ushbu foydalanuvchi internet texnologiyalari hamda telekommunikatsiya sohalarining eng oxirgi yutuqlaridan foydalanayotgan boʻladi. Shuni alohida taʼkidlab oʻtish kerakki quyida keltirib oʻtilgan barcha maʼlumotlar tashqi tarmoq tegishli albatta achinarli holat hisoblanadi. Oʻtgan kunlar (asar). O'tkan kunlar - yangi O'zbek romanchiligining eng yirik va eng go'zal namunalaridan biridir. Yozuvchi bu haqida:"Yozmoqg’a niyatlanganim ushbu – “O’tkan kunlar”, yangi zamon ro’monchiligi bilan tanishish yo’lida kichkina bir tajriba, yana to’g’risi bir havasdir. Ma’lumki, har bir ishning ham yangi – ibtidoiy davrida talay kamchiliklar bilan maydonga chiqishi, ahllarining yetishmaklari ila sekin-sekin tuzalib, takomulga yuz tutishi tabiiy bir holdir. Mana shuning daldasida havasimda jasorat etdim, havaskorlik orqasida kecha turgan qusur va xatolardan chochib turmadim. Moziyg'a qaytib ish ko’rish xayrlik deydilar. Shunga ko’ra mavzuni moziydan, yaqin o’tkan kunlardan, tariximizning eng kirlik, qora kunlari bo’lg’an keyingi “xon zamonlari” dan belguladim." Hind okeani. Hind Okeanı - kattaligi jihatidan dunyodagi uchinchi yirik okeandir. Yer maydonining taxminan 20% egallagan. Gʻarbdan Afrika va Arabiston yarimoroli, shimoldan Osiyo, sharqdan esa Hindiston yarimoroli, Zond orollari va Avstraliya bilan oʻralgan. Yuzasi Qırmızı dengiz va Fors koʻrfazi bilan birga 73,556,000 km², hajmi 292,131,000 km³-dir. Umumiy tasviri. Dengizlari: Andaman dengizi, Arabiston dengizi, Arafur dengizi, Qırmızi dengiz, Lakkadiv dengizi, Timor dengizii va Fors koʻrfazi. Fors koʻrfazi. Fors koʻrfazi (— "Xalij-e Fârs", الخليج الفارس- "al-Khalīj al-fars") — Eron va Arabiston yarimoroli oʻrtasidagi koʻrfaz. Ormuz boʻgʻozi orqali Ummon koʻrfazi, Arabiston dengizi va Hind okeani bilan birlashgan. Quyidagi davlatlar qirgʻoqlari Fors koʻrfazi bilan yuvilib turiladi: Eron, Birlashgan Arab Amirliklari, Saudiya Arabistoni, Qatar, Bahrayn, Quvayt, Iroq va Ummon. Koʻrfazga Tigris va Yevfrat daryolari kelib qoʻyiladi. Fors koʻrfazi neft zahiralariga boy boʻlganligi bois geosiyosiy ahamiyatga ega hudud. Shundan 1991-yilgi urush Koʻrfaz urushi nomini olgan. (Aslida mojaroning katta qismi quruqlikda sodir boʻlgan boʻlsada. Gidrologik, gidroximik va boshqa xususiyatlariga koʻra, Fors koʻrfazi dengiz deb yuritiladi. Aleksandr Lukashenko. Aleksandr Lukashenko (Аляксандар Лукашэнка, Аляксандр Лукашэнка, Александр Лукашенко, IPA: [alʲa'ksandr rɨ'ɣorəvʲɪtʃ ɫuka'ʂɛnkə]; 30-avgust, 1954, Kopys) - Belarus Prezidentidir. Mesopotamiya. Mesopotamiya (yun. μέσος (mezos) - "orasi", "oʻrtasi" va ποταμός (potamos) - "daryo", yaʼni "ikki daryo oraligʻi") Tigr va Yevfrat daryolari orasidagi mintaqa boʻlib, asosan hozirgi Iroq hamda shimoli-sharqiy Suriya, janubi-sharqiy Turkiya va gʻarbiy Eron hududlariga mos keladi. Mesopotamiya baʼzan "tamaddun beshigi" deb ataladi, bunga sabab bu mintaqada Shumer, Akkad, Bobil va Ossuriya saltanatlari boʻlganligidir. Temir asrida Mesopotamiya Yangi Ossuriya va Yangi Bobil imperiyalari, keyinchalmk Axamoniylar hukmronligi ostida boʻldi. VII asr Islom istilosigacha Sosoniylar tomonidan boshqarilgan bu hudud istilodan soʻng Iroq degan nom bilan ataladigan boʻldi. Ziji Koʻragoniy. Ziji jadidi Koʻragoniy, Ulugʻbek ziji yoki Ziji sultoni Mirzo Ulugʻbek tomonidan 1437-yilda nashr etilgan astronomik jadvaldir. Ptolemey va Tycho Brahening ishlari safida, eng buyuk yulduz kataloglari qatorida turadi. Ichimlik. Ichimlik deb odam isteʼmol qilishi uchun tayyorlanadigan suyuqlikka aytiladi. Atama ichish soʻzidan olingan. Ichimliklar tarkibidagi alkogol miqdoriga qarab spirtsiz va spirtli ichimliklarga ajratiladi. Suv. Eng keng tarqalgan ichimlik chuchuk suvdir. Suv odam va boshqa organizmlar uchun muhim suyuqlik boʻlib, odam tanasining taxminan 70 %ini tashkil etadi. Suv tuzlarni eritib, metabolizmda katta rol oʻynaydi. Shifokorlar kuniga 8 stakan (~1,8 litr) suv ichishni tavsiya etishadi. Issiq ichimliklar. Bularga issiq choy, sut, qahva va boshqalar kiradi. Biroq choy va sut yaxna holda ichilishi ham mumkin. Yaxna ichimliklar. Yaxna ichimliklar sovutilib ichiladi. Bularga sovuq choy, sharbat, limonad, alkogolsiz pivo va boshqalar kiradi. Spirtli ichimliklar. Spirtli ichimliklarga tarkibida sezilarli miqdorda etanol bo'lgan ichimliklar: musallas, pivo, aroq va k kiradi. Boshqalar. Qatiq, goʻja kabi mahsulotlarni ham ichimlik, ham taom, deb hisoblash mumkin. Qattiq Magnit Disklar (HDD). Qattiq magnit disklardagi yigʻuvchilar Vinchester nomi ostidagi qattiq magnit disklardagi yigʻuvchilar (QMDY) SHK larda keng tarqalishgan. Vinchester atamasi sigʻimi 16 Mbayt (IBM, 1973 yil) boʻlgan qattiq disk birinchi modelining jargonli nomidan kelib chiqqdn boʻlib, u har biri 30 ta sektordan iborat 30 ta yoʻlkaga egadir, bu maʼlum boʻlgan «Vinchester» ov miltigʻini «30/30» kalibri bilan aynan mos keladi. Bu yigʻuvchilarda bitta yoki bir nechta qattiq disklar boʻlib, ular alyuminiy yoki keramika qorishmasidan tayyorlangan va ferrilok bilan qoplangan, germetik yopiq korpusga oʻqish-yozish magnit kallagi bloki joylashtirilgandir. Bu yigʻuvchilarning sigʻimi olinmaydigan konstrukciya hisobiga erishiladigan oʻta yuqori yozish zichligi tufayli bir necha ming megabaytgacha yetadi; ular tezkorliligi ham EMDY ga nisbatan jiddiy darajada juda yuqoridir.  sigʻimi 9000 Mbayt (1997 yilga sigʻim standarti — 1200 Mbayt);  aylanish tezligi — 8000 ayl/min;  murojaat qilish vaqti — 5 ms; QMDY juda rang — barangdir. Disk diametri koʻpincha 3,5" (89 mm), lekin boshqalari ham bordir, hususan 5,25" (133 mm) va 1,8" (45 mm) ham bor. Diskovodning eng koʻp tarqalgan korpusining balandligi stol usti SHK larda- 25 mm, mashina — serverlarda — 41 mm, ixcham SHK larda −12 mm va b. Zamonaviy vinchesterlarda zonali yozish usuli ishlatila boshlandi. Bu holatda diskning butun yuzasi bir nechta zonalarga boʻlinadi, shu bilan birga sektorlarning tashqi zonalariga ichkisiga nisbatan koʻproq qiymatlar joylashadi. Bu, xususan, qatgiq disklarning sigʻimini taxminan 30 % oshirish imkonini beradi. Oʻz tarkibiga yoʻlkalarni va sektorlarni olgan disk strukturasini magnit tashuvchida tasvirlash uchun unda fizik, yoki past darajali formatlash deb ataladigan jarayon bajarilishi kerak (physical, yoki 1ow-1evel formatting) Bu jarayonni bajarish paytida nazoratchi tashuvchiga xizmatchi maʼlumotni yozadi, u sektorda disk silindrlarini belgilashni aniqlaydi va ularni nomerlaydi. Past darajali formatlash diskni ishlatish jarayonida buzuq sektorlarga murojaat qilishni inkor qilish uchun ularni markirovka qilib ham chiqadi. Maksimal sigʻim va qiymatlarni uzatish tezligi yigʻuvchi ishlaydigan interfeysga bogʻliqdir (diskli interfeyslar oldingi paragrafda koʻrib chiqilgan). Standart aylanish tezligi, masalan, EIDE interfeysi uchun — 3600, 4500 va 5400 ayl/min. Protsessorning disklar bilan maʼlumotlar almashish tezligini oshirish uchun QMDY ni keshlash kerak, disklar uchun kesh xotira asosiy xotira uchun keshning funktsional vazifasi kabi vazifaga egadir, yaʼni diskka yozilayotgan yoki undan oʻqilayotgan maʼlumotlarni qisqa vaqt saqlash uchun tez harakatlanadigan xotira buferi boʻlib xizmat qiladi. Kesh-xotira diskovodga nisbatan sozlangan boʻlishi mumkin, tezkor xotirada dasturli yoʻl bilan yaratilishi ham mumkin (masalan, Microsoft Samartdrive drayveri bilan). Protsessorning disk kesh xogirasi bilan maʼlumotlarni almashish tezligi 100 Mbayt/s ga yetishi mumkin. SHK da odatda bitta, kam hollarda bir nechta qattiq magnit disklardagi yigʻuvchilar boʻladi. Lekin MS DOS da dastur vositalari bilan bitta fizik disk bir nechta «mantiqiy» disklarga boʻlinishi mumkin; shu bilan birga bitta yigʻuvchida bir nechta QMD imitatsiya qilinadi. Olinadigan vinchesterlar ham ishlatiladi — ularning sigʻimi odatda 1 Gbaytdan oshmaydi. Yaqin kunda SAMSUNG kompaniyasi toʻrt liniyali qattiq disklarni ishlab chiqarmoqda. Spin Point TP80, Spin Point PL 40, Spin Point V80 va Spin Point VL40. P80 va VL 40 seriyasi platin aylanish tezligi 7200 ob/min, V80 va VL40seriyasidagi disklar aylanishi 5400 ob/min. Pl40 va VL40 seriyali disklar past profelli, ularning konstruktsiyasida bitta disk va bitta kallak ishlatiladi. Harxil xarakteristikali texnika va katta sigʻimli xotiraga saqlashi, koʻplab foydalanuvchilarni qondiradi. Hamma modellarda 80Gbaytli keng yozuvchi plastina qoʻllaniladi. Gidro dinamikli podshifkasi, NotseGuard va SillentDeek shovqin beruvchi firma texnologiyasi, shuningdek SSB va Impact Guord zrbalardan saqlash texnologiyasi. SP 1604N disk asosiy texnik xarakteristikalari 1 jadvalda keltirilgan. Konstruktorlarga, disk ishini past- shovqin darajasi 27db dan oshmasligiga erishildi. Bunda kutish rejimida27db va 1qidirish rejimida 28db ga erishildi. Testlash uchun firm Warc ning TM100-23 versiyasidagi disk berilgan. Pornografiya. Pornografiya (yun. πόρνη ("porne") - "fahsh" va γράφω ("grafo") - "yozaman" soʻzlaridan) tomoshabin hirsini qoʻzgʻatish maqsadida jinsiy organlar yoki aloqani tasvirlashdir. Pornografik materiallar turli vositalar, jumladan adabiyot, badiiy tasvir, fotografiya, haykaltaroshlik, video, kino, tovush va video oʻyin asarlari shaklida tarqatiladi. Pornografiya tayyorlanishi va tarqatilishi qator huquqiy va diniy normalar bilan chegaralangan. Anvar Joʻrayev. Anvar Jo'rayev - oʻzbek rock qoʻshiqchisidir. Oʻzbek va rus tillarida qoʻshiqlar ijro etadi. Ijodi. Anvar Jo'rayev 1999 yilda Sahar guruhini tuzib, shu guruhda ijod qilib kelmoqda. Sahar guruhining "Meni izlama", "Yomg'ir" deb nomlanga qo'shiqlari, o'z vaqtida xit-paradlarda yuqori o'rinlarini olgan va hozirda ham guruh muhlislarining eng sevimli qo'shiqlaridan hisoblanadi. 2002-yilda zamonaviy san'atga qo'shgan o'z hissasi uchun "Nihol" mukofoti sohibi bo'lgan. 2004-yildan beri Anvar Jo'rayev o'z guruhi bilan Qozog'istonda ijod qilmoqda. Bojalar (guruh). Bojalar oʻzbek pop-guruhidir. Guruh mamlakatda oʻzining "Anhor boʻyida", "Jiyda", "Koʻchada", "Kechir meni" va boshqa qoʻshiqlari bilan shuhrat qozongan. Bojalar guruhi a'zolari 29 iyun 2009 yilda avtohalokatga uchradilar. Guruh a'zosi Mo'min Oripov avtohalokat natijasida olamdan ko'z yumdi. CAPTCHA. "following" va "finding" soʻzlari yashirilgan bu CAPTCHAda matn egrilangan va ustidan chiziq tortilgan. CAPTCHA (talaffuzi: [ˈkæptʃə]; "Completely Automated Public Turing test to tell Computers and Humans Apart" — kompyuter va odamlarni farqlash uchun toʻla avtomatlashtirilgan Turing sinovi) javob berayotgan subyektning odam ekanligini aniqlash maqsadida kompyuter tomonidan beriladigan soʻrovdir. Bunday soʻrov odatda odam oʻqiy oladigan, biroq kompyuter tanimaydigan matn, shakllar va baʼzi hollarda matematik yoki mantiqiy savol shaklida beriladi. Kutubxona. Kutubxona (arab. "kutub" - "kitoblar", fors. "xona" - "uy") axborot yigʻiladigan joydir. Bunda axborot kitob, gazeta, jurnal, video- va audiotasma, optik disk va hk shaklda boʻlishi mumkin. Kutubxonalar tashkilot (jamoat) yoki jismoniy shaxs (shaxsiy kutubxona) tomonidan tashkil etilishi mumkin. Tarja Turunen. Tarja Soile Susanna Turunen Cabuli (talaffuzi: "Tarya Soyle Susanna Turunen Kabuli"; 1977, 17-avgust) fin soprano va shoirasidir. Nightwish guruhining sobiq xonandasi sifatida mashhur. 2005-yili guruhdan chetlashtirilganidan beri yakkaxon ijro bilan shugʻullanadi. Oilali, turmush oʻrtogʻi - argentinalik tadbirkor Marcelo Cabuli. Tarja Turunen oʻz vatanining faxriy fuqarolaridan boʻlib, Finlandiya prezidenti Tarja Halonen tomonidan "Finlandiya ovozi" deb maqtalgan. Tarja Halonen. Tarja Kaarina Halonen (talaffuzi:; 24-dekabr, 1943) Finlandiyaning hozirgi Prezidentidir. 2000-yili shu mansabga ilk bora saylangan va 2006-yilgi saylovda qayta gʻalaba qozongan (Finlandiyada prezidentlik muhlati olti yilga teng). U Finlandiyaning birinchi ayol Prezidentidir. Anette Olzon. Anette Olzon (talaffuzi: "Anett Olzon"; 1971, 21-iyun) shved xonandasi, 2007-yildan beri Nightwish guruhi vokalchisidir. Bungacha u Alyson Avenue guruhida ijro etgan. Tuomas Holopainen. Tuomas Holopainen (25-dekabr, 1976) fin bastakori, shoiri, prodyuseri hamda Nightwish guruhining klavishchisidir. Marco Hietala. Marco Hietala (talaffuzi: "Marko Hietala"; 14-yanvar, 1966) fin xonandasi va gitaristi, Nightwish guruhi aʼzosidir. Emppu Vuorinen. Erno “Emppu” Matti Juhani Vuorinen (24-iyun, 1978) fin musiqachisi, Nightwish guruhi gitarachisidir. Jukka Nevalainen. Jukka Antero "Julius" Nevalainen (talaffuzi: "Yukka Antero "Yulius" Nevalainen"; 21-aprel, 1978) fin musiqachisi, Nightwish hamda Sethian guruhlari dovulchisidir. Sami Vänskä. Sami Vänskä (talaffuzi: "Sami Vyanskya"; 26-sentabr, 1976) fin musiqachisi va Nightwish guruhining sobiq gitarachisidir. Yevropa chempionlar ligasi. Yevropa chempionlar ligasi nafaqat "Yevropa"ning balki dunyoning eng nufuzli turnirlaridan biri hisoblanadi. Ushbu turnirda qatnashadigan klublar o'z chempionatida yuqori o'rinlarni egallashi shart. Yevropaning eng nufuzli 5 ta chempionatlari(Angilya, Ispaniya, Italiya, Fransiya va Germaniya) dagi jamoalardan 4 ta qolgan chempionatlardan ham turli xil jamoalar qatnashadi. History. The tournament was inaugurated in 1955, at the suggestion of the French sports journalist and editor of "L'Équipe" Gabriel Hanot, as a reaction to a declaration on the part of Wolverhampton Wanderers as being "Champions of the World" by the British press, after a successful run of European friendlies in the 1950s. The tournament was conceived as a continental competition for winners of the European national football leagues, as the European Champion Clubs' Cup, abbreviated to European Cup. The competition began as the 1955–56 using a two-leg knockout format where the teams would play two matches, one at home and one away, and the team with the highest overall score qualifying for the next round of the competition. Until 1992, entry was restricted to the teams that won their national league championships, plus the current European Cup holder. In the 1992–93 season, the format was changed to include a group stage and the tournament was renamed the "UEFA Champions League". There have since been numerous changes to eligibility for the competition, the number of qualifying rounds and the group structure. In 1997–98, eligibility was expanded to include the runners-up from some countries according to UEFA's coefficient ranking list. The qualification system has been restructured so that national champions from lower ranked countries have to take part in one or more qualifying rounds before the group stages, while runners-up from higher ranked countries enter in later rounds. Up to four clubs from the top-ranked countries are currently given entry to the competition. Between 1960 and 2004, the winner of the tournament qualified for the now defunct Intercontinental Cup against the winner of the Copa Libertadores of South America. Since then, the winner automatically qualifies for the FIFA-organised Club World Cup with other winners of continental club championships. Qualification. Teams that finish 1st to 4th in the strongest leagues go to the qualifying round of the UEFA Champions League. An association's rank also determines the stage at which the clubs enter the competition. For example, the three highest-ranked associations have two places in the group stage (for champions and runners-up) and two in the third qualifying round (for third and fourth-placed teams), whereas the lowest-ranked associations have only one place in the first qualifying round for their champions. Nine highest-ranked associations have at least one automatic place in the group stage. The situation with the European Cup holders has not been clearly defined. There was controversy when Liverpool won the competition in 2004–05 but finished outside the top four in the FA Premier League. The Football Association ruled that Everton, who finished fourth in the Premier League, should get the final English place in the 2005–06 European Cup. UEFA came to an agreement that both Merseyside rivals would be allowed to enter the competition with Liverpool starting from the first qualifying round and Everton starting from the third qualifying round. UEFA's current rule is that if the European Cup winners fail to finish in one of its national league's qualifying positions, it will take the place of the lowest placed team in its league. The superseded team will go to the UEFA Cup. In 2005-06, Liverpool and Artmedia Bratislava of Slovakia became the first teams to reach the Champions League group phase after playing in all three qualifying rounds. In 2008-09, both BATE and Anorthosis Famagusta FC achieved the same feat. In addition to sporting criteria, any club must be licensed by its national association to participate in the Champions league. To obtain a license, club must meet certain stadium, infrastructure and finance requirements. FC Barcelona, Manchester United, and FC Porto are the teams that have appeared most often in the group stages: fourteen each. FC Porto and Barcelona have only won the tournament once each since the establishment of the Group stages (2004 and 2006 respectively), whilst Manchester United have won it twice, in 1999 and 2008. The stages. The tournament consists of several stages and begins with three preliminary knockout qualifying rounds. Different teams start in different rounds, according to their position in domestic league and the UEFA coefficients of their league, while the sixteen top ranked teams spread across the biggest domestic leagues qualify directly. The current system was adopted in 2003. A change of the format will be carried out from session 2009-10 onwards. The main focus of the changes was to enable champions coming from associations ranked 13 to 53 access to the main tournament more easily through a separate qualifying route, rather than going head-to-head with non-champions from associations ranked 1 to 12. Five teams will enter into the group stage from each new route. 22 teams will then directly qualify for the group stage, compared to only 16 teams in the old system. The additional 6 directly qualified teams are the champions of associations ranked 10 to 12, and the 3rd placed teams in associations ranked 1 to 3. It was also decided that the final would be played on the Saturday evening in calendar week 20 (20:45 CET) from 2009–10 onwards, instead of the Wednesday evening. Prize money. UEFA awards €3 million to each team that qualifies for the UEFA Champions League, plus €2.4 million for participating in the Group stage. A Group stage win is worth €600,000 and a draw is worth €300,000. In addition, UEFA pays each quarter finalist €2.5 million, €3 million for each semi-finalist, €4 million for the runners-up and €7 million for the winners. Sponsorship. a> before every game in the competition Like the FIFA World Cup, the UEFA Champions League is sponsored by a group of multinational corporations, in contrast to the single main sponsor of either the Barclays Premier League, the Ligue 1 Orange or Serie A TIM. When the Champions League was created in 1992, it was decided that a maximum of eight companies should be allowed to sponsor the event, with each corporation being allocated four advertising boards around the perimeter of the pitch, as well as logo placement at pre- and post-match interviews and a certain number of tickets to each match. This, combined with a deal to ensure tournament sponsors were given priority on television advertisements during matches, ensured that each of the tournament's main sponsors was given maximum exposure. The advertising boards are a source of criticism, due to their larger size compared to those in other leagues such as the Premier League. Their larger size means that's at some grounds such as Old Trafford, Anfield and Stamford Bridge, the front rows of seating can't be used as their views of the pitch are blocked by the extreme size of the boards, meaning some season ticket holders aren't guaranteed tickets for games and have to sit elsewhere to their usual seats for games. Also some stadia use the flat area in front of the front rows of seating for wheelchairs and disabled seating, the boards, drastically reducing the grounds' disabled supporter capacity. Adidas is a secondary sponsor and supplies the official match ball, as they do for all other UEFA competitions (excluding the UEFA Cup). Konami's Pro Evolution Soccer is also a secondary sponsor as the official Champions League video game. Media coverage. The competition attracts a huge television audience, not just in Europe, but throughout the world. The matches are broadcast in over 70 countries in more than 40 languages each year, and some important matches can attract over 200 million TV audience, often considered as one of the most watched sports events on TV. All-time top goalscorers. "Players in bold are still active." External links. Champions League Champions League, UEFA Napoleon I. Napoleon I yoki Napoleon Bonaparte (15-avgust, 1769 - 5-may, 1821) Fransiyaning harbiy va siyosiy yetakchisi, imperatori boʻlgan. Ahmet Yalçınkaya. Ahmet Yalçınkaya (1963-yil tug`ilgan) - turk shoiri va akademigi. Boshlang`ich va o`rta sinflarni G`arbiy Olmoniyada, yuqori sinflarni esa Istanbulda o`qidi (1981). Bog`azichi Universiteti, Istanbul Texnika Universiteti, Anadolu Universiteti va Rutgers Universitetida muhandislik, robot va menejment bo`yicha ta`lim oldi. Turli korxonalarda yuqori lavozimlarda ishladi. O`zbekistondagi Namangan Muhandislik Pedagogika Institutida o`qituvchilar kengashida faoliyat olib bordi. Qisqacha, Germaniyada o`sdi, Turkiyada o`qidi, AQShda yozdi va O`zbekistanda ishladi. Yaqinda Turkiyaga qaytdi. Hozirda boshqaruvchi lavozimida ishlab kelmoqda va Blekinge Texnologiya Institutida ilmiy ishlar bilan shug`ullanmoqda. Turkiya, Olmoniya, Angliya, Gollandiya, Misr va O`zbekistonda nashr qilingan Mavera, Kirag`i, Harman, Endulus, Vahdet, Zaman, Al-Ahram Weekly, Impakt, Das Licht ve Yosh Kuch kabi ko`plab gazeta va jurnallarda she`r, maqola, insho, xat, suxbat, nasr va nazm tarjimalari chop etildi. Ko`plab taxalluslar bilan ijod qildi va turli mukofotlarga sazovor bo`ldi. Kirag`i she`riy jurnalining Istanbuldagi vakili sifatida ishladi (1995-97). Endulus jurnalining nashriyot kengashiga a`zolik qildi (1997-98). Bir guruh do`stlari bilan Mevsim jurnalini chop etish xarakatida tayorgarlik ishlarini olib bormoqda. Dag`larda Yer Yok (Tog`larda Joy Yoq, 1997), Yetim Kalan Shiirler (Yetim qolgan she`rlar, 2001), Yuragimning Ko`z Yoshi (Saylanma, 2001), va O`zlem Sularinda (Sog`inch, Elektron kitob, 2004, 2005, 1-Nashr, 2005) nomli she`riy to`plamlari va Richard Mildston bilan xamkorlikda yozilgan Poems of the Night (Tun she`rlari, 2005) nomli she`riy antologiya nashr qildi. Bundan tashqari Production and Utilisation of Biogas (Biogaz ishlab chiqarish va undan foydalanish, 1987, 2005) va Dual Sayıların Robot Kinematik ve Dinamig`inde Kullanımı (Dual sonlardan robot dinamika va kinematikasida foydalanish, 1991, 2005) kabi texnik soxaga oid asarlari mavjud. Kitee. Kitee Finlandiyaning Shimoliy Kareliya viloyatida joylashgan shahardir. Aholisi - 9 477 kishi, yuzasi - 1 142,32 km2 (shundan 275,61 km2ini suv havzalari egallagan). Kiteeda Tarja Turunen va Tuomas Holopainen tugʻilib, oʻsishgan. Hugh Laurie. James Hugh Calum Laurie (talaffuzi: "Jeyms Hyu Kelam Lori"; 1959-yil, 11-iyunda tugʻilgan) — ingliz aktyori, hajviyachi, yozuvchi va musiqachi. Dastlabki mashhurlikni unga britan komediyalaridagi rollari keltirgan. 2004-yildan boshlab, u Fox telekompaniyasining "House" nomli teleserialida shifokor Gregory House rolini ijro etib kelmoqda. Demosfen. Demosfen (yun. Δημοσθένης; EA 384 — EA 322) qadimgi yunon davlat arbobi, notiq boʻlgan. Tarjimai holi. Umrini ona-vatanining gullab-yashnashiga bagʻishlagan davlat arbobi, mashhur notiq Demosfen eramizdan avvalgi 384-yilda Afinada oʻziga toʻq oilada dunyoga keldi. Otasining ismi ham Demosfen boʻlib, qurol-yaroq ustaxonasining egasi edi. Boʻlajak notiq 5 yoshga toʻlganida otasidan ajraldi. Demosfen bilan singlisiga otasidan katta meros qoldi. Bolalarning tarbiyasi bilan ularning togʻasi shugʻullandi. Biroq togʻasi hamma boyliklarni qoʻlga kiritgach, bolalarning tarbiyasi bilan qiziqmadi. Shuning uchun Demosfen juda nimjon va kasalmand boʻlib oʻsadi. Demosfen voyaga yetgach, togʻasi unga faqat qullari, uy va uy jihozlarini hamda pulning maʼlum qisminigina berib aldaydi. Demosfen togʻasidan qolgan mol-mulkni yaxshilik bilan qaytarib berishni soʻraydi. Biroq togʻa bundan bosh tortganidan keyin u qolgan merosni sud orqali undirishga harakat qiladi. Sudda muvaffaqiyatli qozonish uchun Afinaning davlat qonunlarini yaxshi bilish, shu bilan birga, ravon soʻzlash, daʼvosining toʻgʻriligiga kishilarni ishontirish kerak edi. Shu sababli Demosfen notiqlik saʼnatini oʻrganish uchun oʻz davrining meros ishlari boʻyicha mashhur advokat Isey maktabida taʼlim olishga majbur boʻladi. Jacques-Yves Cousteau. Jacques-Yves Cousteau (talaffuzi: Jak-Iv Kusto; 11-iyun, 1910 — 25-iyun, 1997) fransuz dengizchisi, okeanshunos, tadqiqotchi, ekolog, rejissor, suratkash, ixtirochi boʻlgan. Old Trafford. Old Trafford stadionining ko`rinishi Old Trafford -1910-yilning 19-fevralida tashkil etilgan Manchester United stadioni. 1909-yilda oʻyingoh oʻsha paytdagi eng yuqori summa 60 ming funt sterlingga qurilgan, oʻyingoh maydonning uch tomonidan tribunaga va eng asosiy tribunasi yopiq holdagi oʻtirish joylariga ega boʻlgan. 1911 va 1915-yillarda Old Traffordda Angliya Kubogining final oʻyinlari oʻtkazilgan. 1920-yilda Manchester va Aston Villa oʻrtasidagi oʻyinni tomosha qilish uchun eng rekord koʻrsatkich — 70504 muhlis tashrif buyurgan. Yana bir rekord koʻrsatkich 19 yildan keyin, Angliya Kubogining Portsmouth bilan boʻlib oʻtgan yarim final oʻyiniga 76962 muhlis kelgan. Ikkinchi Jahon Urushi paytida oʻyingoh fashistlar tomonidan bombardimon qilinib katta zarar koʻrgan va maʼlum bir muddat ichida United Manchester Cityning Maine Road oʻyingohida oʻyinlarini oʻtkazgan. 1966-yil Angliyada boʻlib oʻtgan Jahon Chempionatida, Old Trafford ham oʻyinlarga mezbonlik qildi. 1970-yilda esa, Chelsea va Leeds oʻrtasidagi Angliya Kubogi final uchrashuvi oʻtkazilgan. Old Trafordda dunyo boʻyicha birinchi marta maydon atrofiga muhlislardan himoya sifatida, toʻsiqlar oʻrnatilgan. 30 yil davomida Old Trafford 58000 muhlisni sigʻdira olgan. Ammo 90-yillar boshida Hillsboroughda koʻngilsiz voqea sodir boʻldi (yuqori tribuna toʻlib ketishi natijasida, pastgi tribuna ustiga agʻdarilgan, koʻpgina odamlar jarohatlandi va Angliya klublari Evropa kubok oʻyinlaridan bir necha yilga chetlashtirildi). Yuqori mavqega ega boʻlgan klublar, faqatgina oʻtirish joylari mavjud stadionlarga ega boʻlishi kerak edi. Oʻyingoh sigʻimi 44000gacha kamaytirildi, lekin mashhurlikga erishib borayotgan Manchester uchun bu kam edi. 90-yillarning oʻrtasida oʻyingoh kengaytirildi va 26000 joyga ega boʻlgan toʻrtinchi tribuna ham qurildi. Old Traffordning sigʻimi 56000ga oshdi. Qoʻshimcha tribunaning qurilishiga 19 million funt sarflandi.Yangi tribunada Unitedning 3 qavatli muzeyi va qoʻlga kiritilgan sovrinlar uchun alohida katta xona joylashtirildi. Va «Sky» telekanali aʼzolari uchun 2 boʻlimga ega boʻlgan hona ajratildi. Janubiy tribuna eng asosiysi hisoblanadi, ammo u oʻyingohning eng past tribunasidir. Janubiy tribuna murabbiylar oʻrindigʻini, director va politsiya uchun joylar, hashamatli restoranlar va administrator honalarini oʻz ichiga oladi. Janiubiy tribunada eng koʻp kameralar joylashtirilgan, shuning uchun ham televideniya orqali Janubiy tribunani koʻrish imkoniyati kamroq. Oʻyinchilarning chiqishi uchun tunel murabbiy oʻrindigʻi yonida edi, lekin keyin maydonning janubi-gʻarbiy qismiga koʻchirildi. Eski tunel haligacha mavjud va turli xil tadbirlar uchun ishlatiladi. Eng sodiq Inglizlarning tribunasi sharqiy tribuna hisoblangan, keyinchalik esa bu nomga gʻarbiy tribuna ega boʻlgan («Stratford End» nomiga ham ega). Oʻyingoh oʻtirish joylariga qayta taʼmirlanishidan oldin, Stratford End Britaniyada eng baland ovozga ega boʻlgan, 20000 tik holda turgan muhlisni sigʻdirgan. Oʻtkazilgan kuzatuvlar natijasiga koʻra, tribunalarning ovoz chiqarish kuchi koʻtarilayotgan reaktiv samolyotning ovoziga teng. 60-yillarning ohirigacha oʻyingohda oddiy tablo boʻlgan, keyinchalik esa elektron tabloga oʻzgartirilgan va yaqinda Shimoliy tribunaning ikki chetiga oʻrnatilgan. 2000-yilning yanvarida Sharqiy tribunaning ikkinchi qavati Old Traffordning sigʻimini 61000ga yetkazdi. Old Trafford oʻyingohiga kirish qismi och yashil tusdagi oyna bilan qoplangan. Bu yerda Sir Matt Busbyning haykali, 1958-yil 6-fevraldagi Myunxen Aviahalokatini eslatib turuvchi mashhur soat va hotira doskasi joylashtirilgan. Shuningdek, Manchester Unitedning supermarketi bor. Siz u yerda klubning istalgan mahsulotini harid qilishingiz mumkin. 2000-yilda Gʻarbiy tribunaga oʻtirish joylari qoʻshildi va sigʻim qiymati 68217ga koʻpaydi. Gʻarbiy tribunada oʻyinchilarning oila aʼzolari uchun sector, tribunaning chet qismida kiyim almashtirish xonalari, tunel va zal joylashgan. Gʻarbiy tribuna shuningdek yuqori qismida osilgan plakatlari bilan ham mashur. Old Traffordda Evro-96 yarim finali boʻlib oʻtgan va har yili Angliya Kubogining yarim finallari oʻtkaziladi. 2003-yil 28-may kuni Milan va Juventus oʻrtasidagi Chempionlar Ligasi final oʻyini oʻtkazilgan. 2006/07 — yil mavsum boshida Old Trafford 76212 oʻringa koʻpaytirildi. Voqea sharofati bilan oʻrtoqlik uchrashuvi oʻtkazish maqsadida amaldagi Chempionlar Ligasi gʻolibi Barselona taklif qilindi, ammo chet el turnesi tufayli Old Taffordga tashrif buyura olmadi. Rejalarni oʻzgartirmaslik uchun amaldagi UEFA Kubogi egasi Seville tashrif buyurdi. Oʻrtoqlik uchrashuvi 3-0 hisobida MU foydasiga hal boʻldi. Shubhasiz Old Trafford dunyodagi mashxur va ulkan sport arenalaridan biri. Arsenal va Liverpool kabi anʼanaviy raqiblar tashrif buyurishganda, Old Trafford oʻzgacha qiyofa kasb etadi. «The Theatre of Dreams» yaʼni «Orzular Teatri» (Sir Bobby Charlton tomonidan nomlagan) Britaniyanig eng yirik oʻyingohlaridan biri va dunyodagi eng mashhur klub uchun mos uydir. Karrington markazi — bu Manchester Unitedning zamonaviy shugʻullanish bazasi boʻlib, eski baza Kliff oʻrnini egallashi uchun 2001-yilda qurilgan. U Kerringtonda joylashgan boʻlib, Old Trafforddan gʻarbiy tomon boʻylab 6 mil uzoqlikda joylashgan. Qurilma 70 akrlik maydonni egallagan boʻlib, 14 ta har xil hajmdagi maydonlar bilan fahrlansa arziydi. Kompleksning ichida shugʻullanish maydoni va qayta qurilgan maydon, fizioterapiya, massaj xonasi, davolanish va gidroterapevtlik basseyni joylashgan. Shuningdek, basketbol va skvosh uchun moʻljallangan maydonlar, sauna, banya, atletika uchun zal, oʻyinchilar va xizmatchilar uchun restoran, konferens zallari, idora va sinflar joylashgan. Hattoki oʻyinchilardan «MUTV» (klub telekanali) intervyu olishi uchun alohida xonalar ham ajratilgan. Ommaviy axborot hodimlari bu yerni «Kerrington minorasi» deb atashadi, chunki butun maydon 2,4 kmlik devor bilan oʻralib, raqib shpionlari va qiziquvchan Ommaviy axborot hodimlaridan saqlanish uchun 30000 ta daraxt ekilgan. 2003 yilda Manchster Siti klubi oʻzining mashgʻulotlar bazasini qurdi. Bu baza ham Kerringtonda boʻlib, United bazasiga juda yaqin joyda qurilgan. Ilgari Unitedning shugʻullanish bazasi Kliff bolib, Irvel daryosi boʻyida boʻlgan va Salfordda joylashgan edi. U yerda ochiq maydon, yopiq maydon, atletika uchun zal, shugʻullanish maydoni, sport holi va jiddiy jarohatlarni davolash moslamalari mavjud. Kerrington markazi mana shu baza bilan oʻrin almashdi Brad Delson. Delson, Bredford Filip ("ing.". Delson, Bradford Philip) (1 dekabr 1977 yil Kaliforniya shtatidagi Agura shahrida tug'ilgan) — gitarist va Linkin Park guruhining asoschilaridan biri. Dave Farrell. Devid Maykl Farrell ("ing." David Michael Farrell) (8 fevral 1977 yil da tug'ilgan, Feniks nomi bilan ham mashhur) — dunyoga mashhur Linkin Park guruhining bas-gitaristi va bek-vokalistidir. Heroes. "Heroes" ("Qahramonlar") Amerika ilmiy-fantastik teleserialidir. Muallif - Tim Kring. Serial NBC telekanalida 2006-yil 25-sentabridan beri efirga uzatiladi. Oʻzbekistonda serial TV-Markaz va NTT kanalida koʻrsatilmoqda. Serial gʻayritabiiy kuchlarga ega kishilar haqida hikoya qiladi. Mazmuni. Heroes serialida har bir qahramon hayotidan kichik hikoya ko'rsatilib, umumiy manzara hosil qilinadi. 1-mavsum. 2006-yil 23-sentabridan efirga uzatila boshlangan. Bu mavsumda turli yerlardagi oddiy odamlar oʻzlarida ajabtovur qobiliyatlar borligini oʻrganishadi. Bu kuch-qobiliyatlarni otasining ishini davom ettirmoqchi boʻlgan Mohinder Suresh ismli hind genetiki tadqiq etmoqchi boʻladi. Ayni damda bu odamlarni "The Company" ("Kompaniya") deb ataluvchi sirli tashkilot vakili boʻlmish Noah Bennet va Haitilik degan kishilar "ov"lashni boshlashadi. Mavsum voqealari New Yorkda sodir boʻlishi kutilgan yadroviy portlashning oldini olish maqsadi atrofida aylanadi. 2-mavsum. 2007-yil 24-sentabridan efirga uzatila boshlangan. Bu mavsum Amerika Adiblari Gildiyasi ish tashlashi tufayli kutilganidek 24 qismli emas, balki 11 qismli boʻldi. Ushbu mavsumda xavfli virus pandemiyasiga qarshi kurashish haqida gap ketadi. 3-mavsum. 2008-yil 22-sentabridan efirga uzatila boshlangan. Bu mavsumda ikkinchi mavsumga kirmay qolgan hikoyalar namoyish etiladi. The Big Bang Theory. "The Big Bang Theory" (ingl. "Katta Portlash nazariyasi") Amerika telekanali CBS uchun suratga olingan sitkom teleserialdir. Mualliflar - Chuck Lorre va Bill Prady. Tragediya. Tragediya (, "tragōidia", "echki-qoʻshigʻi") yoki fojea (baʼzan fojia) deb azob va achinish hislariga asoslangan sanʼat shakliga aytiladi. Ozodbek Nazarbekov. Ozodbek Nazarbekov (1974-yil, 7-mayda Andijon viloyatida "tug`ilgan") — Oʻzbek qoʻshiqchisi, musiqachisi va sanʼatkori, Oʻzbekistonda xizmat koʻrsatgan artist. Ozodbek Nazarbekov 1974-yilning 7-mayida Andijon viloyati, Shahrixon tumanida tugʻilgan. Oʻzbekiston Davlat Sanʼat oliygohini tamomlagan. 2002-yildan buyon “Oʻzbeknavo” estrada birlashmasida yakkaxon xonanda sifatida faoliyat yuritadi. 1994-yildan Respublika miqyosidagi davlat tadbirlarida: Oʻzbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi, Navroʻz umumxalq bayrami va Mustaqillik tantanalarida faol ishtirok etib kelmoqda. Respublikamizning barcha viloyatlarida oʻzining yakkaxon konsert dasturlarini namoyish etgan. Ijodiy faoliyati. O. Nazarbekov oʻz ijodiy faoliyatini 1994-yilda boshlagan. 2003-yil 22-iyunda Turkiston saroyida “Oydin kechalar” deb nomlangan yakkaxon konsertini, 2005 yil 15-16-aprelda esa, Xalqlar do`stligi saroyida “Yuragimdan kuylaganim sen” deb nomlangan konsertini, 2006-yil aprel oyida “Sening darding...” deb nomlangan konsertini o`z muxlislariga taqdim etgan. 2007-yil xonanda "O`zbekistonda xizmat ko`rsatgan artist" unvonini bilan taqdirlangan. "Istiqlol" sanʼat saroyi. "Istiqlol" sanʼat saroyi - Toshkent shahrida joylashgan sanʼat saroyi. 2008-yil 8-aprelga qadar "Xalqlar doʻstligi" saroyi nomi bilan yuritilan. Shahrixon tumani. Andijon viloyati xaritasida Shahrixon tumanining joylashuvi Shahrixon tumani - Oʻzbekiston tumanlaridan biri. Andijon viloyatida joylashgan. 1929-yilning 26 sentabrida tashkil etilgan. Maydoni 330 km². Aholisi taxm. 230 ming kishi. Pazdzerskiy Vladimir Andreyevich. Vladimir Andreyevich Pazdzerskiy (pol. Wladimir Pazdzierski, rus. Владимир Андреевич Паздзерский, 25-aprel 1934, Toshkent — 3-sentabr 2004, Toshkent) Ota-onasi XX-asrning 30-yillarida Oʻrta Osiyoga SSRIning Yevropa qismidan «xalq dushmanlari» sifatida surgun etilgan. Vladimir Pazdzerskiy Toshkent shahrining 50-maktabni oltin medal bilan bitirgach, Oʻrta Osiyo Davlat Universitetining Astronomiya kafedrasida oʻqishni boshladi. Oʻqishning 3-yilida astronomiya kafedrasi «xalq xoʻjaligiga kerak emas» deya markaziy hukumat qarori ila yopilgandan soʻng Pazdzerskiy nazariy fizika kafedrasida taʼlim olishni davom ettirdi. Bitirgandan keyin unga kafedrada assistent lavozimi taklif etildi. 1961-yilda Vladimir Pazdzerskiy va Hatam Valiyev yosh mutahassislar sifatida Moskvaga S.S.R.I. Fanlar Akademiyasining Fizika Institutiga (FIANga) stajirovkaga jönatildi. Bu yerda ular Lev Landauning seminariga va boshqa seminarlarga qatnashish va oʻzlalriga ilmiy rahbar izlash imkoniyati bor edi. Pazdzerskiy mashxur nazariyotchi F.Y. Fainbergda oʻz ilmiy rahbarini topdi. Fainberning yetakchiligidagi birinchi ishlari u paytda dolzarb boʻlmish pionlarning deytronlar bilan taʼsiri va pionlarning fototugʻilishi mavzusiga bagʻishlangan. 1961-yilda FIANning ilmiy kengashida yuqorida nomlangan ilmiy ishlar asosida fizika-matematika fanlari nomzodlik dissertatsiyasini yoqladi. 1993-yilda Pazdzerskiy Toshkent Davlat Universitetining nazariy fizika mahsus ilmiy kengashida fizika-matematika fanlari doktori darajasi dissertatsiyasini yoqladi. 1997-yilda Oʻzbekiston hukumati qaroriga asosan «Oʻzbekistonda hizmat koʻrsatgan taʼlim arbobi» davlat mukofotiga sazovor boʻldi. Navoiy Aeroporti. "Navoiy" xalqaro aeroporti — Navoiy shahri yaqinidagi aeroport. 1962-yilda qurilgan. 2007-yilda aerodrom va havo harakatini boshqarish tizimi qaytadan rekonstruksiya qilindi. 2008-yilda Oʻzbekiston Havo yoʻllari milliy aviakompaniyasi hamda "Korean Air" aviakompaniyasi oʻrtasida "Navoiy" aeroporti xususida konsalting xizmatlari koʻrsatish toʻgʻrisida kelishuv imzolandi. "Korean Air" kompaniyasi keyingi 20 yilda aeroportni Markaziy Osiyo habiga aylantirib, 2028-yilga qadar yiliga 200 ming tonna yuk va 1 million yoʻlovchi tashishni moʻljallagan. Behzod Abduraimov. Behzod Abduraimov (1990-yil 11-oktabrda Toshkent shahrida tugʻilgan) — Oʻzbekistonlik pianist. London va boshqa bir necha xalqaro pianino musobaqalari gʻolibi. Tarjimai holi. Behzod 1990-yil Toshkent shahrida tugʻilgan, pianinoda chalishni besh yoshida boshlagan. Ilk musiqiy bilimlarini Toshkentdagi Uspenskiy nomli Respublika maxsus musiqa maktabida Tamara Popovichdan olgan. 8 yoshidan boshlab Oʻzbekiston Milliy simfonik orkestri jamoasida AQSh, Italiya, Rossiya va Oʻzbekiston sahnalarida yakkaxon musiqalar ijro etgan. Hozir u AQShning da musiqa yoʻnalishi boʻyicha tahsil olmoqda. Pianist. Pianist - fortopianoda musiqa ijro qiluvchi kishi. Gʻijduvon. G'ijduvon - Oʻzbekiston tumanlaridan biri va shu tumandagi shahar nomi. Buxoro viloyatida joylashgan. Ilk bor X asr qoʻlyozmalarida tilgan olinadi. Gʻijduvondan taniqli islom olimi Abduholiq Gʻijduvoniy yetishib chiqqan. Nada Surf. Nada Surf 1992-yili tuzilgan amerikalik rock-guruhdir. Aʼzolari: Matthew Caws, Daniel Lorca va Ira Elliot. Underoath. Underoath (baʼzan underOATH yoki UNDERØATH deb yoziladi) amerikalik rock-guruh, Grammy nomzodidir.1997-yil 30-noyabrida Floridaning Ocala shaharchasida tuzilgan; yangi aʼzolar esa Tampadandir. Parvati. Parvati (Sanskrit. पार्वती, pārvatī – tog`lik) – Himalay xudosi Ximavata va apsara(pari) Menakaning qizi. Shivaning sevgilisi Sati o`zini gulxanda kuydirgach, Shiva Kaylas tog`ida zohidlikka beriladi. Sati esa Parvati qiyofasida qayta tug`ilib Kaylasga boradi, lekin Shiva uni qabul qilmaydi. Dev Tarakani yengishga qodir farzand tug`ilishi uchun ma`budalar uning huzuriga sevgi xudosi Kamani yuborishadi. Parvati orqadan kelib Shivaning ko`zlarini kafti bilan yopib turganda Kama uning qalbini yoqmoqchi bo`ladi. Shu payt Shivaning peshonasidan uchinchi ko`z o`sib chiqib, Kamani kuydiradi. Bir kuni Shiva darvesh qiyofasida Parvatining yoniga borib o`zini-o`zi yomonlay boshlaydi. Lekin Parvati unga quloq solmaydi. Shundagina Shiva uni qabul qiladi. Ulardan jangchi Skanda va filsimon Ganesha dunyoga keladi. Chimkent. Чимкент — город в Казахстане, областной центр Южно-Казахстанской области. Современный город с населением около 651 380 человек (по состоянию на 6 марта 2009 года второй город Республики Казахстан (после Алма-Аты), при этом руководство города, исходя из размеров энерго- и водопотребления, оценивает численность населения города около миллиона. Одновременно являясь одним из основных промышленных, торговых и культурных центров. Этимология. Вокруг названия города ведётся немало споров. На основе упоминаний о Чимкенте в различных исторических источниках учёные трактуют происхождение его названия по-разному: «город-сад», «зелёный город», «город, окружённый дёрном». Мнение о связи названия с дёрном объясняется тюркским «Чим» — дёрн и иранским «кент» (кенд, канд) — город, поселение. В другом толковании название берёт своё начало от согдийского (иранского) «чиминь-чемень», то есть луг, цветущая долина, или с добавлением «кент» — зелёный (цветущий) город. История. Поселения на территории современного Чимкента уже существовало на рубеже XI−XII веков. Вместе с тем, существует гипотеза и о более раннем возникновении Чимкента, выдвигаемая на основании найденных в ходе археологических раскопок захоронений, относящихся по оценкам специалистов к V−VI векам. В дошедших до нашего времени письменных источниках, впервые о Чимкенте упомянул персидский историк Шараф ад-дин Али Йа(е)зди (1425 год) в книге «Зафар Наме» («Книга побед») при описании военных походов Тимура. На протяжении столетий Чимкент нередко подвергался опустошительным нашествиям завоевателей. В начале XIII века через Сайрамский оазис прошли в Мавераннахр войска Чингисхана, после чего он стал частью владений потомков завоевателя. В XIV веке в результате успешных военных действий против ханов Ак-Орды и Золотой Орды Тимур включил его в состав своей державы. В начале XVI века Чимкент вошёл в состав Казахского ханства, затем на протяжении XVII-XVIII веков стал объектом нашествий джунгарских завоевателей. Несмотря на бесчисленные войны и междоусобицы, пагубно сказывающиеся на жизнедеятельности населения, Сайрамский оазис продолжал представлять собой регион развитого земледелия, садоводства и ремесла. В конце XVIII века и 1-й половине XIX века за владение Чимкентом вели борьбу Кокандское и Бухарское ханства. В 1810−1864 годах город представлял собой военный лагерь-крепость под властью Коканда с многочисленным войском и резиденцией наместника хана. В 1821 г казахский султан Тентек-торе возглавил восстание против Кокандского ханства. Войска повстанцев взяли штурмом Сайрам и Чимкент, однако из Коканда прибыли крупные силы, которые после нескольких сражений подавили восстание. В 1864 году город был штурмом взят русскими войсками и становится важным транзитным пунктом, связывающим европейскую часть России и Западную Сибирь со Средней Азией. В 1914 году, в честь 50-летия присоединения Казахстана к Российской империи, городу было присвоено имя русского генерала Черняева, но в 1921 году возвращено прежнее название. В 1930-х годах в Чимкенте построен свинцовый завод. На его долю приходилось 70 % от общего объёма свинца производимого в СССР. Введены в эксплуатацию масложировой комбинат (МЖК), чулочная и зеркальная фабрики. В 1932 году создана база сельскохозяйственной авиации, положившая начало созданию и развитию городского аэропорта. В годы Великой Отечественной войны Чимкент стал одним из городов СССР, куда был эвакуирован ряд промышленных предприятий страны. Из прифронтовой полосы сюда было перебазировано 17 заводов и фабрик. Город производил запасные части к танкам, снаряды, металл, свинец, оптические приборы и другую продукцию. Две пули из трёх, отстрелянных в фашистов, были сделаны из чимкентского свинца. Семеро чимкентцев были удостоены звания Героя Советского Союза. Послевоенные 50-80-е годы отмечены бурным ростом экономики города. Городу Чимкенту 2200 лет. Интерес горожан и общественности Южного Казахстана к началу летоисчисления города Чимкент уже имеет свою историю, которая ведет начало с дореволюционного времени. Академик В. В. Бартольд, опиравшийся на средневековые письменные источники указал, что впервые Чимкент упоминается в сочинении «Зафар-наме» (Книга Побед) историка Шараф-ад-дина Али-Йазди, как «деревня около Сайрама». В 1912 году, используя опросные сведения и этнографические данные, исследователь Туркестанского края А. Добросмыслов в своей книге «Города Сырдарьинской области» утверждал, что город Чимкент существовал уже XII веке. Основным аргументом послужило сообщение жителей города, которые утверждали, что в Чимкенте покоятся останки Баба-Дервиша — современника Ходжа Ахмета Яссауи. В 1980 году Р. Бекназаров, А. А. Клименко, М. С. Сейсенбаев отметили, что большинство ученых склонны считать, что в XI-XII веках городское поселение — предшественник Чимкента уже существовало. Спустя несколько лет в 1991 году М. Аяпов и Н. И. Наумов в историко-информационном путеводителе без ссылки на конкретный источник писали: «Чимкент — один из древних городов республики, ему более 1300 лет». Н. П. Подушкин в историко-информационном путеводителе повторил вслед за В. В. Бартольдом, что Чимкент упоминается в «Зафар-наме» (1365−1366 годах). Уточнение этой даты возможно при обнаружении новых письменных документов, что маловероятно, или при широкомасштабных археологических работах, утверждал он. Однако в «Зафар-наме» имя города упоминается в форме Чаманкент и Чимикент. В переводе узбекистанских ученых А. Ахмедова и Х. Бобобекова по этому поводу читаем: «Бахрам Жалаир, не спросив разрешения у Сахибкирана, вернулся с войсками Жеты из Ташкента и отправился в сторону Сайрама и дошли до Чаманкента…». С. Волин это сообщение из сочинения Али-Йазди по Калькуттскому изданию перевел так: «…Бехрам Джелаир без разрешения и одобрения Тимура и Кейхосрова с войском Джете ушел из Ташкента к Сайраму. Так как обозы Тимура и Кейхосрова были у Бехрама, то они со своими людьми поскакали вслед (за ним) в ту сторону. Когда они прибыли в Сайрам, то нашли свои обозы в селении Чимикент». Данные обстоятельства указывают на то, что в этимологии слова «Чимкент» еще имеются вопросы, и топоним может быть истолкован по-другому, что, в свою очередь, является темой отдельной работы. Как видно в вопросе о возрасте города не было еще единого мнения. Ученые ссылались на сведения из «Зафар-наме». Последние же явились опорными в датировке возникновения города Чимкента. Эта дата, принятая как время появления города, указывается в различных справочных изданиях, путеводителях, картах-схемах города Чимкента. Однако первое упоминание города в источниках отнюдь не означает что он возник в это время. Понятно, что ответ на вопрос о начале жизни города могли дать только археологические исследования. Роль археологии в вопросах определения возраста городов общеизвестна — благодаря ей стали известны возраст Самарканда, Бухары, Ходжента, Ташкента, Казани. И археологические исследования городища Чимкент начались. Судьба городища Чимкент в качестве объекта археологии была довольно типична для крупных издревле урбанизированных центров. Руины древнего Чимкента быстро разрушались в процессе бурного роста города XIX−ХХ веков. При этом уничтожалась в значительной степени периферийная часть памятника. В настоящее время шахристан городища Чимкента и возвышающаяся в центре цитадель имеют сравнительно небольшую площадь, которая составляет 4 га. Первые же широкомасштабные исследования 2003 года сразу же опровергли мнение, что город Чимкент возник в XIV веке. Уже в верхних строительных горизонтах была обнаружена монета Бухар-худатского типа, чеканенная в VIII веке с именем «ал-Махди». Была найдена ранне-средневековая керамика VII−IX веков и керамика «караханидского типа» XI−XII веков. Всего на городище было заложено три стратиграфических раскопа. Здесь мы должны пояснить, что понимается в археологии под «стратиграфическим исследованием». Стратиграфия — это изучение культурных слоев конкретного археологического объекта. Дело в том, что в период жизнедеятельности человека все предметы быта (органические и неорганические остатки, в том числе и архитектурно-археологические конструкции), накапливаются в одном и том же месте. Постепенно здесь образуется бугор — тобе, достигающий высоты нескольких метров. Чем дольше жил на этом месте человек, тем выше тобе. Археологи разрезают памятник и сантиметр за сантиметр фиксируют найденные предметы. Они шифруются, нумеруются и изучаются в кабинетных и лабораторных условиях. Нижний не тронутый человеком слой называется в археологии «материком», а культурный слой над ним и дает дату возникновения памятника. Мощность культурных напластований Чимкента составила в общей сложности 14 метров. В самом нижнем слое Чимкента собран комплекс керамики, который датируется концом III в. до н. э. — началом II в. до н. э., он характерен для урбанизированных поселений Согда. Это сделанные на круге красно-ангобированные чаши, цилиндрические сосуды, корчаги. Эта керамика находит аналогии в городской культуре Самарканда (городище Афрасиаб) III—II века до н. э., что указывает на контакты Самарканда и Южного Казахстана. В слоях стратиграфического шурфа отразилась история города, начиная со II века до н. э., когда в Средней Азии господствовало Греко-бактрийское государство, граничившее с востока с государством Кангюй, центр которого находился по долине Сырдарьи. Первые сведения о Кангюе мы находим во II в. до н. э. в записках китайского путешественника Чжан-Цяня. Выше к свите культурных слоев примыкали материалы отрарско-каратауской культуры, датируемой I в. до н. э. — VI в. н. э. Таким образом, возникновение Чимкента как поселения городского типа относится ко II в. до н. э. Стратиграфия памятника дает возможность проследить взлеты и экономические спады, смуты и военные действия. Например, в слоях VIII—IX веков Чимкента обнаружены повсеместно пожары и предметы вооружения в виде наконечников стрел. Этот период нам известен походами арабов и саманидов. Они принесли на территорию Южного Казахстан ислам. Крупнейшим городским центром Южного Казахстана в это время был город Испиджаб-Сайрам. В те годы об Испиджабе и его округе, в которую несомненно входил и Чимкент, величайший арабский географ Х века Аль-Макдиси писал: «Эта славная пограничная крепость и место войны за веру. Они не знают неурожая и не платят хараджа». В период X−XII веков расширяются рабаты Чимкента. Они тянутся вдоль речки Кочкар-аты. С целью выяснения площади рабатов Чимкента в 2004-05 годах было заложено 4 стратиграфических шурфа. Они располагались в старом городе. Был найден археологический материал, который указывал, что территория города далеко выходила за пределы шахристана и занимала площадь приблизительно 300 га. Сейчас рабаты Чимкента застроены жилыми микрорайонами. Археологическая экспедиция помимо изучения стратиграфии памятника ведет раскопки широкими площадями. Вскрытые участки верхнего строительного горизонта датируются в основном ХVIII-XIX вв. Изучены южные и западные оборонительные стены шахристана. На вскрытых участках выяснено, что к оборонительным стенам примыкали различного рода помещения: для жилья и хозяйственных нужд. В них найдены предметы быта и вооружения XIX века. Найдено большое количество пуль и пушечных ядер. Ядра различных размеров. Несомненно, они принадлежат орудиям кокандского гарнизона, их калибр соответствует размерам стволов орудий, хранящихся в фондах Южно-Казахстанского областного историко-краеведческого музея. Археологические исследования, проведенные по верхнему строительному горизонту городища Чимкент, установили, что после захвата города русскими войсками, последовавшего в сентябре 1864 года, цитадель и шахристан подверглись перепланировке. Хотя кардинальные перемены в целом в общей планировке внешней оборонительной стены не произошли, внутренняя часть крепости была приспособлена под нужды гарнизона. Это в первую очередь прослеживается в западной оборонительной стене, где были снивелированы башни и к ним пристроены комнаты, очевидно использованные для военного персонала. Все это согласуется с данными А. К. Гейнса, который говорил, что на месте кокандской крепости находится русский гарнизон, а в самой цитадели — военный госпиталь. В материальной культуре также наблюдаются перемены. Наряду с местной керамической продукцией, появляются предметы российского фабричного производства. Найденные предметы материальной культуры в настоящее время изучаются и реставрируются. Они займут достойное место в музеях Казахстана. Городище Чимкент с его средневековой крепостью при полной реставрации и воссоздании может стать крупным объектом туризма по маршруту Великого Шелкового пути. Экономика. Чимкент — один из ведущих промышленных и экономических центров Казахстана. В городе насчитывается 69 промышленных предприятий цветной металлургии, машиностроения, химической, нефтеперерабатывающей и пищевой промышленности. В советское время крупнейшим предприятием города было ЧПО «Фосфор», производившее жёлтый фосфор и триполифосфат натрия. Ныне нефтехимическая и фармацевтическая промышленность представлена такими предприятиями как ТОО «ПетроКазахстан Ойл Продактс» (бывший Чимкентский НПЗ — переработка нефти), АО «INCOMTYRE» (бывший НПО «Чимкентшина» — производство шин), АО «Химфарм» (производство лекарственных препаратов). Металлургическая — АО «Южполиметалл» (бывший ЧСЗ, Чимкентский свинцовый завод — производство свинца и др. продукции). Машиностроение — АО «Карданвал» (производство карданных валов и крестовин для автомобилей и тракторов), АО «Южмаш» (производство кузнечно-прессовых машин, запчастей и оборудования), ТОО «Электроаппарат» (производство силовых выключателей и др. продукции). Предприятия легкой промышленности — «Восход» (изготовление швейных изделий из шерстяных и полушерстяных тканей: костюмов, пальто, курток и т. д.), «Адал» (текстильное производство), «Эластик» (производство носков из высококачественной пряжи). Строительные материалы производят АО «Шымкентцемент» (бывший Чимкентский цементный завод), «Курылыс материалы» (производство строительного кирпича) и другие. Также в городе работают АО «Шымкентмай» (бывший МЖК) и ТОО «Кайнар» (переработка семян хлопчатника, подсолнечника, сафлора, сои, производство пищевого рафинированного масла и др. продукции), АО «Шымкентпиво» (производство пива), АО «Визит» (производство прохладительных напитков), АО «Шымкентсут» (производство молочной продукции) и др. Искусство и культура. Осуществляемая в городе культурная политика исходит, прежде всего, из сложившегося жизненного уклада населения, синтеза самобытных национальных культур полиэтнического общества Южного Казахстана. В Чимкенте действует 19 культурных национальных центров: казахский, славянский, узбекский, татаро-башкирский, немецкий, еврейский, корейский, курдский, польский, азербайджанский и др. При их участии и поддержке проводятся народные праздники, решаются вопросы совершенствования образовательно-воспитательной деятельности, национальной политики и досуга населения Чимкента. Для их работы предоставлен Дом дружбы имени С. Сейфуллина. В 2002 году в Чимкенте была возрождена «Аллея ветеранов». В городе действуют 8 парков и скверов, три из них были основаны ещё в середине XIX и начале XX века. Успешно работает областная филармония имени Ш. Калдаякова, старое здание которой находится в данный момент на реконструкции. Никогда не пустуют залы 3 дворцов культуры. Современные фильмы можно посмотреть в трех кинотеатрах. Уникальные экспонаты эпохи Государства Кангюй выставлены в областном краеведческом музее. В городе 28 библиотек. Большой популярностью, как у детей, так и у взрослых пользуются такие объекты культуры и отдыха, как парк им. Абая, аквапарк, технопарк, этнографический парк «Кен-баба», развлекательные центры «NIMEX LAND» и «Бамзик». Ну и, конечно же, детская железная дорога, протяженностью около 6 км, соединяющая северную часть города с дендропарком, зоопарком, ипподромом. Туризм и отдых. Чимкент ещё с давних времен привлекал внимание путешественников и учёных. Так как город является областным центром Южно-Казахстанской области, то, как правило, с него и начинаются все туристические маршруты в различные уголки региона. Оказанием туристских услуг в городе занимаются 20 специализированных фирм и учреждений. Направления маршрутов предусматривают такие виды туризма, как посещение исторических мест, путешествия в экзотические районы, охота и рыбалка, горный туризм. В Южном Казахстане имеются святые места и архитектурные сооружения, к которым осуществляется паломничество (зиярат). Uyghur. ئۇيغۇرلارئۇيغۇرلار - ئۇيغۇر تىلىدا سۆزلەيدىغان ھەلىق. ئۇيغۇر تىلى - تۈرك تىل گۇرۇھىدىكى، ئالتاي تىللار ئائىلىسىنىڭ بىر تارمىغى بولۇپ ھەساپلىنىدۇ. مىللىي يۇرتى - شەرقىي تۈركىستاندۇر (ھازىرقى شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونى) Rohati dil. Iste’dodli shoir, tasavvuf adabiyotining yirik namoyandasi. Xo’janazar G’oyibnazar o’g’li Chimyonda (1704) tug’ilgan. Nasl-nasabi o’shlik bo’lib, otasi G’oyibnazar Sharq olamida mashhur qashqarlik Ofoq Xojaning muridi bo’lgan. Huvaydo dastlab Chimyonda, keyin Qo’qon madrasalarida tahsil oldi. Chimyonda (1780) vafot etgan, qabri o’sha yerda. Huvaydoning devoni yetib kelgan, uning bir necha nusxalari bor. Devonga shoirning g’azal, ruboiy, to’rtlik, muxammas, musaddas, musamman, mustazod, masnaviy kabi she’riy janrlarda yaratgan asarlari va “Rohati dil” dostoni kiritilgan. Doston 30 bobdan va Ibrohim Adham qissasidan iborat. “Rohati dil” diniy-ta’limiy asar. Unda islom va tasavvuf ta’limotining umuminsoniy g’oyalari ibratli hikoyatlar vositasida bayon etiladi. Huvaydo asarlarining qo’lyozma nusxalari turli fondlarda saqlanmoqda. (Devoni Huvaydo. SamDU FK, inv. № 3903; Bayozi Haziniy O’zFAShI inv. № 4184..). Adabiyotshunoslikda Huvaydo ijodini o’rganish borasida ancha ishlar amalga oshirilgan. Asarlari nashr etilgan. O’zMUda ham Huvaydo ijodini o’rganish borasida chuqur tadqiqotlar olib borilmoqda. Devoni tabdil etilgan. Asp.E.Rahmonov “Rohati dil” dostoni poetikasi” mavzusida ilmiy-tadqiqot (ilm. rahbar prof. H.Boltaboev) olib bormoqda. Huvaydo. Devon. – T.: O’zMU, O’zbek mumtoz adabiyoti kaf., inv.29; Bayozi Haziniy. O’R FA ShI, inv. 4184; Huvaydo. Tanlangan she’rlar. – T.: 1961; Xo’janazar Huvaydo. Rohati dil. – T.: 1994. Inflatsiya. Inflyatsiya - pulni qadirsizlanishini bildiradi. Inflyatsiya har yili ivojlangan davlatlarda o'rtacha 7% tashkil etadi. Barcha iqtisodiy aloqalar inflyatsiyani hisobga olgan holda amalga oshiriladi Buyu shoir va yozuvchi Yusuf Juma tarjimai holi. Нобел мукофотига лойиқ шоирнинг таржимаи ҳоли Ўзбек халқининг буюк шоири Юсуф Жумаев 1958 йил 19 январь куни Бухоро вилояти Қоракўл туман собиқ Максим Горький колхозида захматкаш деҳқон Оллоқул Жумаев оиласида туғилган. 1963 йилда 5 ёшида Қоракўл туманидаги 21 ўрта мактабнинг 1 синфига ўқишга боради. 1971 йилда 21-ўрта мактабнинг 8 синфини тугатиб, 22 мактабнинг 9 синфига ўқишга боради. Юсуф Жумаев биринчи шеърини ҳам 8 синфда ўқувчилик даврида ёзган. 1973 йилда 10 синфини тугатиб Бухоро Давлат Педагогика институтига ўқишга киради. 1978 йилда олийгоҳдаги ўқишини тугатади. Юсуф Жумаевда ватанпарварлик ҳисси ёшлигиданоқ кучли бўлиб, 1978 йилда Олийгоҳнинг 1 курсида ўқиётган вақтининг ўзидаёқ ўзи яшаётган Хирс қишлоғида Собиқ СССР даврида бунёд қилинган Пахтани дефолясия қилиш ва бошқа ишларда химакатларни сепиш учун яратилган Аэродромнинг йўқотилишини талаб қилиб Москвагача талаб билан чиқди. У ўз мурожаатларида инсон ҳаёти ва Ўзбекистон экологияси учун хавфли бўлган аэродромни йўқотишни талаб қилган. Бунинг натижасида Юсуф Жумаев ҳаётига собиқ СССР таъқиблари кириб кела бошлаган. Шундан кейин ҳаётида бир кун хам тинч ўтирган куни бўлмаган. 1983 йилда Юсуф Жумаевнинг биринчи китоби СССР даврида иқтисод қилинган қоғозлар ҳисобидан нашр қилинган. Бу биринчи китоб “Ҳақиқатнинг олтин олмаси”, деб номланган эди. 1984 йилда “Юракдаги ханжар” номли китоби эълон қилинган. Юсуф Жумаев 1989 йилда Ўзбекистон “Бирлик” халқ ҳаракатига қўшилиб, ўзининг собиқ СССРга қарши ёзилган шеърлари билан халқ орасида танилган. Юсуф Жумаев шеърлари ватанпарварлик ва халқпарварлик ғоялари билан суғорилган. Унинг шеърлари халқ дардига яқин бўлгани учун ҳам халқ орасида зудлик билан тарқаларди. Юсуф Жумаев 1990 йилларга келиб халқ орасида ватанпарвар шоир сифатида танилади. Юсуф Жумаев Ўзбекистон мустақиллиги эълон қилинганида у: СССРдан ажралдик, мустақил бўлишимизга йўл очилди, бироқ комунист жоҳил тахга ўтириб олди энди ҳеч қачон мустақил бўлолмаймиз, деб қайғурганди. Юсуф Жумаев Каримов тахтга ўтирган кундан бошлаб унга қарши барча тинч йўллар билан, ўзининг ғоявий шеърлари билан курашиб келган. 1994 йилда Каримовнинг уйинчоғига айланган парламентга сайловлар ўтказилиши яқинлашиши муносабати билан Юсуф Жумаевнинг депутатликка номзодини қўйишдан хавотирланган Каримов ҳокимияти бир фоҳиша аёлга ўргатиб, фитна уюштириб Юсуф Жумаевни судга тортади. Судланган Юсуф Жумаев икки йил мажбурий хизмат жазосини олди. Ҳолбуки, фоҳиша аёлнинг ўргатилганини тан олиб айтган аудио касета ҳам судга тақдим қилинган эди. 2000 йилда Юсуф Жумаевни йўқотиш мақсадида диктатор Каримов ҳокимияти яна унга бошқа бир фоҳиша аёл орқали туҳмат уюштиртирди. Юсуф Жумаев етти ой мобайнида қочиб юришга мажбур бўлади. Етти ойдан кейин Каримовнинг амнитсия эълон қилиши натижасида Юсуф Жумаев жазодан қутулди. Бироқ Каримов ҳокимияти шоирни йўқотиш фикридан ҳамон қайтмаган эди. 2001 йил 23 октиябрда Юсуф Жумаев Бухоро вилоятини Қоракўл туманидаги уйидан Бухоро вилоят МХХ томонидан ҳибсга олинади. Унга Ўзбекистон жиноят кодексининг 159 моддаси билан жиноий иш қўзғатилади. Юсуф Жумаев Америка Қўшма Штатлари ҳукумати талаби билан 2001 йил 29 декабрь куни ҳибсдан озод қилинади. Юсуф Жумаевга Суд 3 йиллик озодликдан маҳрум қилиш жазосини бериб, шартли равишда қамоқдан озод қилади. Ўзининг кураш йўлидан қайтмаган шоирни қамоқ тоблаган эди. У ҳатто қамоқдан ҳам ўзининг золим Каримов зулмига қарши бўлган шеърларини ёзиб олиб чиқди. Кураш йўлидан чекинишни хаёлига ҳам келтирмаган Юсуф Жумаев қамоқхона ҳақидаги маълумотларни бутун дунёга фош қилди. У ҳатто Бухоро МХХ бош терговчисининг унга қуйидаги нарсаларни ёзишинг керак деб битилган қўл ёзмасини ҳам олиб чиқди ва буни бутун дунёга эълон қилади. 2003 йил май ойида Европа банкининг Ўзбекистондаги анжумани ўтказилиши муносабати билан келган Банкнинг рахбари жаноб Ламьерга Ўзбекистондаги реал ҳақиқатни айтиб, “Дунёнинг энг катта турмаси бўлган Ўзбекистонга хуш келибсиз”, деган эди. Шундан кейин йиғин ўтказаётган Европа Банкининг рахбарларининг Ўзбекистон ҳақидаги фикри ўзгарган эди. Юсуф Жумаев ва оила аъзолари 2004 йилда Қоракўл туман ҳокимияти олдида Президент Каримов ва унинг Бухородаги майда амалдорлари истеъфоси ҳамда, буюк ёзувчи Мамадали Махмудов ва унинг ўғли Бобур Маҳмудовнинг озод қилиниши талаб қилинган шиорлар билан пикетга чиқади. Уларга Қоракўл туманининг юзлаб фуқаролари келиб қўшилади. 2005 йил 13 май Андижон фожеаларидан кейин Юсуф Жумаев “Андижон туркумидан” номли бир туркум шеърларини эълон қилади. Бундан кейин Каримов Юсуф Жумаевни жисмонан йўқотишга юзлаб маротаба ҳаракат қилади. Оила аъзоларига таъқиблар ўтказади. 2006 йил июнь ойида машинасини ағдариб, жисмонан йўқотишга ҳаракат қиладилар. Автоҳалокатдан бахтли тасодиф туфайли омон қолади. 2007 йил 25 июлда уюштирилган тухмат билан Юсуф Жумаевнинг ўғли Машраб ҳибсга олинади. Ҳеч қандай айбни қўйиб исбот қила олмаганларидан кейин 14 август куни ҳибсдан озод қилинади. 2007 йил сентябрь ойида Юсуф Жумаевни жисмонан йўқотиш учун қотил ёллайдилар. Бироқ ёлланган кимса Юсуф Жумаевга бор ҳақиқатни айтиб беради. Бу фитна ҳам амалга ошмай қолади. 2007 йил 4 октиябрь куни Ўзбекистон Либераллар демократик партияси Ислом Каримов номзодини президентликка қўйгач, 5 октиябрь куни Юсуф Жумаев Либераллар демократик партиясини Ўз ЖКнинг 159 моддаси билан айблаб Судга беради. Декабрь ойидан бошлаб диктатор Каримов истеъфоси талаб қилиб, Пикет ўтказишга рухсат сўраб Қоракўл туман ҳокимияти ва Қоракўл туман Прокуратурасига ариза билан мурожаат қилади. Шундан кейин Юсуф Жумаевнинг ҳаётидан ўрин олган кундалик таъқиблар кундан кунга кучаяди. 2007 йил 6 ноябрь куни Юсуф Жумаевнинг турмуш ўртоғи Гулнора Олтиевага Бухоро вилоят МХХ томондан Ўз ЖКнинг 159 моддаси билан жиноят иши очилади. 2007 йил 4 декабрь куни Қоракўл туман ИИБ ходимлари шоир Юсуф Жумаевнинг ўғли Машрабни уйдирма айб билан иккинчи маротаба яна ҳибсга олади. Шунча таъқибларда ҳам ортга чекинмаган Юсуф Жумаев диктатор Каримов истеъфосини талаб қилиб пикет ўтказишни бошлайди. 2007 йил 10 декабрь куни Пикет кўча юришига айлантирилади. Юсуф Жумаев ва унинг икки ўғли Бобур ва Қодирийлар Юсуф Жумаевнинг “Нексиа” русумли машинасида Каримов истеъфоси талаб қилинган плакатларни ёпиштириб олиб Бухоро вилоятининг учта туманида-Олот, Қоракўл ва Жондор туманларида кўча юришлари ўтказадилар. 2007 йил 10 декабрь куни кечқурун Юсуф Жумаевнинг уйига ИИБ, МХХ ва махсус қўшинлар ташланиб ўраб олинган уй ўққа тутилади. Бахтли тасодиф туфайли Юсуф Жумаев ва унинг оила аъзолари тирик қочиб қутулишга муваффақ бўладилар. 2007 йил 17 декабрь куни таъқиблардан қочиб келган Юсуф Жумаев унинг ўғли Бобурни Тошкент вилоятининг Янги йўл туманида Президент Хавфсизлик Хизмати ходимлари қўлга олади. Ҳозирги кунда шоир Юсуф Жумаев ва унинг икки ўғли (Машраб ва Бобур) ҳибсда. Хотини ва яна икки нафар ўғли қидирувда қочиб юришга мажбур бўлмоқда. Ҳозирда унинг бутун оиласи парокандаликда, бутун мол мулки тортиб олинган. Шунча таъқибу таъзиқлардан кейин орқага заррача ҳам жилмаган Юсуф Жумаевни бу йўлга нима ундаган бўлиши мумкин деган савол туғилади. Дарҳиқиқат ўзига яраша мол мулки бўлган Юсуф Жумаевга иқтисодий тарафдан ҳамма нарса етарли эди. Юсуф Жумаевга халқнинг иқтисодий аҳволи оғирлиги, жаннатмакон ватани Ўзбекистоннинг изолясияда қолаётгани ёқмаган эди. Юсуф Жумаев бутун халққа сиёсий ва иқтисодий эркинликлар берилишининг тарафдори эди. У ўз халқи ва Ватанининг эркинлиги учун ҳаётини, ҳаттоки ҳаётидан севимлироқ бўлган оила аъзоларининг тақдирини ҳам гаровга қўйди. Юсуф Жумаевни битта орзу Ватан ва халқ озодлиги курашга чорлаган бўлса, шу орзу уни кураш йўлида сақлаб турибди. Бундан кейин ҳам у Ватан ва халқ озодлиги йўлида улкан хизматлар қилади деган умиддамиз. Sonlar nazariyasi. Sonlar nazariyasi - matematikaning butun sonlar,ratsional va algebraik sonlar xossalarini o'rganishga bag'ishlangan bo'limi.Sonlar nazariyasi ixtiyoriy sonlarning ratsional sonlarga yaqinlashish imkoniyatlaridan kelib chiqadigan xossalarini ham o'rganadi. Sonlar nazariyasi juda qadim davrlarda rivojlana boshlagan.Eramizdan oldingi VI asrdayoq Gretsiyada,Pifagor maktabida butun sonlarning har xil xossalari (ularning bo'linishi,tub va murakkab sonlar sinflariga ajralishi) o'rganilgan. x2 + y2 = z2 tenglamaning butun sonlardagi yechimi berilgan (Pifagor sonlari). Grek matematiklaridan Yevklid,Eratosfen,Diofantlarning ilmiy ishlari sonlar nazariyasiga bag'ishlangan edi. Yevropada sonlar nazariyasi Fermaning (XVII asr) ishlaridan boshlab jadal rivojlandi (Fermaning buyuk teoremasi). Analitik sonlar nazariyasiga asos solgan peterburglik (asli Shveysariyada tug'ilgan) matematik L.Eyler sonlar nazariyasining rivojlanishiga katta hissa qo'shdi. Sonlar nazariyasini qat'iy tizimga solishda mashhur nemis matematigi K.F.Gaussning ishlari katta ta'sir ko'rsatdi.Gauss taqqoslamalar nazariyasini yaratdi,hozirgi zamon nazariyasiga asos soldi va trigonometrik yig'indilarni o'rgandi. Ulug' rus matematigi P.L.Chebishyov sonlar nazariyasiga ulkan hissa qo'shdi.U tub sonlar to'g'risidagi bir qator eng yaxshi natijalarni qo'lga kiritdi (Chebishyov tengsizligi,Bertran postulati). Hozirgi vaqtda sonlar nazariyasida turli xil sonlar ketma-ketligida tub sonlarning qayerda,qanday joylashishi muammosini hal qilishda elementar va analitik usullar qo'llaniladi,butun sonlar tushunchasining umumlashtirilishidan iborat bo'lgan algebraik sonlar ham o'rganiladi.Diofant tenglamalarini yechish va Diofant yaqinlashishlarini topish sonlar nazariyasining alohida bir bo'limining mavzuidir. Sonlar nazariyasida hali to'la yechimini topmagan muammolar ham mavjud. Shulardan biri Goldbax muammosidir. Adabiyot. O.V.Manturov,Y.K.Solnsev,Y.I.Sorkin,N.G.Fedin "Matematika terminlari izohli lug'ati" "O'qituvchi" Toshkent 1974 Sharq. Sharq - dunyo tomonlaridan biri (Quyosh chiqadigan tomon). Agar shimolga qarab turgan bo'lsangiz, unda o'ng tomoniz sharq bo'ladi. Goldbax muammosi. Goldbax muammosi - sonlar nazariyasining hali to'la yechimini topmagan muammolaridan biri. X.Goldbax 1742 yil 7 iyunda L.Eylerga yozgan xatida "Menimcha har qanday n>5 natural son uchta tub son yig'indisidan iborat" degan fikrni bayon qilgan. Eyler o'zining javob xatida: "Har qanday n>2 juft son ikkita tub son yig'indisidan iboratligiga aminman,lekin afsuski,juda ko'p uringan bo'lsamda,men buni isbot qilolmayapman" deb yozgan. Bu gipotezalar birgalikda Goldbax-Eyler gipotezalari yoki Goldbax-Eyler muammosi deb yuritiladi. Juft sonlar uchun Goldbax muammosining yechimini ushbu web-sahifada ko'ring. Qashg'ar. uyghurlarning medeniyet merkezidur uyghurche qeshqer deo atilidu. qedimde kasgugher dugen nam bilen meshhur idi. Miladiye 1887-yili gérmaniye bérlin uniwéristétining profésori, Meshhur jughrapion, Sherqshunas zich xofin déngiz yolliri échilishtin ilgiri gherb bilen sherqning barliq alaqilirini tutashturidighan qedimki qoruqluq yolining namini nahayiti chirayliq nam bilen, Yeni «yipek yoli» dégen nam bilen atidi. Shuningdin bashlap asiya, Yawropa, Afriqa qatarliq qitelerdiki her qaysi ellergiche tutashqan quruqluqtiki qedimiy karwan yolliri, Sheherler, Öteng-rabatlar, Chaza-qurullar, Qeleler, Iz-xarabiler dunyaning her qaysi elliridiki arxéolog, Ékispéditsiyichi, Tewekkülchi, Tetqiqatchilar insanlar medeniyetlirining yiltizini, Sirini izdeydighan dunyadiki her qaysi ellerning medeniyet jehettin bir-birige öz ara tesir qilish we tarqilish jeryanlirini tetqiq qilidighan muhim bir arxéologiyilik, Jughrapiyilik atalghu süpitide «yipek yoli medeniyiti» dep ataldi. Bu nam kéyinche dunya medeniyet tetqiqatida muhim salmaqni igileydighan katta témigha aylinip qaldi. Dunyadiki sherqshunas alimlarning sherq medeniyetlirige bolghan onwirsal tetqiqatlirining chongqurlishishi, Kéngiyishi we inichkilishishige egiship, Gherb döletlirining arxéolog, Ékspéditsiyichi, Tewekkülchilirimu XIX-esirning otturliridin XX-esirning otturlirigha qeder bir esirdin artuq waqit ichide sherq medeniyetlirining «tilsimat» lirini échishqa bolghan ottek qizghinliqi bilen qedimki bostanliq qeshqerni öz ichige alghan ottura asiyaning her qaysi jaylirida arqa-arqidin türlük tekshürüshlerni élip bérip, Sherq ellirining qedimki medeniyet salunlirini we sherqning möjizatlirini öz meyliche ziyaret qilishti. Yaratquchilirining esliridin aliburun kötürlüp ketken xarabe-iznalarda qidirish, Sizish, Ölcheshlerni élip bérip, Gherb we sherqte yashighuchi insanlarning yiraq qedimki dewrlerdiki alaqiliri, Tereqqiyati, Medeniyiti toghrisida yéngi qarashlarni otturgha qoyushti. «yipek yoli medeniyiti» üstidiki izdinishlerning chongqurlap bérishi netijiside ottura asiya tewesidiki qedimki bostanliq qeshqerge «xelqara medeniyet alaqisining achili» dégen namni bérishti. «yipek yolidiki merwayit sheher qeshqer»ning nami pütün dunyagha tarilip, Qeshqer toghrisidiki tetqiqat xelqaraliq témigha aylinip qaldi. Qeshqer rayonining sherq teripi teklimakan qumluqigha; Sherqiy jenub teripi xoten rayonigha, Jenub teripi qaraqurum tagh tizmisi arqiliq shizangning ali rayonigha; Gherbiy shimal we shimal teripi qizilsu qirghiz aptonom oblastigha, Sherqiy shimal teripi aqsu wilayiti bilen chégrilinidu. Qeshqer yene ayrim-ayrim halda hindistan, Pakistan, Afghanistan, Tajikistan, Qirghizistan qatarliq döletler bilen chégrilinidu. Qeshqerning shimalini tengritagh tizmisi, Gherbini pamir égizliki, Jenubini qaraqurum tagh tizmisi orap turidu. Peqet sherqila nisbeten ochuq bolup, Teklimakan qumluqigha tutishidu. Yer shekilidin éytqanda, Qeshqer rayoni jenubtin sherqiy shimalgha qarap qiypash sozulghan bolup, Égizlik, Tüzlenglik we qumluqtin ibaret üch qisimgha bölünidu. Uning jenubiy qisimining déngiz yüzidin égizliki ottura hésab bilen 4000 métir kélidu. Qeshqerde yene déngiz yüzidin égizliki 8611 métir kélidighan «chogér choqqisi» we déngiz yüzidin égizliki 7555 métir kélidighan «muz tagh choqqisi» qatarliq dunyadiki ikkinchi we üchinchi égiz qarliq tagh choqqiliri bar. Qeshqer rayonining égizlik rayoni %57 ni, Tüzlenglik rayoni texminen %24 ni igileydu, Qalghan qisimi qumluq. Bu xil alahide yer shekili qurulmisi qeshqer rayonining özgiche körkem menzirisini hasil qilghan. Junggoning qedimki tarixiy kitabi «kéynki xenname»ning «gherbiy yurt tezkirisi»diki xatirilerge asaslan'ghanda, Qeshqer tang sulalisidin ilgiriki zamanlarda «suli»(勒国疏) dégen nam bilen atalghan. Éniqki, Mezkur tarixiy kitabta qeyt qilin'ghan nam pütkül qeshqer bostanliqining omumiy namigha emes, Belki hazirqi konisheher, Yéngisheher we qeshqer shehirining (Éhtimal buningdinmu kichik dairini körsitishi mumkin.) etrapidiki bir qisim jaylarning namighila wekilik qilalaydighan nam, Shundaqla «kéyinki xenname» de gherbiy yurttiki 36 beglik dep tizimgha élin'ghan yurtlarning birining nami. Hazir qeshqer dairiside tarixta uningdin bashqa, Yene qedimki kichik begliklerdin sakaraol (Yeken) begliki (莎车国), Bügünki qaghiliqning jenubini körsitidighan kökyar begliki (子合国), Tashqorghanning qisimen jaylirini körsitidighan puli begliki (国 黎蒲), Poskam, Qaghiliq we qaghiliq etrapini körsitidighan yolériq begliki (西忟国) (Bezi menbelerde «chekuk baliq» (朱驹国) dep élin'ghan), Yéngisar nahiyisi tewesini körsitidighan inay begliki (依耐国) (Bezi menbelerde «usar baliq» (乌国) dep élin'ghan), Maralbéshi etrapini körsitidighan barchuq (巴楚) (Bezi tarixiy matériyallarda «seperbay begliki» (国头尉) dep élin'ghan) qatarliq parche-parche bostanliqlardin hasil bolghan kichik begliklerning barliqimu yézilighan. Bu beglikler tarixiy tereqqiyatlar dawamida küchlüklerning ajizlarni qoshuwélishi yaki tebiy qoshulush dawamida yoqilip, Qismenlerning namlirimu özgergen. Eng axirqiliri X esirde islam dini qeshqerge tarqilip kirgendin kéyin, Qeshqerni astane qilghan qaxaniylar sulalisi teripidin tolluq birlikke keltürülgen. «qeshqer» dégen namning étimologiyisi toghrisida ilgiriki mutexessis, Tetqiqatchilar köp xil qarashlarni otturigha qoyghan. Bu heqte ta hazirgha qeder qayil qilarliq birlikke kelgen qarash shekillenmigenliki üchün, Bu heqte toxtalmay, Peqet menbelerde xatirilen'gen «qeshqer»dégen nam üstidila qisqiche toxtilip ötimen. «qeshqer» dégen nam eng burun chawshiyen millitidin bolghan rahib xuy chawning (?-780) «enetkek xatiriliri» (Hindistan xatirisi) dégen kitabida közge chéliqidu. U öz kitabida qeshqerning namini «suli» dep xatiriligen bolsimu, Lékin u yene yerlik kishilerning bu yerni «qashqara» yaki «qeshqeri» (伽师低离) dep ataydighanliqini alahide tekitligen. Tang sulalisi dewride qeshqerde yashighan pir xoylinning (斐(慧林 «barche nomlarning oqulushi we izahati» (一切经音义) dégen kitabidimu «kashgheri» (黎 佶 伽师) dégen namda yézilghan. Parizh döletlik muzéyida saqliniwatqan, XX esirning bashlirida paol pilliot dünxuangdin achiqip ketken P5538a numurluq udun sak tilidiki X esirlerge teelluq bir parche mektuptimu «7-ayda leshkerlerni bashlap khyesa kara gha yétip kelduq. Mezkur sheher ahalisi el bolmaqqa teyyar bolghan iken» dégen xatire bar. Bu namningmu hazirqi qeshqerni körsitidighanliqi ispatlandi. Qamusi alim mehmud qeshqerining «türkiy tillar diwani» namliq esiridimu bügünki namgha oxshash «qeshqer» (喀什噶尔) dep xatirilen'gen. Alim mehmud qeshqeri öz kitabida yene «Kand» atalghusid qeshqerning töwen chin ikenlikini yene bir qétim tekitlep, «kend, Sheher shuningdin élinip kashgher Déyildu. Bu xan turidighan sheher dégenlik. Chünki, Bu sheherning hawasi yaxshi bolghanliqtin, Aprasiyap shu sheherde turghan» deydu. Yuqiriqilar qeshqerning hazirqi namining xéli burunqi zamanlardila wujudqa chiqqanliqini hemde qeshqer bostanliqidiki merkiziy sheherning qedimde «orda kend» depmu atalghanliqini körsitip béridu. Bulardin bashqa, Élimizning ming sulalisi dewridiki xatirilerde qeshqerning namini «xashghar» (喀实哈尔) depmu yézilghan. Ching sulalisi xatiriliride «kashgher» (喀什噶尔) dep yézilghan. Hazir qisqartilip «qeshqer» (喀什) dep atalmaqta. Qeshqer bostanliqi qedimde «yipek yoli»ning shinjang tewesidiki jenubiy yol böliki bolghan lopnur, Miran, Kroran, Cherchen, Xoten linyiliri bilen ottura yol böliki bolghan turpan, Qarasheher, Kucha, Aqsu liyilirining eng axirqi qoshulush tügüni bolup, Pamir égizliki we qaraqurum taghliridin ötüp qirghizistan, Özbékistan, Afghanistan, Hindistan, Pakistan, Keshmir, Iran we ottura asiyadiki her qaysi ellerge baridighan karwan yolining choqum bésip ötmise bolmaydighan éghizi idi. Gherb ellirining seyyah, Alaqichiliri, Sodigerlirimu aldi bilen qeshqer tewesidiki tagh éghizliridin ötüp, Dawan éship qeshqerge kelgendin kéyin, Andin dölitimizning ichkiri ölkiliridiki menzilgahlirigha yétip baralaytti. Bu xil jughrapiyilik ewezellik qeshqerni gherb medeniyiti bilen sherq medeniyitining sürkilish merkizige aylandurup, Bu yerde qedimki yunan medeniyiti, Hindi budda medeniyiti, Ottura tüzlenglik medeniyiti, Ereb islam medeniyiti we oyghurlarning yerlik déhqanchiliq, Charwichiliq medeniyetlirining öz-ara yughurulushi bilen shekillen'gen, Hayatiy küchi tolup tashqan alahide sin'girtik medeniyet muhitining wujudqa kélishige türtke bolghan. Jümlidin bu yerde qedimdin bashlap köp xil medeniyet, Köp xil til, Köp xil din, Köp xil milletlerning öz- ara arilishishi netijiside, Tebiiy halda köp tereplik, Köp menbelik. Köp qatlamliq murekkep medeniyet gazarmisi shekillen'gen. Shunga, Qeshqer tewesidiki hemme yerdin xuddi kéche asminigha chéchilighan yultuzlardek qedimki medeniyetlerning guwahchisi süpitide qedimiy sheher, Qorghan, Qedimiy qebre, Butxana izliri, Budda munarliri, Mazar-meqbere, Meschit, Medrise, Öteng-rabat, Qedimki ateshtur, Sépil, Ghar, Qedimki imaret qatarliq tarixtiki herqaysi dewrlerning medeniyet miraslirini uchritishqa bolidu. Elwette, Qesheqerdiki bu xil medeniyet uyghurlarning medeniyet géniziyisini yoqatmighan asasta, Aldin bilen hazirqi gherb medeniytining yiltizi bolghan grék medeniyitining tesirini eng burun qobul qilghan. Uyghurlarning qedimki klasik eserliridila emes, Belki xelqning aghizida riwayet süpitide saqlinip kéliwatqan miladiydin ilgiriki IV-esirlerde ottura asiyagha yürüsh qilghan aliksandir makodonski (Iskender zulqerneyn) toghrisidiki riwayetler yunan medeniyitining bu yerdiki xelqlerge qanchilik tesir qilghanliqini ispatlap béreleydu. Gerche miladiyedin ilgiriki II-esirlerde ulugh yawchilarning serkerdisi qujula kadfis (Kujulakadphises) qurghan kushan (国霜贵) impériyisining warisi impérator kanishka (Kaniska) xan zamanisida xoten (Udun) ge tarqilip bolghan budda dini nahayiti tizla qeshqerge tarqilish imkaniyitige ige bolghan bolsimu, Lékin yerlik xelqler budda dini yerlik medeniyetler bilen yunan medeniyetlirining alahidilikige birleshtürüp, Gherbiy yurtning özige xas illinzim medeniyitini shekkillendürüsh asasida özleshtürgen, Bolupmu qeshqerning shu dewrdiki meniwi muhitida meyli hüner-senet, Naxsha-usul, Muzika, Neqqashliq we binakarliq jehette bolsun, Xaraktér jehettin buddizim medenyitidin perqliq haldiki qendihar medeniyitige (Bügünki afghanistan'gha qarashliq qendihar royonidiki qedimki medeniyet. A) oxshap kétidighan özige xas buddizim medeniyitini yaratqan. Buni qeshqer tewesidiki «toqquz saray qedimiy shehiri», «tumshuq buddizim xarabisi» we ularning etrapidiki buddizim ibadetxanilirining xarabiliridin tépilghan buddizim medeniyitige teelluq medeniyet yadikarliq buyumliri ispatlap béreleydu. Uning üstige budda dini qeshqerde mewjut bolup turghan 1000 yilgha yéqin tarixiy zamanlarda uyghurlargha pars medeniyiti bilen teng tarqilip kirgen zoroastir dini (销罗亚斯德教) we mani dini (摩尼教)lirimu shuningdek dunya xaraktérlik iptidaiy medeniyet hadisisi bolghan shamanzim ishenchiliri (萨满信仰) ning chökmilirimu qeshqerde budda dini bilen teng mewjut bolup turush imkaniyitige ige bolghan. Peqet miladiye X –esirning otturilirida islam dinining eng burun qeshqerge tarqilip kirishi, Islam dini idiyisining teqip qilishi we cheklesh, Inkar qilishi bilen qeshqerning bu xil alahide medeniyet qurulmisi öz mewjutluqini saqlash imkaniyitidin mehrum qilghan. Islam idéologiyisi 1000 yilgha yéqin dawamlashqan buddizim asasidiki arlashima idéologiyisining ornini igilep, Qeshqerni merkez qilghan halda öz tesirini shinjangning herqaysi jaylirigha kéngeytip, Tedirijiy halda uyghur medeniyitining tarixiy qurulmisida yéngi bir garmonik qatlam hasil qilghan. Miladiye 850-yili qeshqerni merkez qilip qurulghan qaraxaniylar sulalisi miladiye 1211-yili xéshi rayonlirida qara kidanlar teripidin qurulghan gherbiy liyaw sulalisining serkerdisi küchlükning qolida halak bolghandin kéyin, Qaraxaniylar sulalisi dewride qeshqerde güllen'gen shanliq uyghur islam medeniyiti xristian dinini terghip qilghuchi naymanlarning qolida bir mehel weyranchiliqqa uchrap, Mongghullar istélasidin kéyin tughluq tömürxan teripidin qurulghan moghilistan yaki chaghatay xanliqi dewride yene qaytidin rawajlanidi. Miladiye 1514-yili yeken seidiye xanliqi qurulup, Miladiye 1678-yili bu xanliq junggharlar teripidin aghdurulghan'gha qeder bolghan 164 yilliq tarixta gerche apaq xoja qatarliq sopi- ishanlarning xelqni bixudlashturushi tesiride xelq ammisi bir mezgil xurapatliq patqiiqigha pétip, Uyghur islam medeniyiti qeshqerde gheyriy nurmal tereqqiyatlarni bashtin kechürgen bolsimu, Emma qeshqerdiki medeniyet qurulma jehettin yenila islam dini idéologiyisini merkiziy oq qilghan halda tereqqiy qildi. Junggharlarning shinjangdiki tesiri we ottura asiyadiki qoqend xanliqidin qeshqerge singip kirgen muhemmet yaqupbeg teripidin qeshqerge qurulghan «yette sheher» qorchaq hakimiyiti miladiye 1878-yili toluq aghdurlup, Ching sulalisi shinjangni toluq birlikke keltürdi. Miladiye 1884-yili ching hökümiti shinjangni resmiy ölke qilip tesis qildi. Bu mezgilde qeshqerde ambal mehkimisi qurlup, Hazirqi qeshqer tewesidiki barliq nahiyiler bilen xoten rayoni qeshqer ambal mehkimisige qarashliq boldi. Miladiye 1912-yilidin 1928-yilighiche shinjanggha yan zingshing hökümran boldi. Bu mezgilide qeshqer ambiligha yéngisheher, Konisheher, Maralbéshi, Peyziwat, Yeken, Tashqorghan(Puli), Qaghiliq, Guma, Yéngisar, Xoten, Lop, Mekit, Poskam, Ulughchat qatarliq zéminlar tewe boldi. Miladiye 1929-yilidin 1943-yilighiche shinjanggha jin shurén we shéng shisetler hökümranliq qildi. Bu mezgilde qeshqer ambal mehkimisi emeldin qaldurup, Qeshqer memuriy rayoni tesis qilinip, Memuriy waliyliq yolghan quyuldi. Yéngsheher, Konsheher, Yéngisar, Tashqorghan, Yeken, Maralbéshi, Mekit, Ulughchat, Yupurgha, Atush qatarliq nahiyiler qeshqer memuriy rayonigha qarashliq boldi. 1943-yili qeshqer memuriy rayoni qeshqer we yekendin ibaret ikki wilayetke ayrildi. Bu ikki wilayetke ayrim-ayrim halda waliylar teyinlinip, Yeken, Qaghiliq, Poskam we mekit nahiyiliri yeken wilayitige qarighandin bashqa, Atush we ulughchatni öz ichige alghan qalghan nahiyilerning hemmisi qeshqer wilayitige qaraydighan boldi. 1949-yili shinjang tinchliq bilen azad qilindi. Qeshqer wilayitide herbiy idare qilish komitéti tesis qilinip, Burunqi nahiyilerni dawamliq bashqurdi. 1952-yili 9-ayda qeshqerde qeshqer shehiri tesis qilindi. Qeshqer shehirige qeshqer sheher rayonidin bashqa, Yéngisheher bilen konshehermu qaraydighan boldi. Bu mezgilde qeshqer shehiri shinjang ölkilik xeliq hökümitige biwaste qaraytti. 1954-yili 8-ayda jenubiy shinjang memuryiti qurulup, Waliy mehkimisi qeshqer shehiride tesis qilindi. Burunqi qeshqer wilayiti emeldin qalduruldi. Barliq nahiyiler jenubiy shinjang memuriy mehkimisige qaraydighan boldi. Shuning bilen yeken wilayiti we waliy mehkimisimu emeldin qaldurulup, Qeshqer wilayitige qoshuwétildi. «medeniyet zor inqilabi» mezgilide qeshqer wilayetlik waliy mehkime «qeshqer wilayetlik inqilabiy komitét» dep özgertildi. 1978-yili qeshqer wilayiti waliy mehkimisi eslige keltürüldi. Hazir qeshqer wilayitig qeshqer shehiri, Yéngisheher, Konisheher, Maralbéishi, Peyziwat, Yopurgha, Yéngisar, Mekit, Yeken, Poskam, Qaghiliq nahiyiliri we tashqorghan tajik aptonom nahiyisi qarashliq bolup, Pütün wilayet boyiche 141 yéza, 26 bazar, Töt kocha ish béjirish bashqarmisi 93 ahaliler komitéti, 2188 kent-meheller komitétliri bar. Uningdin bashqa, Qeshqer dairside yene jenubiy shinjang herbiy rayoni, Poskam néfit, Tebiy gaz bazisi we yéza igilik 3-diwiziyisi qatarliq orunlarmu bar. Qedimiy bostanliq qeshqer we «yipek yolidiki merwayit» qeshqer shehiri bugünki künde özining qedimiyliki, Özgiche milliy örp-adetliri, Nepis hüner –senetliri, Alahide tebiiy menzirliri, Qedimiy we mol bolghan tarixiy medeniyet miraslirigha ige bolushtek ewzellikliri bilen chet ellik seyle-sayahetchilerni we junggoning ichkiri ölkiliridiki meblegh salghuchi sodigerlerni özige jelp qilip kelmekte. Menbe: Bu maqale (Üsti uchuq muzéy___ qeshqer) digen kitaptin élighan. Gary Neville. Manchester United ga 1991-yil 8-iyulda kelib qo'shilgan. Debyuti: 1992-yil 16-sentabr Torpeda Moskva ga qarshi uchrashuvda. Patrice Evra. Manchester United ga 2006-yil 10-yanvarda kelib qo'shilgan. Debyuti 2006-yil 14-yanvar Mancherter City ga qarshi uchrashuvda. Owen Hargreaves. Manchester United ga 2007-yil iyul oyida kelib qo'shilgan. Debyuti 2007-yil 19-avgust Manchester City ga qarshi uchrashuvda. Rio Ferdinand. Manchester United ga 2002-yil iyulda kelib qo'shilgan. Wes Brown. Manchester United ga 1996-yil 8-iyulda kelgan. Debyuti: 1998-yil 4-may LEEDS UNITED bilan. Anderson Luís de Abreu Oliveira. Ismi: Anderson Luís de Abreu Oliveira Manchester Unitedga kelgan vaqti: 2007-yil iyulda. Debyuti: 2007-yil 1-sentabr SUNDERLAND ga qarshi uchrashuvda. Louis Saha. Manchester United ga kelgan vaqti: 23-yanvar 2004-yil. Dubyuti 31-yanvar 2004-yil SOUTHAMPTON ga qarshi uchrashuvda. Wayne Rooney. Manchester United ga kelgan vaqti: 2004-yil avgust. Debyuti: 2004-yil 28-sentabr FENERBAHCE ga qarshi uchrashuvda. Ryan Giggs. Manchester United ga kelgan vaqti: 1990-yil iyul. Debyuti: 1991-yil 2-mart EVERTON ga qarshi uchrashuvda. Park Ji-Sung. Manchester United ga kelgan vaqti: 8-iyul 2005-yil. Debyuti: 9-avgust 2005-yil DEBRECENIga qarshi uchrashuvda. Michael Carrick. Manchester United ga kelgan vaqti: 31-iyul 2006-yil. Debyuti: 23-avgust 2006-yil CHARLTON ga qarshi uchrashuvda. Nani. Manchester United ga kelgan vaqti: 2007-yil iyul. Debyuti: 5-avgust 2007-yil CHELSEA ga qarshi uchrashuvda. Paul Scholes. Manchester United ga kelgan vaqti: 1991-yil iyul. Debyuti: 24-sentabr 1994-yil PORTVALE ga qarshi uchrashuvda. Gerard Piqué. Manchester United ga kelgan vaqti: 2004-yil 1-oktabr. Debyuti: 26-oktabr 2004-yil CREWEALEX ga qarshi uchrashuvda. John O'Shea. Manchester United ga kelgan vaqti: 3-avgust 1998-yil. Debyuti: 13-oktabr 1999-yil ASTON VILLA ga qarshi uchrashuvda. Darren Fletcher. Mu ga kelgan vaqti: 3-iyul 2000-yil. Debyuti 12-mart 2003-yil BASEL klubiga qarshi. Tomasz Kuszczak. MU ga kelgan vaqti: 10-avgust 2006-yili. Debyuti: 17-sentyabr 2006-yil ARSENAL ga qarshi. Carlos Tévez. MU ga kelgan vaqti: 2007-yil avgust. Debyuti: 2007-yil 16-avgust PORTSMOUTH ga qarshi. Tuproq reaktivligini aniqlash. aniqlash bizga nima uchun kerak ? Degan savol tug'iladi. Bundan maqsad radioaktiv elementlar qazib olinayotgan sanoat korxonalari atrofidagi o'simliklar dunyosini hamda avvalam bor UNITY. UNITY XXI asr ideologialaridan biri bulib,butun dunyoni birlashtirishga urunadi,bu dunyoda har bir odam bir hil haq huquqga ega buladi.UNITY u odamning millatiga,gapiradigan tiliga,terini rangiga qaramaydi.UNITYda jana butun dunyoda martliktugrilik bulishi haqida gapiradi.Jangi ideologia butun dunyodagi urishlarni tuhtatishga urunadi,dunyodagi har bir qurol jaroqni yuq qilishga urinadi.SALAH-ad-DINNI faqatgina urush hawotirga soladigani yuq huddi shunday tabii dushmanlardan ham dunyoni saqlamoqczi "Global issiqligi",kamayib boradigan "Ozon",okean,dengiz va daryolarni tozaligini saqlash,suvsiz yirlarga suv keltirish.UNITY bulgan dawlatda ANARHIA(hozirgi davlatlarga qaraganda faqatgina 5%qonun qoida buladi)buladi.har bir odam ozod buladi,uz hayotini izlab butun dunyoda(dokumentlarsiz) sarguzasht qila oladi.UNITYda uz millatimizdan,gapiradigan tilimizdan va odatlarimizdan vos kechishimiz kerak,agar har bir davlat shunday qilsa butun dunyo birlashadi,jangi dunyodagi odamlar faqatgina "odam" digan nomga ega bulib har bir odam bir hil haq huquqga ega buladi,hamma bir tilda gaplasha oladi shundagina butun dunyoda urushlar tamom buladi va hamma odamlar birgalashib tabii dushmanlardan dunyoni qutqara olamiz.boshqa planetalardan kieladigan hujumlarni ham faqatgina birgalashib jenga olamiz. Tugri hozircza jangi ideologia faqat teoria,czunki UNITY ideasining ustida ishlayotgan odamning yoshi endi 19da.UNITY ideologiasini egasi Uzbekistonlik Polsha fuqorosi SALAH-ad-DIN buladi.SALAH-ad-DIN bilan hoziroq telefon orqali sizlarni hawotirga soladigan hozirgi dawlat sharoyitlari haqida suhbatlashishi mumkin va sizlarga yordami tegadigan mawzularni uzining ideasiga kiritishi mumkin.TEL.0048792174437 Irina Hakamada. (,*13 aprel 1955), rossiyski politic. Dictionary.h18.ru. http://dictionary.h18.ru - bu sayt internetdagi yagona Inglizcha - O'zbekcha va O'zbekcha - Inglizcha online sayt hisoblanadi. Bu online lug'atning telefonlar uchun mobil versiyasi ham bor. Bu online lug'atda 14426 ta soz kiritilgan. Mayk Naumenko. Mayk Naumenko (; 18-aprel 1955 — 27-avgust 1991) - rok-musiqachi. Zarulmasal. XVIII-asrning oxirgi choragi. Atoqli hajvchi shoir, o‘zbek masalchiliganing yirik vakili Muhammad Sharif Gulxaniy Tog‘li Darvozda tug‘ildi. Ammo ayrim olimlar shoir Quqonda tugalgan, deb hisoblaydilar. XIX asrning boshi. Gulxaniy Quqonda uqiydi. Ayni vaqtda o‘zining she’rlari va askiyalari bilan shuhrat topadi. Shuning uchun bu baquvvat yigitni Quqon amiri Olimxon navkarlikka oladi. Garchi shoir xon navkari bo‘lib xizmat qilsa-da, juda og‘ir iqtisodiy ahvolda yashadi. O’zining mashhur «Hazratim, ochlikdan o‘ldim, yegali non ber menga», — deb boshlanuvchi she’rini shu yillarda yozgan. 1810 yil. Quqon taxtiga amir Umarxon o‘tirdi. Gulxaniy endi uning navkari vazifasida xizmat qila boshladi. Amir Olimxon va amir Umarxon zamonlarida Gulxaniy bir qancha harbiy yurishlarda ishtirok etdi, biroq uning jasorati amirlar tomonidan yetarli darajada qadrlanmadi. 1822 yil. Amir Umarxon topshirig‘iga binoan shoir o‘zining mashhur «Zarbulmasal» nomli asarini yaratdi. XIX asrning 40-yillari boshi. Gulxaniy vafot etdi. Uning o‘limi to‘g‘risida har xil ma’lumotlar bor. Ba’zilar Quqonda vafot etgan, deydilar. Boshqa olimlar esa mana bunday ma’lumotni beradilar: Umarxonning o‘g‘li Muhammad Alixon taxtga o‘tirgach, oradan bir necha vaqt o‘tgach, shoirni hozirgi Namangan viloyatidagi Yangiqurg‘on qishlog‘iga hokim qilib jo‘natadi. Ammo xonning yashirin topshirig‘iga ko‘ra, Jo‘ja qishlog‘ida uni tutib, kechasi Sirdaryoga cho‘ktirib yuboradilar. Shuning uchun hozirgacha uning qabri topilgan emas. Umr bo‘yi Gulxaniy va Jur’at taxalluslari bilan lirik she’rlar va qasidalar yaratgan. Uning asarlari o‘zbek va tojik tillarida yozilgan. Biroq alohida devon holida bizga yetib kelgan emas. Gulxaniyning she’rlari shoir yashagan davrda va undan keyin yozilgan turli tuplamlarda mavjud. 1980 yil. «Zarbulmasal»ning ilmiy-tanqidiy matn mohiyatidagi nashri yaratildi. Aydi: «Xalq ichra bu bir kasbdur, Agar so‘z jona paydo qilmasa so‘z, Mehmet Murat ildan. Mehmet Murat ildan (1965 yilning 16 mayida t. Ankara shahrida) — zamonaviy turk yozuvchisi. Mustafa Kemal Atatürk. (1881-1938, Istanbul)Mustafa Kemal Atatürk (d. 1881, Selânik - ö. 10 Kasım 1938, İstanbul), Türk asker ve devlet adamı. Türk Kurtuluş Savaşı'nın önderi, Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu ve ilk cumhurbaşkanıdır. Birinci Dünya Savaşı sonrası Anadolu'da başlayan Ulusal Bağımsızlık Mücadelesi'nin askerî, fikrî ve siyasi önderliğini yapmış; modern Türkiye'yi oluşturan devrim ve reformları gerçekleştirmiştir. Aynı zamanda Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucu siyasi örgütü ve dönemin iktidar partisi Cumhuriyet Halk Fırkası'nın (daha sonra Cumhuriyet Halk Partisi) kurucusu ve ilk genel başkanıdır. ToshTYMI. Toshkent Temir Yo`l Muhandislari Instituti (ToshTYMI) - Oʻzbekistondagi institutlardan biri. 1931-yilda tashkil topgan. Tarixi. ToshTYMI O`rta Osiyo temir yo`l transporti muhandislari instituti sifatida 1931-yilda tashkil etilgan, 1937-yildan hozirgi nom bilan ataladi. Fakultetlar. ToshTYMI temir yo`l transporti va unga tegishli asosiy xizmatlar uchun yuqori malakali mutaxassislar tayyorlaydigan oliy o`quv yurti. Institut tarkibida 5 fakultet: tashish ishlarini boshqarishning avtomatlashtirilgan tizimi, iqtisodiyot, elektromexanika, temir yo`l qurilishi va sirtqi fakultetlar, magistratura markazi bor. Institut qoshida internat litsey faoliyat ko`rsatadi. Institutda 17 yo`nalish bo`yicha bakalavrlar tayyorlanadi. Institut qoshidagi aspiranturada 5 ta mutaxassislik bo`yicha ilmiy xodimlar tayyorlanadi. Kafedralarning ilmiy tekshirish ishlarida, loyiha-konstruktorlik byurolari, transport va qurilish korxonalari ishlarida talabalar faol qatnashadi. Institutda 27 kafedra, 60 laboratoriya, tayyorlov bo`limi, kutubxona (600 mingdan ziyod asar) bor. 2002/03 o`quv yili institutda 2800 dan ortiq talaba o`qidi. Institut tashkil qilinganidan beri 50 mingdan ortiq yuqori malakali mutaxassis yetkazib berildi. Institut qoshida talabalar uylari, madaniyat saroyi, poliklinika va profilaktoriy, sport inshootlari, bolalar bog`chasi bor. Institut Rossiya, Polsha, Litva, Ukraina kabi mamlakatlar bilan hamkorlik qiladi. Institut faoliyati A. Glushchenko, A. Lavrik, E. A. Odilxo`jaev, A. Gofman va boshqa olimlar nomi bilan bog`liq. University of West Bohemia. G`arbiy Bogemiya Universiteti (" Západočeská Univerzita v Plzni, ZČU") - Chexiya davlatining Plzen shahridagi universitet. 1991-yilda tashkil topgan. Nikolay Valuyev. Nikolay Valuyev (1973 yil 21 avgust, Leningrad, SSSR) - rus bokschisi, Butunjahon Boks Assotsiatsiyasi (ingl. "WBA") versiyasi bo'yicha supero'girvaznda jahon chempioni (17-dekabr 2005 - 14-aprel 2007). Og'ir vazn. Professional boksda og`ir vazn ("ing. Heavyweight") deganda 90,892 kg (200 funt) dan ortiq vaznli bokschilar tushuniladi. Shuningdek, qarang. Boksda og`irlik toifalari Muhandis. Muhandis "(arab."), injener - texnikaning muayyan bir sohasiga ixtisoslashgan mutaxassis; texnika sohalaridan biri bo`yicha oliy ma`lumotli kasb egasi. Austenit. Austenit (formula_1-faza) - Temir-Uglerod qotishmalaring tarkibiy tuzilmalaridan biri. Ingliz tadqiqodchisi R. Austen (1843-1902) nomiga qo`yilgan. Uglerodli po`latlarda Austenit odatda 727°C dan (kritik nuqtadan) yuqori haroratlardagina barqaror bo`ladi, ammo asta-sekin sovitib borilsa, harorat 727°C ga yetganda Ferrit va sementitga, ya`ni perlitga parchalanadi. Austenitning kristall panjarasi qirralari markazlashgan kub, panjara parametrlari Austenit tarkibidagi uglerod miqdoriga qarab o`zgaradi. 1147°C da formula_1-temirda eng ko`p miqdorda (2,14%) uglerod eriydi, binobarin, shu haroratda Austenit tarkibida 2,14% uglerod bo`ladi. Harorat pasaygan sari, Austenit tarkibidagi uglerod miqdori kamaya borib, 727°C da 0,8% ni tashkil etadi. Austenit yumshoq va plastikdir. Birja. Birja soʻzi lotincha va nyemischa soʻzdan kyelib chiqqan boʻlib «xamyon»ni bildiradi. Sotuvchi va sotib oluvchilarni bir joyda yigʻilishini; Shu vaqtda amalga oshiriladigan oldi-sotdi amallarining yigʻindisini. Bu fikrlarning barchasi jamlansa maʼlum maʼnoda bozor yoki birja dyegan maʼno kyelib chiqadi. Birjaning oʻziga xosligi shundaki unda savdo ulgurji tarzda amalga oshiriladi. Birjaning dastlabki shakllaridan biri bu — qadimdan savdo-sotiqda oʻzaro tovar va maxsulotlar almashinuvini taʼminlashda dallollar (brokyerlar) vositachilik qilganlar, chyet eldan va mamlakatlar viloyatlaridan kyelgan savdogarlar bilan doimiy aloqada boʻlib turganlar, oʻz mushtariylarga yetishmagan tovarlar haqida tyez-tyez karvonlarning boshqa turkumlari orqali oʻz ehtiyojlarini maʼlum qilganlar. Dallollik xizmati oʻsha davrlarda muxim hisoblangan. Birja eng qadimgi savdo instituti boʻlib, hozirgi birja tashkilotlarini yaratilishi, savdoning rivojlanishi, yirik savdo markazlarining tarkib topishi, savdogarlar guruxlarining koʻplab yuzaga kyelishini taʼminlaydi. Dyemak, hozirgi birjalarning avlodi boʻlib bozor va yarmarkalar sanaladi. Oqtosh. Oqtosh — Samarqand viloyati Narpay tumanidagi shahar, tuman markazi. Viloyatning janubi-gʻarbida joylashgan. Narpay tuman markazi. 1967-yil 31-sentabrda tashkil etilgan. Zirabuloq temir yoʻl stantsiyasi mavjud. Oqtosh shahri Samarqand shahridan 133 km gʻarbda joylashgan. Aholisi 35 ming kishiga yaqin (2003), asosan, o`zbeklar, shuningdek, rus, tatar, tojik, qozoq, ukrain, koreys, yahudiy va boshqa millat vakillari ham yashaydi. Shaharda 12 ta umumiy taʼlim maktabi, 2 ta kasb-hunar kolleji, 2 ta avtokorxona, paxta tozalash zavodi, «Oqtoshdon», «Oqtoshnon», «Salomatlik» aktsiyadorlik jamiyatlari, «Zarafshon» firmasi, Zirabuloq tajriba sinov zavodi, MTP, Zirabuloq magistral gaz yoʻllaridan foydalanish boshqarmasi, 4 ta bank, 2 ta bozor, 2 ta klub, tuman markaziy madaniyat uyi, 8 ta kutubxona, madaniyat va istirohat bog`i, markaziy kasalxona, kattalar va bolalar poliklinikalari, dorixonalar va boshqa savdo, madaniy-maishiy shaxobchalar bor. Shaharda «Oqtosh-efir» telestudiyasi faoliyat koʻrsatadi. Iqlimi. Iqlimining alohida xususiyatlari: issiq va yorug kunlari koʻp, iqlimi quruq va kontinental, qishi yumshoq, yoz esa issiq va quruq. Iyul oyida kunduzi oʻrtacha harorat +34 °C, kechalari +18 °C gacha, yanvarda kunduzlari oʻrtacha +7 °C dan kechalari −4 °C gacha boʻladi. Madaniyat uyi. Madaniyat uyi (Madaniyat saroylari va uylari) - aholining madaniy dam olishini uyushtirish maqsadida qurilgan yirik muassasa. Enver Paşa. Enver Paşa (22 Kasım 1881, İstanbul - 4 Ağustos 1922, Tacikistan), Osmanlı Devleti'nin sonchi yıllarında Türk askar ve siyosat adamı. Dünya Savaşı'nın yenilgi ile sonuçlanması üzerine, Almanya ve Rusya'da Türk halkların biraraya getirme amaçlı pek çok mücadelelerde bulunmuş, Sovyet hükümetinin desteğini kaybettikten sonra Orta Asya Türklerini, Rus işgaline karşı ayaklandırmak amacıyla gittiği Türkistan'da bolşevik Ruslara karşı yaptığı bir çatışma sırasında şehit olmuştur. 1914'te Padişah Abdülmecit'in torunu (Şehzade Süleyman'ın kızı) Naciye Sultan'la evlenerek Osmanlı hanedanına damat olmuştur. Bu evlilikten Türkân Mayatepek ve Mahpeyker Ürgüp adlı kızları ve Ali Enver Akoğlu (1921-1971) adlı bir oğlu vardır. Yanvar. Yanvar — Grigori taqvimida yilning birinchi oyi. 31 kundan iborat. Fevral. Fevral (lot. "Februarius, februare" - tozalamoq) — Grigori taqvimida yilning ikkinchi oyi. 28 kun, Kabisa yilida esa 29 kundan iborat. Mart. Mart (lot. "mensis, Martius") — Grigori taqvimida yilning uchinchi oyi. 31 kundan iborat. Aprel. Aprel (lot. "Aprilis") — Grigori taqvimida yilning to`rtinchi oyi. 30 kundan iborat. May. May (lot. "mensis Majus") — Grigori taqvimida yilning beshinchi oyi. 31 kundan iborat. Avgust. Avgust — Grigori taqvimida yilning sakkizinchi oyi. 31 kundan iborat. Oktabr. Oktabr (lot. "October, octo" - sakkiz) — Grigori taqvimida yilning o`ninchi oyi. 31 kundan iborat. Noyabr. Noyabr (lot. "November, novem" - to`qqiz) — Grigori taqvimida yilning o`n birinchioyi. 30 kundan iborat. Dekabr. Dekabr (lot. "December, decem" - o`n) — Grigori taqvimida yilning o`n ikkinchi oyi. 31 kundan iborat. Kun. Kun - Yerning Quyoshga nisbatan to`la aylanish davri; bir kecha-kunduzga teng bo`lgan vaqt, sutka. Davomiyligi 24 soat bilan o`lchanadi. Sami Yusuf. Sami Yusuf (1980 - yil iyulda Tehronda tug`ilgan) — taniqli musulmon bastakor-qo`shiqchi. Buyuk Britaniyada ijod qiladi. Asli kelib chiqishi Ozarbayjondan.. Biografiya. Sami Yusuf 1980 - yilda Tehronda asli kelib chiqishi Ozarbayjondan bo`lgan eronliklar oilasida tavallud topgan. 3 yoshligida oilasi bilan Buyuk Britaniyaga ko`chib kelishgan va hozirgacha shu erda yashaydi. Yoshligidan har xil musiqa asboblarini chalishni bilgan va jahonga taniqli musiqa maktablaridan biri bo`lgan "Qirollik musiqa akademiyasi"da tahsil olgan. Sami Yusuf o`zining birinchi " Al-Mu'allim" albomini 2003 yilda taqdim etgan. Sami Yusuf ko`plab gastrollar uyushtirib kelmoqda, shulardan eng kattasi 2007 - yilda Istanbuldagisi bo`lib, 200,000 muxlis yig`ilgan. Al-Mu'allim. "Al-Mu'allim" (المعلم) - Sami Yusufning birinchi albomi (2003-yil). My Ummah. "My Ummah" Sami Yusufning ikkinchi albomi. 2005 - yilda taqdim etilgan. Without You. Without You - Sami Yusufning uchinchi albomi. 2009-yilda taqdim etgan. Abu Bakr. Abu Bakr Siddiq (to`liq nomi - Abu Bakr Siddiq Abdulloh ibn Abu Qahhofa ibn Omir; 571-634) - Muhammad (S.A.V) da`vati bilan islomni birinchilardan bo`lib qabul qilgan, dastlabki to`rt xalifadan birinchisi (632-634). Muhammad (S.A.V)ning eng yaqin safdoshi, qaynotasi (Oyishaning otasi). Yirik savdogar. Makkaning quraysh qabilasidan. Islomga kirishdan oldin ismi Abdulka`ba edi. Abdullo ismini Muhammad (S.A.V) qo`ygan. Siddiq deb atalishiga sabab shuki, isro va me`roj hodisasini eng birinchi bo`lib tasdiqlagan. Muhammad payg`ambar (S.A.V) unga Siddiq, ya`ni imoni kuchli deb laqab berdi. Makkadan Madinaga hijrat qilishda Muhammad (S.A.V)ga hamroh, g`orda hamnishin bo`ldi. Badr, Uhud, Handaq, Xudaybiya va boshqa joylardagi janglarda ishtirok etdi. Abu Bakr Siddi obro`li va badavlat kishi bo`lgani uchun ko`r odamlarga yordam qildi, chuninchi, Bilol Habashiyni qullikdan sotib olib, ozod etdi. Muhammad (S.A.V) vafotidan keyin birinchi xalifa bo`lib saylandi (632). Arab qabilalarining Madina qarshi ko`targan qo`zg`alonlarni bostirdi. Abu Bakr Siddiq xalifaligi davrida arablar Iroq va Suriyani fath qildi. Abu Bakr Siddiq Madinada vafot etdi va Muhammad (S.A.V) yoniga dafn qilindi. Ali. Ali ibn Abu Tolib (taxm. 600-661, Ko`fa) - islomda "xulafo ar-roshidin" ("to`g`ri yo`ldan borgan xalafalar"), dindorlar o`rtasida "choryorlar" deb atalgan dastlabki 4 xalifadan to`rtinchisi. Quraysh qabilasining hoshimiylar xonadonidan. Muhammad (S.A.V)ning amakivachchasi va kuyovi (Fotimaning eri). Islomda vujudga kelgan shialik harakati bevosita Ali ismi bilan bog`liqdir. VII asr o`rtalarida xalifa Usmon siyosatidan norozilik ommaviy tus oldi. Muhammad (S.A.V)ning barcha yurishlarida ishtirok etgan, qo`rqmas va sodiq jangchi, o`ta taqvodor inson, mohir notiq Ali xalifalikka munosib nomzod sifatida ko`pchilikka ma`qul edi. 656 - yil iyunda Usmon o`ldirildi va Ali xalifa deb e`lon qilindi. Ammo sahobalardan Talha va az-Zubayr hamda Aliga nisbatan adovatda bo`lgan payg`mbarning bevasi Oysha tarafdorlari unga qarshi bosh ko`tardilar. Qatl etilgan Usmonning qarindoshi Suriya hokimi Muoviya ham Aliga qarshi urush e`lon qildi. 657-yil Furot daryosi o`ng qirg`og`idagi Siffin degan joyda yuz bergan jangda Ali qo`li baland kelgan bo`lsada, u raqiblari bilan kelishishga ko`ndi. Bundan norozi bo`lgan Ali askarlaridan 12 ming kishi jang maydonini tark etdilar va xorojiylar deb atalgan diniy-siyosiy oqimni tashkin qildilar. Xorijiylar raqiblariga nisbatan yakka terror usulini qo`llay boshladilar. 661 yil 19-yanvarda Ali Ibn Muljam degan shaxs tomonidan masjiddan chiqish paytida jarohatlanadi va ikki kundan so`ng vafot etadi. Islomda Ali shaxsiga munosabat turlichadir. Xorijiylar unga o`ta salbiy munosabat bildirgan bo`lsalar, shialar aksincha uni ilohiylashtirib yuborganlar. Ahli sunna Ali shaxsiga mo`tadil va to`g`ri baho beradi. Shubhasiz, Ali Umar al-Xattob singari islom g`alabasi yo`lida katta xizmat ko`rsatgan arbob, islom ahkomlari, Qurʼon va uning tavsirlari hamda hadis rivoyatlari bilan bog`liq ko`p masalalarning chuqur bilimdoni bo`lgan. Ali tarafdorlari keyinchalik islomdagi shialik (arab. - "shia" - guruh, bu o`rinda "Ali tarafdorlari" mazmunida) oqimini tashkil etganlar. Ali shialarning qahramonliklari va sarguzashtlarini tasvirlovchi juda ko`p rivoyatlar to`qilgan va bu sunniylar o`rtasida ham keng yoyilgan. Shia yo`nalishinig ba`zi ashaddiy firqalari Ali shaxsini ilohiylashtirib, uni Muhammad (S.A.V)dan ham yuqori qo`yadilar. O`rta Osiyo, xususan O`zbekistonda bir necha qadamjo va mozorlar Ali nomi bilan bog`lanib, muqaddaslashtirilgan. Haqiqatda esa Ali O`rta Osiyo va Eronda hech qachon bo`lmagan. Ahl as-Sunna val-Jamoa. Ahl as-Sunna val-Jamoa ("sunna va jamoa ahli") - islom dini ta`limotida og`ishmay, to`g`ri mafkurada sobit qadam bo`lib kelayotgan mo`min-musulmonlar toifasining nomi. Muhammad (S.A.V) bir hadisi shariflarida aytgan ekanlar: "Yahudiylar qavmi 71 firqaga, masihiylar qavmi 72 firqaga bo`linib ketgan edilar. Mening qavmim (ummatim) esa 73 firqaga bo`linib keturlar. Ulardan faqat bir toifasi mening va sahobalarim yo`lidan yurib adashmay borurlar. Qolgan 72 firqasi ahli nor (do`zahiy)dirlar". Islom ulamolari shu hadisdagi bir toifani Ahl as-Sunna val-Jamoa deb nomlaganlar. Bu toifa yana "firqai nojiya", "ash`ariylar", "moturudiylar" deb ham nomlanadi. Toshiba. Toshiba Corporation (株式会社東芝) — elekrotexnika, elektronoka, energetika, tibbiyot va boshqa shunga o`xshash sohalarda mahsulotlar ishlab chiqaruvchi yirik xalqaro Yaponiya korporatsiyasidir. Nevşehir. Nevşehir ili İç Anadolu Bölgesinde yer alan, Muşkara adlı bir köy iken, adını Farsça "yeni" anlamına gelen nev'den alarak üretilmiştir. 6429 sayılı yasa ile Nevşehir 20 Temmuz 1954 tarihinde il haline getirildi. Kırşehir ve Kırşehir'e bağlı Mucur, Avanos, Hacıbektaş (1945'te ilçe oldu), Kayseri'ye bağlı Ürgüp (1935'te ilçe oldu), Niğde'ye bağlı Arapsun (1948'de Gülşehir adını aldı) Nevşehir'in ilçeleri haline getirildi. Kozaklı ve Hamamorta köyleri Avanos'a bağlı birer köy iken birleştirilerek 1954'te Kozaklı adıyla ilçe olarak Nevşehir'e bağlandı. Kırşehir 1957'de tekrar il yapıldı. Mucur ilçesi ile beraber Nevşehir'den ayrıldı. Daha önceleri Melegübü ismi ile anılan bir bucak merkezi olan Derinkuyu 1 Nisan 1960'ta ilçe durumuna getirildi. Acıgöl kasabası ise 4 Temmuz 1987'de ilçe olmuştur. Nevşehir (viloyat). Nevşehir ili İç Anadolu Bölgesinde yer alan, Muşkara adlı bir köy iken, adını Farsça "yeni" anlamına gelen nev'den alarak üretilmiştir. 6429 sayılı yasa ile Nevşehir 20 Temmuz 1954 tarihinde il haline getirildi. Kırşehir ve Kırşehir'e bağlı Mucur, Avanos, Hacıbektaş (1945'te ilçe oldu), Kayseri'ye bağlı Ürgüp (1935'te ilçe oldu), Niğde'ye bağlı Arapsun (1948'de Gülşehir adını aldı) Nevşehir'in ilçeleri haline getirildi. Kozaklı ve Hamamorta köyleri Avanos'a bağlı birer köy iken birleştirilerek 1954'te Kozaklı adıyla ilçe olarak Nevşehir'e bağlandı. Kırşehir 1957'de tekrar il yapıldı. Mucur ilçesi ile beraber Nevşehir'den ayrıldı. Daha önceleri Melegübü ismi ile anılan bir bucak merkezi olan Derinkuyu 1 Nisan 1960'ta ilçe durumuna getirildi. Acıgöl kasabası ise 4 Temmuz 1987'de ilçe olmuştur. Grafit. Grafit (Yun. "grapho" - yozaman) - mineral, Yer qatlamida uchraydigan uglerodning bir ko`rinishi, kimyoviy formulasi - C. Geksagonal singoniyali. Kristall panjaralari 6 burchakli plastinka, taxtacha va tangacha shaklida. Rangi qora va to`q kulrang, metalsimon yaltiroq, qattiqligi 1, qatlamning o`zida esa yuqori - 5,5 va undan ko`p. Zichligi 2,2 g/cm3. Keng tarqalgan. O`tga chidamli, elektr tokini yaxshi o`tkazadi, kimyoviy barqaror. Sun`iy ravishda ham olinadi. Asosan metamorfik jinslarda, kam hollarda magmatik jinslarda uchraydi. O`zbekistonda (Qoratepa, Zirabuloq, Quljuqtov, Markaziy Qizilqum) mayda va yirik konlar mavjud. Rossiyada (Il`men tog`i), Ukrainada (Krivoj Rog), Kanada, Avstraliya, AQSHda grafit konlari bor. Eng katta koni Toshqazg`anda. Grafitdan tigel, qalam, elektrod, bo`yoqlar tayyorlanadi. Yadro texnikasida, raketa dvigatel soplosi og`zini qoplashda, yuqori haroratga chiqamli bo`yoqlar, elakrtodlar tayyorlashda ishlatiladi. Olmos. Olmos (arab. - ألماس‎‎, ’almās) - tug`ma elementlar guruhiga mansub mineral, sof uglerodning kristall holidagi turi. Olmos tabiatda ma`lum barcha materiallardan qattaqligi bilan ajralib turadi va shuning uchun sanoatning ko`p muhim tarmoqlarida qo`llaniladi. Olmos insoniyatga mil.av.dan ma`lum bo`lib, dastlab Hindistonda (mil. av. 8-7 asrlarda) topilgan. Ko`p asrlar mobaynida olmos faqat Osiyoda ishlab chiqarilgan. Keyinchalik Braziliyada (18-asr), Rossiyada (1829-yil), Janubiy Afrikada (1860-yil) qazib olina boshlagan. 1866-yiladan boshlab Afrika mamlakatlari olmos qazib olish bo`yicha asosiy mintaqa hisoblanadi. O`zbekistonda olmos konlari topish bo`yicha izlanishlar olib borilmoqda. Tabiy olmos turli shakllarda uchraydi. Uning miroskopik donachalaridan tortib 100 va 1000 karatli (1 karat = 0,2 gr) o`ta yirik kristallari ham mavjud. 100 karatdan ortiq yirik kristallari juda kam. Janubiy Afrikada dunyodagi eng yirik olmos - 3106 karatli "Kullinan" topilgan(1905) va undan 105 ta brilliant yasalgan. Olmos o`zining kattaligi, shakli, rangi, qo`llanishiga ko`ra, 7 kategoriya va 23 guruhga bo`linadi. Olmos sanoatda 2 hil - zargarlik va texniklarga bo`linadi. Karat. Karat, "qirot" (ital. "carato", arab. "qirat", (قيراط) - dukkakli daraxt donining massasi) - birliklar tizimiga kirmagan massa birligi. Zargarlik ishlarida qammatbaho toshlar va durlarning massalarini aniqlashda qo`llaniladigan o`lchov birligi. Huang Xianfan. Huang Xianfan (xitoycha 黄現璠/ 黄现璠, 13 noyabr, 1899 – 18 yanvar, 1982) xitoylik tarixchi. Tarjimai holi. Huang Xianfan 1899-yil 13-noyabr Xitoy, Guangxi shtati, Fusui shahrida tugʻilgan. 1922-yili shunday nomli stipendiyaga sazovor boʻladi va 1926-yilgacha Nanning kollejida oʻqiydi. 1935-yilda Xitoydagi Beijing universitetining tarix fakultetini tamomlagan va 1937-yilda Yaponiyadagi Tokiyo universitetining tarix fakultetini tamomlagan. Yozuvchi 1982-yil 18 yanvarda Guilinda hayotdan ko'z yumadi. Martensit. Martensit - (nemis metallshunosi A. Martensit (1850 - 1914) nomidan) - po`latning tarkibiy qismi; past haroratli modifikatsiyadagi al'fatemirga xos uglerodning o`ta to`yingan qattiq eritmasidan iborat. Po`latni toblash paytida austenit hosil bo`ladi. Martensit tuzilishli po`lat juda mustahkam va qattiq. Metallni bo`shatish yo`li bilan martensitning plastikligi oshiriladi. Martensit ko`pincha, temir-uglerodli qotishmalarning asosini tashkil qiladi. Po`lat. Po`lat (pols. "stal", nem. "Stahl") - temir va uglerod (va boshqa unsurlar) deformatsiyalanuvchan (bolg`alanuvchan) qotishmasi, tarkibidagi uglerod miqdori 2,14 % dan oshmaydi va 0,02 % dan kam emas. Uglerod temir qotishmalarida mustahkamlik va qattiqlik xususiyatlarini oshirib, plastiklik va yopishqoqlik xususiyatlarini pasaytiradi. Po`lat - mashinasozlik, transport, qurilish va boshqa ko`p sohalarda muhim material hisoblanadi. Asboblozlik po`latlari o`zining oson kesiluvchanligi bilan ajralib turadi. Klassifikatsiya. Po`latlar konstruktsiyaviy va asbobsozlik turlariga bo`linadi. Cho`yan. Cho`yan - temirning uglerodli qotishmasi (C 2,14% dan ko`p). Uglerod cho`yan tarkibida sementit va grafit ko`rinishida bo`lishi mumkin. Tarkibidagi grafit shakli va sementit miqdoriga qarab quyidagi turlarga bo`linadi: oq, kulrang, bolg`alanuvchan va mustahkamligi yuqori cho`yanlar. Cho`yan mo`rt jismdir. Klassifikatsiya. Tarkibidagi C miqdoriga qarab kulrang cho`yan: evtektikagacha (2,14-4,3 % C), evtiktika (4,3 %) yoki evtiktikadan so`ngi deb nomlanadi. Qotishma tarkibi material strukturasiga ta'sir ko`rsatadi. величину временного сопротивления разрыву в кгс/мм); означают временное сопротивление разрыву в кгс/мм); Oq cho`yan. Oq cho`yan - cho`yanning bir ko`rinishi bo`lib, unda uglerod sementit ko`rinishida mavjud bo`ladi. Rangi oq. Oq cho`yan strukturasida grafit ko`zga tashlanmaydi. Faqatgina kimyoviy tahlil yoki juda kattalashtirib kuzatilganda, juda kam miqdorda (0,03-0,30%) topish mumkin. George H. W. Bush. George H. W. Bush (1924-yili 12-Iyun AQShning 42- hamda hozirgi Prezidentidir. Ronald Reagan. Ronald Reagan (6-yanvar, 1911-yil -- 5 Iyun, 2004-yil) AQShning 40- hamda hozirgi Prezidentidir. Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf. Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф (Муҳаммад Содиқ ибн Муҳаммад Юсуф ибн Муҳаммад Али, 1952 йил 15 апрелда Андижон вилоятида таваллуд топган) Марказий Осиё Мусулмонлар Диний Идорасининг собиқ муфтийси, ҳамда Ўзбекистон мустақилликка эришгандан кейинги биринчи муфтий. Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф Ўзбекистонда ва ислом дунёсидаги энг машҳур олимлардан. Шайх Муҳаммад Содиқ Ислом уламоларининг энг катта нодавлат ташкилот бўлган Ислом Уламоларининг Миллатлараро Иттифоқининг пешқадам аъзоларидан бири ҳисобланади. Шайх Муҳаммад Содиқ бошланғич диний таълимни отасидан олди. Совет ўрта мактабини 1970 йилда тўлиқ аъло баҳоларга тугатгач, Муҳаммад Содиқ Бухоро шаҳридаги Мир Араб мадрасасига ўқишга қабул қилинди. Кейинчалик Тошкентдаги Олий Ислом Институтида таҳсил олиб, 1975 йилда муваффаққиятли тамомлади. 1976 йилда Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф Ливиядаги aд-Даваъ aл-Ислами Миллий Ислом Университетига қабул қилинди, ҳамда молиявий рағбат билан муваффаққиятли тамомлади. Ливияда таҳсил олиш йиллари Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуфни Мусулмон уламоларининг келажак авлодига, айниқса, Араб дунёсига ва ҳаттоки узоқ Япония каби мамлакатларга ҳам танитди. 1997 йилда Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф Саудиа Арабистондаги халқаро Ислом ташкилоти бўлган Робита ал-Исломия (Мусулмон Олами Лигаси) таркибидаги Мусулмон давлатлар ва Мустақил Давлатлар Ҳамдўстлиги федерациясига раҳбар этиб тайинланди. Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф ҳозирги кунда ҳам ушбу ташкилот бошқарув кенгашининг доимий аъзоси ҳисобланади. Шайх кўплаб исломий китоблар муаллифидир. 1994 йилдан 2000 йилгача Шайх ишларининг 60 фоизи, яъни ўттизга яқин машҳур мақолалар ва йигирма бешгача яқин китоблар, ҳамда қўлланмалар нашрдан чиқарилди. Ушбу илмий ишларнинг кўпчилик қисми ўзбек тилида ёзилган бўлиб, улардан баъзилари рус ва бошқа Мустақил Давлатлар Ҳамдўстлигига аъзо давлатлар тилларига таржима қилинган. Юқорида кўрсатилган муддат давомида Қирғизистоннинг Ўш шаҳридаги Ислом Маданияти Маркази Шайх Муҳаммад Содиқнинг кўплаб ишларини нашр қилиб борди. Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуфнинг “Тафсири Ҳилол”, “Тасаввуф ҳақида Тасаввур”, “Ихтилофлар ҳақида”, “Дин насиҳатдир”, “Руҳий тарбия” ва шу каби кўплаб китоблари ҳозирги кунга қадар китобхонлар орасида машҳур бўлиб, қўлма қўл ўтиб келмоқда. Шунингдек, ўқувчилар талабларига биноан қайта қайта нашрдан чиқаёнган “Сунний Ақидалар” ва 39 жузъдан иборат “Ҳадис ва Ҳаёт” китоби ҳам Ўзбекистон халқи орасида эъзоз билан мутолаа қилинадиган китоб қаторидан жой олган. 2004 йилда ташкил топган www.islom.uz веб лойиҳаси эса шахсан Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф раҳбарлигида фаолият олиб бормоқда. Ушбу сайт Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуфга тўғридан тўғри савол бериш имкониятини яратади. Аҳли сунна ва жамоа мазҳаби асосида пок ақида ва мусаффо Исломга интилиш, Қуръон ва суннатни ўрганиб амал қилиш, исломий маърифат таратиш, салафи солиҳ - улуғ мужтаҳидларга эргашиш, кенгбағирлик ва биродарлик руҳини тарқатиш. Диний саводсизликни тугатиш, ихтилоф ва фирқачиликка барҳам бериш, мутаассиблик ва бидъат - хурофатларни йўқотиш. Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф хазратлари охирги йилларда илмий ва даъватга ҳамда диний маданиятни оширишдаги фаолиятларга ўзларини бағишлаганлар. Шайх хазратлари қуйидаги халқаро ташкилотлар аъзосидирлар; 1. Маккаи мукаррама шаҳридаги Бутун Дунё Ислом Робитасининг таъсис мажлиси аъзоси. 2. Бутун дунё тасаввуф уюшмасининг аъзоси. 3. Бутун дунё Исломий халқлари бошқарувининг бош котибияти аъзоси. 4. Бутун дунё даъвати уюшмаси аъзоси. 5. Бутун дунё уламолари кенгаши уюшмаси аъзоси. 6. Исломобод шаҳридаги бутун дунё Ислом уюшмаси аъзоси. 7. Маккаи мукаррамадаги бутун дунё муфаккир уламолари йиғинининг ижроий қўмитаси аъзоси. 8. Бутун дунё масжидлар уюшмасининг аъзоси. 9. Иорданиядаги Оли Байт муссасасига қарашли Исломий фикрлар академияси аъзоси. Бундан ташқари шайх хазратларини бир неча давлатларнинг медаллари билан ҳам тақдирланган. Масалан Миср Араб Республикаси, Либия Жамоҳирийяси ва Русия республикалари каби. – Тошкентдаги имом Бухорий номли олий маъҳадини битирганлар. – Триполи шаҳридаги бутун дунё Исломга даъват факултетини битирганлар. – Тошкентдаги имом Бухорий номли олий маъҳадида тафсир, улумул қуръон ва фароиз фанидан дарс берганлар. – Тошкентдаги имом Бухорий номли олий маъҳадда мудир ноиби бўлиб ишлаганлар. – Тошкентдаги имом Бухорий номли олий маъҳадда мудир бўлиб ишлаганлар. – Ўрта осиё ва Қозоғистон мусулмонлари диний идораси раиси ҳамда муфти лавозимида ишлаганлар. – Тошкент Ислом университетида олий ўқуви бўлимида устоз бўлиб ишлаганлар. Шайх хазратлари қуйидаги китобларни таълиф этганлар 1. Қуръони каримга ёзган “Ҳилол” тафсирлари бўлиб, у етти жуздан иборат. Ҳар бир жуз 640 саҳифа. Биринчи босмада эса 22 жуздан иборат. 2. Мансур Али Носифнинг “ат-Тожул жомеъ лил усул фий аҳадисур росул” номли ҳадис китобига ёзган шарҳлари. У шарҳ китоблари 39 жуздан иборат. Улар қуйидагичадир. – Иккинчи жуз “Иймон ва Ислом китоби” – Учинчи жуз “Ният ихлос ва илм китоби” – Беш, олти ва еттинчи жуз “Намоз китоби” – Саккизинчи жуз “Закот китоби” 288 бет. – Тўққизинчи жуз “Рўза китоби” 240 бет. – Ўнинчи жуз “Ҳаж ва умра китоби” 368 бет. – Ўн биринчи жуз “Байъ ва зироат китоби” – Ўн иккинчи жуз “Фароиз китоби” 208 бет. – Ўн учинчи жуз “Никоҳ, талоқ ва идда китоби” 432 бет. – Ўн тўрт ва ўн бешинчи жуз “Қасам, назрлар, ов ва сўйиш китоби” 240 бет. – Ўн олтинчи ва ўн еттинчи жуз “Таом, шароб ва либос китоби” 432 бет. – Ўн саккизинчи жуз “Тиб ва дам солиш китоби” – Ўн тўққизинчи жуз “Оламларга раҳмат пайғамбар” – Йигирманчи жуз “Қуръонда зикри келган набийлар фазилати” – Йигирма биринчи жуз “Ҳадлар китоби” – Йигирма иккинчи жуз “Амирликлар китоби” – Йигирма учинчи жуз “Саҳобалар фазилати; Абу Бакр ва Умар. – Йигирма тўртинчи жуз “Усмон ва Али фазилатлари” – Йигирма бешинчи жуз “Жаннатга башорат қилинган ўн киши фазилати” – Йигирма олтинчи жуз “Баъзи муҳожирлар фазилати” – Йигирма еттинчи жуз “Нубувват хонадони хонимлари” – Йигирма саккизинчи жуз “Баъзи ансорлар фазилати” – Йигирма тўққизинчи жуз “Ансор ёки муҳожир бўлмаган бир неча саҳобалар фазилати” – Ўттизинчи жуз “Қуръони карим фазилати” – Ўттиз биринчи жуз “Тафсир китоби” – Ўттиз иккинчи жуз “Туш ва масаллар китоби” – Ўттиз учинчи жуз “Жиҳод ва юришлар китоби” – Ўттиз тўртинчи жуз “Яхшилик ва ахлоқ китоби” – Ўттиз бешинчи жуз “Зикр, дуолар, истиғфор ва тавба китоби” – Ўттиз олтинчи жуз “Зуҳд ва рақоиқлар китоби” – Ўттиз еттинчи жуз “Одоб китоби” – Ўттиз саккизинчи жуз “Фитна ва Қиёмат аломатлари китоби” – Ўттиз тўққизинчи жуз “Қиёмат, жаннат ва дўзах китоби” Бундан ташқари шайх хазратларининг бир неча китоблари чоп этилган. Улардан; 2. “Васатийя ҳаёт дастури” 320 бет. 16. “Ислом ва атроф муҳит муҳофазаси” 18. “Руҳий тарбия” 1-2-3-жузлар. Ҳаммаси 1500 бет. 19. “Кифоя шарҳи мухтасари виқоя” 1-2-3-жузлар. Ҳаммаси 1500 бет. 20. “Шарҳи адабул муфрад” 1-2-3-жузлар. Ҳаммаси 1500 бет. Шайх хазратларининг қуйидаги тўлқинларда радио эшиттириш орқали дастурлари бор. Наврўз, озодлик, хуросон, пойтахт ва биринчи канал. Ҳар жума куни бир соат наврўз радиоси орқали саволларга жавоб қайтарадилар. Ушбу эшиттириш кечаси ҳам қайтарилади. CD форматида овоз дискларини қуйидагилари сотувга чиқарилган. 2. Ҳадис ва ҳаёт силсиласининг закот китоби. 3. Ҳадис ва ҳаёт силсиласининг рўза китоби. 5. Ҳикматли дунё силсиласининг биринчи жузи. 6. Ҳикматли дунё силсиласининг иккинчи жузи. 7. Ҳикматли дунё силсиласининг учинчи жузи. 8. Ҳикматли дунё силсиласининг тўртинчи жузи. 9. Ҳикматли дунё силсиласининг бешинчи жузи. CD форматида сурат ва овоз шаклида (DVD)қуйидагилари сотувга чиқарилган. 1. “Умр сафари” Ҳаж ва умра таълимоти. 2. Ҳикматли дунё силсиласининг биринчи жузи. 3. Ҳикматли дунё силсиласининг иккинчи жузи. 4. Ҳикматли дунё силсиласининг учинчи жузи. Булардан ташқари шайх хазратларининг интернетнинг қуйидаги адресларда “websayt”лари бор. Улар; www.islom.uz www.islam.uz www.info.islam.uz www.muslimaat.uz www.quran.uz www.hadis.islom.uz halol.org Ушбу “websayt”лар ўзбек ва рус тилларида ҳамда крилл ва лотин ҳарфларидадир. Мазкур сайтлар исломий мустақил давлардаги энг катта ва машҳур сайтлар бўлиб, деярлик ҳар куни янгилаб борилади. Ундаги зиёратчиларнинг диний ва ижтимоий саволларига жавоб берилади. Ва ҳар турлик мусобақалар олиб борилади. Шунингдек шайх хазратлари ҳафтада икки марта катта имомларга тафсирдан, олий маъҳад устозларига ҳадисдан ва баъзи масжид имомларига улумул Қуръондан дарс ўтказадилар. Ва яна булардан ташқари мусулмонлар уйларида, масжидларда, маросимларда ва бошқа ўринларда хутба ва мавъиза билан мусулмонларни хушнуд этадилар. Uxan. Uxan (xito. 武汉/武漢) — Xitoyning Xunbey viloyati markazi, eng aholisi zich shaharlardan biri. Yanza va Xan`shuy daryolari kesishgan joyda barpo etilgan. Aholisi 9 100 000 kishi (2006). Uxanda Xitoy Bosh vazir o`rinbosari U I xonim tavallud topgan. Gitin Funokoshi. Gitin Funokoshi(1868-1957)-Okinava shahrining karate masteri.U birinchi bo`lib Yaponiyaliklarga karate jang san`atini o`rgatgan.Gitin Funokoshi Yaponiyada karate otasi va Shotokan Karate-do yo`nalishini yaratgan inson hisoblanadi GIGABYTE Technology. Gigabyte Technology — тайваньская компания по производству системных плат, видеокарт и другой компьютерной техники. Основанная в 1986 году и представлявшая собой изначально группу исследователей и разработчиков, сегодня превратилась в мирового лидера рынка системных плат и графических ускорителей. Деятельность. Стремясь к максимальному увеличению круга своих клиентов, GIGABYTE постоянно расширяет ассортимент своей продукции, в который к настоящему моменту входят самые разнообразные устройства, в том числе Ноутбуки и настольные ПК, решения для цифрового дома, серверы, устройства связи, мобильные и портативные устройства. К 2008 г. — один из лидеров мирового рынка системных плат, вместе с другими тайваньскими компаниями — Elitegroup Computer Systems (ECS), Asustek Computer, Micro-Star International (MSI), Foxconn. Рыночная доля GIGABYTE в России на рынке системных плат — 35 % (2008 г.). Производство. Производственная фабрика Nan-Ping — является самой крупной производственной площадкой компании, специализируемая на выпуске материнских плат и видеокарт. По количеству конвейерных линий фабрика Nan-Ping превосходит фабрики Ning-Bo и Dong-Guan вместе взятые. Фабрика Nan-Ping имеет девять линий поверхностного монтажа по технологии SMT, десять линий DIP-монтажа, девять тестовых и восемь упаковочных линий. Площадь фабрики составляет 45 тыс. кв. метров, с рабочим персоналом около 1,8 тыс. человек. Обозначение материнских плат. Gigabyte использует специальную систему наименования материнских плат. Например, рассмотрим GA-X58-UD3R. Первый сегмент («GA») просто обозначает, что перед нами системная плата производства Gigabyte. Второй сегмент («X58») обозначает чипсет, используемый на плате, в нашем случае это X58(Intel). Третий сегмент («UD3R»)самый информативный и он указывает на то, какие технологии реализованы на плате. Также по нему зачастую можно определить оснащённость платы. Статистика. По меньшей мере в каждом четвёртом персональном компьютере в мире установлена системная плата GIGABYTE. Denzel Washington. Denzel Washington () - afro-amerikalik aktyor va rejissor. Ikki marotaba Oskar mukofoti sovrindori. Magistr. Magistr (lot. "magister" - boshliq, ustoz) - bakalavr va fan doktori o`rtasidagi ilmiy daraja. Tayanch oliy ta`lim kusidan so`ng qo`shimcha dastur bajargan, mahsus imtihonlarni topshirgan va muayyan ilmiy ishni homoya qilgan shaxlarga beriladi. O`zbekistonda "Ta`lim to`g`risida"gi qonun va "Kadrlar tayyorlash milliy dasturi" (1997) ga muvofiq, universitetlar, akademiyalar, institut va oliy maktabning boshqa ta`lim muassasalarida oliy ta`limning 2-bosqichi ya`ni magistraturani tugatganlarga beriladigan daraja. Davlat malaka attestatsiyasi yakunlariga ko`ra beriladi. Magistrlarga tomonidan tasdiqlangan namunadagi, kasb-hunar va ilmiy faoliyati bilan shug`ullanish huquqini beradigan diplom topshiriladi. University of Oslo. Oslo universiteti - Norvegiyadagi birinchi universitet. 1811-yilda tashkil etilgan. Ilohiyot, yurisprudentsiya, tibbiyot, tarix va falsafa, matematika va tabiy fanlar, stomatologiya, ijtimoiy fanlar bo`yicha mutaxassislar tayyorlaydi. Tarkibida bir qancha institut va ilmiy jamiyatlar bor. Kutubxonasida 2 mln.dan ortiq asar saqlanadi. Universitetda 32000 dan ortiq talaba ta`lim oladi, mingdan ortiq o`qituvchi ishlaydi. Teledoʻmboqlar. Anne Wood tomonidan yaratilgan Birlashgan Qirollik multserialidir. BBC kanalida 1997-2001. Racibórz. Racibórz (Nemis tilida "Ratibor") – Polshadagi shahar. Pearl Jam Diskografiyasi. Bu maqola Pearl Jam haqida qo'shimcha ma'lumotdir. Bootleg. Во время тура 2000 года гитаристу Стоуну Госсарду пришла идея, осуществив которую, можно было «задушить» производителей нелегальных концертных бутлегов Pearl Jam. В 2000 году было выпущено сразу несколько десятков бутлегов, записанных после каждого концерта. Каждый выпущенный бутлег распространялся локально — в случае европейского турне, выпускалось по одному бутлегу на страну. В то время, как в америке был выпущен в среднем 1 бутлег на штат. Общий тираж бутлегов составил более 5 миллионов копий. North America Leg 1 BootlegsReleased: February 27, 2001 North America Leg 2 BootlegsReleased: March 27, 2001 "X-Mas" Singllar. Начиная с 1991 года Pearl Jam выпускали специальный подарочный релиз. Ежегодно, 25 февраля, каждый фанат Pearl Jam, состоящий в их официальном фан-клубе, обнаруживал в своем почтовом ящике рождественский подарок от любимой группы-бесплатный сингл. Muhaddis. Muhaddis ("arab. - hadis rivoyat qiluvchi") - hadislarni toʻplash, saralash va sharhlash bilan shugʻullangan ilohiyotchi. Muhammad (S.A.V) vafotidan keyin hadislarni toʻplash keng aʼnanaga aylana boshlanishi natijasida ilohiyotchilarning bir qismi bu sohada uxtisoslashgan va ular muhaddislar deb nom olgan. Hadis toʻplamlari islom anʼanasida eʼtibor qozonib, muhaddislar (mas., Imom al-Buxoriy, Muslim ibn alhajjoj, Ibn Moja va boshq.) islom tarixida mashhur boʻlib ketgan. Semurg‘ yoki Parizod va Bunyod. "Hamid Olimjon" Daraxt qurigan edi, qurib churigan edi. Yıldız Tilbe. Yıldız Tilbe (1966, 16 iyul) turk pop qoʻshiqchisidir. Ziyodin. Ziyodin - Samarqand viloyatining Paxtachi tumanidagi shahar, tuman markazi. Ferrit. Ferrit ("lot ferrum - temir") - uglerodning temirdagi qattiq eritmasi. HB 60-80 ga teng. Brinell usuli. Brinell usuli - material qattiqligini aniqlovchi asosiy usullardan biri. Tarixi. Shvetsiyalik muhandis Brinell, Yuxan Avgust (1849—1925) asos solgan. Sinov tartibi va hisoblar. formula_2 Vikkers usuli. Vikkers usuli - metallurgiyada materiallarning qattiqligini aniqlash usullaridan biri. Bu usulda material sirtiga to`rt qirrali piramida shaklidagi olmos uchlik botiriladi, taʼsir ettirilgan kuchning sirtda piramida qoldirgan izi yuziga nisbatan namunaning Bikkers bo`yicha qattiqligi va HV bilan belgilanadi. Botirish kuchi sinalayotgan buyumning qattiqligi yoki qalinligiga qarab tanlanadi (50, 100, 200, 300, 500, 1000 Н). Bu usul metall va qotishmalarning yupqa yuza qatlamlari, yupqa listlar qattiqligini aniqlash uchun juda qulay hisoblanadi. Ledeburit. Ledeburit - sementit va austenit evtektik aralashmasi bo`lib, 1147 °C da hosil bo`ladi. Harorat 727 °C dan pastga tushsa, sementit bilan perlit aralashmasiga o`tadi. Tarkibida uglerod 4,3% bo`lib, mo`rt, HB 700 ga teng, oq cho`yan strukturasida bo`ladi. O’zbekiston temir yo’llari. DATYK "O’zbekiston temir yo’llari" Davlat Aktsiyadorlik Temir Yo`l Kompaniyasi - O’zbekistondagi eng yirik kompaniyalardan biri hisoblanadi. DATYK "O’zbekiston temir yo’llari" Davlat Aktsiyadorlik Temir Yo`l Kompaniyasi 1994 yil 7-noyabrda Oʻzbekiston Respublikasi xududida joylashgan sobiq Oʻrta Osiyo temir yo’llari negizida tashkil etilgan. Kompaniyaning asosiy yo`llarining umumiy uzinligi bugungi kunda 3645 kilometrga yaqinni tashkil etadi. Kompaniyada 54,7 mingdan ziyod kishi ishlaydi. Kompaniyaning yillik yuk aylanmasi barcha turdagi transport yuk aylanmasining 90% ga yaqinini tashkil etadi. Hamroqul Rizo. Hamroqul Rizo - jurnalist, shoir, O'zbekistonda xizmat ko'rsatgan madaniyat hodimi. "Umid karvonlari ", "Burgut bolasi", "Bahor keltirgan quvonch", "Sirdaryo Chimnorlari ", "Beshbulopda Bahor Edi " kabi 30 dan ortiq she'riy to'plam va asarlar muallifi. Qattiqlik. Qattiqlik jismlarning bir-biriga botish darajasi bilan aniqlanadigan qiymat bo’lib, bir jismning ikkinchi jismni botishiga qarshilik ko’rsatish xususiyatidir. Qovushoqlik. Qovushoqlik – jismni tashqi zarbiy (dinamik, mexanik) kuchlarga qarshilik ko’rsatish qobiliyatidir. Gʻarb. Gʻarb - dunyo tomonlaridan biri (Quyosh botadigan tomon). Janub. Janub - dunyo tomonlaridan biri. Dunyo xaritasida pastki tomonda. Ukrain tili. Ukrain tili - bir til sharqiy Evropada. Slavyan tillar oilasiga kiradi. Oygul bilan Baxtiyor. "Hamid Olimjon" Chol: “Bor,- dedi, - u-bu bor”, Yosir Arofat. Yosir Arofat (ياسر عرفات) — "Muhammal Abdul Rahmon Abdul Rauf Arofat Qadva Husayniy" 1929-yilning 24-avgustida Misr poytaxti Qohira shahrida tug‘ildi.Uning otasi tadbirkor-sarmoyador kishi edi, onasi esa farzandi to‘rt yoshga yetganida vafot etgandi. Arofatning avji bolalik yillari Quddusda yashaydigan amakisi uyida o‘tdi. Hali dunyo sir-sinoatlarini to‘la anglab yetmagan bolakay arablar va yahudiylar o‘rtasida kechayotgan shafqatsiz kurashlar, qirg‘inlarga ilk bor shu yerda guvoh bo‘ldi. Uning go‘dak tafakkuri va ongi aynan ana shu kurashlar girdobida shakllandi. Oiladagi farovonlik va to‘kinlik sabab, Arofat Qohira universitetida o‘qish, o‘z bilimlarini chuqurlashtirish imkoniga ega bo‘ldi. Eng qizig‘i, Arofat universitetda siyosat yoki iqtisod kabi nufuzli fakultetlarda emas, muhandislik yo‘nalishida o‘qidi (Aytishlaricha, u Yosir ism-laqabini ayni shu Qohiradagi tahsil yillarida olgan). 1948 yilgi voqealar Arofatning hayotiy maslak va maqsadlarini mutlaqo o‘zgartirib yubordi. Ko‘pchilikka ma’lumki, zikr etilgan yilda Falastinga qarashli hududlar qo‘shni millat tomonidan egallandi va yangi davlat tarkibiga qo‘shib olindi. Shu tariqa hozirgacha davom etib kelayotgan Falastin-Isroil ixtilofi yuzaga keldi. Arablar 1948 yil voqeasini “Nakba” (Fojia) deb atashdi. Shu yillarda Arofat va uning tarafdorlari tomonidan Falastinni ozod qilish bayrog‘i ostida FATX harakatiga asos solindi. Arofat esa bosib olingan hududlarni qaytarish yo‘lida kurashgan birlashmaga rahbarlik qildi. Ayni shu davrda harbiy sarkardalik va siyosiy yetakchilik qobiliyatini namoyish etgan Yosir Arofat xalqaro miqyosda obro‘-e’tibor qozona boshladi. Xalqaro maydondagi e’tirof ifodasi o‘laroq, u Arab davlatlari Ligasi tomonidan 1965 yili tashkil qilingan Falastin Ozodlik tashkiloti rahbari etib saylandi. Arofat qo‘mondonligidagi FATX harakati o‘tgan yillar davomida goh Livan, goh Iordaniya hududlarida harbiy operatsiyalar olib bordi. Xususan, 1968 yili Iordaniya hududiga Isroil qo‘shinining kiritilishi va bu hujum Arofat boshqaruvidagi kuchlar tomonidan qaytarilishi FATX hamda uning yetakchisiga bo‘lgan ishonchni oshirib yubordi. Iordaniyada FATX faoliyatining taqiqlanishi, Livanga qo‘shni davlat qo‘shini kiritilishi bilan mintaqadagi ahvol yanada og‘irlashdi. Arofat ham murakkab vaziyatdan kelib chiqib, Tunisdan panoh topishga majbur bo‘ldi. 1988 yili Falastin tarixida katta siyosiy voqea ro‘y berdi va, aytish kerakki, bu hodisa sababchisi ham aynan Arofat bo‘ldi. Ozodlik tashkiloti va harakati rahbari Iordan daryosining g‘arbiy hududi hamda G‘azo sektorida Falastin davlati tashkil topganini e’lon qildi. Yil oxiriga borib, yangi davlat dunyoning 70 mamlakati hukumatlari tomonidan tan olindi. 1993 yili Norvegiya poytaxti Oslo shahrida esa Isroil bosh vaziri Ishoq Rabin va Yosir Arofat ishtirokida tarixiy tinchlik shartnomasi imzolandi. Basketbol. Basketbol – inglizcha basketball so’zida olingan (basket – savat, ball – to’p) bo’lib, xar birida beshtadan o’yinchi ishtirok etadigan jamoaviy sport turidir. Uyindan bosh maqsad – to’pni qo’l bilan o’ynagan xolda 3,05 m balandlikdagi shitga mustaxkamlangan savatga tushirib, imkon qadar ko’proq ochko olish. Xar bir jamoada beshtadan o’yinchi ishtirok etadi. Basketbolning vatani AQSH uning «otasi» esa Djeyms Neysmit xisoblanadi. Uyin XIX asr oxirida paydo bo’lgan. Springfild xalqaro mashgulotlar maktabining jismoniy tarbiya o’qituvchisi, bir paytlar ajoyib regbichi va gimnastikachi bo’lgan Djeyms Neysmit (1861 yil tugilgan – 1932 yil vafot etgan) talabalarning qishki paytda jismonan yanada ko’proq chiniqtirish maqsadida zalda to’p bilan o’ynaladigan yangi o’yin o’ylab topdi. U to’pni tashlash orqali talabalarning merganligini tekshirib ko’rish uchun qorovuldan ikki bo’sh quti keltirishni iltimos qildi. Quti topa olmagan qorovul meva solinadigan savat keltirdi. Savatlarni balandligi 3,05 m bulgan zalning ikki tomonidagi balkonga o’rnashtirdi. SHu tariqa basketbol vujudga keldi. Neysmit yangi o’yinning qoidalarini ishlab chiqdi va 1891 yilning 21 dekabrda Springfild maktabining zalida birinchi basketbol uchrashuvi o’tkazildi. Guruxda 18 talaba mavjud edi. Uyinda xar biri 9 kishidan iborat 2 jamoa ishtirok etdi. Basketbolning dastlabki qoidalari 13 qismdan iborat edi va ulardan ba’zilari xozirgacha saqlanib qolingan. 1893 yilda savatlarni to’rli temir aylana bilan almashtirishdi. 1895 yilda esa ular shitlarga o’rnatildi. Oradan 2 yil o’tgach, xar bir jamoada 5 kishidan maydonga tushadigan bo’lishdi. 1893 yilda frantsiyalik Mel Ridu Springfild kollejini bitirgach, vataniga qaytdi va xamyurtlarini yangi o’yin bilan tanishtirdi. SHu tariqa basketbol butun Yevropaga tarqala boshladi. 1894 yilda esa Bob Geyli xitoyliklarni, Dunkan Petton esa xindlarni basketbol bilan tanishtirdi. 1927 yilning sentyabrda Jeneva jismoniya tarbiya maktabi ochildi va Springfild kolleji o’qituvchisi doktor Elmer Beri maktab direktorii etib tayinlandi. Ushbu maktab bitiruvchilari tufayli basketbol Latviya, Litva, Italiya, Frantsiya, CHexoslavakiyada ommaviylashib ketdi. Ko’pgina mamlakatlarda basketbol assotsiatsiyalari tashkil topdi. 1932 yil 18 iyunьda Jenevada milliy basketbol assotsiatsiyalarining dastlabki xalqaro konferentsiyasi o’tkazildi va unda Xalqaro Basketbol Federatsiyasi (FIBA) tashkil etildi. 1999 yilga kelib FIBAga a’zo davlatlar soni 180 dan oshib ketdi. 1936 yilgi Berlin Olimpiadasidan boshlab basketbol Olimpiadalar dasturidan o’rin oldi. 1935 yildan Yevropa, 1950 yildan boshlab jaxon chempionatlari o’tkazilib kelinmoqda. Ayollar basketboli esa 1976 yili Monrealdagi Olimpiadada debyutini nishonladi. AQSH t/j dunyodagi eng kuchli basketbol jamoasi xisoblanadi. Jaxondagi eng kuchli basketbol ligasi xam Milliy Basketbol Assotsiatsiyasi (MBA)dir. Liganing nomdor professional basketbolchilari 1992 yilgi Olimpiadadan boshlab AQSH t/j sharafini yirik musobaqalarda xam ximoya qilib kelmoqda. Olimpiada o’yinlari basketbol turnirida eng ko’p AQSH t/j golib chiqqan – 12 marta, Faqatgina SSSR 2 marta (1972, 1988), Yugoslaviya (1980) va Argentina (2004) Olimpiada chempioni nomini tortib olgan. Basketbol tarixidagi eng buyuk o’yinchilar AQSHlik Karim Abduljabbar, Lerri Berd, Medjik Djonson, Uilt CHemberlen, Uilьyam Rassel, Maykl Jordon xisoblanishadi. Zamonaviy basketbol yulduzlaridan SHakil O’nil, Kobi Brayant, Tim Dankan, Alen Ayverson, Lebron Djeymslarni e’tirof etish mumkin. Yevropa basketboli yulduzlaridan rossiyalik Andrey Kirilenko, germaniyalik Dirk Novitski, ispaniyalik Pou Gazolь, serbiyalik Predrag Stoyakovich va frantsiyalik Toni Parkerlarni e’tirof etish mumkin. SHuningdek xitoylik Yao Min va argentinalik Emmanuelь Jinobili xam Dune basketbol ixlosmandlari orasida katta nufuzga ega.--Hushnud 07:09, 24 Avgust 2009 (UTC) Asteroid. Asteroidlar (yunon. "aster" - yulduz va "eidos" - ko'rinish) - kichik sayyoralar; Quyosh atrofida elliptik orbitalar bo'ylab harakatlanuvchi va ko'pchiligi Mars va Yupiter orbitalari oralig'ida joylashgan kichik jismlar. Kometa. Kometalar (yunon. "kometes" - uzun sochli) - Quyosh tizimiga kiradigan kichik osmon jismlari. Kometalarning Quyosh atrofidagi harakat yo'llari (orbitalari) kichik sayyoralarnikiga qaraganda ancha cho'ziq bo'lgani uchun Quyoshga yaqinlashgandagina ko'rinadi. Avval ular osmonda xira oq tuman nuqtalarga o'xshab ko'rinib, keyin Quyoshga yaqinlashgani sari uning ta`sirida «dum» chiqaradi (ba`zan bir necha «dum» chiqarishi ham mumkin). Odatda, Kometalarning dumlari Quyoshga nisbatan qarama-qarshi yo'nalgan bo'ladi. Har yili 5-10 ta kometa kashf etiladi. Miltiq. Miltiq — o'q otish quroli. Ov va harbiy ishda qo'llaniladi. Dastlabki miltiq 12 asrda arablarda paydo bo'lgan. Miltiq yog'och dastaga mahkamlangan stvol (quvur)dan tuzilgan. Qadimgi miltiqlar pilta bilan o't oldirilgan (shuning uchun o'zbeklar orasida «pilta miltiq» deb ataladi). 14 asrda Yevropada silliq stvolli miltiq ishlab chiqarilgan. 16 asr birinchi yarmida Ispaniyada mushket deb nomlangan birmuncha tez o'qlanadigan miltiq ishlab chiqarildi. 17-18 asrlarga kelib o'yiq stvolli miltiq yaratilgan. 19-asrda tepki, piston va metall patronning ixtiro qilinishi miltiqni o'qlash tezligini birmuncha oshirdi. 1868-yildan boshlab Rossiyada patron gilzasini mexanik ravishda chiqarib tashlaydigan zatvorli miltiq ishlab chiqarila boshlangan. Hozir miltiqlardan, asosan, ov qilishda foydalaniladi. Stvol. Stvol - o'qotar qurollarning asosiy qismi. Doruk Ataoglu. Doruk Ataoğlu (1990, 5 avgustda tugʻilgan) turk pop, hard metal "The Cliff" qoʻshiqchisidir. Avtomat (qurol). Avtomat qurol — o'q otish quroli. U oʻq (snaryad) otilganda hosil bo'lgan porox gazining quvvati bilan o'z-o'zidan o'qlanib otilgani uchun shunday ataladi. U uzluksiz va yakka olish imkonini beradi. Avtomat qurol 19-asrning 2-yarmida paydo bo'lgan. Musée d'Orsay. Orsay (frans. Musée d'Orsay) — dunyoning eng yirik badiiy muzeylaridan biri. 1986-yili ochilgan. Maydoni: 57 400 m². 2007-yil davomida 3,2 mln kishi ziyorat etgan. Champs-Élysées. Champs-Élysées () is a prestigious avenue in Paris, France. Maktab. Maktab - o'qituvchi rahbarligida yosh avlodga ma'lumot beriladigan va tarbiyaviy ishlar olib boriladigan o'quv tarbiya muassasasi. O'zbekistonda maktab, asosan, davlat mulki bo'lib, unda o'qish bepuldir. Shu bilan birga oliy o'quv yurtlarida o'qish qisman shartnoma asosida ota-onalar mablag'lari hisobiga amalga oshiriladi. O'zbekiston Respublikasining 1997-yilda qabul qilingan «Ta`lim to'g'risida»gi qununi hamda «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi» da belgilab berilganidek, O'zbekiston maktablarida ta`lim oʻquvchilarning ona tilida olib boriladi. Barcha maktablarda o'quvchi va talabalar uchun uzliksiz tarzda ta`limning quyi bosqichidan yuqori bosqichiga o'tish ta`minlangan. Boshlang'ich va O'rta maktablarda ta`limning asosiy shakli - dars, o'rta maxsus va kasb-hunar, hamda oliy maktablarda - lektsiya. Dinga nisbatan:. Maktab-naqadar sehrli soʻz! Hozirgi kundagi raqamlarga murojaat qiladigan boʻlsak, har bir viloyatning oʻzida yuzga yaqin umumtaʼlim maktablari va maktab-internetlar mavjud. Maktab-internatlar maʼlum bir fanga ixtisoslashgan boʻlib, unda oʻquvchilar asosan ixtisoslashtirilgan fanlar boʻyicha chuqurroq bilim olishadi. Bunday maktab internatlarda tumanlardan qatnab oʻqiydigan oʻquvchilar yotoqxona bilan taʼminlanadi. Surxondaryo viloyatining oʻzida ham koʻplab maktab internatlar mavjud. Ayniqsa koʻpchilik tomonidan eʼtirof etilgan Fizika va matematika maktab internati ham 300 dan ortiq oʻquvchilarni oʻz oldiga jalb qilmoqda. Shu maktab internat Yaponiya grantini yutib olgan. Bu grant 4 333 $ AQSH dollariga teng….. Taqvim. Taqvim - yil, oy va hafta kunlari, asosiy bayramlar haqidagi axborotlardan iborat, ba`zan astronomik ma`lumotlar ham beriladigan bosma nashr. Larisa Dolina. Larisa Dolina (Лариса Александровна Долина *10-sentabr 1955). rus qoʻsiqchisi. Islomiy taqvim. Islomiy taqvim - melodiy 638-yili xalifa Umar (melodiy 592–644 yillar), roziyallohu anhu, tomonidan joriy qilingan. Ushbu taqvim qamariy bo'lib, oy harakatiga asoslangan edi. Umar, roziyallohu anhu, ushbu taqvimni o'z davrida amalda bo'lgan turli taqvimlar o'rtasida yuzaga kelayotgan ziddiyatlarni bartaraf etish uchun joriy qilgan. Umar, bir necha sahobalar bilan maslahatlashib, yil boshi sifatida hijrat yilini tanlashga qaror qilishgan. Taqvimning boshlanish nuqtasi sifatida Hijrat qilingan yilning 1 Muharram kuni tanlangan. Hijriy sana, odatda Gʻarb adabiyotida A.H. deb qisqartirib yoziladi(Bu lotincha "Anno Hegirae" so'zining qisqartmasidir. Birinchi Hijriy sananing birinchi Muharram kuni (Muharram 1, 1 A.H.) Grigorian taqvimida 622-yil 16 iyulga to'g'ri keladi). Payg'ambar Muhammad (S.A.V)ning, Makkadan Madinaga hijratlari esa Grigorian taqvimining 622 yil Sentabr oyiga to'g'ri keladi. Kurtlar Vadisi Gladio. V posledniye dni, povestka dnya volki koonusu Kurtlar Vadisi Gladioeta dolina budet kones moyey Sinama film zakanchivayetsya s 6-y yejegodnoy soname priklyucheniy lyubopitno obo vsex bunlarin. Eti biyana Kurtlar Vadisi chto prinosit Gladio kakoy den cikaracak vodi v litso vse vremya, chto zriteli dusunurken pri sʼyemke budet zakonchen i na ekrane, kogda otnositelniy prioritet etogo udivitelnogo bittiginde No, konechno, bolshe, chem ulasacaktir auditoriya filma Iraka. Kurtlar Vadisi любому интересно ediyormu Что это значит? Kurtlar Vadisi Гладио Что это значит? Гладио Почему? Гладио действительно какие? Если нет dusundunuzmu их urnumudur мечтой, но сегодня я серия dusunmedim Када izledigim и кино Kurtlar Vadisi, Kurtlar Vadisi Kurtlar Vadisi Irak Гладио обратил мое внимание на мое внимание и любопытство, чем фильм с bekledigim olmadi. На самом деле я так много удивительного в Турции, все izleyicilerdede мониторинга с интересом uyandirmasi Поэтому, возможно, неизвестные факты о Турции, чтобы видеть. В прессе постоянно слышу это имя, знают имя Гладио Добро пожаловать в темных сил, которые не считают нашу страну кровотечение Возьмите хотели найти Стамбуле кровотечение. Были убиты 57 человек. Четыре пункта, по крайней мере четыре тонны взрывчатых веществ взорвалась в крови все замерли. 16 и 21 ноября дня в Бейоглу Osmanbey британского консульства и банка HSBC в Левенте перед быть взорвана бомба автомобилей в С-4 взрывоопасные материалы в газете yans?d?.Konunun взрывчатыми веществами среди специалистов С-4 Форма ЦРУ и Пентагоном Пентагон Производство Производство знает. Пластического материала известный как C-уничтожение во всем мире 4'ler используется террористическими организациями. Так что США финансируемой террористической организации... Susurluk документы в своей книге, 1 Генерал Эшреф Битлис сержантского Хюсейна Oguz С-4 типа самолетов был увеличен бомба, заложенная говорит. (Ш. 216) C-4 пластиковая бомба взрыв, который превратил трек не выходит. C-нерешенной 4'leri рай, и наша страна об убийствах с РПК и договаривающихся газете фельетон, признаюсь, я обнаружил при написании романа. Погибло много людей в этой стране не может найти убийцу. Джем Ugur Mumcu Esref Битлис Генерал-майор Ersever даже как преднамеренные убийцы не могут найти множество знаменитостей. Когда прокурор ДГМ не идти на вершине Нусрет Demiral убийство Угура Мумджу на ведущую орла Тургут Озал istemisti.Rahmetli Демираг покинул турецкий элементом Gladio'sunun. Позднее Проф Танер K?slal? список. Hablemitoglu добавил. Кемалистской-секуляристами из которых общественность, а также демократия и права человека тайной организацией врагом люди обращаются к инвертор бить и демократизации, для предотвращения новых мельницы для ceviriyor.1993 Основанная в парламенте нераскрытых убийств комиссии за месяц, то поиск по событиям и результат varamad?.Kontrgerilla объяснения, связанные с убийством круга руководителей по вопросам безопасности Генерального директората и капрал Orakoglu Бюлента Кадир Ханафи Acv? знает вещи, как эксперты Сара были судимы военными судами были приговорены к сканировать попросили замолчать. Ханафи Hunter лежали внутри. Решение и судьям принять Orakoglu Устав Sarumsak'a затем был изгнан из армии. Длинный исследований нераскрытых убийств обнаружены и, признаюсь, я уже упоминал роман прологом это факт.Osvoboditelnaya voyna 7-8 tisyach muchenikov, mi schitayem, chto eto v chetire raza bolshe otxodov, vse bolshe i bolshe lyudey ". ITALYaNSKIY GLADIOʻSU taynix organizatsiy v Tursii, chto v programme igr, pochemu ubivayut drugix, kotoriye ponimayut, kakiye massoviye boyni, i kotoriye planiruyutsya i osuщestvlyayutsya s prosboy, yesli yest znat, Italiya Dat obrazsi, svyazanniye s bakmal?.Itiraf mne, kak ya nashel informatsiyu, kotoruyu ya sitiroval roman: Soyedinenniye Shtati lyubogo kommunisticheskogo pravitelstva v Italii po likvidatsii protivopexotnix sotsialisti pozvolit im razlichat organizatsiya, sozdannaya dlya mobilizatsii. Osnovannaya v 1942 godu v sekretnoy slujbe potrebnosti, kotoriye mogut bit ispolzovani v rabote stremitsya ustranit putanitsu budet okazivat podderjku reaksionnogo dvijeniya. Italiya v politicheskoy jizni i likvidatsii kommunisticheskogo fashistskoy komandoy professionalnix ubiys i ustanovit ix v pravitelstvo ili grajdanskoye naseleniye sifr dlya ispolzovaniya v napadeniyax kommunisti vzyat na sebya otvetstvennost, chtobi pomoch antipartiynoy i sozdat novuyu partiyu pritselilsya. 1 avgusta, 1949, Italiya vstupila v NATO. Armeyskoy razvedki Sifar sentyabrya 1, 1949, takje idet v ekspluatatsiyu. Ona budet po-prejnemu zaviset ot xaraktera interesi SShA, to v NATO Gyeneralniy sekretar Organizatsii SIFAR'?n, chto ministr oboroni M. Bili provedeni Bronzo. Amerikanskiy taynogo agenta po obslujivaniyu operatsiy proxodilo pod nadzorom Offieʼnin Karmel. Sbor informatsii, poleznoy dlya Vashingtona i Italiyu kontrolirovat voyenniye obyazatelstva NATO, amerikanskiye spesslujbi takim obrazom Sifar razlichnim otraslyam bil neofitsialnim.Инициатива по первым солдаты время в Италии в 1964 году Италия была потрясена демократии. Март 1964, командующий жандармерией генерал Де Лоренцо в Риме на встрече с командующим силами в чрезвычайного положения позволяет сил жандармерии вмешаться подготовил план. Это Индивидуальный план "жандармов вмешиваться в чувствительных районах Италии для подготовки к весьма интенсивной деятельности предусматривается. Июнь 1964 к ним готовиться в связи с просьбой разъяснить некоторые офицеры в соответствии с договором НАТО и американских властей в Италии, в гармонии с подготовленной внутренней безопасности будет применяться plan?n?n услугами edildi.Gizli выражение политико-военную и государственную тайну концепции, лежащие в жилье, а также понять истину вмешиваться в их усилиях. Как и в Турции часто гражданские лица и военнослужащие, и тайные точки служба по контролю за бурного периода с 1969 kuramad?lar.Italya записей. За пять лет убийств и актов насилия izledi.1980 друг друга в истории Италии был подорван с кровавое убийство с терроризмом возродилась.Взрыв бомбы помещается в Болонье станция 85 человек потеряли жизнь и было ранено более двухсот человек. Кто организует террор? Прокуроры и наблюдатели лет понимает сложные переплетения сети пытался. До 1991 года в Венеции нескольких текущих судебных расследований было выявлено, что правда: все эти кровавые насилия, террора и актеры появляются различные нео-фашистских группировок в Италии за террористическую стратегию на различных этапах удерживали власть только как военная секретная служба казалось. P2 масонской ложе рядом с органом управления Licio Gelli'nin итальянской военной службы в соответствии с этапом в центр терроризма до 1964, 1980, темно ролей и действия услуги duzenleyicisiydi.Gizli все исследования, о государственной тайне на барже были лишь предлогом. Судебное расследование, прокуроры нашли виновных в закрытии все важные люди были разумными по сравнению с неожиданным решением. Недавние террористические события, последовавшие за прошествии десяти лет в Италии, создатель темное время эта волна террора, не может быть признан виновным, хотя никаких свидетелей и каких-либо объяснений yap?lmad?.Onemli отсутствует с середины. Прокуроры быстрее увидели, что секретные архивы служебных файлов отсутствует. Основанная в 1969 году в Парламентскую комиссию по расследованию снизился трудной задачей. Ключевые свидетели из середины, помощь Г-н Рокка kayboluyordu.Once генерал Де Лоренцо, 27 июня, 1969, был найден мертвым в офисе. Важной частью Rocca'daki документы kaybolacakt?.27 необъяснимое в автомобильной катастрофе в июле 1969, Генеральный Ciglieri жизни подготовил доклад общественно значимым услугам тайной kaybetti.Onu, Генеральный Manes'in после смерти. В дни перед Комиссией Манес выражение стало жертвой KALB кризиса. 8 января 1970, У. С. начальника штаба армии Генеральный Westmoreland'?n подписи Field Manual 30-31 кода была классифицирована Top Secret 138-страничном документе будет выпущен вдруг объявил турецкий журналист, была упразднена, и публикаций engellendi.1980 от нео-фашистскими итальянских судов группа P2 масонской ложи и спецслужб Италии собрались в том же порядке, в Италии, состоящая из военнослужащих и гражданских лиц для определения существования тайной организации. Масонских лож и секретных служб ЦРУ в бизнес является незаконным, организованной преступностью и терроризмом ближе друг к другу в январе 1990 года прокурор Фелиса Кассона bagl?yd?.9 контролем спецслужб обнаружены тайные склады оружия. Въезд в секретных архивах службы. Под непосредственным контролем спецслужб и НАТО, гражданской и солдаты образовали незаконную организацию документально существование. Письма о тайной организации сопротивления против шпионажа организация, которая занимается созданием Гладио НАТО протоколы, подписанные в 50-х годов говорили. В период с 1956-62 и Гладио тайной военной разведки в верхней части лица, был генерал де Лоренца. Премьер-министры Организации грязную работу Президент был проинформирован время от времени ликвидировать образование не показывать усилия. Этого достаточно, чтобы показать, насколько эффективной организацией. Сходства между Италией и Турцией, Грецией и Италией нужно установить degil.Belcika храбрых гражданских лиц и политиков с прокурорами использовать силу тайного Гладио-организации Тип государство, банды были обнаружены. Турция продолжает совершать убийства в Гладио. "Гладио спецназа АПАРТАМЕНТЫ" в таких странах, как Греция Италия Бельгия показал, в нашей стране, несмотря на наличие еще не обнаружены. Подполковник в отставке Талат Турхан частная война террора в его книге и Stay-за Гладио в Турции спецназа Dairesi'dir сказал. (П. 14) Талат Турхан "в стране, виновные в совершении политических убийств, в настоящее время обрабатываются разведки, вероятно, не являются преступниками. Это может быть один или более из внутренней разведывательными организациями, такими, как внешний спецслужбы может иметь. Отечественные и иностранные спецслужбы или общества в форме действия выполняются решения должна выполнить ". Он говорит. (С. II) другую того же автора, нашел интересное: "В стране, виновных в совершении таких действий не увеличился в результате действий будет продолжена." (С. III) Турхан организации, в соответствии с Турцией 'S вступление в НАТО после мобилизации Инспекция была создана с именем а потом взял имя спецназа Департамента. 20 лет террора и разведки в своей работе и книги, известный своими Турхан спецназа Агентства, находящиеся в talimname задачи перечислены следующим образом: "Человек, чтобы убить бомбардировки парализовали вооруженные грабежи пытки в похищении людей через tethis дисков и событий на ответные действия и брать заложников для пропаганды и саботажа путем поджога запугивание шантаж распространении ложных сведений "(стр. 23) 12 марта 12 сентября время я чувствую, как я слышал плач жизни:" Мы видели их все. В самом деле, анархисты, а не им ли спецназа Департамента делаете? "Спецназа департамент получил от создания talimname Америки. Операция "Contrgerilla в настоящее время переводится на турецкий МИД 31-16 ? talimname. Только имя изменений: СТ 31-15 Сухопутных войск Сахара-Gayr? регулярные силы против Talimname операциям генерала Али talimname Keskiner imzas?ylaT этот день и 31-15 мая 25, 1964 Ops: 1708-74-64 MR. Ta.Krl. НКЦ вступило в силу, согласно указу от. (П. 26) на сегодняшний день эта организация уполномоченным лицам патриотические элементы (!) Состоит из гражданских лиц также было объяснить.Green Wing Аладдин Абдулла Седата Пекер Catl? Aladdin Cakycy таких людей, как гражданских и патриотических (!) Люди, как известно, все ". Отечественная связи MHP серьезные сомнения о том, где спецназ Департамента, таких, как финансирование Соединенными Штатами осуществляется уполномоченными лицами, описываются". Саид Талат Турхан. (с.27) Генерального штаба на пресс-брифинге президент спецназа департамента, бригадный генерал Кемаль Йылмаз сделаны следующие объяснения: "Специальное агентство Warfare сентября 7, 1952 текущего Совет национальной безопасности является национальной обороны Верховного Совета 17 / C No была создана решением ". (п. 30) Талат Турхан продолжает:" спецназа Департамента законодательства о подпольной организации. Организации состоят из людей. Она приняла участие в высоких люди уровня OHD представляется тайну иммунитета. Достичь верхней рядах большинства генералов или спецназа Департамента в Массачусетском технологическом институте Является ли простым совпадением задачу делать? "(П. 30) DO крыши Турции Gladio'su Зеленая дня и многое другое Fadime Сахин из Muslum использовали. Перед поездкой в Сирию Приказы Gladio'nun APO. Дев-Сол, такие организации, как "Хезболлах" в DHKP-C Gladio'nun домена girer.Gladio 'S, где некоторые имена в официальный документ, в котором в реальном Susurluk отчета. Премьер-министр также использовать кулаки или даже Gladio'nun Грин поняла из доклада. Гладио в прошлом, и эксперт Сержант Semdin Сакика просочились в прессу Дженгиз Ersever исповеди играли в эту игру и назначения рухнула. Танер Казарма Hablemitoglu'nu убиты. Людей, имеющих скрытые иммунитета также открыть много больше игр. Аладдин и других групп органов Timurtas Green Wing ярмарка амнистии покрытие должно быть удалено. То, что они делают, и их связь с объяснением Гладио должны быть обеспечены. Как мы в Италии, Гладио спецназа бюро парламента, но и cokertilmeli.Bu MIT полиции и Генерального штаба жандармерии полностью взяв под свой контроль разведки это возможно. Susurluk комиссия в своем заявлении от Ханафи Hunter гражданский контроль над разведывательными службами находится далеко от ЦРУ в Америке, в том числе заявления ediyor.Halbuki всех разведывательных ведомств как человека Ассамблеи denetimindedir.Mert Ханафи Hunter 28 февраля во время импульса учреждение находится в процессе подготовки к министру внутренних дел поступило сообщение о таком арестом и судом и были приговорены внепарламентских ситуация edildi.Bu Ассамблее в стране не зависящим от наличия сил и незаконных обработчика бизнес выявлено. Незаконное собрание и управление любыми внешними организациями по zabt U вынуждены покупать RABT. Или больше Танера Джем Угура Мумджу Казарма Ersever людей будет приводить заместитель Мехмет Али Бирдаля снят Sincarlar премьер-министров и ударил кулаком этим документам гарантировано. Турция не может быть нерешенной в передней части законности развития не могут быть запущены гражданскими лицами. Европейский союз антидемократический переворот Blah Blah giremez.Zaten также ЦРУ и Моссад работает с деспотическим полномочия Militer oynuyor.Gladio игра в Турции в версии того, как Турция пытается сыграть то, что игра, как ветряная мельница поворот? Больше тех, кто интересуется "Itiraf I" Пусть их читать. СООБЩЕНИЕ старого города Стамбула губернатором Хайри ДЕТЕКТИВ Kozakc?oglu сказал телепрограммы в определенных местах, которые продают взрывчатые вещества и шесть контрольных вот парень, здесь много взрывчатки, чтобы привлечь внимание и последующие она говорит. В Стамбуле в каждом конкретном случае весит тонну взрывчатки была взорвана. Кто может принять такое количество взрывчатых веществ? Следовать ли кто будет пойман? Такое большое количество взрывчатых веществ, разведывательными учреждениями, но принимает его послание от бомб, которые yakalanmaz.Patlat?lan: 1 Турция и Израиль политику правительства США не поддерживают присутствие сердца и души динамит был сделан. Израиль и Турция безоговорочного обязан следовать политике США проходит рядом с бинарными. 2. Исламский терроризм подпитывается сообщении дается. Терроризм угрожает миру предположительно. Америка и Израиль в борьбе против терроризма является правом. 3. Израиль палестинские убийств, совершенных в Ираке Америка пытается оправдать. 4. Турецкое правительство в попытке обрезать Gladiosunun полномочия. 7. Соблюдение секретарем Совета национальной безопасности Генерал-пакета может быть одной из гражданских лиц. Помощь в выборе своих собственных. Его работа не будет носить конфиденциальный характер. Все это не приходит к нам и в работе спецназа Департамента, которые занимаются с ним, что вы хотите указать величину. 5. Европейский союз правительства и организации гражданского общества, которые всегда хотят, чтобы войти, я не хочу, чтобы сказать "нет Gladio'muz. Тогда нераскрытых убийств не может быть обработан я имею в виду, что я не делегат мои полномочия. Гладио и реакция показывает сопротивление. Вы знаете, что Турция вступит в Европейский Союз не сможет дышать.С одной стороны, производит террора, с другой рукой ударил правительство карта Кипра. Гражданское общество и правительства со стороны общественности. Но так как ЦРУ и Моссад турецких Gladio'sundan. Давайте посмотрим, кто будет смеяться последним? Организаций, которые на конфиденциальной Ulaaai глубокое вас? Переваривать нашего народа в демократию, и наше правительство не так ли? Другим, мы не так ли? АЛИ KAVAKLI ТЭЦ ERKAN департамента Специального Harpciler спецназа армии командования и Генерального секретариата президентских обязанностей Озал периода, содержащийся в отставной генерал Кемаль ЯМАК нарушил молчание. Участник "Тень и тени в оставшиеся следы Мы становимся" название из Dogan книги будут доступны в ближайшее время в своих воспоминаниях период Народно-республиканская партия Председатель Бюлента Эджевита "Stay-позади", отвечая на обвинения, ТЭЦ Некоторые депутаты также ac?klad?.Bunun Специальный Harpci Эджевита принадлежит только одному Государство указывалось, что "отставной генерал Кемаль ЯМАК самым кто-то поднять, но я знаю, на данном этапе я хочу писать", он утверждает, что больше, сказал: PARTY СТЕКЛА толстое стекло MIDIR Эджевит премьер-министр 1978-79 ходе ранее в Сарыкамыш спецназа Президиум высказал председатель командира Сабри Yirmibesoglu больше с главой города вы говорите Партия националистического движения является членом этой организации узнали о существовании Stay-за пояснив, что эта ситуация сделала.Эджевит внимание СМИ к спецназа Департамент предложил, чтобы клеветнические ЯМАК пишет в книге: "Мир и война в Партия националистического движения не быть солдатами на их пути или быть возложена задача по времени? Является участником очки таким толстым стеклом? Wonder собственной партии г Эджевита если бы эти люди были из этого возражение было Gonna Be? Тогда из ТЭЦ в этой организации не думаю, что кто-то "из доверия ОЧЕНЬ НЕВОЗМОЖНО НОВОСТИ Эджевита из-за пребывания прения часто вспыхнул в парламенте с указанием ЯМАК знают каждого друга, многие из специальных депутатов Harpci объяснила:" Большинство кто будет поднять, но я знаю, на данный момент Я хочу написать. Г-н Эджевита авторитет основан на пожар, и г-н Эджевита время от времени внимание СМИ к себе вперед, как они говорят, что продолжать эту кампанию клеветы ведется в рамках этой организации, то по его собственной партии, сколько сотрудников и даже в Великое Национальное Собрание Турции друг на друга не знаем, как многие депутаты не существует и оно принадлежит только его собственной партии не является ситуацией, говорят, что можно было бы это мог быть? Vatansever БУДЕТ ЯМАК они Harpci специально обученный о том, как и почему они выбрали как поясняет: "В самом деле, их заместителей в срок не более молодого возраста в августе надежных упоминается и, при необходимости за счет интеграции с народом нации и на родину лидеры в борьбе может быть сделано для квалифицированного, поскольку они были избраны. Была создана Создать депутаты также свидетельствуют о правильности этого выбора было не ты? "(Стр. 461-462) от США $ 1 млн в год пришел спецназ Бюро также дает американцам, в особенности поддержка НАТО" подразумевается в концепции операций "на основе оперативных подразделений. Географическое положение и стратегические позиции нашей страны, где таких организаций будет сделать очень необходимо и очень полезно. В 1950-х годах, спецназ Департамента NON Низами Низами Real Warfare разделе, принимая во внимание необходимость такой организации была реализована. (s.248) перевод, как армия вошла в нашу квартиру, и поставлена задача, поскольку термин "нерегулярных войн" книжки. "Реал правовая война" не является. Как это "не регулярные военные силы" в экспрессии некоторых интерпретировать это как преднамеренное как "неуставные военной силы" не имеют смысла. (стр. 245) потребность в американских глава специальной помощи в офисе каждый год $ 1 млн в помощь предоставляется эта помощь запрашивается в Турции или в Соединенные Штаты запрос о необходимости для Америки, который будет использоваться, будет закуплен, техническое оборудование и оружие будет сделано для выплаты этих денег будет вычитаться. Г-н Эджевит сказал такие квартиры вместо официального бюджета или персонала, такие как заработная плата может быть использована на всех. (sa.254) MHP Американский президент "Я сказал:" Наша верных друзей сказал.1978-1979 командира "Во время моего премьер-министра после визита в наш район, в то время как Восточная командующего гарнизоном было говорить с генералами. Он был спецназ департамента работали, чтобы узнать подозрение, что я пытался получить от него информацию, как указано.Общий вопрос о нахождении необоснованные подозрения, что я:-Фард, я на сцене этого района Партия националистического движения (ПНД) Председатель спецназа Департамента в то же время непродление скрытой элементы не существуют? Общие сведения:-Да, но это само по себе является весьма надежным другом нашей патриотически ответил... "(28 ноября 1990 / газета Milliyet) K?z?ldere Специальный Harp'in не работают Cayan Махир и его друзья были убиты K?z?ldere случаи пыток и имя упоминается с известным вопросом Ziverbey павильон спецназа агентства 'D, не связанные с ЯМАК Эджевит описал "Stay-за был лучшим премьер-министром я должен объяснить", он конкретно критике, поскольку говорится в докладе. В 1924 году между 1971-74 Департамент Baskan?'yd? родился в городе Амасья Мерзифон. В 1945 году окончил военную академию в звании артиллерийского Astegmen. 1971 бригадным генералом 1975 Генерал-майор Генерал-лейтенант в 1979 году и в 1984 году был повышен до Orgenerallik. В звании бригадного генерала в период 1971-74 был главой генерального штаба спецназа. Армии был назначен июля 24, 1987 Командование сентября 1, 1989 в отставку из-за возрастных ограничений. Тургута Озала была Генерального секретариата Президиума до своей смерти. Женат, имеет троих детей. Приписываемого события в Салониках Stay-за в 1955 году взрыв в доме, где родился Ататюрк претензии. О событиях 6-7 сентября. Сожжение дворца культуры. 12 марта государственный переворот. K?z?ldere бойню. Ziverbey павильон запросам. Май 1, 1977 События. Покушение на Cigli Эджевит. Мехмет Али Агджа похищение из тюрьмы. Гази районе Чорум и Kahramanmaras событий. —AkoshA 20:50, 29 Avgust 2009 (UTC)[Mr.AkoshA]http://mailto:akbarshox_91@mail.ru Muharram. Muharram (arab. - "taqiqlangan, muqaddas") - arablarning Oy taqvimida, shuningdek, musulmonlarning hijriy yil hisobida birinchi oy. Muharram islomdan ilgari ham arablarda muqaddas oy hisoblangan, bu oyda qabilalar o‘rtasidaga urush-janjallar va qon to‘kishlar taqiqlangan. Bu Muharram oyining nomidan ham ko‘rinib turadi. Islomda Muharram urush man qilingan to‘rt oyning biridir. Safar. Safar - islomiy taqvimning ikkinchi oyi. Ramazon. Ramazon - hijriy yil hisobining to‘qqizinchi oyi. Islom dinida Ramazon oyida Alloh Muhammad (S.A.V)ga Qur’onni vahiy qilgan deb talqin etiladi. Shu sababli, Ramazon muqaddas oy hisoblanadi, bu oy davomida dindorlarga ro‘za tutish buyuriladi. Ramazon - arablarda islomdan avvalgi to‘rt muqaddas oydan biri; dastlab yoz fasliga to‘g‘ri kelgan. Islom dini joriy etilishi arafasida Makkada Ramazon oyida yaxshi amallar qilish (tahannus) an’ana bo‘lgan. Ramazon oyining 27-kuniga o‘tar kechasi Muhammad (S.A.V)ga birinchi vahiy kelgan. Ramazonda ro‘za tutish hijratdan 17-18 oy keyin, ya’ni qibla tomon o‘zgartirilgandan bir oydan so‘ng joriy etilgan. Ramazon bilan bog‘liq ko‘p sanalar ichida Rasululloh Muhammad (S.A.V)ning nabiralari Husash tavallud topgan kun (6-kun), Muhammad (S.A.V)ning zavjalari Xadicha vafot etgan kun (10-kun), Badr jangi kuni (17-kuni), Muhammad (S.A.V)ning Makkaga kirib kelishlari kuni (19-kun), Ali va imom Ali ar-Rizo vafot etgan kun (21-kun), Ali tavallud topgan kun (22-kun) kabilar e’zozlanadi. Ro‘zaning tugashi iyd al-fitr bayrami bilan nishonlanadi. Turli musulmon mamlakatlarida qadimgi dinlarga oid marosim, bayramlarni Ramazon oyiga to‘g‘ri kelib qolishi natijasida Ramazonga oid marosim va an’analar ham har bir mamlakatda o‘ziga xos o‘tkaziladi. Pichoq. Pichoq - kesuvchi asbob, odatda, tigʻ va dastadan iborat. Tigʻ qattiq metalldan bo'lib, bir yoki ikkala tomoni ham o'tkirlanib yasalgan bo'lishi mumkin. Togʻ. Togʻ - Yer rel'efining bir shakli. Şalom. Şalom (Ivritcha: שָׁלוֹם, Oʻzbek: Tinchlik) - Turk-Yahudi haftalik nashridir. Gazetaga 1947-yil 29-oktabrda Istanbul, Turkiyada Turk-Yahudi jurnalist Avram Leyon tarafidan asos solingan. Şalom Turkcha va bir sahifa Ladino tillarida tarqatiladi. Bugungi hafta gazetaning adadi 5 ming oshadi (yakshanba kunlari). Gazetaning noshiri jurnalist İvo Molinas. Gazetaning bosh muharriri jurnalist Yakup Barokas. Sadriddin Ayniy. Sadriddin Ayniy (haqiqiy ismi Sadriddin Said-Murodzoda)(t. 1878) - 29-dekabr, 1954 yirik tojik yozuvchisi va shoiri, tojik va oʻzbek tillarida ijod qilgan. Sadriddin Ayniy (Sadriddin Saidmurodov) 1878 yil 15 aprelda Buxoro viloyatining G’ijduvon tumanidagi Soktare qishlog‘ida o‘rtahol dehqon oilasida tug‘ilgan. 1884 - 87 yillarda qishloqdagi boshlang‘ich maktabda, 1890 -1900 yillarda Mir Arab, Olimjon, Badalbek, Hoji Zohid, Ko‘kaldosh madrasalarida tahsil olgan. Unga Ahmad Donishning «Navodir ul-vaqoe», Xoja Marog‘iyning «Ibrohimbekning sayohati» asarlari jiddiy ta’sir ko‘rsatadi. Sadriddinning birinchi g‘azali «Guli surx» («Qizil gul») 1895 yilda yozilgandir. Sadriddin Ayniy Tojikiston Fanlar akademiyasining birinchi prezidenti, O’zbekiston Fanlar akademiyasining faxriy a’zosi, tojik va o‘zbek adabiyotining buyuk namoyandasi, zullisonayn ijodkordir. Adibning asarlari o‘zbek tilida 8 jildda bosilib chiqqan. Sadriddin Ayniyning xasislik ramzi bo‘lgan qahramoni «Sudxo‘rning o‘limi» asaridagi Qori Ishkambadir. Adib 1954 yil 15 iyulda Dushanbe shahrida vafot etgan. Sadriddin Ayniy Behbudiy o‘limiga bag‘ishlagan marsiyasida Asarlari. «Esdaliklar» (tarjimai hol asari), «Tahsibus - sibyon» («Pok bola»), «Yoshlar tarbiyasi» (1909) darsligi, «Buxoro jallodlari» (1922), «Odina» (1924), «Qulbobo yoki ikki ozod» (1928), «Yetim» (1940), «Sudxo‘rning» (1939), «Eski maktab» (1935) kabi qissalar, «Doxunda» (1930), «Qullar» (1934) kabi romanlar, «Tojik adabiyotidan namunalar» (1926), «Qiz bola yoki Xolida» (1924), «Alisher Navoiy», «Ustod Ro‘dakiy» kabi ilmiy tadqiqotlari va boshq. Tojik sho’ro adabiyotining asoschisi, sho’ro davri o’zbek milliy adabiyotining shakllapishiga ulkan hissa qo’shgan atoqli adib, zakovatli olim, donishmand ustod va fidokor jamoat arbobi Sadriddin Ayniy Buxoro amirligiga qarashli G’ijduvon tumanining Soktare qishlog’ida 1878 yilning 15 aprelida dunyoga keldi. Politsentrizm. Politsentrizm (grek tilidan poly - ko'p + lotin tilidan centrum - to'planish) - dunyoning geopolitik tuzilishining eng muhimiy xossasi va printsipi. Isfara. Isfara - Исфара. Isfara Tojikiston * Abu Abdulloh Rudakiy. Abu Abdulloh Ja’far binni Muhammad binni Abdurahmon Odam 858 yili Samarqand shahri y**inidagi Panjrudak qishlog‘ida dehqon oilasida tug‘ilgan. Dastlabki ta’limni oila muhitida olgan Ja’far Samarqand madrasalarida zamonasidagi barcha bilimlarni puxta egallaydi, Qur’on hofizi darajasiga yetadi; xalq she’riyati, qo‘shiqlarini sevib kuylab yuradi; mashhur mashshoq va badihago‘y Abu Abbos Baxtiyordan musiqa ilmini o‘rganadi; barbat, rud, ud, chang, qonun asboblarini chalishda shuhrat qozonadi; musiqalarga o‘zi she’rlar bitib, ularda Rudakiy taxallusini qo‘llay boshlaydi. Arablar istilosiga barham berilib, markazlashgan davlat barpo etilgach, Xurosonu Movarounnahrda ilm-fan, madaniyat, adabiy hayot, hunarmandchilik, savdo-sotiq gurkirab rivojlanadi. Ayniqsa, davlatning qudrati Amir Nasr II Somoniy (914 — 943) davrida yanada oshadi. U shaharu qishloqlardan, uzoq-y**indan ahli hunar, ilm-adab ahlini markaz Buxoroga to‘playdi, ularning faoliyatiga sharoit tug‘dirib beradi, homiylik qiladi. She’riyat va musiqada shuhrati oshgan Rudakiy ham saroyga ch**irtiriladi. Natijada shoir butunlay ijodga sho‘ng‘ib ketadi: qasidalar, g‘azallar, ruboiy, qit’a, dostonlar yaratadi. Uning obro‘si ortib, boyligi ham oshib boradi. Bu xususda mashhur tarixchi, adib va adabiyotshunos Muhammad Avfiy «Lubob ul-albob»(1222) tazkirasida quyidagilarni yozgan: «Rudakiy usta cholg‘uchi bo‘lib yetishgach, uning ovozasi butun olamga yoyildi. Xuroson amiri Nasr binni Ahmad Somoniy uni o‘zining y**in kishilari qatoriga qo‘shgach, u yuqorilab ketdi, uning boyligi esa haddan tashqari ko‘pa¬yib ketdi... Undan keyingi shoirlar orasida hech kimga bunday boylik nasib etmadi va hech kim uning¬dek baxt egasi bo‘lolmadi». H**iqatan ham, Rudakiy Somoniy amirlarining eng «y**in nadimi» (Avfiy), xushxon hofiz, mohir mashshoq, nuktasanj shoir sifatida beqiyos obro‘ga ega edi. Somoniy amirlarining barcha safarlarida shoir asarlarining qo‘lyozmalari Turondan Xuroson shaharlariga tuyalarga yuklab olib borilib, ko‘z-ko‘z qilib yurilishi ham buni tasdiqlaydi. X asrning o‘rtalariga kelib saroydagi ahvol og‘irlashadi. O‘z homiysi va do‘stlaridan judo bo‘lgan, qartayib qolgan, saroy atrofidagi mashmashalardan zada Rudakiy umrining oxirgi yillarini o‘z qishlog‘ida o‘tkazib, 941 yili vafot etgan. Qadimiy sarchashmalarda Rudakiyning shaxsiyati, t**diri h**ida rang-barang ixtilofli fikrlar mavjud: ayrim olimlar shoir tug‘ma ojiz edi, deyishsa, ba’zi tadqiqot va m**olalarda u qand kasaliga giriftor bo‘lgani uchun qariganida ko‘r bo‘lib qolgan, degan fikr¬ni uqtiradilar. Bizningcha, Rudakiyning «modarzod ko‘r» bo‘lgani h**iqatga y**in. Zeroki, Homer, Abu A’lo al-Maariy, Ahmad Yugnakiy singari buyuk ijodkorlar ham tug‘ma ojizliklariga qaramay, o‘z asr¬larining yagonasi bo‘lganlar. Rudakiy ijodiy merosi h**idagi mulohazalar ham turli-tuman. As-Saolibiy(XI asr), Muhammad Avfiy, Nizomiy Aruziy Samar¬qandiy(XIII asr), Davlatshoh Samarqandiy(XVI asr) kabi olimlar shoir asarlarining hajmini bir million baytdan uch million baytgacha taxmin qiladilar. Bu r**am qay darajada mubolag‘ali bo‘lmasin, muttasil badiiy ijod bilan shug‘ullangan, doim badiha tarzida she’r aytib yurgan Rudakiy merosi ulkan bo‘lgani tabiiy. Yuksak vatanparvarlik ruhidagi «Buxoro» qasidasining yaratilish tarixi ham bu mulohazani quvvatlaydi. Afsuski, mo‘g‘ul yag‘mosining vahshiyligi tufayli O‘tror, Sa¬marqand va Buxoro kitobxonalaridagi dastxatlar kuyib, kul bo‘ldi. Shuning oqibatida Rudakiy asarlaridan bizgacha ikki ming baytdan ziyodroq namunalar s**lanib qolgan, xolos. Ammo ana shu boqiy misralarning o‘ziyoq Rudakiy dahosini tasavvur qilish imkonini beradi. Bahor oyi yetib kelib, qish oyini etdi yag‘mo, Fazo yuzin qopladi chang, qonga to‘ldi dashtu sahro. Ilk bahorning ko‘z yoshidan shoxlar oldi yuziga rang, Hamal oyin xush hididan bo‘ldi tuproq anbaroso. Layli yuzi kabi lola keng sahroda kulib turar, Majnun ko‘zi kabi bulut qon yoshini qilur daryo. Oqar suvdan kelmoqdadir har soatda gulob hidi, Mening yorim ariq ichra gul yuzini yuvmish go‘yo. Shu oddiy ko‘z bilan boqmagil, balki, Shoir asarlarida shodu xurramlik, Navro‘zi olam tarovatiyu, sharobning hayotbaxsh fazilati, yorning nozu karashmasiyu, do‘stlar diydorining farahbaxsh qudrati, xayr-ehson, insof va muruvvat, rahm-shafqatli bo‘lish ham masnaviylariyu qasidalarida, qit’ayu ruboiylarida zo‘r musiqiylikda tarannum etiladi. Rudakiy qasida janrining eng mumtoz namunalarini yaratgan. «Buxoro», «Mayning onasi», «Qarilikdan shikoyat» singari asarlarida shoir, bir tomondan, vatanparvarlik, insondo‘stlik, mehnatsevarlik, umrning qadriga yetish xususida jo‘shqin fikrlar yuritsa; ikkinchi tomondan, go‘zal tabiatni sevish, hamisha shodu xurram yashashga undaydi. Somoniy zodagonlar mad¬higa bag‘ishlangan qasidalarda esa, shoir ko‘proq ularning davlat ravn**i yo‘lidagi xizmatlarini, xalq farovonligini oshirishdagi sa’y-harakatlarini ta’riflashga intilgan. Rudakiy asarlari o‘ta sodda, ravon bir usulda — sahli mumtane’ — osonu nomumkin usulida yozilgan. O‘tmishda juda ko‘p forsiygo‘y shoirlar uning asarlariga o‘xshatma, tazminlar yozgan. Ammo biron ijodkor Rudakiy darajasiga yetolmagan. Jumladan, «Bo‘yi jo‘yi Mo‘liyon oyad hame...» deb boshlanadigan Buxoro qasidasiga fors-tojik adabiyoti klassiklaridan 120 shoir nazira yozgan. Ammo birontasi asl matn darajasiga yetolmagan: vazn, ohangini topganlar mavzuda qoqilgan, mavzuni nishonga to‘g‘ri ola olganlar esa, musiqiylik, qofiyani uddalay olmaganlar... Abu Abdulloh Rudakiy o‘zi kuylagan vatanparvarlik, ma’rifatparvarlik, xalqlar do‘stligi g‘oyalari bilan barcha zamonlarda bashariyatga xizmat qilaveradi. Shoir ijodi qadim ul-ayyomdan beri o‘zbek xalqiga juda y**in. Bobur «Muxtasar» risolasida shoir asarlaridan namunalar keltirgan, Po‘latxon Domullo Qayumiy o‘z tazkirasida shoir ijodini yoritgan. Ustozlarimiz S.Ayniy, N.Mallaev, Sh.Shomuhammad hamda M.Muinzoda Rudakiy hayoti va ijodini tahlil qilib, asarlarini tarjima etib, tar¬g‘ib qilishda zahmat chekkanlar. Badbaxt erur kimki, bermas ham yemas, Yeb ham ehson qilgan xushbaxt umrbod. Koreya Respublikasida Ta'lim Tizimi. Koreyaning zamonaviy ta'lim tizimi rasman Yaponiya mustamlakasidan ozod bo'lgan 1945 yildan boshlangan. Ammo kengroq qaraydigan bo'lsak, koreyslarda ta'lim tizimi 1894 yilgi islootlardan keyin yuzaga kelgan, deyish mumkin.1881 yili Koreyadagi Choson xukumati mamlakat xavfsizligini kuchaytirish m**sadida maxsus armiya tuzadi va g'arbliklar harbiy san'atdan dars bera boshladilar. Bu o'z navbatida chet tili va boshqa fanlar ta'limini yuzaga kelishini ta'minladi. Garchi 1882 yili maxsus qo'shin uchun darslar to'xtab qolgan bo'lsa-da, bir qancha amaliy fanlar darsi davom etaverdi. Bu davrda asta-sekinlik bilan Gvangxevon, Bejexakdan, Ixvaxakdan kabi shaxsiy ta'lim muassasalari ham vujudga kela boshladi va keyinchalik universitetlar uchun asos bo'lib xizmat qildi. 1894 yili shaxsiy bilim maskanlari birlashtirilib, mamlakat ta'lim tizimini boshqaruvchi institut tashkil etildi. Shu bilan birga 1895 yildan boshlang'ich maktablar va maktab uchun kadrlar tayyprlaydigan pedagogika maktablari tuzildi. Bundan tashqari bir qancha xususiy maktablar ochilib, 1900 yilda ular faoliyatini tartibga solib turadigan "Xususiy maktablar to'g'risidagi qonun" qabul qilindi. 1910 yili Koreya va Yaponiya o'rtasida tuzilgan shartnomaga muvofiq Koreya Yaponiyaning rasman mustamlakasiga aylantirildi. Natijada bu mamlakat ta'lim tizimiga ham katta ta'sir ko'rsatdi. Yapon mustamlakachilari Koreyaning ta'lim tizimini keskin o'gartirish yo'lidan bordi va xususiy maktablar faoliyati cheklab qo'yildi. Bu davrda 1911 yil 23 avgsutda qabul qilingan "1-Choson ta'lim buyrug'i" amal qildi. Unga ko'ra, koreys va yapon fuqarolarining farqli ta'lim siyosati olib borildi. Ya'ni, maxalliy xalq f**at 4 yil mobaynida boshlang'ich ta'lim olar, o'rta va oily ta'lim berilmas edi. Bu yapon mustamlakachiligining uzoq o'ylangan rejalari qatoriga kirardi. Ammo 1919 yili boshlangan norozilik harakatlari oqibatida Yaponiya xukumati biroz yon berishga majbur bo'ldi va buyruqqa o'zgartirish kiritib, boshlang'ich ta'lim 4 yildan 6 yilga uzaytirildi.1922 yil 4 fervralda "2-Choson ta'lim buyrug'i" qabul qilindi. Bu buyruqqa ko'ra, ta'lim muddatlari uzaytirildi. Ya'ni, oddiy maktablarda ta'lim 6 yil, ayollar maktablarida esa 5 yil etib belgilandi. Shuningdek, asta-sekinlik bilan universitetlar ham paydo bo'la boshladi. Jumladan, 1924 yili Kyongson Davlat Universiteti ochildi. yili Xitoy-Yaponiya urushi boshlanishi munosabati bilan mustamlka Koreyada nazorat yanada kuchaytirildi. Oddiy maktablar va boshlang'ich maktablar,yuqori va o'rta maktablar birlashtirildi. Koreys tili fanlari kamaytirilib, imperiya xalq demokratiyasi fani kiritildi. 1943 yil 3 avgustda "4-Choson ta'lim buyrug'I" imzolandi va yapon mustamlakachiligining ta'lim soxasidagi zo'ravonligi kuchadyi. Jumladan, o'rta va yuqori makatbalarda ta'lim 4 yilgacha kamaytirilib, koreys tili fani dasturdan olib tashlandi. Uning o'rniga yapon tili darslari kiritildi. Koreyani yoppasiga savodsizga aylantirish siyosati natijasi o'laroq, 1944 yilgi Koreya Umumiy Arxiv qo'mitasi ma'lumotlariga qaraganda o'sha paytda Koreyaning savodxonlik darajasi bor-yo'g'i 13,8%ni tashkil etgan. 1945 yili Ikkinchi Jahon urushi bilan birga Koreyadgi Yaponiya mustamlakachiligi ham tugadi. Endilikda Koreada tabiiyki boshqa soxalar qatori ta'lim tizimini o'zgartirish vazifasi turardi. Eng avvalo "Ta'limni rivojlantirish qo'mitasi" tashkil etildi va qo'mita oldiga darsliklar yaratish majburiyati qo'yildi. Ta'lim tizimi tadqiq etilishi davom ettirilib, axloq, etika, texnikaga oid fanlar kiritildi. 1963 yillardan boshlab esa ta'lim tizimida tabiiy va ijtimoiy fanlarga e'tibor kuchaydi. 1981 yili Prezident Chon Du Xvan mamlakatda shaxsiy ta'lim berish va xususiy ta'lim maskanlari faoliyatini qonunan ta'qiqlab qo'ydi. Lekin maktabda must**il shug'ullanish uchun imkoniyatlar yaratib berdi. 1992 yilga kelib esa boshlang'ich maktablar faoliyati yanada rivojlanishi uchun xukumat tomonidan bir qancha imtiyozlar yaratildi. Zamonaviy Koreya ta'lim tizimida boshlang'ich maktablarning roli muhim. Koreyada boshlang'ich ta'lim uchun o'quv yilida 1 martga qadar 6 yoshdan yuqori bo'lgan bolalar qabul qilinadi. Lekin 5 yoshli bolalar ham o'qishga kirishga xuquqli bo'lib, buning uchun maktab mas'ul shaxsining ruxsatnomasini olishi lozim bo'ladi. O'quv yili esa 1 mart Koreya respublikasida davlat bayrami munosabati bilan 2 martdan boshlanadi. 6 yil davom etadigan boshlang'ich ta'lim majburiy etib belgilangan. Boshlang'ich ta'limda 1 yil ikki semestrga bo'lingan holda olib boriladi. Boshlang'ich ta'limdan keyingi "zinapoya" vazifasini o'rta ta'lim bajaradi. O'rta ta'lim Koreya respublikasida 3 yil davom etadi. O'rta ta'lim ham majburiy bo'lib, bir o'quv yili 1 martdan keyingi yil mart oyiga qadar davom etadi. Darslar 45 d**iqadan etib belgilangan bo'lib, bir yilda 1222 soatni tashkil etadi. O'rta ta'lim maktablarida davlat tili, axloq, ijtimoiy fan, matematika, jismoniy tarbiya, musiqa, san'at, chet tili kabi 10 ga y**in fanlar o'qitiladi. Shuningdek, o'rta maktabda o'quvchi uchun tanlov fanlar mavjud. Bular qatoriga axborot, chet tili (ko'pincha nemis, fransuz, ispan, xitoy, yapon, rus, arab tillari) kabilarni kiritish mumkin. O'rta maktab tugatilgach yuqori maktablarda ta'lim davom ettiriladi. Yuqori maktablar bir necha turlarga bo'linadi: davlat yuqori maktablari (Koreya Ta'lim va Texnika fanlari vazirligi, Madaniyat,Jismoniy tarbiya va sayyohlik vazirligi boshqaradi),Umumiy yuqori maktablar (Har bir viloyatdagi yuqori tashkilotlar tomonidan boshqariladi), xususiy yuqori maktablar. Shuningdek, yuqori maktablar o'qitish fanlariga ko'ra ham bir qancha turlarga bo'linadi: umumiy maktablar, ixtisoslashtirilgan maktablar (qishloq xo'jaligi,sanoat,dengiz xo'jaligi,axborot),maxsus maktablar (litsey shaklidagi maktab),texnika maktablari,chet tili maktabi,jismoniy tarbiya maktabi,san'at maktablari. Koreya Respublikasida Ta'lim vazirligi maxsus tashkil etgan yuqori maktablar ham bor. Bular asosan qishloq xo'jaligi, baliqchilik, sanoat, xalqaro tillarga ixtisoslashgan bo'ladi. Boris Kolker. Boris Grigoryevich Kolker (15 iyul 1939 yilda, Moldaviya SSR,Tiraspol shahrida tug’ilgan) Tillar o’qituvchisi, tarjimon, Esperanto darsligi muallifi. Rus, Sovet fuqarosi, 1993 yildan AQSh fuqarosi, Ogayo shtatinig Klivlend shahrida istiqomat qiladi. Boris Kolker Esperanto tilini 1957 yilda o’rgangan. Tilshinoslik doktori. Ilmiy ishini disertatsiyasini esperantologiya iboralari bo’yicha himoya qilgan. 3ta Esperanto tili darsliklari, tilshinoslik bo’yicha maqolalar va taqrizlar muallifi. U “"Esperanto mamlakatiga sayohat"” nomli ham mukammal darslik, ham Esperanto madaniyatiga yo’llanma kitobi orqali Esperanto olamining vazxoni sifatida ko’pchilikka tanilgan. U Esperanto Akademiyasi a’zosi, UEA (Xalqaro Esperanto Asotsiatsiyasi) ning faxriy a’zosi, “"Monato"” jurnalinng hammuharriri, 20 yil davomida Rossiyada xat yozish orqali tilni o’rgatish kursini olib borgan va u orqali 900 kishiga diplom bergan, ularning bir nechasi O’zbekistondandir. Esperanto tilini AQShning San Fransisko va Hatford universitetlarida o’rgatgan. Hozirgi kunda internet orqali "Xalqaro chuqurlashtirilgan yozuv kursini" boshqarmoqda. Turli davrlarda sobiq Sovet Ittifoqi va Rossiyada turli Esperanto tashkilotlarining asoschisi va rahbari bo’lgan. Ikkinchi jahon urushi davrida Boris Kolker O’zbekistonning Qarshi shahrida yashagan. Sovet Esperantist Yoshlarining O’zbekistonda 1981 yildagi uchrashuvida ishtirok etgan, 1982 va 1984 yillaridagi Samarqandda bo’lib o’tgan Esperantochilarning ilmiy seminarlarida ishtirok etgan. Fahriddin Umarov. Fahriddin Umariv Aslpo'lat o'g'li (1 sentyabr 1926, Qibray) - hofiz, bastakor, shoir. O'zbekiston xalq hofizi. Qibray. Amir Temur nomidagi muzey Toshkentda Buxoro iqtisodiyot va bank kolleji. Buxoro iqtisodiyot va bank kolleji Buxoro iqtisodiyot va bank kolleji — Buxoroda joylashgan oʻrta maxsus, kasb-hunar taʼlimi muassasasi. Kollej ijtimoiy-iqtisodiy soha yoʻnalishidagi respublika tayanch taʼlim muassasasidir. Kollejda quyidagi yoʻnalishlar asosida mutaxassislarni tayyorlaydi. Buxoro viloyat akademik litseyi. Buxoro viloyat akademik litseyi old ko'rinishi Buxoro viloyat akademik litseyii — Buxoroda joylashgan oʻrta maxsus, kasb-hunar taʼlimi muassasasi. Planoise. Planoise Fransiyaning Doubs da joylashgan shahardir. 1999 yilga koʻra 20.700 kishilik aholisi bor. Elit Max restorani. Elit Max restorani — Buxoro shahrida joylashgan koʻrkam restoranlardan biri. Restoran Buxoro shahar, Abduraxmon Jomiy koʻchasida joylashgan boʻlib, 2 qavat muhtasham qilib qurilgan. Viloyat pedagoglar malasakisi qayta oshirish institutining roʻparasida joylashgan. Bino 2005 yilda qurilishi boshlanib 2007 yilda tugatilgan. Qoramurid. Hoja Ahmad Yassaviy o'zining sevimli sogirdlarini qoramuridlarim deb atgan ekan. Ishsizlik. Ishsizlik - aholining iqtisodiy faol qismining ish topolmagani sabali mamlakatning iqtisodiyotida tug'uladigan muammodir. Aholining ishga qobiliyatli sonidan 6,5-7,5% ishsizlik tabiiy hisoblanadi. MRB. Markaziy Razvedka Boshqarmasi - (MRB, ingliz tilidan "Central Intelligence Agency, CIA") - AQSh hukumatining fuqarolik razvedka bilan shug'ullanuvchi agentligi. Konfutsiy. Konfutsiy - Xitoy fikrlovchisi va ijtimoiy faylasuf bo'lgan. Uning saboqlari va faylasufligi Hitoy, Koreya, Yapon va Vyetnam halqlarining o'y-fikri va hayotiga chuqur ta'sir ko'rsatdi. Xalqaro iqtisodiy aloqalar. Xalqaro iqtisodiy aloqalar - bu xalqaro savdo jarayonlari tufayli iqtisodiyot sohasida paydo bo'lgan davlatlararo aloqalardir. =Paydo bo'lish tarixi=. Bu jarayonning paydo bo'lishiga juda ko'p omillar sabab bo'lgan. Birinchidan, bu xalqaro mehnat bo'linishi. Teoman. Teoman (toʻliq ism sharifi "Fazlı Teoman Yakupoğlu") turk rock qoʻshiqchisi va bastakori. Dead By Sunrise. Dead By Sunrise — Linkin Park guruhi vokalisti Chester Bennington tomonidan tashkil etilgan guruh. Guruh tarkibida Amir Derak, Rayan Shak, Brandon Belski, Elias Andra, Entoni Valkiklar ham bor. Ularning birinchi Out Of Ashes albomi 13 oktabr 2009 yil olam yuzini ko'rdi. Chester Bennington Billboardga bergan interviyusida Dead By Sunrise guruhining albomi taxmiman har 5 yilda chiqishi va ushbu proekt tufayli Linkin Park bilan ishni to'xtatmasligini ta'kidlab o'tdi. Ya'ni bu guruh Chester uchun ikkinchi darajalidir. Billboard. Billboard (Billbord) — Amerikadagi musiqaga bag'ishlangan har haftalik jurnal. Crawl Back In. «Crawl Back In» — Dead By Sunrise guruhining Out Of Ashes albomidan birinchi singli. iTunes da relizi 18 avgust 2009 yil bo'lib o'tdi. Qo'shiq 16 avgust 2009 yilda eshitish uchun guruhning My Space dagi sahifasiga qo'yilgan edi. Namangan Davlat universiteti. Namangan Davlat universiteti 1992 yilda O'zbekiston Respublikasi Vazirlar maxkamasining 356-sonli qaroriga asosan Namangan Davlat pedagogika instituti negizida tashkil etilgan Namangan Davlat pedagogika instituti 1942 yili Andijon o'qituvchilar institutining shaxobcha tarmog'i sifatida tashkil topgan va 1944 yili mustaqil o'quv yurtiga aylantirilgan. Dastlab 3 ta fakultet: o'zbek tili va adabiyoti, rus tili va adabiyoti hamda fizika matematika fakultetlari ochilib, unga 72 talaba qabul qilingan edi. 1992 yili oliy o'quv yurtining 50 yillik yubileyi tantanali nishonlandi. O'tgan yillar mobaynida oliy o'quv yurtida 20 mingdan ziyod yuqori malakali mutaxassis tayyorlandi. Xozirgi kunda universitet viloyat xalq ta'limi va xo'jaligi tizimining turli sohalari uchun 20 dan ziyod ixtisos bo'yicha kadrlar tayyorlamoqda. Bugungi kunda universitetda 4 mingdan ortiq talaba, shu jumladan, 2900 ga yaqini kunduzgi bo'limda tahsil olmoqda. Universitetda 34 kafedra mavjud bo'lib, unda 305 nafar ilmiy pedagogik xodimlar faoliyat ko'rsatadi. Ulardan 14 nafari fan doktori, 130 nafari-fan nomzodlari, 17 nafar o'qituvchi-professor, 109 nafar o'qituvchi dosent unvoniga ega. Universitetda 1993 yili aspirantura ochilgan. Xozirgi kunda 12 ta ixtisoslik bo'yicha 39 nafar aspirant tahsil olmoqda. Shuningdek, 3 kishi maqsadli doktoranturada, 17 kishi Respublikamizning yetakchi oliy o'quv yurtlarida va O'zbekiston FA institutlarida maqsadli aspiranturada ta'lim olishmoqda. Iqtidorli talabalar va aspirantlarni Respublika «Umid» jamg'armasi va Prezident Davlat stipendiyasi tanlovlariga, Respublika olimpiadalariga maqsadli tayyorlash yo'lga qo'yilgan. Hozirgi kunga qadar 20 dan ziyod iqtidorli talabalar Navoiy, Ulug'bek nomidagi Davlat stipendiyasiga sazovor bo'lishdi. Kimyo fakulteti aspiranti Nodira Abdullajonova 2000 yilda Prezident Davlat stipendiyasi sovrindori bo'ldi, 2001 yilda nomzodlik dissertasiyasini ёqladi. O'zbek filologiyasi fakulteti IV kurs talabasi Dono Rahimova 2001 yilda Prezident Davlat stipendiyasi sovrindori bo'ldi. Har yili 9 ta talaba universitet tomonidan ta'sis etilgan atama stipendiyalarni olib o'qimoqda. Iqtidorli talabalar, aspirantlar va yosh olimlarni «Umid» va «Ustoz» jamg'armalari orqali rivojlangan mamlakatlar universitetlariga o'qishga yuborish uchun sharoitlar yaratilgan. Shu bois 1996 yildan buyon 31 nafar talaba xorijiy mamlakatlarning universitetlarida bo'lib qaytdi. Shu yillar mobaynida universitet professor-o'qituvchilaridan 21 nafari xorijiy universitetlarda malaka oshirib qaytdi. Respublika «Ustoz» jamg'armasining ko'rik-tanlovida universitet professor-o'qituvchilaridan 15 nafari AQSH va Germaniya universitetlarida malaka oshirish va stajirovkadan o'tish huquqini qo'lga kiritdilar. Universitet kutubxonasi 500 ming nusxadan ortiq kitob jamg'armasiga ega. Kutubxonada ma'naviyat zali, noyob kitoblar bo'limi, talabalar o'quv zali, professor-o'qituvchilar va aspirantlar o'quv zali, manbaashunoslik kabineti, NamDUga hadya etilgan kitoblar (o'n ming nusxa) zali tashkil etilgan. Universitet ma'naviyat va ma'rifat soxasida viloyatning tayanch maskanidir. Viloyat ma'naviyat markazi «Kamolot», «Meros» ilmiy-ma'rifiy va madaniy markazi kabi jamg'arma va uyushmalar bilan hamkorlikda Respublika ijtimoiy hayotining dolzarb mavzularida ilmiy-ommaviy anjumanlar muntazam o'tkaziladi. Tarix fakulteti talabalari Axsikent, Munchoqtepa kabi tarixiy yodgorlik majmualarini amaliyotda chuqur o'rganmoqdalar va shu sohada ilmiy tadqiqot ishlari olib bormoqdalar. Yozgi ta'til uchun Yangiqo'rg'on tumanining Mamay qishlog'i tog' yon bag'rida 150 o'rinli sog'lomlashtirish oromgohi mavjud. Bobur shoh ko'chasidagi 1963 yilda qurilgan 250 va 441 o'rinli ikki yotoqxonada 550 dan ortiq, 1978 yilda qurib ishga tushirilgan 400 o'rinli ikki binoda 770 talaba istiqomat qiladilar. Bundan tashqari, talabalar shaharchasida 100 o'rinli profilaktoriya ishlab turibdi. 340 o'rinli oshxona talabalarga muntazam xizmat qilmoqda. Universitet negizida o'tkazilgan «Universiada-2000» tadbirlari o'quv yurti talabalari, professor-o'qituvchilari uchun yuksak mas'uliyat, ishonch, iftixor va shon-sharaf ishiga aylandi. Universitet sportchi talabalari «Universiada-2000» musobaqalarida 22 ta oltin, 15 ta kumush, 30 ta bronza medallarini qo'lga kiritdilar. «Universiada-2000» chempionlari YE.Kremlyova, A.Kamolov, SH.Bozorov, R.Qurbonboyevlar mamlakat Prezidenti sovg'asi-«TIKO» avtomobillari bilan taqdirlandilar. Namangan Davlat Universiteti rahbar hodimlari to’g’risida 1. Y.Rahimov - Namangan Davlat Universiteti rektori 2. B.Talapov - Ma’naviy-axloqiy tarbiya ishlar prorektori 3. S.Abdullayev - O’quv ishlar bo’yicha prorektor 4. M.Qodirhonov - Ilmiy ishlar bo’yicha prorektor 5. A.Mashrabboyev - Moliya-iqtisodiyot ishlari prorektori 6. K.Boymirzayev - AL va KXK bilan ishlash bo’yicha prorektor 7. I.Zohidov - Ichki nazorat va monitoring bo’limi boshlig’i 8. B.Jafarov - Ma’naviy-axloqiy tarbiya bo’limi boshlig’i 9. V.Azizov - O’quv-uslubiy bo’limi boshlig’i 10. G’.Abdullayev - Marketing bo’limi boshlig’i 11. L.Kozlova - Magistratura bo’limi boshlig’i 12. X.Yakubbayev - Xo’jalik bo’limi boshlig’i 13. Sh. Dadamirzayev - Bosh xisobchi 14. K.Umarov - Xodimlar bo’limi boshlig’i 15. G.Insopova - Devonxona bo’limi boshlig’i 16. Sh.Begmatov - NamDU Kasaba uyushma qo’mitasi raisasi 17. O.Chubayeva - NamDU Xotin-qizlar qo’mitasi raisi 18. X.Soliyev - NamDU “Talabalar turar joyi” direktori 19. G.Qurbonova - NamDU Axborot resurs markazi direktori 21. S.Murotxo’jayev - NamDU Axborot texnologiyalari markazi boshlig’i 22. G’.Tojiboyev - NamDU Xalqaro aloqalar bo’limi boshlig’i Fizika-texnika fakultetida faoliyat olib borayotgan professor 1. T. Umaraliyev - Fizika-matematikafakulteti dekani 2. R. Jalolov - O’quv ishlar bo’yicha dekan o`rinbosari 3. Sh. Jo’rayev - Ma’naviy-axloqiy tarbiya ishlari bo`yicha dekan o`rinbosari 5. N. Rahimov - “Fizika” kafedrasi mudiri 6. I. Uluqxonov - “Umumtexnika” kafedrasi mudiri 7. S. Abdullayev - “Iqtisodiyot” kafedrasi mudiri 8. O. Ismanova - Fakultet “Kasaba uyushma qo’mitasi” raisi 9. M. Otaqo’ziyeva - Fakultet “Xotin-qizlar qo’mitasi” raisi 10. B. Mamajonov - Fakultet “Kamolot” YIH boshlang`ich tashkiloti etakchisi Rhenus. Rhenus Group савдо айланмаси 2,7 миллиард Еврога етади ва бу уни Европадаги Илғор таъминот хизматлари компаниясига айлантиради. Rhenus 290 та жойда фаолият кўрсатади ва компаниянинг 16 300 ишчи-ходимлари бор. Комплекс таъминот тизими ва инновацион қўшимча қийматли хизматлари турли тўрт фаолият худудида амалга оширилади. Шартномавий таъминот. Rhenus бутун Европа бўйлаб таъминотнинг ҳар бир тарафини ўз ичига олувчи хизматлар доираси билан таъминлайди. Rhenus компания- сининг тарихи узоқ ва ўз фаолиятида ўзининг ускуналарини ишлатишга аҳамият беради; у муаййан мижоз материаллари оқими ечим- ларини Европадаги таъминот марказлари тармоқлари билан бирга олиб боради. Унинг хизматлари ўз ичига харид қилиш, ишлаб чиқариш ва тарқатиш соҳаларидаги таъминотнинг ҳар томонлама ечимларини олади. Компаниянинг портфели ўз ичига таъминотни ташкили ва бошқаруви билан биргаликда юқори сифатли қўшимча қийматли хизматларни ва комплекс сақлаш масалаларини хал қилишни олади. Rhenus саноат товарлари, автомобил ва транспорт саноати, соғлиқни сақлаш, ҳалқ истеъмол моллари, оммавий ахборот ва товарлар, уйга етказиб бериладиган хизматлар, офис тузумлари ва пневмотузумлар воситасида юклар билан ишлаш каби катта секторларда фаолият олиб боради. Юк ташиш таъминоти. Ер курраси бўйлаб юк ташиш катта вазифадир. Бу иш ҳар доим ўз ичига янги маршрутларни ва бозорларни ривожлантиришни олади. Ва Rhenus юкларни темир йўл ва автомобил, ҳаво ёки сув транпортида ташишнинг ҳар бир имкониятидан тўла фойдаланиш қобилиятига эгадир. Компания юкларни группалар ва бўлакларга бўлиб ёки ягона юк сифатида, стандарт ўлчамли ва ностандарт ўлчамли юкларни, оддий тезликда ёки тезкор усулда, ички танспорт ёки ҳалқаро таъминот ва тарқатиш хизматларидан фойдаланиб етказиб беради - ва хизмат ўз ичига консигнация усули билан жўнатилган юкларни кузатиб бориш тузумини ҳам олади. Бунинг ҳаммаси компаниянинг Европа ва Осиёдаги 140 та фаолият олиб бориш жойларида ва ҳамкорлар, корреспондентлар ва агентлар ёрдамида яна бошқа 140 та фаолият кўрсатиш жойларида рўй беради. Rhenus Freight Logistics(юк ташиб бериш хизмати) Германиядаги System Alliance(тузум иттифоқи) тармоғининг бир қисми бўлиб, System Alliance Europe тузумида қитъанинг бошқа жойларида ҳам иш олиб боради. Ҳар куни 4 000 юк машинаси Rhenus номидан йўлга чиқади. Компания ҳар йили тўққиз миллиондан зиёд юк жўнатишларни - тахминан 7,7 миллион тонна оғирликдаги ҳар турли товарлардан иборат бўлган - амалга оширади. Портлардаги юк ташиш билан боғлиқ бўлган хизматлар. Rhenus Port Logistics ўз мижозларининг товарлар харид қилиш ва тарқатиш эҳтиёжлари учун тўлиқ тузумларни ривожлантириб боради. Rhenus самарали қитъалараро таъминот тизимларини ташкил қилади, бошқаради ва ишини амалга оширади. Компания портларда ва қуруқликнинг ичкари қисмларида ўз объектларига эга ва темир йўл хизматларидан ҳам тўла фойдаланади. Rhenus катта ҳажмдаги юклар, уйиб ташиладиган, оғир юклар ва қурилмаларни ташиш, тушириш ва юклаш ва сақлаш хизматларини тўлиқ бажарувчи ҳисобланади. Rhenus буюртмага асосан тўлиқ ечимларни таъминлашга қодир ва компанияларни импорт қилинган ёғочларни қуритиш ва кесиш ёки кўмирни аралаштириш ва элаклардан ўтказишни ўз ичига оладиган турли ишлардан халос қилади. Жамоа транспорти. Маҳаллий жамоа транпортига келганда, Rhenus ўзининг худудий илдизларини Европа тажрибаси билан бирга фойдаланади: Rhenus жалб қилувчи арзон нархдаги хизматларни таклиф қилади. Агар компания маҳаллий ва худудий автобус хизматларини кўрсатишни қабул қилиб олса, оқибатда узоқ муддатга давлат бюджети бундан енгил тортади. Rhenus темир йўл маршрутларини сотиб олганида, йўловчилар маҳаллий темир йўл хизматлариннинг сифатида ҳақиқий кескин ўсиш юз берганини сезишди –нархи ўзгармасдан хизматнинг сезиларли равишда яхшилангани ҳалққа наф келтирди. Маҳаллий давлат транспорт компанияси хусусийлаштирилганида, кўпинча фаолият учун талай имконият бўлади. Rhenus шу имкониятдан тўлиқ фойдаланиш қоблилиятига эга, чунки у бу соҳада илгариги ишларидан бой тажрибага эга. Бу компанияга мижозларга мос келадиган, йўловчиларга, ходимларга ва эгаларга идеал ечимларни ривожлантириш имконини беради. Narpay tumani. Narpay - Oʻzbekiston tumanlaridan biri, Samarqand viloyatida joylashgan. Tuman markazi Oqtosh shahri. HUB. HUB - tarmoqqa ulanishga qobil qurilmalarni birlashtirib, mahalliy tarmoq hosil qilishda qo`llaniladigan eng oddiy qurilma. Misol bilan tushuntiradigan bo`lsak, kichik ofisdagi 2 ta PC, 1 ta Printerdan iborat tarmoq hosil qilish uchun, har biriga IP address berib, so`ng tarmoq kabeli bilan HUBga ulansa, 3 ta qurilmadan iborat kichik tarmoq yuzaga keladi. Eng oddiy qurilma deyilganiga sabab esa, Switch va Routerlardan farqli o`laroq, Hub marshrutizatsiya, IP Address taqsimlash kabilarni amalga oshirolmaydi. Bu uning asosiy kamchiligi - tarmoqda "shovqin"ning oshib ketishiga sababdir. Yana misol - 8 portli Hubga ulangan 5 ta PC mavjud. Shulardan 1-PC 4-PCdan katta hajmli ma`lumot ko`chiryapti. Hub, ma`lumot jo`natilayotgan packetlarni bir yo`la hamma portlarga jo`natadi, o`zini 4-PC deb "tanishtirgan" qurilmagina qabul qilib oladi, qolgan qurilmalar, "men emas" degan signalni Hubga qaytaradi. Bu paytda boshqa PClar ma`lumot almashinuv jarayonida juda katta sekinlik his etishadi. Switch esa, packetni kerakli portga jo`natib berish xususiyatiga ega - bu bilan, tarmoqdagi (Switchga bog`liq bo`lgan) o`tkazuvchanlik quvvati saqlab qolinadi. Fibonachchi sonlari. Avvalgi ikki elementi 1 ga teng bo`lib, 3-elementidan boshlab "har bir element o`zidan oldingi 2 element yig`indisiga teng" qonuniyati asosida tuzilgan ketma-ketlikka Fibonachchi ketma-ketligi, bu sonlarga esa, Fibonachchi sonlari deyiladi. PRINCE 2. PRINCE - PRojects IN Controlled Environment - so`zma-so`z "Nazorat qilinadigan muhitda proektlar", Project Management - Proekt Menejmenti sohasidagi standartlardan bo`lib, dunyoda keng qo`llaniladigan standartlardan biriga kiradi. Buyuk Britaniyada davlat strukturalarida Project Managementni tartibga keltirish, hammaga barobar, aniq, tushunarli, effektiv usul o`laroq ishlab chiqilgan. Hozirda samarali boshqaruv tizimi o`rnida minglab kompaniyalarda qo`llanib kelinmoqda. Boshqa standartlardan farqli jihati - Project Managementga Customer/Supplier (Mijoz/Ta`minotchi) nuqtai-nazaridan qarab, boshqaruvdagi vazifalarga va jarayonlarga asosiy e`tiborni qaratishi, deyish mumkin. Yana bir jihati, Project Managerlik vazifalariga hujjat topshirayotgan mutaxassisdan bilish talab qilinadigan mahoratlar sirasiga kiradi. Kungaboqar. Kungaboqar - murakkabguldoshlar oilasiga mansub bir yillik o'simlik, asosiy moyli ekinlardan biri. Batani - Shimoliy amerika. Yovvoyi holda o'sadigan Kungaboqarlarni ispanlar Yevropaga 1510-yilda keltirganlar. Dastlab manzarali o'simlik sifatida ekilgan. Uzoq tanlash yo'li bilan madaniy Kungaboqar (dastlab pistasi chaqiladigan, so'ngra moy olinadigan xillari) yaratilgan. Rossiyaga 18-asrda Gollandiyadan keltirilgan va 19-asr o'rtalarida katta maydonlarga ekilgan. Kungaboqar dalasi Kungaboqar yog'i Yogʻ. Yogʻ (moy) — organik moddalar; glitserin bilan bir asosli yog' kislotalar (triglitseridlar)ning to'liq murakkab efirlari; lipidlar sinfiga mansub. Uglevodlar va oqsillar bilan bir qatorda yog' odam, hayvon, oʻsimlik va mikroorganizmlar xujayrasining asosiy tarkibiy qismlaridan biri. Neft. Neft - yonuvchan moy; tarkibida uglevodorod bo'lgan qizil-jigarrang, ba'zan qora rangli, o'ziga xos hidli Yer qobig'ida mavjud bo'lgan foydali qazilma boylik. Neftning tarkibida uglevodorodlardan tashqari, ba’zan kislarodli, oltingugurtli va azotli birikmalar ham bo’ladi. Turli joydan chiqqan neftning tarkibi turlicha bo’lib, uning solishtirma og’irligi 0,74 bilan 0,97 g/sm3 orasidadir. Neftning tarkibiga qattiq, suyuq va gazholidagi uglevodorodlar kiradi. Gaz holidagi uglevodorodlar yer tagidan tabiiy gaz yoki yo’ldosh gaz(neft qazib olishda chiqadigan gaz) holida chiqadi. Tarkibida, asosan, suyuq uglevodorodlar bo’ladigan neft – parafin asosli, qatiiq uglevodorodlar bo’ladigan neft esa asfalt asosli neft deb ataladi. Qishki Olimpiya oʻyinlari 2010. 2010-yilda Kanadaning poytaxti Vankuver shahrida o'tkazilgan Qishki Olimpiya oʻyinlari Tok-shou. Ток-шоу тушунчаси. Инглизча “talk shоw” (talk-гапирмоқ, shоw-кўрсатмоқ) сўзидан келиб чиққан. Британияда “chаt shоw” деб ҳам юритилади. Ток-шоу диологик ҳарактердаги жанрлардан бири бўлиб, бир қанча инсонларнинг бир вақтнинг ўзида тўпланиб, баҳс-мунозарага киришиши, фикр аламашиши, суҳбатлашишини англатади. Ўзбекистон телевидениеси тарихида ток-шоу теле-суҳбат тарзида намоён бўлган. Унда кўпчиликни қизиқтирган аниқ мавзу муҳокама қилинади. Ток шоу – бу энергия алмашинуви. Оддий қилиб айтганда энергиянинг кўплиги- конфликтларнинг яхши тузилганлиги. Бу тажовузкорлик эмас. Бу энергия. Одамлар ток-шоуни биргина янгилик олиш учун кўрмайдилар. Бу уларда ҳиссиётни уйғотади. Ва ҳиссиёт қандай қийматга эга эканлигига боғлиқ. Россия биринчи каналида фаолият юритувчи Наталия Никонованинг айтишича, “Ток шоу- технологиянинг негизи. Ток- шоуни эфирда бериладиган кундалик қонунлар билан чалкаштирмаслик керак. Лойиҳа- бу фабрика, ҳамма ўз ишини билиб бажаради ва ҳар доим дастур – уруш операциясидир”. Ток-шоу тарихи. Телевидениеда ток-шоу жанри илк маротаба 1948 йил АҚШда пайдо бўлган. Биринчи ток-шоу Нью-Йорк шаҳридаги махаллий телевидениеларнинг бирида ўтказилган эди. Ўша даврдаги ток-шоуларнинг мақсади конфликтда бўлган томонларни юзлаштириш ва вазиятни нейтраллаштириш бўлган. Ва бунга эришиш учун ток-шоуга меҳмон сифатида бир-бирига қарама-қарши инсонлар таклиф қилинган. Ривожланган давлатлар телевидениесида ток-шоу жанри учун “олтин аср” ҳудди шу – 1948 йил деб белгиланади. Гарчи 1950- йилларгача Америка оилаларининг кўпчилиги шахсий телевизорга эга бўлмаган бўлсада, ток-шоу шу вақтлар оралиғида оммалашган. 1949 йилдан 1973- йилгача АBC, CBC, NBC телеканаллари кундузги дастурларида кўп ток-шоуларни узатишарди. ТВ ток-шоулари учта йирик жанр сифатида ХХ асрнинг ихтироларидан бирига айланди. Улар кечки дастур ток-шоулари (1954-1961 йил, Жек Паарнинг “Тhе tonight shоw” (“Тунги шоу”) дастури), аудитория иштирокидаги ток-шоу (1967-1995 йил, “Тhе Phil Donahue Shоw” (“Фил Донаҳ шоуи”)), журнал-формат шоу (1952- 1959 йил, Деив Гаровеи томонидан “Тоday shоw” (“Бугунги шоу”)) каби турларга бўлинган. Шундай қилиб, 1960 йилларнинг бошларида Жек Паар ток-шоу ихтирочиларидан ҳисобланади. Илк ток-шоунинг жиҳатларидан бири, кўрсатув пайтида томошабинларни телефон орқали эфирга улаш ва овоз учун масъул ишчилар ҳам ажратиш эди. Булар ток-шоу дастурларини катта ютуқларидан бири бўлди ва ток-шоуни “юлдузлик” даражасига олиб чиқди. 1962 йили Жек Паар “Тhе tonight shоw ” дастурига Жонни Карсонни суҳбатга таклиф этади ва ҳар бир дастур давомида меҳмонлар алмашиниб туришади. Иккинчи жиҳати, ток-шоуларда мулоқотга катта аҳамият берилганлиги. Бу вақт давомида аудитория янги фильмларни муҳокамага қўядилар ва ўзаро мулоқот олиб борадилар. Учинчи жиҳати эса, телевизордаги кўп ток-шоу тақдим этадиган каналлар бошқа каналлар билан ўзаро рақобатга киришади. Жонни Карсон ўзининг ток-шоуларидан бирида ҳазил сифатида статистик маълумотни айтиб ўтади. “Биз бу ток-шоуни бошлаганимизда ер юзидаги 100 миллион кишидан 3 миллиони муҳлисимизга айланди”. Ҳаттоки Жонни Карсон умри паёнига етиб қолганига қарамай, икки кўзи каналлараро беллашувда бўлган экан. Ток-шоу шунчалар ҳаётга кириб бордики, “Энди радио синади” деган фикрлар ҳам пайдо бўлди. Лекин, нима бўлганда ҳам, бундай таҳминлар тўғри чиқмади. Бу вақт оралиғида юзлаб ток-шоулар келди ва кетди, афсуски оз қисми ўз кучини сақлаб, узоқ вақт тура олган. 1970-йилларга келиб мазкур жанр журналистиканинг унсури сифатида бошқа давлатларга – биринчилардан бўлиб Ғарбий Европа ва Лотин Америкасига тарқалди ва бора-бора кўнгилочар лойиҳага айланди. 1980 йилда сиёсатчилар бир нарсага амин бўлишади: ток-шоу орқали одамлар билан алоқада бўлиш мумин. Бу анча арзон ва қулай. Ток-шоу сиёсий коммуникациялар учун энг муҳим жой вазифасини ўтай бошлаган ва у орқали реклама қилиш, сиёсатчилар ўз номзодликларни қўйиш имкониятлари пайдо бўлган. Бу юзма-юз учрашувлар маҳаллий ва миллий ток-шоуларда ўз аксини топган. Бундан ташқари кимнингдир қилган ишини орқадан кузатиб юргандан кўра ток-шоу орқали аудиторияни икки гуруҳга, яъни оқловчи ва қороловчи гуруҳларга ажратиб мулоқот олиб бориш анча қулай бўлган. Яна бир томони борки, аудиториянинг қарши мунозаралар олиб бориши журналистнинг ўрнини анча тушуриб юборади. Яъни, журналист иккинчи даражага тушиб қолади. Кўпгина тортишувли фикрлар ток-шоунинг янада қизиқарли чиқишига туртки беради. Бу каби қаттиқ баҳслар маданиятдан устун қўйила бошланди. 1990 йилга келиб эса ток-шоу дастурлари ҳар куни эфирга узатилади. Бу каби танқидий, Америка сиёсатига оид янгиликлар ток-шоуларда таҳлил қилиниб борарди. Шу йилларда Америка аҳолиси турли ҳил мулоҳазали кўрсатувларни кўрмай қўйишади, чунки бу каби кўрсатувлар уларга мутлақо зерикарли бўлиб қолганди. Бунинг оқибатидан эса кўпгина каналлар ўз аудиториясини йўқота бошлайди. Фақатгина турли хил порнографик кўрсатувлар, мултфильмлар, турли янгиликларгина ўзидан одамларни четлатмаган. 1992 йилда президентларнинг сайлов жараёнлари кўпроқ ток-шоуларда ўз аксини топа бошлайди. Билл Клинтон “Президент ток шоуси” дастурида намоён бўлади. Албатта, булар аудиторияни назаридан четда қолмайди. Бунинг натижасида одамлар орасида ток-шоу қандай ўтганлиги, унда нималар муҳокама қилинганлиги, қандай масалалар кўтарилган каби саволлар ўзаро баҳсларга олиб келади. 1999 йил Америкада ток-шоулар бошқача йўсинда узатила бошланаган. Катта бизнесменлар ўзларининг товарларини ток-шоу пайтида ўтказиш имкониятига эга бўлганлар. Бундан ташқари бизнесменлар ўзларининг ташкилотлараро муносабатларни ток-шоу пайтида амалга оширишган. Ток-шоуга тижорат кириб келгач, аста-секин ток-шоу маданияти ва бошловчининг қонун қоидалари четга суриб қўйилган. Қонуниятлари. Журналист авваламбор ток-шоу учун мавзу танлайди ва сценарий (ток-шоунинг сценарийси ҳеч вақт тўлиқ эмас,нисбий бўлади) ёзади. Шу аснода у қаҳрамонлар – меҳмон, аудитория, экспертларни топади. Ҳар бир ток-шоу ўз услубига эга бўлишига қарамай, уларга қўйиладиган талаб бир хил. 1. The host is everything. Яъни, ток-шоуни олиб борувчи журналистга кўп нарса боғлиқ. У назоратни қўлда ушлашни, керак жойда ҳазил ишлатишни билиши ва барча оғирликни ўз зиммасига олиши керак. Мукаммал ток-шоуларда журналистдан ташқари модератор ҳам бўлади. Унинг вазифаси аудитория билан икки томонни (меҳмон ва журналист), фикрларни оғишишдан сақлаш ва шакллантириш. У ток-шоуни кузатиб, бошловчини йўналтириб туради. (бу ҳақида махсус параграф – “Бошловчи”да тўлиқ маълумотлар олишингиз мумкин) 2. Right here, right now. Бунда ток-шоу учун танланган мавзу назарда тутиляпти. Мавзу долзарб ва янги бўлиши керак. Тарихий фактларни ўрганиш яхши, аммо ток-шоу жанрида келажакка қараб кетса ҳам, ўтмишга қайтмаслик тавсия этилади. (бу ҳақида махсус параграф – “Мавзу”да тўлиқ маълумотлар олишингиз мумкин) Энг қизиқ ток-шоу матбуот анжумани руҳида ўтадиган ток-шоудир. Маълумки, матбуот анжумани ҳар томонлама мулоқот, саволлар, ўртага ташланган фикрлар билан ўтади. (ўтиши керак!) Шунда муаммога чуқур кирб бориш мумкин. Мавзу. Юқорида ҳам таъкидлаганимиздек, ток-шоу мавзуси бошқа жанрдаги кўрсатувлардан фарқли ўлароқ долзарб бўлиши керак. Баъзи ўринларда эса мавзунинг аудитория учун тушунарли бўлиши долзарбликдан ҳам муҳимроқ деб саналади. Жанр талабидан келиб чиқадиган бўлсак эса, баҳсталаб бўлмоғи лозим. Ҳўш, ҳозирги ўзбек ток-шоуларининг мавзуси қандай? “Акс”, “Тақдир”, “Оддий ҳақиқатлар”, “50х50” каби ток-шоуларда кўпинча ижтимоий ва фалсафий мавзулар танланади. Масалан, “Ёлғон гапириш керакми?” (“Акс” – 24-феврал), “Меҳр-оқибат” (“Оддий ҳақиқатлар” – 24-феврал), “Кибр” (“Акс” – 2-март), “Адабий тил” (“Акс” – 27-январ). Ток-шоунинг биринчи ютуғи яхши мавзу танлай олиш бўлса, иккинчи ютуғи ўша мавзуни яхшилаб очиб бера олишдир. “50х50” ток-шоусининг бир сонида психологик ниқоб мавзу қилиб олинди. Бошловчиларидан бири Нозима Воҳидова бу ҳақида шундай дейди: “Ниқоб яхшими ё ёмонми? Ҳаётда ҳаммамиз ниқоб ишлатамиз. Нилуфар ниқоб ёмон, ишлатмаслик керак, одам борича кўринсин, деган фикрни ёқласа, мен эса аксинча, қарши фикрни айтишим керак эди. Аслида ниқобнинг яхши томонлари кўп: қайнона-келин муносабатларида, раҳбар ва ходим ўртасида, умуман сиз ёмон кўрган одамингизга сизни ёмон кўраман, деб очиқ айтмайсиз-ку, тўғрими? Барибир ниқоб тақасиз. Ана шу кўрсатувнинг охирида мавзуни 50х50 қилиб берадиган психолог аёл чиқиши керак эди. Ниқоб тақиб кўриниши керак бўлган аёл ниқобни тақмай, қўлида кўтариб чиқди-да: “Нозимахон, бу ниқоб сизга, сизга ўхшаган ниқобли аёллар учун”, деб мен томонга узатди. Фараз қилинг, юзта томошабин. Менинг тарафим ғолиб, деб ёниб тургандим. Аёлнинг гапини эшитиб музладим. Нилуфар билан бирга турибмиз, бориб ниқобни олишни ҳам, олмасликни ҳам билмайман. Ичимдан йиғи келиб, ташқарига чиқиб кетишни истадим. Бироқ томошабин нима деб ўйлайди? Бориб олай десам, мен ниқобдаги одам эмасман. Аслида мен ниқоб тақмайман. “Нима қилай?” деб Нилуфарга қарасам, у ҳам менга қарамаяпти. Кимга қараб, кимдан сўрашни билмайсиз, жуда қийин ҳолат бу. Ўзим истамаган ҳолда бориб ниқобни олдим-у, титраяпман-да. Кўрсатувни якунлаш керак, гапимни йўқотиб қўйганман. Бу ҳолатни уйдагиларим, дўст-душманим кўрса нима деб ўйлайди? Кўрсатув тугади, ерга ўтириб қолдим”. Маълумки, бу ток-шоуда бошқаларидан фарқли ўлароқ, сўнгида икки xил фикрдан бири танлаб олиниши ва ўша бўйича хулоса чиқарилиши керак. Бошловчининг сўзидан ҳам кўриниб турибдики, бу анча мушкул. Лекин, юқоридаги холат ток-шоу учун самарали ҳисобланади. Мавзуси саёз бўлгани учун фикрлар ҳам пуч чиқиб қолган ток-шоулар ҳам бор. Масалан, “Тақдир” ток-шоусининг бир сонида рашк мавзу қилиб олинди. Иккита журналист ва иштирокчилар оила ҳаёти ҳақида ўз мулоҳазаларини билдиришди. 2 та оила ҳам меҳмон сифатида чақирилди. Биринчи оила ҳаммага машҳур санъаткор оиласи (Зокировлар). Журналист савол берди: “Сизларнинг оилада ким кўп зарда қилади?” Иккала оилада ҳам аёл энг кўп зарда қилишини, эри эса уни кўтаришини айтди. Журналист санъаткорлар оиласига шундай савол билан мурожаат қилди: “Масалан, спектакль, киноларда баъзида аёлингиз бошқа эркак билан роль ижро этиши мумкин ёки аксинча, эрингиз бошқа аёл билан роль ижро этади. Ҳар хил оилавий ҳолатларни ёритиш керак... Рашк қилмайсизми?” Эру хотин бир хил жавобни беришди: “Йўқ, биз бунга ўрганиб қолганмиз”. Эрнинг гапи: "Рашк дегани қаердадир узоқда бордир, лекин ишга бунинг аҳамияти йўқ... Ҳаёт бошқа, иш бошқа..." Айнан шу жавобни берган санъаткоримиз "Хотинингиздан қўрқасизми?" деган саволга ҳам "Хотинидан қўрқмайдиган эркак борми?" дея жавоб бергани яна-да ачинарли эди... Албатта, ҳар бир оиланинг ўз дунёқараши бор, унга аралашиш бизнинг ишимиз эмас. Аммо улар билдираётган фикрлар миллатимизга ҳам, динимизга ҳам ҳос эмас. Бу оилада эркакнинг ўрни йўқолаётгани, эркак оиласига бефарқлиги, аёл бош шахс бўлиб қолганини ёқлаб кўрсатишдир. Яхшиси бу мавзуни бошқа кўз билан қараб ёритган маққул. Акс ҳолда оддийгина элемент орқали миллий ҳусусиятларимизни йўқотиб қўйишимиз ҳеч гап эмас. 16-март куни “Оддий ҳақиқатлар” ток-шоусида “8-март” мавзуси бўйича муҳокама кўрсатилди. Мавзу яхши, аммо тўлиқ очиб берилмаган. Шахсан мен қониқмадим. Чунки аёллар байрами арафаси ziyouz.com сайти орқали 8-март тарихи ва у бизнинг динимизга тўғри келмаслиги ҳақида маълумотлар олдим. Ток-шоу мавзуси эълон қилинганда ҳам, шу муаммолар кўтарилса керак деб ўйлагандим, аммо унда ақалли байрам тарихи ҳусусида бир оғиз ҳам гапирилмади. Бу ҳам етмаганидек, студияга таклиф қилинган меҳмонлар “Oна” мавзусига ўтиб кетдилар, афсуски уларга бошловчи ҳам “қарашиб юборди”. Масалан, мен 8-март нишонланиши керакми-йўқми, деб иккиланяпман, аниқ хулосани ташқаридан – жумладан, оммавий ахборот воситаларидан кутаман. Ток-шоу эса ахборот эҳтиёжимни қондиролмади. Россия ток-шоуларида қандай мавзулар кўтарилади? Уларда ток-шоулар сони кўп бўлгани учун, кўпчилиги айнан мавзуларга ихтисослашган. Масалан, "Без комплексов" оилавий муаммолар, фарзанд ва ота-она муносабатлари, севги ва жинсий ҳаёт мавзуларини; «Большое Жюри» ижтимоий масалаларни; яна бир ток-шоу - «Решите за меня» турли инсонларни экранга чиқариб, уларнинг муаммоларини ҳал қилишни мақсад қилган (биздаги собиқ “Гап чиқди” сингари). Сир эмаски, бугунги ток-шоуларнинг аксариятида ана шу муҳим унсур – мавзу муаммолигича қолмоқда. Мавзулар аудитория талабидагидек эмас. Бу муаммо нафақат Ўзбекистон телевидениеси, балки бошқа давлат ОАВларида ҳам кузатиляпти. Ток-шоу ватани бўлмиш Америкадаги мутахассислар ҳам буни таъкидлайдилар. Ҳозирги аксарият ток-шоулар бундай жиддий-сиёсий мавзусини ҳам, меҳмонини ҳам йўқотди. Ғарбда ток-шоу жанри тобора кўнгилочар дастурлар сирасига қўшилиб бормоқда. Масалан, “This is your life ”, “The View ”, “Тhе Тоny Danza shоw” кабилар шулар жумласидандир. Меҳмон. Аввал ҳам таъкидлаганимиздек, илк ток-шоулар мазмун-моҳият ва мақсад жиҳатидан бошқача бўлган. Низога эга томонни юзлаштириш бўлгани учун меҳмонлар бир-бирини яхши танийдиган ва бир-бири учун муҳим бўлишган. Ток-шоу йиллар ўтиб, бошқа томонга бурилиб кетгач, унга кўпроқ машҳур инсонлар ва юлдузларни таклиф қилиш урф бўлди. (Британия ва Россияда хаттоки ток-шоуни олиб борувчи ҳам юлдуз, баъзида. Бу ҳолат бизда ҳам кузатилди. Агар ток-шоу деб аташ ўринли бўлса, “Сўнмас орзулар”ни Мавлуда Асалҳўжаева олиб боради). Айниқса Америкада меҳмон сифатида киноюлдузлар, қўшиқчилар ёки ҳарбийлар таклиф қилинади. Ўзбекистонда ҳам кўпинча машҳур инсонлар таклиф қилинади. Чунки, халқнинг баъзи қатламларида машҳурларга тақлид кучли бўлади. У кийганини кияди, услубидан фойдаланади. Агар у айтган фикр яхши бўлса, халқни тарғиб қила олади деган мақсад билан ҳам юлдузлар таклиф қилинади. Иккинчидан, биз машҳурларнинг ички оламига қизиқамиз. Жумладан унинг қандай фикрлаши ҳам қизиқтиради. Ток-шоу маълум маънода томошабиннинг бу эҳтиёжини ҳам қондириши мумкин. Энди Ўзбекистондаги ток-шоулар меҳмонига келадиган бўлсак, улар фақат юлдузлар эмас, журналист, психолог, тарихчи, ўқитувчи ёки ток-шоуда кўтариладиган мавзуни яхши биладиган, фаолияти давомида бу билан шуғулланадиган мутахассислардир. Масалан, “Акс” номли ток-шоуга шарқшунос Абдулҳаким Орипов (24-феврал), журналист Жамила Ҳайдарова (2-март), ўқитувчи Рашид Баратов (2-март); “Оддий ҳақиқатлар” ток-шоусига психолог Бобур Тўраев (24-феврал), тадбиркор Солиҳа Юсупова (24-феврал), шоир Бобур Бобомуродов (8-март) таклиф қилинган. “Оддий ҳақиқатлар”да меҳмон яхши танланади. Масалан, “Меҳр-оқибат” мавзусидаги сонига “Меҳр кўзда” кўрсатуви бошловчиси Асрор Аброрхўжаев, 8-март ҳақидаги сонига эса асосан эркаклар таклиф қилинган. (Аёлни англаш учун, эркак наздидаги аёлни кашф қилиш керак, ахир). Шунингдек журналистлар оммавий ахборот воситалари фақат тор доирадаги мутахассислар учун эмас, оммавий аудитория билан ишлашини тушунишлари лозим, шунинг учун ахборот оддийроқ тақдим этилиши керак. Демак, мазкур вазиятда журналистнинг роли - меҳмонлар ва аудитория ўртасида воситачи, ўзига ҳос “таржимон” бўлишдир. Мураккаб, нотаниш концепцияни ёки атамани аудиторияга тушунтира олиш лозим. Агар журналист меҳмон гапираётган нарсаларнинг охиригача тушунмаётган бўлса, ундан: “Шу нарсаларни ўқувчиларга тушунарли тилда айтиб бера олмайсизми?”- деб сўраш фойдалидир. Одатда экспертлар бу имкониятни қадрлайдилар. Бошловчи Гулмира Мусажонованинг айтишича, баъзан ток-шоуда “меҳмонлар етишмовчилиги” ҳам бўлиб турар экан: “Бу ҳолат бизда деярли ҳар бир кўрсатувда рўй беради. Тўрт киши келса, битта стулни олиб ташлаб кўрсатувни ёзамиз, агар икки киши келмай қолса чорасини топа олмасак учтаси билан ҳам ёзаверамиз. Бунда студиядаги томошабинларга кўпроқ суянамиз. Бир марта икки киши келган, энди нима қилишимизни билмасдан студия йўлагида яхши фикрли одамлардан ким бор экан дея роса қидириб, топиб келиб суратга олишни бошлаганмиз. Баъзи вақтларда одамларни уйидан чақириб олган ёки студиядаги одамлар орасидан яхши фикрлиларини танлаб олиб қаҳрамонга айлантирган пайтларимиз ҳам бўлган. Бу кўрсатув сифатига таъсир қилади. Аммо бошқа илож йўқ. Кўрсатув учун анчагина маблағ сарфланади. Уни тўхтата олмаймиз. Яна бир томондан ўша танлаган бешта кучли қаҳрамонимиз келган пайтда ҳам яхши кўрсатув чиқмаган вазиятлар ҳам бўлган. Тасодифан танланганлар билан эса қизиқроқ. Ҳеч ёдимдан чиқмайдигани бир марта беш қаҳрамон келган-у, залда ўн бештагина томошабин. Ўшанда зал умумий планда кўрсатилмаган. Ўтирганларни ҳар бирини алоҳида қилиб суратга олиб кўрсатганмиз. Бунақа ҳолатлар жуда кўп бўлади”. Ўтган йил, 24-июл “Оддий ҳақиқатлар”да хотин-қизларнинг кийиниши муҳокама қилиниши керак эди. Ҳозир исмини эслолмайману, ўшанда таклиф қилинган психолог мавзуни яхши очиб беролмади. Унинг гап орасида “Норма, норма қани?” дея алланималарни исботламоқчи бўлгани кишининг ғашини келтиради. Ваҳоланки, рухшунос бу мунозара мавзусига ойдинлик киритиши керак эди. Руҳшунос домланинг гапларига қараганда, саҳнадаги санъаткор куйлаётган қўшиғининг мазмунига монанд кийиниши лозим экан. Демак, бу мулоҳазадан маълум бўляптики, қўшиқчининг кийими баробарида хатти-ҳаракатлари ҳам ашула мазмунига мос бўлмоғи даркор. Бундан ташқари, экранда очиқ-сочиқ кийинган қўшиқчи чиқса, уни танқид қилиш ёки “кийим танлаш, дид, фаросат эркинлиги”ни поймол қилиш ноўрин экан. “Марҳамат, бошқа каналга олинг ёки ўчириб қўйинг” дея бахсни давом эттирди у ўз назариясини ҳимоя қилиб. Олдин ҳам оила муносабатлари тўғрисидаги бир кўрсатувда психолог аёл чиқиб, нуқул “индивид”, “индивид” деяверганидан унинг муддаоси нималигини тушуниб бўлмаганди. Ток-шоуларда рухшунос ўз мутахассислигидан келиб чиқиб фикр билдирмасдан, фалсафий мулоҳазаларга ўтиб кетади. Аудитория эса ундан кўпроқ маслаҳат кутади-ку. Ахвол шу каби бўладиган бўлса, рухшуносни мунозарага таклиф этмаган маққул. Аудитория. Ток-шоунинг асосий бўғини - аудитория. Кўрсатув ё телевидениенинг бошқа жанрларида аудитория бўлмаслиги мумкин, лекин ток-шоуда албатта аудитория бўлади ва ток-шоуни ток-шоу қиладиган ҳам маълум маънода, аудитоия. Баъзида биз одамлар учун махсус юридик ва медик шахларни эксперт сифатида таклиф этамиз. Булар кўрсатувимизнинг қаҳрамонлардан бири ҳисобланади. Бироқ асосий қаҳрамон – одамлар, яъни аудитория. Маълумки, аудитория ва томошабиннинг фарқи бор. Томошабин экран ташқарисида бўлади,аудитория эса студияда. Аудиторияга фақат томоша қилиш билан чекланса, экран қаршисидаги томошабиндан фарқи қолмайди, у фикр билдириши, бевосита иштирок этиши керак. Ҳўш, Ўзбекистон ток-шоуларида бу жараён қандай? Баъзида ўтирганлардан “Бу гапга нима дейсизлар? Фикрлар борми?” деб бошловчи сўрайди. Аммо одамлар мавзуга мутлақо таалуқли бўлмаган фикрлар билдиришади,саволлар беришади. Бошловчи тасвирга олиш жараёни бошлангунга қадар уларга мавзу ҳақида тушунтириб ўтиши керак. Кучли томошабинлар ҳам бор. Кутилмаган саволлар билан шошириб қўйишади. Лекин улар кам. Агар томошабин кучли бўлганида, ҳақиқий ток-шоу бўларди. Аудиториядаги яна бир муаммо – андиша. Фикрлайдиган одамлар бор, аммо гапирмасдан ўтираверишади. Бу борада бошловчи ҳам уларга шунчаки студияни тўлдириш учун эмас, тортишиш учун келганларини тушунтириш керак. Баъзида бошловчи саволарни олдиндан бериб, ўзи ўргатиб қўйгани маққул, дейишади. Бу нотўғри. Ҳар бир инсон ўз гапини айтиши лозим. Қолаверса, олдиндан ёдлаб олганини кўзидан, нутқидан ҳам пайқаш мумкин. Ток-шоу яхши чиқиши учун бошловчи аудитория фикрини ҳам тинглай билиши керак. Масалан, “50х50” ток-шоусида бошловчи меҳмон ва аудитория фикрини охиригача эшитмасдан, гапни бошқа мавзуга олиб кетади. Балки, ток-шоу шуниси билан ток-шоудир,аммо халқ менталитети – ташриф буюрган инсонга ҳурмат тушунчаларини ҳам назардан қочирмаслик керак. Шундай холлар ҳам бўладики, студияга келаётганларнинг кўпчилиги мавзуга оид фикр билдиргани эмас, балки ичидагини тўкиб сочгани келади. Бошловчи эса меҳмон то бир йўналишга келиб олгунча чидашга мажбур. Бу ҳақида Гулмира Мусажонова шундай дейди: “Баъзида ҳатто кўрсатувнинг хулосаси қўлимда тайёр бўлади. Аммо кимнингдир ажойиб хулосаси мени унинг фикрига қўшилишга мажбур қилади. Аслида кўрсатувнинг моҳияти ҳам шунда. Оддий ҳақиқатни топа билишда. Кўрсатув давомида хоҳлаган иштирокчи томонига ўтишим мумкин, гарчи унга қўшилмасамда”. Ток-шоуда маълум маънода аудитория ҳисобланадиган яна бир қатлам бор. Бу – телефон орқали студияга боғланадиган томошабиндир. Мазкур холат кўпинча интерактив тарзда ўтказилаётган, жонли эфирда узатилаётган ток-шоуларда қўлланилади. Ғарбда интерактивликка шароит бўлгани боис, бу кўп ток-шоуларида йўлга қўйилган. (Бу “cаll-in shоw” деб юритилади). Ўзбекистонда теле ток-шоулардан кўра радио ток-шоуларда кўпроқ учратамиз. Аммо, сайлов жараёнлари олдидан ўтказилган махсус ток-шоу – “Сайлов-демократия кўзгуси”да томошабинларнинг телефон қўнғироқларидан фойдаланилар эди. Бошловчи. Аввало шуни билиш керакки, журналистика ақл ўргатиш дегани эмас. Оммавий ахборот воситаларининг ҳеч бир жанрида бу хатоликка йўл қўймаслик керак. Акс холда, у аудиториясини йўқотади. Тўғри, жамоатчилик фикрини шакллантириш, тўғри фикрни тарғиб қилиш бизнинг вазифамиз. Аммо шундай фикр бериш керакки, одамларнинг ўзи ҳақиқатни тушуниб етсинлар. Оқ қоғозни кўрсатиб уни оқ деб таъкидлаш – қанчалик сода. Дуруст ток-шоу деб таъкидланаётган “Оддий ҳақиқатлар”нинг эллик дақиқадан ўттиз дақиқаси ақлли гаплар йиғиндисидан иборат бўлиб қолган. Пурмаъно гаплар билан томошабиннинг жонига тегиб қўйишдан қочиш керак. Яна бир томондан кўп гапирилгандан кўра, нимадир айтилмай қолгани дуруст. Қолгани – томошабинлар ихтиёрида! Бошловчилар одамларни бир-бири билан уриштира олишни билмайди. Қарши вакилларни таклиф қилиш, уларни юзма-юз қўйиш ток-шоу луғатидан чиқиб кетган. Аслида бу керак. Чунки ток шоу бу гапга қурилган томоша. Ундан кейин, томошабин билан ишлай олишмайди. Ток-шоуларимизда кузатилаётган яна бир камчилик – охирида хулосани журналистнинг ўзи якунлаб қўйиши. Хулосани томошабинга қолдириш керак. Юқорида ҳам таъкидланганидек, бизнинг мақсадимиз оммага фикр бериш холос. Ҳар бир одамнинг ўзи хулоса чиқарсин. Журналист ҳеч қачон объектив фикр бериши керак эмас. Баъзида эса ток-шоуларимизда сўнги фикрни айтиш учун имкон меҳмонларга берилади. Кейин эса бошловчи умумий якун ясайди. Қайтараман, у айтган гаплар сўнгги хулоса бўлиб қолиши керак эмас! “50х50” ток-шоусида иккита бошловчи борлиги маълум. Нилуфар Умрзоқова ва Нозима Воҳидова. Иккинчи бошловчи етти йил давомида “Мезон” кўрсатувини олиб борган. Ҳозир ҳам “Бекат” унинг масъулиятида. Шунинг учунми, ток-шоуда ҳам кўрсатув руҳияти сезилиб туради унда. Баъзан кўп гапириб юбориши томошабиннинг ғашига тегади. Нозима Воҳидова адабий-бадиий сўзлардан, мақол, ривоятлардан кўп фойдаланади. Аксарият гапини “Шарқ донишмандлари, Ғарб донишмандлари, файласуфлар, бир алломаи замон айтган экан” деб бошлайди. “Акс” ток-шоуcида ҳам шу ҳолат кўп кузатилади. Бошловчи гапга керагидан ортиқ аралашади ва тўғирлайди. Ва кўпинча ривоят билан якунлайди. Тўғри, телевидениеда публисистик кўрсатувлар кам. Аммо ток-шоуни ток-шоулигича қолдирган маққул. Янги ток-шоулар. Яқиндан “Ойдин ҳаёт” номли ток-шоу экран юзини кўра бошлади. Ундаги чиқишларда асл, тарихий ток-шоу талабларига жавоб йўғу, аммо ўзбек телевидениесидаги кўплаб қолипларни синдира олган. Кириш сўзи, меҳмон, олиб боришда буни илғаш мумкин. Масалан, 26-апрел куни бўлиб ўтган сонида “Кун тартиби” мавзу қилиб олинди. Ток-шоуда қуруқ гап бўлиб қолмагани, меҳмонлар бирин кетин студияга келишгани ва фикрни билдириб бўлгач тарк этишгани, аудиториядан вакилларни саҳнага таклиф қилингани билан бошқа ток-шоулардан фарқлидир. Ушбу кўрсатувга ёш журналситлардан бўлмиш Рихситилла ва Азизалар бошловчилик қилишди. Улар ёш бўлишларига қармай ток-шоуни қизиқарли ва ўзаро ҳазил гаплар қилиб олиб боришди. Бу эса томошабинларни кайфиятини кўтаради. Айниқса ток-шоуга чақирилган меҳмонлар анча тажрибали эканликлари маълум. Рихситилла Абдуллаевнинг журналист сифатида ўзини тутиши анча ижобий деб баҳоласа бўлади. Ток-шоу учун барча шарт-шароитлар яратилиб берилган, бошловчилар аудиторияга яқин турганлари анчагина қулайликларни келтириб чиқарган. Ток-шоуга кореялик меҳмон Лазизахон (асл исми Кё Ё Кҳонг) таклиф этилган. Айни ток-шоунинг меҳмон масаласида катта ютуғи десак адашмаган бўламиз, чунки ўзбеклар хорижлик меҳмонларга катта қизиқиш билан қарайдилар ва ҳурмат қиладилар. Кореяда саломатликка қай даражада эътибор беришларини Лазизаҳон орқали томошабинлар катта қизиқиш билан тингладилар. Ток-шоудаги учинчи меҳмон Республика саломатлик ва тиббий статистика ходими, олий тоифали шифокор Ҳакимбой Мўминов соғлом турмуш тарзи борасида жуда кўп маълумотлар айтиб ўтади. Бу эса ток-шоунинг қизиқарли чиқишини таъминлайди. Бироқ журналистлар аудитория ва меҳмон ўртасида воситачилик вазифасини ўтай олмаганлар. Томошабинларнинг меҳмонларга савол билан мурожат этишларини таъминламаганлар. Фақатгина журналистлар ўз саволлари билан чекланиб қолганлар. Шу пайт Рихситилла Абдуллаев ўз саломатлиги юзасидан шифокорга савол беради ва шифокордан жавоб олади. Лекин Рихситилланинг саломатлиги томошабинлар учун қизиқ бўлмаслиги мумкин. Бу каби саволлар аудитория томондан берилса, шоу қоидаларига мос келар эди. Муҳими бошловчи ўз вазифасини эсдан чиқармаслиги керак. Энди эътиборимизни саҳна безагига қаратсак. Саҳна яхши безатилган. Ҳар битта детал жой-жойига қўйилган. Айниқса юмшоқ мебеллар томошабин тарафга қулай қилиб қаратилиб қўйилган. Томошабинлар бемалол экспертларнинг суҳбатини тинглаб, кўра олади. Мусиқа ҳам ток-шоуга мос қилиб қўйилган. “Сиз уни ҳам буни ҳам қилмагансизда, театрга ишга киргансиз. Аброр Ҳидоятов номли театрига. Қўшиқчи бўлмоқчи бўлган одам театрга ишга кириши сал ғалати туюлди менга”. (17-май сони) Журналист “мени”ни ишлатмаслиги керак, бироқ истисно ҳолатлари ҳам бўлиб туради, жумладан бирор бир воқеанинг таҳлили жараёнида ишлатиши мумкин. Айниқса бошловчи меҳмонни аудитория билан бириктира олиши зарур. Акс ҳолда аудиториядаги одамлар нима сабабдан ташриф буюрганларини ҳам унутиб қўядилар. Бу пайтда бошловчи меҳмон ва аудитория ўртасида воситачи вазифасини ўташи даркор. Бошловчи меҳмон гапираётганда ўзининг гапларини “суқаётгани” одамнинг бироз ғашига тегади. Одатда маданият юзасидан бошловчи меҳмоннинг гапини бўлмасдан охиригача тинглаши зарур. Журналист ўзини гапларини “суқуши” билан бирга меҳмонни тезроқ гапиришига ундаётгандек бўлиб қолган. Раҳматилла Мирзаев меҳмонни томошабинлар томонига диққатни тортишни йўналтиришга ҳаракат қилган, бироқ меҳмон фақатгина бошловчига қараб гапирган. Бундай пайтда журналист томошабинлар тарафга силжиши лозим эди, чунки меҳмоннинг ҳам ўнг тарафга ҳам чап тарафга қараб гапириши бироз толиқтиради. Шунинг учун журналист баъзан аудитория томонга ўтиб туриши лозим. Бунда ҳам аудитория ва меҳмон ўзаро суҳбат қургандай бўлади. Раҳматилла Мирзаев меҳмон Тожибой Шукуровнинг қалбига йўл топа олди десак бўлади, чунки бошловчи бутун диққатини меҳмонга қаратди ва ҳиссиётга берилган ҳолда қувончларига шерик бўлди. Бундай ҳаракат, ҳам меҳмон, ҳам аудиторияга манзур бўлади. Студияда томошабинлар жуда ҳам оз қатнашганлар. Одатда бу каби ток-шоулар меҳмон ва аудиторияни аълоқа қилиши учун жой ҳисобланади. Бироқ бунинг руҳи ток-шоуда сезилмаган. Чунки Раҳматилла Мирзаевнинг ўзи савол бериши билан чекланиб қолган. Бошловчининг воситачилик вазифаси деярли кўзга ташланмайди. “Марказ” телеканалида “Сўнмас орзулар” дастурини ток-шоуга киритиш ўринлими-йўқми билмадим… Шунинг учун ҳам у ҳақида “Янги ток-шоулар” параграфида сўз очишни маққул кўрдим. У кўнгилочар йўналишда. Бир томондан ток-шоуга ўҳшайди. Аудитория бор, аммо аралашмайди. Меҳмонлар бирин-кетин таклиф қилинади. 5-декабрдаги сонини таҳлил қилиш орқали “Сўнмас орзулар”нинг ўзига хослигини ажратиб беришга ҳаракат қиламан. Кўрсатув аввалида бошловчилар салом бериб, баланд овозда “Кўринг ва мазза қилинг” дейишди. Мавзу: “Ортиқча вазн ортиқчами?”. Бошловчилар ташриф буюрган меҳмонга “Сиз диета қиласизми?” деб савол беришди, бунда русча сўз ишлатилган. Меҳмон “Диетаям қилиб кўрдим” деса, бошловчи гапни давом эттириш оҳангида “Парҳез таомлаям еб кўрдиз” дейди. Улар “диета” ва “парҳез” алоҳида сўзлар, деб ҳисоблашаркан. Яна “давление” сўзи ҳам ишлатилди. Умуман олганда, кўрсатувда ўзбек тилига ҳурмат йўқ. “Эй, маладес”, “нормалний”, “Турция”, “повар”, “вперед”, “давайте” сўзлари беармон ишлатилди. Мавлуда Асалҳўжаева адабий тилда гапирмаганиям майли, унда “шевалар аралашмаси” бўлиб кетди. Бир “қивомман” деса, бир “аши кўрсатув”… Меҳмон “сартарош - парикмаҳер бўлишни ҳоҳлаганман” деб ўзбекча сўзнинг русчасини айтиб тўғирлади. Бошловчи эса уни яна тўғирламоқчи бўлиб “стилист имиджмейкер” деди. Аммо бу икки тушунчанинг фарқи бор. Мавлуда Асалҳўжаеванинг ўзини тутиши умуман талабга жавоб бермайди. Тўғри, у журналист эмас. Аммо кўрсатув олиб бориш масъулиятини олгандан кейин, жиддийроқ бўлиш керак. Қўлини силкиб “Салом” дейишлари, энгашиб, диванга суяниб гапиришлари, “ув” деб бақиришлари, “Мана мани бўйим” диб туриб олиши этикага тўгри келмайди. Ўзи гапириб, ўзи қарсак чалишига нима дейсиз? Нутқида ҳатоликлар жуда кўп. Гапини эсга олиб, пауза қилиб гапиряпти. “Кўрсатаймикин диган нимам бор эди” деб тутилиб қолди. Саволларни олдиндан тайёрлаб, қоғоздан ўқиб беришяпти. Аммо шунда ҳам ҳатоликлар бор. Кўрсатув меъзонига кўра, mavluda.uz сайти орқали савол бериш ҳам мумкин. Раҳматилла note-bookдан ўша саволларни ўқиб эшиттирди. Ўқиши ифодасиз. Баъзида ўзи ҳам савол тузиб беряпти ва у саволлар жуда узун. Иккинчи бошловчининг гаплари ғалати. “90х60х90 қоматга интилиб” деб кўча гапини ишлатди. “Касалликларга ўзлигини дуч қилишади”, “Уйизга чиройли осиб қўясиз” деб нотўғри жумла тузди. “Оддий жавоб бермайсиз, самимий жавоб берасиз” дейди. Оддий ва самимий бир-бирига антонимми? “Сизни обқочиб кетишса ман нима қиламан?” деб бақирди ва студияда қаттиқ кулги кўтарилди. Унинг нолисоний жиҳати ҳам талабга жавоб берадиган эмас. Оқ жинси шим, қора костюм, бошига кепка кийиб олган. Кўрсатув сўнгида бошловчи вазифасини ўтаётган Мавлуда Асалҳўжаева қўшиқ куйлади, иккинчи бошловчи ва таклиф қилинган иккита меҳмон билан рақсга тушди. Ўзбекистон электрон оммавий ахборот воситалари миллий ассоциациясининг берган маълумотларига кўра, “Давлат ва жамият” лойиҳаси доирасида “Эркин фикр” телестудиясида “Халқ минбари” ток-шоуси тайёрланмоқда. Ток-шоунинг асосий мақсади кенг жамоатчилик эътиборини фуқаролик жамияти, учинчи сектор, хусусан ноҳукумат нотижорат ташкилотларини ривожлантириш, янгича фикрлашни шакллантириш масалаларига жалб этишдан иборат. Демократик ҳуқуқий давлат қурилишига тўсқинлик қилаётган мавжуд муаммоларни аниқлаш, учинчи секторни бирлаштириш ҳамда жамиятнинг барча қатламлари вакилларини конструктив мулоқотга жалб этиш эса янги ток-шоунинг вазифасига киради. Ток-шоунинг илк сони “Фуқаролик жамиятини қуришда нодавлат нотижорат ташкилотларининг роли” мавзусига бағишланади. Унда экспертлар, учинчи сектор ва ОАВ вакиллари, давлат хизматчилари ва талабалар иштирок этади. Очиқ мулоқот чоғида иштирокчилар “фуқаролик жамияти”, “учинчи сектор” ва “нодавлат нотижорат ташкилотлари” тушунчаларига ижтимоий сўров ва роликлар намойиши билан изоҳ бериб, бундай ташкилотларнинг мақсад ва вазифалари ҳақида гапиришади, жамият, давлат ва ноҳукумат секторлари ўртасидаги ўзаро алоқаларга тўсқинлик қилаётган муаммоларни аниқлашади. Бундан ташқари, ёритилаётган мавзудаги энг долзарб муаммони ёки уни муҳокама қилиш натижаларини билиш учун “овоз бериш” усулидан фойдаланилади. Ток-шоуни иккита бошловчи-оппонент олиб боради. Ўз навбатида бу муаммони иложи борича холис баҳолаш имконини беради. Яратилмоқчи бўлган бу янги ток-шоу асосий мезонларга мос келадими, томошабин талабига жавоб бериб, номини (“Халқ минбари”) оқлай оладими – буни вақт кўрсатади. Юқорида ток-шоу аслида қандай бўлиши кераклиги ҳақида фикр юритдик ва унинг натижасида ўзбек ток-шоуларидаги кемтиклар кўзга ташланиб қолди. Курс иши доирасида буларни ўрганишдан мақсад ўша кемтикларни йўқотиш учун санаб ўтилган омиллар – мавзу, меҳмон, аудитория, бошловчи талабларига жавоб бериш ва томошабин эхтиёжидаги ток-шоуни эфирга узатишдир. Тележурналистлар ишнинг бошида қайд этилган ток шоу тарихи ва қонуниятлари билан танишиб чиқсалар хам, ток-шоу номига лойиқ бўлишга ҳаракат қилардилар. 2 Жорж А.Қримски «Журналистлар учун халқаро марказ ((ICFJ) тайёрлаган қўлланма» Grafologiya. ГРАФОЛОГИЯ – ЁЗУВДА АКС ЭТГАН ХАРАКТЕР Бир парча қоғоздаги ёзув нимани англатиши мумкин? Буни қарангки, псиxологлар шу йўл билан ҳам инсон характеридаги қирраларни топа олар эканлар. Ёзув эгаси қайси жинс вакили, шошиб ёзганми, ўйлаб ёзганми, ё мажбуранми, ўша онда нималарни ҳис қилган – буларни билиш қийин эмас. Бу илмдан унча-мунча ҳабардор сиёсатчилардан Гордан Браун ҳузурига келган канцлер Жорж Асборн билан бир столда ўтириб, ўрнатилажак алоқалар ҳақида суҳбатлашади. Керакли сўзларни қайд этиб ўтирган Жоржнинг қоғозларидан бири беҳосдан ерга тушиб, ўша ерда унут қолдирилади. Гордан Браун эса ўша 14 тагина сўздан иборат ёзув орқали шеригини партияларга қизиқиши паст ва бироз шубҳали шахс деб топган. Демак, бу фақат психологнинг иши эмас. Ёзув орқали илғашда матннинг мазмуни, стенографиясига эмас, фақатгина ҳамманинг ўзига ҳос бўлган ҳуснихатига, ёзиш услубига эътибор берасиз. Графология фан сифатида. “графология” (грекча, графа-ёзув, логос-фан) тарихи ХVII аср, Италия билан боғлиқ. Бу сўз илк маротаба 1871-йил аббат Мишон ёзмаларида учрайди. Инсоният тарихининг тошга, металга ёзадиган даврида мазкур илм бўлмаган, инсонлар юмшоқ материалларга ёза бошлангандан сўнг унда хуснихат шаклланган ва ёзув орқали характерни билишга уриниш хам бошланган. Кейинчалик биринчилардан бўлиб Франция, Германия, Швейцария, Исроил каби давлатларга тарқалди. Аста-секин йирик компаниялар ишга олиш учун хужжатларни ёзма тўлдиришни жорий қила бошладилар. Шу билан бирга докторлар ташхис олди турли йўллар билан беморнинг ёзувини олишга ҳаракат қилдилар (дафтардаги чизиқдан пастга тушиш, тўғри ёзилмаган ва тугалланмаган харфлар киши соғлиғидаги нуқсонни англатади). Жиноятчиларни аниқлашда ҳам бу усул қўл келди (жиноятчи аксарият холларда бир матн ё сўзнинг ўзида бир харфнинг 2-3 хил ёзилиш вариантидан баравар фойдаланади. Масалан, х, т, б харфларни 2 хил вариантда ёзиш мумкин бўлганидек). Графологиянинг ўрни асосан психология, тиббиёт, юридик сохаларда кўринади. У орқали характерни аниқлаш энг содда усули. Амалий графология. Қўлингизда қандайдир ёзувлари бўлган қоғоз. Диққат билан разм солинг. Сўзлар орасида бўш катаклар кўпми? (1-расм) Демак, ёзув сохиб ёки сохибаси ўзини ёлғиз ҳис қиляпти. Тартибсиз ёзган инсонни ҳаётда ҳам шундай деб ўйлайсизми? Йўқ, бу турмушини назорат қила олмасликни англатади. Тартибсизликнинг белгиси – катта ҳарфлар. Жуда кичик ҳарфли ёзувни “чумоли” деб атаймиз. Бундан кўпроқ ўзига ишончи паст инсонлар фойдаланади. Яхши томони улар эхтиёткор, реалист, техника билан тез тил топишадиган бўлишади. Узун харфлар эстетика, мардлик, қобилият ва адабиётга мехр, семиз харфлар очиқлик рамзи. Рақамларга ўҳшаш харфлар (2-расм) ёзув эгасининг ўқимишли, сабрли ва бироз совуққонлигини билдиради. Вараққа сиёх кўп томизилган, суркалган жойлар кўп бўлса, ёзув эгасига ғашингиз келмасин. Айнан улар нозиктабиат бўлишади. Шунингдек уларда кутилмаган, ажойиб ишларни бажаришга рағбат кучли. Баъзилар харфдаги белгиларни ташлаб ёзади. Масалан, лотин ёзувидаги “и” тепасидаги нуқтани. Бундай одамлар ёлғиз қолиб, ўзига ҳизмат кўрсатолмайди, ўзига нисбатан беэътибор бўлади. Кирилл ёзувидаги кичик “д” ва катта “т” ҳарфларидаги илмоқни орқага қайилтирадиганлар ҳам шундай. Д харфини бошқача ёзишга уриниш касаллик, таъсирчанлик, қариликни хам билдиради. Айримлар илгакларни ўзгача гажак билан ёзади. (3-расм)Улар қарорни осон ва тез қабул қиладилар. Назоратни яхши кўрадилар, қонунларга бажонидил амал қиладилар. Шунингдек оптимист бўладилар. Йирик-йирик ёзадиганлар — ўта илтифотли, сахий, кўнгилчан ва санъатни севувчилардир. Ҳаракатчан, лекин қуруқ, яъни бировнинг дардини тушунмайдиган ва сезмайдиганларнинг ручкасидан ўткир ва ингичка ёзувлар саф тортади. Агар ҳарфлар бир-бирига уланиб ва ёпишиб ёзилган бўлса, демак, бундай одам фавқулодда қобилият эгасидир. Ҳарфлар алоҳида-алоҳида жимжима тортган бўлса, уқувсизликда ва оғзидагини олдириб қўювчи ношудликда «айбланади»лар. Ҳарф ораларини катта-катта очиб ёзиш маблағни бесамар совуришдан дарак бераркан. Илгакни узун тушурадиганлар эса завқ-шавққа тўлган инсонлардир. Тепага чиққан узун чизиқлар – хиссиёт. Илмоқ учлари ўткир бўлса, (4-расм) бу хаққонийлик ва очиқлик рамзидир. Баъзи ёзувлар бизга хаттотлар хатини эслатади. Бундан ўзингиз хам сезиб турган бўлсангиз керак, фантазия кучлилиги, қобилият. Аммо шу билан чекланмайди. Хаттотларга тақлидан ёзадиганлар қўрқоқ ва беқарор ҳам бўлишади. Хуснихат безакларсиз, оддий, сўзлар орасида бўш катаклар хаммасида бир хил ташланган бўлса, харфларнинг шакли хам деярли бир хил бўлса, бу хуснихат сохибида ақл устуворлигини англатади. (Машхурлардан Гете, Виттелар шундай ёзишган). Агар мазкур холат аксинча бўлса, демак у инсондаги хислат хам юқоридаги таърифга тескари бўлади. Харфлар бир-бири билан боғланган, қўлча хосил қилган бўлса, уни ёзган одам ўз фикрини хурмат қиладиганлардан экан, деб ўйласак адашмаган бўламиз. (5-расм) Енгил, ортиқча куч ва харакатсиз ёзадиган инсоннинг характери ҳам енгил, ҳаётдан рози, бировга қулоқ тутувчи ва эргашувчи, мехрибон бўлади. (6-расм) Керакмас пайтда, масалан сўз ўртасидаги харфларни хам каттада ёзиш, кўп жой ташлаш ёзув соҳибининг қувноқ, ҳазилларни ёқтирадиган, севги ва орзуга мойил, шунингдек математик қобилиятга эгалигидан дарак беради. Ўнг томонга оғиштириб ёзилган хатни кўрсангиз, билингки, унинг эгаси фаол ва орзуларга бой инсон. Ўнг томонга жуда хам кўп эгилган, натижада охирги харфлар деярли кўринмай қолган, бир қарашда титраб ёзилганга ўхшаса, бу таъсирчанликни билдиради. (Достоевский). Титраб ёзадиганлар талабчан, гўзалликка мехри баланд, дангал, айни вақтда қўрқоқ бўлишади. Тўғри қилиб ёзадиганлар характерида эса қўрқув бўлмайди. (7-расм) Сезгирлик характери тўғри, яъни вертикал қилиб ёзадиганларга хосдир. Агар ҳарфлар ўнгга ёнбошлатиб ёзилган бўлса, билингки, ўша одамнинг юраги тоза ва юмшоқ феъл-атворга эга. Аксинча характердагилар эса чапга ёнбош қилиб ёзишармиш. Ёзганда қаторлар юқорига ўрлаб кетса, бундай ҳуснихат эгаларида мағрурлик ва ўзига бино қўйишлик устун туради. Ва аксинча қаторлар пастга қараб кетиб қолса, ундайлар маъюс ва кутилмаган воқеалар олдида саросимага тез берилувчилардир. Агарки, қаторлар юқоригаям, пастгаям ўрламай тўғри ёзилган бўлса, унинг эгаси тўғрисўз, дадил ва кескин, ўз орзулари йўлида собитқадамдир. Очиқ кўнгил ва ишонувчан одамларнинг ҳуснихати қандай бўлишини биласизми? Уларники аввал ёзувни майда ҳарфлаб, сўнг катталаштириб юбораркан. Ёзув аниқ, ўқишга осон, харфлар бир-бирига боғланган бўлса, бу мехнаткаш, ишларни чин дилдан қилиш, баъзида пессимистликни билдиради. Бундай одамлар гохида очиқ гапириб, қўполлик хам қилиб қўядилар. Чап томонга оғиштириб ёзиш эркин эмаслик, доимий характери йўқ, аниқ қадамни қўя олмайдиганларга хос. Яна шундайлар ҳам борки, кичик вараққа кўп нарса сиғдиришга ҳаракат қилади. Буни кўриб, “тежамкор экан” дея ҳулоса чиқарамиз. Йўқ, бунинг иқтисодга даҳли йўқ. Айнан шундай ёзадиганларга ўзбошимчалик ёт бўлади. Кўп жой сарф қилиш кўпинча чапақайларга хос холат. Тез ва чиройга кам эътибор бериб ёзадиган одамдан шу маълумки, унинг иши ёзишни кўп тақозо қилади ва у кўп вақтларда бирор жойдан кўчириб эмас, ўзи ўйлаб, ичидан тўқиб ёзади. Ёзув ва ген. Бу соҳанинг мутаҳассислари кўпайган сари янги қирралари ҳам кашф этилди. Улардан маълум бўлишича, инсоннинг қандай ёзиши ва ҳаттоки қаламни қандай тутиши ҳам генга боғлиқ экан. Шунингдек, ҳеч кимда бир ҳил ёзув бўлиши мумкин эмас. Эгизаклар-да қайсидир жиҳатидан фарқ қилганидек, ёзув ҳам шундай. Аммо бир ҳил вазиятга тушган (масалан, қўрқув ёки ҳаяжон) икки инсон ёзувида элементлар ўҳшаш кечади. Инсоннинг хуснихати у қаригач маълум маънода ўзгаради. Титраб ёзиш, чизиқдан чиқиб кетиш, харфларнинг эгилмаслиги ва бир-бирига боғланмаслиги юзага келади. Чунки ёзув организм билан хам боғлиқ ва унинг ўзгариши билан ёзувда хам бурилиш сезилади. Графологлар операциядан сўнг ёзиш услубидаги элементлар ўзгаришини кузатишган. Ёзув орқали жинсни ҳам аниқлайдилар. Масалан, кўпинча аёллар бет ва қаторга амал қилиб ёзишади. Эркаклар эса аксинча. Аёлларда камқонлик ва асаб касалликлари кўп учрагани сабабли уларнинг харфлари кичкина, сиёхи оч бўлар экан. Ручкани босиб ва кўп сиёх билан ёзиш энергия рамзи бўлиб, эркакларга хос. Ёзув ва темперамент. Сангвиник темпераментига мансублар тез ва қатъий ёзади, уларнинг хати чиройли бўлади. (Пушкин, Лермонтов). (8-расм) Флегматиклар сиёхни кўп ишлатади, ботириб ва қорайтириб ёзади. Худди шундай кўп сиёх билан, баъзи элементларни узун ёзса, ёзув бир маромда бўлмаса, ундай одамларнинг кайфияти тез-тез ўзгарувчан бўлади, ўзи ҳақида кўп орзу қилади, ёши ва табақа-гурухлари билан хисоблашмай иш кўради. (9-расм) Қоғоз ва чизиққа бўйсунмаган холда тартибсиз ёзиш меланхоликка таалуқли. (10-расм) Холерик ёзувига эса тушуниш қийин, унинг хатида сўзлар орасидаги бўш катаклар хаммасида хар хил ва тартибсиз бўлади. (11-расм) Ёзув ва ташқи кўриниш. Баланд бўйли инсонлар деярли хеч вақт бўғин кўчириб ўтказмайди. (12-расм)Уларнинг ёзувида чалкашлик бўлмайди, чизиқлар тортилмаган қоғозга хам текис ёза олади. (Петр 1, Александр). Паст бўйлилар аксинча, сўзни тўлиқ ёзишга жой етса ҳам бўғин кўчиришни канда қилмайди. (13-расм) Харф ва сўзлари чўзиқ, илмоқлар узун бўлади. Ўрта бўйлиларда харфларни қисқартириш, қатор охиридаги сўз ё харфларни пастга тушиб кетиши кузатилади. Оқ-сариқдан келган, малла сочли (блондин)ларнинг ёзуви аниқ, дид билан ёзилган бўлади. Харф ва сўзлари майда, чўзилмаган. Қатор чизилмаган вараққа ҳам текис ёзади. Блондинларнинг кўпчилигининг хуснихати чиройли. Қора сочли (брюнет)лар улардан фарқли равишда қатор чизилмаган жойда тепага чиқиб кетади. Унинг хусниҳатида чиройли ёзишга уринишлар сезилиб туради. У бош харфларни билинтириб ёзади, баъзан кераксиз жойда ҳам бош харфни ишлатади. Ёзув ва касб. Давлат ишида ишловчи кишилар, айниқса юристлар харфлар формасига эътиборсиз ёзишади. Аксинча ёзадиганлар эса кўпинча ишчи, хунарманд, хизматчиларга тегишли бўлади. Фаолиятида бевосита пул билан ишловчи, масалан, сотувчи, дорихона хизматчиси, тадбиркорлар кўп ўчиришади, бўяшади. Умуман олганда, уларнинг хуснихати камдан-кам чиройли бўлади. Қатор чизилмаган қоғозга ёзганда пастга тушиб кетиш шоирларга хос. Графологияда кузатилган яна бир холат: Тикувчининг хуснихати чиройли бўлади. Конверт устидаги ёзувлар. Инглиз тилида “pen friend” деб юритиладиган фақатгина хат орқали кўришадиган дўстингиз бўлса, унинг ички оламини қандай билиб оласиз? Бу учун унинг сизга атаб ёзган сўзларидан ташқари атиги бир неча маълумотлар қайд этилган конверт устига ҳам ахамият берсангиз, мақсадга мувофиқ бўлади. Конвертнинг хат юборувчи ва олувчи хақида маълумотлар қисмига биринчи қаергалиги, ундан сўнг кимгалиги ёзилса, у ақлли, аммо хаётий тажриба ва амалий сабоқлари кам, қарор қабул қилиши қийин одам бўлади. Биринчи шахар, кейин кўча ва хонадон ёзилса, бу хат юборувчининг индивидуал хусусиятлари ва эркинлиги кам, бировга қулоқ солувчи эканлигини кўрсатади. Фақат ажратилган чизиқларга ёзган, хамма сўзлар бир хил қолипда бўлса, у одам эътиборли, юмшоқ табиат ва эхтиёткор бўлади. Уй рақами учун алохида қатор ажратса, пунктуал ва дангаллигидан дарак беради. Шунингдек, баъзи маълумотларни эътибор тортишга ундаб алохида ёзса, эътиқодли, хушмуомала инсон бўлади. Айрим сўзларни (масалан, шахар) тагига чизиб қўйса, (14-расм) хат юборувчи жўшқин, серхавотир, қизиққон экан деб ўйлайверинг. Жой номларини қисқартириш жиддийлик, тартиб ва ақлий қобилиятнинг юқорилигини англатади. Конверда хат боши(абзац) ташкил қилиш ўша одамда маълум ҳарактернинг шаклланмагани, ўзини ақлли кўрсатишга уриниш деб тахмин қилинади. Маълумотларни сиғдириш учун жойни аяб ёзса, камтар ва меҳнаткаш инсон бўлади. Имзо. Имзо ўлчами катта бўлса, (15-расм) фикрлаш доираси кенг; кичик бўлса, бир сўзли. (16-расм) Узун имзо – синчков, баъзан мижғов. Калта имзо – гапнинг мағзини тезда чақади, бир хилликни ёқтирмайди. Думалоқ – ювош, меҳрибон, вазмин (17-расм) Ҳарфлар орасидаги оралиқ катта бўлса (18-расм) сахий, пул кетқизишни яхши кўради. Харфлар зич ва майда бўлса тежамкорликни билдиради. Ҳар-хил элементларга бой имзо, масалан, айлана (17,18,19-расмлар) – бир қатор муаммолари бор, илмоқчалар – эҳтиёткор ва қатъиятли, расмлар – ҳар бир ишга ижодкорона ёндошади, мураккаб элементлар (20-21-расмлар) – катта лавозимларни кўзлайди. Имзодаги якуний элемент юқорига бўлса, ҳаётдан рози; пастга – тушкунликка мойил; тўғрига – феъл атвори ўртачаликни билдиради. Имзодаги “дум”лар узун бўлса, демак, бировнинг фикрини эшитишга тоқати йўқ, калта бўлса юраги тор. Оддий имзо эгаси “муаммо йўқ” қабилида яшайди, бачкана имзо қўйувчилар пашшадан фил ясайдиган бўлишади, оригинал имзога эгалар катта ижодий салохиятга эга бўлади. Имзо қанчалик тушунарли бўлса, эгаси ҳам шу қадар очиқкўнгил бўлади. Графология қонуниятлари. Аввало психолог мижозининг қўлига қалам-қоғоз тутиб, ундан ниманидир ёздириб олиши ярамайди. Чунки бунда киши миясига ўзгача буйруқ беради ва доимий ёзувини кўрсатолмаслиги мумкин. Ёзув орқали характерни аниқлашда аввалдан, бирор мақсад ёки эҳтиёж учун ёзилган хатлардан фойдаланиш лозим. Аммо шуни ҳам ҳисобга олиш керакки, инсон характеридаги баъзи жиҳатлар ўзгарувчан. Узоқ ўтмишда битилган хатни ўқиб, ўша инсоннинг хозирги ички оламини тасаввур қилишга тушиб кетманг. Графология даврга бўйсунади. 1983-йил Германиядаги “Stern” газетаси Гитлернинг кундалигидан бир варақ топиб олиб, графология орқали Гитлер ва тарихга оид янги маъумотларни кашф этган. Демак, хуснихатнинг шаклланишига давр, жамиятдаги умумий ахвол хам бевосита таъсир кўрсатади. (уруш, очлик, ривожланишда қолоқлик) Яна бир қонуният – бирор чет тилини энди ўрганаётган инсоннинг ёзувидан унинг характерини очиб бўлмайди. Чунки унда ҳали ўша тилда эркин ёзиш шаклланмаган. Шунингдек, ёш болаларда ҳам графиологияни тажриба қилолмаймиз. Сабаби улар анча вақтгача ўз ҳусниҳатларига эга бўлмайдилар. Мактабда болаларга маълум қоида асосида ёзиш ўргатилади, кейинчалик қоида билан ёзиш шарт эмас бўлиб қолади. Аммо баъзи болакайлар ўша даврларданоқ қоидадан чиқишга, гўё ўз хуснихатини яратишга уринади. Тахмин қилишимиз мумкинки, у болада ўзига хос айёрлик бор, катталарнинг гапига қулоқ солмайди-ю, уларнинг гапини пойлашни яхши кўради. Психологлар ёзув хақида. Лангбрух, Громанн, Бридье, Иоган каби графолог олимларнинг назарияларига кўра, ёзувда инсоннинг бўйи, қад-қомати,соч ё кўз ранги, овоз охангини хам билиш мумкин. Лафатернинг айтишича, нутқ, ёзув, юриш(паходка) – бу уччаласида бир уйғунлик бор. Антрополог олим Тард “Менга инсоннинг расмини эмас, ёзувини беринглар” деган экан. “Психографология” асари муаллифи Моргенштерн инсонлар унга қуйидаги ажойиб муаммолар билан мурожаат этишганини қайд этган • бирга ишлайдиган одамига ишониши тўғрими деб • ўзини ўлдириш учун иродаси етадими-йўқми, билиш учун • ўзидаги касаллик ё стресс даражасини аниқлаш учун • турмуш ўртоғи ичишни ташлай оладими деб • уни ташлаб кетган одам яна қайтиб келадими деб • хат ёзиб турган одам нега хозир ёзишни тўхтатгани сабабини билиш мақсадида Бу қисқача мисоллар холос. Аслида муаллиф бундай кулгули мурожаатлардан 73 тасини келтирган. Бошлиғининг комьютерда ишланган ташриф қоғозини олиб келиб, “У қандай инсон?” деганлар ҳам бўлган экан. Ҳиндистоннинг таниқли хатшуноси Сурендра Шарма инсон психологиясини, турли хил характерлар сарчашмасини, бу характерлар қандай ҳаракатларда намоён бўлишини сув қилиб ичиб юборган олимлардан бири ҳисобланади. У, ҳатто ҳуснихатга қараб инсон характерини айтиб беролади. Кунларнинг бирида унинг қўлига мактуб тутқазишди. У ҳуснихатни кўриб мактуб эгаси ҳақида шундай деди: «бу зот фақат ўзини ўйлайди, таърифланиши қийин характерга эга, инсонни ҳар кўйга солишни ёқтиради, ўта қизғанчиқ, айёр, лекин ақлли эмас, қасоскор, ўз орзулари йўлида муваффақиятга эриша олади — фақат эгри йўллар билан, жуда ўжар, ўртача қобилиятли, аммо тунд, шу билан бирга кучли ҳирс эгаси». Во, ажабо, анча вақт ўтгач, мактуб соҳиби жамоатчилик кўзи ўнгида Шарма баён этган характерларни намоён қила бошлади. Охири жанжал чиқди ва иш шу даражага бориб етдики, Президент билан судлашиб, унинг обрўсига путур етказди. Гап ким ҳақида кетаётганини сездингизми, ё? Бу ҳуснихат эгаси ўша пайтда президентлик курсисида ўтирган Билл Клинтон билан «дон олишиб» судлашган Моника Левински эди. Хўш, графология ҳар доим оқланадими? Йўқ. Баъзи руҳшунос олимлар буни майнавозчиликдан бошқа нарса эмас деб ҳисоблайдилар. Юқорида кўплаб ташкилотлар ишчи ва мижозларидан ёзма (яна “қўлда” ёзилгани) мурожаатномалар сўраб қолганини айтган эдик. Шунингдек, яна бирқанча нуфузли идоралар, масалан, Британия психологлар жамияти, юридик судлар хужжатлардаги ёзувларга бу мақсадда қарашмас экан. Биргина инглиз психолог олимларининг мавзу борасидаги фикрлари турлича. Блинҳорннинг айтишича, бу баъзи “психолог”ларнинг найранги холос. Муней ҳам шундай ўйлайди. “Айримлар шу йўл билан осонгина пул топишяпти” дейди у. Профессор Крис Френч мазкур фан борлигини тасдиқлайди-ю, аммо жуда суст ва нотўғри кетаётганини айтади. Инсон мураккаб бўлганидек унинг руҳиятини айтиб бериш ҳам мушкул. Балки шунинг учун графология ҳукмлари баъзан нотўғри чиқар. Аммо уни ўрганиш тўхтаб қолмаган бўлиб, фан юзасидан турли китоблар нашр этилган, ўзининг маҳсус мактабларига эга. Интернет орқали ҳам графиологиядан on-line маъруза йўлга қўйилган. Нима бўлганда ҳам ўзликни англаш ҳамма қизиқиши керак бўлган нарса бўлиб қолаверади. Балки энди сиз ҳам оддийгина қайдларга бефарқ қарамассиз… 2. Д. Зуев-Инсаров. “Почерк и личност” 3. Айк Надж. “Как узнать характер человека по его подписи или практическая графология” 4. “Focus” журнали, ноябр ойи, 183-сон AQSH jurnalistikasi. АҚШ-Федератив Республика. Мамлакат 50 та штат ва Колумбия Федерал округидан иборат. Аҳолиси: 285. 9 млн киши.(2001 й.) Америка матбуоти: Бугунги кунда бу асосий тезис: АҚШ ҳозирда журналистика нуқтаи назаридан энг ривожланган мамлакат ҳисобланади Америка газеталари сенсацияга кўп этибор беради ва шу сабаб тиражлари катта ва тез тарқалади. 78% Америка газеталарини нообъектив ҳисобланади. Аудитория фикрича журналистлар уларнинг дунё қарашларига тўғри келадиган янгиликларни йиғади ва тарқатади. Деярли 80% аҳоли газеталарга ҳокимият ё мансабдор шахслар таъсир қилиши мумкин деб ҳисоблайди. Аудиториянинг 50%и реклама берувчилар муалллимларга ўз тасирини ўтказади деб ҳисоблайди. 60% ахоли газетени даромад жамият манфаатларидан кўпроқ қизиқтиради деб ҳисоблайди. 20% дан кўпроқ одамлар газеталарда кунда турли хатолар учратишини айтади. (журналистларниниг саводхонлиги журналистика тезлашаётгани учун сусаймоқда, чунки хозир иложи борича тез ахборот етказиши лозим. “The Wall Street Journal” – 1млн. 818 минг нусха; “The New York Times”- 1.141.366 нусха; “The Los Angelos Times”- 1.089.690 нусха; “The Washington Post” – 813.908 нусха. Ҳозирги вақтда АҚШда аксарият кундалик газеталар жиддий ва салмоқли нашрлар сирасига киради. Энг кўп тиражга эга бўлган 20 та газетадан фақат 2-3 тасигина жиноий ҳаёт, шаҳвоний муносабатлар ва ҳар хил жанжалларни мунтазам ёритиб боради. Энг катта ададли газеталар ўта жиддий нашрлардир. Булар: «Wall Street Journal»(бир миллион саккиз юз минг нусха), “USA Today” (ярим миллион нусха), “New York Times” (1 млн. 100 минг нусха), “Washington Post” (850 минг нусха) каби кундалик газеталардир. • “The New York Times”(«Нью Йорк вақтлари»). Мамлакат матбуоти тарихида анчайин қадимий ваш у билан бирга қозирда нафақат АҚШда балки бутун дунёда Машқур ва етакчи кундалик газеталаридан бири бўлиб, 1851 йилда илк сони нашрдан чиққан. 1997 йилнинг сентябрь маълумотларига кўра, газетанинг кундалик адади 1,1 млн. нусхани, якшанба сони эса 1,6 млн. нусхани ташкил этган. • “The Washington Post” («Вашингтон почтаси»-1887 йилда асос солинган). АҚШнинг ниқоятда оммабоп ва ахборот кундалик газеталаридан бири саналади. «Вашингтон пост компани» томонидан Чоп этиладиган мазкур газета 1993 йилнинг биринчи ярим йиллигида 813.908 адад билан йигирмата энг яхши газеталарнинг бешинчи қаторидан ўрин олган • “The USA Today” («Бугунги АҚШ» - 1982 йил, сентябрь) – ниҳоятда оммабоп умуммиллий кундалик гезета бўлиб, «Ганнет Компани» томонидан Вашингтонда ва Бальтиморда чоп этилади. Адади 1998 йилда 1,6 млн нусха бўлган. Булардан ташқари «Крисчн Сайнс Монитор», «Уол Стрит Жоурнэл», «Лс Анжелес таймс», «Чикаго трибьюн», «Интернешнл Херальд трибьюн» кабилар ҳам ҳозирги вақтда АҚШнинг энг салмоқли газеталари сирасига киради. Бугунги кун АҚШ матбуоти учун характерли хусусиятлардан бири бу хусусий газеталарнинг тез-тез инқирозга учраётганининг одатий ҳолга айлангани ҳамда провардида рақобатни енгиш ва узоқ фаолиятда бўлишни таъминлаш мақсадида турли йирик концернларга бирлашишга интилишда яққол кўзга ташланади. АҚШда энг обрўли журнал – «Time». У янгиликларни Америка матбуоти тарихида биринчи бўлиб товар айлантирган. У 23- йилда Генри Люис томонидан асосланган. 1938 йилда унга ўхшаш «News Week» чиқа бошлаган. АҚШдаги энг оммабоп журналлари қаторига дам олиш ёки истеъмолчилар учун мўлжалланган «Ladies’ Home Journal», «Saturday Evening Post», «TV Guide», илмий-оммабоп характердаги «National Geographic» кабиларни киритиш мумкин. Телевидение ва радио: Сўнгги маълумотларга қараганда, АҚШ худудида мавжуд 11500 та радиостанциянинг 1600 тадан кўпроғини нотижорат станциялар ташкил этади. Уларда реклама ёки тижоратга алоқадор бошқа материаллар бериш тақиқланади. Телекомпанияларнинг умумий сони 1 500 та бўлиб, улардан 350 таси фойда олмасдан ишлаётган нотижорат телевидениелардир. АҚШда телевиедние жамиятнинг ижтимоий-иқтисодий тизимининг таркибий қисмларидан бири бўлиши билан бирга Айни вақтда унинг олдига бир қатор йирик вазифалар, чунончи, ақолига ахборий, маданий-таълимий, коммуникацион ва бошқа турдаги хизматларни кўрсатиш ҳамда фойда кўриш, маблағ топиш қам юклатилгандир. Бевосита рақамларга мурожаат қиладиган бўлсак 70 % атрофида америкаликлар кундалик янгиликларни телевизион дастурлар орқали воқиф бўладилар. АҚШдаги 97 % оилада телевизор мавжуд, шунингдек, ҳар бир оила камида 3 тадан радиоприемникка эга. Мамлакатда радио 1920-йилларда пайдо бўлган. 1928 йилга келиб, АҚШда учта миллий характердаги радиотармоқлар, иккитаси «Эн-Би-Си» (National Broadcasting Company) таркибида, биттаси «Си-Би-Эс» (Columbia Broadcasting System) таркибида фаолият кўрсатар эди. Гарчи мазкур радиотармоқлар фаолияти давлат томонидан назорат қилиб ва бошқариб турилган бўлса қам, улар воқеа жойидан маълумотларни тезкор етказиб бериш хусусияти билан 30-йилларда ва айниқса, Иккинчи Жаҳон уруши йилларида аудиториянинг катта қисмида қизиқиш уйғотди. Ҳозирги кунда машҳур бўлган радиостанциялардан бири “WUST-1120 AM” радиостанцияси хусусий, нотижорат радиостанциялар сирасига кирмаса ҳам ўзига хос жиҳатлари билан ажралиб туради. Гарчи телевидение мамлакатда, асосан, Иккинчи Жаҳон урушидан кейин оммалашган бўлса ҳам, аслида дастлабки телевизорлар 1928 йилда падо бўлган эди. Ҳозирги вақтда АҚШнинг энг етакчи ОАВ сирасига учта тижорий миллий телетармоқлар, жамоатчилик телевидениеси қамда «Си-Эн-Эн» ахборот телетармоғи киради. Учта асосий рақобатдош ва фаолият доираси бир-бирига ниҳоятда ўхшаб кетадиган телетармоқлар «Эн-Би-Си» (National Broadcasting Company), «Эй-Би-Си» («American Broadcasting Company»), «Си-Би-Эс» (Columbia Broadcasting System) ОАВ тизимларидир. АҚШ телевидениесининг ўзига хос жиҳати улардаги каналларнинг деярли хусусий шахсларга, йирик бизнесменларга қарашли эканидир. Фақтгина 20 % атрофидаги теледастурлар жамоатчилик телевидениеси қамда давлат субсидияси қисобига кун кўради. Юқорида номи зикр этилган учта тижорий телетармоқ асосан рекламадан фойда кўради. Бу ерда сўнгги йигирма йил давомида жамоатчилик телевидениелари мислсиз ривожланиб кетган. Уларнинг бюджети билан янгиликларни ёритиш, дам олиш ва маърифий дастурларни тайёрлаш борасида эришган юксак натижаларини ўзаро таққослаб, жуда катта сифат ўзгаришларига эришганини кўриш мумкин. Шуниси диққатга сазоворки, Америкадаги энг йирик телевизион тармоқ бу – Пи-Би-Эс бўлиб, унинг таркибига 280 дан зиёд станция киради. Улар орқали болалар кўрсатувлари, ўқув дастурлари, ҳужжатли фильмлар, концерт залларидан, театрлардан тўғридан-тўғри олиб узатиладиган намойишларнинг бепул кўрсатилиши ҳам нотижорат телевидениенинг ютуғидир. АҚШдаги жамоатчилик каналлари қаторига «Пи-Би-Эс» («Public Broadcsting Sеrvice»)дан ташқари яна «Discovery», «History Channel» ва бошқаларни ҳам киритиш мумкин. Улар ўз дастурларини яратиш учун турли манбалар, чунончи, бюджетдан ажратилган грант, қар хил ташкилот ва хусусий шахслардан келадиган хайриялар эвазига фаолият юритади. АҚШдаги нотижорат телеканалллари асосий эътиборни таълим-тарбия, илмий-оммабоп дастурларни кўрсатишга қаратади. «Си-Эн-Эн» (Cable News Network) 1980 йилнинг 1 июлидан илк бора ўз дастурларини эфирга узата бошлаган. Дунёнинг энг машҳур ва йирик магнатларидан бири Тед Тернер томонидан ташкил этилган бу телетармоқ, асосий эътиборни 24 соат давомида янгиликлар беришга қаратади. Мазкур тармоқнинг штаб квартираси бир неча худудларда жойлашган. У Нью Йорк, Атланта, Чикаго, Лос-Анжелос, Сан Франциско, Далласда қамда бир қатор хорижий давлатларда қам ўз бўлимларига эга. Дастурлари билан алоҳида ажралиб турадиган ижтимоий-сиёсий кабелли телетармоқ – Си-СПЕН ҳам эътиборга лойиқ. Кабелли телевидениенинг таркибий қисми сифатида 1977 йилда ташкил топган бу телетармоқ хусусий ва нотижорат ахборот воситаси ҳисобланади. У жамият учун муҳим бўлган барча воқеаларни тўғридан-тўғри олиб кўрсатади. Конгресс мажлислари, президент ва давлат котибининг баёнотлари, уммиллий аҳамиятга эга бўлган масалалар муҳокама этиладиган анжуман, йиғилиш ва баҳсу мунозаралар бошдан-охиригача намойиш этилади. Телевидениенинг ўзи бу жараёнлар мазмунига мутлақо аралашмайди, ҳеч нарсани шарҳламайди. Томошабиннинг ўзи хулоса чиқариши учун имкон беради. Маълумотларга кўра, унинг 80 млн. томошабини бор экан. Ушбу телетармоқнинг йиллик харажатлари 35 млн. доллар бўлгани ҳолда, унга федерал ёки маҳаллий бюджетдан маблағ ажратилмайди. Унга маблағни кабелли телевидение компаниялари ўтказиб туради. Чунки Си-СПЕН уларга ўз кўрсатувларини намойиш этишга рухсат беради. Ҳар бир томошабиннинг кабелли телевидениедан фойдаланиш учун тўлайдиган 30-50 долларидан 5 центи Си-СПЕН га ўтказилади. Ахборот агентликлари: Ҳозирги вақтда АҚШда энг йирик иккита ахборот агентлиги фаолият юритади Улар «ЮПИ» (“United Press International”) қамда «АП»(“Associated Press”)дир. Мазкур ахборот агентликлари бугунги кунда нафақат мамлакат худудини, балки бутун дунёни ахборот билан таъминлашни ўз «тасарруфи»га олишга интилаётган умужақон ахборот агентликлари қаторига киради. Улар бутун дунёда матн, видео ва фотоахборотларни тезкор етказиб бериш борасида етакчи ўрин тутади. Buyuk Britaniya jurnalistikasi. Географик тавсиф: Ғарбий Европада Британия оролларида жойлашган давлат майдони 244,1 минг кв. километр, аҳолиси 59,2 милион киши (1998 й.); инглизлар 80%, шотландлар, ирландлар, уэлслар (валлилар). Пойтахти Лондон шахри давлат тили инглиз тили. Ҳукумрон черков, англикан черков шунингдек католик ва пересвитериан динларига ҳам эътиқод қилинади. Пул бирлиги Фунт стерлинг расмий давлат номи: Буюк Британия ва Шимолий Ирландия Қўшма Қироллиги. Давлат тузуми-парламентли монархия. Қонун чиқарувчи ҳокимият монарх (қиролича) ва парламентга қарайди. Парламент жамоалар палатаси ва лордлар палатасидан иборат. Расмий равишда давлат бошлиғи-қиролича. Ҳақиқий ҳокимият вазирлар кабинети қўлида жамланган. Буюк Британия сиёсий ва иқтисодий бирлдашма- Миллатлар ҳамдўстлиги марказидир. Бу бирлашмага Буюк Британия билан бир қаторда мустақилликка эришгунга қадар Британия империяси таркибида бўлган 49 та суверент давлатлар, шунингдек Буюк Британия, Австралия ва Янги Зеландиянинг қарам ҳудудлари киради. 1973 йил январидан ЕИҲ аъзоси ҳарбий-сиёсий блок НАТОда фаол қатнашади. Асосий партиялар: Буюк Британия консирватив партияси (1867). Буюк Британия Левористик партияси (1900). 1981 йилда бир қисм левористлар партияда чиқиб, Буюк Британия Социал демократик партиясини туздилар Буюк Британия Ливерал партияси (1877 йилда расмийлаштирилган). 1988 йил Социал демократлар билан бирлашиб, Социал ва либерал демократлар партиясини тузишди. ОАВ қонунчилиги: Ҳар бир радио ва телеканал орқасида давлат томонидан белгиланган махсус текшириш ҳамда таъсир ўтказиш кучлари мавжуд. Булар Британия Парламенти томонидан қабул қилинган қатор қонунлар асосида олиб борилади. 1997 йил апрель ойида ташкил этилган Broadcasting Standarts Comission яъни Радио ва телевидение Стандартлари Комиссияси, BBC Charter, Independent Television Comission ва Radio Autority — буларнинг ҳаммаси турли хил йўналишлардаги назорат ишларини олиб боришади. Газеталар ва журналларнинг тақдири эса бошқача. Давлат томонидан улар назорат қилинмайди, уларнинг устидан цензура ўрнатилмаган. Газета ёки журналларнинг муҳаррирлари ва мухбирлари мамлакат фукаролари бўйсунадиган умумий қонунлар олдида жавоб берадилар холос. Телевидение, радио ёки газета, журнал мухбирлари мудофаа ва халқаро алоқалар ҳамда шунга ўхшаш бошқа соҳалар бўйича ахборот йиғишда давлат томонидан қабул қилинган Official Secrets Act яъни Расмий Сирлар Қонуни доирасидан чиқиб кетмасликка мажбур. Матбуоти: Буюк Британия газеталарини тарқаладиган ҳудуди, аудиториясининг умумий кўламига қараб миллий, худудий ва маҳаллий нашр турларига ажратиб тасниф қилиш мақсадга мувофиқдир. Буюк Британияда миллий турдаги газеталар ўз ичига ўнта тонгги ҳамда ўнта якшанба газеталарини қамраб олади. Мазкур нашрлардан тонгги газеталарнинг ҳафта давомидаги умумий нусхаси 12 млн.ни ташкил этса, якшанба кунининг ўзида чиқадиган ўнта миллий газетанинг адади 13 млн. нусхагача чиқиб кетади. Бу, албатта, миллий газеталарнинг мамлакат аҳолиси ўртасидаги нуфузини кўрсатади. Ҳудди шунингдек, “The Financial Times”, “The Sun”, “Guardian”, “Daily Mirror” сингари йирик миллий газеталар эса хорижий мамлакатларда ҳам чоп этиб, тарқатилади. Миллий газеталарни ўз услуби ва мавзу-мундарижасига кўра жиддий ва сариқ матбуотга ажратиш мумкин. Уларнинг кўпчилиги рангли ва кундалик сонларидан ташқари, шанба ёки якшанба кунлари турли иловалар ҳам нашр этишади. Миллий нашрлардан ташқари, яна бугунги кунда мамлакатда 1, 300дан зиёд ҳудудий ва маҳаллий газеталар ҳам чоп этилади. Ушбу газеталар мамлакатнинг марказий шаҳарларидан тортиб, кичик туманларда ҳам чиқарилади. Уларнинг чиқиш даврига кўра тонгги ва кечки кундалик газеталар, якшанбалик ва ҳафталик газеталарга ажратиш мумкин. Бу газеталарнинг 90 %и ўз он-лайн саҳифасига ҳам эгалигини таъкидлаш жоиз. Миллий газеталарга эгалик қилувчи асосий компаниялар 1. News International - 35 % The Sun, The Times, News of the World, Sunday Times. 2. Mirror Group - 26 % The Daily Mirror, Sunday Mirror, Daily Record, People. 3. United News and Media - 13 % 4. Daily Mail & General Trust - 12 % The Daily Mail, Mail on Sunday. 5. The Telegraph - 7 % 6. Guardian Media Group - 3 % Журналлари: Мамлакатда ҳозирда 9 000 атрофида журналлар чоп этилади. Ушбу журналларни ўз ўқувчиларининг маданий ҳордиқ чиқаришига хизмат қилувчи “истеъмолчи” журналлари ҳамда “бизнес ва касбий” журналларга бўлиб тасниф қилиш мумкин. Ҳозирда Буюк Британиянинг энг машҳур ихтисослашган “The Economist”, “New Scientist” ҳамда оммабоп характердаги “The Week”, “New Statesman” каби журналлари нафақат мамлакат ҳудудида балки хорижий давлатларда ҳам ўз ўқувчиларига эга. Радио ва телевидениеси: Кузатувлар шуни кўрсатадики, Буюк Британияда радиодастурларни энг кўп ўсмирлар тинглашар экан. Шу боис ҳам радиоканаллар дастурларининг катта қисми мусиқа ва янгиликлар дастурларидан иборат бўлади. Ҳозирда мамлакат миқёсида учта миллий тижорий Classic FM, Virgin 1215, Talk Sport радиостанциялари, BBC нинг бешта миллий тармоғи дастурлари ниҳоятда оммавийдир. Шунингдек, Англиядан ташқари Шотландия, Шимолий Ирландия ва Уэлсда ВВСнинг бир қатор радиотармоқлари фаолият кўрсатади. Унинг дастурлари турли хил мусиқалар, янгиликлар, энг сўнгги хабарлар хроникаси, драма, таълимий ва спорт дастурлари ва бошқа дастурлардан таркиб топади. Юқоридагилардан ташқари 260 та мустақил радиостанциялар ҳам фаолият кўрсатади. Ҳозирда Буюк Британияда бешта йирик жамоат телевидениелари: ВВС, The ITV Network, Channel 4, Channel 5, S4C (Sianel Pedwar Sumru - Уэлсда) фаолият кўрсатади. Шунингдек, 10 та маҳаллий телестанциялар ҳам мамлакатнинг турли жойларида иш олиб боришади. • Би-Би-Си Жаҳон Хизмати. Би-Би-Си Жаҳон Хизмати инглиз тили ва 41та хорижий тилда радио эшиттиришлар хамда BBC Worldwide Television учун телевизион янгиликлар дастурларини тайёрлайди. Дунё бўйлаб Би-Би-Си Жаҳон Хизмати эшиттиришларини 133 млн.дан ортик киши тинглайди. Барча радио хизматлар ва Би-Би-Си Мониторинг Парламент гранти эвазига иш олиб боради. 1994/95 йиларга ажратилган икки йиллик қўшма грант микдори 175 млн. фунт стерлингни ташкил этган. BBC Worldwide Television эса Парламент грантига эга эмас, у реклaма ҳисобига иш олиб боради. • Foreign Press Ассоциацияси. Foreign Press Ассоциацияси 1888 йилда Лондондаги чет эллик журналистларга кўмаклашиш мақсадида ташкил этилган. Ушбу ассоциация ўз вазифасига кўра Буюк Британияда ягона ҳисобланади ва у бошқа мамлакатлардаги ўзига ўхшаш ташкилотлар билан ҳамкорлик қилади. Ассоциация биноси бугунги кунда журналистлар ишида зарур бўлган замонавий коммуникация техникалари билан жиҳозланган. Бу ерда кутубхона, матбуот анжуманлари хонаси, дам олишга мўлжалланган хоналар мавжуд. Ассоциацияга тулиқ аъзо бўлиш орқали жуда катта ижобий ютуқларга эришиш мумкин. "Press Card" яъни аъзолик гувоҳномасини қўлга киритган ҳар қандай хорижлик журналист брифингларда иштирок этиш, бардан, ресторанидан, иш хоналаридан ва бошқа имкониятлардан фойдаланиш хуқуқига эга бўлади. Germaniya jurnalistikasi.  Регионал (минтақавий) газеталарнинг кучли мавқеъи;  Косентрация, яъни маълум бир йирик концеринларга бирлашишининг кучлилиги; Маҳаллий ва минтақавий обуна газеталари 349 17,3 Фақат хорижга сотиладиган газеталар 8 6,1 Юқоридаги жадвалдан маэълум бўладики, 1998 йилда чиққан барча газеталарнинг умумий адади 31,6 мллион. Нусхани ташкил этган ва бу рақамни биз мамлакат аҳолиси сонига нисбатлайдиган бўлсак ҳар минг кишига 306 нусҳа газета тўғри келади.  Реклама берувчиларга қарам бўлиб қолишдан асрайди ва айни вақтда реклама берувчиларга яхши шароит бирйўла бер неча матбуотнашрларида ўз реклама эълонларини бериш имкониятинг яратади.  “Зюддойче цайтунг” (1945) хозирги адади 425 минг нусҳа;  “Франкфуртер альгемайне” (1949) 400 минг нусҳа атрофида чоп этилади;  “Вельт” (1946) 220 минг нусҳада берлинда чоп этилади ва б. Германияда Якшанба газеталари орасида “Шпрингер-ферлаг” нашриёти томонидан чиқариладиган “Бильд ам зонтаг” (2,5 млн нуҳа) ва “Вельт ам зонтаг” нашрлари энг йирик газеталар хисобланади. ГЕРМАНИЯдаги энг йирик ва машҳур журналларидан бири “Шпигель” бўлиб, у 1 млндан оортиқ нусҳа билан чоп этилади. Характери нуқтаи назаридан ахборий-сиёсий нашрлар сирасига киритилиши мумкин бўлган бу журнал АҚШнинг “Тайм” журналига таркиб жиҳатдан ўхшаб кетади. Германияда давлат ва нодавлат телерадио компаниялар фаолият кўрсатади. Германияда бунгунги кунда қуйидаги давлат телерадио компаниялари фаолият кўрсатмоқда. Иккита телерадиокомпания ўзига хос вазифага эга бўлиб, улардан бири “Немис тўлқини” ГЕРМАНИЯ хорижга ахборот узатиш хизматисифатида мамлакат ички ҳаётини хорижий аудиторияга ёритиб боради. Иккинчиси “Дойчландрадио” телерадио компанияси “Дойчландфунк”, РИАС ва “ДЗ култур” компаниялари баъзасида ташкил этилагн бўлиб, ўз дастурларини Кельн ва Берлиндан узатади. У бутун мамлакат худудини бирлаштиришга қаратилган бир ахборот ва маданий дастур узатади. Ҳозирги вақтда давлат телерадио компаниялар билан бир қаторда нодавлат телрадио компаниялар ҳам ўз дастурларини бутун мамлакат бўйлаб тарқатишмоқда. ГЕРМАНИЯда АРД ва ЦДФ йирик давлат компаниялари билан бемалол рақобатлаша оладиган хусусий телерадио компаниялар: САТ1, РТЛ ва “Про 7”дир. 1984 йил 1 январда САТ 1 номли хусусий телерадиоломпаниясига асос солинди.Унинг биринчи акционерлари Кирха гурухи ва "Шпрингер-ферлаг” нашриётидир.Телевидениеда кинофилъмлар бериш хуқуқини берувчи лицензиялар билан шуғуллануичи Кирха гурущи Сат 1 телерадиолоьпантясини кып қисмли ва щужжатли филъмлар билан,Шпрингер-ферлаг нашриёти эса мухим воқеа-ходисалар билан таъминлайди. Бугунги кунга келиб РТЛ телерадиокомпанияси ызининг мавқеъи билан САТ 1 компаниясига ҳар тамонлама етиб олишга улгурди.У реклама тарқатиш ва фойда олиш бўйича нафақат Германияда, балки бутун Европада ҳам етакчилик қилади. РТЛ асосан спорт, дам олиш ва турли кўнгилочар дастурлар сериал ва боевиклар беришга ихтисослашган. 19997 йилдан бери фаолият кўрсатиб келаётган бу телерадио компания аудиторияси асосан 50 ёшдан кичикларни ўз ичига олади. Унинг дастурлари кўроқ санхат, кинофель ва сериалларга бғишланган. Ахборот агентликлари Германияда барча мамлакат ОАВлари учун энг муҳим ахборот манбаси ДПА (Дойче прессе-агентур) хисобланади. Мамлакат худудида 160 та нашр ва 184 та телерадиоканал унинг обуначиларидир. 1949 йилда ташкил топган ДПА агентлиги халқаро ахамиятга молик агентликлардан бири бўлиб нафақат ГЕРМАНИЯ худудини балки бутун Европа марказини ахборот билан таъминлайди. Германияда иккинчи йирик агентлик ДДП (Дойче депешпн-динст) хисобланиб, у аввалги АДН (собиқ ГЕРМАНИЯнинг давлат агентлиги) ўрнида ташкил топган. Бу агентлик асосан немис тилида ахборот тарқатади ва мамлакат худудида 50 та мабуотнашри, 60 та телерадиоканал учун асосий ахборот манбаси саналади. Мазкур икки йирик агентликдан ташқари ГЕРМАНИЯда бир қатор ихтисослашган ахборот агентликлари ҳам мавжуд. Жумладан, ЕПД (Евангалише пресе-динст) ва КНА (Католише нахрихтенагунтер) агентликлари диний йўналишдаги ахборот тарқатиш билан шуғулланади. ФВД (Ферайнигте виртшахтс динсте) ахборот агентлиги асосан иқтисодий мавзудаги, СИФ (Шпортинформатионсдинст) спорт ахборотларини тарқатишга ихтисослашгандир. Fransiya jurnalistikasi. Франция матбуоти: Ҳозирги вақтда Франция киши бошига газета нусхаларининг тўғри келиш миқдорига кўра дунёда 31-ўринда туради. Кундалик нашрлар ададининг ўрта ҳисобда учдан бир қисми сотилмай қолади. Матбуот нашрларининг инқирозга учраши оддий ҳолга айланган. I. Умумий ёки сиёсий ахборотлар матбуоти: Бу гуруҳга ҳаммаси бўлиб 82 номдаги кундалик газеталар киради. Чунончи, Парижнинг ўзида нашр этиладиган “Монд”, “Франс-суар”, “Фигаро”, “Паризьен либере”, “Котидьен де Пари”, “Либерасьон”, “Круа”, “Юманите”, “Интернешнл Хералд Трибюн”, иқтисодий “ЭКО”, спорт мавзусидаги “Экип” (“Жамоа”) 11 та газета ҳамда 71 та провинциал газеталарни шу туркумга киритиш мумкин. Мазкур туркумга, шунингдек, дам олиш кунлари нашр этиладиган “Франс-диманш”(“Якшанбада Франция”), “Иси Пари” (“Париждан гапирамиз”), “Юманите диманш” (“Якшанбада инсоният”) ҳамда “Экспресс”, “Нувель обсерватэр”, “Пуэн” (“Нуқта”), “Эвенеман дю жёди” (“Пайшанба воқеаси”) ва бошқа безакли-сиёсий нашрларни ўам киритса бўлади. II. Ихтисослашган нашрлар туркуми: Франция матбуотида ҳам бошқа мамлакатлардаги каби ихтисослашув ниҳоятда кучли бўлиб, жами 118 та нашр аёлларга, 343 та ёшларга, 7889 та нашр эса турли илм-фан, техника ва касб-ҳунар, спорт ва бошқа соҳаларга тааллуқлидир. III. Иқтисодий матбуот: оммабоплиги ва мамлакат матбуотида эгаллаган ўрни нуқтаи назаридан иқтисодий соҳага ихтисослашган нашрларни алоҳида туркумга ажратиш имконини беради. Мамлакатда бу борадаги энг машҳур ва обрўли нашрлар сирасига “Экспансьон”, “Эко”, “Ви франсез” (“Французча ҳаёт”), “Экспортасьон”, “Экономии э политик”, “Нувел экономист”, “Журнал де финанс” ва бошқаларни киритиш мумкин. IV. Ҳужжатли ва статистик маълумотлар нашрлари туркуми: Бу туркумга “Документасьон франсез”, “Журнал оффисьел”, “Донне Сосьял” (“Ижтимоий маълумотлар”), “Бюллетень д’энформасьон” ва бошқаларни киритиш мумкин. Франция журналларнинг тараққиёт даражаси бўйича дунёда етакчи мавқелардан бирини эгаллайди. Ҳар минг кишига 1350 нусха атрофида журнал тўғри келади. АШЕТТ: 1826 йилда Луи Ашетт томонидан Парижда асос солинган. Ҳозирги вақтда ғарб оламидаги ОАВ йирик концернлари орасида бу гуруҳ бешинчи ўринни эгаллайди. У Францияда китоб матбааси, хусусан, умумий адабиётлар, мактаб дарсликлари, амалий қўлланмалар, тарихий тўпламлар, ёшлар учун китоблар босиб чиқариш бўйича ҳукмрон мавқени эгаллайди. “Ашетт” матбуот ва китоб экспорти бўйича 30 мамлакатда ўз ширкат(филиал)ларига эга. Буюк Британия, Испания ва АҚШ нашриёт-матбаа корпорациялари Билан ҳамкорлик алоқалари ўрнатган. Ҳозирда Францияда барча турдаги китоб нашр қилиш ишларининг бешдан бир қисмини ўз назоратига олган мазкур гуруҳ асосан журнал типидаги 20 % француз даврий нашрларини чиқаради ҳамда шу орқали мамлакатда чиқадиган минтақавий матбуотга бўлган қизиқишнинг ортишида муҳим ўрин тутмоқда. Р. Эрсан гуруҳи. Робер Эрсон – Франция журналистикасининг ниҳоятда машҳур шахсларидан бири. Кундалик миллий газеталар ададининг 38 % ва провинцал газеталарнинг 20 %ни қамраб олувчи кундалик газеталарнинг йирик “галактикаси”га эгалик қилади. Бу амалдаги мавжуд қонунчиликнинг «Бир киши... томонидан Франция худудида тарқатиладиган кундалик умумий ва сиёсий ахборот газеталарининг 30 %дан ортиқ ҳолда тарқатишни назорат қилиниши... тақиқланади” талабига мос келмайдиган даражага чиқиб улгурган. Хусусий ҳолда Эрсан тасарруфида Парижда чиқадиган “Франс-суар” ва “Фигаро”, Белгияда чоп этиладиган 3 та газета, шунингдек, Парижда, Марсел, Лион, Тулуза ва бошқа шаҳарларда жойлашган босмахоналар мавжуд. ПРЕCC ДЕ ЛА СИТЭ гуруҳи (Эски шаҳар матбуоти). Францияда «Ашетт”дан кейин иккинчи ўринда турадиган китоб нашри Билан шуғулланувчи гуруҳ. У CGE (Компани Женерал де л’Электриситэ)нинг ширкати бўлиб, “Экспресс”, “Экспресс энтернасьонал”, “Спор”(“Спорт”), “Вотр аржан” (“Сизнинг маблағингиз”), “Ожурдюи”(“Бугун”), “Лир”(“Мутолаа”), болалар нашрларидан ташкил топган жами 9 та безакли журналларни нашрдан чиқаради. Экспансьон гуруҳи. Асосчиси Жон Луй Серван Шрейбер акция назорат Кўпроқ иқтисодий йўналишдаги 50 номда газета ва журналлар чиқаради: экспаньсон, “антрекриз”, (корхона, “Ви франсез”, “журнал де финанс” ва бошқалар) Америка капитали Билан боғлиқ. БАЙАР – Пресс- 1873-йил асос солинган. –католик динига оид нашрларнинг французча асосий гуруҳини ўз ичига олади. Кундалик “Круа” газетаси ва “Документасьон католик”, “Пелерэн” (“Паломник”), “Натр тон”(“Бизнинг вақтимиз”), “Фуа д’журдюи”(“Бугунги ишонч”) ва бошқа журналлар чиқаради. Бошқа гуруҳлар билан ҳамкорликда “Темуаньяк кретьен”(“Христианлик гувоҳномаси”) ва “Ви католик” (“Католик ҳаёти ”) журналларини чоп этади. РАДИО ВА ТЕЛЕВИДЕНИЕ: Француз давлат радиодастурлари билан бир қаторда 1982 йилдан бошлаб бир қатор хусусий маҳаллий радиостанциялар фаолият юритиб келмоқда. Миллий дастурлар тайёрловчи Франс-Энтер, Франс-култур, Франс-мюзик ва Радио-блё давлат радиоэшиттиришлари бутун мамлакат бўйлаб тарқалади. Бундан ташқари Париж худудида жойлашган учта Париж радиостанцияларини ҳам қўшиб ҳисоблаганда элликта маҳаллий давлат радиостанциялари ишламоқда. Ўнлаб маҳаллий радиостанциялар ўзларининг провинциал Эрсан газеталари гуруҳи томонидан назорат қилинади. Франция хорижга ахборот узатиш хизмати-Радио Франс Энтернасьональ (РФЭ) ўн етти тилдаги эшиттиришларни эфирга узатади. У радиоэшиттиришларининг умумий ҳажми буйича дунёда 20-ўринни эгаллайди ва Африкадаги француз тилида гаплашувчи халқлар томонидан тингланиши бўйича биринчи ўринни эгаллайди. Ҳозирги кунда Францияда хусусий маҳаллий радиостанцияларнинг кенг тараққий этиши кузатилмоқда. Кўпгина етакчи матбуот картел(концерн)ларининг ҳам радиоэшиттириш хизматларига қизиқишлари яққол кўринади. Хусусан, 1986 йилга қадар Эроп-1нинг юз фоиз акциялари давлатга тегишли бўлса, шундан кейин унинг 34%дан кўпроқ акцияси Ашетт ҳисобига ўтди. Давлат назоратида эса бор-йўғи 36% акция қолди, холос. Парижда илк тасвирларни техник воситалар Билан узатиш 1931 йилда амалга оширилган ва 1933 йилда тажрибавий телестудия тузилган эди. Эйфел минорасига ўрнатилган телетўлқин узатувчи мосламалар 1935 йил апрелидан бошлаб доимий теледастурларни трансляция қила бошлади. Шундан сўнг давлат телевидениесида ривожланиш бошланиб, 1964 йил 2-дастур (канал), 1972 йилдан эса, 3- канал иш бошлади. Илк рангли кўрсатувлар 1967 йилнинг октябридан бошланган бўлса, 1968 йилдан 1968 йилдан француз телевидениесида илк рекламалар узатишга руҳсат берилди. 1984 йил 4 ноябиридан француз телевидениесининг 4-канали ҳамда биринчи хусусий теледастур Канал Қ (плюс) тизимида иш бошлади. 1986 йилдан бирданига икки хар иккаласи ҳам миллий бўлган бепул хусусий дастурлар “5” ва М-6 каналлари иш бошлади. Телевидение соҳасидаги хусусийлаштириш спутник алоқалари, кабель телевидение ҳамда Янги телевизион техникаларнинг мамлакат телеканаллари бўйлаб тарқалиши ва кенг ишлатилишига йўл очди. ТФ-1 1987 йилда биринчи давлат томонидан молиявий таъминланадиган телеканалига айлантирилди. Ҳудди шуннингдек, Франция телевидениесида фаолият юритаётган 6 каналдан иккитаси-Антенн-2 ва Франс-3 “ижтимоий каналлар” номи остида давлат тасарруфида қолди. Мамлакатдаги дастлабки тижорий телеканаллардан бири Канал Плюс обунадан тушган маблағ ҳисобига иш юритиб, мамлакат худудининг катта қисмини қамраб олади. Канал Плюс ўз аудиториясига турли янги ёки машҳур бадиий фильмлар, Америкача фильмлар, телесериаллар, викториналар, мультфильм ва спорт кўрсатувларини тайёрлаб узатишга катта эътибор беради. “5-канал” ахборот кўсатувларига ихтисослашган бўлса, М-6 ёшлар телеканалидир, ўтказилган сўров натижаларига кўра ТФ-1 43,5%, Антенн-2 32,8%, Франс-3 -10,6%, “5-канал” 7,4%, Канал Плюс 3,2 %, ҳамда М-6, 1,6% француз телеаудиториясини қамраб олади. Ахборот агентлиги: Ажанс Франс-Пресс (АФП) 1944 йилда ташкил этилган ва ҳозирда жаҳоннинг йирик халқаро ахборот агентликларидан бири саналади. Агентлик Франция ва турли йирик давлатларда ўз департаментларига эга. АФП сиёсий, иқитсодий, маданий, савдо, спорт ва бошқа соҳаларда мамлакат ҳудуди ва хорижга 6 та-француз, инглиз, немис, испан, португан ва араб тилларида янгиликлар ва фотоахборотлар тақатади. АФПнинг обуначилари хукумат ва давлат ташкилотлари билан бир қаторда минглаб газета журналлар, дунёдаги кўплаб радио ва телестанциялар йирик корпорация ва банклар ҳамда турли-туман жамоат ташкилотлари ҳозирги кунда АФПнинг обуначилари ҳисобланади. АФПнинг кундалик тайёрлайдиган маълумотлари ҳажми бир миллион сўздан ортиқ бўлиб, у жаҳон бўйлаб икки миллиард кишига етказилади дея баҳоланади. АФП тизимида радио хизмат ва телефотомаҳсулот ҳизмати фаолият юритади. Шунингдек, Осиё ва Америка мамлакатларига ахборотлар сунъий йўлдош орқали узатилади. АФПнинг барча хизматларида икки мингдан зиёд хизматчи ва ходимлар иш юритади. Уларни ягона Административ кенгаш бошқариб боради. Кенгаш президенти француз ҳукумати томонидан белгиланадиган генерал директор ҳисобланади. Rossiya jurnalistikasi. Ер юзидаги энг йирик давлат. 16 мамлакат билан чегарадош. Худудининг тахминан 1/3 қисми-Европада, 3/2 қисми Осиёда жойлашган. Аҳолиси-144,7 млн. киши. (2001 й.) 100 дан ортиқ миллат ва элатлар яшайди. b) Тизим жамият талабларига мослашиб кетмоқда. c) Тизим таркибий қисмлари (нашрлар) интенсив равишда янги талабларга мослашмоқда. d) Ҳаёт ва талаблар тез ўзгаришига қарамай матбуот воситалари ҳам деярли ўз вақтида янгиланиб келмоқда. 1. Давлат дотациялар 33% (бизда баланд) Ҳозирги пайтда матбуотнинг тижорий фаолияти кескин кучайиб кетмоқда. Аудитория масаласида МДҲни бошқа аъзолари сингари Россия мамлакатининг аудиторияси кескин камайиб кетган. 2. Нашрнинг ўз асосий йўналишини белгилаб олиши 1- бутун федерация аудиториясига тегишли нашрлар - умумроссия нашрлари. 4. кичик гуруҳлар учун нашрлар (м: оила) Радио соҳасида давлат монополияси Росссияда ҳали кучли. Бу молиявий таъминот, техник канлалардан фойдаланиш, тегишли вазирликлар ва қўмиталар сақланиши билан шарҳланади. • интегратив (бирлаштириш) вазифаси: буни биринчи ўринга қўйилишга сабаб у ерда дисинтеграция (ажралиш) кучли. • ташкилотчилик (организация)-радиони турли йўналишдаташкиллаштириш. (м: дам олиш) • оммавий фикрни акс эттириш ва шакллантириш. • эстетик вазифа-маданият ва эстетикага ўргатиш. • оммавий мулоқот вазифаси (м: “Маяк” эшиттириш станцияси ҳамма жойга етиб боради. У четдаги русларга мўлжалланган.) Умуман олганда икки қисм давлат ва нодавлат. 1. “Россия овози” компанияси-хорижий аудиторияга эга режалаштирилган. Бугунги кунда 38 тилда эшиттиришлар бир суткада жами 20 соат эшиттириш беради. У тил ва худуд нуқтаи назаридан эшиттиришлар беради. (м: дунёвий эшиттиришлар: инглиз, франсуз, португан, испан ва хак.) Европага ривожлантирилган эшиттиришлар14 тилда чиқади. Африкага мўлжалланган эшиттиришлар икки тилда. Телерадио эшиттириш компания таркибига киради. Жуда кўп хизматлар ва бўлимлардан иборат таркибига 88 та регионал радио киради. Турли бўлинмалари бор. Мазкур радиостанцияларнинг фаолияти кўпроқ ихтисослашувга мойил бўлиб, улар ижтимоий ҳаётнинг турли соҳалари, чунончи, мусиқа ихлосмандлар, диндорлар, миллатлар, тадбиркорлар ва бошқалар учун мўлжалланган дастурлар узатишга эътибор қаратади. Радиоканаллар борасидаг гапирганда, “Эхо Москвы” таъсисчилари таркибига журналистика факультети ҳам кирганини таъкидлаш зарур. 1992 йилдан сўнг, СССРдан сўнг Россия ТВси мулкчилик шаклари ўзгариб кетди, бу ОАВнинг мазмуни ва шаклининг ўзгаришининг асосий омилидир. Чунки пул тўловчи оАВ йўналишини у белгилади. Аввал давлат манфаатлари ҳимояси бўлган. 1991 йил декабргача ОАВларнинг барчаси давлатники бўлган ва ТВ ҳам ҳозирда ўзгаришлар бўлди. Ҳозирга келиб у ердаги ТВда турли шаклдаги мулкчилик бор. 5. хусусий (алоҳида шахс ёки гуруҳники) 6. аралаш шаклдаги ТВ (хорижий инвесторлар билан бирга) 7. хорижий корпорациялар ва компаниялар ТВси. Мазкур турлиги ТВнинг хилма-хилликка олиб боради. Мавзу жиҳатдан ТВ ахборот тарҳатади, музика, кино, спорт ва бошқаларни кўрсатади. Ривожланган мамлакатлардадоимо 18-24 та канал ишлаб туради. 2. Аудиторияга унинг ёшига қараб ТВга бўлинади: ёшлар, қарилар, аёллар ва бошқалар. 3. Таъсис: давлат ёки ижодий уюшма, ё партия каби теледастур ёки каналлар бўлими. 4. миллий кўрсаткич: у кўп миллатли давлат ва улар учун хар хил кўрсатувлар уюштиради 5. Худудий ТВ: умумдавлат, халқаро, хорижий мамлакатлар аудиторияга мўлжалланган дастурлар. 7. Кўрсатувлар вақтининг турлилиги: сутка давомида, эрталабки, кундузги, кечки кўрсатувлар. 8. Молия манбаи бўйича: Давлат, спонсор, таъсисчи, пуллик ТВлар. Узоқ вақт давомида 90-йиллар бошланишигача икки йириик агентлик бор эди. ТАСС ва АПН (Агенство Печати Новости) 89-90-йилларда у ерда ушбу ахборот агентликлари ташкил этилди. Бугунги кунда Россияда ўзини ахборот агентлиги деб атайдиган бир неча юз ОАВ бор. Уларнинг ичида энг йириклари: ИТАР-ТАСС ва РИА-новости, Интерфакс ва Пост-фактум. Мазкур агентликлардан дастлабки иккитаси давлат, қолганлари мустақил фаолият юритади. Бироқ давлат ахборот агентликлари ҳам қисман тижорий фаолият билан шуғулланади. Молиявий ахборотлар соҳасида бир неча агентлик мавжуд: Скейт Пресс, АФИ, Россия бизнес консалтинг ва б. • Аксарият ўз информациясини сотиш, доимий обуначиларига эга бўлиши учун маълум бир маънода ва соҳада ихтисослашишга мажбур бўлмоқда. Бу айниқса, янги пайдо бўлган ахборот агентликларига хосдир. • Мамлакатнинг ҳар бир минтақасига, жумладан, ўша ернинг географияси, аҳолисининг дунёқараши кабиларга мос ахборот йиғиш. ИТАР-ТАСС дунёдаги 5та энг йирик агентликнинг бири Франс-Пресс, ЮПИ, Асошиэтед Пресс, Рейтер ва Итартасс. 1909 йилда ИТАР-ТАССга асос солинган. 1992 йилда қайтаташкилтопган. Агентликда 4000 ходим ишлайди. 59 мамлакат 62 та бюроси бор. Ҳар куни тезкор ахборотни еттитаси чиқади. 20 та ихтисослашган хабарнома чиқаради. 2 та газета, бир журнали бор. 2. илмий ва таълим ташкилотлари- 29% 3. сиёсий струк. (Партия, ҳаракатлар)- 23% 4. тижорий ва ишлаб чиқариш ташкилотлари- 23% Ахборот тақатиш йўллариТелетайп, Факс, Электрон тармоқлар, Телевизор, Манитор ва почта. 1. умумсиёсий ва давлат ахбороти қуйидаги турлага бўлинади. c) С) Россияда долзарб воқеалар бўлиб турган жойлар 2. Хорижий ахборот лентаси-у ерда бўлган долзарб воқеалар хорижий сиёсий давлат арбоблари билан интервью Фан-техника ва маданият сохасида янгиликлар. 3. Дуне лентаси-дунё аҳамиятига эга воқеалар (М: саммит, раҳбарлар учрашуви ва бош.) 4. Бизнес ТАСС-тижорий ва иқтисодий янгиликлар 5. Тезкор хизмат характеридаги янгиликлари- ихтисолашган ва давлат структураларига мўлжалланган. a) Дунё газеталари ва телепрограммалар обзои (Америка, Б. Британия, Япония, Хитой ва бош.) b) Сиёсий ва бошқа арбобларнинг нутқлари баёноти. Риа Новости 1991 йилда ташкилтопган. 60 мамлакатда муҳбири бор.ҳозирда агентлик фақат янгилик етказиш билан шуғилланади. Уни ҳозирда глобал йўналишдаги паблик рилейшинзга айлантиришга интилинмоқда- бу давлат раҳбарлари борасида яхши фикрни шакллантириш. Асосий вазифаси-Ҳукумат буюртмалари материалини тайёрлаш. Фото, видео хизматлари бор. Интер факс-89 йилда асос топган ўша вақтда хорижий матбуот учун (мутахасислар, дипломатлар учун) ахборот тарқатган. Хозирда у анча ривожланган агентлик ёпиқ тарзда акционерлик жамияти ҳисобланади. Униннг асосий давлат манбаи сотилаётган ахбортдир. Ходимлар сони 500 киши, собиқ СССРнинг давлатларида муҳбирлари бор. Пост фактом-нодавлат агентликлар ичида энг йиригидир. чет элда муҳбирлари йўқ, 24 соат давомида ишлайди, 100-150та хабар бериб туради.рейтер каби ихтсослашган ахборот тарқатади. Бошқа агентликлардан фарқи унда шарҳловчилар аналитиклар мактаби кучли сабаби 200 газетага бириктирилган мутахасислари бор. Улар обзор қилиб туради. 1. Россия молиявий бозори бўйича. (м: банк) 3. Рейтинг хизмати бирор арбобни, ташкилотнинг рейтингини айтиш. (м: сайлов даврида) Sarlavha tanlash mahorati. Har narsaning intihosi va ibtidosi bor. Asarlarda muqaddima va hotimani ko’ramiz. Maqolalarda lid (kirish qismi) va yakun mavjud. Har bir ishimizning ham boshlanishi va undan oldin “bissmilo”si bo’ladi. Shunday ekan asar va maqolalarning “bissmilo”si sarlavhadir. Matbuotda hizmat qiluvchilar orasida “Sarlavha – yarim maqola” naqli mavjud. Chindan ham maqolaning bor-yo’g’ini sarlavha ko’rsatadi. Gazeta-jurnallarni varaqlar ekanmiz, avvalo sarlavhalarga ko’z yugurtiramiz. Ular orasidagi qaysidir biri bizni magnitdek o’ziga tortadi. Maqolasiga “haridor” topishni istagan journalist sarlavhani “raqobatbardosh” qilmog’i lozim. Sarlavha maqola yozishdan avval tug’iladi/ maqolani tugatgach, uni o’zgartirish mumkin. Gazeta hodimlarining aytishlaricha, deyarli barcha sarlavhalar tahrir qilinar ekan. Chunki gazeta sarlavhalari nafaqat yaxshi, balki har-xil bo’lishi talab etiladi. Masalan, gazetaning bir sonida bahor fasli munosabati bilan yozilgan 2-3 ta maqola bo’lsa, ularning biriga “Bahor fasllar kelinchagi”, ikkinchisiga “O’lkamizda bahor”, uchinchisiga “Bahor keldi” tarzida sarlavha qo’yib bo’lmaydi. Ularning faqat bittasidagina “bahor” so’zi ishlatilib, qolganlariga boshqacha bir sarlavha qo’llash bilan g’alizlikdan holi bo’lish mumkin. Sarlavha g’oyaga, mavzuga, matn mazmuniga monand bo’lmog’i lozim. Lekin gazeta sarlavhalari uchun ayrim qoidalar umumiy bo’lmasdan, turli davlat gazetalari uchun turlichadir. Masalan, o’zbek matbuotida beriladigan sarlavhalar qisqa, lo’nda, badiiylikka yo’g’rilgan bo’lishi lozim. Britaniya matbuotida esa matndagi asosiy yangilik sarlavhaga chiqariladi. Shu bois ular ko’pincha darak gap tipidagi sarlavhalardir. Bugungi kun matbuotida sarlavhalar majmuining har bir unsuri (umumiy sarlavha, rukn, sarlavha sharhi), joylashtirish tartibi, tasvirlash(shrift va rang) usullari turfa hil bo’lib, tahririyatdan ijodiylikni, topqirlikni talab etadi. Mazmunli, ta’sirchan sarlavhalar ma’noni kuchaytirishga ma’lum ma’noda hissa qo’shadi. Rukn-sarlavha bir nechta axborotning mavzu va mazmun umumiyligi hususida ma’lumot beradi. Gazeta sahifasidagi ruknlar mohiyat e’tibori bilan sahifadagi materiallarni umumiylashtirish va guruhlarga ajratish orqali sahifa mazmuni haqida ham ma’lum tasavvur hosil qilishga yo’naltirilgan bo’ladi. Rukn janriga xos xarakterli xususiyatlardan biri ularning juda qisqa, ba’zan bir so’z bilan berilishidir.Masalan:“Daraklar”(“Hurriyat”.28/12/05), “Mutolaa”(“Yosh kuch”. 14/12/05.), “Tadqiqot”(“Teatr”. 17/10/05.), “Sport”(“Mohiyat” 5/11/05). Lekin ruknlar orasida obrazli ifodalar, iboralar tipidagilar ham uchraydi. Ular gazethon e’tiborini tortadi. Masalan: “Og’riq nuqta”(“XXI asr”. 16/02/06), “Bir oyat tafsiri”(“Islom nuri”. 2005. sentyabr.), “Dolzarb mavzu”(“Turkiston”. 18/02/06/). Rukn sarlavhalari lavhaning qaysi soha vakillari haqida ekanligi to’g’risida dastlabki ahborotni beradi. Masalan: “Tibbiy saboqlar”(“Sog’lom avlod”. 16/02/06), “Huquqiy himoya”(“XXI asr”. 16/02/06), “Chegarachilar huzurida”(“Vatanparvar”.24/02/06). Sarlavha sifatida so’z, so’z birikmalarining qo’llanilishi, mavhum ma’noli, keng mavzuga ega so’zlar ta’sirchan sarlavha vazifasini bajaradi. Sarlavhalar orasida qaratqich-qaralmish birikmalarning alohida o’rni bor. Ular ixcham, qisqa, mazmunli til vositalari sifatida maqola mavzusi va mazmuni haqida axborot beradi. Masalan: “Oxirat safari”(“Islom nuri”. 17-18-son.), “San’atshunoslar sardori”(“Teatr” 12/10/05), “Tafakkur ko’zgusi”(“Mohiyat” 5/11/05), “Ertamiz egalari”(“Sog’lom avlod” 16/02/06). Sifatlovchi-sifatlanmish konstruksiyali sarlavhalarning fikrni obrazli ifodalashdagi imkoniyatlari katta. Masalan: “Qiyomatga qolgan javob”(“Hurriyat” 28/12/05), “Rad qilingan talab”(“Islom nuri” 17-18-son). Sarlavhalarda iboralar, maqollar, ular asosida yaratilgan obrazli ifodalardan ham foydalaniladi. Masalan: “Qiz berganga qirq yil tegma”(“Islom nuri” 2005-yil. Sentyabr), “Siyosat iqtisoddan boshlanadi”(“XXI asr”16/02/06), “Sahovat ko’ngil malhami”(“Sog’lom avlod”16/02/06), “Ishning ko’zini bilganlar”(“Turkiston”18/02/06). Sarlavhalar janrga qarab turlicha qo’llaniladi. Masalan, ocherk sarlavhalarining aksariyatini so’z va so’z birikmalari tashkil etadi. Ularda mavhum otlar, qaratqich-qaralmish, sifatlovchi-sifatlanmish konstruksiyalarining sarlavha sifatida qo’llanilishi harakterlidir.ular ixcham, siqiq, diqqattortardir. Gap-sarlavhalar ocherklarda deyarli ishlatilmaydi. Feleton sarlavhalari mazmunli bo’lishdan tashqari juda qisqa, ixcham til birliklari bilan ifodalangan bo’ladi. Ularda tagsarlavha uchraydi. Obzorlarda esa ta’sirchanlikni oshirish uchun mazmunli sarlavhalar bo’lishi kerak. Frazeologizm, xalq maqollari obzorning ekspressivligini ta’minlaydi. Bugungi kun matbuotida obzorlar kam uchrayapti. “Hurriyat”gazetasining 2005 yil 2 noyabr 42 sonida chiqqan matbuot obzori esa ajoyib namuna bo’ldi. Saydi Umirov qalamiga mansub mazkur obzorga sarlavha tanlash ham muvaffaqiyatli bo’ldi: “Har soning qadrli o’lubon, Har sahifang o’qishli bo’lsin”. Sarlavhada o’z o’rni bilan undov gaplardan foydalanish mumkin. Qutlov, tabrik, tilak ma’nosini kasb etgan maqolalarga yoki biror munosabat bilan yozilgan lavhalarga undov gapli sarlavhalar tanlanadi. Masalan, “Islom nuri” gazetasi 17-sonidagi ramazon oyi munosabati bilan yozilgan maqolaga “Hush kelding, oylar sultoni!” undov gap tipidagi sarlavha qo’yilgan. So’roq gap tipidagi sarlavhalardan ko’pincha tanqidiy ruhdagi maqolalarda kinoya uchun, qiziqarli ma’lumotlar, kerakli maslahatlar va boshqa materiallarni berayotganda foydalaniladi. Masalan: “Yeyayotgan noningizda temir bormi?”(“Hurriyat”28/12/05), “Gugurt qachon ixtiro qilingan?”(“Yosh kuch”15/10/05),“Milliy teatr qayerda?”(“Turkiston”9/11/05), “Mutolaaga qanday munosabatdamiz?(“Ma’rifat”11/02/06). Darak gap tipidagi sarlavhalarni ko’proq yangiliklar, xabarlar, tafsilotlarda ko’rishimiz mumkin. O’tkazilgan majlis, seminar, Prezident ma’ruzalari haqida yozilgan maqolada majlis yoki ma’ruza nomi ko’pincha sarlavha qilib beriladi. Bunda garchi o’zbek matbuotidagi an’anaga ko’ra, sarlavha ixcham bo’lsada,sarlavha qilib chiqarilgan ma’ruza nomi to’liq yoziladi. Bunda sarlavha darak gap shaklida bo’ladi. Masalan: “Erishilgan yutuqlarni mustahkamlab, yangi marralar sari izchil harakat qilishimiz lozim”(“Xalq so’zi”11/02/06), “Mamlakatimiz taraqqiyotining qonuniy asoslarini mustahkamlash faoliyatimiz mazoni bo’lishi darkor”(“Xalq so’zi”25/02/06). Sarlavhada ayrim qo’shma gaplar qisqargan shaklda beriladi. Bunda sarlavhadan so’ng uch nuqta qo’yiladi. Masalan: “Elga ranj o’lmag’aysiz…”(“Yosh kuch”14/02/06), “Donning bir misqoli ham…”(“Mohiyat”5/11/05) Gazetalarda mushtariylar tomonidan yuborilgan xatlar (minnatdorchilik, munosabat, shikoyat) bosib chiqiladi. Ularga qo’yiladigan sarlavha mazmunli, konkret ma’noli va obyekti aniq ifodalangan bo’lishi kerak. Masalan: “Mallayevga yordam berish kerak”(“Hurriyat”22/02/06). Gazeta va jurnallarda tagsarlavha ham uchraydi. U sarlavhaning ma’lum ma’nodagi davomi bo’lib, maqolaning asosiy mazmuni v anima haqida ekanligini anglatadi. Masalan: “Teatrdek go’zal san’at kam. O’zbekiston xalq artisti Razzoq Xamroyev o’gitlari”(Teatr”1210/05), “Muddao nima o’zi? Podpolkovnik Shavkat Odilovning ajabtovur faoliyatidan bir shingil”(“Mohiyat”28/10/05). Mirtemir: “Sherda so’zni o’ynata olmagan shoir shoir emas”, degan edi. Nafaqat shoir, balki journalist ham maqolasida so’zni “o’ynata” olishi, ya’ni topib qo’llay olish kerak. Sarlavha tanlashda ham bu qo’l keladi. O’ziga tortuvchi sarlavhaning yana bir siri, unda qofiyadosh va antonym so’zlardan foydalanishdir. Masalan: “Og’riqli mavzuning og’riqli nuqtasi”(“O’zAS”21/10/05), “Zarqaynar emas, Loyqaynar”(“Hurriyat”19/10/05), “Aytishuvga aytar so’zimiz”(“Hurriyat”1/03/06), “Chilonzorda bir bozor”(“Hurriyat”15/03/06), “Kichik muammoning katta tashvishi”(“Mohiyat”30/02/06), “Shirin orzularning achchiq ro’yobi”(“Turkiston”18/02/06) va hokozo. Arzimas narsadek ko’ringan sarlavhani to’g’ri va topib qo’llay olish ham kishidan katta mahorat talab etadi. Bir-ikki so’zdan iborat sarlavha tom-tom asarlar, katta-katta maqolalar yuzini ochib, butun hususiyatlarini ko’rsatadi. Sarlavha bizni o’qishga, muallifni esa yozishga undaydi. U bilan “til topishish” asosiy yutug’imizdir. 1. I.Toshaliyev, R.Abdusattorov, S.Maxmudova. “Ommaviy axborot vositalarining tili va uslubi”. 6. “Halq so’zi”, “O’zbekiston ovozi”, “Hurriyat”, “Turkiston”, “Islom nuri”, “Ma’rifat”, “Vatanparvar”, “XXI asr”, “O’zAS”, “Mohiyat”, “Sog’lom avlod” gazetalari; “Teatr” va “Yosh kuch” jurnallari. Internet jurnalistikasi. Ахборий таъминот эҳтиёжи ОАВ вакилларига қизиқувчанликни талаб этадиган фавқулотда ҳолатларда фаолият юритишга ундайди. Ва бу ишда глобал компьютер тармоғи ва Интернет ёрдамга келади. Интернетнинг вужудга келишини ХIX асрнинг охирида Германияда арзон қоғознинг ва 1450 йилда Гутенберг томонидан босма дастгоҳнинг ихтиро қилиниши, ХX асрдаги Европа Алоқа институти ташкил этилиши каби ҳодисаларга қиёслаш мумкин. Зеро, фан ва теҳника, сиЁсат, иқтисодиёт ривожида, умуминсоний ва миллий маданиятларнинг ўзаро таъсирида, ягона ахборой тизимни яратиш соҳасида Интернет инсоният учун кўз кўрмаган имкониятларни очиб берди. Интернет бугунги кунда ҳатто журналистнинг ижодий даражасини кўрсатиб беришга имкон беради. Энди муаллиф материалини қисқартирадиган ҳеч бир тўсиқ, яъни уни кўрикдан ўтказадиган бўлим мудири, котиб, муҳаррир ва энг асосийси – ташқи цензура йўқ. Интернет тармоғида ишлайдиган журналист ўз-ўзига муҳаррир, нашр этувчи, ғоявий раҳбардир. Бу масаланинг бир жиҳати. Иккинчи жиҳати, Интернетда журналист ҳар қандай лойиҳаларни амлга ошириши мумкин. У ўз сўзи, ғояси ва ҳатти-ҳаракатларининг тўлақонли эгасидир. У турли хил воқеа-ҳодисаларнинг ва жараёнларнинг эркин шарҳловчисидир. У ҳаракатда эркин, фикрлашда мустақилдир. Буни 1991 йилги Москвадаги август фитнаси воқеалари мисолида аниқ кўриш мумкин. ГКЧП аъзолари совет бошқарувининг эски тизимини қайта тикламоқчи бўлган бир пайтда коммумикациянинг анъанавий воситалари: телефон, телевидение, радио ва матбуот иши узилган эди. Аммо иттифоқда мавжуд бўлган компьютер тармоқлари цензурадан ҳоли бўлганлиги сабабли Москвадаги воқеалар ҳақида ахборотлар узатган. “Релком” компьютер тармоғи президенти Алексей Солдатовнинг берган маълумотларга қараганда, августнинг ўша кескин кунларида ОАВлар ўз ишларини тўҳтатиб қўйган вақтда, “Релком” бутун Россия ва чет давлатларга 46 мингга яқин ахборот тарқатган. Интернет почта ҳизмати, реклама агентликлари ва оддий газеталар фаолиятининг ҳам ўрнини боса олади. Масалан, АҚШда хатларни электрон йўллар билан жўнатиш 18 цент бўлиб, бу почта маркасидан 3 баробар арзондир. Аммо ҳар қандай оммавий ахборот восиясининг ўз ўрни бор. Фикримча, Интернет бошқа ОАВ турлари рейтинги ва аудитория сонини пасайтирсада, умуман йўқ қилиб ташлолмайди. Телевидение пайдо бўлганида баъзилар бу газетани ўлдиради, деб айтишганди. Ваҳоланки, газета ва журналларнинг сони дунёда янада ортиб кетди. Интернетни ҳам шундай қабул қилиш керак. Интернет ҳамма учун, турли қатламдаги, ижтимоий келиб чиқиши ҳар-хил бўлган барча инсонлар ундан фойдалана олади. Демак, Интернет қуроли журналист эмас, Интернет журналист қуроли сифатида қабул қилиниши керак. Россияда аҳоли ўртасида ўтказилган сўров натижаларига кўра ОАВ воситалари турларидан марказий телевиденияга катта ишонч билдирилар экан. Сўров ўтказилганларнинг 44 фоизи биринчи ўринга марказий телеканал эшиттиришларини қўйган. Марказий радиога 8%, интернетга, яъни электрон нашрларга 5% ишонч билдирилган. Интернет маълумотларига энг кўп ишонч билдирганлар аҳолининг “интеллектуал” қисми ҳисобланиб, 18 -34 ёшдагиларни, олий маълумотли инсонларни, катта шаҳар аҳолисининг вакилларидан ташкил топган. Бугунги кунда Ғарбий Европа ва АҚШ да энг кўп қўлланадиган ахборот тизими Alta Vista ва Yahоо, Россияда –Rambler ва Yandех ҳисобланади. Бундан ташқари бошқа турли қидирув тизимлари ҳам мавжуд. Аll Sеаrch Engines.cоm тематик ва экзотик қидирув тизимлари ичида энг тўлиғи ҳисобланади. Surf Fast.cоm – қидирув тизимлари ва бошқа тармоқли сервислар битта флаконда жойлашган. Бугунги кунда дунёдаги энг йирик қидирув кўрсаткичи Gооglе (www.googlе.cоm) бўлиб, унинг кўрсаткичлари 3 млрд.дан ошиқ веб-ҳужжатларни қамраб олади. (Бу тизим рус тилида интерфейсга эга.) Таққослаш учун: Россиянинг етакчи қидирув кўрсаткичи - «Yandex» (www.yandex.ru) 100 миллион та маҳаллий веб-ҳужжатларни қамраган. Қидирув кўрсаткичларининг асосий камчилиги - уларнинг паст даражадаги релевантлигидир. Яъни олинган ҳужжатларнинг ҳаммаси ҳам фойдаланувчи учун зарур маълумотларга эга бўлмайди. Релевантлик даражаси калит сўзлар қандай танланганлигига қараб ўзгаради. Шу сабабли фойдаланувчининг ўзига кўп нарса боғлиқ. Аммо қидирув тизими талабни қандай бажариши ҳам катта аҳамият касб этади. Қидирув кўрсаткичлари хизматидан чуқур ёки ихтисослашган қидирувни амалга ошираётганда фойдаланган маъқул. Чунки бунда мавзу яхши маълум бўлиб, ҳужжатнинг маъносини акс эттирувчи калит сўзларни аниқ кўрсатиш мумкин бўлади. Шу билан биргаликда давримизда журналистиканинг ривожланишида интернетнинг салбий томонлари ҳам мавжуд. Масалан, Интернетда аноним ҳолда нашр этишнинг осонлиги суиистеъмолга олиб келиши мумкин. Нотўғри ахборот, плагиаторлик, экстремизм, порнография, фирибгарлик, ўғрилик, туҳмат шулар жумласидандир. Булардан кўз юмиб бўлмайди, шу билан бирга талвасага тушиш ҳам керак эмас. Ундаги салбий нуқталар аён воқеликдан кам эмас. Бу камчиликларга йўл қўймаслик учун ахборот хавфсизлиги қоидаларига риоя қилиш керак. Мамлакатимизда Интернетнинг ривожланиш йўналишлари ҳақида аниқ тасаввурга эга эмасмиз. Бу компьютерларнинг қимматлиги, Интернет фойдаланувчиларнинг ҳаммаси ҳам тилни билмаслиги каби омиллар билан боғлиқ. Республикамизнинг Интернетдаги саҳифалари ҳозирча малакали ва малакасиз йўсинда ахборот блоклари занжирига ўҳшаб кетади. Чунки уларнинг аксарият қисми расмиятчилик руҳидаги эскирган ахборотлардан иборатдир. Амалиёт шуни кўрсатадики, Интернетдан тўғри фойдалан олган журналистлар сони камчиликни ташкил этади. Бу «Восточные вести» газетасининг 2000 йил 30 ноябр сони материаллари ҳам тасдиқлайди. «Журналистский экспресс» рукнида Интернетдан фойдаланиш учун йўл-йўриқлар кўрсатилиб, бундай йўл-йўриқларсиз виртуал жунглида адашиб қолиш ҳеча гап эмаслиги таъкидланган. Интернетнинг асосий “маҳсулоти” сервер компютерларида файл кўринишида сақланадиган ва турли шаклда кўрилиши мумкин бўлган ахборотлар ҳисобланади. Интернетнинг тузилмаси ва ташкил этувчиларини NSF нет (National Science Foundation Net – миллий илмий фондлер тармоғи) ташкил этади. Бу тармоқ АҚШ ҳудуди бўйлаб жойлашган 10 дан ортиқ алоқа тугунлари (узеллари) ни кабеллар ёрдамида ўзаро бирлаштирилиши натижасида яратилган. Бу тармоқ интернетнинг таянч тармоғини ташкил этади. Тармоқда тугунларга компьютерлар уланади. Бошқа мамлакатлардаги алоқа тугунлари таянч тугунларига тўғридан-тоғри уланади, ўз навбатида у тугунларга бошқа тугунлар уланиб тармоқ дарахтсимон тузилмадаги баргларга ўхшаб кўпайиб боради. Шу тариқа жаҳон комптютер тармоғи Интернет шаклланиб тараққий этмоқда. 1993 йил ўрталаригача кенг фойдаланувчилар оммаси томонидан Интернетга қизиқиш йўқ эди, чунки унга уланиш ва унда излаш теҳнологияси оддий фойдаланувчилар учун қулай эмас эди. Интернетнинг кенг тарқалишига Web теҳнологиясининг юзга келиши сабаб бўлди. Wоrld Widе Wеb Интернетнинг энг яхши хизматларидан бўлиб, матн, график ахборот, товушли фрагментлардан ташкил топган ҳужжатлар билан ишлаш имкониятини яратиб берди. Ахборотлашнинг тўлиқ боскичи 70 йил атрофида булади. Ушбу даражада: АҚШ-ўрта босқичда, Россия эса бошланғич босқичда. Бирон-бир жамиятнинг ахборотлаштиришнинг қайси иқтисодий ривожланган мамлакатларнинг ахборот воситаларидан (техник, иқтисодий, сиёсий, харбий), ахборатни кайта ишлаш ва жўнатиш йўлларининг ривожланиш даражаси ва фойдали ишлатишга булган боғликлигининг ортиб борганлиги билан тушунилади. ЖАЗ (Жамиятнинг ахборот захираси) - бу ижтимоий фойдаланишга тайёр булган, яъни бошқа билим воситаларидан ажратилган ва моддийлаштирилган билимлардир. Шундай бир тушунча борки, ЖАЗ атамасига «тирик билимлар»ни олиб юрувчилар, яъни олимлар, мутахассислар хам киритилиши керак. Хар бир мамлакатда «тирик билим» даражаси тарихий мерос, таълим даражаси ва профессионал малака билан аниқланади. Бугунги кунда “электрон ҳукумат” атамаси ҳам тез-тез қулоққа чалинадиган бўлди. Бу қисқа қилиб айтганда, Интернет асосида элеcтрон портал тизимига ўтишдир. Интернет ресурслари доирасида ОАВ ҳодимлари бир неча миллион фойдаланувчиларни, масалан акционер ва инвесторларни бир зумда янги маҳсулотлар, хизматлар, ҳужжатлар ва воқеалар тўғрисидаги маълумотлар билан таништириш мумкин. Интернет ОАВ да рекламалрни жойлаштириш нарҳлари анча арзон. Бундай имконият компанияларга бозор шароитида катта қулайликларни яратади. Компания ўз wеb-сайтини Интернетда жойлаштиргандан сўнг, унинг имкониятларидан компаниянинг ваколатҳонаси йўқ давлатлар ҳам яқиндан танишишлари мумкин. агарда сайт сонтенти (мазмуни) бир неча тилда ёритилган бўлса, компания тўғрисидаги маълумотлар билан жаҳондаги ҳамма элеcтрон ОАВ эркин танишишлари мумкин бўлади. Баъзи тадқиқотчилар интернетни тўлақонли оммавий ахборот воситаси деб бўлмайди, дейишади ва бунга сабаб қилиб бирқанча омилларни кўрсатишади. Ҳулосаларга кўра, Интернет марказлашган ягона аҳборот воситаси бўлмасдан, турли ҳилдаги, шу жумладан, оммавий ахборот воситаси вазифасига эга тузилмаларни ўз ичига олувчи муҳитдир. Интернетда мақсади фақат ахборот, аниқроғи ижтимоий аҳамиятга молик ахборот тарқатиш бўлмаган сайтлар ҳам мавжуд. Булар – турли маҳсулот ва ҳизматлар таклиф қилувчи тижорат йўналишидаги сайтлар, тармоқда ахборот излашга ёрдамлашувчи қидирув тизимлари, электрон кутубҳоналар ва бошқалар. “Оммавий ахборот воситалари тўғрисида” ги Қонунда “Газеталар, журналлар, ахборотномалар, бюлитенлар, ахборот агентликлари, телевидение ва радио эшиттиришлар, ҳужжатли кино, электрон ахборот тизими, шунингдек доимий номга эга бўлган, давлат тасарруфидаги, мустақил ва бошқа оммавий даврий нашрлар оммавий ахборот воситаларидир” деб белгиланган. Кўриниб турганидек, Қонунда асосий мезонлар доимий номга эга бўлмоқлик, даврийлик ва оммавийликдир. Интернетда эса ушбу тушунчалр ўзига ҳослиги билан ажралиб туради. Газетанинг бир ҳафтада бир неча марта чиқишига қараб унинг даврийлигини билиш мумкин. лекин веб-сайтда бундай даврийлик бўлмайди, чунки маълум муддат орасида веб-сайт тўласича янгиланмайди. Фақат унинг материалларидан бир қисми янгиланиб турилади. Шу сабабли бу ерда даврийлик ўрнига бошқа тушунча – ахборотни янгилаш муддатини киритиш мумкин. Интернет–ОАВ фақат ахборот етказиш билан чекланмасдан, коммуникация ўрнатишга, яъни ахборот олувчининг фикрини ўша заҳотиёқ билишга ва шунга қараб материал мазмунига ўзгартириш киритишга имкон яратди. Интернет-журналистика матбуот, радио ва ТВ билан биргаликда жамиятнинг информацион сиёсатини белгилайди. Унинг ривожланиши ОАВнинг бошқа турлари билан ўзаро алоқадорликда амалга оширилади. Интернетнинг пайдо бўлиши билан оммавий ахборотни тайёрлаш ва етказиш шароитлари ўзгарди. Биринчидан, оммавий ахборотни тайёрлаш фақат профессионал журналистлар жамоасига хослик хусусиятини йўқотди. Иккинчидан, оммавий ахборот бир-бири билан узвий боғлиқ бўлган иккита қисмга ажралди. Улардан бири ахборот узатиш, иккинчиси уни қабул қилиб олиб, ўша заҳоти жавоб бера оладиган қисмидир. Шундай қилиб, оммавий ахборот оммавий коммуникацияга айланди. Учинчидан, ахборот гиперматн тузилишини олди, яъни бир матнни ўқиб туриб унинг мавзусига яқин бўлган бошқа матнларга ўтиш имконияти туғилди. Маълум бир мавзу бўйича материал излаган одам Интернетдан кўплаб бошқа материаллар билан танишиш мумкин. - бир йўла матн, тасвир ва овозни бирлаштириб етказиш имкониятига эга; - ҳар қандай керакли ахборотни алоҳида шахс ёки бир гуруҳ шахсларга бевосита етказиши мумкин. натижада ўқувчиларнинг эҳтиёжи ва ҳоҳишини инобатга олиш имконияти туғилади; - интерактивлик ҳусусиятига эга. Яъни у анъанавий ОАВ сингари монолог эмас, балки диолог тарзида ишлайди. Хоҳлаган киши Интернет ҳабарига ўша заҳотиёқ ўз муносабатини билдириши мумкин; - ахборотни тезлик билан етказиш имкониятига эга. Ғарб тадқиқотчиларидан Маршал Маклюен “Воситанинг ўзи ҳабардир” номли китобида замонамиз воситаси (ёки теҳнологик жараёни) бўлган электрон теҳника ижтимоий ўзаро боғлиқликка янги шакл беришни ҳамда у ва шахсий ҳаётимизнинг ҳар бир жабҳасини ўзгартиришни таъкидлаган эди. У электр билан “ўраб олинган” ер курраси қишлоқдан катта эмас, деган эди. Унинг бу сўзларига асосланиб, мутаҳассислар Маклюен глобал қишлоқ ғоясини билдирган эди, деб таъкидлашмоқда. Интернет аниқ бир ҳуқуқий маконда фаолият юргизмайди. Унга ҳизмат қилувчилар, яъни уни теҳник жиҳатдан таъминловчилардан тортиб муаллифлару фойдаланувчиларгача турли мамлакатлардаги тегишли қонунлар субектлари ҳисобланишади. Интернетда берилаётган материалларни ноқонуний ёки зарарли мазмуни турли давлатларда турлича талқин этилади. Мазмуннинг зарарлилиги ҳар бир мамлакат анъаналаридан келиб чиқиб баҳоланса, ноқонунийлиги мавжуд қонунчилик асосида белгиланади. Айрим мамлакатларда провайдерлар ўзини-ўзи чекловчи воситалар жорий қилишган эди. Масалан, Буюк Британияда саноатчилар ташаббуси биан Ахлоқ кодекси қабул қилинди. Бир қатор давлатлар қонунчилиги агар провайдер берилаётган материалнинг ноқонунийлигидан хабар топса, тегишли чора кўриши зарурлигини белгилаб қўйган. - аъзоларни қўллаб-қувватлашни кўзда тутувчи горизонтал алоқалар тизимини яратиш - давлат ҳокимияти ва судларда, бошқарув органларида аъзоларнинг умумий манфаатларини кўзлаш, уларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилиш - Ўзбекистондаги янги электрон ОАВ фаолиаятида уларнинг профессионал ўсишида кўмаклашиш Ассоциация фаолияти тўғрисидаги бошқа маълумотларни www.naesmi.uz сайтидан билиб олишингиз мумкин. 1. Раффин Х. “Интернет для журналистов” 2. Рашидова Д. “Интернет – как источник журналистской информаwии” 3. Ғуломов С. “Ахборот теҳнологияси ва тизимлари” 4. “Труд – 7” 2000, 27 апрел Yangiqo'rg'on tumani. Yangiqo'rg'on tumani Namangan viloyatining shimoli-g'arbiy qismida joylashgan va Namangan tumani, Chortoq tumani va Kosonsoy tumani bilan qoʻshni. Qirgʻiziston Respublikasi bilan chegaradosh. Tumanning markazi Yangiqo'rg'ondir. Sobiq Sovet Ittifoqi davrida tuman nafaqat agrar sohalarda balkim sanoat sohasida ham qator ijobiy natijalarga aylanganligi tufayli viloyatning industrial-agrar markazlaridan biri hizoblanadi. Taʼlim. Tumanda 57 ta oʻrta taʼlim maktablari mavjud. Tarixan tuman iqtidorli yoshlar bilan nafat viloyatda balkim respublikada ham mashxur boʻlgan. Tumanning tashkil topgan vaqti - 1926 yil 29 - sentyabr. Geografik o'rni - Yangiqo'rg'on tumani Namangan viloyatining shimoliy qismiga joylashgan bo'lib, shimoliy - g'arb, shimol, shimoliy - sharq, tomonlardan Qirg'iziston Respublikasi bilan, janubiy - sharq va janubiy - g'arbdan Namangan tumani bilan, g'arb tomondan Kosonsoy tumani bilan chegaradoshdir.Yangiqo'rg'on tumanining markazi viloyat markazidan 22 km uzoqlikda joylashgan.Maydoni - 540 kvadrat kilometr.Markazi - Yangiqo'rg"on shaxarchasi.Aholisi - 177828 kishi.Tuman xududida bitta shaxarcha, 11 ta qishloq fuqarolar yig'inlari hamda 62 ta mahalla fuqarolar yig'inlari, 49 ta aholi yashash punktlari mavjud. Shaharchada 16984 kishi va qishloq joylarida 160844 kishi yashab kelmoqda. Aholining 39,7 foizini bolalar va o'smirlar tashkil qiladi. Aholining 49,6 foizini erkaklar va 50,4 foizini ayollar tashkil etadi. Mehnat resurslari umumiy aholining 51,2 foizini yoki 91142 kishini tashkil qiladi. Aholining o'rtacha o'sish sur'ati 1,7 foizni tashkil qiladi. Tumanda 14 millat vakillari istiqomat qiladi. Axolining 97,2 foizini o'zbeklar, 2,5 foizini qirg'izlar va qolgan 0,3 foiz aholini 14 millat vakillari tashkil etadi.Tumanda 1 ta sanoat korxonasi, 2 ta qurilish tashkilotlari, 1 ta transport korxonasi, 1 ta qo'shma korxona hamda 123 ta yirik tashkilotlar faoliyat ko'rsatadi.Tumanda 5063 gektar jami bog', shundan xosilligi 3947 gektar, 3151 gektar jami uzumzor, shundan xosilli 2702 gektar. Jami ekin maydoni 13303 gektarni tashkil etadi. Mavjud aholining 74412 nafarini voyaga yetmaganlar, 11554 nafarini 60 yosh va undan kattalar tashkil etadi. Oliy ma'lumotli kadrlar 6010 nafar, o'rta maxsus ma'lumotga ega bo'lgan kadrlar 8691 nafar.Tumanda 36522 ta xonadon bo'lib, o'rtacha bir kishiga 9,3 kv.m. yashash joyi to'g"ri keladi.2008 yilda tumanda gaz tortish rejasi 9,0 km bo'lib haqiqatda bu ko'rsatgich 9,2 km ga, shundan ichki imkoniyat bilan 9,2 kmga bajarishga erishildi. Hozirga kelib mavjud 49 ta aholi yashash punkitidan 38 tasi to'la gazlashtirib bo'lindi.Aholini toza ichimlik suvi bilan ta'minlash uchun yillik suv tortish rejasi 29,6 km bo'lib bu ko'rsatgich ham 29,7 km ga, ichki imkoniyat bilan 12,8 davlat buyurtmasi xisobidan 16,9 km ga bajarishga erishildi. Tumanda 2008 yilda sanoat mahsulotlari ishlab chiqarish solishtirma baholarda 12349 mln so'mlik ishlab chiqarildi. Bu ko'rsatkichda tumandagi Marvel Djusko qo'shma korxonasining ulushi 74,1 foizni tashkil etadi. Aholiga pullik xizmat ko'rsatish 122,5 foizga o'sishga erishildi, yoki 11585 mln so'mlik ko'p xizmat ko'rsatildi. Aholi jon boshiga pullik xizmat ko'rsatish o'tgan yilning shu davriga nisabatan 44740,3 so'mga ko'p hizmat ko'rsatishga erishildi. Aholiga maishiy hizmat ko'rsatish 127,9 foizga o'sishga erishildi, yoki 4,2 mln so'mlik ko'p hizmat ko'rsatildi. Aholi jon boshiga maishiy hizmat ko'rsatish o'tgan yilning shu davriga nisabatan 3086 so'mga ko'p bo'lishiga erishildi. O'tgan 2008 yil mobaynida bo'limga ish so'rab murojaat etuvchilar 3972 nafarni tashkil etib ulardan 3430 nafari mehnat bo'limi orqali ishga joylashtirildi. 60 nafari milliy xunarmandchilik kasblariga o'qitishga 328 nafari esa vaqtinchalik jamoat ishlariga jalb etildi. Imtiyozli kredit sfatida to'lab berildi. Bundan tashqari 133 nafar kam ta'minlangan oilalarga 133 mln so'm mablag' chorvachilik yo'nalishi bo'yicha "BANDLIK" jamg'armasi resurslari xisobidan imtiyozli kreditlar berildi.Tumanda 7 ta (engil sanoat, agroiqtisodiyot, qishloq xo'jalik, Aloqa va kompyuter, pedagogika, oziq ovqat va iqtisodiyot yo'nalishidagi) kollejlar faoliyat ko'rsatib kelmoqda. 2008 -2009 o'quv yili uchun qabul 4725 ta rejasi bo'lib xaqiqatda 5065 taga yoki 107 foizga bajarildi. Xalq ta'limi tizimida 61 ta maktab bo'lib, shundan 1 tasi boshlang'ich 35 tasi tayanch 25 tasi esa o'rta maktablar bo'lib ularda jami 36300 nafar o'quvchilar ta'lim olib kelmoqda. O'quvchilarning 34935 tasi o'zbek 882 nafari rus,483 nafari esa qirg"iz tilida uqitilib kelinmoqda. Kaizen. Kaizen, Yapon tilida "kai" o`zgarish, "zen" esa yaxshiroq ma`nosidadir. Kaizenda muammolarni bartaraf etishda ularga "Xush keldingiz muammolar" shaklida yaqinlashiladi. Chunki, Internazionale Milano (futbol klubi). Internazionale () — italyan futbol klubi, A seriyasida o'ynaydi. Klub ranglari — qora va ko'k. Klubning bosh homiysi — "Pirelli" tashkiloti. Inter tashkil topgan yilidan boshlab A seriyasi (oliy liga)ni tark etmagan Italiyadagi yagona jamoadir. Hozirda Skudetto, Tim Cup va Chempionlar Ligasi kubogi sohibidir. Globallashuv. Ba’zi sharhlovchilar e’tirof etayotgandek “axborot urushi” jarayonlari yuz berayotgan hozirgi zamonda jamiyatni aniq ishlab chiqilgan axborot xavfsizligi tizimi orqali himoya qilish, davr taqazosiga aylandi. Ushbu tizimga ega bo'lish uchun esa avvalo axborot xavf- sizligining huquqiy asoslarini ishlab chiqish kerak. Albatta, har qanday huquqning samarali amalga oshirilishi, kafolatlanishi unga nisbatan qilinadigan tajovuzlardan himoyalanish darajasiga bog'liq. Axborot xavfsizligiga nisbatan tahdidlarning oldini olish va bartaraf etishda huquqiy, dasturiy- texnik va tashkiliy-iqtisodiy usullar qo'llaniladi. Bugungi kunda “Axborot xavfsizligi” tushunchasi faqat axborot texnologiyalari sohasidagi olimlar va mutaxassislar tomonidangina emas, balki davlat hokimiyatining barcha tarmoqlari vakillari, siyosatchilar, iqtisodchilar va moliyachilar tomonidan ham keng qo'llanila boshlandi. Shu bois har qanday davlat, har qanday jamiyat axborot xavfsizligi muammosiga jiddiy e'tibor qaratmoqda. Boshqacha aytganda, hozirgi dunyoda axborot xavfsizligini ta'minlash muammolari – axborot sohasida shaxs, jamiyat va davlat manfaatlarining himoyalangan holati dolzarb ahamiyat kasb etmoqda. Chunki, axborot qudratli kuchga aylanib, yadro poligonlaridan ham xavfliroq tus olib bormoqda. Jahonda noxolis axborot tarqatish, uni salbiy talqin qilish yoki o'z m anfaatiga moslab uzatish holatlari avj olmoqda. Shuning uchun ham axborot xavfsizligini ta'minlash har qachongidan ham muhimdir. Demak, axborot xavfsizligini ta'minlash usullarini 'rganish va tatbiq etish zarur va shartdir. Axborot xurujlarining oldini olish, axborot xavfsizliginita'minlash — mamlakatni ichki va tashqi xavflardan himoyalash demakdir. Bir paytlar jug`rofiy siyosat asoschilari O`rta yer dengizini egallagan davlat butun dunyoga egalik qiladi, degan qarashni ilgari surgan edi. Bugungi axborot texnologiyalari yuksak taraqqiy etgan, axborot jamiyati qaror topib borayotgan sharoitda masalaning mohiyati o`zgarib ketdi: kimki axborot tarqatishga egalik qilsa, dunyoning taqdiri o`shaning qo`lida bo`ladi. Ming yilligimizning oxiriga kelib, insoniyat tarixida kuzatilmagan va dunyoni umuman boshqa yo‘nalishga burib yuborgan “g‘ayritabiiy hodisa” (globallashuv)ga guvoh bo‘ldik. Globallashuv jarayonining kelib chiqishi va unda OAVning roli to‘g‘risida gapirishdan oldin “globallashuv” terminiga izoh bersak. “Globalizatsiya” — “gloub” (inglizchadan “globe”, ya’ni yer shari), “global” (“global”, ya’ni butun dunyoga tegishli) va “globallashuv” (“globalize”, ya’ni butun dunyoga tarqalishi) so‘zlaridan kelib chiqqan. Kollins Inglish lug‘atida (1998) globallashuv moliyaviy va sarmoya kirituvchi bozorlarga davlatlar va millatlarning o‘zaro bog‘lanmaganliklaridan foydalangan holda rivojlangan va tartibga solingan aloqalar orqali boshqarish imkoniyatini beradi, deb ta’kidlanadi. Globallashuv jarayoni 1990 yillar o‘rtalarida asrning buyuk kashfiyoti internet paydo bo‘lgach, yanada murakkab tabiatga ega bo‘ldi. Moskvaning globallashuv muammolari instituti chop etgan “Globallashuv amaliyoti. Yangi asr o‘yin qoidalari” to‘plamida (2000 yil. 16-bet) globallashuv jarayoni axborot inqilobi, ayniqsa, internetning rivojlanishi hamda moliyaviy bozorlarning integratsiyalashuvi bilan uzviy bog‘liq ekani yoziladi. Globallashuv jarayonini olimlar “internatsionallashtirish yoki baynalminallashtirish”, “liberallashtirish yoki erkinlashtirish”, “universallashtirish”, “amerikalashtirish” hamda “g‘arblashtirish”, deb talqin qilishadi. “Internatsionallashtirish” — mamlakatlararo munosabatlar, xalqaro savdoning o‘sishi, demokratiya va inson huquqlari kabi g‘oyalarni o‘zaro almashinishidir. “Liberallashtirish” — mamlakatlararo ochiq savdoning chegaralashning man etilishi va jahon iqtisodiyotini erkinlashtirish. “Universallashtirish” — bu turfa qarash va tajribalarning yer yuzidagi barcha insonlar orasida tarqalishi. Iqtisodiy va madaniy aloqalarning o‘sishi milliy madaniyat va qadriyatlarning uyg‘unlashuviga olib keladi. Boshqacha aytganda, madaniyatlarning qo‘shilib ketishi natijasida o‘zgacha madaniyat yuzaga keladi. Ingliz olimi Voterning fikriga ko‘ra, “g‘arblashtirish” jarayonini “zamonaviylashtirish” jarayoni deb ham aytish mumkin. Biroq “zamonaviylashuvning ijtimoiy tuzilishi” bo‘lgan kapitalizm, mustamlakachilik, sanoatlashuv, byurokratizm, imperalizm va hokazolar globallashuv jarayonining asosiy negizini tashkil qiladi. Ya’ni gap “g‘arblashtirish” haqida ketganda, g‘arbiy kapitalizmning jahon miqyosida ustun turishi nazarda tutiladi. Masalan, 2000 yil ma’lumotlariga ko‘ra, dunyoda internetdan foydalanuvchilar soni 304 millionni tashkil etgan. Lekin butun dunyoni egallab olgan mazkur axborot tarmog‘idan foydalanuvchilar soni davlatlar va mintaqalarda teng taqsimlanmagan. 1999 yil oxirlarida internetdan foydalanuvchilarning 88 foizi rivojlangan davlatlarda istiqomat qilishgan. Bu esa dunyo aholisining 15 foizini tashkil qiladi. AQSh va Kanadada yer yuzi aholisining 5 foizi istiqomat qiladi va mana shu besh foiz aholi internetdan foydalanuvchilarning 50 foizini tashkil etadi. Ma’lumotlardan ko‘rinib turibdiki, internetni butun dunyo axborot tarmog‘i deya atash ham qaysidir ma’noda nisbiylik kasb etadi. Hozirgi kunda dunyo globallashuvining yangi davri “axborot asri” yoki “elektron yuz yillik” tomon qadam tashlamoqda. Sun’iy yo‘ldoshlar va internet orqali telekommunikatsiyalarning faoliyat yuritishi har kim va har narsa uchun yer sharining xohlagan chekkasiga borish va joylashish, ya’ni diterritoriallashish imkoniyatini yaratadi. XXI asr boshlariga kelib dunyo mamlakatlari o'rtasidagi o'zaro ta'sir shu qadar kuchayib ketdiki, bu jarayondan to'la rivojlanib olgan birorta ham davlat yo'q, deb to'la ishonch bilan aytish mumkin. Hattoki, xalqaro tashkilotlardan uzoqroq turishga intilayotgan, ularga a'zo bo'lishni istamayotgan mamlakatlar ham bu jarayondan mutlaqo chetda emas. Globallashuv shunday jarayonki, undan chetda turaman, degan mamlakatlar uning ta'siriga ko'proq uchrab qolishi mumkin. Bunday g’ayri ixtiyoriy ta'sir esa ko'pincha salbiy bo'ladi. Globallashuvning turli mamlakatlarga o'tkazayotgan ta'siri ham turlicha. Bu hol dunyo mamlakatlarining iqtisodiy, axborot, ma'naviy saloqiyatlari va siyosati qanday ekani bilan bog’liq. Dunyoda yuz berayotgan shiddatli jarayonlarning har bir mamlakatga o'tkazayotgan salbiy ta'sirini kamaytirish va ijobiy ta'sirini kuchaytirish uchun shu hodisaning mohiyatini chuqurroq anglash, uning xususiyatlarini o'rganish lozim. Bu hodisani chuqur o'rganmay turib unga moslashish, kerak bo'lganda, uning yo'nalishini tegishli tarzda o'zgartirish mumkin emas. Globallashuv yana shunday jarayonki, uni chuqur o'rganmaslik, undan foydalanish strategiyasi, taktikasi va texnologiyasini ishlab chiqmaslik mamlakat iqtisodi va madaniyati, ma'naviyatini tog’dan tushayotgan shiddatli daryo oqimiga boshqaruvsiz qayiqni topshirib qo'yish bilan baravar bo'ladi. Globallashuv — bu ijtimoiy-siyosiy jarayon. U dunyoda intensiv o‘sayotgan odamlar oqimi, sarmoyalar, tovarlar, xizmat va Tarixiy rivojlanishning boshlang‘ich bosqichlarida globallashuv — iqtisodiy integratsiyaning ijobiy omili va milliy iqtisodiyotning natijali o‘zgarishiga ko‘makchi sifatida qabul qilingan. Lekin dunyodagi axborot almashuvi imkoniyatlari o‘sishining global yo‘nalishlari siyosat, madaniyat, ilm-fan til, qo’yinki barcha sohalariga kirib kela boshlagan. Endi globallashuv tushunchasiga aniqlik kiritsak: globallashuv nimaq To‘g‘ri, yaxlitlik dunyo davlatlarining taraqqiyot rishtasi bilan mustahkam bog‘lanishi. Ilmiy tilda izohlasak, yer kurrasini turg‘un transport yo‘nalishlari bilan birlashtirish, migratsiya oqimlarining kuchayishi, axborot texnologiyalarining taraqqiy etishi va hokazo jarayonlar shakllanayotgan globallashuvning bosqichlaridir. To‘g‘ri, buning nimasi yomon, buning bizga qanday salbiy ta’siri bor, deyishingiz mumkin. Biroq, har qanday hodisa singari globallashuv ham o‘ziga xos jihatlarga ega. Masalan, bugungi kunda «urf» bo‘layotgan g‘oyalar va madaniyatlar sohasidagi globallashuvga diqqatingizni qaratmoqchimiz. Ayrim tadqiqotchilar dunyoviy demokratiya, siyosiy plyuralizm, ochiq jamiyat g‘oyalari hozirgi davr globallashuvining negizidir deyishmoqda. Ammo, mamlakatimiz bizning tarixiy, madaniy xususiyatlarimizga xosu mos tarzda o‘z taraqqiyot yo‘lini belgilagan. Shu yo‘lda dunyoviy demokratik davlat qurishni maqsad qilib olganmiz. Globallashuv bayrog‘i ostida ayrimlar o‘ylayotgani, xohlayotgani kabi ko‘r-ko‘rona g‘arbiylashtirish — «vesternizatsiya» siyosatini qabul qilolmaymiz. G‘arb ijtimoiy andazalarini tabiatimizga moslay olmaymiz, mintaqamizda, yurtimizda joriy etishga urinayotganlar o‘zlik tuyg‘ularini paymol qilishni o‘ylashadi. Bu yo‘lda «g‘arb madaniyati»ning turli xil tazyiqlarini ham kuzatishimiz mumkin. Turli xil pornofilmlar, yovuzlik, o‘ldirish-otish, xunrezlik urchigan videotasmalar, ahloqsizlik urchigan kinolar, yalang‘ochlik va hayosizlik asosida chop etilgan nashrlarni tarqatishga urinishlar, g‘arb estradasining o‘zga davlatlarga ham bostirib kirishini istagan «Globallashuv tarafdorlari»ning asl muddoasi — madaniy yemirilishlar asri vujudga kelishini jon dili bilan istashayotganini nafaqat ziyolilar, yurtimizdagi har bir fuqaro anglab yetishi kerak. Globallashuvning yana bir xavfli jihati: bugun dunyo yagona axborot maydoniga aylanmoqda. Shu bilan birga xavfsizlik va barqarorlikka tahdid soluvchi yangi, misli ko‘rilmagan xavf-xatar, tahdid paydo bo‘layapti. Uyushgan jinoyatchilik, jahon terrorizmi qo‘lida axborot xavfli qurolga aylanmoqda. Hozirgi kunda, ma’lumotlarga qaraganda, axborot tahdidini uyushtirish ustida 120 ga yaqin davlat «hamjihatlik» bilan ish olib borayapti. Demak, yagona axborot makonini yaratish, undan axborot tahdidi yo‘lida foydalanish shu darajaga yetdiki, axborot makonidagi xuruj yadro poligonlaridan ko‘ra xavfliroq bo‘lib qoldi. Bugungi kunda 20 ga yaqin davlatda yadro quroli ishlab chiqarish borasida sa’y-harakatlar davom etayotgan pallada, axborot tahdidi bilan 120 ga yaqin davlatning jiddiy shug‘ullanishi, dunyoni yadro urushidan ko‘ra, axborot xuruji talvasaga solayotganidan dalolat beradi. Globallashuv hodisasini mukammal o‘rganmay turib, uning har bir mamlakat yoki millatga keltiradigan foyda va ziyonini chuqur anglamasdan uning yo‘nalishini tegishli tarzda o‘zgartirib bo‘lmaydi. Globallashuvdan foydalanish strategiyasi, taktikasi, texnologiyasini ishlab chiqmaslik har qaysi mamlakat iqtisodi va madaniyati, ma’naviyatini boshi berk ko‘chaga olib borishi mumkin. Ma’naviyatdan, o‘zga xalqlar madaniyatidan bahramand bo‘lishni har qaysimiz xohlaymiz. O‘zga yurt, millat, el-elatlar madaniyati bilan dunyoqarashimizni boyitsak jahon taraqqiyotiga yuz burishimiz tabiiy. Umumbashariy madaniyat insonning ongu shuurini nurafshon etadi. Millatning qarashlariga ijobiy ta’sir qiladi. Biroq vayronkor g‘oyalarning bir dasta gul ichida o‘tkir xanjar kabi yashirinib turishi globallashuvning salbiy jihatlari ham borligini esga soladi. Chetdan o‘tkazilayotgan mafkuraviy ta’sir va tazyiqlar globallashuv shabadasini bo‘ronga va dovulga aylantirib yuborayotganidan ko‘z yummasligimiz kerak. Shu o‘rinda rossiyalik olim A.Zinovevning «Globallashuv yangi jahon urushi. U yangi tipdagi jahon urushi...» degan ta’kidi kishini ancha sergak torttiradi. Yana bir olim A.Parshev esa: «Aslida globallashuvning asosiy mazmuni boshqa mamlakatlarda ishlab chiqarilgan mahsulotning qo‘shimcha qiymatini, dunyodagi asosiy zaxiralarni o‘zlashtirishdan iboratdir...», deydi. 2006 yil “Hurriyat” gazetasining 21 noyabr sonida Muhiddin Mirzaahmadning Gzt.uz saytida qayt etilgan maqolasida hozirgi yoshlar tarbiyasi hususida so’z ketgan. Maqolada umumta’lim jarayonida yoshlar tarbiyasiga qaratilishi zarur bo‘lgan e’tiborning sustlashuvi, diqqat markazidan yiroqlashuvi achinarli holatlarni keltirib chiqarishi yoritilgan.Vatan ravnaqi, komil inson tarbiyasi yo‘lidagi umumiy manfaatdorlik, hamjihatlik, yakdillik,hamkorlik nuqtai nazaridan e’tibor bersak, ma’naviy-ma’rifiy ishlar samara-dorligini oshirishda ota-onalarning farzand tarbiyasi, maktab- dagi davomatidan voqifligi, kelajak uchun qayg‘urish tuy¬g‘usining jo‘sh urish darajasi ham muhim omil ekanligi yaqqol namoyon bo‘ladi. Sohadagi mavjud kamchiliklarni tashqaridan, boshqalardan izlab, o‘zini “yetuklar” qatorida his qiluvchi tarbiya, axloq haqida gapira turib: “...bizning davrda boshqacha edi, bizlar yaxshi edik, bizlarga umuman gap yo‘q edi...” qabilidagi “porloq” xotiralarni aljirashdan nariga o‘tmaydigan murabbiy yoki ota- onalarni bugungi kun talabi darajasidagi tarbiyachilar deyishga til bormaydi. Aslida, dunyoqarash qotib qolgan, izlanmaydigan, g‘oyasi, saviyasi eskilik (sovet) sarqitlari bilan g‘uborlangan kishilar shular emasmiq Ana shunday kayfiyatdagi bir “tarbiyachi”ning e’tirof etishicha, “hozir zamon shunaqa” emish. Bu o‘rinda Ommaviy Axborot Vositaning ta’sir kuchida nazardan qochirmaslik o‘rinli. Taassufki, “erkinlik”, “demokratiya” niqobi ostida faoliyat yuritayotgan “rangli matbuot” hamda “serjilo telekanallar”, teletarmoqlar, yengil qilib aytganda, “beboshlikning” eng yuqori cho‘qqisiga chiqib oldi va ularga “til tekkizish” “globallashuv” atalmish mezon”ga,g‘arbona demokratiyaga zid amal o‘laroq talqin qilinadigan bo‘ldi. Bizga iqtisodiy taraqqiyot, farovonlik, yurt obodligi, erkinlik, demokratiya ham kerak va zarur. Ammo jamiyatda har xil ma’naviy zug‘umni, fahshni ochiq-oydin targ‘ib etayotganlarni bir og‘iz “globallashuv” degancha oqlab, tomoshabin bo‘lib turaveramizmiq Yuqorida ta’kidlab o‘tilganidek sohaga doir Yurtboshimizning alohida qarorlari chiqdi. Aytmoqchimanki, har xil niqobda yurtimizga baloyi azimdek yopirilib kelayotgan “kanalizatsiya” tarmoqlariga uzil kesil choralar ko‘rish kerak.Va, albatta, ta’qiqlash shart. Ko‘rib-bilib turibmiz yon atrofdagi, qo‘shnidagi “demokratik” manzaralarni. Tinchligimizga, xalqimizning yuksak ma’naviyatiga raxna solib buzg‘unchilik ishlariga bel bog‘lagan ko‘ngli marazga to‘la g‘animlarning maqsadi tayin. Ko’pgina yoshlarning ma’naviyati zaharlanib bormoqda. Ularning mafkurasiga arzimaydigan, kerakmas bo’lgan g’oyalar qamrab olgan. Qisqa qilib aytadigan bo’lsam, kompyuter tilida “virus”, ya’ni zaharlanib bormoqda. Xo’sh,bularni oldini olish uchun nimalar qilish lozim? Axir bu faqat o’zigagina emas, balki atrofdagilarni ham zaharlaydiku. Men ko’pgina ota-onalarga, ustozlarga bugungi yoshlarning fikrlashish jarayonida ogoh va hushyor bo’lib turishlarini istardim. Zamonaviy yo‘nalishlarning globallashuvida avval ko‘zga ko‘rinmagan ba’zi davlatlarning o‘zboshimchaligi, siyosiy loyihasi va boshqa rivojlangan G‘arb davlatlarining butun dunyoga hukmronlik qilishga intilishi, uzoq kelajakda o‘zining gegemonlik strategiyasini amalgam oshirishga urinishi kuzatilmoqda. O‘z navbatida, ko‘proq qamrab oluvchi va butun dunyoning madaniy an’analariga kirib keluvchi global madaniy yo‘nalishlar vujudga keldi. Bu jarayonga ikkinchi tomondan yondashganda, uning ijobiy tomonlarini ham ko’rishimiz mumkin. Dunyo miqyosida ilmiy tadqiqot faoliyatida akademik infratuzilmalarning dunyoviy rivojlanishi, xalqaro akademik almashuv dasturlari, internatsional forumlar, ilmiy nashriyotlar, jurnallar «global ilm»ni shakllantirishga yordam beradi. Hozirgi paytda tarqatilayotgan axborotning 85% dunyoda ingliz tilida chop etilmoqda. U har xil millat va irqqa mansub bo‘lgan kishilarni birlashtiradi, lekin shu bilan bir qatorda rus, xitoy, nemis, fransuz, ispan kabi rivojlangan tillarga tahdid soladi. Yuqorida ta’kidlagan tillarning ishlatilishi o‘zining milliy hududlarida ham torayib bormoqda. Milliy tillar inglizcha kosmopolitik so‘zlar bilan buzilib ketmoqda. Bora-bora global unifikatsiyalangan hayot tarzining turg‘un yo‘nalishi vujudga kelishi mumkin. Er kurrasining turli burchaklarida insonlar bir xil ovqat iste’mol qilishadi, bir xil kiyim kiyishadi, bir xil musiqa eshitadi, bir xil film ko‘rishadi, bir xil ommaviy axborot vositalaridan ma’lumot olishadi. Bu turdagi globallashuv millat o‘zligining hamma sohalariga tahdid soladi. Rivojlanish, kashfiyot doimo insonni hayratga solib kelgan. Tabiiylik qonuniga ko‘ra hayrat bilan boshlangan yangilik biroz vaqt o‘tgach hayotning odatiy tarkibiy qismiga aylanib qoladi. Insoniyat tarixida hayrat cho‘qqisida eng uzoq turgan kashfiyotlardan biri bu kompyuter va internet bo‘lsa ajab emas. Kompyuter texnologiyalari bugun hayotga shiddat bilan kirib kelayapti. Yangi narsa esa yosh avlod uchun doim qiziqarli. Lekin o‘sha yosh avlod mazkur sohani ipidan ignasigacha mukammal egallashga harakat qilayaptimi yoki uning quliga aylanib borayaptimi, buni ajratib olish mushkul Agar bolaning o‘ziga qo‘yib bersangiz, u soatlab va hatto kunlab ana shu mashina oldida muk tushib o‘tirishi mumkin. "Bu yaxshi emas!" ligini barchamiz bilamiz. Lekin bunga baribir to‘sqinlik qilolmaymiz. Buning sabablari juda ko‘p. Birinchidan, bolani har qadamda nazorat qilishning imkoni yo‘q yoki bunday ishning oqibati bolaga nisbatan ishonchsizlik va uni bezdirib qo‘yish bilan tugashi mumkin. Ikkinchidan, katta avlodning kompyuter texnologiyalari borasidagi bilimlari yetishmasligi. Ular bolaga bu borada o‘rnak bo‘lolmaydi yoki yo‘l-yo‘riq ko‘rsata olmaydi. Uchinchidan, axborot tabiiy ravishda ko‘payib boraveradi. Bu jarayonni esa faqat bolani, qo‘pol tushuntirganda, qamab qo‘yibgina to‘xtatib turish mumkin. Mana birgina misolimizda kompyuter ekrani qarshisida o‘tirgan bolani kuzataylik. U o‘yin talabi orqali odamlarni (o‘yindagi) xotirjam turib otib tashlaydi. Bankni o‘maradi, mashinani olib qochadi, xullas shu o‘yin nimani buyursa o‘shani qiladi. Odam o‘ldirish, uchrashuvlar, poker. Qarang, bola birorta ham "gul", "quyosh", "kamalak" ka o‘xshash so‘zni aytmaydi. U ta'kidlagan hamma so‘zlar nafs bilan bog‘lik, go‘zallik yoki yaxshilik bilan emas. O‘zMU psixologiya kafedrasi katta o‘qituvchisi Liliya Sultanova o‘zining ana shunday o‘yinlar bozori bilan qiziqqanini ta'kidladi: - Bilasizmi, kompyuterda o‘ynash uchun mo‘ljallangan o‘yinlar (disklar) turini o‘rgandim. Ma'lum bo‘ldiki, bozorda disk ko‘rinishida sotilayotgan o‘yinlarning deyarli 95 foizi qotillik, o‘g‘rilik, zo‘ravonlik va shu kabi xatti-harakatlar asosiga qurilgan ekan. Doimiy kopyuter o‘yinlarini o‘ynash bolada ko‘nikish paydo qiladi va asta-sekin eng dahshatli jinoyatlarni ham u oddiy holdek qabul qiladi. Bola dunyoqarashiga katta ta'sir o‘tkaziladi: unda bir urib ko‘rsam, mushtlashsam degan fikrlar paydo bo‘ladi. U bu dunyo shafqatsiz, unda faqat kuchlilargina g‘olib chiqadi, deb o‘ylay boshlaydi. Shuningdek, o‘yinlarda ayrim davlatlarning ramzlari qo‘llanadi. Bolaga ularni tanlash taklif etiladi. Va ana shu vosita orqali bizning turmush tarzimiz eng zo‘r, bizdan ibrat oling, degan g‘oya sezilarsiz tarzda singdirib boriladi. Bu juda jiddiy g‘oyaviy ta'sirdir. Lekin bolaga o‘yin o‘ynashni taqiqlash ham noto‘g‘ri. Negaki tafakkurni rivojlantirishga yordam beruvchi, til o‘rganishga ko‘maklashuvchi o‘yinlar mavjudligini inkor qilolmaymiz. Faqat ularni me'yorida o‘ynash lozim. Deylik, o‘smirlar uchun kuniga bir soat (har bir narsaning me'yorida bo‘lgani yaxshi) o‘yin yetarli. Bolaga o‘yinda odam o‘ldirganligi uchun, mashina o‘g‘irlagani uchun pul berishadi. Bu unga yoqadi, u g‘olib bo‘ladi. Bola miyasi "nusxa ko‘chirish"ga juda usta. Xo‘sh, uning hayotda ham ana shunday g‘olib bo‘lgisi kelib qolmasligiga kim kafolat beradi. Kopyuter, internet, ayniqsa, kichik oilalardagi bolalarni alohida olamda yashashga o‘rgatib qo‘yadi. U voqealarni o‘zi mushohada qiladi va o‘zi qaror chiqaradi. «To‘g‘ri» yoki «noto‘g‘ri» degan tushunchalar uning ongida istalgan shaklda rivojlanishi mumkin. Bu quruq vahima emas. Bizda endi-endi rivojlanayotgan jarayonning taraqqiy etgan davlatlarda oqibatlarini ko‘rishimiz mumkin. Kanadalik 25 yoshli Kimvir Jill 20 kishini jarohatlab, 18 yoshli qizni o‘ldirgan, keyin esa o‘zini ham otib tashlagan. Mutaxassislar uning Internetdagi yozishmalarini izlab topishgach, ma'lum bo‘ldiki, u pochta xodimlari tomonidan sodir etiluvchi be'mani qotilliklar asosiga qurilgan «Postal» o‘yinining ashaddiy ishqibozi bo‘lgan. Bu o‘yinlar oqibatida Moskva sinagogida ham Aleksandr Koptsev tomonidan qirg‘in amalga oshirilgan. Yigitchalarning jinoyat olamiga umuman dahli yo‘qligini ham ta'kidlash kerak. Umuman olganda, so‘nggi vaqtlarda bu kabi odam joniga qasd qilgan o‘quvchilar, yoshlar haqidagi xabarlar oqimi ko‘payib qolgan. Kompyuter o‘yinlariyu internet tarmog‘iga haddan ortiq bog‘lanib qolishni mutaxassislar kasallik, deya baholashmoqda. Garchi buning qay darajadagi ruhiy xastalik ekanligi noma'lum bo‘lsa-da, lekin yuqori texnologiyalarsiz "yasholmayotganlar" soni o‘sib bormoqda. Amerikada 2,5 ming kishi o‘rtasida o‘tkazilgan so‘rov natijalariga ko‘ra, 70 foiz odam internetsiz umuman yashay olmasligini bildirgan. Ularning 14 % butunjahon tarmog‘isiz hayot kechirishlari mushkul kechishini aytgan. 12,3 % odam o‘zini bu tarmoqda ishlashdan tiyishga urinayotgan ekan. 8,7 % kishi esa Internetga bo‘lgan qiziqishini do‘stlari, hamkasblari va oila a'zolaridan sir tutishga urinadi. - Ko‘pchilik yoshlarning axborotga nisbatan ehtiyoji yuqori, - deydi psixologiya fanlari nomzodi, dotsent Abdumo‘min Rasulov. - Axborot olish imkoniyatlarining yuqoriligi bois internet ularni o‘ziga ko‘proq jalb etmoqda. Biroq ular ma'lumotlar ahamiyatini ajrata olishmayapti. Shu bois tajovuzkor o‘yinlar, axloqsizlikni targ‘ib qiluvchi saytlar bilan band bo‘lib qolishyapti. Buning oqibatida ular real hayotdan ajralib qoladi, virtual olamga o‘tib yashaydi. Lekin buni ularning o‘zlari his qilmaydi. Yoshlarning ehtiyojini qondiradigan axborot kam bo‘lishi mumkin. Ular uydan,auditoriyadan, do‘stlari orasidan o‘z his-tuyg‘ulari uchun qoniqish ololmaydi. Buning oldini olish uchun ularga real hayotiy shart-sharoitlarni yaratish kerak. Deylik, kutubxona, dars, yana boshqa vositalar orqali o‘smir hayotiga yangi mazmun olib kirish mumkin. Jahon tibbiyoti tajribasida kompyuter oldida o‘tirib vafot etganlar ham uchragan. Bugun monitor oldida o‘tirganlarning aksariyati bolalar va yoshlar. Shu sababli ham odamlarni kompyuterdan "ajratib olish" muammosi ko‘plab mamlakatlarda kun tartibidagi masalaga aylangan. Masalan, Buyuk Britaniya maktablarida joriy yildan o‘quv dasturiga yangi fan kiritildi. Bu Baxt darsidir. Ushbu fanning asosiy vazifasi bolalarni o‘ziga ishonish, tashqi dunyo murakkabliklariga bardosh berishga va tushkunlikka tushmaslikka o‘rgatishdir. Mutaxassislarning so‘zlariga ko‘ra, so‘nggi paytda ingliz maktablari o‘quvchilari orasida tushkunlik (depressiya)ga tushish hollari haqiqiy epidemiyaga aylangan. Shuning uchun ham barcha davlat maktablarida psixologlar maxsus ishlab chiqilgan dastur bo‘yicha baxt darslarini o‘tishga qaror qilishdi. Hatto globallashuv jarayoni avj olib, XXI asr texnik yuksalishlar asri bo‘lsa-da, bolaga samimiy tuyg‘ular, go‘zal narsalar, axloq me'yorlari haqida gapirish kerak. bo‘shashtiruvchi yo‘nalishlar kuzatiladi. Masalan, AQSh, Vengriya, Yaponiya va ayniqsa, Argentinada bolalarni otasiz voyaga yetkazishni qo‘llab-quvvatlaydigan ayollar soni ko‘paymoqda. Turli xil madaniyatlarning ajralmas munosabatlarida global jarayonda milliy suverenlikni mustahkamlash maqsadida o‘zlikni anglash va hech kimga o‘xshamaslikka intilish kuchayishi mumkin va buning normal sifatida baholash mumkin. «Hozirgi davrda, xalqaro maydonda turli siyosiy manfaatlar to‘qnashayotgan murakkab bir sharoitda faqat o‘z fikri, o‘z hayotiy pozitsiyasiga ega bo‘lgan xalq va jamiyat yengilmas kuchga aylanib, o‘z kelajagini o‘z qo‘li va aql-zakovati bilan qurishga qodir bo‘ladi».* Xo‘sh, xavf-xatar nima? Serg‘alva, murakkab asrimizda bizga, yurtimizga, millatimizga, muqaddas istiqlolimizga qanday xavf-xatar xuruj qilmoqda Xavf-xatar — bu milliy va umumbashariy tamoyillarga zid keladigan, o‘zga xalqlar turmush tarzi bilan hisoblashmaydigan g‘oyalar targ‘iboti, jahonning turli mintaqalarida o‘z siyosatini yurgizishga urinayotgan siyosiy kuchlarning ochiq-oydin olib borayotgan siyosati, kerak bo‘lsa, kuch ishlatish, urush olovini yoqishga urinishi, informatsion xurujning turli xil shakllaridan foydalanish degani. Xavf-xatarning tushunarli bo‘lishi uchun, turli xil musibat va fojialar tarqalishi mumkin bo‘lgan ob’ektga qiyoslash mumkin. Tahdid — bu real, potensial xatti-harakat. Qachonki, xavf-xatar harakatga kelib, kishilarga ta’sir qila boshlasa, ularning hayot tarzi turmush sharoitiga zug‘um o‘tkazsa, tahdidga aylanadi. Biz bugungi kunda umumbashariyat hayotiga tahdid solayotgan tushunchalarni yaxshi bilamiz. «Demokratiya rejissyorlari» o‘ylab topgan va faqat o‘z manfaatlari hamda muddaolari yo‘lida o‘zga davlatlar, ayniqsa, suverenitet, mustaqil mamlakatlarga demokratiyani eksport qilish vasvasasi, g‘arbiylashtirish — «vesternizatsiya» yo‘lidagi urinish, antiglobalizm — diniy ekstremizm, demokratik fundamentalizm, global liderlik strategiyasi, xalqaro terrorizm, giyohvandlik savdosi, axborot xuruji va hokazo g‘ayriinsoniy qarashlar bugungi kunda jahonni larzaga solayotgani hech kimga sir emas. Eng yomon tomoni, bunday tahdid va tajovuz ortida turganlar o‘z xatti- harakatini yaltiroq g‘oyalar, dunyoga demokratiyani yoyish, jahon xalqlariga «baxt-iqbol», «erkinlik», «inson huquqlari»ni himoya qilishday tushunchalarni qalqon qilib olishadi. Masalaning yana bir xavfli jihati, ular jahon afkor ommasi tasavvurida hozirgi globallashuv jarayonida dunyo xalqlari orasidan tafovut pardalarini sidirib tashlashga urinishmoqda. Boshqacha qilib aytganda, «xo‘rozning hamma joyda bir xil qichqirishini» istayotganlar globallashuv soyasida turib o‘z manfaatlarini ilgari surishmoqda. Ularning nazdida barcha jabhalardagi taraqqiyot jilovi gegemonlikka da’vogarlar qo‘lida tursa. 2007yil 23-fevralda axborot xafxsizligiga oid bir maqola gzt.uz sahifasidan joy olgan. “Globallashuv va axborot xuruji” nomlanadi. Jahon bo‘ylab globallashuv jarayoni jadal kechayotgan hozirgi zamonda aholini, ayniqsa, yoshlarni turli mafkuraviy xurujlar ta’siridan himoya qilish tobora dolzarb ahamiyat kasb etmoqda... Toshkent axborot texnologiyalari universitetida globallashuv jarayonida axborot xurujlarining oldini olishga bag‘ishlangan respublika ilmiy-amaliy seminari bo‘lib o‘tdi. Unda tegishli vazirlik, agentlik va tashkilotlar, oliy ta’lim muassasalari rahbarlari, olimlar, talabalar qatnashdi deb ma’lumot beradi gzt.uz sahifasi. Jahon bo‘ylab globallashuv jarayoni jadal kechayotgan hozirgi zamonda aholini, ayniqsa, yoshlarni turli mafkuraviy xurujlar ta’siridan himoya qilish tobora dolzarb ahamiyat kasb etmoqda. Shu bois joylarda olib borilayotgan tushuntirish ishlari ko‘lamini yanada kengaytirish, bunda zamonaviy axborot texnologiyalaridan samarali foydalanish muhim ahamiyatga ega. Aytish mumkinki, hozirgi kunda ko’pchilik yoshlarning mafkurasi zaharlanib bormoqda, agar mafkura zaharlansa insonda tafakkur bo’lmaydi. Tafakkur bo’lmasa rivojlanish bo’lmaydi. Demoqchimanki, bu mavzular ko’tarilishi bejiz emas. Yoshlar qanchalik bu narsalarni tinglab borsa, Monopoliya- katta kuchga ega bo’lgan axborot kuchi. Monopollashuv – o’z kuchi doirasida boshqa ommaviy axborot vositalarini o’ziga bo’ysindirib olishi va qaram qilishidir. Umuman olganda OAVlarning monopollashuvi quyidagi yo’nalishlar bo’yicha ketmoqda. - qo’shib olish yoki shartnoma asosida birlashish; - turli OAVlarni yaxlid komplekslarda birlashtirish; - OAVlar ishlab chiqarish va moliya korporatsiyalari tomonidan sotib olinishi; - Kuchli media kompaniyalari tomonidan ishlab chiqarish tashkilotlarini sotib sotib olinishi; - Axborot sohasida ma’lum bir yo’nalishlar bo’yicha monopoliya o’rnatish va ushbu axborotni keyinchalik sotish. 2001 yil 11 sentyabr voqealaridan keyin dunyo siyosati mazmun-mohiyat jihatidan mutlaqo yangi va murakkab bosqichga o‘tdi, xalqaro siyosatdagi manfaatlar kuch va qutblarining markazlarida ham jiddiy tuzilmaviy o‘zgarishlar yuz berdi. Qo‘poruvchilik harakatlari natijasida xalqaro jurnalistikada mavjud huquqiy me’yorlar va kasbiy etikaning OAV hamda jurnalistlar tomonidan suiiste’mol qilinishi, kasbiy vakolatlar, majburiyatlarning qo‘pol tarzda buzilishi, eng muhimi, mustaqil va xolis fikr bildirishga nisbatan mas’uliyatning kamayishi hollari butun dunyo miqyosida kuchaydi. Hozirgi kunda xalqaro munosabatlar, kapital va moliyaviy institutlarning kengayishi natijasida ommaviy axborot vositalari ham jahon tarixida misli ko‘rilmagan tarz¬da globallashib bormoqda. Muayyan bir millat va davlatga yoki ma’lum bir siyosiy kuchlargagina daxldor bo‘lgan munosabatlar va aloqalar hamda hududiy chegaralardan chiqib, gibrid xarakterga ega bo‘lgan o‘ta murakkab siyosiy-ijtimoiy va madaniy voqelikka aylanmoqda. Mazkur jarayonlar O‘zbekiston siyosiy-iqtisodiy, madaniy-ma’rifiy va ma’naviy hayotiga, xususan, mamlakat OAViga jiddiy va kuchli ta’sir ko‘rsata boshladi. Negaki, globallashuv jarayoni shiddat bilan kechayotgan hozirgi davrda O‘zbekiston mustaqil, ochiq va demokratik tamoyillar asosida rivojlanayotgan davlat sifatida ushbu voqelik ta’siridan chetda qola olmaydi. Shuningdek, XXI asrning boshiga kelib dunyoda shunday bir siyosiy-iqtisodiy vaziyat yuzaga keldiki, u O‘zbekistonni bevosita xalqaro hamjamiyat va xalqaro almashish jarayonlariga shiddat bilan integratsiyalashishini talab qilmoqda. Ayni paytda O‘zbekiston OAVlari ta’sir doirasining cheklanganligi, chuqur iqtisodiy asos va axborot bozorining to‘la qaror topmaganligi, jahon axborot tarmoqlariga kirib borishining sustligi mamlakat OAVlarining global axborot almashish jarayonlarida faol ishtirok etishiga to‘sqinlik qilmoqda. Natijada dunyo hamjamiyati O‘zbekiston to‘g‘risidagi axborotlarni uchinchi manbalardan yoki jahon jurnalistikasida katta ta’sir doirasiga ega bo‘lgan Rossiya OAVlari orqali olmoqda. Bu esa o‘z navbatida butun dunyoda ayrim hollarda O‘zbekiston to‘g‘risidagi noxolis va noto‘g‘ri tasavvurlarning hamda fikrlarning tarqalishiga olib kelmoqda, mamlakatimizning xalqaro miqyosdagi obro‘siga putur yetmoqda. Globallashuv jarayonining O‘zbekiston jurnalistikasiga ko‘rsatayotgan eng jiddiy salbiy ta’sirlaridan biri bu respublika OAVlarining faqatgina iste’molchiga aylanib qolayotganidadir. Misol uchun, O‘zbekiston televideniesining butun mamlakat bo‘ylab efirga tarqaluvchi dasturlarining 2004 yil 1 yanvardan 30 iyungacha bo‘lgan tahlili shuni ko‘rsatmoqdaki, O‘zTVning to‘rtta kanallari ichida faqatgina O‘zTV1 (“O‘zbekiston” kanali) ko‘rsatuvlarining aksariyatini ushbu kanalning o‘zi tayyorlagan ko‘rsatuvlar tashkil etadi. Ya’ni, 6 oylik davrda ushbu kanalning umumiy efir vaqti 2938 soatni tashkil qilgan bo‘lsa, shundan 2304,32 soatini, ya’ni 78,4% ko‘rsatuvlari o‘z mahsulotlarining efir vaqtiga to‘g‘ri keladi. Bu ko‘rsatkich qolgan uchta kanalda, ya’ni TV2da 51,4%ni, TV3da 45% va TV4da 25,7%ni tashkil etadi. “O‘zbekiston” kanalida chet el filmlari va ko‘rsatuvlari jami efir vaqti 581,35 soatni yoki 19,7% foizini tashkil etgan. O‘zTV1 telekanalining ko‘rsatuvlari efirida eng kam e’tibor qaratilgani chet el sporti haqidagi ko‘rsatuvlardir. Shuningdek, O‘zteleradiokompaniyaning har to‘rtala kanalidagi dunyo yangiliklarining deyarli 99% chet el axborot agentliklari va teleradiokompaniyalarining dasturlaridan noqonuniy tarzda ko‘chirib olingan axborotlardan iboratdir. Buning ustiga, o‘zbek OAVlarining ta’sir doirasi cheklangan. O‘zbekiston telekanallari va radio stantsiyalarini faqatgina mamlakat bilan chegaradosh bo‘lgan Markaziy Osiyo respublikalari aholisigina ko‘rishi va eshitishi mumkin. Bu esa O‘zbekistondagi axborot makoni va ijtimoiy ongning to‘g‘ridan to‘g‘ri Rossiya va G‘arb OAVlari ta’siri ostida qolishiga sabab bo‘lmoqda hamda O‘zbekiston OAVlarining xalqaro miqyosdagi o‘z o‘rniga ega bo‘lishini tobora qiyinlashtirib qo‘ymoqda. Axborot asri sifatida talqin etilayotgan yangi yuz yillikda axborot-kommunikatsiya texnologiyalari, xususan internetning shiddat bilan rivojlanib borayotganligi insoniyat taraqqiyotiga yangicha mazmun va mohiyat ato qildi. Davlat va jamiyat rivojlanishining mazkur yangicha shakli “elektron” borliq ko‘rinishida xarakterlanib, uning kelajagini aloqa tarmoqlari orqali butun dunyoni yagona axborot makoniga aylantirayotgan millionlab baytlar va bitlar hal qilmoqda. Internet davlat va xalqlar o‘rtasidagi axborot almashishni misli ko‘rilmagan darajada tezlashtirdi, dunyoni insoniyat uchun tom ma’nodagi yagona global makonga aylantirdi. Ta’kidlash kerakki, globallashuv jarayonining harakat manbai hisoblanmish G‘arbning (asosan AQSh) yirik iqtisodiy kuchlari butun dunyoni o‘zlarining korporativ manfaatlarigagina javob beruvchi va xizmat qiluvchi “yagona xom ashyo, iste’mol, ishlab chiqarish va axborot bozori”ga aylantirishga urinmoqdalar. Globallashuv jarayoni G‘arb davlatlarining umumiy manfaatlari himoyasida ham asosiy o‘rin egalladi. Ajablanarli tomoni shundaki, 6,3 milliard kishidan iborat jahon aholisining faqatgina 1 milliardga yaqini istiqomat qiluvchi G‘arb davlatlari dunyodagi mavjud iqtisodiy resurslarning 80 foizini nazorat qilmoqda. Sayyoramiz aholisining bor-yo‘g‘i 1 foizi dunyo boyliklarining 60 foiziga ega. Bu esa milliy davlatlarning G‘arbga siyosiy iqtisodiy va harbiy jihatdan qaramligiga olib keladi. Shuningdek, mazkur vaziyat davlatlarning OAVga ham o‘z ta’sirini o‘tkazmay qolmaydi. OAVning milliyligiga rahna soluvchi hozirda odatiy holga aylanib borayotgan, ko‘proq G‘arbga xos bo‘lgan pornografik, vahshiylik, narkomaniya, fohishabozlik kabi illatlarni o‘zida aks ettirgan dasturlarning berilishi kuchaymoqda. Bu esa, o‘z navbatida, milliy OAVning milliy qadriyat va madaniyat tushunchasidan yiroqlashib, dunyoning yirik mediakorporatsiyalari mahsulotlariga murojaat qilib, axborot sohasida ishlab chiqaruvchi emas, balki iste’molchiga aylanib qolishiga olib keladi. Milliy OAV va jurnalistika xorijiy (asosan G‘arb) axborot mahsulotlariga bog‘lanib qolmoqda. Xususan, O‘zbekiston OAVlari ham dunyo yangiliklariga oid axborotlarni uzatishda butunlay chet elning yirik korporatsiyalariga suyanadi, milliy qadriyatlarni o‘zida aks ettirgan ko‘rsatuvlar berilishi o‘rniga xorij seriallari, kinolari, sport — chet el mafkurasi, dunyoqarashi va hayot tarzini omma ongiga singdirib, milliy qadriyatlar va an’analarga e’tiborning pasayishiga olib keladi; — xorijiy axborot oqimlarida mavjud bo‘lgan g‘arbona erkin jinsiy hayotni, zo‘ravonlik, urush va qotilliklar, xudbinlik, boylikparastlik, ota-onani hurmat qilmaslik, ichkilikbozlik, tamaki mahsulotlari va narkotik moddalarni iste’mol qilishga mukkasidan ketgan shaxs¬lar va shunga o‘xshash holatlar ijtimoiy ongga, ayniqsa, yoshlar tafakkuriga salbiy ta’sir ko‘rsatadi; — G‘arb manfaatlarini himoya qiluvchi axborot oqimlari o‘zbek jamiyatining milliy estetikasi, ahloq me’yorlariga va mentalitetiga, yoshlarga milliy mafkurani singdirish uchun qilinayotgan ko‘pgina ishlarning samaradorligiga putur yetkazadi; — Milliy OAV mahsulotlariga bo‘lgan talabning pasayishiga olib kelishi; — Milliy jurnalistika taraqqiyotini sekinlashtirishi mumkin; — Milliy axborot makonini va ongni axborot xavfsizligi nuqtai nazaridan chet el mafkurasi ta’siriga tushib qolishiga olib keladi; Globallashuv jarayonining bunday salbiy ta’sirlarini kamaytirish uchun bir qator muammolar yechimiga e’tibor qaratish lozim. Avvalo, so‘z va OAV erkinligini qog‘ozda emas, balki amalda ta’minlanishiga erishish, OAV sohasida ham to‘laqonli bozor munosabatlariga o‘tish va uning tartibga solish tizimlarini ishlab chiqish, OAV va jurnalistika sohasidagi milliy kadrlarni tayyorlash sifatini yaxshilash talab etiladi. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti I. Karimov ham Oliy Majlisning ikkinchi chaqiriq to‘qqizinchi sessiyasida qilgan ma’ruzasida bugungi kunda respublikada so‘z erkinligini ta’minlashning jamiyatimiz rivoji uchun o‘ta muhimligini, OAV sohasidagi iqtisodiy munosabatlarni tartibga solish lozimligini, ichki va tashqi siyosatdagi murakkab masalalarni chuqur tushunadigan va tahlil qila oladigan, o‘z kasbini chinakam ustasi bo‘lgan yuqori malakali jurnalistlarga katta ehtiyoj borligini ta’kidlab o‘tgan edi. Xulosa o‘rnida shuni aytish mumkinki, globallashuv jarayoni insoniyatning, xususan, OAVning rivojlanishi uchun (o‘zining barcha ta’sir va oqibatlariga qaramasdan) juda qulay imkoniyatlar yaratib bermoqda. Xususan, O‘zbekiston ham globallashuvning bunday imkoniyatlaridan foydalanib, jahon hamjamiyatiga yanada tezroq integratsiyalashmoqda va xalqaro axborot almashish jarayonlarida faol qatnashmoqda. Ammo globallashuv jarayonida “jabrlanuvchi”ga aylanib qolmaslik uchun O‘zbekiston ijtimoiy ongni va milliy OAVni tezroq erkinlashtirishi, axborot bo‘shlig‘i yuzaga kelishiga yo‘l qo‘ymasligi lozim. Negaki, kuchli ijtimoiy fikr va OAV jamiyatni globallashuvning siyosiy-iqtisodiy va mafkuraviy tazyiqlardan himoya qilishda eng samarali himoya vositasi bo‘la oladi. Demokratik jamiyat barpo etishda ommaviy ahborot vositalari hal qiluvchi o`rin tutadi, nafaqat muayyan mamlakatlar, balki global miqyosda siyosiy, iqtisodiy, ijtimoiy va madaniy jarayonlarga jiddiy ta`sir ko`rsatadi. 2007 yil 30-martda Toshkentda bo`lib o`tgan halqaro uchrashuv - davra suhbatida shu haqda so`z bordi. U Siyosiy tadqiqotlar markazi (O`zbekiston) tomonidan tashkil etildi. Davra suhbatining mavzusi - "Zamonaviy axborot maydonining shakllanishi: media hududini tashkil etishda axborot tehnologiyalari, tuzilmaviy yondashuv va mintaqaviy xususiyatlarning roli", deb ataldi. Hususan unda, siyosiy tadqiqotlar markazi direktori, siyosiy fanlar doktori G.Karimova uchrashuvni ochar ekan, bugungi kunda ommaviy axborot vositalari hayotimizning ajralmas qismiga aylangani va ijtimoiy munosabatlar tizimida ularning ahamiyati katta ekanligini ta`kidladi. Ommaviy axborot vositalari jamoatchilik fikrini shakllantirishning eng muhim omillaridan biri hisoblanishini ta’kidlab ot’di. Yana uning aytishicha, ilg`or axborot-kommunikatsiya texnologiyalari ularning rivojlanishiga xizmat qilmoqda, chunki texnologiya yordamida axborot olish imkoniyati tobora kengaymoqda. Ayni paytda, globallashuv sharoitida turli mamlakatlarning tarixiy-madaniy hususiyatlari va rivojlanishdagi o`ziga hosliklarini saqlab qolish maqsadida axborot xavfsizligini ta`minlashning ahamiyati ortib bormoqda. Demokratik taraqqiyot yo`lini tanlagan bizning mamlakatimizda ommaviy axborot vositalari kuchli fuqarolik jamiyatini qurishning muhim vositasi hisoblanadi. Ular faoliyatining huquqiy bazasi yaratilgan va u takomillashtirilmoqda, bu baza axborotning ochiqligi, oshkoraligini kafolatlaydi. U nafaqat davlat, balki aholining turli qatlamlari uchun mo`ljallangan mustaqil ommaviy axborot vositalari sonining ortishiga xizmat qiladi. Mamlakatimiz ommaviy axborot vositalarining ilg`or axborot-kommunikatsiya texnologiyalari (AKT), shu jumladan, raqamli texnologiyalardan foydalanish imkoniyatlarini kengaytirish jamiyatni yanada demokratlashtirish jarayonida ularning faolligini va ta`sirini oshirishga yordam beradi. Ommaviy axborot vositalari sohasi bilan bog`liq uchta asosiy jihat - ularning axborot ishlab chiqaruvchilar sifatidagi faoliyati, ommaga ta`siri va axborotni yetkazish vositasi sifatida AKTni rivojlantirish masalalarini ko`rib chiqdilar. Ta`kidlandiki, axborot maydonining globallashuvi jarayonida zamonaviy texnologiyalarga asoslangan televidenie va Internetning paydo bo`lishi hisobiga sayyoramizning turli mintaqalari ommaviy axborot vositalari ish tajribasini o`rganish dolzarb vazifaga aylanmoqda. Birinchi navbatda ommaviy axborot vositalari faoliyati va axborot texnologiyalaridan foydalanishda madaniy, tarixiy, iqtisodiy va boshqa turli yondashuvlar mavjud bo`lgan G`arb, Osiyo mamlakatlari tajribasini o`rganish lozim. Bunday tajribani o`rganish Markaziy Osiyo davlatlari uchun ayniqsa muhim, chunki bugungi kunda ular o`z rivojlanish hususiyatlarini hisobga olgan holda milliy va mintaqaviy axborot maydonlarini kengaytirish siyosatini yanada kuchaytirish maqsadga muvofiqdir. Frilans jurnalistika. Davrning o’zgarishi, yillar ketma-ketligi insoniyatning yangidan yangi ixtirolar kashf qilishi uchun zamin bo’lmoqda. XX asr oxirlarida ilg’or mamlakatlarda fan va texnika rivojlanishini real amaliyotda nazariyotchilar yaratgan axborot jamiyatini manzarasining chizgilari asta sekinlik bilan namoyon bo’lmoqda. Odamlar faoliyati asosan axborotni qayta ishlashga qaratiladi, moddiy ishlab chiqarish va energiya ishlab chiqarish esa mashinalarga yuklanadi. Ayni “Frilans jurnalistikasi”ning paydo bo’lishi bilan axborot aylanishi ikki baravariga oshdi, ya’ni har bir OAV, jumladan, televideniye, radio va nashryot chet eldagi o’z frilanslariga ega bo’ldi. Bugungi kunga kelib frilans jurnalistikasi davriy nashrlarning ko’payishi, television dasturlarning ko’payishi va yangiliklarning xalqqa tez yetib borishini ta’minlovchi sohaga aylanmoqda. Masofaviy frilans jurnalistikasi ko’pdan ko’p yo’nalishlarni o’zida kashf etmoqda. Hususan, on-line jurnalistikasida, matbuotda, televideniye va radioda stafkasiz ish olib borishi mumkin, ya’ni ular erkin ijodkor sifatida faoliyat ko’rsatadilar. Bundan tashqari jurnalistika ixtisoslashuvini kuchaytiradi va har bir solzarb mavzuning batafsil ochib berilishini ta’minlaydi Gazeta tahririyatlari ham dunyoning muayyan hududiga maxsus muxbir yuborib, ma’lumotlarni olib kelishi uchun ketadigan xarajatlardan biroz bo’lsa-da qutulishdi. Chunki rivojlangan xorijiy davlatlarda bu borada frilans jurnalistlarning paydo bo’lgani uzoq masofa va chet ellarda ro’y bergan jarayonlar bo’yicha eng so’nggi batafsil ma’lumotlarni yetkazib berilishini ta’minlamoqda. “Frilans jurnalist” atamasi bizga bir qadar notanish tuyulishi tabiiy. Chunki bu soha garchi ayrim amaliyotchi o’zbek jurnalistlari faoliyatida qisman uchrab tursa-da, hali milliy jurnalistikamizga kirib kelmagan. Nazariy asoslari va atamalari ham to’la ishlab chiqilmagan. Avvalo, so’z mazmuniga urg’u berib o’tsak. Frilans inglizcha “freelance” so’zidan olingan bo’lib, u “erkin qalam tebratuvchi”, “jamoatchi muxbir” tushunchalariga to’g’ri keladi. Biroq biz ushbu atamani jurnalistikamiz nazariyasiga yangi atama sifatida kiritsak bo’ladi. Chunki frilans jurnalistlarning ishlash shakli va tizimi biz bilgan oddiy jamoatchi muxbirnikidan tubdan farq qiladi. Frilans jurnalist o’zbek jurnalistikasiga yangi dasturlar va tizimlarini olib kiradi. Ayni chog’da frilans jurnalist kasbining o’ziga xos talablarini ko’rib chiqish zarur. Chunki jurnalistika sohasida endi shakllanayotgan ushbu yangicha faoliyat turi barcha soha vakillari, ya’ni nafaqali odamdan tortib toki oddiy ishchilar ham amalga oshirishi mumkin bo’lgan eng qulay kasb sanaladi. Eng qulay tomoni shundaki, frilans juranalistlar qachon va qayerda ishlashni o’zi hal etadilar. Shtatdagi ishchilar kabi turli xil muammolar ustidan chiqmaydilar, ya’ni frilans jurnalist o’zbek iborasi bilan aytganda “o’ziga xon o’ziga bek”dir. Istagan mavzusida maqola yozish imkoniga ega, hech qaysi rahbar uning tepasida majburlab topshiriq bermaydi. Ba’zi odamlar frilans yozuvchilik kasbini ma’qul ko’radilar. Chunki nosog’lomliklari tufayli o’zlari ishga borolmaydilar yoki onalar farzandlarining juda yoshligi tufayli uyda o’tirishga majbur bo’ladilar. Ba’zilar esa to’liq stavkali ish bo’lgani uchun kechalari yoki dam olish kunlari qo’shimcha daromad sifatida frilans proyekti ustida ish olib boradilar. Butun kun va butun tun davomida nashriyotlarga elektron pochta, telefon va faks orqali xabar va yangiliklar oqib keladi. Faqatgina ulardan eng dolzarbi chop etilishi mumkin. Xo’sh, bular frilans jurnalistikasiga qarshi chiqayotgan hodisa-ku. Biroq ayni damda jurnalistning mahsuloti gazeta uchun kutilmagan xabar bo’lsa yoki kerakli maqolaga aylansa, frilans journalist ijod mahsulining qiymati ana shu yerda belgilanadi, ya’ni journalistdan boshqalarga qaraganda oldindan ko’rish va eshita olishi talab etiladi. Frilans aloqa vosita imkoniyatlarini talab etadi. Jurnaslist “qaynoq” yangiliklarni telefon orqali yetkazib berishga harakat qilishi zarur. Aks holda uning «raqiblari» undan o’zib ketishi mumkin. “Qaynoq” yangilikni nashriyotga uzatish ancha mashqaqqatli ish hisoblanadi va jurnalist yangiliklni batafsil tarzda qog’ozga tushirishga ulgurmaydi. Misol uchun, jurnalist matbuot anjumaniga tashrif buyurdi. Anjuman tugagan zahoti eshikdan chiqib imkon boricha qog’oz va qalam olgan holda imloviy xatolarga ham qaramay yangilikni yozish darkor. So’ngra muxbirga telefon aloqa vositasi orqali bayon etib turishi zarur. Masofaviy Frilans jurnalistikasi O’zbekiston ommaviy axborot vositalari uchun yangi axborot uzatish tizimi sifatida namoyon bo’lishi mumkin. Biroq chet el davlatlari misolida bu tizim allaqachon kirib borgan desak, adashmagan bo’lamiz. Angliya misolida olsak, barcha ommaviy axborot vositalarida frilans jurnalistlar faoliyat ko’rsatadilar. Frilanslarning ko’p foizi xorijliklarni tashkil etadi. Ya’ni chet davlatlaridan turli axborot, mamlakat madaniyatiga oid maqolalar, ilmiy va tarixiy mavzuidagi materiallar kundalik gazetalarda yoki jurnallarda chop etilib boriladi. Jurnalist materiali uchun qancha haq to’lashlarini kutadi – degan savol, albatta, barchani qiziqtiradi. Bu savolga javob topish uchun mazkur sohada amal qilayotgan to’lov jarayonlarini tahlil etish maqsadga muvofiq. Bu savolga javob berish ancha murakkab. Xizmat haqi jurnalistik materialning qanchalik qimmatli ekanligiga qarab baholanadi. Turli xil nashriyotlar mavjud va ularning turli to’lovlari bor. Ba’zi muxbirlar materiallarga yuqori narx belgilab turib, mablag’ ajratadilar. Frilans jurnalistikasiga ilk qadam qo’yganlar gazetalar yoki jurnallardagi materiallari uchun haq ololmaslikdan havotirga tushadilar. Chunki bunday vaziyatlar ham amaliyotda tez-tez uchrab turadi. Xo’sh, bunday hollarda qanday qilib haqni undurub olish mumkin. Ammo jurnalistning materiali uchun to’la haq olishiga to’la ishonch yo’q, hattoki ba’zida mashhur muxbirlar ham bu kabi holatlarga duch kelib turadi. Yana bir yodda tutish lozim bo’lgan jihat doimo jurnalist materali kim tomonidan qabul qilinganini bilishi lozim. Gazeta va jurnallarga materialni sotishdan avval jurnalist o’z ismini, manzilini, electron pochtasini va telefon raqamlarini qayd edib o’tishi zarur. Ba’zan matbuot nashrlari qalam haqi to’lashni orqaga cho’zadilar. Bunday vaziyatda jurnalist sabrli bo’lishi joiz, biroq uzoq vaqt kutishi shart emas. Agarda jurnalist o’z materiali uchun haqni olti yoki yeti haftani ichida olomadimi, u albatta nashryotning moliya bo’limiga qo’ng’riroq qilib hushmuomalalik bilan nima yuz berayotganiga so’rashga haqlidir. Jurnalist gazeta uchun eng so’ngi yangilikni tayyorlab bersa, bu uning uchun eng katta qadam hisoblanadi. Hech qaysi muxbir jurnalistning kech yetqizgan yangiligi uchun rahmat aytmaydi. “Qaynoq” yangilikni yetkazib berishda tezlik muhim rol o’ynaydi, shuning uchun jurnalist nashriyotga tezda qo’ng’iroq qilishi zarur. Bundan tashqari electron pochta orqali ham yuborsa bo’ladi. Biroq muxbirlar electron pochtalarini tekshirishlari uchun qo’ng’iroq qilib aytib qo’yish zarar qilmaydi. Matbuotga hech qachon kechqurun qo’ng’iroq qilib bo’lmaydi. Ko’p hollarda matbuotlar soat 17:00 dan keyin yagilik qabul qilmaydilar. Tushlik vaqti qo’ng’iroq uchun eng qulay vaqt hisoblanadi vas oat 16:30 dan keyingi vaqt matbutda eng qizg’in ish ketayotgan davr bo’ladi. Haftalik nashrlarda o’zining ish uslubiga ega va kundalik nashryotlardan bir muncha farqi mavjud. Agarda haftalik gazeta payshanba kuni chiqsa, u holda jurnalist o’z u qadar muhim bo’lmagan yangiligini Payshanbaning tushlik vaqtida bemalol qo’ng’iroq qilish imkoniyati bor. Muxbirlar uchun eng o’g’ir va qo’rquvli jarayon yoz fasliga to’g’ri keladi. Ular uchun butun shahardagi odamlar dam olish uchun shahar tashqarisiga chiqib ketadilar. Maktablar va kolejlar yopiladi, ishxonalarda ishchilar soni kamayadi. Bunday payt reportyorlar uchun eng qiyin vaziyat hisoblanadi. Chunki yangilik topish biroz og’irlashadi. Jurnalistga telefon muhimmi? Albatta muhim. Jurnalist uchun telefon bo’lmasa ish ham yurishmaydi. Ayniqsa hozirgi kunda mobil telefonlar asosiy rol o’ynamoqda. Chunki yangilik sodir etilgan joining o’zidanoq axborot yetqazishda telefonni hissisi katta. Ayniq vaqtda kompyuter ishga jiddiy yondashadigan jurnalist uchun zaruriy jihozga aylanib qolgan. Muxbirlar buklanmagan, toza, aniq, yaxshi ishlangan mahsulotni istaydilar. Bundan tashqari muxbirlar frilanslardan materiallarini electron pochtadan yuborishni kutadilar. Ekran bilan ishlashning qulaylik tomonlari ko’p. Har bitta harfning alohida shaklining ko’zga tashlanishi, qiyinchiliklarsiz materialni tekshirish mumkin. Aynan material tayyor bo’lgandan so’ng, uni saqlab qo’yish imkoni bor. Oddiygina kichik o’lchamli, ya’ni “cho’ntakka sig’adigan” kamera olib yurish jurnalist uchun muhimdir. Biror bir voqeani tasvirlab berishda sur’at katta ahamiyatga ega. Ba’zi shunday narsalar bo’ladiki jurnalistlar uni yozuv orqali tushuntirib berishga biroz qiynaladilar, sur’at orqali o’quvchi ham voqeani tez anglab yetadi. Voqea-hodisa ketayotgan joy jurnalis uchun ayni muddao. Balki frilanslar boshqa jurnalistlardan o’zib fotojurnalistlar yo’qligidan foydalanib tezroq sura’tga olib gazetaga berar. Ana shu kichik kamera maqolaning haqligini tasdiqlovchi eng yaxshi dalil hisoblanadi. Biroq kamera bo’lmagan vaziyatda mobil telefondagi kameradan ham foydalanib qolish ham mumkin. Bu esa yo’qdan ko’ra bor. Hozirgi kunda jurnalistlar raqamli fotoapparatlardan foydalanmoqdalar va uning foydali jihatlari, qulayligi bilan ajralib turadi. Raqamli kamerani kompyuterga ulagan holda electron pochtadan maqolaga qo’shib yuborish mumkin. Bu materialning sifatli chiqishiga yordam beradi. Yana bir jurnalist maqolani aniq ravshan yozishida va yoritishida muhim bo’lgan yordamchi vosita diktafondir. Jurnalist intervyu jarayonida barcha so’zlarni qo’g’ozga tushirishga ulgurolmaydi va bundan tashqari eng kearkli, dolzarb bo’lgan gaplarni yozishda unutishi tabiiy hol. Diktafon bunday paytda ham yordam beradi, ham dalil sifatida saqlash cuhun ham qo’l keladi. Faks muhim vositami? Ha, faks hali ham jurnalist uchun qimmatini yo’qotmagan jihoz hisoblanadi? Biroq bugungi kunda faks juda ham oz ishlatilmoqda, ko’p jurnalistlar o’z fayllarini electron pochta orqali yuborishni ma’qul ko’radilar. Ammo hozirda kompyuterlar tizimida faks mexanizm imkoniyatlari yo’lga qo’yilganini ta’kidlab o’tish kerak va bu yo’l orqali faylni jo’natish ancha qulayliklarga ega desa ham bo’ladi. Har bir frilansning o’zi yaratgan kutubxonasi bo’lishi kerak. Masalan, uning uchun muhim bo’lgan resurslar entiklopedia, uslubyat, grammatika kitoblari va boshqalar. Kitoblar xatoliklarga yo’l qo’ymaslikni o’rgatadi, bilimni oshiradi, bular esa ayni frilans uchun zarur bo’lgan hususiyatlardir. Yana bir resurs ombori – internet. Ammo internetda barcha ma’lumotlar dalillar bilan keltiriladi deyish noto’g’ri. Avvalo uning to’g’riligini tekshirib, ishonch hosil qilgandan so’n foydalanish mumkin. Aks holda jurnalistikada noto’g’ri ma’lumotning tarqalishi yaxshi oqibatlarga olib kelmaydi. Frilans jurnalastlar o’zlri uchun qulay bo’lgan alohida mini ofis yaratib olsalar ish yurutishlariga ijobiy ta’sir ko’rsatadi. Ya’ni kerakli hujjatlar, kitoblar saqlanishi uchun alohida stol, stul va boshqa jihozlar zarur bo’ladi. Jurnalistlar uchun atrof tinchligi va jimjitligi muhim hisoblanadi. Atrofda bolalarning shovqini toki mashinalarning ovozi ishlash uchun halaqit beradi. Ammo jurnalistlarning ba’zilari o’zlari uchun qulaylik yaratishda turli joylarni izlaydilar, ya’ni o’zlari uchun alohida ofis sotib olish, yoki o’z uylaridan alohida xona ajratadilar. Biroq shuni yodda tutish zarurki, oilada hech kim ishlash uchun halaqit bermasliklari kerak. Jurnalistika olamiga endigina qadam qo’ygan jurnalist uchun qay mavzuda maqola yozish va yangilik izlash burmuncha murakkabdir. Frilans olamida jurnalistning yaratgan mahsuloti qanchadan qancha maqolalar orasidan sizib chiqishi kerak. Bordiyu u mahsulotini sotolmadimi, demak marrani yo’qotgan hisbolanadi. Zerikarli maqolani muxbir ko’zdan kechirmaydi, sababi unga bular tanish. Muxbir doimo yangilik kutadi va u maqoladan ayni ko’zga ko’ringan nuqtani izlaydi. Jurnalist yartgan materiali muxbirning nazaridan chetda qoldirmasligi kerak va u maqolani o’qib lazzat olsin. Ana shu jurnalistning aniq ko’zlagan nuqtasi hisoblanadi. Jurnalist maqolani sinchiklab o’qishi kerak. Demak, maqolada qanday kamchilillar mavjud? Ularni bartaraf etgan holda, maqolaga kutilmagan yangilik kiritish kerak va shu bilan o’quvchi e’tiborini torta bilish kerak. Ana shu nuqta bor ovozi bilan “Meni O’qi” degan so’zlar bilan yangrab tursin. Maqolada o’quvchining darhol o’ziga tortib oluvchi qismi – kirish. Buda muxbirning nazari tushishida 5 daqiqaning o’zi yetarlidir. Agarda Kirish qism zerikarli, o’qimishli bo’lib chiqmasa, u holda muxbir darhol o’qishni to’xtatadi va boshqalarning maqolasini o’qishga tushadi. Jurnalist esa bu vaziyatda yutqizadi. Doimo Kirish qismini o’zaidayoq o’quvchi e’tiborini jalb qilisga intilish kerak. Ba’zi jurnlaistlarning o’zi yaratgan “formasi” yoki uslubi bo’ladi. Biroq maqolada yumorlardan foydalanish jurnalist uchun katta yordam. Ammo maqolani komediya janriga ham aylantirib yuborish kerak emas. Faqatgina yumorlardan foydalana olish zarur. Barcha gazeta va jurnallar sifatli rasmlarga muhtojlik sezadilar. Chunki gazetaning yana bir o’ziga jalb qiladigan tomoni suratlar va yaxshi dizayndir. Frilans jurnalist maqola yaratganda uning sirati bilan alohida ishlasa bu uning qiymati oshishiga olib keladi, ya’ni yaratgan mahsuloti gazetalar tomonidan qabul qilinadi. Frilanslarning eng keraklik quroli- tezkorlik. Agar frilans birinchi bo’lib muxbirlar bilan ulana olsa marra uniki va yangiligini bemalol sotishi mumkin. Lekin frilans yangiligi 6muhim savollarga javob bera olishi kerak. Bunday tezkor damlarda muxbirga qo’ng’iroq qilib bo’lgan voqeani boshidan oxirigacha bayon qilib turish noto’g’ri. Chunki nashryotda muxbirlarning ayni band payti bo’lishi mumkin. Shuning uchun eng yaxshi yo’l, electron pochtadan foydalana olish. Frilans pochta orqali eng kerakli bo’lgan ma’lumotlarni uzatadi, faqatgina tahrir qilish muxbirning vazifasi bo’ladi. Jurnalist nashryotga e-maildan xat jo’natayotganda bir muhim narsaga e’tibor qaratishi zarur. Har doim xat yozish bo’limidagi“Mavzu” degan joyga “Maqola” yoki “Yangilik” deya nom berib jo’natishi zarur. Aks holda yozilgan yangilik o’qilmay qolishi mumkin. Frilans jurnalistikasida qonun eng muhim ahamiyatni kasp etadi. Negaki jurnalist maqola yoritayotganda qonunlarga asoslanib ish tutishiga to’g’ri keladi. Ozgina noto’g’ri bosilgan qadam jinoiy ishlarni keltirib chiqarishi mumkin. Jurnalistikada jinoyatga yetaklovchi eng birinchi notog’ri qadam- tuhmat. Tog’ri, frilanslar yozgan materiallariga qarab haq oladilar, ammo biror bir shaxs hayotini yoritayotganda ehtiyotkorlik talab etiladi. Oqibatda jurnalist orqasidan nashryotdagi muxbirlar ham bundan zarar ko’radilar. Frilans shaxs xarakteri, obro’si va shahsiyatiga tegadigan mateiallarni yaratishdan ehtiyot bo’lishi zarur. Jurnalistika olamida tuhmat defamatsiya atamasi sifatida ishlatiladi. Defamatsiya nimamalrni keltirib chiqarishi mumkin ? a. Odamlar orasida bir shaxsning obro’sini pasayishiga olib keladi. b. Bir odamning “yo’q” qilib yuborishga sabab bo’ladi. c. Shaxsga nisbatan hurmatsizlik va nafratni oshirib boradi. d. Odamlar orasida tandiq ostida bo’lib yuradi. Yuqoridagilarning barchasi shaxs uchun eng katta ma’naviy zarar hisoblanadi. Bularni qonun oldida ham oqlab olish juda mushkuldir. Ba’zida jurnalistlar hajviya ishlatmoqchi bo’lib odamlarning shaxsiy hayotlarini tanqid qilib chiqadilar. Shuni yodda tutish kerakki bu ham tuhmat(defamatsiya) hisoblanadi. Matbuotda jinoyat mavzuida aniq yoritilgan reportajlarni chop etishidan avval jurnalistlarga sud, parlament tomonidan huquq beriladi. Bu defamatsiyami keltirib chiqarishga yo’l qo’yilmaydi. Reportajda Parlamentda, sudda o’qilgan nutqlari bevosita chop etish mumkin, negaki material faktlar asnosida yoritilgan bo’ladi. Frilans jurnalistikasida berilgan huquq 2 turda bo’ladi: absolyut huquq va kompetent huquqi. Absolyut huquq – haqiqatni himoyalash uchun va aniq yoritilgan reportajni chop etish uchun uchun beriladigan huquq, ya’ni sudda ko’rilgan ikki tomonlama sudlanuvchilarning nutqlari, advokat va prokurorlarning berib o’tgan faktlarini reportaj sifatida olish mumkin. Aniqlik – kunda eshitib boriladigan aniq axborotlarni yig’ib boorish, chunki bu reportaj yoritayotganda muhim rol o’ynaydi. Bordiyu frilans qo’shtirnoq ichidagi nutqni noto’g’ri talqin qilib yuborsa, himoyachisiz qoldim deb hisoblayversa bo’ladi. Kompetent huquq- reportajini birovga zarar yetmagan holda chop etish uchun beriladigan huquq. Ho’sh, tayyor bo’lgan maqolalar nashr uchun qanday tayyorlanadi? Quyidagi chizma yangiklik doskasiga qay yo’sinda maqolalar kelib tushishini ko’rsatib beradi. Yangilik muharriri eng asosiy yangiliklarni ko’rib chiqadi (Frilanslar tomonidan tayyorlangan yangiliklar yoki qo’ng’iroqlar) va qay birini nashr tayyorlash uchun olib qolishni yoki qabul qilmaslikni hal qiladi. Reportyor muhim bo’;gan yangilik tayyorlaydi, kerakmas joylarni kesib tashlaydi va uni maqola holatiga keltiradi. Maqola tayyor bo’lganidan so’ng, yangilik muharririga tekshirtirish uchun jo’natiladi. Yangilik muharrir maqolaning to’liq yoritilganligini ko’rib chiqadi va ichida yetarlicha dalillar bormi yoki keltirib o’tilganligini tekshiradi. Ba’zi frilanslarning yozgan maqolalari to’g’ridan to’g’ri muxbirlar doskasiga kelib tushadi, negaki ular tahrirga muhtoj bo’lmaydi. Frilanslarning TV va Radioda faoliyat olib borishlari biroz murakkablikni keltirib chiqarishi mumkin. Negaki ko’p hollarda TV va radiodagi muxbirlar agentliklardan yangilik sotib oladilar va efirga olib chiqadilar. Albatta, bunday paytda frilanslarning mavzularini qabul qiladilar, ammo ular yoritgan mavzulariga ma’suliyat bilan yondashishlar muhimdir. Turli sohadagi ishchilar, jumladan, shifokorlar, tarixshunoslar radio uchun ayni muddaodir. Albatta, shifokor frilanslar o’z ishining ustasi bo’lganligi tufayli jurnalistlarga nisbatan ko’proq va to’g’ri ma’lumot beradilar. Tarixshunos va boshqa kasbda ishlovchilar ham huddi shunday. Insoniyat axborot oqimi tobora tezlashgan, Er shari aholisi kayfiyatini, ruhiyatini, maqsad va intilishlarini, qolaversa, butun tafakkur tarzini o'zgartirishga qodir bo'lgan axborot texnologiyasi vujudga kelgan bir davrda yashamoqda. Bu hozirgi zamon tsivilizatsiyasining o'ziga xos yutug'i. Xalqlar, mamlakatlar, davlatlar o'zaro munosabatlarini tobora yaqinlashtirishga, jahon ijtimoiy-siyosiy jarayonlarini boshqarishga, dunyoviy kayfiyat, dunyoviy ruhiyat va maslakning vujudga kelishiga xizmat qiladigan mo'jizakor hodisa. Yozuv ixtiro qilingunga qadar taxminan uch million yil og'zaki aloqa qilgan bo'lsa, undan besh ming yil keyingina sanoat asosida kitob bosishni o'rgandi. Undan besh yuz yil o'tib telefon, radio va televediniega ega bo'ldi. An'anaviy eshituv - ko'rsatuv vositalaridan kompyuterlarga o'tish uchun esa atigi ellik yilcha vaqt kerak bo'ldi, xolos. Ana shu tarixiy haqiqatning o'zi inson tafakkuri taraqqiyoti, fan-texnika rivoji bilan bog'liq bo'lgan olamshumul o'zgarishlar dinamikasini ko'rsatadi. Frilans jurnalistikasi ko’p imkoniyatlarni ochib bermoqda. Jumladan, ba’zilarning ish vaqtlari nashryotdagi vaqt bilan to’g’ri kelmaydi, va yozgan maqolalari chop etilmay qoladi. Ammo bu muammo ham o’z yechimi topib bo’lgan. Hozida texnikaning kuchayishi bilan birga electron gazetalar ham chop etilmoqda, ya’ni internet gazeta. Ba’zida gazetada chop etilmagan maqolalar internetdagi saytda chop etilishi mumkin. Shuning uchun bu jurnalistlarga katta imkoniyat. Uyidan turib maqolani internet orqali jo’natishi mumkin. Bugungi kunga kelib Yevropa davlatlarida tahririyatlar shtati tobora qisqarib borayotgani tufayli aksariyat jurnalistlar frilans sifatida ishlashmoqda. Ular bitta tahririyatda ishlamasdan, bir paytning o’zida ko’plab nashrlar bilan ijodiy hamkorlik qilishni afzal ko’rmoqdalar. Interaktiv jurnalistika. 1- Мавзу Интерактив журналистика келиб чикиш тарихи ва асосий тамойиллари Интерактив журналистика негизида замонавий гарб фалсафаси ва социологияси таркибидигаи интеракционизм йуналиши туради. Айнан ижтимоий интеракция: «… алохида индивид, гурух, ижтимоий системалар, жамиятларнинг узаро таъсир курсатиш жараёнидир.»1.Бу йуналишнинг асосий максади – ижтимоий узаро богликликнинг рамзий кирраларига эътибор бериш, уларнинг мухимлигини тан олиш ва уларни тахлил килишдан иборатдир. Интеракционизм ва унинг асосий воситаси сифатидаги тил - инсонлараро мулокотнинг таянч нуктаси, икки тарафга хам таъсир этувчи имконият деган гояларни илгари суради. Шунинг учун ижтимоий узгаришлар, турли жабхаларнинг фаоллашуви даврида интеракционизм гоялари купгина сохалар билан уйгунлашади. Жумладан, журналистикага хам кириб келди. Интеракционизм сузининг лугавий маъносига келсак, «интер»- узаро, «акцио»- фаолият, узаро фаолият юритиш, бизнинг мавзумизда ахборот алмашиш, кенг маънода эса, ижтимоий таъсир курсатиш даражасини кутариш, яъни мулокот жараёнида ахборот алмашинувининг икки тарафлама фаоллашувини билдиради, узаро урганмок маъноларини англатади. «Унинг эътиборининг марказида индивидларнинг узаро таъсир килиш жараёни назарда тутилади. Аммо хар бир шахс ушбу жараённинг бир субъекти сифатида намоён булиши билан бирга абстракт холатда эмас, балки алохида ижтимоий гурухнинг намоёндаси, узининг ижтимоий вазифасини бажарувчиси сифатида талкин этилади.» 2. Биз бугунги жамиятимизда журналистиканинг ижтимоий интеракцияли куринишларини кам учратамиз. Одамларнинг дунёкараши утмишда колган тоталитар совет тузуми даврида шаклланиб колган. Тоталитар тузумнинг коллективизм гоялари инсоннинг шахсий фикрини бугишга, узининг ва узгаларнинг дунёкарашларини хурмат килмасликка каратилган эди. Бу хол эса уларнинг рухиятини, фикр билдириш кобилиятини пассив холатга келтириб куйди. Бундай холат гарчи юз фоиз булмасада, жамиятнинг аксарияти учун одатий холга айланиб колган. Ижтимоий гурух куринишида намоён буладиган аудитория интерактив журналистикада пассив кабул килувчи эмас, ахборот олиш ва таркатишда фаол ижодкорга, узининг ички имкониятларини намоён килувчи ижтимоий интеракциянинг иштирокчисига айланади. Интерактивлик оммавий ахборот воситалари ёрдамида узининг жараёнларига барчанинг диккат – эътиборини жалб килади, шууридаги фикр – мулохазаларнинг жонланишига каратилади. Минг йиллар аввал инсоният пайдо булганидан бери, уни тараккиётга ундаган суз, бугун журналистика оркали инсонларни фикрлашга, уз дунёкарашларини ифодалашга, хаётини эркинлаштиришга ундамокда. Бугунги радио уша минг йиллик огзаки нуткнинг кучини ва таъсирчанлигини яна тиклади. Бунда аудитория – ОАВнинг таъсир доираси учун хизмат килувчи восита эмас, балки ОАВ– аудитория фикрини акс эттирувчи воситасига айланмокда. Демократик жамиятда хар бир инсон ёши, жинси, ижтимоий келиб чикишидан катъий назар, узининг фикрларини ифода этиш ва у билан хисоблашиш хукукига эгадир. Интерактивликда аудиториянинг хар бир сузи эфир оркали яна аудиторияга кайтиб келади. Бу оммавий ахборот воситаси учун жуда мухим жараён.. Аудиториянинг дунёкараши, кайфияти, менталитети интерактив журналистиканинг у ёки бу даражада такомиллашувини белгилайди. Бизнинг кишиларимиз Гарб кишиларидек куп гапиришга, узини намоиш килишга мойил эмас. Гапиришдан кура тинглашни хуш куришади. Шунинг учун интерактив усулларни жорий этиш нафакат техникавий (телефон, радио, аппаратура) шу билан бир каторда урф – одат, менталитет тусикларини енгиб утишни назарда тутади. Интерактивликка соха мутахассислари каторида эфир хаммуаллифи булган аудиторияни хам тайёрлаш зарур. Бошкача килиб айтганда, янги, эркин жамият куриш учун, энг аввало, фукаролар фаоллигини ошириш даркор, интерактив радио эса айнан ушбу вазифани бажаради. . Журналистика доим интерактив усулда тараккий этмайди, аммо доимо аудиториянинг акс –садосини назарда тутиб фаолият курсатади. Кайсидир маънода, аудиториянинг фикрини билишга, диалогга, уз таъсир доирасининг самарасини аниклашга интилади. Интерактивлик – журналистиканинг ички эхтиёжларидан келиб чиккан хусусиятдир. Бу хусусиятнинг интерактив усулда намоён булиши бошка муаммодир. Интерактивликнинг куринишлари журналистиканинг турли жанрларида хам намоён булади.. Оммавий ахборот воситаларига аудиторияни жалб килишда, унинг оммавийлигини оширишда интерактив журналистика янги йуналиш сифатида ривожланмокда. Унда асосий муаллиф сифатида аудитория фикр билдиради ва ижодкор булади. Авваламбор, интерактив усулда тайёрланган материал аудиторияни фикрлашга ургатади, уни узига булган ишончни пайдо килади. Бунга, айникса, коммунофашистик исканжасида колган собик Совет тузуми давлатлари одамларида катта эхтиёж бор. Чунки бу даврда тарбияланган одамлар аксарият холатларда узига ишонмаган, узини ва узлигини хурмат килмайдиган тарзда фикр юритишади. Улар бошкаларга хам худди шундай муносабатда булишади. Бунга уларни тарбиялаб вояга етказган ижтимоий мухит, сиёсий тузум ва бошка факторлар асосий омил булган. Бу даврда,маълумки, одамлар фикрини бугишга, нафакат узбек, балки, барча миллатларнинг зиёли катламини йукотишга харакат килинди. Ижтимоий, сиёсий, рухий бир хилликка интилиш натижасида одамлар танлаш, фикр билдириш, иродасини ифода этишдан махрум килинди. Шу уринда бир хаётий мисол келтирсак. Одатда маълум бир ёшдаги болаларнинг гурухида «тарбияси огир»лари булади. Уларни «тарбияланмаган» деб булмайди. Чунки айнан уларнинг устидан кайта- кайта тарбиявий ишлар олиб борилади. Дук-пуписа, куркитиш ва негатив рухиятда олиб бориладиган тарбиявий ишлар болаларни узининг ичига янада кириб кетишга туртки булади. Энди улар одамларнинг яхшиликларига ишонмайдиган, улардан ва бутун оламдан факат ёвузликлар кутадиган булишади. Рухшунослар нуктаи назаридан олганда, бу болаларга нисбатан жуда эътиборли булиш, уларнинг фикрларини диккат билан тинглаш ва куллаб кувватлаш жуда мухим Собик совет тузуми даврида яшаган ва тарбияланган одамларнинг аксарияти хам «тарбияси огир» болалар каби, бутун дунёга аразлаган, нимага ёки кимга ишонишни, кимга буйсунишни билмайдиган авлод булиб колган назаримда. Баъзиларнинг ута динга берилишини, кимдир пулга ружу куйишини, турли террористик окимлар остига тушиб колишини ана шулар билан изохлаш мумкин. Бу даврни файласуфлар «Маънавий инкироз» даври деб атаганлар. Демократик тузумга утишда одамларнинг фикрларини тинглаш, уларни кизикишларини кондириш - вужудга келган огир вазиятдан чикиб кетишнинг имкониятларидан биридир. Бу имкониятни руёбга чикариш ва кенг оммага такдим этишда икки тарафлама алокага асосланган оммавий ахборот воситаларнинг ахамияти катта. Авваламбор оммавий ахборот воситаларини хусусийлаштириш, цензурани бекор килиш, жонли эфирни йулга куйиш эркин матбуотнинг яратилиши учун ягона заминдир. 2- Мавзу ОАВнинг демократлаштиришда интерактивлик жараёнининг ахамияти • Телефон кунгирок килиб, студияга уланиш • СМС юбориб, овоз бериш оркали Аммо хозирги кунда буларнинг бари интерактивликка утишликнинг энг бирламчи куринишлари. Уларда эфирдан ташкари булган воситалар оркали тингловчилар уз фикрларини билдирадилар. Аммо уларда интерактив жараёнининг савияси - бу техник воситалар кандай ишлашига боглик булади. Мухлиснинг иштироки у ёки бу даражада ана шундай техник воситаларнинг кандай ишлата олиши ёки уларнинг бор - йуклигига богланиб колади. Эфир ходимлари эса, мухлислар фикридан узларига маъкулини танлаш имкониятига эга буладилар. Шунинг учун овоз бериш, электрон почтадан фойдаланиш, суровнома ёки СМС танловида иштирок этишлар тула конли холислик ва демократик тамойиллар асосида амалга оширилади, деб булмайди. Натижалар хаккконийлиги, бошловчи ва эфирдаги бошка мутахассисларнинг этикавий меъёрларга кандай амал килишларига боглик булади. Тула конли интерактивлик хаммабоп «broadcasting» технологияси тизимидан «narrowcasting» ва «индивидуал» тизимга утишликни белгилайди. «broadcasting» тизими хозирда юртимизнинг барча теле- ва радиостудияларида кулланилади. Яъни бунда эфирга узатиладиган ахборий махсулот барча аудитория учун ягона булади. Тингловчи бунда берилаётган материалнинг пассив кабул килувчиси булишга махкум булади. «narrowcasting» ва «индивидуал» (баъзи маълумотларда «шахсий», «персонал» - Муалл.) тизимида эса тингловчи ва мухлислар ахборий махсулотни уз хохишларига кура узгартирадилар, узларига керагини танлаб оладилар, Миллий минталитетнинг аудитория фаоллигига таъсири. Бу жараёнда эфирда булаётган вокеалар тадрижи мухлислар хохишига кура давом этади. Мутахассисларнинг таъкидлашича, бу жараённинг такомиллашиши куп жихатдан янги замонавий технологияларнинг арзонлашиши ва кенг таркалишига боглик булади. Шу билан бирга аудиториянинг минталитети ва одоб – ахлок маданияти шунга асосланган холда тарбияланиши зарур. Масалан, авваллари нодавлат радиостанцияларга кунгирок килувчилар асосан 12 – 25 ёшлар атрофидаги тингловчиларни ташкил этарди. Бирон тадбирларда иштирок этиб, СМС оркали овоз берувчилар хам ёшлардир. Чунки улар янгиликни, янги услубни тез кабул киладилар. Бу ёшдагилар уз фикрини билдиришга, узини шахс сифатида шаклланганлигини хаммага намоиш килишга уч булишади. Шунинг учун юртимизда жонли эфир йулга куйила бошлаганида, эфирга уланиш катта ёшдаги мухлислар учун ёшларга хос бачканалик, енгилтаклик тарзида кабул килинган. Катта ёшдаги аудитория аввалдан урганиб колган тарзда радио тинглашга одатланганлар. Узларининг ёш хусусиятига кура эса, янгиликни жуда секин кабул киладилар. Вактли матбуотда бу орада жуда куп танкидий фикрлар билдирилди. Аммо миллий минталитетни хисобга олиб, ошкора фикр билдириш шаркона одобга тугри келмаслиги хисобга олсак, бундай реакция табиийдир. Шу билан бирга эфирни энди бошкараётган бошловчилар, уларга бир оз тортиниброк телефон килаётган тингловчилар узларида ана шундай тарбия билан сингган тусикларни енгганлари юртимизда жонли эфирнинг шаклланишида куйилган илк кадамлар булди. Аудиториянинг эфирга таъсири ана шунда билинди. Тингловчилари факатгина ёшлардан иборат бошловчилар дастурлар тузилишини, эшиттиришлар сависини ёшларга мослаштиришди. Шунинг учун, интерактив дастурларни баъзи мутахассислар тингловчиларга мослашадиган эфир жараёни деб хам таърифлашади. Жумладан, гарбда интерактив телевидение иборасининг синоними сифатида «мухлисларга мослашадиган телевидение» шаклида куллаш одатга кириб колган. Бунга асосан интерактив дастурларга ижодкорлар ва аудиториянинг халигача одатланганмаганлигидир. Улар интерактив дастурларда этикавий ва касбий - ахлок меъёрларига тула риоя килмаётганликлари бунга яккол далил була олади. Шундай булсада, интерактив жараёнлар келгуси оммавий ахборот воситаларнинг кенг таркалган фаолият турига айланиши мукаррар. Чунки куп нарсани вакт хал киляпти. Масалан, кейинги пайтда юртимизда хам, барча катламдаги тингловчилар давлат ва мустакил радиостанцияларнинг интерактив дастурларида иштирок этиб, эфирга уланишди. Вакт утиши билан телефон кунгирок килиб, эфирда уз овозини эшитиш барча тингловчилар учун одатий холга айланди. Шунинг учун жонли эфир аудиториясини урганиш, унинг кизикишлари, талаб - истаклари билан бир каторда эфир ва бошка тингловчилар олдидаги мажбуриятларининг мезонларини яратиш давр талабларидан бирига айланган. Аудитория фикрини урганишда социлогик тадкикотлар ва анкеталарнинг ахамияти. Турли мавзудаги социологик тадқиқотлар республиканинг барча вилоятларида ўтказилади. Вилоятлар ва пойтахтдан Узбекистон Миллий телерадиокомпаниясига келган хатлар, аввал «Социологик тадкикотлар ва хатлар билан ишлаш» булимига юборилиб, ҳар бири рўйҳатдан ўтганидан кейин таҳририятларга тарқатилади. Радиода, масалан, бевосита мулоқотли эшиттиришлар йўлга қўйилгунга қадар хатлар тингловчилар фикрларини намоён қилувчи ягона восита бўлган. Аммо бугунги кунда ҳам муҳарририятларга, эшиттириш муаллифларига ёзилган хатлар энг ишонарли ва аниқ социологик тадқиқотларнинг бир қисми сифатида эътироф этилади. Бўлим ходимлари республика бўйича хизмат сафарларига чиқиб, турли мавзудаги сўровлар олиб боришади, тингловчилар фикрларини ўрганишади. 2003 йил январ, феврал ойларида Ўзбекистон Радиосига келган хатлар якунлари қуйидагилардан иборат. 1. Январ, феврал ойларида энг кўп миқдордаги хатлар «Ёшлар» радиоканалига келиб тушган. Бунда январ ойида 510 та, феврал ойида 479 та хатни ташкил қилган. Иккинчи ўринни «Машъал» радиоканали эгаллаган. Унда январ ойида 189 та ва феврал ойида 169 та келган. Сўнг «Тошкент» студияси, «Ўзбекистон» радиоканалининг «Ижтимоий–сиёсий эшиттиришлар» бош муҳарририяти, «Иқтисодиёт ва ислоҳот» бош муҳарририяти, «Ахборот» бош муҳарририятига келган хатлар сон кўрсаткичларини эътироф этишимиз мумкин. Хатларни таҳлил қилар эканмиз, Ўзбекистон Радиосининг доимий тингловчилар ёши ўртача 30 – 60 ёшдагиларни ташкил этганини кўришимиз мумкин. Таҳлил натижаларига кўра, тингловчилар радиони асосан кечқурун ва тонгда тинглашлари аниқ бўлди. Олиб борилган тадқиқотлар натижаларига кўра, оммавий ахборот воситалари (ОАВ) ичида радио телевидениедан кейин иккинчи ўринда ўз самарадорлигини кўрсатган. Сўровга кўра 30 фоиз тингловчилар радиони ҳуш кўришар экан. Ўзбекистон Радиосининг «Ёшлар» радиоканалини 60% ва «Ўзбекистон» радиоканалини 20% тингловчилар эшитишар экан. Республикада фаолият юритаётган мустақил радиостанциялар билан қиёслаганда 12% мухлислар «Ўзбекистон» радиоканалини ва 32% тингловчилар «Ёшлар» радиоканалининг эшиттиришларини тинглашни хуш кўришар экан. ОАВнинг тезкорлиги бўйича олиб борилган сўровномаларда 31,5% респондентлар жавоб бермаган, 26,4 % мухлислар Россиянинг «Время», «Вести» ахборот – таҳлилий кўрсатувларини танлашган. Ахборот–таҳлилий материалларнинг ҳаққоний ва холис баҳосини қайси манбадан олишлари ҳақидаги ўтказилган сўровда респондентларнинг 44,0% жавоб беришга қийналишган. Аммо уларнинг 33,9% «Би–Би-Си» радиостанциясини кўрсатишган. Респондентларнинг 37,1% ҳориж радиостанцияларни дунё янгиликларини билиб олиш учун тинглашларини маълум қилишган. Уларнинг 39,7% бу саволга жавоб бермаган. Интерактив телевидениега нисбатан радиодаги жонли мулокотларда мухлиснинг анонимлиги сакланиши радиони энг демократик оммавий ахборот воситалардан бири эканлигига далил булади. Нима учун айнан радио? Чунки телевидениеда ташки куриниш мухлисга анонимлик беролмайди. Никоб остига кириб эфирга чикиш холатлари бор (Масалан, Россиялик журналист Владимир Познернинг «Никобдаги одам» ток -шоуси), аммо улар уз самарасини бермагани учун жуда киска вакт давомида эфирга узатилган. Юз кузи булмаса-да, одамнинг буй – басти, узига хос хатти – харакатлари унинг кимлигини билдириб куйиши, натижада у узи сезмаган холда таниш- билишларига аён булиб колиши мумкин. Тугри, интерент оркали хам фикр билдирса булади. Аммо унда бевосита мулокотларнинг асосини ташкил этиб, тингловчининг ишончини козонган жонли мулокот йук. Интернетда мухлис компютер билан мулокот килади. Радионинг интерактив дастурларидаги сузнинг жонланиши, хар бир тингловчи ва мухлиснинг кунглига йул топади. Интернетда булмаган радионинг жонли мулокотидаги самимий овоз жозибаси тингловчини хамдардликка чорлайди. Оммавий ахборот воситалари кейинчалик интерактив жараённинг бу хусусиятларидан фойдаланиб аудиторияни тадкик этишнинг янги технологиясини яратишлари хам мумкин. 3-мавзу Интерактив журналистиканинг узига хос этикавий меъёрлари Шуни алохида таъкидлаш керакки, жонли эфирдаги маърифий –маданий дастурлар, викторина уйинларнинг савияси куп жихатдан бошловчи фаолиятига боглик булади. Эфирда асосан мухлиснинг овози янграган холатда хам, уйин шартларини бошловчи узи муаллиф сифатида тузгани учун жонли мулокотнинг «сценарийси» унинг кулида булади. Холислик учун барча мухлисларга уйин шартлари тушунтирилади. Аммо дастурнинг мазмунли ва самарали утишида бошловчиниг малакаси, махорати ва касб ахлок меъёрларига кай даражада риоя килишига куп нарса богликдир. Узбекона одобга риоя килиб хол – ахвол сурашиш тингловчи ва бошловчи уртасида коммуникация жараёнини самимий тарзда кечиши учун шароит яратади. Бунинг натижасида голиб булмаган булса хам тингловчи кейинги сафар яна бира бор узининг билимини синаб куриши учун умид пайдо булади. Баъзи радиостанцияларда интерактив дастурлар утказилиш жараёнида тингловчи жавобини тугри ёки нотугрилигини эфирда билдирадиган маълум мусикий овозлар мавжуд. Масалан, тугри жавоб учун гулдурос карсаклар, нотугри жавоб учун эса афсус ва надоматлар овозлари берилиши мумкин. Бу овозли ёзувлар компьютер хотирасига ёзилгани учун, бошловчига маълум кулайликлар, тингловчига овозлар алмашинувини беради. Аммо тугри жавоб бермаган тингловчи учун бутун аудитория олдида узини маглуб булганини тан олиш нохуш холатни келтириши мумкин. Эфир жараёнида купинча тингловчи уйинга жиддий берилиб кетади ва маглубиятини хам кунглига якин олиши табиий холатдир. - Меъёрда бўлмаган лексикани кўллаш, профессионализм, арго ва жаргон сўзларни ишлатиш -эфир пайтида техник сухбатлар олиб бориш - эфирда узр сураш (…)» 1 «Журналист ва мухаррирларнинг шахсий хаёти- уларнинг касбий фаолиятига зид келмаслиги керак. Биринчи ўринда журналистнинг жамият олдидаги маъсулияти туради. Ва бу - унинг касбини белгиловчи асосий омилдир».2 Интерактив эфирда олиб борувчи журналистнинг ахлоки ва ўзини тутиши факат унинг шахсий иши, ўзига хос ижод йўли бўлолмайди. Интерактив эфирдаги ижодкор мавзу, йуналиш, жанр танлашда эркин бўла олади. У истаганича эфир имкониятларидан фойдаланиб, эркин ижод килади. Эфир имкониятлари журналистнинг барча кобилиятлари намоён бўлиши учун замин яратган. Аммо бу эркинлик журналистга хам маълум мажбуриятларни юклашини ижодкор билиши зарур. Мутлок эркинлик бўлмайди, у ижодкорнинг шахсий тамойилларидан келиб чикиб ўзи томонидан назорат килинади. Шу кунгача тайёрланган журналистларнинг касб - ахлок этикасига оид кодекслари, ОАВлар ходимлари учун тузилган меморандумлар ана шу максадга йўналтирилган. Журналистлар кенгаши, жамиятлари фаолиятлари ва хатти – харакатларини ўзлари бошкарсалар, ташки таъсирлардан етарлича химояланадилар. Турли суд процесслари, санкцияларининг олдини олган бўладилар. Шу ўринда журналистнинг ички маданияти, интеллектининг даражаси аудитория томонидан холисона бахоланади. 4 мавзу Интерактив радиоэфирнинг узига хослиги Икки томонлама алока- интерактивликка асосланган эфир узининг таъсирчанлиги ва самарадорлиги билан ажралиб турар экан, унда аудитория фикр билдириш имкониятига эга булади. Бундай диалогда тингловчи узини етук шахс, маълум дунёкарашлар ва кобилиятларга эга инсон эканлигини намоён килади. Эфирда мулокотга чиккан хар бир журналист тингловчининг калбига йул топа оладиган, унга тушунарли ва кунглига якин сузлардан танлаб гапириши керак. Кадим- кадимдан одамлар сузнинг илохий кучига, унинг муъжизакор таъсирига ишониб яшашган. Яхши тилак, кувончли оханг тингловчининг кайфиятини кутарса, тушкунликдаги овоз салбий таъсир курсатади. Радиони тинглаётган хар бир тингловчи ёши, миллати, маълумотидан катъий назар оддий тингловчилигича колади. Унинг кайфиятига оханг, интонация, шовкин ва мусикалар таъсир этади. Микрофон олдига келган хар бир радиожурналист минглаб тингловчилар, уларнинг кайфияти, рухияти олдидаги маъсулиятни ва жавобгарлигини сезиши кера 1969-70 йилларда турли касбдаги одамлар билан учрашувлар, маълум кизикишдаги одамларнинг гурухи, жамоалардан давра сухбатлари утказиларди. Агар техник имкониятдан келиб чикиб, 1969 йилларда киска-киска интервьюлар тайёрлаш йулга куйилган булса, 1970-80 йилларда сухбат жанри кенг кулланила бошлади. Давр узгаришлари таъсирида, сухбатдош – халк ичидаги оддий одамлар орасидан танланадиган булди. 4. Дастур ва унинг шарти билан бошловчининг таништируви Бу дастурнинг кириш кисми булиб, бундай кейин телефон килиб уланган мухлислар билан бошловчи мулокоти уланади. Дастур сунгидаги хайрлашувда бошловчи 1. Дастур хакида яна бир бор маълумот беради. Унинг кейинги эфирга чикиш жадвалини эълон килади. 2. Агар ютуклар булса, уни кандай олиб кетиш йулини ёки богланиш учун телефон кунгирокларини эълон килади. 3. Совгаларни такдим этган хомий махсулотини рекламасини эълон килади. 4. Ва нихоят албатта радиостанция ролиги эфирга узатилади. Сунг реклама ва кушик билан дастур якунланади. Шу уринда урф булаётган «ток- шоу» жанрига хам тухталсак. Интерактив дастурларнинг хаммаси «ток- шоу» жанрида тайёрланадими, ёки уларнинг орасида кандайдир тафовут борми. Бу жанр биринчи бор жонли мулокот асосида тузилган теледастурларда оммалашган булиб, ибора инглиз тилидаги «ток» - гапирмок, «шоу»- курсатмок сузларидан ташкил топган. Бу жанр тележурналистиканинг алохида жанри булиб, унда аудитория вакилларининг эфирга уланиши, студияда томошабинлар, соха мутахассислари, мутасадди рахбарлар, журналист, режиссёрлар катнашуви белгиланади. Радиода техник жихатдан бундай имконият мавжуд эмас. Аксарият холатда эфирнинг коммуникация жараёнида икки субъект – мухлис ёки мухлислар ва бошловчи катнашуви назарда тутилади. Баъзи мутахассислар эса, радионинг барча жонли мулокот тарзида олиб борилган дастурларига нисбатан «ток- шоу» терминини куллашади. Бу жанрни коммуникация жараёнида икки ёки ундан ортик коммуникация субъекти катнашган, улар аудиториянинг турли катламларига муносиб булган интерактив дастурлар учунгина куллаш мумкин. Юртимизда мустакил ва давлат радиостанциялари фаолиятида соглом ракобат мавжуд булиб, унинг натижасида маълум ихтисослашув вужудга келган. Шунинг учун бевосита мулокотли дастурлар уз йуналишига кура маълум аудитория катлами учун мулжаллананади ва уларни «ток - шоу» жанрига хос аудиториянинг турли катламларини камрай оладиган «оммавий» жанр сифатида эътироф килиб булмайди. Бу хусусиятни миллий минтелитет натижасида пайдо булган деб хам кабул килиш мумкин. Юкорида келтирилган фикрлардан келиб чикиб, интерактив дастурларнинг йуналиши ва тузилишига кура бир неча киёсий турларга ажратдик. 1.Маърифий - маданий дастурлар, таълимий проектлар. Асосан маълум тоифадаги тингловчилар учун мулжалланади. Масалан мактаб ёшидагилар, ёши катталар, аёллар, мусика ихлосмандлари, радиостанция тингловчилари. Улар маълум мавзуга йуналтирилган булиб, тингловчиларнинг топкирлиги, хозиржавоблигини синаш учун уйналади. Уларда тингловчи азарт холатда узининг ички имкониятларини намоиш килиши, эфирда узининг овозини купчилик тинглаши мумкинлигидан завкланиши мумкин. Куп жихатдан бу уйинлар барча ёшдаги ва тоифадаги тингловчилар учун мулжалланган. Унда иштирок этиш учун маълум билим, ихтисослашув, ёки ёш чегаралари мавжуд эмас. «Ток - шоу» дастурларида аудиториянинг фикри импровизация холатини келтириб чикаради ва дастурга тирик хаёт нафасини етказади. Сухбатдош мутахассис ёки мутасадди рахбар булса хам оддий тингловчи дастур доирасида эфир оркали унга уз фикрини ифодалайди, саволлари булса беради. Ток –шоу жанри кайсидир маънода мутасадди рахбарлар билан аудиториянинг очикдан – очик мулокот килиш имкониятини яратади. Шунинг учун интерактив журналистика ватани булган гарб давлатлари ва АКШда ток – шоу жанрларидан сайлов олди компанияларида кенг фойдаланилади. Радиодаги ток – шоу жанри тингловчини инкогнито колишини таъминлай олгани учун телевизион дастурларга нисбатан тингловчилар манфаатларини химоя килади. Узини таништиришни истамаган тингловчилар холис фикр билдириш, кундалик хаётда айтолмаган саволларини айтиш имконияти пайдо булади. Бу эса мутахассисларни мулокот жараёнида айтишни истамаган маълумотларни беришга мажбур килади. Шунинг учун ривожланган давлатларда ток – шоу дастурларига рахбар ва мутахассислар жиддий тайёргарлик куришади. Бунда улар нафакат мавзуга доир маълумотларни билиши, узларини рухий холатини назорат килишни хам урганишларига тугри келади. Телевидениедаги ток –шоуларда сайлов олди компаниялар чогида партия вакиллари билан махсус визажист, имиджмейкер, рухшунослар иш олиб борадилар 5 мавзу Интерактив телевидениеда тасвир ва овознинг уйғунлашуви Бугунги кунда интерактив телевидениенинг оммалашган кўринишларини ривожланган давлатлар журналистикасида кўришимиз мумкин. Масалан, интерактив телевидениенинг мухлисларининг асосий қисми Европа давлатларидадир. Иккинчи ўринда АКШ, сўнг Япония ва бошқа Осиё давлатлари туришади. Бунда интерактив телевидение ўзининг бажараётган функциясига қараб, каби тўртта асосий йўналишда фаолият юритади. Бу каналлар Mikrosoft компаниясининг Web TV технологияси асосида қурилган. Бундан ташқари АҚШ, Европа ва Япония давлатларида TIVo, ҳамда Record TV компаниялари аҳолига шу турдаги хизматларни кўрсатади. АҚШнинг ўзида телевидениенинг бундай усулидан икки миллиондан ортиқ оилалар фойдаланишади. Маълумотларга караганда, интерактив ТВ 42% америкаликлар хонадони ва 26% европаликлар хонадонига кириб борган.АҚШ билан бу борада Буюк Британия, Германия, Швеция давлатлари билан ракобатда. Лекин бу давлатларда интерактив сервислар битта платформа базасида фаолият курсатади. Масалан, спутниклар оркали. Истеъмолчиларга, мутахассислар текширувларига кура, асосан ракамли видеомагнитафоннинг узига хос функциялари кизиктирар экан. Бунда дастурларни тухтатиш, уларни кайта айлантириб куришни мисол килиш мумкин. Масалан Майкрософт Ультимэйт ТВда шундай кулайликлар мавжуд. Баъзи Зон Визион каби телеканаллар аудиторияни кенгайтириш максадида Привэйт Блю каби эротик каналларни ташкил этдилар. Шунинг учун интерактив телевидение ривожланган телеканаллар фаолиятига баъзи чекловлар белгилашади Масалан АҚш давлатидаги бир воқеани мисол қилиб олайлик. 2001 йил АКШ алока ва телекоммуникациялар мустакил комиссияси Америка он лайн ва Тайм Варнер компанияларнинг бирлашишга рухсат берди. Бирлашишнинг максади, ахборотга алокадор булган барча фаолият йуналишларини бирлаштирувчи йирик холдинг яратишдир..Иккала компания узаро харакат килиш оркали интерактив телевидениени, телевизион веб сервислар ва бошка замонавий ТВ Интернет химатларини ривожлантириш имкониятига эга булишди. Лекин шу билан бирга комиссия уларга бирлашиш учун учта шарт куйди. 1) АОЛнинг юкори тезликли курсатув тармокларига бошка ракобат Интернет провайдерларининг киришини таъминлаш 2) Инстант Мэйсажинг платформасининг энг йирик 3та конкурентларига очиб бериш, уларнинг бу платформа тармоги билан таъсир килиш имкониятини яратиш. 3) АТ эндТ компанияси бир кисм акцияси Тайм Уоренрга сотиш керак. Комиссиянинг фикрича бу бирлашувдан улар замонавий ахборот технологиялари такомилашиши ва янги технологиялар тезрок сингдирилишини имкониятини кузлаган.Бугунги кунда АКШ истеъмолчилари 29 миллиони АОЛга обуна булган булса, Тайм Уорнер 20% кабел ТВ мухлисларига хизмат курсатади. Интерактив телевидениенинг пайдо булиши ва ривожланиши утган асрнинг саксонинчи йилларида пайдо булган Си ЭнЭн телеканали мисолида курайлик. 1982 йили СиЭнЭн хед лайн нюс ташкил этилиб, шу йили Кубадан тугридан-тугри эфирга чика бошлади. 1991 йили Эрондан, 1994 йил Шимолий Кореядан жонли эфир курсатувлари ташкил этилди. 1992 йили сайлов компанияси пайтида ток шоу жонли тарзда олиб борилади. 1995 йил СиЭнЭн Халкаро алокалар хизмати ташкил этилди. Ривожланган давлатларда интерактив ТВ - Интернет тармоги ва кабел ТВни уйгунлашувини белгилайди.Яъни, аудитория тезкор курсатувларни Интернет тармогига обуна булиб куриш мумкин. ТВ – тезкор, шу билан бирга икки тарафлама алокага замин яратмокда. Гарчи бу йуналиш ватани Европа булсада, бугунги кунда АКШда интерактив ТВ кенг оммалашмокда.Бугунги куна давлат ва нодавлат телеканал дастурлари, у ёки бу даражада конунлар ва чекловларга буйсундирилган. Интернет ва интерактив ТВ тезкорлиги худуд танламаслиги, уни АКШда тез оммалашишига замин яратди. Шу билан бирга бундай замонавий ахборот технологиялар узини иктисодий 100% оклаши ва соф даромад келтириши, уни тараккиёт этиши учун яна бир туртки булади. 6 – мавзу. Интерактив матбуот афзалликари ва бугунги кун муаммолари. Газета ва журналларнинг Интернет вариантлари материалллари узининг долзарблиги, янгилиги, энг сунгги ахборот веб- кенгликларига узатилади. Масалан,ИрокдагиУруш холатлари,Дубровкадаги терракт, «Курск»нинг чукиши, Останкино телеминорасидаги ёнгин хакида Рунет сайтида хар дакикада ахборот берилган. Териш, корректура, верстка, монтаж каби узок технологик жараёнлар интерактив журналистикада йук. Энг йирик янгиликлар сайтлари узига хос дастур буйича ишайди.Масалан, www Lenta ru сайти учун одамлар ахборотни янгиликлар лентасига жойлатириб, сунг матнни веб- интерфэйс ёки FTP папкалаларга кушилади.Яндексда эса, янгиликлар бошкача тайёрланади.Унда кидирувчи робот партнерлар сайтига кириб, улар учун махсус тайёрланган экспорт сайтини хар 10-15 дакикада олиб туради.Натижада www ntwc yandex ru партнёрлар янгиликларининг матнига гиперссилкада(маколанинг номи) ва Lead – кискача анонс пайдо булади.Шундай килиб, янгиликлар радио, ТВ ёки газетада чоп этилишидан олдин веб кенгликларида пайдо булади.Бугунги кунда мутахассисларни электрон ОАВлар матбуотининг урнини боса оладими деган савол уйлантиряпти.Козогистннинг компютер Inter face kz нашриёти томонидан бир канча текширувлар утказилиб, куйидаги натижаларга келишди. Интернет пайдо булганидан кейин хар бир одам узининг ижод намунсини интернетда чоп этиш имкониятига эга булди. Бундай абсолют демократия Интернет рамкасида самиздат тушунчасини шакллантиради. Шунда самиздатнинг конунига биноан факат энг яхши маколани укувчи укий бошлади- яъни танлов хусусияти пайдо булди. Бугунги кунда шундай сайтлар борки, улардан бир кунда 100 000 га якин укувчлар фойдаланишади. Масалан, www new york times com. Уларга бугунги кунда обуначилар энг сунгги янгиликлар учун каттагина пуларини тулашади. Шунинг учун замонавий газета ва журналлар интернетда узининг веб- сахифаларини очишга мажбур булишмокда. МДХ территориясида Известия, Коммерсант,Караван, Панорама, Казахстанская правда, Время, Новое поколение каби нашриётлар узининг веб- сахифаларига эга. Лекин хар бири Интернетда узига яраша йул танлаган. Нашриётларининг баъзилари, Интернетда сахифаларини такрорлашади, баъзилари янгиликлар бозорида ракобат жангига киришиб кетишган.У ёки бу холатларда муаллифлик хукуки бузилиши холатлари тез-тез учраб туради ва бугунги кунда долзарб муаммолардан бирига айланган.Лекин кейинчаик Интернет купчилик интернетдан кучирмачиликни тухтатиб, ундан факат маълумотларнигина оладиган булади, деб умид килиняпти. Шундай килиб, хар кандай замонавий обуначи уз хонасида утириб, энг сунгги янгликларни, оби хаво маълумотларини, валюта курсларини олиши мумкин.Менежерлар www e-xecutve ru, техник мутахассислар www triz- ri ru,маркетологлар сайтларидан узларига керак булган маълумотларни олишлари мумкин.Масалан Россияда Интернетдан фойдаланувчилар сони бугунги кунда 2,5 миллионга етди.У ерда Интернет ОАВ сони 500 дан ортик.Агар хар бир Интернет ОАВ учун 10га якин мутахассис жалб килинганини хисобласак, бу сайтнинг ижодкори 5000 га якин Интернет обуначи га мехнат килаётгани маълум булади. Шу билан бирга тармокдаги нашриётларда ихтиёрий узининг материалларини чоп этувчи –блоггерлар хам бор.Шунинг учун бундай Интернет «журналистлар» савияси нисбатан коникарли эмас.Тармокдаги нашриётлар у ёки бу даражада янгиликларни кайта- кайта тайёрлашади.Уз навбатида муаллифлик хукуки хам бузилади.Чунки купчилик нашриётлар оригинал материал сотиб олишга курбилари етмайди.тахлилий сифатли материал тайёрлайдиган прффесионаллар бу борада уз махоратларини юкори бахолашади. 1)Матбуотдаги газета –журнал материалларнинг махоратли ёзилганлиги. 2) Журнални топиш осон, аммо интернетда маълум тор сохани рубрикаларини танлаб укиш кулай. 3) Интернет учун катта маколаларни тайёрлашмайди. Купчилик компьютер экранидан укишдан кура, матнни принтердан чикариб укийди. 4) Журнал газеталардаги рекламалар интернетдагидан самаралирок. 5) Газета –журналларда когоз ва технология муаммолари бор. 6) Газета ва журналларни таркатиш катта маблаг талаб этади. Kompyuterda sahifalash. Замонавий матбуот дизайни газета ва журналларнинг ташқи кўринишларини (ранг, жадваллар, расм ва бошқа графика шаклларини ишлатилиши) ва электрон нашрларни сахифалашда профессионал усуллардан фойдаланиш ахборот етказишнинг мухим омилига айланиб бормоқда. Бу фан орқали талабаларга замонавий журналистикада мухим хисобланган аудитория талабларидан келиб чиқиб, фаолият юритиш, нашрёт ишлари, газета ва журналларда сахифалаш талаблари, интернет журналистлари учун мухим бўлган веб-сахифаларида дизайн қилиш ишлари хақида билим берилади. Фаннинг мақсади талабалар ўзлари қуйдаги кўникмаларни ўзлаштирган ҳолда амалга ошади. 1. нашрда журналист тарқатаётган ахборот ва ҳар хил маълумотларнинг мухлислар учун тасирчан бўлишида дизайннинг аҳамияти. 2. замонавий сахифалаш ишларида компютернинг роли ва у орқали фойдаланиладиган дастурлар хақида маълумот. 3. информатиканинг янги йўналиши бўлган On –line журналистикада мухим хисобланган веб сахифа дизайни 4. маълумотни узатишда матн, графика, таблица ва анимацион расмлардан фойдаланиш усуллари. 5. сахифалаш ишларида фойдаланиладиган компютер дастурларидан фойдаланиш. 6. газета ва журнал сахифаларида матн, график обектлар ва таблицаларни аудитория талабларига мос тарзда жойлаштириш. 1 “Мультимедиа творчество, техника-технология” Санкт Петербург 2005. 2 В. Леонтев. “Само учитель мултимедиа, абрабодка фотографии, музики и видио” 3 С Круг “Веб-дизайн или незаставляти” Мавзу: компютерда сахифалаш дизайни ва анъаналари. 2. матбуот нашрларида сахифалашнинг миллий хусусиятлари ва мактаблари. Маълумки, газеталар китоб матбаасидан кейин пайдо бўлган. Илк газеталар фақат бир устундан иборат бўлиб, турли ходисалар ҳақида маълумот берган. Уларда баъзан воқеа ўрни ва санаси кўрсатилган. Кейинчалик замонавий газеталарда сарлавҳаларнинг келиб чиқишида омил бўлган. Шундай илк газеталарга мисол қилиб Европада 1631 йил чиққан 4сахифали французча газет-газета китобини келтириш мумкин. 18 асрнинг бошларида инглиз ёзувчиси ва журналисти Даниел Дефо ўзининг “Revizya”-(1704-12) газетасига репортаж, очерк, мақола ва рукунлар киритади.газетадаги бундай жанрий ўзгаришлар уни китоб ва журналлардан фарқловчи ташқи қиёфасини шакллантирди. Энди газеталар таркиби мавзува жанр жихатдан тақсимлана бошланди. Сахифалар бир нечта устунларга бўлинди. Устунлар сарлавха,тўғри чизиқ ёки бўш жой қолдириш орқали фарқланар эди. 19 асрнинг ўрталаридан бутун Рассияда газеталарнинг умумий кўриниши шаклланди.бу кўринишнинг асосий элементларидаги стандартлаштириш қуйдаги омиллар натижасида юзага келди. Типографик техниканинг бир хиллиги, ишлаб чиқариш ва саноатда халқаро алоқаларнинг ривожланиши. Хусусан Россия Франция ва Германия билан яқин алоқаси бир қатор рус оилаларини Француз газеталарига обуна бўлишига олиб келди. Рус газеталари тўғридан-тўғри француз газеталарига обуна бўлдилар. 1815 йилда чиққан “Русский инвалид” газетаси “журнал Депоре, журнал де-франс” газеталарининг айнан русча нусхаси эди. Бошқа материалларда матн безагиа материаллар каби газета ва журналлар ҳам маълум бир узунлик ёки бошқа хилдаги ўлчов бирлигига асосланган хажмга эга. Бу бирликлар орқали газета сахифасининг формати (газета формати) белгиланади. Газета фориати сахифа сатрлар нашр хажми матндаги устунлар сони ва фоформатни ўз ичига олади. Газета хажмининг тузилиши нашрнинг типологик хусусиятларини белгилаб беради. Материалларда матр безагининг миқдори ва хажми, сарлавхаларнинг кўриниши, устунлар жойлаштирган у ёки бу график шакллар, диограммалар форматларни юзага келтиради. формат қисмлари газетага шундай жойлаштирилиши керакки, ўқишда енгиллик ва тежамкорлик яққол кўзга ташланиши зарур. Газета формати танланаётганда унинг характери, тахририятнинг иқтисодийва технологик имкониятлари, шунингдек, миллий дунёқараш хисобга олинади. Собиқ тутим даврида газета формати махсус давлат хужжатлари орқали махсус белгиланар эди.дунё амалиёти газеталарнинг энг кўп тарқалган 5та турини ажратади. Хажми 420\594 мм. Англияда “Finention times”, Рассияда “Правда”, Ўзбекистонда “халқ сўзи” газеталарини киритиш мумкин. 2 райн-365\310 мм хажмга эга бўлиб, Англиянинг “Morning star”, Поляк тилидаги “Жичевар шаве” газеталари мисол бўлади. 3 ўрта европача формат. 315\470 мм. Германияда “Юнгеверт”, Чехсловакия “Проса”. 4 журнал шаклидаги формат. 210\297 мм. Амалиётда кам учрайди. Кўпроқ спортга ихтисослашган нашрлар. 5 кичик формат 297\420мм. Дунёда энг кўп тарқалган нашрлардан бўлиб, бундай газета 1-чи марта Нъю-йоркда “Ill wstrated Daily News”, кейинчалик Англияда таблойт характеридаги “Dailmirror”газетасини ҳам шу шаклдачиқа бошлаши кичик форматни сариқ матбуот учун хос деган фикрга олиб келди. Форматни осонлаштириш мақсадида 1928 йилдан бери немис олими Вилгелм Остволд асос солган А2 А3 А4 стандарт формати ишлатилиб келинмоқда. Газета сахифасида алохида материал ёки материаллар блокини жойлаштириш усуллари ойна деб сахифанинг ўнг ёки чап бурчагига жойлаштирилган 1 кўпи билан 2та тўлиқ бўлмаган устун тушунилади. Бу албатта газетанинг асосий ширифтига ва одатий форматга терилган 70 қаторли материалнинг шзи ойнани дегани эмас. Ойна тасирчан чиқиши учун у чизиқлар билан ажратилиши ва сахифанинг асосий ширифтидан бироз фарқли ширифтларда терилиши керак. Матнни чизиқлар билан ажратиш ва материалларни чап ёки ўнг томонга жойлаштириш қийинчилик туғдириши мумкин. Бунда асосий вазифа устунлар қаторига эътибор қилиш.бунда устун баландлиги мухим рол ўйнайди.ойна устунлари баландлиги кўзга ташланиши учун камида 46-48 қатор, кўпида сахифанинг 4\3 қисмини эгаллаши керак. Суърат матннинг ўнг ёки чап тарафга жойлашиши, ўнг қаторда бўлиши кўп суърат ойнада материалда эргашувчи ролини ўйнайди. Фақат унинг асосий ғоясини тасдиқлаб, унга урғу беради. “Подвал” деб энг остки қисмда жойлашган ва газета эниниг ярмидан кўпроқ қисмини эгаллаган устунга айтилади. Демак, у 5 устунли сахифада камида 3 устунни, 6 устунли сахифада камида 4та устунни эгаллаши шарт. Сахифада жойлашишига кўра тшлиқ ва нотўлиқ подваллар фарқланади. Жадвалнинг баландлиги баробар ўқув дарсликлари сахифанинг кўпи билан 3\1 қисмини, ками билан 4\1қисмини эгаллаши керак.Яъни, устунлар баландлиги сарлавха вачизиқларни ҳисобга олган ҳолда 31-34 сатрни эгаллаши керак. Ҳозирги вақтда кичик хилдаги туман ва кўп тиражли газеталарда рекламага олиш ҳоллари кўп кузатилмоқда. Бунда албатта подвалнинг хажми 15-20 қаторга тушиб кетади. Фақат бунда сарлавхани безаш билан бошқа муаммолар туғилиши мумкин.сарлавҳа ўнг томонга мойилроқ қилиб жойлаштирилади. Кўпинча 2 ё 3 устунни эгаллаши тавсия қилинади. Кўп ҳолларда сарлавҳа кичкина ширифт ва очиқ рангларда берилади. Чердак газетанинг тепасида жойлашган материаллар. У камида 4 устунни эгаллайди максимал баландлиги сахифнинг 4\1 қисмига тенг (35 қаторга яқин) миннимал баландлиги 10 қатор. Баланд бўлмаган чизиқлар учун сарлавҳа чап томонга жойлашиб, кўпинча биринчи устун очиқ қолади. Чердакда очиқ рангли сарлавҳа қулланилади. Подборка -сўзи бир-бирдан фарқли турли материалларнинг тематик ва жанрига кўра техник жойлаштиришга тайёргарлик маъносини билдиради. Подборка техникасига кўра 2 хил фарқланади. 1 режалаштирилган – тахлилий матнлари аввалдан белгиланган стратегияга кўра жойлашади. Лекин бир хиллик 2хафтадан ошмаслиги керак. 2 кундалик – матнларнинг мавзу ёки тезкорлигига кўра жойлаштириш киради. Бу приципнинг белгилари: вақт, вақтга оид маълумот, геология, муаллиф шархи, дам олиш баҳолари. Матбуот нашрлари саҳифаларида фотосуратдан фойдаланиш усуллари ва аҳамияти. Фотосуратлар газета ва журналларнинг ажралмас қисмидир. У нашр саҳифасида турли вазифаларни бажаради. Энг асосийси нашрнинг бадиий техник воситаси ҳисобланади. Албатта бунда фотосуратнинг ички хусусиятлари ҳисобга олиниши керак. Чунки у хаётдаги реал фаолиятнинг визуал образли қиёфасини номоён этади. Фотосуратнинг асосий белгиларидан бири ўзига сингдирилган ахборотни ўқувчига тез етказишидадир. Ўқувчи босма сатрдаги хабарларни сатрма-сатр ўқир экан, рўй берган воқелик унинг онгида аста-секинлик билан шаклланади. Сурат эса бир лаҳзадаёқ ўқувчида дастлабки фикрни шакллантириши мумкин. Диққатни тез тортиш, хужжатлилик ва тушунарлилик фотосуратга ўзига хос куч беради. Газета ёки журналнинг навбатдаги сони билан танишишда ўқувчи эътиборини тортишда дастлабки омиллар ҳам фотосуратлардир. Фотосуратларнинг турли хусусият ва жанрларга эгалиги улардан фойдаланишнинг мос усуллариниыщллашни талаб этади. Бунда фотосуратларнинг нашрда 2та ажралмас вазифа бажаришини ёдда тутиш лозим. 1 матбуот нашри –график қиёфасини шакллантиришда қатнашади. Сурат дизайн элементи сифатида материални бошқаларидан фарқлашга ва ўқувчи эътиборини тортишга хизмат қилса, мазмунни тўлдириш воситаси сифатида эса, ахборотда илгари сурилган фикр ва баҳонинг суратдаги далили бўлади ва ҳаётийлигини таъминлайди. Саҳифада фотосуратни жойлаштиришда ўша соннинг рекламалаштирилган мавзу йўналиши ва фотосуратнинг саҳифадаги мос ўрнига алоҳида эътибор бериш лозим. Нашр дизайнининг бадиий техник элементи сифатида фотосуратлар бир қатор аҳамиятга эга. 1 фотосурат ўқувчи эътиборини жамлаш воситаси – бу нафақат у жойлаштирган матн учун, балки, бошқа материалларни ўқилиши учун ҳам таъсир этади. Қолаверса реал хаётни акс эттирган малум бир далилда ўзини кўрсатган суратлар ўқувчида воқеа ҳақидаги дастлабки тасаввурни шакллантиради. 2 фотосуратлар сўнгги вақтда журналистика амалиётида махсус ахборот берувчи жанр шаклига ўтган. Бунда махсус сарлавҳа билан берилган фотосурат ёки бир рамка ичига олинган ахборотлар хеч қандай матнсиз ҳам бирор ахборот бериши мумкин. 3 фотосурат лар дизайнида бадиий эстетик восита вазифасини бажаради. А) улар материал билан уёғун ҳолда берилса ҳам саҳифани тўлдиради, ҳам эътиборни тортади. Б) фотосуратларнинг сифати газета ва журналистларнинг фаолият даражасини баҳолашда ҳам ёрдам беради. 4 фотосуратлар матбуот нашрининг характери, қиёфаси ва турини белгилашда муҳим ўрин тутади. Жумладан: ёшларга оид газеталарда чиқадиган суратлар умумбашарий газеталардан тубдан фарқ қилади. Бу фарқланиш газета ва журналлар ўртасида ёки журналлар ўртасида ҳам амалиёт давомида кузатилади. Амалиётда фотосуратларни саҳифада жойлаштиришнинг бир қатор усуллари мавжуд улар қуйдагича тавсифланади. 1 блоклаштирилган жойлаштириш – фотосурат тўпламини бир рамка ичига қўйиш. 2 доира шаклида жойлаштириш – суратни матн атрофида жойлаштириш. 3 лента шаклида жойлаштириш – суратни гаризонтал ёки вертуал йўналиш бўйлаб кстма-уст жойлаш. 4 кесишган тарзда жолаштириш – қиёслаш мақсадида 2та умумий пландаги кадрни жойлаштириш. 5 марказлаштирилган жойлаштириш – битта асосий, умумий кадрни ўртага қўйиб, ёрдамчи суратларни унинг атрофига жойлаштириш. Кўрсатилган ушбу усуллар газета ва журналларнинг, шунингдек, материалнинг характери, имконияти ёки вазият тақазоси билан турлича қўлланилади. Газеталарда кўпинча блоклаштирилган ёки лента шаклдаги жойлаштириш учрайди. Журналларда сурат жойлаштиришнинг аҳамияти ва усуллари янада кўпроқ. Шунингдек журналчиликда расм, схема ва диограммалар ҳам безакли саҳифалар фотосуратлар қатори дизайннинг ажралмас қисми саналади. Албатта, саҳифада асосий ахборот матн орқали узатилади. Буни хеч қачон эсдан чиқармаслик керак. Чунки, хозирги вақтда бутун бир саҳифада фотосурат қаторини бериш ҳоллари учрайди. Бу ҳолат оммавий журналларда кўп кадрли фоторепортаж ёки фотоочерк деб номланади. Газеталарда фотожурналистика жанридан фойдаланиш фақатгина умуммиллий байрамларга ва уларнинг намойишига бағишлаб чиқарилган сонларда тавсил этилади. Кундалик хабарларда бу тартибдан фойдаланиш 2та салбий натижага олиб келиши мумкин. 1 ўқувчини ахборот олишга бўлган эҳтиёжига чегара тортиш. 2 нашр характери ва ғоявий йўналиши ҳақида нотўғри фикр уйғотишга олиб келиши мумкин. Фотобезак атамаси матбуот саҳифаларида чоп этиладиган фотосуратлар билан бирга расмлар, матнни безаш учун ишлатилган турли элементлар, график тасвирлар ва хатто сарлавҳа ширифларини ҳам ўз ичига олади. Ҳозирги журналистика амалиётида фотосуратлар нафақат безак сифатида, балки, мустақил материал даржасига кўтарилди. Фотобезаклар мазмуни ва хусусиятига кўра 3 гуруҳга бўлинади. 1 фотосимвол (рамз) – матннинг умумий мазмунига алоқадор бўлган ва асосан ўқувчи эътиборини тортишда асосий ахборотни берадиган расмлар тушунилади. Агар серияли мақолалар бўлса, фотосимволлар ўқувчи зарурий материални осон топишида ёрдам беради. 2 пресс-фотография – материалдаги ходисанинг мазмунини тўлдириш вазифасини бажаради. У журналистик ахборотга ҳаётий далил бўлиб хизмат қилади. 3 мустақил фото материал – ҳозирги кунда энг кўп тарқалган кўриниши бўлиб, фотосуратлар тўғридан-тўғри ахборот беришга мўлжалланган бўлади. Агар 2-чи кўринишда матн 1-чи, фотосурат 2-чи даражали бўлса, 3-чи кўринишда уларнинг ўрни алмашади. Матн ниҳоятда кичик баъзан сарлавҳанинг ўзи бўлади. Ўқувчи кадрлар кетма-кетлигидан кераки маълумотларни олади. Фотосуратнинг ўзига сингдирилган ахборотни беришдаги самарадорлик фоторепортёрнинг махорати билан бирга саҳифа жойлаштириш ва мантиқий тўғри тартибда беришга ҳам боғлиқ. Шунга кўра фотосуратлар ўзида 2хил характерни жамлайди. 1 обектив характер – фотосурат ўзида реал ҳаётий воқейликни акс эттиради. 2 субъектив харакат – фоторепортёрнинг ўша ҳодиса ҳақидаги ҳақидаги шахсий муносабати, баҳоси акс этади. Ранг, ракурс, қўшимча бўёқлар, фотосуратнинг услубини кўрсатса, қолган барча вазифалар жанрлар зиммасига тушади фоторсурат ўздунёқараши ёки маълум бир ходисага нисбатан муносабати жанрларни юзага келтиради. Масалан: биргина факт орқали фотохабар, ҳодиса-фоторепортаж ҳаётнинг ёрқин тасвири фотоочеркни шакллантиради. 1 фотохабар – ижтимоий воқейликни маълум бир фактини ифодаловчи, тезкор фотоинформациядир. 2 фоторепортаж - ҳодисани акс эттиради ва бўлиб ўтган воқеанинг ҳаққоний “фобуласини” беради. 3 фотокорреспонденция – ижтимоий ҳаётдаги бир қатор фактларни ўзида ифодаловчи янги технологик меҳнат тажрибаси.кабилар ҳақида маълумот берувчи фотокадрлар. 4 фотоочерк – муайян бир ҳодиса, меҳнат жараёнлари, махсулатни ишлаб чиқарнинг тадрижий хроникасини кўрсатувчи фотосуратлар кетма-кетлиги. 5 фотолавҳа – лирик характерга эга жанр бўлиб, кўпинча табиат манзаралари берилади. Муайян нашр дизайнининг ўзига хос услубини кўрувчи характерли белгилар сирасига қуйдаги сарлавҳаларни жойлаштириш усуллари ҳам киради. Чунки бадиий ва график воситалар ва усуллар фаолияти акс эттириладиган сарлавҳалар ўқувчига бутун нашр ёки маълум материал ҳақида маълумот беради. Нашрларни чоп этишда сарлавҳа комплекси 2 усулда бажарилиши мумкин. 1 табиий усул – бунда ҳар бир материал ўз мазмунидан келиб чиқиб номланади. 2 режалаштирилган усул – нашр ва унинг ушбу сонида режалаштирилган ахборот тизими ва пухта ўйланган дизайн сиёсатидан келиб чиқиб номлаш. Ҳозирда 2-си оммалашган Материалларни сарлавҳалаш сарлавҳа қисмларини мазмуни ва шаклларидан хабардор бўлишни талаб этади. Газета сони ўзининг сифати, мазмуни, хажми, мавзуси жанр муаллифи йўналтирган аудиторияси ва бошқа ахборот хусусиятларига кўра кескин фарқланадиган мустақил материаллардан ташкил топади. Шунинг ҳар бир материалда ишлатиладиган сарлавҳа воситалари чизиқ, харфлар, ранглар ўзида қандай мазмун ифодаланишини чуқур англаш лозим. Шунингдек газета тез ўқишга мўлжалланган, унинг сарлавҳаси ҳам кўзга тез ташланадиган материал мазаунини ўзида жамлаши керак. Тахририят ғояси ва сиёсатни сингдиришда сарлавҳанинг ўрни беқиёс. Чунки у орқали бош мақола ва бўлимлар ажратилади. Зарурий далил ёки муаммога ўқувчи эътибори тортилади. Умуман олганда сарлавҳалар қуйдаги вазифаларни бажаради. 2) зарурий ғоя ва мазмунни таъкидлаш Сарлавҳалар фаолияти нашр типологиясини ҳам аниқлаши мумкин. Ҳозирги кунда деарли барча адабиий-бадиий ихтисослашган информацион журналлар ва блютинлар китобларда қўлланладиган ширифтлардан фойдаланади. Газета материаллари эса мавзу, жанр хусусиятлари аудиторияга кўра нафақат харфлар, балки график тасвирлар орқали номланиши мумкин. Сарлавҳалар турли кўриниш ва элементлардан ташкил топади. Уларнинг ҳар бири ахборотни етказишда турли имкониятларга эга. Қуйдагиларни сарлавҳа кўринишлари деб баҳолашади. Узун гап шаклидаги сарлавҳалар сарлавҳа маълумот деб юритилади. Сўнгги вақтда бундай сардавҳалар жанр воқеа ўрни ва вақти муаллиф ҳақидаги маълумот берувчи шаклга ўтган. Масалан: газетада муқбиримиз Токиодан хабар беради. Журналларда “Депутат минбари” каби рукнлар. Сарлавҳа асосий ҳусусиятига кўра 3 га бўлинади. 2 “шапка”- бир гуруҳ маълумотларни умумий номи бўлган рукн 3 флаговий (байроқ сарлавҳа) газетадаги асосий материаллар умумий мазмунини кўрсатувчи сарлавҳа. Сарлавҳа элементларини тахлил қилишда ва тизимга солишда ширифтларга эътибор бериш керак. Газеталар одатда оддий матн ширифтидан фойдаланади. Маълум бир рукн ва махсус вазиятларда сарлавҳа ва шаклларни акс эттиришда фойдаланилади. Оммабоп журналларда эса сарлавҳаларда клеше ва суратлардан фойдаланиш ажралмасқисмлардан саналади. ГАЗЕТА ВА ЖУРНАЛЛАРДА ШАКЛНИНГ АСОСИЙ ВОСИТАЛАРИ. Мазмун ва шакл бирлиги матбуот нашрлари бадиий техник дизайнерлик маҳоратида асосий мақсад саналади. Дизайн қилиш жараёни газета ва журнал материалларининг жанри, типолоик ва бошқа хусусиятлари билан бирга умумий мазмун йўналишига ҳам эътибор бериш зарур. Газета ва журнал инсон қўли билан яратилган минглаб предметлар сирасига киради. Ҳудди бошқа нарсалар каби улар ҳам нафақат амалда фойдаланишга балки ташқи кўриниш тарафидан ҳам баҳоланади. матбуот нашрининг бадиий-техник дизайни ўзига хос санъат тури ҳисобланади. Тўғр, у санъатнинг асосий тури сирасига кирмайди. Чунки унда мазмун бирламчи, безак эса ёрдамчи вазифани бажаради. Шу жихатдан уни амалий санъат, хусусан графиканинг бир тури десак тўғри бўлади. В. А. Фаворский “Китоб бир томондан адабий асарни ўқиш учун яратилган техник имкониятлар, 2-томондан эса адабий асарнинг образли тасвири мажмуидир. Бу жиҳатдан китобни архитектурага ўхшатиш мумкин. Бинолар амалий жихатдан фойдаланиш учун қурилган бўлсада, барибир санъат асари қолади.китобда., архитектурада ҳам безак ва тасвирийлик амалий вазифани бажаришда таянч бўлади”. Бугунги даврда ахборот узатишдаги самарадорлик дизайн билан тўлдирилгандагина тўлиқ натижа беради. Дизайн нашр ўқувчилари сонини кўпайишига ёрдам беради. Матн ва тасвирий материаллар устун ва саҳифалар бўйлаб жойлаштирилар экан, ўзига хос конструкция яратилади. Буни мутахассислар “ўқиш учун техник шароит яратиш” деб аташади. Ушбу конструкция қуйдаги вазифа талабларига жавоб бериши керак. 1) Ўқувчи эътиборини бошқариб, уни шу соннинг асосий материалларига жалб қилиш. 2) Ўқувчини материалнинг асосий мазмуни ёки ўзини қизиқтирган хабарни топиши учун оз вақт сарфлашга оптимал шароит яратиш. 3) Шрифтлар, дизайн усуллари ва бошқа чоп этиш жараёнлари орқали материалларнинг осон ўқилиши ва тушунилишини таъминлаш. 4) Нашрнинг эстетик сифатига эътибор бериш. Чунки ҳар қандай нашр ўзида миллий дунёқараш ва маданиятни акс эттиради. Ахборот бозорида нашрий ОАВлари: товар сифатида ва рақобатбардошлик омиллари Ривожланган мамлакатларда матбуотнинг жадаллик билан ривожланиши ОАВлари ўртасида жиддий рақобатга сабаб бўлмоқда. Ҳозирги кунда иқтисодий тизимга айланиб улгурган нашрий ОАВнингзамонавий бозор технологиясига қизиқиши ўсиб бориши молиявий муваффақият омили бўлган бу махсус товар хизмат турининг рақобат бардошлилигига кенг эътибор қаратишни талаб қилмоқда. ОАВ рақобатбардошлилигига кенг интеграл тушунча сифатида қараш керак ва унда товар хусусиятлари, товар кўринишлари, нарх, шунингдек, ахборот ва реклама бозорида савдо-сотиқ маркаси ва услубларининг ҳаракатланиши ҳамда уларнинг бир-бирига таъсири кабиларни ўрганиш мумкин. Бозор иқтисодиёти шароитида нашрий ОАВ учун рақобатбардошлик омиллари сирасига, шубҳасиз, мазмундорлик, ахборотнинг ишонарлилиги, тезкорлик (оперативлик), позиция ва стилистика, шунингдек, сотувни уюштириш, реклама каби маркетинг усуллари ҳам киритилади. Нашрларнинг дизайни ана шу омиллардан муҳим ва асосийси саналади. Шу асосда замонавий бозор иқтисодиёти шароитида матбуот нашрларининг шакли ва дизайни, рақобатбардошлик ва матбуотнинг ўз ўқувчилари сонини кенгайтиришда муҳим ўрин тутадиган омилга айланиб улгурган. Шакл ва дизайн, уни ташкил этувчи унсурлар Тўр (модули вёрстка). Қоидага кўра тўр тушунчасига модул ёки блок чизиқлари жойлашуви киради. Тўр қулай ўқиш учун муҳим роль ўйнайди. Бу, ўз навбатида, фойдаланилаётган ҳарфлар ҳажмига ҳам боғлиқ. агар колонка кенглиги 10 цицеродан кам, 20 цицеродан (42 ва 84 ММ чамаси) кўп бўлса, матнни ўқиш қийин. Россиялик мутахассислар А4 форматдаги журнал учун колонканинг оптимал кенлигини 50-75 мм (12-17 цицеро), А3 форматидаги газеталар учун эса ҳар бир қисм учун 8-9 кегл мос келади деб белгилаганлар. Колонка кенглигининг ошиб бориши кеглнинг кенгайишини талаб қилар экан. Ҳарф. Ҳарф босмаси нашрнинг бутун бир аудитория хусусиятларига мос келиши керак. Яъни агар нашр концерватив хусусиятга эга бўлса, ҳарфлар Times, Garamond, Helvetika каби жиддий кўринишда бўлиши керак. Агар ёшлар нашри бўлса, стандарт ҳарфлар камроқ танланади. Албатта, ҳиссиётлар ифодаланадиган бўлса, сўзларнинг рангли ҳарфлар билан ифодалаш яхши натижа беради. Ҳарф катта-кичиклиги ҳам муҳим аҳамият касб этади ва уларни танлашда аудитория эҳтиёжларини ўрганиш лозим. Масалан, қариялар учун мўлжалланган нашрда нисбатан камроқ ҳажмдаги ҳарфлардан фойдаланилади. Ранг танлаш. Агар нашр рангли бўлса, мақсадли аудиториянинг умумий хоҳишларига мос ранглар танланади. Илмий журналларда ёрқин ранглардан нисбатан камроқ фойдаланилса, болалар журналида уларнинг характери хусусиятларидан келиб чиқиб турли ёрқин ранглар ишлатилади. Ранг ҳам декоратив ҳам маълум бир вазифа (фотосуратларда, инфографикада, саҳифа ёки материал сарлавҳасини ифодалашда ўқувчини матнга йўналтириш) ролини бажаради. Безак ва инфографика. Бу омил нашрнинг ўқишли ҳамда ўзига жалб қилувчи хусусиятларидан бири сифатида хизмат қилади. “Яхши дизайн – бу яхши гапира олиш” га ёрдам беради. Албатта, кўриниш ва чиройли безак матнни ўқишга чақиради. Товар кўриниши истеъмолчи талабларидан бири экан, нашрларнинг маркетинг сиёсатида бу омил ниҳоятда самаралидир. Италиянинг “La Stampa” газетаси ададининг тушиб кетишидек инқирознинг олди олинди, яъни биргина рангнинг киритилиши ёки ҳарфларнинг катталаштирилиши, сарлавҳаларнинг аниқ ва чиройли тарзда берилиши тиражнинг йигирма мингдан ошишига сабаб бўлди. Полиграфиядан фойдаланиш. Мазкур омилни нашрнинг қоғоз ва типография хизмати сифати билан изоҳлаш мумкин. Истеъмолчи – ўқувчи бирор-бир нашрни сотиб олаётганда, албатта, газета ёки журнал сифати, босманинг тиниқлиги ва қоғознинг рангдорлиги кабиларга эътибор беради. Бу ҳам товар ишлаб чиқаришда сифатга эътибор беришдек иқтисодий тамойилларга тегишли ҳолдир. Формат. Нашр формати ва ўқиш учун шарт-шароит (ўқиладиган жой ҳам назарда тутилади) тушунчаси ўзаро боғлиқдир. Агар газета транспортда ҳам ўқилишга мўлжалланган бўлса, А3 формат газетхон учун қулай. А2 формати уй ёки иш жойида ўқиладиган газеталар учун мос келади. Milliy istiqlol g'oyasi. МИЛЛИЙ ҒОЯНИ ЁШЛАР ОНГИГА СИНГДИРИШ СОҲАЛАРИ Миллий истиқлол ғояси – ёшлар Ватан келажагидир. Миллий истиқлол ғояси ва мафкурасининг амал қилиш тамойиллари бўлиши табиий. Бу ҳар қандай ижтимоий ғоя ва мафкуранинг ҳаётдаги ўрни ҳамда аҳамияти билан белгиланадиган тамойилларнинг миллий даражада намоён бўлишини ифодалайди. 6) демократия, кучли давлатдан – кучли жамиятга ўтиш; 7) жамият ҳаётини эркинлаштириш ва бошқалар. Миллий истиқлол мафкураси тамойиллари бир-бири билан узвий алоқадордир. Улар ўз навбатида умуминсоний қадриятлар устуворлиги талабларига тўла-тўкис мос келади. Ўзбекистон Республикаси Конституциясида жамият ҳаётининг, хусусан мафкуравий жараёнларнинг ҳам ҳуқуқий меъёрлари аниқ белгилаб қўйилган. Конституциянинг 12-моддасида «Ўзбекистон Республикасида ижтимоий ҳаёт сиёсий институтлар, мафкуралар ва фикрларнинг хилма-хиллиги асосида ривожланади. Ҳеч қайси мафкура давлат мафкураси сифатида ўрнатилиши мумкин эмас» дейилган. Албатта, давлат жамият сиёсий тизимининг ўзаги, мамлакат барқарорлиги ва изчил тараққиёти учун масъул бўлган сиёсий институтдир. Шу маънода, у жамиятнинг ўз миллий ғоялари атрофида мустаҳкам жипслашуви, фикрлар ранг-баранглиги ва қарашлар хилма-хиллиги асосида ҳаётда мафкуравий жараёнларнинг мувофиқлашуви-дан манфаатдор. Бош ислоҳотчи сифатида давлат ижтимоий-сиёсий барқарорлик, миллий хавфсизлик, келажак ҳаёт манфаатларидан келиб чиқиб, жамиятда миллий истиқлол ғояларини кенг ёйиш борасида фаолият олиб боради. Буни хориж тажрибасидан ҳам кўришимиз мумкин. Бу мамлакатларда юзаки қарагандагина, ғояга, мафкурага у қадар катта эътибор берилмайдигандек туюлади, холос. Масалан, Америка Қўшма Штатларини олайлик. Бу ерда ҳар бир инсон онгига «Сен – америкаликсан, озод инсонсан, сенинг эркинлигингга дахл қилишга ҳеч кимнинг ҳаққи йўқ», деган тушунча болаликдан сингдириб борилади. Шунинг учун ҳам бу мамлакат фуқароси, дунёнинг қай бурчида бўлмасин, «Мен – америкаликман» деб ғурурланиб юради. Миллий истиқлол ғояси инсонпарварлик тамойилига амал қилишни тақозо этади. Мамлакатимизда инсонпарвар ва демократик жамият барпо этилмоқда. Биз халқимизнинг муқаддас қадриятлари ҳамда улкан тарихий меросига таяниб, шунингдек, умумэътироф этилган демократик тамойил ва меъёрларга риоя қилган ҳолда, инсонпарвар жамият барпо этмоқдамиз. Бугунга келиб мустабид тузум асоратларидан, унинг ғайриинсоний ғояларидан, шунингдек, якка мафкурачилик амалидан халос бўлдик. Ҳозирги мураккаб ривожланиш босқичида Ўзбекистоннинг демократик истиқболини жамиятда инсоннинг туб манфаатларига мос ижтимоий муносабатларни шакллантириш орқалигина таъминлаш мумкин. Бунда инсон ва жамият манфаатлари уйғунлигини белгилаб берувчи таянч нуқта ва жипслаштирувчи куч – миллий ғоянинг инсонпарварлик ва демократик тамойиллари бўлиб хсобланади. Миллат тафаккури, руҳияти ва фикрлаш тарзи қарашлар хилма-хиллигини асло инкор этмайди. Халқимизнинг «Кенгашли туй таркамас» деган мақоли ҳам фикримизни тасдиқлайди. Умумбашарий демократик тамойилларнинг ҳаётимиздан мустаҳкам ўрин олиши маънавий куч-қудратимиз тимсоли бўлган миллий ғояда акс этган инсонпарвар тузум, барқарор тараққиёт, хавфсизлик, миллий давлатчиликнинг маънавий таянчлари нечоғлик мустаҳкам бўлишига боғлиқ. Ўзбекистон Конституциясида ва мамлакатимиз қонунларида фуқароларимизнинг ҳуқуқлари тўла кафолатланган. Бу ҳуқуқий асосга таянган ҳолда ғайриинсоний қарашларнинг ҳаётимизга таъсиридан мутлақо халос бўлиш, миллатнинг куч-қудратини заифлаштирувчи айрим маънавий нуқсонларга барҳам бериш жараёни изчил амалга оширилиши керак. Бу эса демократия моҳиятини том маънода англаб етишни, ҳокимият органлари ва фуқаролар ўртасидаги муносабатлар тизими ва маданиятини юқори савияга кўтаришни талаб этади. Одамзот азал-азалдан интилиб келган, хилма-хил даража ва кўринишларда амалга оширган умуминсоний тамойиллардан биридир. «Виждон эркинлиги» «эътиқод эркинлиги» тушунчасидан кўра кенг мазмунга эга. «Эътиқод эркинлиги» инсоннинг бирор-бир динга эътиқод қўйишда ўз ихтиёри билан иш тутишини ифодалайди. «Виждон эркинлиги» эса муайян кишининг бирор динга, ғояга эътиқод қилиши ёки умуман эътиқод қилмаслигини ҳам англатади. Инсон диндор, динсиз дахрий ёки художуй бўлиши, бут ва санамларга сигиниши, бутунлай худосиз бўлиши ҳам мумкин. У дунёвий ёки диний билимлар тарафдори сифатида намоён бўлиши мумкин. Аммо бу – ана шу кишини айблаш учун асос бўлмайди, балки кимнинг қандай эътиқодга эга бўлиши ёки бўлмаслиги унинг виждонига хавола этилади, демакдир. Аммо бу тамойил виждон ва бурч, жамиятдаги бошқа умуминсоний талабларни тан олмаслик, турли ақидаларни мутлақлаштириш, бошқалар учун қадрият бўлган нарсаларни менсимаслик дегани эмас. Балки, кишининг ишончи, эътиқоди соҳасидаги англаб олинган эркинлиги, жамият қонунларига мос ҳаёт кечириши демакдир. Фикрлар ранг-баранглигини қарор топтириш – демократик жамият барпо этишнинг асосий шартидир. Демократия давлат ва жамият қурилиши, уни идора этишнинг энг мақбул шакли сифатида ҳар бир фуқарога ўз қарашларини, фикрини эркин ифода этиш учун шароит яратади. Бу эса инсоннинг мамлакат сиёсий – ижтимоий, маданий, иқтисодий ҳаётидаги иштирокини, қонунларни ишлаб чиқишда, уни ҳаётга жорий этишдаги фаоллигини таъминлайди. Миллий истиқлол ғоясининг ушбу тамойили оламдаги турли-туманлик билан инсоният дунёсидаги хилма-хилликнинг, одамлар фикрлаши, орзу-умидлари, ғоя ва мақсадлари соҳасидаги ранг-барангликнинг уйғунлигини ифодалайди. Фикрлар ранг-баранглиги миллий истиқлол мафкурасига жон бағишлайди, унинг такомиллашишига ёрдам беради. Ана шу асосда бу мафкура хилма-хил фикрлар билан бойиб боради, турли ғояларни ўзига доимий сингдириш имконига эга бўлади. Миллий истиқлол мафкурасининг муҳим ғояларидан бири умуминсоний қадриятларнинг устуворлик ғоясидир. Умуминсоний қадриятларнинг устуворлиги – миллий истиқлол ғоясининг асосий тамойилларидан биридир. Фуқаролар онгида истиқлол дунёқарашини шакллантириш, уларни ижтимоий ҳаётдаги янгиланиш ва ўзгаришлар жараёнига кенг жалб этиш, замон тараққиётидан ортда қолмаслигига эришиш, жаҳон тажрибасини, умуминсоний демократик қадриятлар моҳиятини ўрганишни талаб этади. Бу, одамларнинг буюк келажак яратиш жараёнига ишончини мустаҳкамлашида, фуқароларнинг сиёсий маданиятини устиришда, барқарор тараққиёт муаммоларини тўғри англашида ғоявий йўналиш бўлиб хизмат қилади. Миллий истиқлол ғояси эркин фуқаролик жамиятига ўтиш жараёнида халқ тасаввурини ўзгартириш ва янгича маъно-мазмун билан тўлдириш, ҳуқуқий давлатчиликка хос тамойилларни турмуш тарзига айлантиришда умуминсоний қадриятларга таянади. У халқнинг орзу-умидларини умуммиллий даражада юксалтириб, одамларни умумбашарий интилишларга томон етаклайди. Миллий қадриятларга содиклик – миллий ғоянинг таянчидир. Мустақиллик садоқат ҳиссини барчада баробар шакллантириш, фуқаролик туйғусини мустаҳкамлаш, миллий қадриятларимизни эъзозлаш бугунги куннинг муҳим вазифаларидан биридир. Бу тамойил Ўзбекистон ҳудудида истиқомат қилаётган ҳар бир фуқаронинг ўз миллий қадриятларини асраб-авайлаши, келажак авлодларга етказиши учун тўла имкониятлар яратилишини ифодалайди. Ўтмишдаги боболаримиз қолдирган мерос, маданий бойликлар, мумтоз қадриятларни ҳурмат қилиш, уларни ўрганиш, улар замиридаги бу тамойилнинг асосий жиҳатларидир. Ҳар бир миллатнинг тили, қадриятлари, урф-одатлари, анъаналарини ҳурмат қилишни таъминлаш миллий истиқлол мафкурасининг амал қилишида умуминсоний андозалар намоён бўлиши учун асослар яратади. Биз бу масалани «Миллатлараро ҳамжиҳатлик» билан боғлиқ мавзуни ўрганаётганимизда янада кенгроқ ёритишга ҳаракат қиламиз. Миллий истиқлол ғоясининг шахс қадриятлари, инсон маънавий олами билан боғлиқлиги шубҳасиз. Шубҳа йўқки, миллий истиқлол ғояларини амалга ошириш аввало ҳар томонлама билимли, маънавий, жисмоний ва ақлий етук инсонларга боклик. Бу эса ҳар бир юртдошимизни истиқлол ғоялари билан қуроллан¬тиришни тақозо этади. Соғлом авлодни тарбиялаш, эркин фуқаро маънавиятини шакллантириш, баркамол инсонни вояга етказиш ҳам ана шу вазифалар сирасига киради. Зеро, ҳар бир шахс ижтимоий жараёнларни ўзида мужассам этувчи куч сифатида жамиятдаги барча жараёнларнинг, жумладан миллий истиқлол ғояси амал қилишида асосий омил ҳисобланади. Аввало, шахс миллий истиқлол ғоясининг, унинг ҳаётбахш тушунчаларининг ўзлашти¬рувчиси, ўзига сингдирувчисидир. Таълим ва тарбия жараёнида, ижтимоий-маънавий тизим, малакани ошириш ва қайта тайёрлаш, қолаверса, жамиятдаги тўлақонли ахборот макони орқали у аниқ ва оқилона йўналтирилган мафкуравий қадриятлар, меъёрлар ва талабларни ўзлаштириши зарур. Шахснинг миллий истиқлол ғояларини кенг ёйишдаги ўрни, аввало, унинг мафкуравий жараёнларда қанчалик фаол иштирок этишида кўринади. Фаол, интилувчан шахс мафкуравий таъсир, тарғибот ва ташвикотнинг объектидан мафкуравий жараёнларнинг субъектига, мафкурачига, мафкуравий тарбия тизимининг муҳим бугинига айланиб боради. Шундан сўнг у миллий истиқлол мафкураси ғояларининг ташувчисига, унинг тарғиботчисига, уни бошқаларга етказувчи воситага айланади. Ҳар бир шахс тегишли мафкуравий-ғоявий тайёргарликка эга бўлгач, ишлаб чиқариш, хизмат кўрсатиш, таълим, фан, маданият, соғлиқни сақлаш, ҳарбий хизмат ва ҳаётнинг бошқа соҳаларидаги фаолияти орқали миллий истиқлол мафкурасининг асосий тамойилларини ёйишда, тарғиб этишда ва мустаҳкамлашда фаол иштирок эта олади. Шу тариқа бу ғоя ва тамойиллар одамларни аниқ мақсад, тараққиёт сари етаклайди, миллат қўлидаги байроқка айланади. Ана шу сабабларга кўра, миллий истиқлол ғояларини амалга оширишда шахс таянч омил деб қаралади, унинг имкониятларини юксак баҳолаган ҳолда, асосий эътибор муайян шахснинг мафкуравий тайёргарлик даражасига қаратилади. Бунда муайян шахсга Ўзбек миллий характерининг афзалликларини ташвик қилиш, халқимиз маданиятининг бебаҳо ва бетакрор эканини англатиш, Ўзбекларга хос жамоавийлик жамиятимизнинг муҳим хусусияти экани, ижтимоий бирдамлик тараққиётимизнинг манбаи бўлиб хизмат қилишига алоҳида эътибор берилади. Шунингдек, бу жараёнда тараққиётга баҳоли қудрат ўз ҳиссасини кўша оладиган етук шахс тимсолини шакллантириш муҳим аҳамият касб этади. Миллий истиқлол ғоясининг амал қилиши тамойилларидан бири унинг оила билан боғлиқ жараёнларда намоён бўлади. Оила – жамиятнинг муқаддас уйи, энг асосий тарбия маконидир. Миллий истиқлол ғоясини одамлар қалби ва онгига сингдириш ҳам аввало оиладан бошланади. Айнан боболар угити, отанинг шахсий ибрати, онанинг меҳри орқали миллий ғоя авлоддан авлодга, инсондан инсонга ўтади, онг ва шуурда мухрланиб боради. Иқтисодий фаровон, ахлоқий, ғоявий-тарбиявий жиҳатдан соғлом бўлган оила негизидаги жамият ва давлат мустаҳкам бўлади. Бундай оилаларда комил инсон вояга етади, унинг туйғулари, тушунча ва дунёқарашида миллий истиқлол ғоялари кенг томир отади. Миллий истиқлол ғоясининг амал қилиш тамойиллари шахс ва оиладан ташқари жамоа, маҳалла билан узвий боғлиқдир. Ҳар бир Ўзбекистонликнинг ҳаётида «шахс – оила – маҳалла» учлиги катта аҳамият касб этади. Бу – шарқона турмуш тарзимизнинг ўзига хос тизимидир. Бу – инсоннинг жамият ҳаётига узвий сингиб, ижтимоий муносабатлар иштирокчисига айланишида муҳим воситадир. Инсоннинг оилада шаклланган иймон-эътиқоди, одоби, орияти ва виждони, ғурур-ифтихори, ақл -заковати, тафаккури маҳалла муҳитида янада юксалиб, халқ иродаси, ўзаро тотувлик ва ҳамкорлик ришталари билан уйғунлашиб, жамиятда соғлом муносабатларнинг шаклланишига, миллий истиқлол ғояларининг мустаҳкамланишига олиб келади. Маҳалла шахс ва жамият муносабатларидаги муҳим боғловчи восита бўлиб хизмат қилади. Халқимизнинг азалий удумлари, урф-одатлари ва анъаналарини ифода этган ҳолда, маҳалла улкан ғоявий-мафкуравий тарбия учоги вазифасини бажаради. Кексаларнинг фойдали панд-насихатлари, ёши катталарнинг шахсий ибрати, жамоанинг ҳамжиҳатлиги мисолида миллий истиқлол ғояларининг амалий қиммати ортиб боради. Маҳалла тизими орқали мафкуравий ишларни самарали йўлга қўйиш имкониятлари жуда кўп. Жамият одамлар ўртасидаги муносабатлар мажмуидир. Бу муносабатлар ичида одамларнинг иродаси, интилишлари, умуман, маънавий омиллар муҳим аҳамият касб этади. Миллий истиқлол ғояси – бутун Ўзбекистон халқининг биргаликда инсонпарвар, фаровон демократик жамият қуриш, унда ҳар бир инсоннинг муносиб иштирокини таъминлаш буйича қилган азму-қарори ифодасидир. Инсон, оила, маҳалла, меҳнат жамоалари, давлат манфаатлари, уларни боглаб турувчи ижтимоий-сиёсий тизимлар миллий истиқлол ғоялари орқали янада якқолроқ намоён бўлади. Жамиятнинг асосий тараққиёт мақсади миллий истиқлол мафкурасининг шаклланиш ва ривожланиш жараёнида барча давлат ва жамоат ташкилотларининг мафкуравий фаолиятини уйғунлаштирувчи омил бўлиб хизмат қилади. Сиёсий партиялар, жамоат ташкилотлари, ижодий, маданий-маърифий муассасалар фаолиятини жонлантириш, уларнинг имкониятларидан миллий истиқлол мафкураси ғояларини юртдошларимиз қалби ва онгига сингдириш борасида имкон кадар кенг фойдаланиш жамиятнинг ана шу бош мақсадини англаш заруратидан келибчиқ ади. Бунда уларнинг оммавийлигига, одамларга тез ва кенг доирада таъсир кўрсата олиш имкониятига катта аҳамият берилади. Бир сўз билан айтганда, миллий истиқлол ғоясини татбик этиш жамиятимизнинг асосий мақсадлари – Ватан равнақи, юрт тинчлиги, халқ фаровонлиги, комил инсонни тарбиялаш каби олижаноб ғояларга буйсундирилиши зарур. Жамият ҳаётини демократиялаштириш жараёнини янада чуқурлаштириш миллий истиқлол ғоясининг амал қилиш тамойилларидан биридир. Мамлакатимизда демократик институтлар фаолиятини йўлга қўйиш ва фуқаролик жамияти асосларини шакллантириш узоқ муддатли жараёндир. Демократия ғояларини шунчаки баён қилиш, юқоридан тушириб жорий этиш билан одамлар онгида ўзгариш қилиб бўлмайди. Шунинг учун ҳам Президентимиз Ислом Каримов бу хусусда қуйидагича таъкидлаган эди: «Демократия жамиятнинг қадриятига, ҳар бир инсоннинг бойлигига айланмоғи керак. Бу эса бир зумда бўладиган иш эмас. Халқнинг маданиятидан жой ололмаган демократия турмуш тарзининг таркибий қисми ҳам бўла олмайди. Бу тайёргарлик кўриш ва демократия тамойилларини ўзлаштиришдан иборат анча узоқ муддатли жараёндир». Аммо бу йўлни имкон кадар киска муддатда босиб ўтиш, демократияни жамиятнинг устувор қадриятига, унинг барқарор тараққиётини таъминловчи муҳим омилга айлантириш, бир томондан жаҳон халқлари демократик анъаналарини пухта ўрганиш ва ўзлаштиришни, иккинчи томондан аждодларимизнинг адолатли жамият барпо этиш борасидаги қарашларини бугунги кунга мослаштириб, миллий қадриятларимиз заминида жорий этишни тақозо қилади. Бошқача айтганда, ҳар бир жамият, давлат ўзи учун мос демократик тараққиёт йўлини ўзи танлайди. Ўзбекистон ҳам ўзи учун макбул демократик тараққиёт йўлини танлаб олди. Маълумки, собиқ шўролар даврида Шарқ халқларига, жумладан бизга нисбатан Маркснинг «Осиёча ишлаб чиқариш услуби» деб аталган назариясига таяниб иш кўрилади, деган қараш ҳукмрон эди. Бу назариянинг моҳияти Шарқ да ҳокимиятни бошқариш азалдан деспотизмга, яъни зўравонликка асосланади, деган фикрдан иборат эди. Европацентристик қарашлар (Гегел), Европани жугрофий жиҳатдан устун қўйиш (Монтескье), капитализмнинг тарихан айнан Европада пайдо бўлиши тўғрисидаги тасаввурларнинг (Макс Вебер) барчаси осиёча турмуш тарзи учун демократия мутлақо ёт бир нарса, деган беписанд фикрга асосланиш оқибати эди. Бугунги кунда Шарқ нинг ҳам ўзига хос давлатчилик анъаналари, бошқарув тизими, идора усуллари, ҳокимият тармоқлари бўлгани, бу борада у Ғарбдан сира кам эмаслиги барчага аён бўлиб қолди. Хусусан, шарқона демократиянинг бир қатор устувор жиҳатлари мавжуд. Бу – ғоявий-фалсафий асосда шаклланган инсонпарварликдир. Масалан, бизнинг Форобий, Амир Темур, Низомулмулк, Алишер Навоий каби аждодларимизнинг сиёсий қарашлари негизида турли даврларда ўзига хос сиёсий маданият шаклланган. Шарқ сиёсий фалсафасининг муҳим жиҳатларидан бири – «меъёр» тушунчасига катта аҳамият берилишидир. Аслида демократия – меъёрга асосланган сиёсий маданиятдир. Бу меъёр ҳуқуқ ва бурч, эркинлик ва тенглик ўртасида бўлган мувозанатни ҳам англатади. Шарқ да одамларнинг ҳокимиятга ва сиёсий муносабатларга бўлган муносабати азалдан ўзига хос хусусият касб этган. Бу Шарқ даги сиёсий муносабатларнинг нозик жиҳатлари билан изоҳланади. Сайлов тизими, давлатчилик, сиёсий ҳаракатлар, жамоатчилик фикри, оммавий ахборот воситалари – буларнинг барчаси Шарқ да ўз хусусиятларига эга. Аввало, бу хусусиятлар ҳокимиятга бўлган анъанавий ишонч ва баъзан эса патернализм қонунияти билан ифодаланади. Тарихан Шарқ мамлакатларида сиёсий қарорлар кабул қилиш ва уларни амалга оширишда масъул кишилар орқали, лекин бунда халқнинг манфаатлари албатта ҳисобга олинган ҳолда амалга оширилган. Улар халқнинг «иштирокида», яъни турли митинг, инқилоблар орқали бўлган, аммо унинг манфаатларини ҳисобга олмаган ҳолда қарор кабул қилган қарорлардан кўра кўпроқ самара берган. Шу туфайли Шарқ мамлакатларида аксарият ҳукмдорлар мудом «Халқ нима дер экан?», «Мендан қандай ном қолар экан?» деган масъулият билан сиёсат олиб борган. Шарқ да сиёсий жараён иштирокчилари, Айниқса, сиёсий етакчиларнинг ўзига хос макоми бор. Сиёсий раҳбар нафақат ўзига тегишли алоҳида имтиёзларга, балки алоҳида масъулиятга ҳам эга. У нафақат ўз ҳуқуқлари, балки мажбуриятлари буйича ҳам асосий оғирликни ўз зиммасига олган. Шу маънода, Шарқ халқлари ҳаётида адолат бош мезонга айланганки, одил ва доно шох, ҳукмдор ғояси «Авесто»дан ҳозирги кунларгача орзу бўлиб келган. Шунинг учун Амир Темур фаолиятида «Куч - адолатда» деган қоида устувор бўлган. Шу тариқа, Шарқ мутафаккирлари давлатни, аввало жамият тараққиётидаги икки муҳим омил – ижтимоий барқарорликни таъминлаш ва ижтимоий адолат мезонларни амалга ошириш қуроли деб тушунган. Шуни ҳам алоҳида таъкидлаш зарурки, Шарқ да қонунчилик ва меъёрий тизимлар ҳам ана шу мақсадларга хизмат қилган. Бундай анъана Соҳибқирон Амир Темур давридаёк бутун дунё меъёрий тизимига ва конституциячилигига кучли таъсир кўрсатган. Амир Темур «Тузуклар»и бунинг якқол далили. Яна бир масалага алоҳида эътибор бериш зарур. Шарқ халқлари ҳаётида жамоатчилик фикри азалдан юқори маком ва мартабага эга бўлиб келган. Кўпгина анъанавий ижтимоий институтлар, хусусан, маҳалла ва бошқа ўзини ўзи идора қилиш ташкилотлари асосан жамоатчилик фикрига таянган. Шундан келибчиқ қан ҳолда, ижтимоий салмоқли фикрларни жамоатчилик мухокамасига олиб чиқиш ҳам анъанавий йигилиш жойларида – маҳалла гузарларида, чойхоналарда, карвонсаройларда, туй-маъракаларда, тантаналарда, хашарларда, хатто, мехмондорчиликда ҳам амалга ошган. Шу билан бирга, жамоатчилик фикри ҳар доим давлат қарорлари кабул қилишнинг муҳим таркибий қисми бўлиб келган. Ҳукмдорлар ўз фаолиятларининг жамоат фикри томонидан қўллаб-кувватланишига эришишга уринган, қарор кабул қилишдан олдин уни жамоатчилик ризосидан ўтказишга эътибор берилган. Хуллас, шуларнинг барчасидан келибчиқ адиган бўлсак, Шарқ халқларига, хусусан, бизнинг мамлакатимиз аҳолисига азалдан ўзига хос демократик анъаналар мавжуд бўлган. Ўз менталитети, моҳиятига кўра, умуминсоний қадриятларга нисбатан ўта хайрихохлиги туфайли, халқимиз замонавий демократик қадриятларни ҳам тез ўзлаштириб олиши шубхасиз. Бу, албатта, халқимизнинг тарихий-ижтимоий анаъналаридаги демократик ғоялар, тажрибалар, хусусан, жамоа демократияси намуналари билан ҳам боғлиқ. Умуман, демократия кадимдан дунёнинг турли минтақаларида турлича йўналишда ривожланиб борган. Унинг муҳим бир шакли эса айнан шарқона демократиядир. Демократия ғояларининг давлатлашган кўриниши ҳам қадимий тарихга эга. Масалан, XIII асрда Самарқандда ҳукмронлик қилган сарбадорлар давлатида демократиянинг кўпгина унсурларини учратиш мумкин. Тарихий демократиянинг иккинчи йўналиши жараёнли – сиёсий демократиядир. Унинг жамият сиёсий тизимини халқка яқинлаштириш, сиёсий адолатсизликларнинг олдини олиш борасидаги аҳамиятини таъкидлаб ўтиш зарур. Ижтимоий демократия эса учинчи бир тарихий йўналишдир. Бугунги давр демократияни ислоҳотлар жараёнига айлантирди. Шу даврдан бошлаб демократия кенг ижтимоий ҳодиса тусини олди. Демак, демократия асли тарихий жараёнда вужудга келган бўлиб, у инсон фаолиятининг турли жиҳатларига нисбатан татбик этилади. Шу маънода, турлича моделларда намоён бўлади. Буни ўз даврининг илғор мутафаккирлари ҳам теран англаганлари, улар демократия учун зарур бўлган шарт-шароит, яъни мустақил миллий тараққиёт заруратини алоҳида таъкидлаганлар. Хусусан, Заки Валидий Тугон бу хакда шундай деб ёзган эди: «Демократиянинг бирдан-бир, ягона рецепти йўқ. Унинг мақсади миллатларга ва жамиятларга ўз ихтиёрларига мувофиқ ҳаёт кечириш имкониятини беришдадир. Демократия турли миллатда турлича бўлиши мумкин. Лекин унинг асосий бир шарти бор: миллат ва жамият орасидаги масъулиятга шериклашиб, шунга мувофиқ равишда иш қонунларига буйсуниш керак бўлади. Инглизларда, Америкада, Швецияда, Норвегияда иш шу тарзда тўзилган. Россияда эса бу йўқ. 1919 йилда яхшигина демократик партиялар вужудга келди, аммо большевиклар партияси тепагачиқ дию бутун бошли партияларни йўқ қилди ва тарихда мисли кўрилмаган мустабидлик тузумини ўрнатди. Давлат ишида масъулият ҳиссининг умумийлиги халқнинг маданий камолотига боғлиқ тарбия ва одат масаласи ҳамдир». Бугунги шарқона демократияда қадр, оқибат, андиша, катталарга ҳурмат, она заминни ардоқлаш борасида ўзига хослик яққол намоён бўлади. Булар эса миллий истиқлол ғояси амал қилишида ниҳоятда муҳим аҳамият касб этади. Ҳаётни эркинлаштириш миллий истиқлол ғоясини халқимиз қалби ва онгига сингдиришнинг муҳим шартидир. Миллий истиқлол ғояси сиёсий воқеликни уйғунлаштириб, турли шахслар, ижтимоий гуруҳлар эҳтиёжларини мутаносиблаштиради, уларни мавжуд имкониятлар асосида бир-бири билан яқинлаштиради ва шу маънода демократик қадриятларнинг нуфузини оширади. Кишилар онгини маҳаллийчилик, уруғ-аймоқчилик, махдудлик каби ижтимоий иллатлар асоратидан поклаш, ёт ғояларга нисбатан мафкуравий иммунитетни шакллантириш, мафкуравий курашда тўғри йўл танлаш ва жаҳолатга қарши маърифат билан курашиш миллий ғоянинг халқимизнинг қалби ва онгига теран сингдирилиши билан боғлиқ. Миллий истиқлол ғоясини амалга ошириш кучли давлатдан кучли жамият сари бориш концепциясига асосланади ва ундан келиб чиқиб, сиёсий ва ижтимоий-иқтисодий ҳаётнинг барча соҳаларини эркинлаштиришда манфаатлар уйғунлигини таъминловчи омил бўлиб хизмат қилади. Миллий истиқлол мафкураси шахс эркинлиги ғоясига таянади. Ўз хак-ҳуқуқини танийдиган, ўз кучи ва имкониятларига таянадиган, атрофида содир бўлаётган вокеа-ҳодисаларга мустақил муносабат билан ёндашадиган, айни пайтда шахсий манфаатларини мамлакат ва халқ манфаатлари билан уйғун ҳолда кўрадиган инсонгина миллий ғоя тамойилларини тўғри баҳолай олади. Эркинлаштириш жараёнида инсон хак-ҳуқуқини таъминлаш, гуманизм ва умуминсоний қадриятларга риоя этиб яшаш жамиятимиз ҳаётининг асосий мезонига айланиб бормоқда. Жамиятда лоқайдлик, бепарволик, боқимандалик, порахурлик каби иллатларнинг пайини киркиш, одамлар қалбида юксак ишонч ва эътиқодни қарор топтириш, ахлоқан пок, маънавий бой, ижтимоий фаол, жисмонан бакувват авлодни вояга етказиш, уларда ватанпарварлик, меҳнатсеварлик, одамийлик каби олижаноб фазилатларни тарбиялаш миллий ғоя таъсирчанлигини оширибгина қолмай, демократик жамият барпо этиш борасидаги интилишларимиз самарадорлигини ҳам оширади. Шу ўринда эркинлик категориясининг ижобий ва салбий жиҳатларга эга эканини ҳам таъкидлаш зарур. Унинг ижобий жиҳати шахснинг ўз манфаатларига мувофиқ равишда ҳаракат қилиш имкониятини ифодалайди. Бунда шахс бирор-бир моддий ва маънавий неъматга интилиб, шу йўлда зарур ҳаракатлар қилиши мумкинки, бу хатти-ҳаракатлар ўз навбатида бошқаларнинг интилиш ва манфаатларига зид келмаслиги керак. Чунки адолат чегараси, эркинликлар меъёри айнан шу асосда шаклланади. Аксинча, шахснинг хатти-ҳаракати ташқаридан бўладиган таъсирлардан бутунлай холи бўлган, у ўз мақсадларига эришиш жараёнида ҳеч бир акс таъсирни тан олмаган тақдирда эркинликнинг салбий жиҳати намоён бўлади. Чунки бу жараёнда «кимнингдир ва ниманингдир ҳисобига эркинликка эришиш» ҳолати содир бўлади. Шахс бу муносабатларни тўғри баҳоламаган тақдирда у ўз хатти-ҳаракатлари билан адолатнинг бўзилишига сабаб бўлади. Албатта, эркинликнинг ҳар икки жиҳати ўртасида узвий боғлиқлик мавжуд. Лекин шу билан бирга, улар ўртасида мураккаб, зиддиятли ва хатто қарама-қарши муносабатлар ҳам мавжуд. Шахс эркинлигини эркинликнинг айнан ана шу ижобий ва салбий хусусиятларидаги мувозанат белгилайди. Шарқ ва Ғарб жамиятшунослари аввалдан шахс эркинлигининг руҳий-фалсафий (Алишер Навоий, Бедил), ижтимоий-руҳий (Форобий, Лебон, Тард, Ортега-И-Гассет), руҳий индивидуал (Фрейд), контракцион (Дьюи, Мид), хатти-ҳаракатли (Вебер), социометрик (Морено), ижтимоий (Франкфурт мактаби), феноменологик (Шюц), бегоналашув (Фромм), аномик (Дюркгейм, Мертон), манфаатли (Рассел), зиддиятли (Дарендорф), экзистенциал (Хабермас) талқинини баён этиб келганлар. Аммо ҳозирда масаланинг туб моҳиятини шахснинг ижтимоий бир бутунликка интилиши, жамият билан уйғунлашишга мойиллиги, яъни интеграциялашув муаммоси ташкил қилмоқда. Шахс эркинлигини таъминлашда сиёсий ва ҳуқуқий институтларнинг демократик асосдаги тизимини шакллантириш муҳимдир. Шу билан бирга бунда хусусий тадбиркорлик фаолиятига, бозор муносабатлари жараёнида шахснинг ижтимоий фаоллиги ҳам муҳим аҳамият касб этади. Фикримизча, Ўзбекистон Конституциясида инсон эркинлигига ўзининг тўғри, макбул талкинини топган, яъни унда эркинлик бошқаларга зарар келтирмайдиган фаолият сифатида баҳоланган. Зеро, жамият ва давлат, ижтимоий тузум ва сиёсий институтлар ўртасидаги муносабат индивид, ижтимоий бирликлар ва гуруҳлар ўртасидаги муносабатларга кўп жиҳатдан боғлиқ бўлиб, уларнинг барчаси миллий ғоя тамойиллари асосида уйғунлаштиришни талаб этади. Бугунги кунда мамлакатимизда ҳокимият ва бошқарув идоралари фаолияти самарадорлиги оширилмоқда, жамоат ташкилотларининг янги киёфаси шаклланмоқда, таъбир жоиз бўлса, сиёсий тизим модернизацияси юз бермоқда. Бу жараёнга миллий истиқлол ғояси тамойилларини узвий тарзда сингдириб бориш ва уларни демократик институтлар фаолиятининг таркибий қисмига айлантириш муҳим аҳамият касб этмоқда. МИЛЛИЙ ИСТИҚЛОЛ ҒОЯСИНИНГ МАҚСАД ВА ВАЗИФАЛАРИ Мустақиллик йилларида жамиятимиз аъзоларининг дунёқараши, фикрлаш тарзида теран ўзгаришлар рўй берди. Халқимизни бирлаштирадиган, бунёдкорлик фаолиятига сафарбар этадиган, унинг эзгу мақсадлари ва ҳаётий манфаатларини ўзида ифодалайдиган миллий ғоя ва мафкурани яратиш ижтимоий-сиёсий ва маънавий тараққиётимизнинг муҳим шарти бўлиб қолди. Президент Ислом Каримов таъкидлаганидек, «Олдимизга қўйган олижаноб мақсад-муддаоларимизга етиш, эски мафкуравий асоратлардан батамом халос бўлиш, ғоявий бўшлиқ пайдо бўлишига йўл қўймаслик, бегона ва ёт ғояларнинг хуружидан ҳимояланиш, бундай тажовузларга қарши тура оладиган ҳар томонлама баркамол инсонларни вояга етказиш зарурати халқимиз ва жамиятимиз манфаатларига мос янги мафкурани шакллантиришни тақозо этмоқда». Миллий истиқлол мафкурасининг ёшлар онгига сингдирилиши унинг мақсад ва вазифаларини чуқур ўрганиш билан бевосита боғлиқ, шунинг учун мафкура мақсадларини билиш муоммоли масалалардан биридир. • ғояни амалга ошириш учун сафарбар этиш; Истиқлол мафкурасининг вазифалари унинг ўз олдига қўйган бош мақсадидан келиб чиқади. Унда бош мақсадга эришишнинг восита ва усуллари, йўллари аниқланади. Шу маънода, одамларимизда мустақил дунёқараш ва эркин тафаккурни шакллантириш–миллий истиқлол мафкурасининг асосий вазифаларидан биридир. Миллий мустақиллик – буюк неъмат яъни ўз тақдирингни ўзинг белгилаш, ўз юртингга ўзинг эгалик қилиш, аждодлар анъанасини давом эттириш, жаҳон ҳамжамиятида ўзингга муносиб ўрин эгаллаш учун ноёб имкониятдир. Мустабид тузум халқларнинг миллий мустақилликка, эркин фикрлашга бўлган интилишини бугар эди, уни мутелик, итоаткорликда ушлаб туришга зўр берар эди. У моҳиятан ғайриинсоний ва инсон табиатига зид эди. Шу боисдан ҳам унинг мафкураси муқаррар равишда инқирозга юз тутди. Миллий мустақиллик йилларида Президент Ислом Каримов ташаббуси билан миллий қадриятларимизни тиклаш, тарихимизни чуқурроқ ўрганиш, ундан сабоқ олишга алоҳида эътибор берилиши бежиз эмас эди. Чунки мустақилликнинг қадр-қимматини теран ҳис этиш учун, аввало, тарихни билмоқ, халқимиз бошига тушган синовларни, мустамлакалик асоратларини, хурликларини юракдан ҳис этмоқ, озодлик учун кураш йўлидаги улуғ аждодларимиз жасоратидан вокиф бўлмо зарур. Зеро, «Тарихни билмай туриб, мафкуранинг фалсафий негизларини англаб бўлмайди. Чунки мафкуранинг фалсафий асослари ўз даврида тарихий ҳақиқат туфайли туғилган». Миллий истиқлол мафкураси ўзининг туб моҳиятига кўра Ватанимиз озодлиги ва мустақиллигини мустаҳкамлашни, Ватан равнақи, эл-юрт тинчлиги, халқ фаровонлигини таъминлашни кўзда тутади. Бундай улуғвор вазифани бажариш ҳар бир фуқародан эркин фикрлаш, Ватан тақдири, истиқболи учун масъулликни ҳис қилишни талаб этади. Эркинлик бўлмаган жойда масъулиятсизлик, лоқайдлик вужудга келади. Миллий мустақиллик халқимизга ана шундай эркин фикрлаш имконини берди. Эркин тафаккурсиз миллий истиқлол мафкурасининг шаклланишини ҳатто тасаввур ҳам этиб бўлмайди. Истиқлол мафкураси эркин тафаккурга таянади, у демократик жамият ҳаётининг муҳим қонунияти, миллий мафкурани яратиш, ҳимоя қилиш ва такомиллаштиришнинг зарур шартидир. Эркин тафаккур шахс фаоллигини оширади, уни бунёдкорлик ишларига илҳомлантиради. Истиқлол мафкураси кишилар онгига сингдирилиши билан уларда Ватан тақдири учун масъуллик, ягона Ватан туйғуси шаклланади. Чунки шахсий ғоя ва манфаатлар шахс фаоллигини кучайтирувчи омил бўлса, истиқлол мафкураси ўзида бутун бир халқнинг ҳаётий манфаат ва интилишларини акс эттиради. «Ватанга муҳаббат ҳисси одамнинг қалбида табиий равишда тугилади. Яъни инсон ўзлигини англагани, насл-насабини билгани сари юрагида Ватанга муҳаббат туйғуси илдиз отиб, юксала боради. Бу илдиз қанча чуқур бўлса, тугилиб ўсган юртга муҳаббат ҳам шу қадар чексиз бўлади»26 Истиқлол мафкураси жамиятимизда илғор ғоялар устуворлик қиладиган соғлом ижтимоий муҳитни яратишга ёрдам беради. Демократик қадриятларнинг кенг ривожланиши қарашлар хилма-хиллиги ва фикрлар ранг-баранглиги (плюрализм) нинг қарор топишига олиб келади. Кишилар руҳан юксакликка, яна ҳам бахтли ва фаровонроқ ҳаёт кечиришга интиладилар. Бундай ҳаётга эришишнинг турли восита ва йўллари мавжуд бўлиб, у турли ғояларда ўз ифодасини топади. Ғоялар илмий-назарий ёки диний асосга эга бўлади. Демократик жамият ақл ва тафаккур пойдевори устида кад кўтаради, дунёвий илм-фан ва техника жамият тараққиётининг асоси ҳисобланади. Ижтимоий ҳаёт тобора интелектуаллашиб бораётган, илмий тафаккур инсоният маънавиятининг устувор йўналишига айланаётган ҳозирги шароитда кўпроқ илмий-назарий асосга эга бўлган илғор ғоялар устунлик қилади. Соғлом ижтимоий муҳитни яратмай туриб, илғор ғояларнинг устуворлигини таъминлаб бўлмайди. Демократик жамиятда соғлом ижтимоий муҳит–демократик принципларни ҳурмат қилиш, конституция талабларига буйсуниш, ижтимоий тартибларга онгли равишда итоат қилиш, ижтимоий адолатни қарор топтириш демакдир. Миллий истиқлол мафкураси жамиятдаги турли ижтимоий гуруҳлар, синфлар, табақалар манфаатларини акс эттирар экан, жамият ҳаётига таҳдид соладиган гиёхвандлик, коррупция, ўғрилик, порахўрлик сингари ижтимоий иллатларга қарши курашишни тақозо этади. Янгича фикрлайдиган, мутелик туйғусидан холи бўлган маънавий баркамол авлодни тарбиялаш истиқлол мафкурасининг муҳим вазифасидир. Ижтимоий ҳаёт ўртага қўяётган муаммолар ижодий фикрлайдиган, ташаббускор ва юксак маънавиятли инсон шахсини шакллантиришни талаб этяпти. Миллий мафкура давр талаблари ва хусусиятларини якқол ифода этгани учун ҳам кишилар қалбига тез етиб боради ва ҳаёт дастури бўлиб хизмат қилади. Миллий мустақиллик туфайли янги тарихий даврга қадам қўйдик: бир томондан, мустабид тузумнинг инсон табиатига зид мафкураси ва сиёсатидан, қарамлик, итоаткорлик туйғусидан халос бўлдик, иккинчидан, кўп асрлик тарихга эга бўлган миллий давлатчилигимиз пойдеворини қайтадан тиклаш, ўз ватанимизда эркин ва озод яшаш, табиий ва маданий бойликларимиз, маънавий меросимиздан баҳраманд бўлиш имкониниққулга киритдик. Янги ҳаёт, янгича турмуш, янгича фикрлашни, ташаббускор ва шижоаткор бўлишни талаб этяпти. Эркин ва мустақил тафаккурсиз бозор муносабатларига ўтишни тасаввур этиб бўлмайди. Ижтимоий ҳаётнинг истисносиз барча соҳаларида рақобат муҳити амал қилар экан, бу курашда фақат билимдон, тадбиркор ва уддабурон кишиларгина енгибчиқ адилар. Демократик жамият ҳаётида юксак маънавият шунчаки фазилат, сифатгина эмас, балки ижтимоий ўзгаришларнинг зарур шарти ҳамдир. Миллий истиқлол мафкураси ўзида халқимизнинг эзгу орзу-умидлари ва ҳаётий манфаатларини ифода этар экан, бу мақсадларга эришишнинг зарур шарти сифатида баркамол инсон шахсини шакллантиришга алоҳида эътибор беради. Чунки маънавий баркамол кишиларгина шахсий ва умуммиллий манфаатлар уйғунлигини теран англайди, Ватан озод бўлмаса, шахс озод бўла олмаслигини тушунади. Мамлакатимизда таълим-тарбия соҳасида амалга оширилаётган туб ислоҳотлар баркамол инсон шахсини шакллантиришга қаратилган бўлиб, халқимизнинг миллий манфаатларига, эзгу мақсадларига тўла мос келади. Миллий истиқлол мафкураси биринчи навбатда ҳаётга эндигина қадам қўяётган ёш авлоднинг ҳаётига янгича маъно ва мазмун бахш этишга, унда фаол ҳаётий позицияни шакллантиришга қаратилгандир. Чунки ёшлар фақат миллий ғоя тимсолидагина мамлакат тараққиёти, юрт тинчлиги ва халқ фаровонлигини таъминлашнинг муҳим воситасини кўрадилар. ғшлар табиатан турли ғояларга қизиқувчан ва уларга тез берилувчан бўладилар. Миллий истиқлол мафкураси ҳали турмушнинг аччиқ-чучугини татиб кўрмаган, ҳаётий тажрибага эга бўлмаган ана шу авлодни миллий манфаат ва тараққиётимизга ёт бўлган сохта ва бузғунчи ғоялар тажовўзидан ҳимоя қилади, фуқароларда мафкуравий иммунитетни шакллантиради. «Иммунитет» аслида тиббиётга оид тушунча бўлиб, инсон организмининг турли ташқи таъсирлар ва касалликларга қаршилик кўрсатиш қобилиятини англатади. Жамият ва шахс ҳам худди жонли организм сингари муттасил равишда мафкуравий босим ва тазйиқлар таъсирини сезиб яшайди. Миллий истиқлол мафкураси эса жамият аъзоларида миллий манфаат ва мақсадлар учун бутунлай ёт бўлган ғоя ва мафкурага қаршилик кўрсатиш, уларга қарши курашиш қобилиятини шакллантиради. Инсоният тараққиётга интилар экан, унда бунёдкорлик ҳисси мавжуд экан, илғор ғоялар дунёга келаверади. Босқинчилик, талончилик интилишлари бузғунчилик ғоялари таъсирида юзага чиқади. Шу боисдан ҳам бундай зарарли ғояларга қарши курашга доимо тайёр туриш, ёт ғоя ва мафкуралардан огоҳ бўлиш ҳаётий зарурат бўлиб қолмоқда. Мамлакатимизнинг кўпмиллатли халқи онгида «Ўзбекистон – ягона Ватан» деган тушунчани қарор топтириш – истиқлол мафкурасининг муҳим вазифаларидан биридир. Бунда «Ягона Ватан» ғояси ўзининг туб моҳияти билан миллий мустақиллигимизга путур етказадиган маҳаллийчилик, ошна-оғайнигарчилик иллатларини таг-томири билан йўқотишда, юртимизда истиқомат қилаётган турли хал ва миллат вакилларида ягона ватан фарзанди эканлиги билан фахрланиш туйғусини тарбиялашда муҳим аҳамият касб этади. Миллий истиқлол мафкураси донишманд халқимизнинг «куч – бирликда», «бирлашган ўзар, бирлашмаган тўзар» сингари мақол ва ҳикматли сўзларининг моҳият ва мазмунини теранроқ англаш, кишиларда ватанпарварлик, инсонпарварлик, қонунни ҳурмат қилиш, эл-юрт хизмати учун доимо шай туриш, иймон-эътиқодли, инсоф-диёнатли, сахий ва ҳалол бўлиш каби олижаноб фазилатларни тарбиялайди. Ватаннинг саждагоҳ сингари муқаддаслигини теран англаш, фидокорона меҳнати билан ризқ-рўз бунёдкори бўлган захматкаш халқка, она-заминга, тарих ва маданий меросга, аждодларимиз меросига ҳурмат ҳиссини тарбиялайди. Ватан равнақи, эл-юрт тинчлиги ва халқ фаровонлиги учун фидойилик иймон-эътиқодли аждодларимиздан бизгача етиб келган буюк меросдир. Чет эл босқинчиларига қарши сабот-матонат билан курашган Широқ, Тўмарис, Жалолиддин Мангуберди, Темур Малик сингари улуғ саркарда ва халқ қаҳрамонларининг жасорати бугунги кунда ҳам ватандошларимизда фахр ва ғурурланиш туйғусини кучайтиради. Мустабид тузум қатағонларининг қурбони бўлган Фитрат, Чўлпон, Абдулла Қодирий, Усмон Носир ва бошқаларнинг жасорати эл-юртимиз мустақиллиги, озодлиги йўлидаги фидойиликнинг ёркин намунасидир. Халқимиз онгига иймон-эътиқод, ҳалоллик, инсоф-диёнат, меҳнатсеварлик, сахийлик фазилатларини сингдириш миллий истиқлол мафкурасининг муҳим вазифасидир. 1) Ўзбекистон халқининг туб манфаатларини ифода этиши. Президент Ислом Каримов бу муҳим хусусият тўғрисида: «Ҳар қандай инсон, табиийки, мурод-мақсадсиз яшамайди. Бинобарин, токи ҳаёт мавжуд экан, мамлакатлар, давлатлар ва уларнинг манфаатлари бор экан, улар ўз тараққиёт йўлини, эртанги кун уфкларини ўзининг миллий ғояси, миллий мафкураси орқали белгилаб олишга интилади... Мафкуранинг ҳаётийлиги унинг халқ табиатига, турмуш ва тафаккур тарзига нечоғли мос бўлиши, энг муҳими, жамиятнинг миллий манфаатларини, орзу-интилишларини қай даражада акс эттириши билан белгиланади»,27 – деб ёзади. Миллий мафкура халқнинг мақсад ва интилишларини ифода этади, халқ руҳини кўтаради, уни эзгулик ва бунёдкорлик ишларига даъват этади, жамият дуч келган муаммолар ечимини топишга ёрдам беради. Масалан, ХХ асрда дунё ҳамжамияти эътироф этган ижтимоий тараққиётнинг япон моделини олайлик. Япон миллий мафкураси «миллат – давлатчилик тизими», «фуқаролик бурчи», «Япон руҳи», «тадбиркорлик», «умуммиллийлик», «фидойилик», «жамоага садоқат», «модернизация» каби ғоя ва тушунчаларга асосланиб, мамлакатнинг тез тараққий этиши учун пойдевор бўлди. 2) Ўтмишни келажак билан боғловчи маънавий кўприк эканлиги. Миллий мафкура бир неча авлодларнинг ақл -заковати билан яратилади, у кейинги авлодлар томонидан янги мазмун билан бойитилиб борилади. Аждодлар билан авлодлар ўртасидаги ворислик миллий мафкурада ўз аксини топади. Чунки унда аждодларнинг асрий орзу-умидлари мужассам бўлади. Миллий мафкура ўзига хос эстафета сифатида бугунги авлодни аждодлар билан боғлайди, миллий қадрият сифатида эъзозланади. Миллий мафкуранинг ҳаётийлиги миллатнинг фаоллигидан далолат беради. Президентимиз сўзлари билан айтганда, миллий мафкура халқнинг халқ, миллатнинг миллат бўлишида муҳим восита бўлиб хизмат қилади. Шу маънода «Жаҳон тажрибасига назар ташласак, миллатнинг мафкураси бир эмас, балки бир неча авлоднинг умри давомида ишлаб чиқилиши ва такомилга эришувига гувох бўлишимиз мумкин. Бутун халқни бирлаштирадиган байроқ бўлмиш мафкурани шакллантириш учун инсоният тарихининг турли даврларида Худонинг ўзи ақл-заковат, истеъдод, куч-қувват ато этган, ёркин тафаккурга эга бўлган буюк шахслар захмат чекканини кўрамиз». 3) Миллий мафкуранинг яна бир муҳим хусусияти кишиларни буюк мақсадлар сари бирлаштирувчи ва сафарбар этувчи куч анлигидадир. Тарихнинг муайян босқичларида чет эл босқинчиларига қарши кураш, ватан мустақиллиги учун кураш, эл-юртни ободонлаштириш ғояси аждодларимизни эзгу мақсадлар атрофида бир тан-бир жон бўлиб бирлашишга даъват этган. Бунга, 20-йилларида ўлкамизда кенг қулоч ёйган миллий озодлик ҳаракати мисол бўлиши мумкин. 4) Миллий истиқлол мафкураси жамият аъзолари бунёдкорлик фаолиятининг ўзига хос мезонидир. Халқнинг интеллектуал – маънавий салоҳияти миллий истиқлол ғояларини қай даражада ҳаётга татбик эта олишида, аждодлар орзу-умидини қай даражада руёбга чиқара билишида якқол намоён бўлади. 5) Миллий истиқлол мафкурасининг яна бир муҳим хусусияти кишиларни яратувчан фаолиятга сафарбар этиши, ғоявий ҳимоя воситаси эканлиги билан белгиланади. 6) Миллий истиқлол мафкураси ёш авлодни тарбиялашнинг бекиёс омилидир. Чунки, у «халқнинг, миллатнинг ўтда ёнмайдиган, сувда чўкмайдиган ўлмас эътиқодидир». (И. Каримов.) Миллий истиқлол ғояси ёшлар ҳаётининг маъноси ва мазмунини белгилайди, миллат, Ватан равнақи, буюк келажакни барпо этиш учун яшаш ва курашиш чинакам инсоний саодат эканлигини якқол кўрсатади. Мустақил фикрга эга бўлган, ўз кучига, ўзи танлаган йўлнинг тўғрилигига ишонган инсон порлоқ келажакка дадил интилиш билан яшайди. У жамиятдаги фикрлар хилма-хиллигидан чўчимайди, балки замонавий билим ва ҳаёт ҳақиқатига суянган ҳолда ҳар қандай ғаразли ният, таҳдид ва интилишларни фош қилишга қодир бўлади. Хуллас, миллий истиқлол ғояси ўзининг энг олий мақсади, вазифалари ва хусусиятларига эга. Унинг олий мақсади юртимизда озод ва обод Ватан, эркин ва фаровон ҳаёт, ҳуқуқий демократик давлат ва фуқаролик жамиятини барпо этиш йўлида халқимизни жипслаштириш, кишилар онгида мустақил дунёқараш ва огоҳлик ҳиссини камол топтириш, комил инсонни вояга етказиш, фуқароларимизда мафкуравий иммунитетни тарбиялаш билан узвий боғлиқ бўлиб қолаверади. Мафкуравий иммунитет (лат. Озод булиш) - мафкуравий таъсир, ёт гояларга карши тура олиш дегани Иммунитет тугма булади, мафкуравий иммунитет эса –шаклланади. Мафкуравий иммунитет тизими: 1-билим (аммо шовинизм хам билимга таянади) 2-Кадриятлар тизими 3-ижтимоий –иктисодий, сиёсий ва маданий маърифий сохалардаги аник мулжал ва максадлар тизими билан боглик. Мафкуравий профилактика – ёт гояларнинг кириб келишининг олдини олиш ва уларни йукотишга каратилган чора – тадбирлар мажмуи, тугри ташкил этилган таълим- тарбия тизимидир. Бугун дунё шиддат билан ўзгармоқда. У атомлар ваҳимасидан, омилкорлик билан сингдирилаётган, тажовуз ва агрессиянинг янгича услубларидан зир титраб турибди. Инсоният ақли ва қўли билан самода, ерда жойлаштирган оммавий қирғин қуроллари хавотири, ён атрофимизда содир этилаётган террористик ҳаракатлар, қудратли давлатларнинг мустақил давлатларнинг ички ишларига аралашиши, нуфузли халқаро ташкилотлар қўли билан сиёсий, иқтисодий босим ўтказилиши, ўз манфаати йўлида бошқаларнинг миллий манфаатларини топташга интилиш, зўравонлик, сиёсий босим ўтказишлар одатий тусга кириб, турли мафкуравий тажовузлар уюштирилмоқда. Президентимизнинг узоқни кўра олиш салоҳияти, изчил сиёсати туфайли мафкуравий тажовуз ва хуружларнинг ёш ва мустақил давлатимизга ўтказиши мумкин бўлган мафкуравий-ғоявий таъсирини олдиндан сезиб "Мафкуравий полигон", "Мафкуравий иммунитет" ва "Мафкуравий профилактика" тушунчалари илмий ва тарғибот муомалага киритилганлиги бизнинг шу соҳадаги дунёқарашимизни ўзгартириб, жаҳон сиёсатига, унинг манфаатдорлигига янгича қарашда кўзимизни очди. Масаланинг хавфли томони шундаки, "бу сиёсий ғирромлик, иккиюзламачилик, риёкорлик" сингари мафкуравий курашларни олдиндан кўра билиш, унинг мақсад ва моҳиятини ҳамма ҳам чуқур таҳлил қилишга қодир эмас. Кўпинча бундай ҳаракатдаги мақсадлар кутилмаганда рўй беради. Жуда катта кулфатлар, йўқотишлар ва қурбонларга сабаб бўлади. Энг ёмони тинч аҳоли қурбон бўлиб, беқарор вазият вужудга келади. Ижтимоий ривожланиш ва тараққиётга тўсиқ бўлиб қолади. Одамларда эртанги кунга ишончсизлик, яқин кишиларининг, ўзининг тинч осуда ҳаётидан хавотирлик кучаяди. Энг ёмони, воқеаларнинг ноаниқ ривожланиши, жамиятнинг режали ривожлантирилишини издан чиқаради. Бугунги кунда "Мафкура полигонлари ядро полигонларидан кучлидир",-деган ғояни ана шундай воқеалар исботламоқда. 1998 йил Президентимиз "Тафаккур" журнали бош муҳаррирининг саволларига берган жавобида: "Мафкура, бу–жамият аъзоларининг барчасини ягона миллий байроқ атрофида бирлаштирадиган, халқимиз ва давлатимизнинг дахлсизлигини асрайдиган, элу юртимизни энг буюк мақсадлар сари чорлайдиган ягона ғоя",- деган эди. Президентимизнинг миллий мафкура, миллий ғоя тўғрисидаги дастурий фикрлари, миллий бирлик масаласини очиқ англаш, ундан мустақилликнинг маънавий асосларини мустаҳкамлаш омили сифатида илмий фикрлашга имконият яратиб берди. Зеро, ҳозирги дунёдаги агрессиянинг омилкорлик билан ўтказаётган янгича услубларига қарши ўзимизнинг мустаҳкам жипслигимизни намойиш этиб, халқимизни бирлаштириш лозим. Давлатимиз раҳбари "Миллий ғоя тарғиботи ва маънавий-маърифий ишлар самарадорлигини ошириш тўғрисида"ги қарорида: "Бозор иқтисодиётига ўтар эканмиз, миллий қадриятларимиз, миллий тарихий турмуш тарзимизни, кишиларнинг дунёқараши, мафкураси, фикрлаш тарзини ҳисобга оламиз. Ўзбек халқи тарихан жамоа туйғусига мойил",-деган эди. Биз барча ишларда ҳашар қилиб, тўйда ҳам, азада ҳам ёнма-ён туриб, оддий ва ташвишли кунларда ҳам бир-бирининг ҳолидан хабар олиб, каттанинг ҳурматини, кичикнинг иззатини жой-жойига қўйиб, бева-бечораларнинг, етим-есирларнинг бошини силаб, хуллас, одамгарчиликни, маънавиятни барча мақсадлардан устун қўйиб яшаётган инсонларнинг фарзандлари бўламиз. Ҳозирги кунда мафкура ва демократия тушунчалари кенг жараён бўлиб, файласуфлар ва зиёлилар турли атамаларда кенг талқин қилмоқдалар. Мафкура фалсафий категория сифатида муайян бир ижтимоий гуруҳ ёки миллатнинг, партия ва давлатнинг туб манфаатларини назарий жиҳатдан асословчи ва ҳимоя қилувчи фалсафий, сиёсий, ҳуқуқий, диний, маънавий-маърифий қарашларнинг бутун бир тизимига айтилади. Демак, ўзбек халқининг миллий мафкураси миллатимизнинг туб манфаатларини назарий, илмий асословчи ва ҳимоя қилувчи фалсафий, ҳуқуқий, сиёсий, маънавий, маърифий, диний қарашларнинг яхлит бир тизимидир. Ҳар бир инсоннинг мавжудлиги унинг мафкурасида акс этади. Лекин мафкурани кўриб ҳам, ушлаб ҳам бўлмайди. Бу дегани мафкура қуруқ тушунча, мавҳум тасаввур эмас. Мафкура аниқ, доимо сезиб турадиган, инсонни фаолиятга ундайдиган, унга руҳий-мафкуравий қудрат бағишлайдиган мақсадлар. Инсоният узоқ тарихий тараққиёт давомида қўлга киритган барча ютуқлари, дунёни ва ўзини англаши, шахс ақл-заковати, огоҳлиги ва идроки айнан ана шу мафкура орқали мавжуд бўлади. Мафкурасиз башарият инсонийлик уммонидан саҳрога улоқтириб ташланади. Мафкурасиз жамият ҳам, давлат ҳам, одам ҳам бир қадам ҳам олға юролмайди. Инсоният ўз тарихида нимани йўқотган бўлса, бу мафкуравий жиҳатдан камбағаллиги оқибатидир. Ўз тарихида нимага эришган бўлса барча бойликлар, кашфиётларнинг асоси – мафкурадир. Мафкуранинг илоҳий қудрати шундаки, эзгу ишлар, олижаноб фазилатлар, муқаддас қадриятлар ва гўзал урф-одатлар тафаккур қуролига айлангандагина, ҳар бир инсоннинг, ҳар бир миллатнинг мустақкам ҳимоячисига айланади. Шунинг учун ҳам мафкура ҳар қандай қуролдан қудратли, кучли. Истиқлол йилларида жамият миллий мафкурасини шакллантиришда жуда катта беқиёс ишлар амалга оширилди. Миллий қадриятларимиз, урф-одатларимиз, тарихий анъаналаримиз, муқаддас зиёратгоҳларимиз тиклана бошлади, миллий тилимиз давлат тили сифатида қабул қилиниб, ривожланишининг ҳуқуқий ва мафкуравий асослари яратилди. Шуларнинг натижасида жамиятда мафкуравий янгиланиш юзага кела бошлади. Ижтимоий ҳамкорлик ва миллатлараро тотувлик, динлараро толерантлик вужудга келди. Президентимиз 2000 йил 6 апрел куни Оқсарой қароргоҳида файласуфлар, тарихчилар, сиёсатшунослар, социолог, психолог, педагог ва адабиётшунос олимлар, журналистлар, таниқли адиблар, жамоат ташкилотлари вакиллари ҳузурида "Миллий мафкура – келажак пойдевори" – деган мавзуда нутқ сўзлади. Унда "Миллий мафкурамиз, биринчи навбатда, халқимизнинг азалий анъаналарига, удумларига, тилига, динига, руҳиятига, бир сўз билан айтганда, миллий қадриятларимизга, халқимизнинг дунёқараши ва тафаккурига асосланиб, шу билан бирга, замонавий, умумбашарий, умуминсоний ютуқлардан озиқланган, уларни ўзига қамраб олган ҳолда, юрт тинчлиги, Ватан равнақи, халқ манфаати ва фаровонлиги йўлида хизмат қилмоғи даркор"-дейилди. "Мен яна бир бор такрорлайман: мафкура ҳар қандай жамият ҳаётида зарур",-дея таъкидлади давлатимиз раҳбари.-Чунки тафаккур бўлмаса одам, жамият, давлат йўлини йўқотиши муқаррар. Қаердаки мафкуравий бўшлиқ вужудга келса, ўша ерда бегона мафкура ҳукмронлик қилиши ҳам табиий. Энг даҳшатлиси – бу фикр қарамлиги, тафаккур қуллигидир. Агар соддароқ қилиб айтадиган бўлсак, халқимизнинг "Ёғочнинг бўшини қурт ейди",-деган мақолини эслайлик. Худди шу каби мафкураси бўш, ўзининг мустақил дунёқарашига, фикрига эга бўлмаган одамга ҳар қандай маккор таъсирини ўтказа олади". "Миллий ғоя тарғиботи ва маънавий-маърифий ишлар самарадорлигини ошириш тўғрисида"ги қарорда таъкидлаб ўтилганидек, ҳақиқатдан ҳам Ватанимиз мустақиллигининг маънавий-мафкуравий асосларини мустақкамлаш, миллий қадриятларимиз, анъана ва урф-одатларимизни асраб-авайлаш, халқимиз, айниқса, ёш авлод қалби ва онгига она юртга муҳаббат, истиқлолга садоқат туйғуларини чуқур сингдириш масаласи бугунги кунда тобора долзарб аҳамият касб этмоқда. Олдимизда катта тўй-томошалар, қутлуғ кунлар турибди. Халқимиз бугунги ҳаёт, эртанги кунга катта ишонч билан қарамоқда. Бу ишончнинг негизида мужассам бўлган куч-бу ҳамшаҳарларимизнинг онгу тафаккурида рўй бераётган туб миллий-мафкуравий, миллий-ғоявий ўзгаришлардир. Самарқанд заминида яшаб, меҳнат қилаётган одамларнинг кайфияти, орзу-интилишлари ана шу миллий-мафкуравий ўзгаришларнинг намоёнидир. Лекин бунёдкорлик йилларида бошимиздан кечирган ташвишли, хунук воқеалар, турли тажовузлар, фарзандларимизни йўлдан уришлар ҳушёрликка, мафкуравий курашларда огоҳликка чорламоқда. Ҳаётнинг ўзи ёшлар тарбиясига, фарзандлар ҳаётига устувор вазифа сифатида қарашни талаб қилмоқда. Тарихдан маълумки, энг катта хавф ичимиздан чиқиши мумкин. Чунки мамлакатимиздаги тинч–осуда ҳаётни, ислоҳотларни, амалга оширилаётган бемисл бунёдкорлик ишларни кўролмаётганлар аввало ёшларни тўғри йўлдан оздириш, онгини заҳарлаш билан шуғулланади. Гўёки уларга динни ва тилни ўргатмоқчи, таълим бермоқчи бўлади. Аслида бундайларнинг нияти ғаразли, кўнгли тоза эмас. Улар болтанинг сопини ўзидан чиқариб, душманни ўз ичимиздан чиқаришга уринади. Буни энди ҳар бир инсон теран англамоғи, унга қарши онгли курашмоғи керак. Миллатимизнинг асрлар давомида шаклланган ва аждодлардан авлодларга ўтиб келаётган шарқона миллий мафкурасига, жумладан фарзанд тарбияси борасидаги қадриятларига, урф-одатларига, анъаналарига завол етказмаслигимиз керак. Бу кескин жараёнлар ҳар биримиздан ҳар бир ишда, ҳар бир қадамда ғоят мафкуравий сезгирликни, ғоявий ҳушёрликни, ҳар қандай янгиликка теран кўз, чуқур мулоҳаза билан қарашни талаб этади. Бу борада таълим-тарбия, ўқув муассасалари, оммавий ахборот воситаларининг ўрни ва роли, "Миллий ғоя тарғиботи ва маънавий-маърифий ишлар самарадорлигини ошириш тўғрисида"ги қарорнинг аҳамияти бениҳоя катта эканлигини ҳамиша таъкидлаш ўринлидир. Orol muammosi. Orol dengizi va unga tutash hududlar O’rta Osiyo mintaqaviy ekotizimining shimolida joylashgan. Umumiy maydoni 473 ming kv. km., aholisining soni 3 mln.dan ortiq. Orol dengizi materikning ichida joylashgan yirik suv havzasi bo’lib, dengiz va ko’l hususiyatlariga ega, Turon past tekisligi Osiyo qismining janubiy-g’arbiy qismida, Qozog’iston va O’zbekiston Respublikasining tropik bo’lmagan cho’l zonasida joylashgan. Dengizga suv Amudaryo va Sirdaryodan oqib keladigan suvning hajmi bilan belgilanadi, ularga o’z navbatida iqlim, gepteknotik va antropogen omillar, shuningdek hajmi dengizning morfologik xususiyatlari va iqlim sharoitlariga bog’liq bo’lgan suv yuzidan bug’lanish ham ta’sir qiladi. 1960-yillargacha Orol dengizining sathi nisbatan barqaror bo’lgan. Amudaryo va Sirdaryoning yillik oqib keladigan suvi (yiliga – 54 kub.km.) va atmosfera yog’inlari (yiliga – 9 kub.km), dengiz yuzasidan bug’lanish natijasida yo’qotiladigan suvning o’rnini qoplar edi. Keyingi o’n yilliklarda sanoatning o’sishi va sug’oriladigan yerlarning kengaytirilishi hisobiga suvni iste’mol qilish ortib bordi, undan tashqari bir qator yillarda qurg’oqchilik bo’lishi daryo suvlarining Orol dengiziga quyilishini asta-sekin kamayishi oxir-oqibatda uning quyilishini butunlay to’xtatishga olib keldi. 90-yillarning boshiga kelib, dengiz sathi 39 metrgacha pasaydi, suv hajmi 400 kub.km.gacha kamaydi, dengizning yuza maydoni 4000 kv.km.gacha kamaydi, minerallashisah darajasi 21 gramgacha oshdi. Paxta maydonlarini sug’orish uchun suvdan ho’jasizlarcha foydalanish keyengi yillarda Orol dengiziga Amudaryo vaSirdaryo suvlarining oqib borishini to’xtatib qo’ydi. Uning sathi 14 m.dan ko’pga tushib ketdi, akvatoriya maydoni 60-yillarning boshiga qiyoslanganda 1/3 ga kamaydi, suv hajmi esa 60% kamaydi. Orol dengizining qurigan tubi bugungi kunga kelib 26 kv.km.dan ko’pga cho’zilib ketgan, bu maydonning 2/3 qismi sho’rxok yerlardir. Mutaxassislarning hisob-kitoblariga ko’ra, bu maydondan Orol dengizining turli tomonlariga har yili 75 mln. tonnagacha qum va chang tarqaladi. Orol dengizi tubidan har yili 65 mln. tonnadan ko’proq mayda dispersli chang va tuzlar uchib ketadi. Orol tubidagi tuz va mayda qumlar Ustyurt platosidan o’tib, Kaspiy dengiziga ham borib tushmoqda va u yerda suv yuzasi bug’lanishining tik yo’nalishlariga duch kelib, iqlimshunos va ob-havo sohasi mutahassislariga yaxshi tanish bo’lgan chang-tuzli bulutlarni hosil qilmoqda va juda katta balandlikka ko’tarilib, ulkan masofalarga tarqalmoqda. Orol dengizining qurishi mintaqa iqlimining o’zgarishiga olib keladi. Ilgari orol dengizi havoning namligi va haroratini tartibga soluvchi omil hisoblanadi. Oxirgi yillarda iqlim sezilarli darajada o’zgardi, haroratning yillik amplitudasi o’rtacha 1,5 – 2 baravarga o’sdi: yoz issiqroq, qish esa sovuqroq keladigan bo’ldi. Chang-to’zonlar ko’paydi, bahorgi va kuzgi sovuqlar cho’ziladigan bo’lib qoldi, vegetatsiya davri 15-20 kunga qisqardi. Kasallikkka chalinish, ayniqsa, bolalar va ayollarda ko’paydi, o’lim darajasi ham oshdi. Orolbo’yi aholisi sog’lig’ining yomonlashuviga ekologik omillardan tashqari, tibbiy muassasalar ishidagi kamchiliklar ham sabab bo’lmoqda. Ko’pgini aholi punktlarida markazlashgan suv bilan ta’minlash tizimi yo’qdir. Mintaqadagi ekologik holat yomonlashuvining yana bir sababi Amudaryo va Sirdaryo suv manbalarining ifloslanishi, bu daryolardan xo’jasizlarcha foydalanish, ularning o’zanlarini tozalamaslikdir. Yuqori darajada minerallashgan kollektor-drenaj suvlarining daryoga oqizilishi daryo suvining me’yoridan ortiq minerallashishiga olib kelmoqda. Bakteriyalarning umumiy soni yo’l qo’yiladigan darajadan 5-10 baravar oshiqdir. Orol dengizi qurishining yana bir sababi mintaqada rivojlanish strategiyasining noto’g’ri tanlangani, qishloq va suv ho’jaligi rivojlanishining samarali emasligi, sug’orish inshootlarini loyihalash, qurish va ulardan foydalanish darajasi pastligi, eski, o’rta asrlardan qolgan tehnologiyalardan foydalanish, yangi ilg’or tehnologiyalarni qo’llashni rad etish, istiqbolli rivojlanish rejalarining ishlab chiqarilmaganidir. Shuningdek, qishloq va suv ho’jaligini o’ylamay-netmay ixtisoslashtirish va kimyolashtirish inqirozni yanada chuqurlashtirdi. Orol dengizi havzasi tabiiy muhitining hozirgi ahvolini tahlil qilish bu mintaqada ekologik vaziyatning yanada keskinlashganini ko’rsatmoqda. Orol muammosi yanada kuchaymoqda va yildan-yilga mintaqada yangi-yangi muammolarni keltirib chiqarmoqda. Bu muammolarning yildan-yilga keskinlashuvi ularni tez hal qilish zarurligini ko’rsatmoqda. Birinchi guruh loyihalari – Orol dengizini suv bilan to’ldirish uchun ichki suv resurslarini to’plab, dengizga tashlashni taklif etadi; Ikkinchi guruh loyihalari – Orol dengizini suv bilan to’ldirish uchun tashqaridan suv olib kelishni taklif etadi. Hozirgi kunda ikkinchi guruh loyihalari, ayniqsa keng muhokama qilinmoqda. Bunda, Rossiyaning sersuv daryolaridan yiliga 100 kub.km.gacha suvni Qozog’iston va O’zbekistonning kamsuvli hududlariga tashlash nazarda tutilmoqda. - Sariqamish, Dengizko’l, Sultondog’, Mohonko’l, Arnasoy-Aydarko’l va Sudoche ko’llari suvlarini - Suv fesurslarini hududiy taqsimlashni yaxshilash, sug’orish tehnologiyalarini yaxshilash, gidromeliorativ tizimning samaradorligini oshirish hisobiga tejab qolinadigan suvlarni Orolga yo’naltirish va boshqalar. Ko’rilayotgan chora-tadbirlarga qaramay, dengizning qurish jarayoni davom etmoqda, ekotizim buzilishining salbiy oqibatlari natijasida Orolbo’yining cho’lga aylanish jarayoni to’xtamayapti. Agar bu holatning oldi olinmasa, hududi mintaqaning 650.000 kv.kmni tashkil etadigan Qizilqum va Qoraqum cho’lllari tutashib ketadi va Orol dengizining qurishi hisobiga cho’l zonasi yana 10% ga ko’payadi, va natijada yangi cho’l – Orolqum vujudga keladi. Orol dengizi va Orolbo’yi muammolari faqatgina Orol dengizi havzasida joylashgan davlatylar va u yerdagi aholining muammosi bo’lib qolmay, butun dunyo hamjamiyatining muammosi bo’lishi kerak, chunki Orol muammosi – hozirgi zamin global ekologik muammolar ro’yhatida LotinAmerikasidagi tropik o’rmonlarning tugashi bilan bir qatorda turuvchi birinchi darajali muammo bo’lib hisoblanadi. Orol muammosi O’zbekiston Respublikasining tashqi siyosatida markaziy o’rinni egallaydi. O’zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A. Karimov BMT Bosh Assambleyasining 48,50-sessiyalari va Ming yillik sammitda qilgan ma’ruzalarida, YXHTning sessiyalarida, nufuzli halqaro tashlkilotlar va konferensiyalarning minbarlaridan turib so’zlagan nutqlarida dunyo hamjamiyati va butun insoniyatning halokati bo’lgan bu muammoni hal etishga chaqirdi. Shuni ta’kidlash kerakki, Orol dengizi va Orolbo’yi muammolari Markaziy Osiyo davlatlarining hamkorligida hal etilishi lozim bo’lgan birinchi darajali muammolardan bo’lib, bu o’z navbatida Markaziy Osiyo mintaqasidagi barcha davlatlarning o’zaro foydali hamkorligini rivojlantirish uchun tayanch nuqta hisoblanadi. Orol muammosini hal etish uchun Markaziy Osiyo davlatlarining boshliqlari Nukus, Olmota, Bishkek deklaratsiyalarini qabul qildilar. Bu deklaratsiyalar Orol dengizi va Orolbo’yi muammolarini hal etish bo’yicha mintaqa davlatlari o’rtasida hamkorlikning asosiy yo’nalishlarini belgilab berdi. Hozirgi paytga kelib Orol dengizi havzasi muammosi bo’yicha Davlatlararo kengash tashkil etildi, bu kengashning qarori asosida Ijroiya qo’mitasi tuzildi. Shuningdek, Markaziy Osiyo davlatlari boshliqlari qarorlari asosida institutsional harakatlarga ega birqancha hujjatlar qabul qilindi. Bu tizimda Orolni qutqarish bo’yicha Xalqaro Fond muhim rol o’ynaydi. Bu fondning huquqiy maqomi Markaziy Osiyo davlat boshliqlari tomonidan qabul qilingan ko’p sonli bitim va aktlarda mustahkamlangan. Shunday qilib, ekologik sog’lomlashtirish bo’yicha dastur, loyiha va konsepsiyalarni ishlab chiqish va joriy qilish, Orol dengizi va Orolbo’yi havzasi holatini yaxshilash, Markaziy Osiyo mintaqasi davlatlariga, jahon hamjamiyatiga, ularni o’rab turgan tabiatga nisbatanharakatlarni rejalashtirishga, undan tashqari Rio-de-Jeneyro Deklaratsiyasi prinsiplarini hisobga olgan holda, hozirgi va kelajak avlodlarning huquqlarini hurmat qilish. Ekotizim evolyutsiyasi jarayonlarini chuqur his etish, ekologik fanni boyitib, atrof-muhitni yaxshilashga o’z hissalarini qo’shishga katta yordam beradi. Publik releyshns. Жамият тараққиёти доимий янгиланиш, ўсишни бошидан кечирган. Ҳар бир маданий кўтарилиш ўзигача бўлган ютуқларни жамлаган, бойитган ва янги-янги оқимларни бирлаштириб, олға силжишда давом этган. Тараққиёт тарихига Шарқ ва Ғарб халқлари навбатма-навбат ҳисса қўшиб келганлар. Жаҳон халқлари орасидаги иқтисодий ва маданий алоқа тобора ривожлана борган ва у ҳозирги пайтда янги куч билан мустаҳкамланмоқда. «янги куч»лар турлича кўринишда бўлиши мумкин. Шулардан бири – Паблик рилейшнз фанидир. Инглиз тилидаги «Rublic Relations»дан олинган Паблик рилейшнз (PR – пиар) атамаси – «Жамоатчилик билан алоқалар», «оммавий алоқалар хизмати», «жамоатчилик билан муносабатлар» деган маъноларни билдиради. Бу фаннинг моҳияти ва кўлами жуда кенг. Муаммолар ечимини ҳал этишда у энг одилона йўлни танлайди, яъни, ўша муаммога жамоатчилик эътиборини қаратади, масаланинг моҳиятини тушуниб етишга интилади, мутахассислар, тажрибали кишилар фикрини ўрганади, ҳар томонлама пишиқ-пухта хулоса чиқаради ва ниҳоят тўғри йўналиш беради. Пиар йўналишидан, хабарларидан кенг доирадиги жамоатчилик фойдаланиши мумкин. Кенг доирадаги жамоатчилик билан узвий алоқада ҳаракатланиш – PRнинг асосий мақсадларидан ҳисобланади. Санъат ва маданият соҳасида ҳам жамоатчилик фикрини ўрганишда ва албатта тўгри хулоса чиқаришда PR муҳим ўрин тутади. Бундай кенг қамровли фикрлар натижаси эса самарали бўлиши шубҳасиз. Пойдевори пухта илмий асосга эга бўлган PR амалиёти давр синовларидан муваффақиятли ўтиши сабаби ҳамда шунда. Жамоатчилик билан алоқалар – кенг қиррали тушунча. Уни биз санъат, маданият ва маънавият борасида ҳам яққол кўришимиз мумкин. Табиийки, «алоқа», «муносабат» деган тушунчалар аслида жамоатчилик ўртасида юз берадиган жараёндир. Эндиликда биз «жамоатчилик» деган сўзни жуда кенг миқёсда, таъбир жоиз бўлса – жаҳон миқёсида тасаввур этишга ҳақлимиз! PR фани доирасида жамоатчилик билан алоқаларнинг барча қирралари ўрганилади, тадқиқ ва таҳлил этилади. Пировардида, у бутун дунёда барча соҳаларнинг бирдек ривожланишига, глобаллашувига хизмат қилади. Шарқу Ғарб адабий-маданий алоқалари жуда катта даврни қамраб олувчи кўп тармоқли соҳа экан, бу маънавий хазинадан «Тафаккур карвонлари» сингари китоблар орқали кўпроқ баҳраманд бўлсак, дунёвий янги фан воситасида уни янада равнақ топтиришимизга, жаҳон халқлари ўртасидаги маданий-маърифий алоқаларни такомиллаштиришимизга кенг йўл очилади. Ўшанда биз Гомер ва Беруний, Ибн Сино ва Данте, Умар Хайём ва Н.Чернишевский сиймосида Шарқу ғарбнинг ўзаро буюк баҳрамандлиги моҳиятини янада тийранроқ англаймиз. Нафақат бирнеча юз ёхуд минг йил илгари яшаб ўтган аждодлар мероси, балки, бугунги глобаллашув жараёни ҳақида ҳам кенгроқ тушунчага эга бўламиз. Пировардида, шу муҳим жараёнга ўз ҳиссамизни қўша оламиз. Дунёвий фан сифатида майдонга чиққан Паблик рилейшнз XX-асрда АҚШ ва Европа мамлакатларида алоҳида мавқега эга бўлган эди. Қатор ўқув юртларида назарий асослари пухта ўргатиладиган бу фан амалиёти эса мазкур мамлакатларда ҳукумат идораларидан тортиб илмий-маърифий масканларгача жамоатчилик билан алоқаларни мустаҳкамлашда муҳим ўрин эгаллади. Азал-азалдан амалий жиҳатдан жамоатчилик билан ҳар томонлама алоқалари равнақ топиб келаётган юртимизда бу фан катта қизиқиш билан кутиб олинди. 1990 йилдан буён у МДҲ республикаларида, айниқса Россияда катта эътибор қозонган. Таниқли инглиз олими Сэм Блэкнинг «Introduction to Public Relations» китоби рус тилига таржима қилиниб, «Введение в паблик рилейшнз» («Паблик рилейшнзга кириш») номи билан чоп этилгач, нафақат илмий жамоатчилик, балки, кенг қатламдаги маърифатли, зиёли кишилар ҳам ушбу фан сирларини пухта ўзлаштиришга ошиқдилар. Эътиборли жиҳати шундаки, бугун Россияда PR фани назариётчилари сафи ҳам кенгаймоқда. Бу борада илмий изланишлар, тадқиқотлар самараси кўзга ташланмоқда. Бу фан амалиёти ҳам республикадаги ҳукумат, давлат ё нодавлат бўлишидан қатъий назар барча ташкилотларнинг жамоатчилик билан алоқалари тобора равнақ топаётгани сир эмас. Сўнгги йилларда Россия оммавий ахборот воситалари тараққиёт бобида анча илгарилаб кетиши сабабларидан бири шунда эканлиги кундай равшан. Ижтимоий, сиёсий, иқтисодий, маданий, илмий соҳалар узвий алоқада ривожланади. Бу «узвий алоқа»ни турлича талқин этиш мумкин. Яъни, ўзаро, давлатлараро, халқаро ва ҳоказо. PR нуқтаи назаридан қаралганда эса, энг муҳими – жамоатчилик билан алоқалари тушунилади. Эътибор берсангиз, жамоатчилик билан алоқада бўлмаган бирор фан ё соҳанинг ўзи йўқ. Қайсики фан ёки соҳа жамоатчилик билан алоқалардан йироқ экан, демак унинг аудиторияси, жамоатчилиги, мухлислари, таъбир жоиз бўлса, қўллаб-қувватловчилари бўлмайди. Демакки, жамоатчилик билан алоқаларни тўғри йўлга қўймаган соҳа ё тармоқ ривожланмайди, у ўзининг тор қобиғида қолиб кетаверади... Ўтмишда жаҳонгашта аждодларимиз дунё кезиб, ўз жамоатчилигига, таъбир жоиз бўлса – «аудиторияси»га эга бўлган бўлсалар, бугунги авлод ўзига хос тараққиёт мезонига амал қиладилар. Хўш, республикамизда фан, таълим, маданият соҳаларидаги ютуқлар, илғор тажрибалар, муаммолардан илм аҳли, талабалар, кенг жамоатчилик қай тариқа бохабар бўлмоқда? Бу саволга оддий мактаб ўқувчиси ҳам жавоб бера олади. Яъни, ҳар бир илмий муассасанинг, тегишли вазирлик, қўмиталарнинг ўз нашрлари мавжуд. Китоб нашрчилиги ҳам равнақ топмоқда. Ойнаи жаҳонда, радиода ҳам ушбу мавзуларда чиқишлар бўлиб турибди ва ҳоказо. Булардан ташқари, сўнгги йилларда турли вазирлик, ҳокимлик, ташкилотлар билан бир қаторда илмий муассасаларда, маданий-маърифий марказларда ҳам жамоатчилик билан алоқаларни мустаҳкамлашга ихтисослаштирилган матбуот хизматлари фаолияти кенг йўлга қўйилмоқда. Жамоатчилик билан алоқалар масаласи жаҳон андозаларига мос тарзда ижобий ҳал этилаётганини бошқа муассасалар, қатор вазирлик ва ташкилотлар фаолияти мисолида ҳам кўришимиз мумкин. Демакки, тараққиёт босқичида тобора ривожланиб бораётган республикамизда PR амалиётини ижобий баҳолаш мумкин. Биз бугун дунё сари дадил одимлаётган эканмиз, тадқиқ этаётган фаннинг жаҳондаги ўрни, салоҳиятига ҳам эътибор беришмиз фойдадан ҳоли бўлмайди. Паблик рилейшнз фанининг ўрни жаҳонда қай даражада эканлигини шу йўналишдаги халқаро ташкилотлар мисолида ҳам кўришимиз мумкин. Аввало PR алоҳида касб, соҳа, ундан кейин ижтимоий институт сифатида майдонга чиққан. Паблик рилейшнз халқаро ассоциацияси, ушбу ассоциация илмий тадқиқот ва таълим қўмитаси, Паблик рилейшнз Европа конфедерацияси, Халқаро бизнес коммуникациялар ассоциацияси ва бошқалар бугунги кунда жаҳон миқёсида юксак мавқега эга эканлиги сир эмас. Ўзбекистонда қурилаётган ўзига хос, ўзига мос янги жамият оммавий ахборот воситаларига ҳам янгича муносабатни вужудга келтирди. Ўзбекистон ўзининг демократик ҳуқуқий давлат ва фуқаролик жамиятига асосланиб, дунёнинг энг ривожланган мамлакатлари тан олган ҳуқуқий тамойилларга, демократик ҳуқуқий давлатлар тажрибасига таянган ҳолда ижтимоий-сиёсий йўлдан шаклланмоқда. Янгиланаётган ижтимоий-сиёсий жараёнларни ҳаётга татбиқ этишда фаол иштирок этишга халқни даъват этиш, уларни оммавий сафарбарликка чорлаш ОАВнинг муҳим ва долзарб вазифаларидан биридир. Шунинг учун ҳам Президентимиз оммавий ахборот воситаларининг ролини алоҳида таъкидлаб, "Эркин ва мустақил оммавий ахборот воситалари ҳар томонлама ривож топиши лозим. Улар ҳақли равишда ҳокимиятнинг тўртинчи тармоғи бўлиши даркор", деган эди. Айниқса, бугунги сиёсий ислоҳотларни чуқурлаштириш, давлат бошқарувини янгилаш, янада демократлаштириш ҳамда модернизация қилиш жараёнида сиёсий партияларнинг ролини оширишдек долзарб аҳамият касб этган янги Конституциявий қонуннинг мазмун-моҳиятини тарғиб этишда ҳам ОАВнинг роли бениҳоя муҳимдир. Маълумки, мустақил Ўзбекистон Конституциясининг 5-бўлими давлат ҳокимиятини ташкил қилиш тамойилларини ўз ичига олади. Шу бўлимнинг 18-боби Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисини шакллантиришга бағишланган бўлиб, унинг 76-моддасида: "Ўзбекистон Республикасининг Олий Мажлиси Олий давлат вакиллик органи бўлиб, қонун чиқарувчи ҳокимиятни амалга оширади", деб белгилаб қўйилган. Ўзбекистон Республикасининг Олий Мажлиси тўғрисидаги Конституциявий қонун 1994 йил 22 сентябрда қабул қилинган бўлиб, Ўзбекистон Республикаси Конституциянинг мазкур 76-моддасини амалга ошишига катта ҳисса қўшди. Демократик жараёнда ҳуқуқий давлатнинг ҳокимият ваколатини тақсимлаш принципи энг муҳимдир. Бугунги кунда Олий Мажлиснинг роли катта бўлиши билан бирга икки палатали парламентга сайловлар бўлиб ўтгандан кейин демократик янгилаш жараёни қайта ишлаб чиқилди.Дунёнинг буюк цивилизациясига эришган давлатлар сингари Ўзбекистон Республикаси ўзининг ижтимоий-сиёсий ва иқтисодий фаолияти юксалишида юқори органлар ташкилотларининг жамоатчилик билан алоқалар ўрнатишда матбуот марказлари ташкил қилмоқдалар. Жамоатчилик билан алоқаларни йўлга қўйишда эса алоҳида ўринга эга бўлган матбуот хизматларини ташкил этишдаги фаолиятни мустаҳкамлашда Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2006 йил 22 сентябрда қабул қилинган "Давлат ва хўжалик бошқарув органларнинг жамоатчилик билан алоқаларни ривожлантириш чора-тадбирлари тўғрисида"ги қарори қабул қилинган. Ушбу қарор ижросини таъминлаш мақсадида, барча вазирликлар, давлат қўмиталари, агентликлар, шаҳар ҳокимликлари, хўжалик бошқаруви органлари таркибида ходимларнинг умумий сони доирасида ахборот хизматлари ташкил этилмоқда. Шунингдек, матбуот хизмати ходими аввало талаб даражасида ахборот олиш, турли жанрларда ёзиш, таҳлил қилиш маҳоратига эга бўлмоғи лозим. Матбуот хизматининг фаолияти бўлган газета-журнал, радио-телевидение, ахборот агентликларидан фарқ қилади. Бу жараён эса ташкилотнинг ахборот оқимини кенгроқ ривожлантиришни талаб этади. ОАВ ходимлари бундай манбадан фойдаланган ҳолда ахборот тарқатишнинг турли шаклларини ишлаб чиқишлари мақсадга мувофиқдир. Матбуот конференциялари, брифинглар уюштириш, унда ўзбек, рус ва инглиз тилларида "Пресс-релиз" тайёрлаб, ОАВ ходимларига тарқатиш каби вазифаларни бажариш талаб этилади. Ривожланган мамлакатлар тажрибасини ўрганиб чиқиш давомида Қонун чиқарувчи ҳокимият - парламент фаолиятини ёритишда матбуотнинг ўрни қанчалик эътиборли ва муҳим эканлигини кўриш мумкин. Масалан, халқаро ҳамжамиятнинг ривожланган давлатларидан бири ҳисобланган Россия Федерацияси Давлат Думасининг матбуот хизмати 1998 йилда ташкил қилинган бўлиб, 70 га яқин ходимга эга ҳамда уч йўналиш бўйича иш олиб боради. Оммавий ахборот воситалари билан ишлаш, оммавий коммуникация алоқаларини кенгайтириш, жамоатчиликни ахборот билан таъминлаш ва телерадио хизматидан фойдаланиш фаолиятини бошқаради. - хориж ва Россия ОАВ чоп этилган мақолаларни ўрганиб давлатда сиёсий ва социал-иқтисодий ҳаётни таҳлил этиш ва Давлат думасининг фаолиятига боғлиқ саволларни ўрганади. - Чоп этилган мақолалар, телевидение ва радиоэшиттиришларни ўрганиб, "Думский вестник" нашрлари ёрдамида депутатларга долзарб муаммо бўйича информацион-аналитик таҳлилий маълумотни беради. - Госдуманинг пленумлари, йиғилишлари, фракциялар фаолиятини ёритишига келадиган журналистларни аккредитация масалалари билан шуғулланади. - Пресс-конференция, брифинг, интервьюларни ташкил қилиш. - Телефон ва факслар орқали келган саволлар бўйича оператив тарзда информацион справочникларини чоп этиш ва ҳоказо. Ривожланган давлатлардаги матбуот хизматининг юқорида айтиб ўтилган фаолият турлари ва шакллари Ўзбекистонда ҳам кенг жорий этилаётгани ҳолда, Олий Мажлис матбуот хизматида кенг қўлланилмоқда. Шунингдек, ОАВ воситалари учун биринчи навбатда ахборот манбаи зарур, матбуот хизмати фаолияти жараёнида асосан ахборотни, парламентидан тортиб барча сиёсий партиялар, вазирликлар, муассасалар ва бошқа мутасадди идораларнинг матбуот хизматлари ахборот манбаига ўзининг барча хабар ва янгиликлари билан доимий равишда боғланиб турмоғи лозим. Иккинчидан, юзма-юз мулоқот чоғида ОАВ вакиллари ўзларини қизиқтирган саволларига мутасадди шахслардан бевосита жавоб олишлари мумкин. Бу ахборотнинг сермазмун, манбаларга бой бўлишига хизмат қилади. Бир йилда Буюк Британияда тарқатиладиган 100 миллионлик пресс-релизларнинг бор йўғи 3%и (бошқа маълумотларга кўра -20%и) босмага берилади. Яна рақамлар: ПР йилига 25% тезликда ўсяпти, шундай экан, бу тўлқиндан ҳеч ким қочиб қутила олмайди. Сиёсат бошқалардан кўра коммуникациянинг янги воситаларидан ўзгаришларга учради. «Коммуникация воситаларида юз бераётган инқилоб сиёсий «ошхона» технологиясини ўзгартириб юборяпти. Сиёсат ҳар доим тақдимот билан боғлиқ - эркак ва аёллар ўзларини, фик ва ғояларини ўзгаларнинг ҳукмига ҳавола этадилар. Барча нарса шаклланаётган имижга боғлиқ бўлса, сохта ҳаққонийликни ярата олиш шубҳасиз жуда катта устунликни беради» (Шелл Дж. «Век виртуальной политики» // «Финансовая Украина», 1996, 27 февр.). Замонавий цивилизациянинг маркази сифатида намоён бўлаётган сиёсат унинг ютуқлари ва янги нишоналарини ўз ичига олади. Ғарбдаги раҳбар вақтининг 3 дан то 3/4 ини паблик рилейшнз билан боғлиқ ишга сарфлайди. Чунки рақобатчилик шароити нафақат маҳсулотларни ишлаб чиқариш, балки ахборотни «ишлаб чиқариш»да биринчи бўлишга мажбур қилади. . Сиёсатчи ва имиж-мейкерга Питер Брукнинг актер ва режиссер ҳақидаги сўзларини қўллаш мумкин. «Актер режиссерга: мен – мумман, ўзимни сизга топшираяпман, мен билан нима қилсангиз қилаверинг деса бу яхши эмас. Ишқ-муҳаббатда ҳам – унинг унга тўлиқ бўйсунишидан (ёки аксинча) ўзаро уйғун иттифоқ пайдо бўлмайди. Режиссерлик ғояси атрофида импровизация юзага келиши лозим» («Труд», 1996, 12 апр.). АҚШдаги биринчи телевизион «жозибали» президент Жон Кеннеди эди, шу сабабли унга куба инқирозини кечириб юборишди. Лекин худди шу америкаликлар Линдон Жонсга Вьетнам уришини кечира олишмади, чунки у тингловчиларни маҳлиё қила олмасди. Мана шу ердан актер – президент Рейганнинг пайдо бўлиши, охирги йилларда АҚШ айниқса ҳукумат фаолияти соҳасида кучайтирган имиж-мейкерларнинг қудратли қуролининг маҳсулидир. Юксак касбий асосда бу услублар Никсон давридаёқ тайёрланган эди, гап шундаки, Никсоннинг матбуот билан алоқаси яхши эмасди, Кеннеди билан телемузокараларни бой бергани учун сайловларида ютқазиб қўйди. Матбуотни «енгиш» учун у билан ишлашнинг турли хил усуллари таклиф қилинган эди ва улар Америка президентларининг кейинги барча авлодларида ўзгармай келяпти. Матбуот хизматини аксарият жуда тор маънода тушунишади, у фақат алоҳида бир инсон ёки фирманинг ижобий обрў-эътиборини яратишдан иборат деб ўйлайдилар. Бир вақтнинг ўзида матбуот хизмати асосий вазифаларидан бири саноат маҳсулотлари ва хизматларини бозорда сотишни тезлаштиришдан иборатдир. Шунинг учун «Бозел энд Жекобс» фирмасининг катта мутахассиси паблик рилейшнзга шундай таъриф берди: «у - меҳнат ва тижорат матбуотидаги маълумотларнинг режали нашридир». «Режали» сўзи яққол бир ҳатти-ҳаракатни кўрсатяптики, уни режалаштириш керак, у тадқиқот, режа-жадвал тузиш, касбий тажриба ва малакани, шунингдек ҳисоб-китоб механизмдан фойдаланишни талаб қилади. Шундан кейин режага мувофиқ сиз ёки сизнинг буюртмангиз бўйича зарурий маълумотлар тайёрланади, уларни меҳнат ва тижорат матбуотида чоп этиш муҳимдир. Дарҳақиқат, саноат ва техник маҳсулотлар учун матбуот хизмати маълумотларини муайян бир минтақа ёки жаҳонда фирманинг ижобий обрў-эъборини яратиш мақсадида оммавий ўқувчига мўлжалланган баъзан журнал ва газеталарга юборишади. Аммо амалиётнинг кўрсатишича, бу маълумотларни ишбилармон кишилар учун қизиқиш уйғотадиган нашриётларга жойлаштириш самаралироқдир, чунки шу кишилар охир оқибат сизнинг маҳсулотларингиз ва хизматларингизни сотиб олиш ёки олмаслик ҳақида қарор қабул қилади. АҚШда, масалан, меҳнат ва тижорат матбуоти туркумига мансуб 3000 мингдан ортиқ нашриётлар мавжуд. Имиж устида ишлаш ва имиж билан ишлаш матбуот хизматининг асосий вазифасларидан ҳисобланади: «Инсон томонидан қабул қилинадиган ҳар бир нарсанинг ўз «ранг»и, номи, имижи бор. Имижсиз нарсалар бўлмайди. Унинг мавжуд эмаслиги ҳам имиж, муҳими у атрофдагиларда ҳушёрлик туйғусини уйғотади» (И.Л. Викентьев «Приёмы рекламы и Public Relations», 1995, с. 75). Биз раҳбарнинг имижи ҳақида гапиришга ўрганиб қолганмиз, ПР доирасидаги имиж эса шунингдек корпаратив имиж тушунчасини, яъни бутун бир ташкилотнинг имижини ўз ичига олади. Ҳозирги кунда имижнинг янги тизимлари пайдо бўлди – бу бизнес соҳасидир. Мисол учун, траст компаниялари тамомила шунга асосланади. МММ – совет тузумидан кейинги даврда аҳоли билан ишлашнинг илк намунасига айланди. Айтганча, рекламачилар энг яхши рекламалар айнан онгли равишдаги «ахмоқона» реклама оқибатида пайдо бўлади деб ҳисоблайдилар. Биз асосий хабар устидан такаббурона куламиз, лекин бу ҳолатда бевосита эмас, ахборотнинг билвосита тарқатилиши муҳимдир ва биз ана шу ерда «дарвозамизга тўп ўтказиб юборамиз». Шу билан бирга сўнгги кунлардаги жамоатчилик онгининг ҳамма ҳодисалари – бу коммуникациянинг янги канали - телевизион канални яратишдир. Масалан, президент, депутат …, - биз учун бу ҳаққоний ҳодиса эмас, телевизион олам ҳодисасидир. Биз ҳаттоки улар ҳаётда қандай бўлиши кераклигини анча бўш тасаввур қиламиз. ПР ва тарғиботни аниқ ажратиб олиш керак. Геббельс тарғибот ҳақида шундай ёзганди: «сиёсат воситаси, ижтимоий назорат усули.Тарғибот вазифаларига бировни фикрини ўзгартириш кирмайди, унинг вазифаси – таррафдорларни жалб этиш ва уларни итоатда ушлаб туриш. Мос вазият бўлганда тарғиботнинг вазифаси инсон фаолиятининг турли кўринишларини қамраб олиш бўлиб, у инсоннинг яшаш муҳитини ўзгартиради ва уни нацистик ҳаракат нуқтаи назарини қабул қилишга мажбур қилади». Геббельс чиқишларидан олинган ушбу парчалар икки ёндашув ўртасидаги катта фарқни тасдиқлайди. Тарғиботда ахлоқий жиҳатлар ҳар доим ҳам ҳисобга олинмайди, ҳамда бугунги сўз фақат шахсий манфаатга асосланган маслак кўринишларини изоҳлаш учун фойдаланилади ва уларда мақсадларга эришиш учун далилларни нотўғри талқин қилиш ёки ҳаттоки уларни сохталаштириш керак бўлади. Матбуот хизмати, аксинча, узоқ муддатли масъулиятни тан олади, ҳамда фикр ва мулоҳазаларни ихтиёрий равишда қабул қилиш орқали ҳамфикрлиликка ишонтиришга ва эришишга интилади. Матбуот хизмати ахлоқий меъёрларга асосланса ва ҳаққоний воситалар билан амалга оширилгандагина муваффақиятли бўлиши мумкин. ПРда мақсад ёлғон, зарарли ёки шубҳали воситалардан фойдаланишни қоралайди. Матбуот хизматидан номақбул ишларни қўллаб-қувватлаш учун фойдаланиб бўлмайди. Матбуот хизмати усуллари билан муваффақиятли ўтказилган тадбирлар бундай ишларнинг нуқсонлари ва кучсиз тарафларини намоён қилиши мумкин холос. Шунинг учун кўпинча яхши матбуот хизмати уйдан бошланиши керак деб таъкидлашади. Сиёсат ҳар доим ишонарли ва амалий бўлиши керак. Матбуот хизмати ҳар доим ахлоқий бўлишидан ташқари, у ҳеч қачон салбий бўлмаслиги керак. Рад этиб шубҳаланувчаларни ишонтириб бўлмайди. Шериклар билан амалий ҳамкорликни йўлга қўйиш имкониятлари кўпроқ ва у аниқ ишонарли далиллар ёрдамида уларни бунга ишонишларига мажбур қилади. Утрехт университетидан профессор Анн Ван дер Мейден ушбу фаолиятнинг муҳим жиҳати шундай ёзганди: «ПРнинг мақсади – келишувга эришиш, тарғиботнинг мақсади эса - ҳаракатни вужудга келтириш. ПР ҳаққоний суҳбатга эришига интилади, тарғиботга эса бунга интилмайди. ПР усуллари самимийликни кўзда тутади, тарғибот эса зарурат туғилганда далилларни яширади. ПР англаб етишга интилса, тарғибот эса - тарафдорларни жалб қилишга интилади». Матбуот учун хабарлар – ахборот хусусиятига эга мақола бўлиб, фирма ёки реклама агентлиги томонидан тайёрланади ва ОАВга юборилади. Хабарда энг муҳими – биринчи жумла ҳисобланади. Унда ёки камида биринчи хат бошида бутун хабарнинг қисқача мазмуни берилиши керак. Журналистни қизиқтириб қўйиш лозим. Агар толиққан муҳаррирнинг ёзилган нарсанинг моҳиятига тушунишига кўп вақт сарфлашига тўғри келса, унинг қизиқиши йўқолиши мумкин. Иккинчи вариант: «агар ўз хабарингизни далилни қуруқ қайд қилиш билан бошлашни истамасангиз, уни асл, «чайналмаган», «илмоқли» ва кескин жумлалардан бошланг, бу эса муҳаррирни шундай қизиқтириб қўядики, у беихтиёр ўқишни давом эттиради». Асосий ахборотни журналистларнинг анъанавий қоидаларига биноан бериш керак: «Ким?, нима?, қаерда?, қачон?, қанча?». Хабар ташкилот бланкасида 1,5-2 интервалда чоп этилиши керак. Хабарда ёзилиш санаси, қўшимча маълумот берши мумкин бўлган шахснинг фамилияси ва телефонии жойлаштирилади. Баъзи журналистлар таҳририятга келаётган битта стандарт босма саҳифадан ошмаган хабарларни афзал кўрадилар. Умуман олганда, хабар барча маълумотларни бериш учун қанча керак бўлса, шунча қаторга эга бўлиши лозим – кам ҳам эмас, кўп ҳам эмас. Бу соҳадаги профессионаллар тузилиши жиҳатидан мукаммал ва катта ҳажмдаги ахборотни ичига олувчи 3 ёки 4 саҳифали хабар тайёрлайдилар. Имкон қадар расмий билдиргида сифатли оқ-қора ёки рангли суръат илова қилиш керак ва хабарни муайян бир шахсга жўнатиш керак. Ахборот асрининг ўйин қоидалари ўтмишдагига қараганда ўзгача тус олди. Ишлаб чиқариш етакчилари четга ўтиб, уларнинг ўрнига истеъмолчилар етакчилари келишди. Булар актерлар, режиссерлар ва бошқалар, яъни улар бўш вақтимизнинг ҳақиқий етакчиларидир. Бу чизмага мослашишга улгирмаганлар нобуд бўляпти. Ҳаммадан олдин буни ўзларини актердек тутишни бошлаган сиёсатчилар тушиниб етишди. Энди уларнинг вазифаси жиддий таҳлил ёки чуқур мулоҳазалар самараси бўлмай, уларнинг вазифаси – экранда чиройли кўриниш, чиройли гапириш, кулдира олиш ва жозибадорликдир. OAV qonunlari. “Ommaviy vositalari erkindir va qonunga muvofiq ishlaydi. Ular axborotning to’g’riligi uchun belgilangan tartibda javobgardirlar. Senzuraga yo’l qo’yilmaydi”. Ommaviy axborot vositalarining jamoatchilik fikrini shakllantirish, milliy istiqlol mafkurasini xalqimiz, avvalo yosh avlod ongiga singdirishdagi ahamiyati beqiyos. Ular ma’naviy-ma’rifiy islohotlar jarayoni, bu boradagi muammolarni, jamiyat hayotining turli qirralarini tezkorlik bilan aks ettiradigan eng samarali vositadir. Shuni hisobga olgan holda ommaviy axborot vositalari rasmiy ravishda to’rtinchi hokimiyat deb yuritiladi. To’rtinchi hokimiyat hisoblangan ommaviy ahborot vositalari turli hil fikrlar, rang-barang qarash va yondashuvlarga keng yo’l ochib berishi, hayotimizda yuz berayotgan yangilanish va o’zgarishlarga odamlarning ongli munosabatini uyg’otish, xolislik va haqqoniyat tamoyillariga tayanib faoliyat yuritishi lozim. Hozirgi kunda ommaviy axborot vositalari va ularda xizmat qilayotgan ijodkorlarning erkin, keng qamrovli, oshkora faoliyat ko’rsatishlari uchun keyingi bir necha yil ichida Oliy Majlis qator qonunlar qabul qildiki, ular har qaysi ommaviy axborot vositasi va har bir jurnalist uchun dasturulamal, o’ziga hos himoya vositasidir. O’zbekiston Respublikasining ”Ommaviy axborot vositalari to’g’risida”gi Qonuni barcha gazeta va jurnallar, radio va televideniya vositalarini dunyo miqyosiga olib chiqishga hizmat qiluvchi asosiy omildir. Ana shu qonun asosida ommaviy axborot vositalari rivojlanmoqda, saflari kengaymoqda. Atigi bir necha yil muqaddam mustaqil va elektron gazetalar, keng qamrovli “Internet” axborot tizimi, kabelli va hususiy telvideniya hamda radiolar to’liq rivojlanmagan edi. Prezidentimiz Islom Karimovning shaxsan tashabbusi va say-harakatlari bilan yana ikki qonun: O’zbekiston Respublikasining “Jurnalistik faoliyatni himoya qilish to’g’risida” hamda “Axborot erkinligi prinsiplari va kafolatlari to’g’risida” gi Qonunlari qabul qilindi. Bular tom ma’noda hali juda ko’plab taraqqiy etgan mamlakatlarda ham mavjud bo’lgan qonunlardir. Endilikda ularning oqilona ishlashini ta’minlash, qonun orqali himoyalanish, haq-huquqlarini tegishli joylarda talab qilish jurnalistlarning, ommaviy axborot vositalari hodimlarining o’zlariga bog’liq. Mazkur to’plamdan “Noshirlik faoliyati to’g’risida”gi qonun ham o’rin olgan. Mamlakatimizda ilk bor tatbiq etilayotgan bu qonun eng muhim sohalar – noshirlik va matbaachilik uchun asosiy dasturulamal bo’lib hizmat qiladi. Ushbu qonun nafaqat davlat tasarrufidagi nashriyotlar va matbaa korhonalariga, balki bu sohalarda faoliyat ko’rsatishga qat’iy ahd qilgan jismoniy shaxslarga ham tegishli bo’lib, ularga keng yo’l ochib bergan. O’zbekiston mustaqil davlat sifatida jahon hamjamiyatiga dadil kirib bormoqda. Endilikda mamlakatimizda yashab, ijod qilayotgan barcha sohalardagi zahmatkash ijodkorlarning yangidan-yangi asarlarini, ixtirolarini, kashfiyotlarini dunyoga tanitish va ilarning haq-huquqlarini himoya qilish nihoyatda muhim. Shu maqsadda O’zbekiston Respublikasining “Mualliflik huquqi va turdosh huquqlar to’g’risida”gi qonuni qabul qilindi. Bu qonun shu yo’nalishdagi jahon andozalariga to’la mos keladi. Hozirgi kunda respublikamiz halq ho’jaligining barcha sohalari bozor iqtisodiyotiga o’tib borayotganligi bois reklamaga, tashviqotga ehtiyoj tobora o’sib bormoqda. Shu boisdan “Reklama to’g’risida”gi qonun barcha ommaviy axborot vositalari uchun muvaffaqiyatli faoliyat yuritish dasturi vazifasini o’taydi. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2002 yil 3 iyulda “Matbuot va ahborot sohasida boshqaruvni takomillashtirish to’g’risida”gi Farmoni chiqdi. Ushbu Farmondan ko’zlangan maqsad mamlakat ijtimoiy hayotini demokratlashtirish va erkinlashtirish sharoitida “Ommaviy axborot vositalari to’g’risida” va “Noshirlik faoliyati to’g’risida”gi Qonunlarga muvofiq respublika aholisining axborotga bo’lgan talab-ehtiyojlarini yanada to’liqroq qondirish, ommaviy ahborot vositalari, noshirlik ishlari va matbaachilkni keng ko’lamda rivojlantirishga ko’maklashish, axborot hizmatlarining zamonaviy bozorini shakllantirishdan iboratdir. Ana shu ulkan vazifalarni bajarish uchun O’zbekiston Respublikasi Davlat matbuot qo’mitasi O’zbekiston Matbuot va axborot agentligiga aylantirildi. Bularning barchasi, shubhasiz ommaviy ahborot vositalari, noshirlik va matbaachilik faoliyatiga yangicha ravnaq bag’ishlaydi. O’zbekiston Respublikasining qonunlariga amal qilgan holda faoliyat ko’rsatish ommaviy axborot vositalarining roli va xalqchilligini yanada oshiribgina qolmay, balki mamlakatimizning erkin demokratik jamiyat qurish yo’lidagi say-harakatlariga ham muhim hissa bo’lib qo’shiladi. Ko’pgina jurnalistik ahloq kodekslari axborot manbalari himoya qilinishi kerakligini takrorlaydilar. Biroq, barcha davlatlar ham bu huquqni o’z qonunchiligida tan olavermaydilar. Xatto bu qoidadan tashqari hisoblanadi. Masalan, AQSH va Avstraliyada axborot manbasini oshkor etganlik uchun jurnalistlar ba’zan xibsga olinadilar. Garchand Yevropa Kengashining inson huquqlari Deklaratsiyasida bu haqida aytilmasada, ushbu deklaratsiyaning so’z erkinligi to’g’risidagi 10 moddasida Yevropa Kengashi Vazirlar qo’mitasining mazkur qaroriga ko’ra, kengash a’zolari uchun jurnalistlarga axborot manbasini oshkor etmaslik tavsiya etilgan. Yetarli darajada nufuzli, malakali manbadan (masalan, harbiy yoki diplomatik darajadagi) xatto birmuncha nostandart fikr bildirilgan bo’lsa ham, ulardan erkin iqtibos keltiraverish mumkin. Anonim manbadan olingan ma’lumotlardan esa, faqat uning kompetensiyasidagi faktlarga oid bo’lsagina foydalanish mumkin. Internetda juda ko’p axborot chop etiladi. Har kuni 7,5 million sahifa. Biroq ularning 95 foizi befoyda axborotlardir. Internet xususiyatiga ko’ra, har bir shaxs o’zining on-line materialini nashr qilishi mumkin. Ushbu xaddan tashqari ko’p miqdordagi axborotlar orasidan ajralib turish uchun esa alohida tahrir zarurati bor. 2003 yilning dekabr oyida 30 ta hududiy nodavlat televideniyalari, 10 dan ortiq radiostansiyalar, 10 ta kabel studiya rahbarlari umumiy maqsad va intilishlar yo’lida birlashib O’zEOAVMA tashkil etilgandi. Assotsiatsiya o’tgan vaqt mobaynida misli ko’rilmagan ishlarni amalga oshirdi. Qilingan ishlar avvalidan to’htalib o’tadigan bo’lsak, assotsatsiya a’zolari ishni nodavlat teleradiokompaniyalarning anchadan beri tashvishlantirib kelayotgan muammolarni o’rganishdan boshlashdi. O’tkazilgan tahlilllar natijasi, telestansiyalarning barchasida bir hil muammo, ya’ni xorijiy filmlar, teledasturlar tarqatish bo’yicha litsenziyaning yo’qligi, bu borada teleqaroqchilik yo’li bilan faoliyat yuritishi, ularning tehnikaviy bazasi zaifligi, o’z telemahsulotlarini kam miqdorda ishlab chiqarish, davlat tilida tayyorlangan dasturlarning kamligi aniqlandi. Shundan so’ng mavjud muammolarning hal etish yo’llarini o’zida aks ettirgan alohida dastur ishlab chiqildi. Bu dasturni amalga oshirishda esa jurnalistlardan faol fuqarolik pozitsiyasini egallash talab etilar edi. Faol fuqarolik pozitsiyasidagi jurnalistika nima o’zi? Bu – odatga aylanib qolgan voqealarni quruq yoritish va sharxlashdan iborat bo’lgan jurnalistika emas, balki mamlakat hayotida faol ishtirok etuvchi yaratuvchanlik va bunyodkorlik yo’lida jamiyatning turli qatlamlarini jipslashtiruvchi jurnalistika degani. Albatta, jurnalistlarning obyektivligiga shubha bilan qaraydiganlar ko’p. aytish kerakki, tom ma’noda obyektiv bo’lolmaydi, biz faqat haqiqatni izlash davomida xolislik va obyektivlikka erishishga tinimsiz urinishimiz mumkin va lozim. Jurnalistlari o’zlari izlab topgan hamda tarqatayotgan axborotlariga o’z subyektiv fikrlarini qo’shmaslikka, o’z materiallarida bir emas, bir nechta, shu jumladan bir-biriga muxolif manbalarning qarashlarini keltirishga harakat qilishlari kerak va lozim. 2005 yilda yetmishga yaqin assotsatsiya a’zolari ishtirokidagi umumiy konferensiya O’zbekiston jurnalistikasi tarixida birinchi marta jurnalistning faol fuqarolik pozitsiyasi g’oyasini ifodalovchi Axloq Kodeksi va teleradiouzatuvchilar Xartiyasi bir ovozdan qabul qilindi. Qabul qilingan Axloq Kodeksi jurnalistlarga burchlilik mas’uliyatini yuklasa, Xartiyada auditoriya va uning huquqlari, kasbga oid tamoillari, tahririyat va xodimlar o’rtasidagi munosabatlar, hokimiyat organlari bilan aloqalar mukammal holda o’z ifodasini topgan. Bo’lib o’tgan O’zEOAVMA a’zolarining umumiy yig’ilishida kabel stansiyalari tomonidan O’zbekistonda kabel televideniyasini rivojlantirish konsepsiyasi qabul qilindi. Ushbu konsepsiyaning maqsadi kabel TV sohasidagi eng so’ngi yutuqlarni bosqichma-bosqich joriy etish, abonentlarga qo’shimcha xizmatlarni taqdim etish hamda teleuzatish sohasidagi xalqaro huquqlarga amal qilishdan iboratdir. 2005 yilning oktyabr oyida O’zbekiston Milliy matbuot markazida respublikamizdagi markaziy muassasalar, vazirlik va idoralar matbuot kotiblarining “Mamlakatda kechayotgan jarayonlarda matbuot kotiblarining o’rni” mavzuida seminar-kengashi bo’lib o’tdi. Axborot olish va tarqatish global muammoga aylangan bugungi davrda bu vazufalarni OAV hozirjavoblik, tezkorlik bilan hal etishi nechog’li zarurligini izohlab o’tirishga hojat bo’lmasa kerak. Avvalo, shuni aytish joizki, har qanday jurnalist ham istalgan vazirlik yoki tashkilotdan axborot olishda muayyan qiyinchilikka duch kelishi tabiiy. Birinchi muammo mansabdor shaxslardan intervyu olish bo’lsa, ikkinchisi biror sohaga oid atamalar, iboralar, hujjatlarning nomlarini yozishdagi chalkashlik hisoblanadi. OAV parlamentda ro’y berayotgan har qanday yangilik va jarayonni nazardan chetda qoldirmasligi kerak. Axborot bilan ta’minlanmagan jamiyatni erkin jamiyat deb bo’lmaydi. Jurnalist parlament hayotida sodir bo’layotgan masalalarni deputatdan olgan axboroti bo’yicha qanday bo’lsa shunday emas, xalqqa tushunarli tarzda yetkazishi darkor. Parlament faoliyati haqida ma’lumot yetkazishda ham jurnalist, ham deputat jonbozlik ko’rsatishi darkor. Demokratik davlatlarda ommaviy axborot vositalari o’rtasidagi raqobat shu qadar kuchliki, bu jurnalistlarni hokimiyat idoralaridagi o’z axborot manbalarini “qadrlash”ga, ularni keskinroq tanqid qilib ranjitib qo’ymaslikka, do’stona munosabatlarni saqlab turishga majbur qiladi. Bundan foydalangan “manba”lar ham ba’zan o’z shaxsiy, ijtimoiy yohud siyosiy manfaatlariga xizmat qiladigan axborotni jurnalistga tiqishtirib qolishi mumkin. Ammo mamlakatda turli-tuman yo’nalishdagi erkin OAV ning mavjudligi sharoitida haqiqat baribir oydinlashadi, mazkur axborotdan boshqacha axborot raqobat holatidagiboshqa bir OAVda beriladi, haqqoniy manzara tiklanadi. Hokimiyat idoralari vakillari oshkor etilishi mumkin bo’lmagan axborotni berkitishga harakat qiladilar, jurnalistlar esa aynan shu axborotning izidan “ov”ga chiqadilar. Bu hokimiyatning xafvsizligini saqlash majburiyati va jamiyatning ogohlik huquqi o’rtasidagi boqiy kurashdir. Hokimiyatning OAV bilan uyg’unlashuvi xavfidan kam bo’lmagan yana bir xavf OAV ning bir-biri bilan qo’shilishi natijasida yuzaga keladigan ulkan axborot xoldinglari monopoliyasi, katta boyliklarini axboropt maydoniga yakkahokimlik qilishga da’vogar bo’layotgan korchalonlarning ijtimoiy fikrini boshqarishga urinishlaridir. Nazarimizda, jamiyat bu monopoliyaga nisbatan hushyor turmog’i lozim. Ikkinchi tomondan, monopoliyalashtirish oqibatida OAVni qo’lga kiritgan moliyaviy guruh oxir oqibatda jamoatchilik fikrini izchil chalg’itishdan manfaatdor emas, zero bunday OAV o’z mushtariysining ishonchini yo’qotadi, moliyaviy inqirozga uchraydi, xalq esa boshqa xolis OAV ga o’tib ketadi. Bu mulkdorga foyda emas. Avraam Linkoln aytgani kabi:”Bir qism odamni hamisha aldab yurish mumkin, hammani biroz vaqt aldab turish mumkin, ammo hammani hamisha aldab yurishning imkoni yo’q”. Jurnalist murojaatlardan yoki boshqa manbalardan o’ziga ma’lum bo’lgan yoki o’zi guvoh bo’lgan muayyan voqea, holat yuzasidan jurnalistik tekshiruv o’tkazishga haqli. Ammo jurnalistik tekshiruv tergov va sud jarayoniga ta’sir o’tkazmasligi kerak. Axborot olish faqat qonunga muvofiq hamda inson huquq va erkinliklari, konstitutsiyaviy tuzum asoslari, jamiyatning axloqiy qadriyatlari, mamlakatning ma’naviy, madaniy va ilmiy salohiyatini muhofaza qilish, xavfsizligini ta’minlash maqsadida cheklanishi mumkin. “Axborot erkinligi prinsiplari va kafolatlari to’g’risida”gi O’zbekiston Respublikasi Qonunida ochiqlik va oshkoralik, hamma erkin foydalanishi mumkinligi va haqqoniylik axborot erkinligining asosiy prinsiplaridan qilib belgilangan. O’zbekiston Respublikasining “Ommaviy axborot vositalari to’g’risida”gi Qonunning 14 moddasiga ko’ra, o’zlarining normativ hujjatlari yoki o’zga hujjatlarni rasmiy nashrlarda, axborotnomalar, byulletenlarda chiqaruvchi davlat hokimiyati va boshqaruv organlari, shuningdek, o’z faoliyatlari uchun zarur bo’lgan axborot materiallarini hamda hujjatlarni chiqaruvchi korhonalar, muassasalar, tashkilotlar axborotni ro’yhatdan o’tkazmagan holda tarqatish huquqiga egalar. Ommaviy tarqatishga mo’ljallanmagan yoki qo’lyozma tarzida ko’paytiriladigan bosma, video, audiovisual mahsulotni tehnikaviy vositalar yordamida tayyorlash ishlarini, agar qonun hujjatlarida boshqacha tartib nazarda tutilgan bo’lmasa, ro’yhatdan o’tkazish talab etilmaydi. Aidiovizual ommaviy axborot vositalari – radioeshittirish va teleko’rsatuvlar tayyorlasah va tarqatish faoliyatini boshlash uchun ro’yhatga olinish zarur. Ammo buning o’zi yetarli emas. Bu toifadagi ommaviy axborot vositalari axborotni uzatish uchun cheklangan zahiralardan (efir chastotalaridan) foydalanadilar, shuning uchun bu soha litsenziyalanadigan faoliyat turlariga kiritilgan. Mazkur jarayonning qonunchilik asoslari O’zbekiston Respublikasinoing “Faoliyatning ayrim turlarini litsenziyalash to’g’risida” Qonuni hamda O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1998-yil 10-iyuldagi “Chastota spektoridan foydalanish, teleradiodasturlarni shakllantirish va tarqatish hamda ma’lumotlar uzatish samaradorligini oshirish yuzasidan qo’shimcha chora-tadbirlar to’g’risida”gi 293-son Qarori, 1999 yil 5-fevraldagi “Ma’lumotlar uzatish milliy tarmog’ini tashkil etish va jahon axborot tarmoqlaridan foydalanishni tartibga solish to’g’risida”gi 52-son Qarori, 1999 yil 26-martdagi “O’zbekiston Respublikasi axborot resurslarini tayyorlash va ularni ma’lumotlarni uzatish tarmoqlarida, shu jumladan, Internetda tarqatish tartibi to’g’risida”gi Nizomni va “O’zbekiston Respublikasida provayder va abonentlarning ma’lumotlarni uzatish milliy tarmog’idan axborot olish va ulardan foydalanish qoidalarini tasdiqlash to’g’risida”gi 137-son Qarori, 2000-yil 22-noyabrdagi “Telekommunikatsiyalar va pochta aloqasi sohasidagi boshqaruv tizimini takomillashtirish chora-tadbirlari to’g’risida”gi 458-son Qarori, shuningdek mazkur qarorlarga ilova qilingan meyoriy hujjatlarda bayon qilingandir. Telekomunikatsiyalar sohasida yuridik va jismoniy shaxslar faoliyati turlarini litsenziyalashni O’zbekiston pochta va telekommunikatsiyalar agentligi amalga oshiradi. Axborot resurslari davlarga tegishli bo’lishi va davlatga tegishli bo’lmasligi hamda ular fuqarolar, korhonalar va tashkilotlar, jamoat tashkilotlari mulki bo’lishi mumkin. Davlat byudjet mablag’lari hisobiga, shuningdek, davlat tomonidan qonunda belgilangan boshqa usullar bilan yaratiladigan, sotib olinadigan, to’planadigan axborot resurslarining egasi hisoblanadi. Axborot resurlariga egalik qilish huquqi, ularning egalari o’rtasidagi munosabatlar Fuqarolik kodeksi va axborotlashtirish to’grisidagi qonunchilik bilan tartibga solinadi. Axborotni davlat siriga kiritish “Davlat sirlarini himoya qilish to’g’risida”gi O’zbekiston Respublikasi Qonuniga muvofiq amalga oshiriladi, axboritni mahfiy hisoblash va undan foydalanish shartlari O’zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari bilan belgilangan tartibda amalga oshiriladi. Fuqarolar to’g’risidagi axborot (shaxsiy ma’lumotlar) mahfiy axborot toifasiga kiritiladi. Axborot tizimlari, tarmoqlarini axborot ayirboshlash vositalari tarkibiga ulash axborotfaoliyati va ma’lumotlar uzatishni takomillashtirish va samaradorligini oshirish bo’yicha idoralararo muvofiqlashtirish komissiyasining qaroriga ko’ra berilgan litsenziyalar mavjud bo’lganda amalga oshiriladi. Axborot ayirboshlash vositalari tarkibiga axborot resurslaridan foydalanishning alohida qoidalari belgilangan davlat axborot tizimlari, Tarmoqlarini ulash O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining ruhsati bilan amalga oshiriladi. Axborot ayirboshlashni amalga oshirishda qonunga xilof ravishdagi xatti-harakatlar uchun jismoniy va yuridik shaxslar – O’zbekiston Respublikasi rezidentlari va norezidentlari O’zbekiston Respublikasining qonun hujjatlariga muvofiq javob beradilar. Axborot resurslarini internet tarmog’ida tarqatish internet tarmog’ining provayderlari orqali amalga oshiriladi. Internet tarmog’ining provayderi Ma’lumotlarni tarqatish milliy tarmog’i operatori – “UzPAK” “ma’lumotlarni uzatish davlat tarmog’ini rivojlantirish va undan foydalanish korhonasi bilan internet tarmog’iga ulanishni tashkil etish uchun ma’lumotlarni uzatish kanallari va tehnika vositalarini taqdim etish to’g’risida sharnoma tuzish kerak. O’zbekiston Respublikasining tegishli qonun hujjatlari va boshqa meyoriy hujjatlariga, shuningdek O’zbekiston Respublikasi ishtirok etgan xalqaro hujjatlar qoidalariga muvofiq, akkreditatsiya qilingan xorijiy muhbirlarning olishi uchun axborot manbalari ochiqdir. Xorijiy muxbirlarning O’zbekiston Respublikasi hududida yurishi to’g’risida. O’zbekiston Respublikasi Tashqi ishlar vazirligi huzurida akkreditatsiya qilingan xorijiy muxbirlar respublika hududida tegishli mamlakatlar diplomatik vakolathonalarining xodimlari uchun belgilangan tartibda yurish huquqiga ega. Akkreditatsiya qilingan xorijiy muxbirlar texnik xodim hamda xizmat ko’rsatuvchi xodim sifatida chet el fuqarolarini va Diplomatik servis xizmati orqali respublika fuqarolarini ishga yollashlari mumkin. Texnik xodimlar va xizmat ko’rsatuvchi xodimlar jurnalistik faoliyat bilan shug’ullanish huquqiga ega emas. Axborot faoliyati va ma’lumotlar uzatishni takomillashtirish va samaradorligini oshirish bo’yicha idoralararo muvofiqlashtirish komissiyasi davlat boshqaruv organlarining, mulkchilik shakllaridan qat’iy nazar, xo’jalik yurituvchi subektlarning, shu jumladan, xorijiy xo’jalik yurituvchi subektlarning axborotlarni shakllantirish va tarqatishhamda telekommunikatsiyalar vositalaridan foydalangan holda ma’lumotlarni uzatish, radichastota spektoridan bexatar va oqilona foydalanish, radioeshittirish va telekommunikatsiyalar hizmatlaridan foydalanuvchilar huquqlari himoya qilinishini ta’minlash faoliyatini muvofiqlashtiruvchi organ hisoblanadi. Bugungi kunda dunyodagidavlatlarning oltmish foizdan ko’pi demokratik davlatlar toifasiga o’tdi. Ammo ularning anchagina qismida qator mavzularni yoritishda man qiladigan OAV to’g’risida qonunlar mavjud. Ko’pincha qonunlardagi bunday cheklashlar jamiyatda barqarorlikni saqlash qabilidagi niyatni ro’kach qilgan holda kiritiladi. Bu cheklashlarning bijtimoiy o’zini boshqarish asoslariga putur yetkazadi. Erkin axborot – kuchli vosita. Biroq bu OAV erkinligini ma’muriy cheklashlarga asos bo’lolmaydi. OAV tomonidan yo’l qo’yilishi mumkin bo’lgan suiiste’molchiliklarga qarshi jamiyatning imkoniyatlari doirasida bir qator vositalar mavjud. Demokratik davlatlarda OAV ombudsmenlari instituti mavjud. U jamoatchilikning OAV ustidan shikoyatlarini qabul qiladi, o’rganadi, oshkor etadi. Shuningdek fuqarolardan iborat Kengashlar tuzilishi ham mumkin. Mazkur Kengash majlislarida matbuotga nisbatan da’volar tinglanadi va qarorlar qabul qilinadi. Mazkur qarorlar yuridik kuchga ega bo’lmasada, katta ijtimoiy muxokamaga sabab bo’ladi. Aytish mumkinki, qaysidir ma’noda, bozor iqtisodi kuchli va erkin ommaviy axborot vositalarining dushmani emas, aksincha do’stidir. Fuqaro o’zi o’qiyotgan, eshitayotgan yoki ko’rayotgan narsasiga ishonishi uchun ommaviy axborot vositasi taqdim etayotgan “mahsulot” ishonch uyg’otishi lozim. Aksincha bo’lsa, “mijoz” uni sotib olmaydi, “mahsulot”ni ishlab chiqargan kompaniya inqirozga uchraydi. Shunday qilib, foyda topish va jamiyatga xizmat qilish bir-biriga zid emas, aksincha uyg’un bo’lishi mumkin. Jamiyatga xizmat qilish tuyg’usi bilan bir qatorda aynan foyda topish istagi ommaviy axborot vositasi mulkdorini xalqning ishonchini qozonish maqsadida haqiqatni yozishga, eshittirishga va ko’rsarishga tinimsiz undab turadi. Ommaviy axborot vositasining o’quvchisi (tinglovchisi, ko’ruvchisi) uchun eng muhim jamiyatdagi real hayotda, shu jumladan, hokimiyat idoralarida qanday hodisalar kechayotganini bilishdir, jurnalistning bu haqidagi mulohazalari esa uni ikkinchi o’rinda qiziqtiradi yoki umuman qiziqtirmaydi. Qolaversa, asr shiddati va zamonning tezkorligi jurnalistdan ixchamlikni, faqat faktlarni taqdim etishni taqozo etmoqda. Batafsil sharxlar va tafsilotlar bir qism aholini qiziqtiradi, holos. Fuqarolarning keng qatlamini qiziqtiradigan ommaviy axborot vositasi bo’lish uchun esa xolis bo’lish zarur, yani u yoki bu siyosiy partiya, guruh, qatlam manfaatlaridan balandda turish lozim, bu ham ommaviy ahborot vositalaridan faktlarni tezkor uzatishni, tarafkashlikni nomoyon qiladigan sharxlarga tutinmaslikni, siyosatdan ma’lum masofada turishni taqozo etadi. Bu nafaqat kasb zarurati, balki jurnalistik axloq talabidir. Ranglar psixologiyasi. Qizil ran olov va qon ramzi, shuningdek, energiya, urush, havf-xatar, kuch, bundan tashqari hissiy belgilar tushunchalarini ifodalaydi. Qizil rang ko’zga yaqin bo’lgani uchun uni turli hil belgilarda, jumladan, ko’chalardagi belgilarga, internetda ba’zi yozuvlarning katta ahamiyati bo’lgani uchun qizil bilan ajratiladi. Och qizil: hursandchilik, hissiyot va sevgi tushunchalarini bildiradi. Pushti: do’stona munosabatlarni va shuningdek, sifat belgilarida ham ishlatiladi. To’q qizil: faollik, kuch,haddan ziyod jahl belgilarini anglatadi. Olov rang yorug’lik ramzi. Bundan tashqari hursandchilik, o’zidan issiqlik nurini tarqatuvhi rang hisoblanadi va ko’proq o’ziga jalb qiluvchi, g’alabaga yetakluvchi rangdir. Biroq olov rang qizilga o’xshab agressivlik belgilari yo’q. Dizaynning yorqinroq chiqishi uchun ko’proq ushbu rangdan foydalanish mumkin. Chunki bu rang odamlarni o’ziga juda tez jalb qiladi. To’q olov rang: haqiqatni yashiruvchi, boshqalarga nisbatan haqqoniy bo’lmaslikni bildiradi. Qizig’ish olov rang: biroz agressiv va harakatchanlik belgisi. Tilla rang: obro’ ramzi. Haqqoniylik va rostgo’ylik belgisi. Ushbu rang biror narsaning sifatini yuqoriligidan dalolat beradi. Ko’k dengiz va osmon rangidir. Ushbu rang haqiqatparastlikning, jiddiylikning, to’g’rilikni va janatning belgilarini beradi. Bu rang o’zida tinchlantiruvchi hususiyati mavjud. Shuning ushun ko’k rang tinchlik belgisi hisoblanadi. Yana bir aniq dalil, ko’k ishtahani ochar ekan. Agar ushbu rangni sariq va qizil ranglar bilan ishlatsa, juda yuqori, sifatli dizaynlar qilish mumkin ekan. To’q ko’k: bilim, kuch va jiddiylikni bildiradi. Qora rangi mahfiylik, o’lim, kuch, yomonlik ramzi hisoblanadi. Bu rangda qo’rqinch va sirli narsalar mujassamligi bor. Oq yaxshilik, soflik, nur ramzi hisoblanadi. Bu rangni qoraning antonimi deb aytsak adashmagan bo’lamiz. Psixologik jihati shundaki, oq rang muvaffaqiyaga yetaklar ekan. Hattoki usti oq rangli homashyo eng sifatlisi hisoblanadi. Bozor iqtisodiyotida oq rangli tovarlar juda qimmatli sanaladi. Yashil tabiat rangi hisoblanadi. Yashil rangida nafsga intiluvchanlik hususiyati bor. Shuning uchun to’q yashilni ko’pgina valyutalarda uchratishimiz mumkin. Olimlarning aniqlshicha yashil rang odam ko’zi uchun juda ham foydali emish. Chunki u ko’rish qobiliyatini o’stirar ekan. Yashil qizilning antonimi desak ham bo’ladi. Bunga misol ko’chalardagi qizil, sariq, yashil chiroqlar. Sarig’ish yashil(salatoviy): so’g’lom va soflik ramzi. Bezak nashrning o'qishli hamda o'ziga jalb qiluvchi xususiyatlaridan biri sifatida xizmat qiladi. “Yaxshi dizayn – bu yaxshi gapira olish” ga yordam beradi. Albatta, ko'rinish va chiroyli bezak matnni o'qishga chaqiradi. Reklama. Hozirgi kunda odatda Reklama - bu ”savdo yetakchisi” degan iborani ishlatamiz. Lekin biz Reklamaga boshqa ta’rif beramiz: Reklama – bu birovga biron narsa haqida ma’lumot. Ammo Reklama juda keng ma’noni anglatadi va turli hil izoh berish mumkin, nafaqat bir ta’rif bilan chegaralanib. Bu savolga chuqurroq qarasangiz agar, umuman olganda reklama haqida hammaga bilish foydali va darkor! Bu mavzuda so`zlayotganda, biz nafaqat biznes haqida fikr yuritamiz, balki umuman bizning atrofimizdagi har kungi xayot haqida. Biz hammamiz reklama bilan bog`liq va gar ishlaringiz rivojini hohlasangiz, reklamaga katta e’tibor bering. Relama qilish imkoniyati faqat puli borlarda emas, balki kim yahshi reklama qilsa, ushaning qo`liga pul keladi. Albatta omad uchun boshqa narsalar ham muhim, misol uchun sog`liq! Va albatta omad uchun ancha narsalarni qilish kerak va keyin bu ishlar natijasini reklama qilishga o`tish kerak! Reklama bilan shug`ulanayotgan ko`pchiliklar reklamani turli xillarga bo`lish harakatida bo`lgan. Biz ham o`z navbatda o`z qissamizni bunga qo`shmoqchimiz. Ammo shuni aytib o`tishimiz kerakki, reklama turlari juda ko`p. Va ularning klassifikasiyalari va sonlari bunga tasdiq. 2. tashqi ko`rinish va savdo-sotiq reklamasi 3. kuyidagi reklamalar yordamida (TV, radio, matbuot, tashqi...) 8. maqsadli reklama (yani keng auditoriya yoki kichik bir aholi auditoriyaga qaratilgan, yoki aholi uchun reklama va idora ishchilari uchun reklama) Biz yana bir reklama klassifikasiyasini turini taklif qilamiz 9. Reklamaning xayotiy uzunligi bo`yicha turlari a) umrbod reklama (ba’zi odamlar yoki tarihda nomi qolgan ulug` insonlar haqida umrbod esimizda bor, misol uchun Misr piramidalari yoki payg`ambarlar haqida hikoyalar) b) biron tashkilotning faoliyat davri davomida (1 kundan boshlab to asrlargacha) c) bir tovar yoki savdo markasi yashash umri davri mobaynida. (bir necha oydan to asrlargacha) d) ishitib va ko`rib bo`lgunga qadar. Bunday reklama haqida boshqa hech narsa aytib bo`lmaydi, chunki allaqachon esdan chiqib ketgan reklama bu. Aytaylik, ishdan horib keldingiz. Issiqqina choyni simirib, qadrdon joyingizda uzalgansiz. Ko‘zingiz televizorda. Oila a'zolaringiz bilan serial (bu payt faqat serial ko‘riladi) ko‘rib o‘tiribsiz. Shunda ekranda vaqti-vaqti bilan, yaxshi-yomon, ta'bingizga qarab har xil reklama roliklari aylana boshlaydi. Ba'zida qayta-qayta, aralash-quralash baqir-chaqir (reklama so‘zi aslidayam lotincha "reklamars" so‘zidan olingan bo‘lib, "baqirmoq" ma'nosini bildiradi) qilaverib, rosmana asabingizni egovlaydi. Yuqoridagi savolga esa ikkilanib o‘tirmay, ha deb javob berasiz. Lekin ishoning bu bozor iqtisodiyotining eng kerakli, suv va havoday zarur shartlaridan biridir. Chunki tadbirkorliksiz taraqqiyot bo‘lmaganidek, reklamasiz tadbirkorlik ham bo‘lmaydi. Qolaversa, sizning bozordan sifatli, ko‘nglingizdagidek narsa xarid qilishingizning beminnat garovi ham aynan reklama bo‘lishi kerak. Ehtimol, ana shu sababdan hamki insoniyat har bir jabhada reklama munosabatlariga ehtiyoj sezib kelgan. Ko‘hna Misr va qadimgi Vizantiyadan topilgan toshga va pergament¬larga bitilgan yozuvlarda ham bugungi reklama unsularining uchrashi so‘zimiz isbotidir. Manbalarda ko‘rsatilishicha ilk bor rasman 1650 yilda London gazetalarining birida 12 ta yo‘qolgan otni topishga va topganga mukofot berilishiga doir reklama e'loni chop etilgan ekan. Mana, oradan qariyb 400 yilga yaqin vaqt o‘tibdi hamki reklamaning ta'siri zarracha susaygani yo‘q. XX asrga kelib, hatto siyosat olami ham reklamaga ehtiyoj seza boshladi. To‘g‘rirog‘i reklama siyosat maydoniga ham dadil qadam qo‘ydi. "Reklama iqtisodiy san'at", - deb charchamaydigan frantsiyalik "reklama qiroli" Jak Segala 1981 yilda shov-shuvli ishga qo‘l uradi. U o‘sha paytlardagi Frantsiya prezidentligiga da'vogarlar - Valeri Jiskar d'Esten, Jak Shirak va Fransua Mitteranlarga o‘z yordamini taklif qiladi. Ulardan faqat Fransua Mitterangina bu taklifni qabul qilib, Jakning fikri bilan barcha tasvirlarda chakkasiga qizil atirgul taqqan holda namoyon bo‘la boshlaydi. Ma'lumki atirgul Frantsiyada tinchlik ramzi hisoblanadi. Xalq Fransua Mitteran timsolida tinchlikparvar inson ramzini ko‘rib, unga ishonch bildiradi. Jak Segala katta obro‘ va anchagina mablag‘ egasiga aylanadi. Uning xizmatlaridan bosh¬qa ko‘plab, Yevropa davlatlarining rahbarlari ham foydalangan. O‘zbekistonda ham reklamaga katta e'tibor berilmoqda. Yangilanishlar, kishi diqqatini o‘ziga tortuvchi (reklamada eng muhimi shu) unsurlar ko‘zga tashlanmoqda. Biroq guruch kurmaksiz bo‘lmaydi deganlaridek, televidenieda necha yillardan buyon berilayotgan "Bo‘shman" (Mars shokoladi reklamasi), "Sinib qoldingmi" - (Snekers shokoladi reklamasi) kabi mantiqqa zid so‘zlar, ba'zi dori preparatlari reklamalarida esa kishi g‘ashiga tegadigan jarang¬dor, jozibador qofiyadosh so‘zlar tiqishtirilayotgani reklamalarga bachkanalik to‘nini kiydirib qo‘ymoqda. Bu holatlarda mulohazakorlik bilan ish yuritilsa zarar qilmasdi. Xorij reklamalarini to‘g‘ridan-to‘g‘ri tarjima qilish oqibatida ba'zan noqulay ahvolga tushib qolish holatlari ham bo‘lgan. Masalan "Parker Pen" firmasi Lotin Amerikasida "Agar Parkeringiz bo‘lsa, sizni hech kim yo‘ldan urolmaydi" shiori ostida o‘z mahsulotlari reklamasini boshlaydi. Oxir oqibatda esa, "Parker"ning o‘zi uyatli ahvolga tushib qoladi. Ma'lum bo‘lishicha, "yo‘ldan urmoq" so‘zi ispancha "homilador bo‘lib qolish" ma'nosini bildirar ekan. Bunday misollar juda ko‘p. Shu sababli xorij reklamalari mahalliy tilga o‘girilayotganda, avvalo xalqning milliy mentalitetiga, urf-odatlari, turmush tarzidan tortib tilining etimalogik xususiyatlariga qadar e'tibor qaratmoq darkor. Keyingi paytlarda antireklama iborasi tez-tez quloqqa chalinadigan bo‘lib qoldi. Bunda mahsulot yoki xizmatning yaxshi yoki ishonchliligi muhim rol o‘ynamaydi. Asosiysi mijozning qitiq-patiga tegib, xotirasiga chirmoviqday o‘rnashib olinsa bas. Antireklamaning bor bo‘y-basti shunda namoyon bo‘ladi. Matbuot reklamasi televidenieda berilayotgan reklamalardan farq qiladi. Unda so‘zlarning jozibardorligi, fikrning tushunarliligi, ayni paytda sarlavhaning antiqaligi muhim ahamiyatga ega. Ammo ochig‘ini aytganda matbuot reklamalari bizda TV reklamalaridan sezilarli darajada orqada. Ma'lumki, rivojlangan davlatlarda gazetaning xarajatlari uning nusxasi yoki narxi bilan bog‘lanmaydi. Bil'aks faqat reklamalardan tushadigan daromad nashr¬ning barcha xarajatlarini ortig‘i bilan qoplaydi. Masalan dunyoga millionlab nusxalarda tarqaydigan ayrim eng nomdor gazetalarining bir nusxasini chiqarishning o‘zi bir necha million AQSh dollariga yetishi barobarida, uni sotuvdan arzimagan bir necha o‘n tsentga olish mumkin. Albatta, o‘rtadagi tafovut va jurnalistlarga beriladigan maosh va qalam haqini reklamadan tushadigan foyda qoplaydi. Agar bizda ham bunga yetarlicha e'tibor qaratilsa, nazardan chetda qolayotgan imkoniyatlardan to‘liq foydalanilsa, gazetalarimizning adadi sezilarli oshgan, qog‘oz sifati yaxshilanish imkoniyati ko‘paygan bo‘lardi. Qolaversa, gazetalarning obuna va chakana sotuvdagi narxi ham bir necha bor arzonlashgan bo‘larmidi? Balki o‘shanda gazeta do‘konlaridagi sevimli gazetalarimizni, aytaylik, 30-40 so‘mga sotib olish imkoni tug‘ilardi! Albatta, bir qarashda bu fikrlar shunchaki havoyi gaplardek tuyulishi mumkin. Biroq nazarimizda uddalasa bo‘ladigan ish! Axir, fiziklar uchun moddiyat va quvvat toifasidagi hodisa, matematiklar uchun abstrakt miqdor, geneteklar uchun nasliy belgilar vorisligini saqlovchi universal sxema, faylasuflar uchun moddiyatning eng muhim xususiyatlaridan biri bo‘lgan axborotgina taraqqiyotning zamini baquvvat pillapoyasi hisoblanadi. Aytish mumkinki, ana shu masalalarim ham eng avvalo kishilarni qiziqtiradigan, sehrlaydigan va foyda keltiradigan axborot vositasi reklama yordamida amalga oshirish mumkin bo‘lardi. O‘zbekning bolasi ba’zi birovlarning o‘g‘il-qizlari singari, o‘n besh-o‘n olti yoshida uydan chiqib ketib, o‘z bilganicha, ya’ni faqat o‘ziga ishonib, amalda esa axloqan buzuq hayot kechiradiganlardan emas. Biz qurayotgan yangi jamiyat ham, inshoolloh, bunaqa jamiyat bo‘lmaydi. Bir yoqdan - asl o‘zlikka qaytmoqchimiz, buning bir shakli sifatida mahallaning rolini kuchaytirishga urinyapmiz, “bir bolaga yetti qo‘shni ota-ona” degan maqoldagi yetti qo‘shnini yetti mahalla qilib o‘zgartirishga ham rozi bo‘lyapmiz, boshqa tomondan - mahallamizdan ko‘p olisdagilar turli tili rasvo reklamalar, FM radiokanallari, bosh-keti yo‘q seriallar, diskoteka, internet hamda buzuq g‘oyali videofilmlar orqali har bir bolaga o‘zbekka yot dunyoqarashni tiqishtirishga urinib yotibdi. Yashirib nima qilamiz, ko‘zlagan niyatiga hiyla ham yetib qoldi. Shu o‘rinda aksar ommaviy axborot vositalarida urf bo‘lgan bema’ni bir taomilga munosabat bildirib o‘tsak. Istagan gazeta yo jurnalni olib qarang: oxirgi sahifada biron e’lon yo reklama bosiladigan bo‘lsa, muharrirning imzosi undan avvalroq qo‘yiladi – buyog‘iga men javobgar emasman, degani bu. Haqiqatan ham, keyingi matn tamoman boshqa: o‘qishga til kelishmaydi, jumlalar g‘irt ajnabiycha. Televidenieda esa ahvol bundan ham battar. U eng ommaviy, qudratli axborot vositasi bo‘lish bilan birga, eng ommaviy, ko‘p qudratli tilbuzar qurolga aylanayapti. Jumladan, o‘zbek tilida sensirab muomala qilish aynan o‘zbek televideniesida berilayotgan hisobsiz seriallaru reklamalar kasriga kuchayib boryapti. Bizningcha, gazeta-jurnal bo‘ladimi, yo radio-televideniemi, bundan qat’i nazar, OAV orqali berilayotgan har bir narsa loaqal til nuqtai nazaridan benuqson chiqishi shart va bunga uning muharriri albatta mas’ul bo‘lishi lozim. Shu kunlarda “shahar bedarvoza emas” degan matalni qo‘llashga xo‘p ruju qo‘yganmiz, har gal unga turli ko‘chma ma’nolar ham beramiz. Ammo ajabki, o‘zbek tilining darvozasi yo‘qday – xohlagan odam xohlaganicha betuturuq jumla tuzib, matbuotga olib chiqadigan bo‘lib qoldi. Hali rus tiliga xos, hali inglizcha tarzda tuzilgan jumlalar, iboralar... Albatta, o‘zga ellar bilan aloqa qilamiz va bu jarayon tobora kengayib boraveradi. Zero taraqqiyot muloqot orqali yuz beradi. Endigi gap - ana shu aloqani o‘zimizga muvofiq bir shaklga solishda, o‘zbekcha tarzga keltirishda, duch kelgan narsani o‘shanday holicha olavermasdan, mundoq mulohaza qilib ham ko‘rishda. Onangni otangga bepardoz ko‘rsatma, deydilar. Axir, o‘zingiz o‘ylang: yuzingda ko‘zing bormi demasdan sensirab, “NATS” Miyangga oziq ber!” deb topshiriq yuklasa! Yoki odamdan katta harflar bilan “Chyorniy TWIX. Tanaffus qil!” deb buyurishlariga nima deysiz? Bor-yo‘g‘i to‘rtta so‘zni uchta tilda yozib, o‘zbek ma’rifatini ostin-ustin qilganlardan o‘rgilib qo‘ydim. Nima, reklama o‘tsa, hisobmi? Reklamada avvalo madaniyat bo‘lishi kerak. Busiz ta’siri susayadi. Chet ellarda buyruq-topshiriq shaklidagi undov reklama allaqachon oyoqdan qolgan, saviyasi past narsa hisoblanadi. Ularda iste’molchi – sotuvchining podshohi, sotuvchi - iste’molchining mulozimi. Xaridorga po‘pisa bilan, sensirab buyruq qilinmaydi, balki ta’zimu tavoze bilan taklif aytiladi. “Qorning ochdimi? “Sabo”dan bahra ol!” singari “g‘amxo‘rlik”ka, “Kamolot – sening harakating!” yoki “O‘zLiDep – sening partiyang” kabi ko‘rsatmalarga ko‘nikib qolgandaymiz. Shunaqa o‘dag‘aylash o‘rniga biroz muloyimroq, sal odamshavandaroq qilib “siz” shaklini qo‘llasak, masalan, “Azizlar, o‘zingizni, o‘z uyingizni o‘zingiz asrang!” desak, kimning asakasi ketadi? Bil’aks, ta’siri yaxshiroq ham bo‘ladi. Bayt: Sen aziz etgan kishini hech kishi xor aylamas, Sen agar xor aylasang, har qayda borsa – xordur... O‘zimizni o‘zimiz xor qilmaylik. Bir-biriga sensirab murojaat qilgani bilan bilan hech kim ilg‘or bo‘lib qolmaydi. Dunyo borgan sari yangilanib, yil sayin tezroq globallashib boryapti. Bu ulkan jarayondan chetga turishning iloji yo‘q, unaqa qilgan yutqizadi. Ammo bir masala bor - ming yillik milliy tarixga, betimsol ma’naviy madaniyatga ega o‘zbekning qay xislatiyu fazilati ommalashib, nimasi umumjahon mulkiga aylanadi? Bu – birgina biz emas, ayni shu kunlarda barcha millat kishilari ongu shuurini band qilib turgan ulkan bir masala. O‘zbek xalqining dunyodagi barcha ellar ibrat olsa arziydigan urfu udumlari bisyor. Takabburlikka berilmagan holda dangal aytadigan bo‘lsak, muomala madaniyatida o‘zbekning oldiga tushadigan xalq yo‘q. Tanishu notanish kishilarning bir-biriga ehtirom bilan sizlab muomala qilishi ham ana shunday ajoyib taomillarimizdan biri. Biz uni boshqalarga ham ulgi qilibgina izzat topamiz, undan voz kechib, sensirashib emas. Mavzuimizga qaytaylik. Yaxshi gap bilan ilon inidan chiqadi, yomon gap bilan qilich qinidan, degan maqolimiz bor. Yana aytadilarki, siz ham bir og‘izdan chiqadi, sen ham. Bu - otalar so‘zi. Ular o‘zbek xalqining tiynati qandayligini ko‘rsatadi. O‘zbekning ruhiyatini teran bilgan G‘afur G‘ulom ham shuni ko‘zda tutib, o‘z she’rida “Bir og‘iz shirin so‘z – nondek arzanda” deb yozgan edi. Shunday ekan, mayli, bug‘doy noningiz o‘zingizga siylov, ammo bug‘doy so‘zingizni darig‘ tutmang, reklamaga ruju qo‘yganlar! Reklamaga mutaxassislar ko‘plab ta'riflar berishadi. Ba'zilar uni "o‘z vaqtida juda yaxshi aytilgan haqiqat" desa, ba'zilar "reklama chop ettirilgan savdodir" deb aytishadi. Boshqa bir kishilarning fikricha esa, "reklama - savdo dvigatelidir". Ta'riflar turlicha bo‘lsa ham, ulardan kelib chiqadigan tub ildiz bitta: Reklama kerakli va uning qudrati beqiyos. O‘zingiz o‘ylab ko‘ring, jahonda bir yilda reklamaga o‘rtacha 500 milliard AQSh dollari sarf¬lanar ekan. Har holda chakana bo‘lmagan bu miqdorning o‘ziyoq reklamaning nechog‘li salohiyatga ega ekanligini anglatib turibdi. Reklama turlari. Reklama keng o’rganiladigan mavzu bo’lib, u haqida umumiy qoida yo’q. Bu degani reklamaga qo’yilgan talab turli davlatlarda turlichadir. Ba’zi holatlar bizda qonun jihatidan taqiqlangan bo’lsa, boshqa davlatlarda reklamaning oddiy bir hususiyati hisoblanadi. Reklama to’g’risidagi O’zbekiston respublikasi qonunida bu haqida to’liq ma’lumotlar keltirilgan. Mazkur qonunda reklamaga quyidagicha ta’rif beriladi: “Reklama – bevosita yoki bilvosita foyda (daromad) olish maqsadida yuridik yoki jismoniy shaxslar, mahsulot, shu jumladan, tovar belgisi, xizmat ko’rsatish belgisi va tehniologiyalar to’g’risida har qanday shaklda va har qanday vositalar yordamida qonun hujjatlariga muvofiq tarqatiladigan mahsus axborot”. Reklama, uni tarqatish shakllari yoki vositalaridan qat’iy nazar, boshqa axborotdan reklama deb hisoblash mumkin bo’ladigan darajada ajratilishi kerak. Noaniqligi, ikki hil ma’noni anglatishi, bo’rtirib yuborilishi, yashirib ketilishi, foydalanuvchilarni chalg’ituvchi, ma’naviy zarar yetkazuvchi reklama noto’g’ri reklama deb ataladi va undan foydalanish taqiqlanadi. Yashirin reklama iste’molchining idrokiga uning o’zi anglamagan holda ta’sir o’tkazadigan, shu jumladan, mahsus videolavhalardan foydalanish yo’li bilan va boshqa usullarda ta’sir o’tkazadigan reklamadir. Yashirin reklamadan radio, tele, video, audio va kino mahsulotlarida, shuningdek boshqa mahsulotlarda foydalanishga va uni o’zga usullar bilan tarqatishga yo’l qo’yilmaydi. Qiyosiy reklama – raqobatchiga yoki uning tomonidan taqdim etilayotgan muayyan bir turdagi mahsulotga bevosita yoki bilvosita aynanlashtiriladigan reklamadir. Raqobatchining ishchanlik obro’sini, firma nomi, tovar belgisi, mahsulotini badnom etmasa, qiyosiy reklamaga yo’ qo’yishga ruhsat beriladi. Bizda hozir bu turdagi reklama ommalashmagan. Reklamaga o’rnatilgan meyorlar haqidagi gapni keyinroqqa qoldirib, asosiy mavzuimiz – ko’cha reklamalari haqida to’htalamiz. Bu reklama turi turli nomlar bilan ataladi: ko’cha reklama, tashqi reklama, bosma reklama… xalqaro tilda “Outdoor advertisement” nomiga ega. Ko’cha reklamasiga alohida mahsus konstruksiyalarda, tahta-lavhlarda, ekranlarda, binolarda, inshootlarda, yo’l chekkalarida, ko’cha yoritkichlarining tayanchlari va hokozolarda joylashtiriladigan reklama kiradi. Bunday reklamani joylashtirish tartibi mahalliy davlat hokimiyat organlari tomonidan o’z vakolatlari doirasida belgilanadi. Tashqi reklamani ko’cha yoritkichlarining tayanchlarida hamda ko’cha va yo’llar qatnov qismi uzra joylashtirish mumkin. Faqat ular xavfsizlik tehnikasi talablariga mos kelishi, svetoforlar, chorrahalar, piyodalarning o’tish joylari, bekatlarni to’sib qo’ymagan holda, shuningdek, bunday reklamalar yo’l belgilari tasvirini takrorlamagan taqdirda amalaga oshiriladi. Bunga misol qilib metrodagi “Kit-kat” reklamasini aytish mumkin. Ma’lumki, metroda soat ko’rsatkich bor. Reklamada ham huddi o’sha soat tasvirlangan va tagiga “Kutyapsizmi? “Kit-kat” bor!” so’zlari keltirilgan. Yoki huddi shu tovar belgisi avtobus bekatida ham reklamani amlga oshirgan. Unda “Ожидание – тоже перерыв ” so’zlari tushirilgan. Ikki reklamada ham birinchidan, qoidaga amal qilingan, ikinchidan, ta’sirchan reklama. Reklamada ijobiy bo’yoqqa ega so’zlar, evfemizm ko’p ishlatiladi. Masalan, “Nestle” shokoladi reklamasida “Нежнейший союз молоко и шоколада. Специально для Вас!” so’zlari berilgan va reklamaning o’ng burchagida shokolad tarixi yozilgan matn berilgan. Unda yozilishicha, “Nestle” ning avvalgi nomi “chokolatl” bo’lgan. Va yildan-yilga tarkibi o’zgarib brogan. Ma’lumotlar ertakdek yengil berilgan. Masalan, “Великий бог Кецалькоатль подарил людям священное дерево какао”, “Нестле уже 100 лет наслаждается весь мир” kabi. Umuman, reklamani multimedia shaklida berish hozir ko’p uchrayapti, ayniqsa televideniyeda. “Blend-a-med” kompaniyasi esa o’zini reklama qilgan qo’llammasida shu usulni ko’rish mumkin. “Biver sog’lomtish Katta tish tizimidagi 32 sayyora odamlarini Baron Tishkarashi bilan Lord Kariyesga qarshi kurashga ko’taribdi. Lekin Kichik Darzlar Qora hukmdorlarning sodiq askarlariga kuchli qurolar ham ta’sir qilmabdi. Shunda sog’lomlashtirishning esiga Yashirin Qurol tushib qolibdi. Sog’lomlashtirishning hamma askarlari Tish pastasi bilan o’qlangan bittadan yashirin supper cho’tka olishibdi. Oxiri 32 sayyoraning hammasi zolim hukmdorlar Baron Tishkarashi bilan Lord Kariyeddan qutulishibdi” deb hikoya qilinadi reklamada va jang tasviri aks etgan rasm ham beriladi. “Malish” do’koni – “Hammasi onalar va bolalar uchun” Orbit – “Kariesdan eng mazali himoya” West sigareti - “Hamma narsa endi boshlanmoqda” Барака (мин.сув) - Энергия жизни в чистой воде Flash - Создает чистоту и уют в вашем доме Panasonic - В кругу умных помощников Септолет - Победа для вашего горла Real internet kartochkalari – Трудно быть скромным, когда ты лучший “Unitel”ning reklamasida daraxt, uning shoh qismi 4 qismga bo’lingan bo’lib, daraxtning 4 fasldagi holati tasvirlangan. Orqa fonda bilinar-bilinmas moviy osmon. Tepasidagi yozuv: “Unitel идёт вперёд развиваясь круглый год”. “Unitel”da tarif rejalar ko’p yangilanadi. Bir yilda 4 tasi chiqqanini nazarda tutib, 4 fasldan foydalanilgan. Qish, bahor, yoz, kuz “Unitel”dagi 4 tarif: (reklama qilingan paytdagi) universal, universal light, universal start, universal fly. Fasllar tasvirida ularning eng avji payti ko’rsatilgan. Bu kompaniyaning eng yaxshiligi, orqadagi osmon ham uning mavqeini ifoda etyapti. “Sibur” ichimligi reklamasida orqa fonda muz bo’laklari, markazda ichimlikning ananasli turi idishda, idish atrofida turli mevalar. Eng tagida “Освежись по настоящему ” deb yozilgan. “Sibur” ning eng ko’p ichiladigani ananaslisi bo’lsa kerak. Chunki ananas bizlarda yetishtirilmaydigan meva, boshqa mevalar sharbatini uy sharoitida ham tayyorlash mumkin. Shuning uchun u o’rtada tasvirlangan. Ichimlikning boshqa turlari ham bor, deyish maqsadida mevalarning o’zini rasmi berilgan. Ularning ham idishdagi tasviri berildsa, birinchidan chalkashib, mahsulot nomi ko’rinmay qolishi mumkin edi. Ikkinchidan, bu boshqa reklamalarda ham mavjud holat. Yahna ichimlik ekanligi orqa fondagi muz bo’lakchalaridan bilinadi. Mubolag’ali detal. “CofiCofi” qahvasi reklamasining o’ng tomonida kichkina kahva paketchalari, chap tomonida qizning rasmi, qizning boshida talerka va chashkada qahva. Qizning ko’zi tepaga yo’naltirilgan. Reklama shiori: “Баланс наилучшего вкуса”. Ko’pchilk qahva reklamalarida odamlar uni qo’lida ushlab turgan yoki ichayotgan bo’ladi. Maslan, “Nescafe” reklamasida bir ayol chashkadagi kofeni qo’lida ushlab turibdi. Bunda esa boshida turgani birinchidan mubolag’a, ikkinchidan yangi chiqqan bu qahfa oldingilarini takrorlamaydi, deyilmoqchi. Boshda – yuksaklikda tasvirlanganining yana bir ma’nosi qahvaning mavqeiga taaluqli. Buni “Nescafe” bilan qiyoslaganda, uning pasdaligini ko’ramiz. Qizning ko’zlari “tomoshabin”ga emas, yuqoridagi qahvaga qaratilganing sababi “CofiCofi”ga insonlar intiladi, degan ma’noda. “Nescafe” dagi qizni ko’rib biror bir millatga tegishlilikni ko’rmaymiz. Bunda esa qiz har qanday xalqdan ekanlikni kasb etuvchi emas, oq-sariqdan kelgan, sochlari jigarrang qiz tanlangan. Bu ranglar esa “tepadagi” qaxva rangi bilan uyg’undir. “Domestos” tualet bloki reklamasida hojathona – umitaz, uning ichida sof suv, suvning ichidan baliqlar chiqib kelayotgani tasvirlangan. Baliqlarning 4 tasi tashqariga chiqqan, 1 tasi chiqib kelmoqda. Tashqariga poroshok ko’piklari tarqalmoqda. Umitazni huddi akuvariumdek tasvirlash mubolag’a. Bu darajadagi tozalikka “Domestos” orqali erishish mumkin, deyilmoqchi. Har-xil baliqlar – turli bloklarning chiqqanligi. Bitta baliq hali suv ichida ekanligi esa hozirga qadar 4 ta turi chiqdi, hali yana yangisi bo’ladi, degan ma’noni ifodalaydi. Reklamada rang. Reklama rangi katta ahamiyatga ega. U ikki omil asosida tanlanadi. Birinchisi mahsulot rangidan kelib chiqib, ikkinchisi ixtiyoriy tanlanib. Bu turi ko’pincha ma’lum rangga ega bo’lmagan mahsulotlar uchun qo’llanadi. Reklamda rangning psihologik samaradorligi shundaki, o’sha rangni qayerda ko’rmasin, beihtiyor o’sha mahsulot yodga tushadi. Reklamada rangning birinchi turiga “Krasnaya liniya” shampun va balzamlari reklamasini misol qilib keltirish mumkin. Shampun idishi qizil rangda, nomida ham “qizil” so’zi uchraydi. Shuning uchun reklama qilinayotgan qog’ozning barcha qismini qizil rang qamrab olgan. Ikinchi turiga uyali aloqa kompaniyalari reklamasida tanlangan rang, jumladan “MTS”dagi qizil va oq, “Bilayn”dagi sariq va qora ranglarini keltirish mumkin. E’tibor bersangiz, bunda ko’proq qo’sh rang tanlanadi. Chunki bittagina rang boshqa mahsulotlarda ham bo’lishi mumkin, ikkita esa aniqlashtiradi va haridor esiga tez tushadi. Rang reklama uchun o’rnatilgan me’zon emas. Hech qanday yoki turli hil rangga ega reklamalar ham bor. Ammo yuqorida ham ta’kidlaganimizdek, mahsus ranglar ko’p narsani hal qilishi mumkin. shuningdek, u o’sha reklamaning mulki hisoblanib, undan boshqa kompaniyalar reklamasida foydalanish mumkin emas. Reklamasida rangga ega bo’lgan ishlab chiqaruvchilar yana bir ustaomonlikni, ya’ni “tekin reklama”ni ham yo’lga qo’ya oladilar. Masalan, ular tayyorlamagan, tasodifan o’sha rangda tayyorlangan mahsulotlar iste’molga kirishganda ham odamlar uchun ularni eslatadi. (qora shim, sariq kofta kiygan qiz “Bilayn”ni, yo’l-yo’l oq va qizil ranglardan iborat basketbol koptogi “MTS”ni eslatishi, iste’molchilar o’zlari bilmagan holda “reklama qiluvchi”ga aylanishlari hech gap emas). Davomli reklama. Reklamaning bu turini hikoyali reklama desa ham bo’ladi. Bunda reklama ikki qismdan iborat bo’lib, biri ikkinchisisiz kelmaydi. Misollarda tushuntiramiz. Ruslavbankning “Contact” pul-to’lov o’tkazmalari reklamasi 2 ta listdan iborat. Ustida kelgan birinchi listda pul sanab, bir kishiga topshirayotgan odam, u odamning orqasida yuziga krest tushirilgan, og’zida sigaret, qo’lidagi pul bilan o’ylanib bosh qashiyotgan yigit tasvirlangan. Tasvirlangan kartinadan shu ma’lum bo’ladiki, bir odam uzoqdagi kishisiga boshqasi orqali pul jo’natmoqchi. Omonat topshirishni bo’yniga olgan yigitning yuzidan bilish qiyinmaski, u pulni egasiga topshirmay, o’ziga olib qolishni rejalashtirmoqda va u shunday qiladi ham. Birinchi list shu bilan tugaydi. Ikkinchi listda “Contact” idorasi. Ikkita odam navbatda turibdi. Ularning biri ayol, biri yigit. Birinchi rasmda tasvirlangan yigit esa karmonini cho’ntagiga solgan hamono qaytib ketyapti. Ikkinchi kartinadan anglashiladiki, to’g’ri yo’lni qo’llab, “Contact” orqali pul jo’natayotgan shaxs hali idoradan chiqib ketmayoq, pul olishi kerak bo’lgan yigit ikinchi bo’lib navbatda turibdi. Bundan yana bir ma’lumot “Contact”ning turli joylarda markazlari borligi ham qo’shib ketilyapti. Birinchi listdagi kartinada nafaqat qo’lma-qo’l berish, balki, “Contact” bilan raqobatdagi boshqa kompaniyalarga ham oz ma’noda shama qilinyapti. Chunki hozir bunday hizmatlar ko’p bo’lgani tufayli pul jo’natishning bu usuli ancha ishonchli, deyilmoqda. Yana “Nestle” shokoladi reklamasiga qaytamiz. Unda 3 ta epizod keltirilib, u tagidagi yozuv bilan izohlangan. Yozuvdagi gap savol shaklida bo’lib, quyidagicha: 1. Хотите побаловать близких? 2. Идете в гости? 3. Решили угостить коллег? Bu 3 holat misolida har qanday vaziyatda “Nestle”dan foydalaning, deyilmoqchi. Faqatgina 1 ta ko’rinish emas, balki ko’p uchraydigan 3 ko’rinish tanlab olingan. Reklama samarali chiqishi va uzoq saqlanishi uchun boshqa ehtiyojdagi narsalar qoshida ham reklamalar qilinadi. Masalan, kalendarlarda, setkalarda, fudbolkalarda va hokozo. “Avtodom”, “Krasnaya liniya”, “Unitel”, “CofiCofi” o’z reklamasini kalendarlarda, “Bayce” va “Golden wing” ramazon taqvimida amalga oshirgan. Transportda reklama. Reklama transport vositalarida, shu jumladan, metropolitenda faqat ularning egalari va mulkdorlari bilan kelishilgan halda hamda xavfsizlik talablari va yo’l harakati qoidalariga muvofiq joylashtirilishi mumkin. Reklamani umumfoydalanishdagi transport vositalarida, metropolitan bekatlarida, vokzallarda, portlar va aeroportlarda yo’lovchilarga habar beruvchi ovozli tarmoqlar orqali tarqatish taqiqlanadi, ijtimoiy reklamali axborot bundan mustasno. Transport yoki bekatlardagi reklama samarali usullardan biri bo’lib, kutishdan boshqa ish bilan shug’ullanmayotgan aholi diqqatini tortadi. Reklama tarjimasi. Reklama davlat tilida yoki reklama beruvchining hoxishiga ko’ra boshqa tillarda tarqatiladi. Belgilangan tartibda ro’yhyatga olingan tovar belgilari, bosma usulda terilgan bo’g’inli belgilar (logotiplar) asli qaysi tilda bo’lsa, shu tilda keltirilishi mumkin. Reklamaning axborot beruvchi –matn qismi boricha tarjima qilinadi ammo shiorlar tarjimasida ehtiyot bo’lish, tekshirtirish kerak bo’ladi. Reklama shiorlarining ba’zilari so’zma-so’z tarjima qilinganda, o’shaligicha qolsa, ba’zilarida ibora, o’hshatishlardan ko’p foydalanilgani tufayli ularni boshqa tilga to’g’ridan-to’gri tarjima qilish g’alizlikni keltirib chiqaradi. Shuning uchun ma’nosini saqlab qolgan holda boshqacha tarzda tarjima qilish o’rinli. Beeline. Живи на яркой стороне - Hayotning yorqin tomonida bo’l Coca-Cola. Все будет Coca-Cola. Присоединяйся – Hammasi bo’ladi Coca-Cola MacCoffee. Для тех, кто хочет большего – Ko’proq zavq olishni hohlaganlar uchun Coscom. Будь с нами – Biz bilan birga bo’ling Нескафе.Отличный вкус. Отличные начало. – A’lo ta’m kun boshidan hamdam Nestle (сут). Подумай о здоровья – выбери Nestle – Sog’liqni o’yla, Nestleni tanla Вounty Trio. Райской наслаждения длится дольше – Jannat rohati uzoqroq davom etadi. Reklama mavzusi shu va shu kabi masalalarni qamrab olib, bu omillarning har biri korhonalar uchun behisob foyda keltirishi mumkin. Hoxlaysizmi-yo’qmi, reklama sizga o’z ta’sirini o’tkazadi va o’z haridoriga aylantiradi. Uslublar. - nutqda til unsurlarining ishtirok etishiga ko’ra boshqa uslublarga qarshi turadi - so’zlovchi va tinglovchi o’rtasida nutqiy aloqaning bevosita amalgam oshishi, nutqiy jarayonning oldindan tayyorlanmagani - pauza, ton, melodiya, tembr, urg’u kabi intonatsiya ko’rinishlari - assimilyatsiya, dissimilyatsiya, metateza, proteza, epenteza, epiteza, prokopa, sinkopa, anokopa, reduksiya kabilarning uchrashi - lisoniy va nolisoniy omillarning munosabati mustahkamligi - so’zlovchining imkoniyatlari ko’p, erkin muomala - vaziyatga kora bayonotning ma’lum qismi nutqda qoldirib ketilishi mumkinligi - fikrni iboralar bilan aniqlashtirish: kallasi g’ovlab ketdi, kapalagi uchib ketdi - sheva, jargonlarning ishlatilishi, dialectal nutq - so’z boshidagi “I” juda qisqa talaffuz etiladi: ip, it, ilon - so’z ohiridagi “Q” tovushi “V” tarzida aytiladi: so’roq-so’rov, qoshiq-qoshuv - kishi ismlari qisqatririb aytiladi: Sabina-Sabi, Madina-Madi, Shaxnoza – Shahnoz - faol so’zlar lug’at tarkibining asosiy qismoni tashkil etadi - uslubiy bo’yoqsiz, neytral so’zlar. Asosan ishlatiladigan so’zlar. M: non, don, kiyim, suv, quyosh, kun, ob-havo - ijobiy yoki salbiy bo’yoqq ega so’zlar: turq, bashara, shallaqi; polvon, do’ndiqcha, shirin; - ritorik so’roq gaplar, so’roq mazmunini ifodalaydigan darak gaplar, his hayajon gaplar - fe’llarning turli shakllarga kirib o’zgarishi: pishirib edi – pishiruvdi, chaqirib edi – chaqiruvdi - -jon, -hon, -hur, - tilla, -bacha kabi affiksoidlar bilan yasalgan subyektiv baho bildiruvchi otlar: poraho’r, suzmahon, itvachcha, pashshaho’rda, tirrancha, ofatijon, oyimtilla - til birliklarining ekspressivliklik imkoniyatlari: ulgurmaymiz – ulgurib bo’pmiz, ulgurmoq qayoqda, ulgurishga kim qo’yibdi, ulgurib ham bo’ldik - so’zlarni metonimik qo’llash: auditoriya kuldisodda gaplar ko’pincha fe’l bilan ifodalangan kesimning yo’qligi bilan ifodalanadi. Bunday gaplarga fe’l kesimni qo’yib bo’lmaydi: Biz siznikiga; Men ishdan. Siz-chi? - diplomatic yozishmalar, iqtisodiy va yuridik munosabatlar ifodasi bo’lgan hujjatlarda, davlat idoralari, sudlar, savdoga doir muomalalarda ishlatiladi - ish qog’ozlarida qo’llaniladi. Masalan: atiza, e’lon, tarjimai hol, ishonch qog’ozi, tilhat, hisobot, notalar, buyruq, farmonlar - adabiy ma’yorga qat’iy rioya etiladi - shevaga hos so’zlar, jargonlar, har xil uslubiy bo’yoqqa ega bo’lgan so’zlar ishlatilmaydi - ayrim hujjatlar shtampga o’hshash mahsus tartib va shakl bilan yoziladi - asosan kitobiy va neytral so’zlardan iborat bo’lishi - uslub bo’yog’iga ega bo’lgan so’z va turg’un birikmalarning o’z ichiga olishi: yuqorida ko’rsatilganlar, qabul qilib oluvchi, mazkur - professional terminologiyaning mavjudligi: akt, hal qiluv qarori, qidirish, muxtor elchi, bayonet, xalqaro visit - eskirgan so’z va iboralar o’rni bilan ishlatilishi mumkin: janobi oliylari, yuqori martabali mehmon, hazrat - tilga olnayotgan kishilar o’z nomi bilan atalmasdan, munosabatni ifodalovchi otlar ishlatiladi: uyni ijaraga oluvchi, guvoh, davogar - noaniqlikka yo’l qo’ymaslik maqsadida otlar olmoshlar bilan almashtiriladi. M: Ma’muriyat, ishchi va hizmatchilar keyingi o’rinda “Ular” tarzida - fe’lning infinitive formasi, majhul nisbat, buyruq mayli ko’p: chora ko’rish, bajarildi, tayinlansin - uyushiq bo’lakli soda gaplar, qo’shma gaplar keng qo’llanadi Birinchi misol badiiy asar “Sariq devni minib”dan olingan bo’lib, unda maktab o’quvchisi yozgan ariza keltirilgan. U kinoyaviy yo’sinda aks ettirilganiga qaramay, rasmiy uslub alementlarini biroz ko’rish mumkin. Masalan, unda uslubiy bo’yoqdor so’zlar yo’q, fe’lning infinitive formasi, majhul nisbat, buyruq mayli ishlatilgan. Istak va va’da ifoda etilgan. - fikrlar mantiqiy jihatdan aniq bir ma’noli, fikrlar faqat tushunchalarni ifodalaydi - ifodalar muhokama, munozara va xulosalar shaklida bo’lib, qat’iy mantiqiy izchillikka asoslangan bo’ladi - analiz va sintez bir-biridan ajralmagan holda qo’llanadi - bayonning obyektivligi, quruq va qat’iyligi - muallif individualligi sezilmas darajada bo’ladi - fikrning bir hil normada idoda etilishi - atamalar, har xil chizma, ramz va jadvallarning ko’p ishlatilishi - ma’lumotlarni ko’proq berish, siqiq sintaktik qurilmalarni tanlash, ortiqcha so’zlarni ishlatmaslik - adabiy til normalariga amal qilish, uslubiy bir xillik - oddiy so’zlashuv nutqi unsurlari, lahjaviy so’zlar, jargonlar ishlatilmaydi - frazeologizmlar neytral ahamiyatga ega bo’ladi: qaynash nuqtasi, qo’shma gap - tasviriy oborotlarga ega: ta’sir ko’rsatmoq, reaksiyaga kirmoq - nutqiy oborotlarga ega: shunday qilib, ma’lum bo’lishicha - turli tushunchalarni ifodalovchi otlarning ko’p ishlatilishi - adabiy tulda odatda birlik shaklda qo’llanuvchi narsalarni ko’plik affiksi bilan ishlatish: suvlar, tuproqlar - qo’shma va murakkab gaplarga tez-tez murojaat qilish: shu sababli, bunday vaqtda, shunga qaramasdan - bog’lovchisiz qo’shma gaplar kamroq qo’llanadi - boshlanmalar, kirish bo’laklarning ko’pligi: birinchidan, bir tomondan, demak - siyosiy, ijtimoiy, iqtisodiy, madaniy munosabatlarni ifodalaydi - hayotiy masalalar mantiqiy mulohaza, dalil, asoslar bilan tushuntirilishi, isbotlanishi - tinglovchilarning iroda va his tuyg’usiga ta’sir qilish - tilning ta’sirchan vositalari anofora, epifora, epitet kabilar ishlatiladi - nutqning tez tushunarli va esada qolarli bo’lishi - ekspressivlik, obrazli ifodalar, tasviriy vositalar, badiiy til imkoniyatlaridan foydalanish - qisqalik, tushunarli, yorqin, ixchsm tilda yozish - ravishdosh, sifatdosh oborotlar, fe’lning shart mayli shakllarining almashilib ishlatilishi, ritorik murojaat, undov, bir sostavli gaplarning qo’llanishi - nutq ko’pincha 1-shaxs tomonidan ifoda etilishi. Ba’zi o’rinlarda “men”ning o’rniga “biz”ning ishlatilishi - turg’un til birliklarining ishlatilishi: qonli to’ntarish, vaziyatni keskinlashtirish, siyosiy iqlimni normallashtirish, intensive rivojlanish yo’li - baholash ma’noli so’zlar va doimiy epitetlarning qo’llanishi: og’ishmay, fidokorona, har tomonlama - tantanovor so’zlar va so’z birikmalari: zafar quchmoq, shijoatkorlik, bukilmas iroda - yasovchi qo’shimchalar orqali ko’chma ma’no hosil qilish: davlathona – hukumat uyi, da’vatnoma – hukumat notasi - uslubiy maqsadni ko’zda tutib yoki murojaat uchun so’roq gaplarni ishlatish - uyushiq bo’lakli gaplar, undov gaplarning kelishi - kirish bo’lakli, kirish qurilmali gaplar keng qo’llanadi - shaxsi umumlashgan gaplar, 2-shaxs orqali butun ommaga murojaat qilish - og’zaki – so’zlashuv uslubiga hos bo’lgan elliptic gaplar, qurilmalardan ham foydalaniladi. M: Musobaqaga keng yo’l!, Tabiat boyliklari – el hizmatida - diolog, monolog, bayonni qamrab oluvchi so’zlashuv nutqining keng qo’llanishi - tilning potensial imkoniyatlaridan keng foydalanish, yangi so’z va iboralarni yaratish - qat’iy normativlik, juda aniqlik, so’zlarning mohirlik bilan tanlanishi, mukammal savodhonlik, muallif nutqning yetukligi - nutqda sinonimiya, omonimiya, antonimiya, ko’p ma’nolilik kabi leksikaning barcha qatlamlaridan foydalanish - Undov, so’roq, buyruq gaplar ko’p qo’llanadi - predmetlar nomini yasaydigan affikslarni jonli predmetga nisbatan ishlatish. M: qaroqchizor, hayvonzor - dialektizm, eskirgan so’zlar, dag’al so’zlardan foydalanish - umumiste’molda bo’lgan barcha lug’aviy birliklar ishlatiladi - so’zlarning lug’atlarda qayd etilmagan ma’nolarni ham kasb etishi - sinonimik qatordagi so’zlarning hissiy ekspressiv bo’yog’I bo’lgan shakli ko’p ishlatiladi - Grammatik shaklning barcha ko’rinishlari mavzu talabi bilan qo’llanadi - Ba’zi affikslar faqat shu uslubga hos: -ajak, -gusi, -g’usi, -gali, - gay, -kin, -mish, - qil - Otlarni qo’llashdagi o’ziga hoslik ularning –cha, -chak, -bonu kabi sub’ektiv baho formalarini olishda ko’rinadi - egalik kotegoriyasi aniq bo’lishicgrammatik jihatdan to’g’ri, ammo mazmunan umumga tegishli bo’lishi mumkin - fe’lning barcha nisbatlari ishtirok etadi, nisbatan ko’p ishtirok etadigani aniq nisbat - so’z turkumlarining barchasi ishtirok etadi, nisbatan ko’p ishtirok etadigani sifat, ot, olmosh - undov va taqlidiy so’zlar ko’p uchraydi - nutq ham monologik, ham diologik bo’ladi. Nutqning shakllanishida muallif bilan birga personojlar ham qatnashaveradi - sintaktik figuralar, tasviriy, vositam o’hshatish, sifatlash, metafora, metonimiya, sinekdoha, jonlantirishlardan keng foydalaniladi. Sintaktik figuralar. Sintaktik figuralar nutqni ohangdor, ta’sirchan, jozibador qiladi hamda o’qish va tushunishda yengillik tug’diradi. Sintaktik figuralarga anafora, epifora, sintaktik parallelizm, kompozitsion bog’lanish, takror, antiteza, gradatsiya, ritorik so’roq kiradi. Keltirilgan she’rda sintaktik figura tarkibidagi nafaqat anafora, balki, epifora va ritorik so’roqni ham ko’rish mumkin. Bobomiz nima bo’ladi – ketmon bo’ladi. Ketmon emas – bir baloi bad bo’ladi! Momo yer quchib-quchib yig’laydi. Momomiz yer tirnab-tirnab yig’laydi. Bola-baqralarim qoshimda bo’ldi. Xesh-aqrabolarim qoshimda bo’ldi. Jondin seni ko’p sevarmen, ey umri aziz, Sondin seni ko’p sevarmen, ey umri aziz. Har neniki sevmak ondin ortiq bo’lmas, Ondin seni ko’p sevarmen, ey umri aziz. Misollardagi epifora fikr ma’nosini kuchaytirishga hizmat qilmoqda. Misralarda yuzaga kelgan sintaktik simmetriya ifodalilikni kuchaytirmoqda. Do’stlar, olam eliga yoru hamdam bo’lmangiz, Yor ila hamdam demaykim, oshno ham bo’lmangiz. Oshnolig’ aylabon, o’z joningizga har zamon Boisi yuz ming balovu mehnatu g’am bo’lmangiz. Navoiyning o’z zamonasi ahliga munosabatini ifodalovchi bu g’azalida fikrlar zanjiri vujudga kelgan, undovni navbatma-navbat bayon qilish imkoniyati, bu orqali oson tushunish yuzaga chiqyapti. Takror. So’zlovchi nutqida tuyg’ulari, hissiyotlarini mos keltirish uchun so’zlarni takrorlab qo’llaydi. Boshqacha qilib aytganda, sifatni miqdor orqali to’ldirishga harakat qiladi. Natijada nutq yanada ta’sirchan, intensiv bo’ladi. Bundan tashqari boshqa ma’no va biror sharoit yuzasidan aytilganini ham bildiradi. Masalan, O’tkir Hoshimovning “Tushda kechgan umrlar” asarida keltirilgan “Yig’lagansiz! Yig’lagansiz! – Dilnoza kula-kula ayvonga qochib chiqdi” misrasidagi takror o’z fikriga birovni ko’ndirish; O’lmas Umarbekovning “Fotima va Zuhra” asaridagi “Bo’ldi, bo’ldi! – Aliyev o’rnidan shoshib turdi.” takrori qahramonning favqulotda vaziyatga tushib qolgani; Nodar Dumbadzening “Abadiyat qonuni” asridagi “Ho’sh, ho’sh, davom etavering-chi” gapidagi takror qiziqqonlikni; Mushfiq Kozimiyning “Qo’rqinchli Tehron” asridagi “Marhamat, hazratim, marhamat. O’zingizning uyingiz” takrori iltifot ma’nolarini ifodalash uchun hizmat qilgan. Yaxshi otga bir qamchi, yomon otga ming qamchi. Bu misralarda yaxshi – yomon so’zlari antiteza bo’lib kelyapti. Shuningdek, sintaktik figuralardan yana biri ritorik so’roq ham mavjud. Bir bola yig’laydi – qo’lida kitob “uchib yuribdi” harakatdalikni bildiradi. She’r boshida “ertak tugadi” edi, so’ngida esa “ertak so’zlaydi”. “Ishonaman” – tushkunlikdan chiqish. Yana boshida “yig’layotgan” bola so’ngida “izlamoqda” Boshidagi so’zlar so’ngida cho’kdi – ko’tarildi, tun-kun kabi o’zgarib kelmoqda. She’r boshidagi achinish, so’ngida umidga aylanyapti. Ritorik so’roq. Javob qilmaydigan so’roq bo’lib, so’zlovchi yangi ma’lumot olishni ko’zlamaydi. Bunday gaplarda hukm mavjud bo’ladi. Abdulla Qodiriyning “O’tgan kunlar” romanidagi “Bas bu hiylagar, bu makrlar sizdan boshqa kimdan topilsin?”; Mushfiq Kozimiyning “Qo’rqinchli Tehron” asridagi “Qani, aytingchi, bir-birini sevish aybmi?”; Odil Yoqubovning “Diyonat” asridagi “Nahot u Latofatning yuragida zil bo’lib yotgan dardu hasratlarni bilmasa?”; Pirimqul Qodirovning “Yulduzli tunlar” asridagi “Begim, bu mullochani ma’shuqalardek himoya qilishlari uyat emasmi?” kabilar ritorik so’roqqa misol bo’ladi. Ularning barchasida so’zlovchining o’z gapirayotgan gapida o’zining hukmi mavjud. Hulosa qilib aytganda, sintaktik figuralar tilimizga betakrorlik bahsh etadi. Ular qatnashganda asar ham shirali va o’qishli bo’ladi, nutqimizni esa ixcham, tushunarli, ravon bo’lishiga hissa qo’shadi. Inglizcha iboralarni tarjima qilish. Badiiy asarda ruhan qoniqish va estetik zavq badiiy voqelikni obrazli iboralar iboralar bilan tasvirlanganda hosil bo’ladi. Tarjima asari originalining boshqa tildagi nushasi bo’lganligi uchun ham undagi obrazlilik aslidagidek axborotni tashishi kerak. Frazeologik birliklar maqol, matal, hikmatli so’zlar singari, yozma va og’zaki nutqqa obrazlilik va hissiyot baxsh etib, unda aytilayotgan voqea, hodisa, narsalarga bamisoli jon kiritadi. Ular tufayli badiiy asar va jonli tilimiz ixcham, shirali, boy, kuchli va chiroyli bo’ladi, ta’sirchanligi oshadi, o’qish yengillashadi. Iboralarni tarjima qilish birmuncha murakkab. Unda har bir so’z aynan tarjima qilinmaydi, birma-bir boshqa tilga o’girish tarjimani g’aliz va ayni paytda kulgili qilib qo’yadi. Chunki ibora birqancha davrlar oldin yaratilgan, qadimiylikka ega bo’lib, unda har bir xalqning o’z urf-odatlari, tarixi, yashash tarzi mujassamlashgan bo’ladi. Tarjima qilayotgan matnida ibora, idioma, maqol va shu kabi turg’un birikmalar uchraganda ular tarjima qilinmaydi, balki ikkinchi tildagi ekvivalenti beriladi. Masalan, inglizchadagi “big-headed” idiomasi “katta boshli” deb tarjima qilinmaydi. Chunki uning ma’nosi “aqlli” demakdir. Yana inglizlarda “throw the baby out with the bath water” degan idioma mavjud. Buni tarjima qilayotganda “chaqaloqni cho’miltirayotganda suvga tushirib yubormoq” deb tarjima qilsa, o’zbeklarda bunday idioma yo’qligi sababli rostdan ham chaqaloqni cho’ktirib yuboribdi, degan tushuncha paydo bo’lishi mumkin. Undan tashqari bu ibora o’zbek tilida begona, majburan kiritilgandek tuyulishi mumkin. Shuning uchun o’zimizdagi variantga moslashtirib “qosh qo’yaman deb ko’z chiqardi” deyish maqsadga muvofiq. Tarjimon matnda shunday birliklar uchrashi uchun ham yaxshi tayyorgarlik ko’rishi, ikki tilni mukammal bilishdan tashqari, davrning ruhini tushunishi kerak. Xatolar asl nusha tilining lisoniy tabiati hamda obrazli iboralar hususiyatini chuqur anglamaslik badiiy tasvir vositalarini yuzaga keltirgan real voqelik va ular qo’llanadigan badiiy situatsiyani bilmaslikdan kelib chiqadi. Idiomalar ham maqol va iborlar singari, oddiygina so’zlar yig’indisi bo’lib qolmay, xalq donishmandligining, uning tasavvuri va badiiy fantaziyasining mahsulidir. Alohida halqchil harakterga ega bo’gan bu iboralar o’zida yaratuvchi xalq, yurt hususiyatlarini aks ettiribgina qolmay, jahondagi boshqa ko’pgina tillar frazeologiyasini shakllantirishga kuchli ta’sirini ham o’tkazadi. Shunday ekan, ularni o’giruvchi kishi har ikki xalq madaniyati va til boyligidan habardor bo’lishi kerak. Angliyada XVII asrlarda juda ko’p yomg’ir yog’ardi, pana joylar deyarli yo’q, kuchli yomg’irda hayvonlar suvga ko’milib ketardi. O’sha paytlar yomg’irda ko’chaga chiqqan kishilar ko’ziga shalabbo bo’lgan uy hayvonlari tashlanardi. Shuning uchun qattiq yomg’ir yoqqanda “It’s raining cats and dogs” deyishardi va bu hozir ham saqlanib qolgan. Ammo uni o’zbekchaga so’zma-so’z tarjima qilish tuishunarsiz bo’lib qoladi, izoh esa ortiqchalik qiladi. Biz shiddatli yomg’irni “chelaklab quyyabdi” deb tasvirlaymiz. Tarjimada ham buni qo’llasa, ma’no anglashiladi. Bir hil tushuncha ikki halqda turlicha ifodalanishi, turli variantga ega bo’lishi mumkin. Ruslarda o’ylamay qilingan ortiqcha ish haqida gapirish kerak bo’lsa, “ехать в Тулу со своим самоваром” desa, o’zbeklarda viloyatliklar “axmoqqa Quva bir tosh”, toshkentliklar “axmoqqa To’ytepa nima bo’pti?”ni ishlatadilar. O’z tarkibida shu kabi geografik nomlardan iborat frazeologizmlari bo’lgan matnni o’gorishda tarjimon geografik muhitni almashtirmaslik uchun muqobil variant topa olishi kerak. Cut a long story short – lo’ndasini aytmoq In the blink of an eye – vaqt ziq Have itchy feet – oyoqning chigalini yozmoq Drive someone up the wall – qonini qaynatmoq An early bird – ho’roz qichqirmasdan uyg’onuvchi Tarjima shuning uchun ham san’atki, unda biror so’z yoki iboraning tarjimasi shundaygina lug’atdan olib ikkinchi matnga ko’chirib qo’yilmaydi. Lug’at ko’p hollarda matnda tasvirlanayotgan voqeani, vaziyatni ifodalash uchun ojizlik qilib qoladi. Shunda tarjimon lug’atda yo’q so’zni qidira boshlaydi. Agar tarjimonda Cambridge mahsus idiomalar lug’ati bo’lsa ishi birmuncha yengillashadi. Oddiy lug’atga tayanib qolish chalkashlikni keltirib chiqarishi mumkin. Idiomalar lug’atidan foydalanish oddiy lug’atdan foydalanishdan boshqacharoq. Alfavit bo’yicha emas, asosiy so’z bo’yicha qidiriladi. Masalan, “let the cat out of the bag” ning tarjimasini topish uchun “L” qismiga emas, “cat” qismiga murojaat qilinadi. Tarjimon ish jarayonida uslub, tilning leksik va semantik imkoniyatlarini nazarda tutishi kerak. Erkin, neytral so’z yoki iborani turg’un birikmalar bilan tarjima qilish matn mazmuniga zarar yetkazmaydi, balki uning ruhini to’laroq qilib berishga hizmat qiladi. Agar frazeologizmlarni tengma-teng ekvivalentlar bilan o’girish mumkin bo’lmay qolsa, o’zgartirish matn mazmuniga ta’sir qilsa, ibora so’zma-so’z tarjima qilinadida, uning obrazli ibora ekanligiga biror shtrix bilan ishora qilinadi. O’zbek eposida qiyoslashga asoslangan frazeologizmlarning qo’llanishi an’anaviy hol. Bunday iboralarga obyekt qilib, ijobiy qahramonlarning go’zalligi, kuchi va qudratini bildiruvchi sher, yo’lbars, nor, ohu, lochin, shunqor, bulbul, gul, sarv, oy, yulduz obrazlari olinadi. Ingliz frazeologizmida esa jo’ja qo’rqoqlik, bo’ri ochlik, bodring sovuqqonlik, asalari bandlik, qush baxtli his qilish, boyo’g’li aql ramzi (as cold as a cucumber, as happy as a lark, as clever as an owl). Shunday iboralar ham bo’ladiki, boshqa tilda birgina so’zi bilan farqli. Masalan, ingliz tilida ish juda ko’p vaziyatda “to be up to my ears” iborasi ishlatiladi. O’zbek tiliga tarjimada quloq emas, bosh a’zosi olinadi. Ya’ni, “ishim boshimdan ham oshib yotibdi” yoki “boshimni qashishga ham vaqt yo’q” deyiladi. Inglizlaring umumiy harakteriga ko’ra, hamma ishi joyidaligini bildirish uchun kishi kulib turishi kerak. Agar oq tish ko’rinib turmasa, bu biror muammo yuz berganini bildiradi. Shuning uchun ularda “look down in the mouth” idiomasi mavjud. O’zbeklarda norozilik qovoq uyishdan bilinadi. Shu sabab mazkur idiomaning o’zbekcha ekvivalenti “qovog’idan qor yog’adi” O’zbekchada ko’p narsani orzu qilgan yoki hursand odamni “osmonda uchib yuribdi” deymiz. Inglizchada esa osmon emas, bulut so’zi qo’llangan: “to have the head in the clouds” (bu “romantik” demak hamdir). Shu bilan birga, hadeb orzuga berilaveruvchilarni “Biroz yerga tush” deymiz. Inglizchada ham yer so’zi ishlatiladi:“to be down to earth”. Kiyim bilan bog’liq ham birqancha idiomalar bor. Inglizlar tartibsiz kiyinganlarga nisbatan “down at heel” idiomasini ishlatiladi. O’zbeklarda poshnaga emas, yoqaga urg’u beriladi. Tarjimada “yoqavayron” tarzida ma’noni chiqarib berish mumkin. Britaniyada ofis ishchilari odatga ko’ra kostyum-shim bilan oq kuylak kiyadi. Shuning uchun ularda oddiy joyda, masalan zavodlarda mehnat qiluvchilarga nisbatan qo’llanadigan “blue-collar workers” idiomasi vujudga kelgan. Tarjimada esa, mos tushsa izoh berish yoki bo’lmasa kiyim nuqtai nazardan emas, konteksdan kelib chiqib oddiy ishchiligini tushuntirish maqsadga muvofiq. “Burn not your house to rid it of the mouth” ning o’zbekchasida uy – ko’rpaga, sichqon – burgaga almashgan. Ya’ni, “Burgaga achchiq qilib ko’rpaga o’t qo’yma”. “It’s ill to waken sleeping dogs”. O’zbekchada esa “uhlayotgan kuchuk” emas, “yopig’liq qozon” ga almashtirgan maqqul: “Yopig’liq qozon yopig’ligicha qolsin. “Love me, love my dog” maqolini tarjima qilayotib “kuchugimni ham sev” emas, “suyak tashla” deyish kerak. To’liqrog’i: “Egasini hurmat qilgan, itiga suyak tashlaydi” “Get out of bed on the wrong side in the morning” idiomasi “Bugun chap yoni bilan turgan” qabilida tarjima qilinigani maqqul. Chunki bunda o’zbeklardagi o’ng va chap tushunchalari, chap tomonning omadsizligi nazarda tutiladi. Ingliz tilida frazalar ko’p ishlatiladi, ayniqsa so’zlashuvda. Undan tashqari rasmiy va publisistik uslubda ham fraza ko’p uchraydi. Ingliz frazalarining alohida jihati, ularning o’zidan keyin ravish va predlog ergashtirib kelishidir. Fe’ldan keyin qo’shilgan aynan shu birikmalar ma’no o’zgarishini ta’minlaydi. Ular American, British va Australian Englishda ham farqlanadi. Masalan, “g’azabi qaynab gapirdi” gapini ingliz tiliga fraza bilan tarjima qilish kerak. Americanga “bawl out”, Britishga “ tell of” tarzida tarjima qilinishi kerak. “Yuvinmoq” Americanda “wash up” bo’lsa, Britishda “freshen up” bo’ladi. Bir fraza turli ma’nolarda keladi. Tarjimon kontekstdan buni ilg’ab olishga harakat qilishi va adashtirib yubormasligi kerak. Masalan, “get on” avtobusga chiqmoq, davom etmoq, yaxshi munosabatda bo’lmoq kabi ma’nolarga ega. “blow up” ning esa asosiy ma’nolari “shar ishirmoq” va “uyni buzmoq”. Lekin u insonlarga nisbatan to’satdan harakteri o’zgarib qolganda ham qo’llanadi. Ushbu ma’noni kasb etuvchi “blow up”ni “To’nini teskari kiymoq” yoki “Jahl otiga minmoq” tarzida tarjima qilish kerak. A bad workman always blames his tools – Yomon kosib bigiz tanlar A quite conscience sleeps in thunder – Oshing halol bo’lsa ko’chada ich An unfortunate man would be drowned in a tea-cup – Kambag’alni tuyani ustida it qopadi Little thieves are hanged, but great ones escape – Ayron ichgan qutildi, chelak yalagan tutildi Necessity is the mother of inventions – Kerak terakni yiqitadi Nothing comes out of the sack, but what was in it – Qozonda bori cho’michga chiqadi Out of sight is out of mind – Mehr ko’zda Paddle your own canoe – O’zing uchun o’l yetim Buni idiomaga kiritib bo’ladimi - yo’qmi, ammo tarjima hususida ta’kidlash lozimki, tilda ba’zi ifodaviy qisqartmalar ham bo’ladi. Uni tarjima qilishda ham so’zma-so’zlikka emas, ekvivalentlarga murojaat qilish kerak. Masalan, inglizlar bayram taklifnomasi so’ngida ayrim hollarda B.Y.O.B. deb yozib qo’yishadi. To’lig’i: “Bring your own bottle”. Rus tiliga КПСС - Каждый приносит с собой yoki КПБ – каждый приносит бутылку deb tarjima qilinadi. O’zbekchada bunday hatlar ko’p uchramasligi sababli, tarjimada qisqartmalarsiz yozsa ham bo’ladi, qisqartmani tarjimonning o’zi yaratsa, izohini ham berishi kerak. Berilmoqchi bo’lgan axborot esa o’sha-o’sha qolaveradi: “bu bazmda ichkilik bor”! Qisqartmalardan yana biri GI. (Governmental Issue). Amerika armiyasi. Amerikaliklar soldatlarni shunday ataydilar. Buni tarjima qilmasdan qoldirib, snoskada izoh berish kerak. Agar tarjima qilsa, hato qilib qo’yishi mumkin. Hulosa qilib aytganda, idioma, frazeologiya va maqollar tilni boyitadi, nutqimizni ixchamlashtiradi. Tarjimada ham shu hususiyatlarini saqlab qolishi kerak. Bu esa tarjimondan yuqorida ta’kidlangan va ta’kidlanmagan qoidalarni talab qiladi. 2. М.А. Голденков. «Современный активный английский» 3. Michael McCarthy, Felicity O’Dell. “English Idioms in use” 4. Peter Watcyn-Jones. “Test your Idioms” 5. Michael McCarthy, Felicity O’Dell. “English Phrasal verbs” 6. Martin Shovel. “Making Sense of Phrasal verbs” Telejurnalistika. «Тележурналистика асослари» фанининг мақсади ва вазифалари Телевизион журналистика. Тележурналистга бўлган талаблар. Тележурналистика назарияси ва амалиёти. Телевизион журналистика асослари курси бўйича мазкур маърузалар матни Мустақил Давлатлар Ҳамдўстлигига аъзо бўлган мамлакатлар ҳамда қатор хорижий университетларнинг журналистика факультетларида шу курс бўйича ўқитилаётган ўқув қўлланмалари, дарсликлари ҳамда телевизион журналистика бўйича Узбекистонда ва чет элда чоп этилган илмий-назарий асарлар асосида тузилган. Курс мазкур фаннинг фундаментал назарий асосларидан ташқари телевизион журналистика бўйича сўнгги йиллар мобайнида Узбекистон ва жаҳон мамлакатлари телевидениелари амалиётини таҳлил қилиш натижасида пайдо бўлган янги хулосалар ва амалий тавсияларни ўз ичига олади. Телевизион журналистика нима? Уии Оммовий Ахборот Воситаларининг бошқа турларидан фарқи нимада? Тележурналист бўлиш учун инсон қандай қобилиятга, қандай хислатларга эга бўлиши керак, қандай талабларга жавоб бериши лозим? Телевидение назариясининг асосларини нима ташкил этади? Уни ўқиш, ўрганиш, пухта ўзлаштириш учун талабаларда қандай қилиб жиддий иштиёқ, қизиқиш уйғатиш мумкин? Телевидениенинг ўзига хос ҳусусиятлари. Телевидениенинг ўзига хос хусусиятлари нимада? Маълумки, телевидение асарлари бошқа ОАВ материалларига қараганда анча мураккаб бўлиб, энг замонавий электрон техника воситалари ёрдамида яратилади. Космос орқали, сунъий Ер йўлдошлари ёрдамида телевизион тасвирни узоқ масофага узатиш, кўчма телевизион станция (КТС), видекамера (БЕТАКАМ SP камералари) имкониятлари ниҳоятда кенг ва улар ёрдамида ҳақиқатдан ҳам мўжизалар яратиш мумкин! Яна бир муҳим мавзу - бу телевизион тасвир билан сўз мутаносиблигига қандай қилиб эришилади? Электрон монтаж нима? Тўғридан-тўғри репортажнинг ўзига хос хусусиятлари-чи? Нима учун репортаж энг тслевизион жанр деб тан олинган? Сиз булар ҳақида қўлиигиздаги дастурдан, факультет аудиторияларида телевидение назарияси ва амалиёти тўғрисида ўқиладиган маърузалардан билиб олишингиз мумкин. "Биз нечун севамиз Ўзбекистонни", "Таҳлилнома", "Бегойим", "Бахс", "Азизим", "Келин ва куёв" каби шу кунда телетомошабинлар томонидан анча илиқ қабул қилинаётган телекўрсатувларнинг сиру - асрори нимада? Маърузаларда шунингдек, эфирда тўғридан-тўғри олиб борилаётгаи жонли ренортажлар, мулоқотлар, тематик кўрсатувлар, долзарб мавзуларга бағишланган видеофильмлар, телесериаллар чуқур илмий-назарий таҳлил қилинади. Дастурда тезкор ахборот, чуқур таҳлилий, юксак бадиий - публицистик жанрлардаги асарлар, уларнинг Ўзбекистонда ҳуқуқий - демократик давлат, фуқаролар жамияти қуришда тутган ўрни тўгрисидаги маърузалар ўз аксини топган. Ташвиқот ўзи хизмат қилаётган сиёсатдан яхши, ундан пухтароқ бўлиши мумкин эмас, деган қадимги бир ҳақиқат бор. Дастурда шунингдек, телевидениенинг жамият тараққиётига таъсири, жамиятнинг эса ўз вақтида ОАВ га, хусуан ТВ га таъсири ҳақидаги маърузалар ҳам ўз ўрнини топган. Жаҳон амалиётида ТВ га мафкура яратиладиган, уни шакллантирадиган даргоҳ, қурол сифатида эмас, балким турли ижтимоий - сиёсий дунёқарашларни телетомошабинларга етказадиган, ташвиқот қиладиган оммовий ахборот воситаси деб қарайдилар. Кўрсатувларда ҳаётни ёритишда катта ҳақиқатдан келиб чиқиб ёндошиш, кенг халқ оммаси мақсадларини кўзлаб ҳаракат қилиш билан бирга ички шахсий, худбин манфаатларини илгари суриш, шароитга мослашиш холлари, телетомошабинлар орзу-умидлари, ишончлари, эзгу мақсадлари бнр томонда қолиб, реклама бериш, "хомийлик қилиш" ниқоби остида ОАВни ўзларининг тор мақсадларига хизмат қилдириш, тўла назорат қилишни қўлга олиш холлари ҳақида ҳам гап боради. ТВ турли ижтимоий-сиёсий доираларнинг, катта мулк ва капитал эгаларининг давлат ва ҳукумат билан, хусусий бизнес тарафдорлари билан халқ манфаати ва сиёсий партиялар нуқтаи назарлари баъзида шафқатсиз тўқнаш келадиган даргоҳдир. Шу сабабдан уларнинг ҳар бири ТВ нинг ўзига хос хусусиятларини чуқурроқ ўзлаштиришга, ТВ да ташвиқот сирларини яхшироқ эгаллашга, телекомпанияни қўлга олишга ҳаракат қилади. Бу айниқса давлат ва хукумат органларига сайловлар даврида кўпроқ ўз ифодасини топади. Шy сабабли кўп давлатларда бу холатлар ва мейёрлар махсус қонун ва ҳужжатларда ўз аксини топган. Телевизион журналистика, бир сўз билан айтганда, замонавий электрон техника воситалари ёрдамида яратиладиган сиёсат ва амалга ошириладиган ижодиётдир. Телекўрсатув ёки телефильм аниқ ижодий гуруҳ махсули бўлиб, у маълум сиёсий, ижодий ва техник талабларга жавоб бериши керак. Телевидение бу оғзаки нутқ, кадрда кўрсатув олиб бораётган шахснинг тили, лексикаси, сўз бойлиги, эфирда чиройли фикрлаш қобилияти ҳамдир. Оғзаки нутқ эса ўз қонун-қоидаларига, ички қурилиш структурасига эга. Дейлик, яхши кўрган қизи билан учрашувга чиққан йигит ўз мухаббат сўзларини қогозга қараб ўқиб берса, қиз йигитни устидан кулган бўлур эди. Айни бир пайтда йигит шу қоғозни мактуб қилиб севгилисига юборса бу ўқилган сўзлар, қиз қалбини сеҳр билан чулғаб, дил-дилигача бориб етган бўлар эди. Агар ўқитувчи ўз дарсини китобга караб ўтса бундан ўқувчининг ҳурмати ўқувчилар олдида юқори бўлмас эди. Бирон-бир ғояни тарғибот қилаётган шахс, "ҳа" деганда қоғозига қараб гапирса у ҳеч кимда бу ғояга нисбатан қизиқиш уйғота олмас эди. Агар бирон киши судда қоғозга қараб кўрсатмалар берса бу кўрсатмаларга ҳеч ким ишонмайди ҳам. Уйдан олиб келган қоғозидан кўзини узмай маьрузасини ўқиган лектор энг ёмон маьрузачи деб айтилади. Агар шу маъруза чоп этилса у жуда ҳам қизиқ, ибратли маъруза бўлиши мумкин. Бу маъруза маъноси юзаки бўлганлиги учун эмас, балки ёзма матн кафедра минбаридан туриб ўқилганлиги сабабли у қизиқ бўлмаган. Сабаби нимада, сабаби жонли мулоқотга кириш имконияти бўлмаган тақдирдагина ёзма матн билан алоқа ўрнатиш лозим. Бу холда матн ёзма нутқ муаллифининг номидан унинг фикрини билдирувчи унсур вазифасини бажаради. Муаллиф ўзи гапириши мумкин бўлган жойда ёзма матн халақит беради. Адабиёт ҳам бир даврлар ёзма холда бўлган. Ёзма адабиётдан аввал халқ оғзаки ижоди мавжуд эди. Бадиий ижод аҳли: шоир, ёзувчи, бахши, оқин, эртакчи, нотиқ, воиз шаклида фаолият кўрсатишган. Одамлар саводини чиқариб, ёзиш-чизишни ўрганганда ҳам ўқиш учун китоблар кам бўлганлиги, ҳаттотлар хизмати қиммат бўлганлиги сабабли адабиёт оғиздан-оғизга ўтиб ривожланган, хизмат кўрсатган. Шундан сўнг босма дастгоҳ кашф қилииди. Инсон 500 йил давомида эхтироссиз. овозсиз. шовқинсиз ўз фикри, мақсадини билдиришга, жонли нутққа ўрганди. Буюк адабиётлар, эҳтиросли публицистика, катта илмий асарлар пайдо бўлди. Лекин уларнинг биронтаси оғзаки нутқ кучи, қудратини, унинг нафосати ўрнини боса олмади. Одамлар мана даврлар оша бари бир инсон билан жонли мулоқотда бўладиган -нотиқлар, маърузачилар, ўқитувчилар, воизлар, моҳир тарғиботчи — ташвиқотчилар, бахшилар, оқинлар, оғзаки нутқ усталарини эъзозлаб қадрлаб келмоқдалар. Адабиётнинг буюк ёзма турлари, шакллари пайдо бўлса ҳам жонли сўз ўзининг ибтидо жозибасини йўқотгани йўқ. Йўқотмаса ҳам керак. Даврлар ўтиб бормоқда. Инсон ҳам оғзаки нутқ талабларини, ҳам ёзма матн талабларини ўрганмоқда. Ўз фикрини тўғри, образли, киши онги ва қалбига етиб борадиган ҳолда сўзлашга, чиройли ёзиш ва гапиришга ўрганмоқда. Радио ва Телевидение бизнинг ҳаётимизда мустаҳкам ўрин эгаллай бошлагани замон адабиёт билан публицистика мураккаб холатга тушиб қолди. Янги техник имкониятлар жонли сўзга (оғзаки нутққа) ўзининг дастлабки шакли ва мазмунини қайтармоқда. Фақат энди уни ўн-минг-ўн минг киши эмас, миллион-миллион кишилар бир йўла сўзнинг пайдо бўлишига, фикрнинг туғилишига гувоҳ бўлмоқда. Бу эса ўзининг буюк сеҳрловчи кучига эга. Адабиёт билан публицистика эса ҳамон ёзма холда, шпаргалка шаклида фаолият кўрсатмоқда. Йўқ, биз оғзаки нутқ, ёзма нутқни бекор қилаяпти, деб айтаётганимиз йўқ. Рақамлар билан ғиж-ғиж тўла дипломатик нота, телеграмма ёки маърузани ёддан айтишнинг хожати ҳам йўқ. Муаллиф саҳнага чиқиб романдан парча ўқиб бермоқчи бўлса унга: "... Йўқ, сиз гапириб беринг!" - деб ҳеч ким талаб қўяётгани йўқ. Муаллиф роман лавҳаси қандай ёзилган бўлса, сўзлар қандай кетма-кетликда битилган бўлса, тиниш белгилари қандай қўйилган бўлса худди шундайлигича ўқиб беради. Гап шундаки, ёдлаб олинган ва хотирадан, ёддан гапириб берилаётган сўзлар ёзма матндаги сўзлар, илгариги матн, илгариги услуб эмас. Сабаби, ёзилган матн билан оғзаки нутқ структураси бир-биридан кескин фарқ қилади. Фикр билан бирга туғилаётган сўзлар, жонли нутқ структураси бошқа-бошқа. Столда ўтириб, эга-кесимини жойига қўйиб ёзилган матн мутлақо бошқачадир. Ёзилган матнда муҳими муаллиф эҳтироси ўз аксини топмайди, у ўтиб кетган бўлади. Оғзаки нутқда эҳтирос, аудитория ёки суҳбатдошингиз муносабати, унинг ҳис-ҳаяжони сизнинг нутқингизга ўз таъсирини кўрсатмай қолмайди. Ёзма нутқ бошқа, гапирган оғзаки нутқ бошқа, газетага берадиган мақола услуби бошқадир. Президентлар, раҳбарлар, депутатларнинг спичрайтерлари — махсус нутқ ёзувчилари, маъруза тайёрловчилари мавжуд. Улар бу холатни эътиборга олишлари шарт. Бўлмаса Раҳбар нутқининг таъсирчанлиги йўқолади. У олдига қўйган мақсадга эриша олмайди. Шy тариқа телевидение янги оммовий ахборот воситаси сифатида огзаки нутқнинг жозибага тўла ўз услуби, ўз структурасини, ўз мантиқий урғуларини яратди. Бугунги ҳаётимизда телевидениенииг таъсир кучи шу даражадаки - Давлат раҳбарлари: Президентлар, Қироллар, Амирлар, Султонлар расмий ташриф билан сафар қилаётган мамлакатига ўз самолётларини қўниш жадвалларини атайлаб, шу давлатдаги телевизион ахборот дастури эфирга чиқишдан бироз олдин тўғри келишларини режалаштирадилар. Улар юксак меҳмон учун ажратилгап қароргоҳларига келасолиб телевизор орқали уни қандай кутиб олганликлари тўғрисидаги репортажни кўришни одат қилиб олганлар. Хулоса қилиб айтганда, мустақиллик йилларида Ўзбекистон телевизион журналистикаси олдида принципиал янги ёндошувлар, янги талаблар, оригинал мавзулар пайдо бўлди. Янги қаҳрамонлар дунёга келмоқда. Янги ёш, талабчан, XXI асрнинг ақлли, зукко авлоди тарбияланмоқда. Улар янги, электрон ОАВ нинг ўзига хос хусусиятларини чуқур билишлари зарур. Булар ҳақида мазкур дастур ва унинг асосида ўқиладиган маъруза ва амалий машғулотларда батафсил маълумот берилади. ТВ нинг маданий - маънавий функцияси ТВ нинг хордиқ чиқариш, кўнгил очиш ва бошқа функциялари Тележурналистика асосларига оид дастлабки бу маърузада мустақил Ўзбекистон телевидениесининг хуқуқий-демократик давлат ва фуқаролар жамияти қуришда тутган ўрни, уни мамлакатимиз ўтмиши, бугунги куни ва буюк келажаги ҳақида ҳаққоний ва айни бир пайтда юксак бадиий - публицистик савиядаги кўрсатувлар тайёрлаши ўрнига алоҳида урғу берилади. Телевидениенинг давлатлар, сиесий тизимлар, халқлар-миллатлар тақдирида лозимлиги ҳақида. Оммовий ахборог воситалари тизимида бугунги кундаги энг оператив, энг халқчил, энг таъсирчан бўлган бу электрон алоқа воситаси олдида турган долзарб вазифалар тўғрисида батафсил тўхталади. Телевидениенинг шитоб билан ҳар бир жамият, ҳар бир жамоа, ҳар бир инсоииинг ҳаётига кириб бориши ва функциялари ҳақида гап боради. Телевидениенинг мамлакатимизда ва жаҳонда содир бўлаётган воқеа-ходисалар ҳақида тезкорлик билан ахборот бериши ва уларга нисбатан аҳоли фикрини холисона шакллантиришда тутган муҳим тутган стратегик ўрни ҳақида. Жумладан, Америка Қўшма Штатлари ўз телевидениесига, телекоммуникацияларга Американииг стратегик ва миллий хавфсизлик соҳасидаги сиёсатининг ажралмас бир қисми деб қарайди. Сўнгги пайтда ахборот устидаи назорат кучли бўлган давлатлар ҳам анча шошиб қолишди. Телекоммуникациялар соҳасидаги инқилоб натижасида айрим давлатлар яширмоқчи бўлган ахборотдан ҳам шу давлат аҳолиси хабардор бўлмоқда. Телекоммуникация чегара билмайди. Сиёсий тузимни ҳам танламайди. Инсоннинг ахборотга бўлган қизиқишини эса сўндириш асло мумкин эмас. Уни қондириш керак. "... Эрон билан бизнинг мамлакатимиз (Арманистон) чегарасига Арманистон ҳудудига бизнинг мафкурамизга тўгри келмайдиган асосан Америка телекўрсатувлари намойиш этилмоқда. Кўрсатувларимиз Америка теледастурлари билан рақобат қилаолмайди. Бизнинг телстасвиримиз сифати анча паст ва радиосигнал узатгичларимиз эса уларникидан анча камқувватли. Агар тез кунларда уларга қарши курашмасак, ўзимизнинг қудратли узатгичларимизни ўрнатмасак, ахборотни фақат улар тарқатса бу нимага олиб келишини, бизни нима кутаётганини ва охири нима бўлишини айтиш қийин. Бизга СССР ҳукуматининг, СССР давлат ТРК сининг зудлик билан моддий техник ёрдами зарур. Бироз ўтиб Американинг "Интелсеть" сунъий Ер йўлдоши орқали бутун дунёга АҚШ теледастурлари намойиш этила бошланди. Пароболик антенналар пайдо бўлди. Космосдан туриб бутун СССР ҳудудига ахборот ёғила бошлади..." 18.08.1986 йил... СССР нинг тарқаб кетишига ҳали роса 5 йил бор. АҚШ нинг "Ньюсуик" журнали шундай деб ёзади: "...Ғарб давлатлари телевидениелари ГДР нинг кўплаб районларини, шунингдек Венгрия, Руминия ва Чехословакиянинг бир қатор ҳудудларини ўз кўрсатувлари билан қопламоқда. Хозирча ана шу давлатлардаги сиёсий режимни тўнтариш ҳақида гап кетаётгани йўқ. Айрим мутаҳасисслар фикрича, чет эл телевидениеси кўрсатувларини томоша қилаётган Совет блоки давлатлари аҳолис ўзларини анча енгилроқ, анча эркинроқ ҳис қилабошладилар...". АҚШ нинг "Озод Европа" радиостанциясининг собиқ директори Джордж Урбан:... Бу мамлакатлар аҳолиси сўнгги бир неча йиллар давомида Ғарб давлатлари телевидениеси кўрсатувлари таъсирида бўлишига қарамай у ерда ҳеч қандай норозилик кайфияти сезилмаяпти ёки бирон-бир ўзгариш ҳам содир бўлаётгани йўқ... Ғарб телевидениеси кўрсатувлари Совет аҳолисига эркин нафас олиш имкониятини бераётгандек кўринади. Афсуски, - деб ёзади Джордж Урбан, - Ғарб давлатлари телевидениеси сиёсий зулм остида яшашга уларга руҳий мадад бермоқда...". Телевидениенинг жаҳонда демократик бошқариш тизимини тантана қилишида, хозирги мустақил бўлган - собиқ Совет Иттифоқи давлатларида хуқуқий-демократик, фуқаролар жамиятини шакллантиришдаги роли ҳақида. ТВ нинг ҳар бир функциясига Ўзбекистон, АҚШ, Европа, Россия, дунёнинг бошқа телекомпаниялари фаолиятидан, ТВ нинг амалиётидан конкрет мисоллар келтирилади. Республикамиз ва жаҳон телевидениеси амалиётидан олинган ёрқин оригинал кўрсатувлар таҳлил қилиниб, умумлаштирилиб, назарий хулосалар чиқарилади. ТВ нинг аҳолини турли воқеа ва ходисалардан воқиф қилиш, аҳоли маданиятини ошириш, маънавиятни бойитиш, дунёқарашини тўгри шаклантиришда тутаётган ўрни ҳақида батафсил тўхтилаб ўтилади. Ўзбекистон ТВ сининг бошқа ОАВ сингари республикада юксак ишчанлик руҳини ва барқарор ижтимой - сиёсий вазиятни сақлаб туришда тутган ўрнига алоҳида ўрин берилади. Тарихга бир назар. Тошкент... 26 июл 1928 йил 60 - йиллар ТВ си. Тележурналистиканинг дастлабки турлари ва жанрлари. Инсон руҳияти шунақа-ки, кеча ёки илгари куни содир бўлган, вақт нуқтаи назаридан ўтиб кетган воқеаларга қараганда, хозир, мана шу дақиқаларда содир бўлаётган воқеалар унда кўпроқ ва каттароқ шаклланиши 70 - йиллар ТВ си. Видеолента тасмасига туширилган кўрсатувлар. "Қайта қуриш ва ошкоралик даври" телевидениеси қизиқиш уйғотади, киши диққат — эътиборини ўзига алоҳида жалб қилади. Бу холда воқеанинг ҳаётда содир бўлиши билан уни телетомошабинлар томонидан қабул қилиниши вақт нуқтаи назаридан бир пайтнинг ўзида содир бўлади. Ва бундай имкониятни фақат электрон ахборот воситалирига яратиб бериши мумкин.Тўғридан-тўғри репортаж инсонда катта қизиқиш уйғотади. Сабаби, экранда аввал ёзиб олинган, монтаж қилинган ўтган ҳаётнинг хозирги акси эмас, шу дақиқаларда содир бўлаётган реал ҳаётнинг ўзи кўрсатаяпти. Хозир сизнинг кўз ўнгигингизда турли хил кутилмаган воқеа-ходисалар эфирда содир бўлиши мумкинлиги киши диққат-эътиборини оширади ва экран олдида махкам ушлаб туради. Американинг 35 - президенти Джон Кеннедига Даллас шахридаги суиқасд... Президент қотиллигида айбланаётган Джеки Рубининг бир қамоқдан иккинчи қамоққа олиб кетиш пайтидаги унинг отиб ўлдирилиши бутун Америка халқи кўз-ўнгида содир бўлиши... Американинг Нью-Йорк, Вашингтон шаҳарларидаги 2001 йил 11 сентябр воқеалари...Халқаро савдо марказига биринчи, айниқса, иккинчи самолётни келиб урилиши Си-Эн-Эн телекомпаниясининг оперативлиги билан жаҳон афкор оммаси кўз олдида содир бўлди. Ироқ пойтахти Богдодни бомбардимон қилиниши. Буларнинг барчаси бутун дунё, Америка, Осиё, Европа халқлари, барча инсоният кўз ўнгида содир бўлган воқеалар... Телевидение деб ном олган бундай мўжизанинг пайдо бўлиши тарихига бир назар. Алишер Навоийнинг "Фарҳод ва Ширин" достонидаги "Искандар кўзгуси" ҳақида маълумот. Ж. Верн, Ж. Лондон, А. Куприн асарларидаги "Сеҳрли ойна" ҳақида ҳикоят ва ривоятлар. Инглиз физиги Д. Максвел, Немис физиги Г.Герцнинг электромагнит тўлқинларининг тарқалиши хақидаги кашфиётлари. Италия ихтирочиси Г. Маркони, Кронштаддаги рус ўқитувчиси А.С.Попов томонидан радионинг кашф этилиши тўғрисида. 1895 йили Луи ва Огюст Люмьерлар томонидан кинонинг ихтиро қилиниши. Немис ихтирочиси Павел Нипковнинг тасвирни механик усулда масофага узатиши тўғрисидаги кашфиёти. Телевизион тасвирнинг дастлабки ибтидо кўринишлари. 1907 йил. Петербург технология институти профессори Борис Львович Розинг томонидан ярим механик, ярим электрон усулда масофага берилган ва қабул қилиб олинган телевизион тасвири ҳақида. Ва ниҳоят 1925-28 йилларда Тошкентда Жаҳонда I - бўлиб тўла бугунги кун электрон телевидениесининг кашф этилиши. Тошкент Давлат Университети (Ўзбекистон Миллий Университети) физика лабораторияси ходими Борис Павлович Грабовский, унинг сафдоши Иван Филиппович Белянский томонидан тўла электрон телевидениенинг яратилиши. Жаҳон телевидениеси тарихида "Тошкент телефоти" деб ном олган бу ихтиро Ўзбекистон пойтахтининг Шайхонтоҳур тумани хозирги Тошкент телемаркази ёнидаги Ҳамзахон опа ховлисида кашф қилинганлиги тўғрисида. ТВ - Давлат, ҳукумат ва жамият учун том маънода энг қимматга тушадиган оммовий ахборот воситаси, санъат тури сифатида. Телебюджет нима? Алоқа сунъий Ер йўлдоши, телеминора, Телевизион техник марказ, кўп камерали Кўчма Телевизион Станция ва бошқа телевизион техник воситалар неча миллион АҚШ доллари туришлиги ҳақида. Давлат телерадиокомпанияларига бу техник воситаларнинг қарийб барчасини сотиб олишга Ўзбекистонда асосан давлат бюджетидан маблағ ажратилиши тўғрисида. Телевизион тасвирни узатувчи Москва — Ўрта Осиё кабелини ётқизишнинг асл сабаблари ҳақида. Кабелдан кўп мақсадларда фойдаланиш тўғрисида. Инсоният тарихида не-не буюк ихтиролар, жамиятни инсоният тараққиётнинг янги, янада юқори поғонасига олиб чиқувчи ажойиб кашфиётлар қилинган. Катта масофаларни қуш каби бир зумда босиб ўтиш имкониятидан маҳрум бўлган инсон қадим - қадимлардан узоқ - узоқларга парвоз қилишни, дунёда қандай воқеалар содир бўлаётганлигидан воқиф бўлишни, бошқа сайёраларда ҳаёт борми, йўқми билишни, узоқ-яқинларини шу пайтда нима билан машғул бўлаётганликларини кўриб туришни орзу қилган. Қарийб барча халқлар оғзаки ижодиётида хозирги замон телевидениесининг рамзий сиймолари бўлмиш — "Тошойна", "Жоми Жамшид", "Ойнаи Искандарий", "Ойнаи Жаҳон" иборалари учрайди. Ривоятларга кўра фиравнлар давлати (Миср) хукмдори Рамзес 1 даврида шундай кўзгу яратилган бўлиб, бу кўзгуга қараган киши гўё тўлқинли денгизлар, табиат манзаралари, ҳайвонот оламининг турли мавжудотларини тирик ва табиий ҳолда кўриши мумкин экан. Қадимги Инклар давлатида ҳам шундай кўзгу яратилган ва бу кўзгу орқали ўша қадим замонлардаги Инклар ўзга сайёраликлар билан қуюқ алоқалар ҳам боғлаб турганлар, деган ривоятлар бор. Бундан Инклар барпо этган ва археологик тадқиқодлар пайтида очилган бошқа саёралардан келган мосламалар учиб қўнадиган тайёрагоҳ шундан дарак беришига ишора қилинади. Ҳиндистонда ҳам қадим мозийда шундай кўзгу юзага келиб, унда ҳар бир киши ўзи истаган нарсасини ёки яқин кишисини кўриши мумкин бўлган экан. Алишер Навоийнинг "Фарҳод ва Ширин" номли достонида худди шундай мўжизакор кўзгу ҳақида гап боради. Чин мамалакати хоқонининг фарзанди шаҳзода Фарҳод балоғатга етгач, дунё сирларини ўрганишни ҳавас қилади. Кунларнинг бирида у отасининг хазиналари орасида бир кўзгуни топиб олади. Бу оддий кўзгу эмас, балки узоқ-узоқларда содир бўлаётган воқеаларни кўрсатадиган "Сеҳрли кўзгу" эди. Бу кўзгуда Фарҳод бир гўзал қизнинг сиймосини кўриб, уни севиб қолади. Қаттиқ эҳтиросдан хушидан кетади. Бу КЎЗГУ санъатида қўйдилар юз. Неча йил ранж тортиб, бемадоро, Бу КЎЗГУ ким эрур ҳикмат жаҳони, Тилсимидур ишгарф онда жаҳони. * Алишер Навоийнинг яна бир асари "Садди Искандарий" да жумладан шундай дейилади: "...Кунлардан бир куни жаҳонгир Искандар Зулқарнайн ўз давлати сарҳадидаги жамики номдор усталарни ҳузурига чорлатиб, уларга "ойнаи жаҳон" ясашни буюрибди. Орадан кунлар, ойлар ўтиб ниҳоят, зукко илм аҳиллари, донишмандлар, мунажжимлар жамулжам холда ўзларининг бор илму маҳоратларини ишга солиб, жаҳонгирга манзур ва мақбул бўладиган шундай "Ойнаи жаҳон" ни яратибдилар. Кўзгу кўнгилдагидек чиққанини кўрган фотих Искандар бундан беҳад мамнун ва мансур бўлибди. ХIII асрнинг учинчи чоракларида араб истилочиларига қарши оқ кийинган қўзголончилар раҳбари Муқанна уларга кўриниш учун мўлжалланган кун келганда ўз қарамоғидаги барча соҳибжамол аёллар қўлига биттадан кўзгу бериб, уларни қалъа тепасига чиқиб, қуёш нури ерга тушган пайтда кўзгуларни бир-бирига рўбарў қилиб тутишга буюрган. Халқ тўпланиб, қуёш нурлари кўзларга тушгач, унинг акси билан ўша жой жуда кучли нурга тўлиб кетган. Узини тангри деб эълон қилган Муқаннани кўрмоқ истагида бўлганлар:"Илоҳимизнинг (Муқанна демоқчи) олисдан кўриниши шундай бўлса, яқиндан кўрсак куйиб кул бўлишимиз ҳеч гап эмас эканда-да" - деган ўйда барча тавба билан сажда қилиб пешоналарини ерга қўйган эканлар. Бинобарин, бу мисоллар ўзларининг турли мақсадлари йўлида кўзгу қудратидан фаол фойдаланиб келганликларини яққол кўрсатади. Ривоятлардаги сирли кўзгу тўғрисидаги гаплар ҳақиқатдан унча йироқ бўлмаган ва Алишер Навоий ҳам бу холдаги мўжизавий кўзгулар асло ҳаёлий эмас, балки бу ўта юксак санъат даражасидаги илм ва ўқувнинг қудрати, истеъдод наъмунаси ила яратилажагини таъкидлаган эди. Буюк ватандошларимиз Ал-Беруний, Ал-Фарғоний X-Xl асрларда Ернинг нариги томонида Америка қитъаси борлигини кашф этгандек, ХV асрга келиб буюк Алишер Навоий бу ҳаёлот эмас, балки келажакдаги реал ҳаёт эканлигини айтиб кетган экан. Бироқ мазкур ҳунарларнинг сири барча даврлар мобайнида одамдан қатъий яширин сақланиб келинган бўлсада, унинг кўлами кейинчалик кенгайиб, фақат Шарқдагина эмас, балки Ғарбда ҳам пайдо бўла бошлаган экан. XX асрнинг яримларида Польшада бир воқеа содир бўлади. Ибодатхонада роҳиблар Яратганга сажда қилиш билан машғул бўлиб турган маҳалда тўсатдан қаердандир узун думини гажак қилиб олган, шохли, туёқли шайтон пайдо бўлиб қолади. У оташдонда махсус қуритилган чўл гиёҳларининг томирларидан атрофга хушбўй ҳид таратиб бурқираб чиқаётган тутун атрофини куппа-кундузи одамлар кўз ўнгида бироз айланади-ю яна қандай пайдо бўлган бўлса, худди шундай бир зумда ғойиб бўлади. Кутилмаганда кўрган бундай ғайри табиий ҳолатдан роҳиблар ва бош роҳиб дағ-дағ титраб, тиллари калимага келмай қолган экан. Бўлиб ўтган бу мўжизали воқеадан кейин орадан анча йиллар ўтиб, юқорида қайд этилган холлар қарийб унутилаёзганда ва яна келиб айнан ўша маҳалдагидай қоқ чошгоҳда қаранг-ки, неча йиллар аввал ўзлари кўрган бояги шайтон яна "соғиниб қолган бўлсангизлар, мана мен яна ҳузурингизга келдим", -дегандай ташриф буюрибди. Роҳиблардан бирининг бундан нақ ўтакаси ёрилиб, ўлаёзибди. Бу сирли воқеа ҳангомалари эса одамлар орасида узоқ вақтгача оғиздан-оғизга кўчиб, катта шов-шувга сабаб бўлибди. Кейинроқ текшириб қарашса, ибодатхонанинг деворида чанг босиб кетган бир кўзгу осиғлиқ турар экан. Унинг чорчўпига лотин ҳарфида бу кўзгу ХVI асрда ўтган машҳур поляк кўз бойловчиси пан Твардовскийга қарашли эканлиги ва ундан ўз вақтида найрангбозлик ўйинларида фойдалангани ҳақида ёзилган экан. Олимлар шундан кейин бу сир-саноатли кўзгунинг сирини ўрганишга киришган. Ўта юксак усул ва услубий маҳорат билан ишланган ўша кўзгуга ўйма расм солинган бўлиб, унга маълум бурчак остида ёруғлик туширилса бас, бояги аломат, шайтон қиёфаси намоён бўлар экан. Хўш кўзгу бундай мўжизалар кўрсатиш учун яна нималар қилиш мумкин бўлган? Бу саволга биринчидан, кўзгунинг ўзи зўр ёруғлик манбаи, жумладан қуёш ёки улкан қандилларнинг ёруғлик нури доимо маълум бурчак остида тушиб турадиган қилиб ўрнатилган. Иккинчидан, кўзгудан ўттиз-қирқ қадамча берида худди ўшандай услубда ишланган бошқа бир кўзгу бўлса у телеэкранга ўхшаш вазифани бажарар экан. Учинчидан, эса кўзгу билан "экран" орасида ҳеч қандай тўсиқнинг бўлмаслиги лозим, акс холда, у кўзгудаги тасвирни "экран" га туширмай қўйиши ҳам мумкин бўлар экан. "Учар гилам" — самолётлар, "пўлат от" — паровозлар, "ойнаи жаҳон" -телевизорлар аввало гапда, сўзда, халқ оғзаки ижодиётида, чўпча-гу - эртакларда бўлган ва ўтмишда "ойнаи жаҳон" деб юритилган. Телевидение бугун ниҳоятда илдам суръатлар билан ривожланиб, кенг тараққий қилиб кетди. Унинг шарофати туфайли бугун космонавтлар- астронафтлар билан бирга, ёки космик кемаларга ўрнатилган видеокамералар ёрдамида Ер атрофи - орбитасига, Ойга, Марсга, бошқа сайёраларга саёҳат қилинмоқда. Американинг қудратли "Хайбл" телескопи ёрдамида дунёнинг четига - Қуёш системасининг чегарасигача етиб бордик, Кусто командаси билан тубсиз уммонлар қаърига тушиб бой сув ости дунёси билан танишилмоқда. Ернинг сунъий йўлдошларига ўрнатилган видеокамералар ёрдамида космосдан туриб Ерда бўлаётган воқеа-ходисалар назорат қилинмоқда. Денгиз ва океанларда талофатга учраётган кемалар координатлари зудлик билан аниқланиб, бахтсиз фожелардан талофот кўраётганларга Жаҳон махсус тез ёрдам Хизматига етказиб берилмоқда. Американинг телекамералар ўрнатилган махсус ракета, снаряд ва бомбалари ўз нишонини қидириб Афғонистоннинг Тора-Бора тоғларидаги ғорларнинг нақ оғзига аниқ етиб, ичига кириб боргани телебошқарув техник имкониятларни бугун ҳарбий мақсадларда ниҳоятда қўл келаётганини яққол кўрсатиб турибди. Телевидениенинг бугунги ҳаётимизда ўйнаётган аҳамияти ҳақиқатдан ҳам беқиёсдир. Хўш бундай мўжиза қачон, қаерда ва ким томонидан ихтиро қилинган? Тарихга яна бир назар... Тасвирни бир манзилдан, бошқа манзилга узатиш ишлари XIX аср ўрталарига бориб тақалади. Инглиз механиги А.Бену қотиб қолган сурат холидаги тасвирни масофага узатиш аппаратини 1843 йили ихтиро қилган. А.Бену қоғоздай ингичка қалай парчасига тасвир тушириб, махсус сиёҳ ёрдамида ёзувлар битилган тахтачани тасвир тарқатувчи аппаратга ўрнатган. Қабул қиладиган аппаратга эса электр токи таъсирида хиралашиб тасвир пайдо бўладиган махсус қоғоз жойлаштирган. Тасвирни электр қуввати ёрдамида масофага узатадиган яна бир техник ускуна лойиҳаси 1858 йилда Россияда италиялик Аббат Жований Козелли томонидан таклиф қилинган. Бу аппарат — "Пантограф телеграфи" деб ном олган. Тарихий манбаъларда 1862 йили мазкур ускунага муаллифлик ёрлиғи берилганлиги қайд қилинади. Д.Козеллининг бу ускунаси ёрдамида 1866 — 1868 йиллларда Петербург билан Москва оралиғида тортилган сим орқали тасвир узатилган. Лекин бу тажриба ускуналари ўлчамининг катталиги, иш принципининг мураккаблиги, тасвирни қабул қилиш ҳаражатлари кўплиги сабабли ривожланмай қолган. Тасвирни масофага узатиш лойиҳалари шунингдек, 1878 йили Португалиялик А. де Пайва, 1880 йили рус олими П.И.Бахметев, 1884 йили немис муҳандиси Паул Нипков ва бошқа ихтирочилар томонидан таклиф этилган. Аммо юқорида қайд қилинган барча ихтироларда тасвир узатиш келажаги бўлмаган механик усулда амалга оширилган. Бунинг устига мазкур ихтирочиларнинг биронтаси ҳам ўз кашфиётларини амалда исботлаб бера олмаганлар. 1897 йили бир муҳим ихтиро қилинади, немис физиги К.Ф.Браун осцеллограф учун нур тарқатувчи электрон трубка яратади. Ана шундан сўнггина Петербург Технология институтининг профессори Борис Львович Розинг телевизион тасвирни қабул қилиш ҳамда уни бир манзилдан бошқа манзилга узатишга мувафақ бўлади. Розинг электрон трубкаси. Грабовский "Телефони" Тошкент., Навоий кўчаси. 199-уй жаҳон эътирофи. 1907 йили Б.Л.Розинг тасвирни масофага узатишда нур тарқатувчи электрон трубкани қўллашни таклиф этади. 1911 йили 22 (9) майда у ёруғ фонда бир-бирига паралел иккита қора чизиқни нур тарқатувчи электрон трубкада қабул қилишни тажрибада синаб кўрди. Б.Л.Розинг таклиф этган ускунанинг тасвир қабул қилиш томони электрон усулга асосланган бўлса, тасвир тарқатувчи томони ҳамон механик усулда ишлар эди. Мутахассисларнинг хулосаларига кўра, радиоэлектроника ва электровакуум техникасининг ривожланмагани ҳозирги замон телевидениеси бўлмиш электрон телевидиниенинг тараққиёти йўлида катта тўсиқ бўлган. Қаранг-ки, бутун жаҳон олимлари бош қотираётган бу мураккаб илмий-техник муаммони ҳал қилиш - яъни электрон телевидениенинг барча асбоб-ускуналарини яратиш тошкентлик ихтирочи, Ўрта Осиё Давлат Университети (хозирги ТошМУ) физика-математика факультети лабораториясининг ходими Борис Павлович Грабовскийга насиб этди. Тошкентнинг Шайхонтоҳур мавзесидаги Бола масжид кўчаси 74 уйда, (ҳозирги Навоий кўчасидаги 199 уй. Тасодифни қаранг-ки, Тошкент телевидение Маркази 1957 йилда шу ҳовлининг ёнида қад кўтарган) Ҳамза опа ва Юсуфхон ака Мирзамуҳамедовлар ҳовлисида 1925-1928 йилларда тасвирни узатувчи ҳам, қабул қилувчи томонлари ҳам тўла электрон тизимга асосланган ҳозирги замон телевидениесининг асбоб - ускуналари яратилиб, жаҳонда биринчи ҳаракатдаги ҳақиқий телевизион тасвир қабул қилинади. 1925-1929 йиллар эски шаҳарнинг бу сўлим ҳовлисидаги болахонали уйнинг бир хонасида икки ихтирочи Борис Грабовский билан Иван Белянскийлар истиқомат қилишарди. Борис Грабовский ёш ташаббускор олим, истеъдодли муҳандис бўлса, Иван Белянский одамлар билан тез тил топиша оладиган, моҳир ташвиқотчи ва зўр ташкилотчи эди. Тошкентнинг ана шундай минглаб уйларига ўхшаган бир хонадонида XX асрнинг ҳақиқий мўъжизаси — электрон телевидение ихтиро қилинаётган эди. Шу уйда Грабовский ҳали ҳеч кимга маълум бўлмаган, ҳатто бирон бир натижа бўлишига ҳам кафолат бера олмайдиган тадқиқот устида тажрибалар олиб бормоқда эди. Жаҳон олимлари бош қотираётган бу сирни кимга очилиши ҳам ҳали номаълум эди. Тиришқоқ, илм-фанга чанқоқ, катта фантазёр - Борис Грабовскийнинг орзулари ҳам катта эди. У ҳаётни унинг барча шакл-шамойилларида, конкрет сиймоларда кейинроқ эса рангли ва ҳатто ҳажмдаги - стереоскопик тасвирда кўрсатишни ўзига мақсад қилиб қўяди. Б.Грабовский Ўрта Осиё Давлат Университетининг физика лабораториясидаги чизмаларини, Бола масжид кўчасидаги устахона асбоб анжомларини ҳам ҳудди ана шу мақсадга йўналтиради. Бу дунёда ҳали бирон бир олим эриша олмаган катта мақсад ва улкан бир илмий-техник лойиҳа эди. Бир маҳал Тошкент буйлаб: "... Нима дейсан, Ҳамза опанинг уйида томоша кўрсатадиган деразали сандиқчаси бор экан. Унда одамларнинг суръатлари худди жони бордай ҳаракат қилишар экан. Сандиқчасини ичига хатто темир йўлда юрадиган конька-трамвай ҳам сиғар экан..." - деган шов-шув тарқалади. Ўрта Осиё Давлат университетининг физика-математика факультети лабораториясига ишга келган Б.Грабовский телевидение электрон мажмуини яратиш иши билан жуда қизиқиб қолади. Янги таниши, уииверситет профессори Гавриил Поповнинг турли хил китобларга бой шахсий кутубхонасидаги илмий - техник асарлар телевидение сирларини очишда ёш ихтирочига жуда қўл келди. Шу ерда у Петербург технология институти профессори Борис Львович Розингнинг бу соҳадаги илмий ишлари билан танишади. Б.Л.Розинг ўзи яратган аппаратларда тасвирни масофага узатиш ва бошқа нуқтада уни қабул қилишга эришган эди. Бу соҳани назарий қисмини чуқур ўрганиб чиққан Б.П.Грабовский тасвир фақат электрон оқими ёрдамида узатилиб, электрон оқими ёрдамида қабул қилиниши керак, деган қатъий хулосага келади. У тасвирни узатишнинг ўша пайтда кўпчилик диққат эътиборида турган механик усулининг истиқболи йўқлигига тўла ишонч ҳосил қилади. Б.Грабовскийнинг башорати унга жуда қимматга тушди. Сабаби, жаҳонда ТВ тасвирини узатишнинг механик усулида ишлаётган доиралар кўп бўлиб бу мақсадда каттадан-катта маблағлар сарфлашган ва ўзларининг бу нуқтаи - назарини улар қатъий туриб ҳимоя қилишар эдилар. 1925-26 йиллар Б.Грабовский тасвирни масофага узатиш бўйича бир қатор электрон асбоб-ускуналар яратади. Бу ускуналарни у Тошкентдаги электр қуввати ишлаб чиқарадиган ҳамда ундан фойдаланадиган шу пайтдаги ягона ташкилот -"Тошгэстрам" да, шунингдек, Тошкентдаги ремонт-механика заводида, Ўрта Осиё Давлат Университетининг (ТошМУ) физика лобораториясида яратади. Лекин ёш ихтирочиларда илм ва тажриба ҳам етишмас эди. Жаҳонда биринчи бор қилинаётган ишда яна қандай билим ва тажриба тўғрисида гап бўлиши мумкин, деган хулосага ҳам борасан, киши!? Б.Грабовский бу борада Петербургда қилинаётган ишлар билан қизиқади. Борис Грабовский Петербург технология институтига, электрон телевидение "отаси" деб тан олинган Борис Львович Розинг хузурига боради. -Азизларим, қандай мураккаб ишнинг уддасидан чиққанлигингларни ўзинглар биласизларми, ахир? — дея, ўрнидан туриб Борис Грабовский ва унинг ҳамроҳини кетма-кет кучоқлаб, бағрига босади. -Бундай ноёб ихтирога патент олиш учун зудлик билан буюртма бериш керак,-дейди Б.Л.Розинг. Эртасига - 1925 йил 9-ноябрь куни тошкентлик ихтирочилар - В.И.Попов, Б.П.Грабовский, Н.Г.Пискуновлар номига Ихтиро ва кашфиётлар ишлари бўйича Давлат Қўмитасининг 4899 - рақамли гувоҳномаси берилади. Ихтирога патент беришдан аввал эса уч йил мобайнида бу соҳада жаҳонда қилинган қарийиб барча ишлар синчковлик билан ўрганиб чиқилади. Ва ниҳоят 1928 йил Б.Грабовский, Н.Пискунов, В.Поповларнинг катодли Телефотига патент берилади. Бу Тошкент Телефотининг ҳам давлат томонидан, ҳам олимлар, мутаҳасислар томонидан тан олиниши эди. Экспертлар хулосасига кўра 1925 йил 14 ноябрь куни Петербургдаги "Светлана" заводи тошкентлик ихтирочилар буюртмаси бўйича Телефот электрон трубкасини тайёрлашга киришади. 1925 йилнинг ўзида Ўзбекистонлик ихтирочиларнинг электрон трубкаси Петербургдаги "Связьэлектро" заводлар трестининг экспертлари: Д.А.Рожанский, Л.И.Мандельштамп, П.И.Лукирский, М.А.Шателен, А.А.Черньпнев, Н.Д.Папалекси ва Б.Л.Розинг каби йирик олим ва мутахассислар томонидан мухокама қилинади. Юсуфхон ака Мусамухаммедовлар хонадони 20нчи йиллар ўрталарида Тошкентда электр чироғи ўтказилган камдан-кам уйлардан бири эди. Шу сабабли ҳам Грабовский ана-шу хонадонни танлайди. Бу ҳовлида устахона очиб, тажрибалар ўтказиш имконияти бор эди. Юсуфхон ака отхонасининг бир чеккаси лабораторияга ажратилади. Ва шу ерда 1928 йили бир хонадан бошқа хонага телевидение тасвири узатилади. Дастлабки телевизор экранининг сатҳи гугурт қутисидан салгина каттароқ эди халос, - деб эслашади ихтирочилар. Биринчи бўлиб экранда ҳамма нарсага қизиқувчан, керак бўлганда устахона полларини ҳам тозалаб турадиган, ҳар бир ишга хозиру-нозир уй бекаси Ҳамзахон опанинг қимирлаётган бармоқлари кўринади. Шундан сўнг қўл ҳаракати шамолидан липиллаётган шамчироқ кўзга ташланади. Инсоният тарихида биринчи бор яратилаётган электрон телевидение чуқур билим, катта маблағ талаб қиладиган мураккаб соҳа эди. Бу ишларни давлат ғамхўрлигисиз амалга ошириш мушкул эди. Шу мақсадда 1927 йили Иван Белянский Ўзбекистон пойтахти — Самарқандга Республика ҳукумати хузурига йўл олади. Марказий Ижроия Қўмитаси Раиси Йўлдош Охунбобоев қабулига киришга муваффақ бўлади. - Мен борганда Йўлдош Охунбобоев Марказий Ижроия Қўмита биносида йўқ экан. Унинг уйда эканлигидан хабар топиб, уйига бордим, — деб ёзади Иван Белянский. Дарвоза олдида мени мелиция кийимидаги Охунбобоевнинг шахсий соқчиси кутиб олди. У русчани яхши билар экан, нима иш билан келганлигимни сўради. Шунда мен, биз бир Радиотелефот деган аппарат яратдик, унинг ёрдамида нафақат эшитиш, балки воқеа-ҳодисаларни кўрса ҳам бўлади, дедим. Милиционер аппаратимиз билан қизиқиб қолди. Шунда мен ҳукумат раҳбари Йўлдош Охунбобоев билан учрашишим кераклигини билдирдим. Шу пайт ховлида Охунбобоевнинг ўзи кўриниб қолди. У бизнинг олдимизга келиб, саломлашди ва мелиционерга қараб ўзбек тилида, мен ҳақимда бўлса керак, ниманидир сўради. Мелиционер "аппарат", "радио", "инженер" сўзларини ишлатиб Охунбобоевга менинг қандай иш билан келганлигимни тушунтира кетди. Бу гапларни диққат билан эшитиб турган Охунбобоевнинг юзида илиқ табассум пайдо бўлди. У русчалаб "Хорошо... Хорошо... Я сейчас буду обедать, а вў после обеда приходите в ЦИК" - деди. Бир соатдан кейин мен Марказий Ижроя қўмитасига бордим. Охунбобоевнинг шахсий котиби Азбековнинг менинг келишим ҳақида хабари бор экан, тезда Охунбобоев ҳузурига мухандислар Лурье ва Хўжаевларни чақирди. Муҳокама бошланди Лурье ва Хўжаев чизмалар ва жадваллар билан танишиб бирин-кетин ишимизнинг моҳиятини ҳукумат раҳбарига тушунтира кетишди. Суҳбат якунида мухандис Хўжаев: "Сизларга ёрдам беришга қарор қилдик, ўртоқ Охунбобоев эса бу мураккаб асбоб-ускуналарни яратиш учун сизларни Ленинградга хизмат сафарига юбориш керак, деб айтдилар" - деди. Суҳбатдан сўнг ўртоқ Охунбобоев Ўзбекистон ВСНХ Раиси ўртоқ Носирбоевга қўнгироқ қилиб, мени Ленинградга боришимга ҳужжатларни тўғрилашни, йўл харажатлари беришни тайинлади. Охунбобоевнинг котиби, шу заҳоти Ўрта Осиё округ алоқа тажриба станциясига телефон қилиб Борис Грабовскийга тажрибалар ўтказиш учун шароит яратиб беришларини тайинлайди. Ҳукумат ғамхўрлигидан руҳланган Б.Грабовский телевидениенинг асосий қисми бўлган электрон трубка яратиш устида иш бошлади. Трубканинг нур тарқатувчи қисмини яратиб, уни шиша трубканинг ичига жойлаштирди. Шиша тайёрловчи уста эса махсус нacoc ёрдамида трубка ичидаги ҳавони сўриб олиб вакуум яратди. Шундай қилиб, телевидениенинг юраги — нур тарқатувчи электрон трубка пайдо бўлди. Аммо бу ҳам кутилгандек, яхши натижа бермади. Ишларидан кўнгли тўлмаган ихтирочилар яна Ленинграддаги "Светлана" заводига йўл оладилар. Аммо завод энди Тошкентлик ихтирочилар буюртмасини қабул қилмайди. Профессор Б.Л.Розингнинг аралашуви ҳам ҳеч қандай натижа бермайди. Тошкентлик ихтирочилар ўз аппаратларини Москвада Иттифоқ миқёсидаги обрўли комиссия олдида намойиш этишлари, улар олдида ўз ихтироларини синовдан ўтказишлари лозим эди. Натижада ихтирочилар 1928 йили Тошкентда яратилган тажриба ускуналарини расмий синовлар учун Марказга жўнатишга мажбур бўладилар. Қутиларга "Эҳтиёт бўлинг, Шиша!", "Ноёб физика ускуналари!", "Ташлаш мумкин эмас!" деган ёзувлар битиб қўядилар. Ниҳоятда эҳтиёткорлик билан махсус қутиларга жойлаштирилган "Тошкент телефотининг Москвага фақат синиқ парчаларигина етиб боради. Йўловчи вагонида келиган Б.Гробовский вокзал маъмуриятига мурожаат қилганда қутилар вокзалда эмас, меҳмонхонага олиб бориб очилганлигини рўкач қилиб ихтирочилар эътирозларини қабул қилмайди. -Аранг жон сақлаб қолдик, - деб эслайди Иван Белянский. Содир бўлган бу жиноятда хеч ким айбдор деб топилмайди. Бир неча бор арз қилганларидан сўнг эса, ихтирочилар қўлидаги Тошкент Телефотига тааллуқли 6 папкадан иборат чизмалар, жадваллар, иш принциплари битилган хужжатлар ҳам олиб қўйилади. Бу воқеанинг қай ҳолда содир бўлганлиги мана 75 йилдирки сир бўлиб келмоқда. Москва ГУМи ёнида жойлашган РСФСР нинг ВСНХ ЦБСИ биносидан хафақон бўлиб чиқиб келаётган Белянский, тасодифни қарнгки шу ерда дўкон витриналарини томоша қилиб келаётган Йўлдош Охунбобоевга дуч келади. Йўлдош Охунбобоев Белянскийни кўриб жилмайиб, "Э... э... Салом, Тошкентлик ихтирочи, хўш, ишларингиз қалай?" — деб сўрайди. -Ишларимиз мақтайдиган даражада эмас, ўртоқ Охунбобоев. Ҳайронман, биз аппаратларни Тошкентдан ниҳоятда эҳтиёткорлик билан қутиларга жойлаб жўнатган эдик, темир йўлда ҳаммаси чил-парчин бўлиб синибди. Шунча меҳнатимиз зое кетди - Тошкент Телефотига оид хужжатлар 92 бет. Иван Белянский анпаратни кўрсатиш учун Йўлдош Охунбобоевни ЦБСИ га олии боради. Хонага киргач, Белянский ВСНХ нинг ЦБСИ ходимларига қарата, атайлаб баланд овоз билан "Ўртоқлар ! Бу киши СССР ЦИК аъзоси, Ўзбекистон ЦИК раиси ўртоқ Охунбобоев, - дейди. Хонадаги барча ходимлар ўринларидан туриб қарши оладилар. - У киши аппаратни кўргани келдилар, - дейди. Шундан сўнг уларга аппаратлар қолдиғи сақланаётган қўшни хонани очиб беришади. Охунбобоевнинг нигоҳи чил-парчин бўлиб ётган Тошкент Телефотининг тасвир берувчи ва қабул қилувчи электрон трубкалари синиқларига тушади. -Не сабабдан бундай бўлди? - деб сўрайди Йўлдош Охунбобоев. Хонадаги мухандислар ўзларини бироз ноқулай сезгандек бўлиб, темир йўлда синган бўлса керак, деб таҳмин қилишади. Охунбобоев оғир хўрсиниб, ҳеч нарса демай хонадан чиқиб кетади. "...Биз Никольский кўчаси бўйлаб бироз сукут сақлаб бордик. У ҳам ҳеч нима демади. Мен ҳам, - деб эслайди Иван Белянский. Хитой девори ёнига келиб ўнг томондаги "Шарқ уйи" меҳмонхонасига бурилар экан, Охунбобоев Белянскийга қараб: - Эртага эрталаб менинг олдимга, меҳмонхонага келинг, - деб хайрлашади. Хўш, қандай қилиб ускуналарни тикламоқчисизлар? - деб сўрайди. -Йўлдош ота, Германияга боришда бизга ёрдам берсангиз. У ердаги машҳур "Телефункен" фирмасига схемаларимизни таништириб Телефот ускуналарини ясашга буюртма берсак, яхши бўларди, - дейди Белянский. Таклифдан бироз ўйланиб қолган Охунбобоевга қарата яна, - Ахир патентларимиз бор, илмий - техник ишларимиз халқаро Х-ў-ў-п, ёрдам берамиз, фақат битта шартим бор, - дейди. -Аппарат тайёр бўлиб, синовдан ўтгач сиз уни даставвал Ўзбекистонга, олиб келишингиз керак бўлади, - дейди Охунбобоев. Белянский рози бўлади. Охунбобоевнинг котиби эса шу ернинг ўзида ихтирочиларни Германияга хизмат сафарига жўнатиш тўғрисида араб тилида хат ёзиб беради. Иван Белянский бу хат билан Ўзбекистоннинг Москвадаги ваколатхонасига, домий вакил Одилий олдига боради. Одилий бу хат асосида яна иккита тавсифнома тайёрлайди. Бири бизга чет — эл паспортини бериш тўгрисида Моссоветнинг хориж бўлимига, иккинчиси - Ўзбекистон фондига чет-эл вальютасини ажратиш, бу валютани Германия банкига ўтказиш ва бизни хизмат сафарига жўнатиш тўгрисидаги ҳужжатлар эди. Аммо ҳамма ерда кўз-қулоқ бўлган ОГПУ (кейинги КГБ) бизга чет эл паспорти олишга рухсат бермади. Нима учун? - деган саволимизга, ОГПУ бундай саволларга жавоб бермайди, дейишди. Мен яна Йўлдош Охунбобоев олдига келиб ҳаммасини гапириб бердим. Охунбобоев котиби билан бу мавзуда узоқ гапиришишди. Сўнг, унинг котиби бизга қараб ўртоқ Охунбобоев бу ҳолатдан қаттиқ афсусланаяпти, аммо ёрдам бера олмаслигини айтди. ОГПУ қарорини у бекор қила олмайди, - деди афсусланиб. Шундан сўнг, Тошкент Телефотини такомиллаштиришда катта узилиш бўлади. Ихтирочилар тарқаб кетадилар. Б.Грабовский Грузиянинг Гори шаҳрида яшаётган амакисининг олдига, мен эса - Ленинградга кетдим, Саратовда Н.Г. Пискунов олдига кириб ўтдим. Айтишларича, мени ва Грабовскийни кейинроқ ОГПУ ходимлари Тошкентдаги уйларимизга қидиришиб келишган, - деб эслайди И. Белянский. Шу билан Тошкент Телефотини такомиллаштириш, уни тараққий эттириш ишлари тўхтайди. Профессор Попов билан Пискунов кундалик оила ташвишларига қайтишади. Лекин, Грабовский ўзига хос фидойилик билан умрини бағишлаган ишига қайтадан киришади. У Бухорода, Наманганда, Самарқандда, Тошкентда "Радио орқали тасвир узатиш", "Радио ёрдамида узоқни кўриш", "Радио кино", "Стереоскопик кино", "Экранда мусиқа, шовқин ва товушлар", "Нур ёрдамида тог жинсларини ўрганиш", "Океан қаъридаги ҳаёт" каби мавзуларда кўплаб марузалар ўқийди, чиқишлар қилади. 1926 - 27 йилларда юзлаб ўзбек ёшлари Б.Грабовский лекцияларини зўр қизиқиш билан тинглашадилар. Бу йиллари Б.Грабовский И.Белянский билан бирга Бухоро амирига олтин юлдузлар тайёрлаб берган, бир заргарнинг уйида истиқомат қилишади. Б.Грабовский ўз орзусини амалга ошириш борасида изчил ҳаракат қилади. Моддий, маънавий қийинчиликларга қарамай у ўз ишини давом эттиради. Хўш, 4 август куни Тошкентда қандай воқеа содир бўлган эди? 20 нчи йилларда Тошкентдаги Романовлар саройи биноси - ҳозирги Ўзбекистон Республикаси Ташқи ишлар вазирлигинииг Қабуллар уйи ҳамда хозирги Республика Давлат Ҳавфсизлиги қўмитаси биноларининг қаршисида ташқи кўринишидан шарқ меъморчилиги анъаналарини ўзида мужассамлаштирган "Ҳива" кинотеатри биноси бўлар эди. 4 август куни шу кинотеатр қаршисидаги чорраҳага Борис Грабовский билан Иван Белянский тажриба-синов ишларини ўтказиш учун ўз телевизион аппаратларини ўрнатадилар. "Тошкент Телефоти" техник мажмуасининг телекамераси ҳозирги Мустақиллик майдони томон қаратилган бўлган. Тасвир қабул қилувчи аппарат эса ҳозирги Давлат Ҳавфсизлиги Қўмитаси биносида (у пайтда бу бинода Республика алоқа идораси жойлашган эди) ўрнатилган. Шу бинода "Тошкент Телефоти"ниниг асосий ускуналаридан - тасвир қабул қилувчи қисми - телевизор ўрнатилади. Аппаратлар ишга тушгач, телевизор экранида хозирги Шароф Рашидов кўчасидан ўтиб кетаётган трамвай тасвири кўринади. Узоқда кўк чимли майдон, майдон чеккасида эса беш қаватли маъмурий бино, ялтираб турган пўлат трамвай излари кўринади. Кўчада кетаётган йўловчилар, гуллар, дарахтлар кўзга ташланади. Бир сўз билан экранда - Тошкент кўчаларидаги ҳаёт кўринади. Профессионал нуқтаи назардан ёндошиладиган бўлса, бу дунёда биринчи бор кўчадан олиб кўрсатилаётган ҳақиқий телевизион репортаж эди. "Телефот" жонли ҳаётни тўғридан-тўғри воқеа содир бўлаётган жойдан олиб кўрсатаётган эди. Кейинчалик бу шакл; бу услуб жаҳон телевизион журналистикасида мустақил бир жанр, алоҳида бир ижодий услуб сифатида ўз ўрнини эгаллади. 1928 йил 4 августда Тошкентда содир бўлган бу воқеа жаҳонда биринчи тўғридан тўғри олиб кўрсатилган телевизион репортаж эди.Жаҳон журналистикаси тарихида ўзининг муносиб ўрни ва мавқеига эга бўлган бу воқеа, афсуски мана 70 йилдан зиёд на Ўзбекистон ва на Жаҳон телевизион журналистикаси назарияси ва амалиётида ҳали-ҳанузгача ўзининг муносиб ўрнини ва баҳосини эгалламаган. Жаҳондаги биринчи бу телерепортаж кинохужжатчилар томонидан кинолента тасмасига туширилади ва 20-30 нчи йилларда Тошкентнинг барча кинотеатрларида бадиий фильм кўрсатишдан аввал кинотомошабинларга намойиш этилар эди. Тошкент Телефотининг биринчи расмий синовлари Ўрта Осиё Давлат Универеитетининг профессори Н.Н.Златоврацкий бошчилигида махсус комиссия аъзолари олдида бўлиб ўтади. Б.Л.Розингнинг шогирди, "Ташгэстрам" муҳандиси О.Копўтовская ушбу комиссия аъзоларидан бири эди. СССР почта ва телеграф халқ комиссариятининг ЎзССР Совнаркоми қошидаги муҳтор вакили В.А.Мохряковнинг* ёзишича, тажриба станциясининг муҳандиси Михайлов ҳам Ўрта Осиё округ алоқа станциясининг синовларидаги расмий вакили бўлган*. Синов тажрибалари учун Москвага жўнатилган Тошкент Телефоти том маънода чил-парчин бўлгач, 6 папкадан иборат Телефот хужжатлари ҳам йўқолади. Б.Гробовский бу чизмалар, жадваллар, ҳисоб - китобларни хотирасида сақланганича қайта тиклаб - қоғозга туширди. Б.Л.Розинг ёрдамида Ленинграддаги "Светлана" заводига яна буюртма берилади. Ва ниҳоят, Москвада тикланган Телефотнинг синов тажрибалари куни белгиланади. Унга йирик олимлар, мутаҳассислар, муҳандислар таклиф этилади. Бу обрўли комиссия олдида тошкентлик ихтирочилар Телефотни ишга туширишга кўп уринадилар. Аппаратнинг тасвирни узатувчи қисми ишлаб, нур тарқатса ҳам экранда телевизион тасвир пайдо бўлмайди. "...Бу ихтиродан ҳарбий мақсадларда фойдаланиш мумкин бўлганлиги сабабли, у билан бундан буён айрим жисмоний шахслар эмас, балки давлат ташкилотлари шуғулланиши, лозим! Б.Грабовскийга бу иш билан шуғулланиш тақиқлансин. Бутун хужжатлар давлат комиссиясига топширилсин!..." Бутун умрини, ақл-заковатини шу ишга бағишлаган Б.Гробовский учун бу ўлим хукмига тенг эди. Комиссиянинг бу қарори Б.Грабовский руҳиятига қаттиқ таъсир кўрсатади. Тўсатдан чиқарилган бундай қарордан ваҳимага тушган Б.Гробовский ўзини тута олмай, стуллардан сакраб ўтиб комиссия олдида турган чизмалар, жадваллар, хужжатларни шиддат билан йиғиштириб оладида ўзини кўчага отади. Тўсатдан содир бўлган бу воқеадан йиғилганлар ҳам ҳангу-манг бўлиб, қотиб қоладилар. Эртасига Москвадан Тошкентга қисқа телеграмма кетади. "...Азизим Лидия Алексеевна, Борис Павлович билан кўнгилсиз воқеа содир бўлди. У вас-васа хасталигига чалинди. Биз Тошкентга қайтаяпмиз. Кутиб олинг. Белянский". У поездда Тошкентга қайтаётиб ярим кечаси уйқуда ўрнидан сакраб туриб саросимада: "Ана улар келишаяпти, улар мени олиб кетгани келишаяпти, йўқ! йўқ! Мен бормайман, бормайман" - деб бақирар ва ҳаммани ваҳимага солар эди, - деб эслайди Иван Филлипович Белянский. Шундан сўнг, бундай оғир ҳасталикка дучор бўлган Гробовский бир неча йил давомида Тошкент яқинидаги ярим ёпиқ режимдаги руҳий касалликлар шифохонасида даволанади. Соғлигини анча йўқотган Б.Грабовский шифохонадан чиққач: "...Энди бу "лаънати" телевидение билан мутлақо шуғулланмайман ! " - деб қасам ичади. Бу воқеалардан сўнг, қарийиб 30 йил ўтди... Йиллар ўтар, ҳаёт ўз тараққиётида давом этар эди... 1931 йил 31 апрел куни "Правда" газетасида шундай бир хабарни ўқиймиз: "... Эртага СССР да биринчи марта радио орқали олисдан олиб кўрсатиладиган телевидение (дальневидение) нинг тажриба эшиттиришлари амалга оширилади. Москвадаги Бутуниттифоқ электротехника институтига қарашли РВЭИ-1 қисқа тўлқинли узаткичининг 56,6 метрли тўлқинида инсоннинг юз тасвири ва фотосурат олиб берилади. 1931 йил 1 май куни ҳақиқатдан ҳам лаборатория ходимларининг эфир орқали овозсиз тасвирлари ва фотопортретлари кўрсатилди. Дастлабки тажрибалар муваффақиятли чиққач,эшиттиришларни мунтазам суратда бериб бориш тўғрисида қарор қабул қилинди. 1931 йил 1 октябрдан эса ўрта тўлқинда овозли кўрсатувлар намойиш этилабошланди. Шу пайтларда эса Москвага - Томск, Қуйи Новгород, Одесса, Смоленск, Ленинград, Киев, Харьковдаги радиоҳаваскорлар томонидаи тасвирни овози билан қабул қилиб олаётганликлари тўғрисида кетма-кет хабарлар келабошлади. "Москвадан гапирамиз" газетасида радиоҳаваскорлар томонидан йиғилган 30 дан ортиқ телевизор пойтахтда ишлаб турганлиги тўғрисида фахр билан ахборот берилди. Москва билан тахминан бир пайтда Ленинградда, сўнгра Одессада "механик" телевидение кўрсатувлари бошланади. Шу пайтларда Москвада бир ойда 12 марта кўрсатувлар олиб борилар эди. Ленинград ва Одессада эса кўрсатувларнинг эфирга чиқиши унчалик мунтазам эмас эди. Телекўрсатув у пайтда икки канал орқали намойиш этилар эди. Бир канал орқали тасвир берилса, иккинчи каналдан овоз келар эди. Овози бўлмаган пайтларда эса худди овозсиз кинодаги каби экранни тўлдириб тушунтириш матнлари ёзиб чиқишар эди. Механик телевидениенинг телетасвирни тарқатувчи дискли камераси телестанциянинг аппаратхонасида ўрнатилган эди. Экран ниҳоятда кичик бўлганлиги сабабли тасвир асосан йирик планда кўрсатилар эди. Камқаторли яъни- механик телевидение имкониятларининг ниҳоятда чегараланганлиги, аудиториясининг камлиги сабабли ўз олдига қўйган ижтимоий-сиёсий масалаларни бажара олмас эди. У фақат тасвирни масофага узата олар, узоқдаги объектни кўраолишнигина амалга оширар эди. Шунга қарамай бу йиллари механик усулда тасвир узатувчи телевидение кенг тарқала бошланди ва қисқа вақт бўлса ҳам ҳаётда ўз ўрнини эгаллади. Имкониятларнинг чегараланганлиги эса телевидение тараққиётини белгилаб, уни янги уфқлар сари ундади. Давр ўтиши билан механик телевидениенинг келажаги йўқлиги маълум бўла борди. 1933 йили келажаги йўқ, деган хулосага келингач, Москвада механик телевидение кўрсатувлари тўхтатилди. Телевизион тасвирни электронлар оқими ёрдамида хосил қилиш ва узатиш бирдан-бир тўғри йўл эканлиги аста секин ўз тасдиғини топа бошлади. Аммо бу қарорнинг ҳам ҳали эрта эканлиги маълум бўлиб қолди. Сабаби, Иттифоқда электрон телевизорлар ишлаб чиқариш саноати йўқ эди. Механик телевидение тарафдорлари эса ҳали кўп эди. Шу сабабли 1934 йил 11 февралда механик телевидение ўз кўрсатувларини қайта тиклади. Яна электрон телевидение тарафдорларига қаттиқ зарба берилди. Механик телевидение кўрсатувлари 1941 йил 1 апрел кунига қадар намойиш этилди. Москванинг Шаболовкадаги телемаркази ишга тушди. 1938 йил 25 мартда биринчи электрон телевидение кўрсатувлари намойиш этила бошланди. Электрон телевидение асосчилари Б.П.Грабовский, И.Ф.Белянскийлар ишдан ҳайдалиб, аппаратлари олиб қўйилиб, бундан буён уларга телевидение билан шуғулланиш ман қилингандан кейин бутун Россия бўйлаб механик телевидение билан шуғулланиш давом этмоқда эди. Бу ўз навбатида электрон телевидение тарафдорлари бўлган тошкентлик телевидение ихтирочилари тақдирида ўзининг катта салбий таъсирини кўрсатди. Б.Л.Розингнинг яна бир шогирди В.К.Зворикин эса 1919 йили Америкага кетиб шу ерда ўз тадқиқодларини давом эттирди. У АҚШ да ўзининг машҳур Кинескоп билан Иконоскопини яратди. Москвадаги дастлабки электрон телевидение станцияси ускуналари ҳам Америкадан келтириб жиҳозланди. Бу ускуналарни АҚШ да СССР дан чиққан инженер-ихтирочилар: Зворикин билан Давид Сарнов яратган эдилар. Электрон телевидение асосчиси Б.Л.Розинг 1933 йили Сибирда сургунда совуқ ва азобларга чидай олмай жон таслим бўлади. Б.П.Грабовский Москвада унга нисбатан қилинган хуруждан сўнг ақлдан озади. Янгилик билан эски, нотўғри, лекин кучи ва тарафдорлари кўп бўлган икки йўналиш ўртасида ҳар галгидек қаттиқ кураш бормоқда эди. 1959 йили Москвада Америка ёзувчиси Митчэл Уилсоннинг "Брат мой, враг мой" - "Душманим акам" номли романи босилиб чиқади. Б.Грабовскийнинг турмуш ўртоғи Лидия Алексеевна Грабовскаянинг ҳали чоп этилмаган романи қўлёзмасида шундай лавҳаларни ўқиймиз:* "... Борис Павлович икки тирсагини одатдагидек столга тираганича бир китобни ўқиб ўтирар эди. Бироздан сўнг, у гоҳ ҳайратланиб, гоҳ ғазабланиб ўқиётган китобга ўз муносабатини билдира бошлади". - Секинроқ... секинроқ - дедим мен. - Секинроқ, дейди-я, аввал ўзинг, буни ўқиб кўр, кейин кўраман, нима дер экансан?! - дейди Борис. - Шунчалик нима эка-а-н, майли ўқисам ўқий қолай. - Мана бу ерини кўр... энди мана бу сатрларни ўқи, - дея бош бармоги билан кўрсатарди, Борис. "... Экранда инсон қўли шарпаси пайдо бўлади, - овоз чиқариб ўқиди Лидия Алексеевна, - сўнг давом этди. - Кафтга қаратиб бироз букилган бармоқлар тасвири кўринади. Бармоқлар қаддини ростлаб яна илгариги холига қайтишди. Экранда бармоқлар бир сониягина қайрилиб бироз ҳаяллагандек бўлдида кўздан ғойиб бўлди. Яна милтиллаган тасвирсиз ойна ўз холига қайтди. Экран пайдо бўлди. Ҳамманинг фикри ҳаёли экранда, фақат гуп-гуп этаётган юракларнинг уриши эшитилар эди. Қаттиқ ҳаяжондан сўнг тил калимага келгандек бўлди. "... - Вика, сен нима қилдинг? Ҳеч нарса. Ахир сен бармоқларингни трубка олдида тутдинг-ку? -Мен фақат мана бундай қилдим, ҳалос — узоқдан бироз ҳайрон бўлган овоз эшитилди. Ва яна бир неча дақиқадан сўнг кўплаб симлар, тўрлар, шишалар ва металлардан ўтиб экранда сеҳрли эртаклардагидек, одатдагидан бироз каттароқ ҳажмдаги, ниҳоятда таниш ва нозик аёл қўли кўринди..." - ўқиди Лидия Алексеевна.* -Во, ажабо...! Во, ажабо...! — дер эди Лидия Алексеевна. "...Биз, қуйида қўл қўйувчилар 1925 йил 26 июнда юқорида номи қайд этилган ихтиро юзасидан (электрон телевидение ускуналари - демоқчи — И.А.) қилинган маърузада иштирок этганлигимизни тасдиқлаймиз...". -Шу матн битилган қоғозга қўл қўйсанглар бўлди..." деб, йиғилган олимлар ва мутахассисларга мурожаат қилди, мажлисга раислик қилувчи. Ихтиронинг асл мазмунини ўз ичига қамраб олган бу ҳужжат ака-ука Мэллориларни келажакда бу ихтиро бизники, деб чиқиши мумкин бўлган бошқа даъвогарлардан асрайдиган гаров қоғози сифатида уларнинг қўлида сақланади, - деди у... * "...- Мен сени бармоқларингни кўрдим - деб қичқириб юборди, ҳаяжон ва эҳтирос тўла овоз билан Дэви. Эй, парвардигорим-ей! Мен, сенинг қимирлаётган бармоқларингни кўрдим...! Б.Грабовскийнинг турмуш ўртоғи Лидия Алексеевна Грабовскаянинг ҳали чоп этилмаган романи қўлёзмасини ўқишда давом этамиз:* -Эслаяпсанми, нима ҳақида гап бораётганлигини? — сўради Борис. -Эй, Парвардигорим-эй. Бу қанақаси? Ахир булар сенинг Тошкент Телефотинг синовларини протоколи-ку! Қани бу ёққа берчи... Лидия Алексеевна китобни қўлига олиб унинг муқовасини ўгирди: "Брат мой, враг мой". Митчэл Уилсон. * "Чет эл адабиёти" нашрёти. Москва 1959 йил. -Ахир бу 1928 йил 26 июль куни Тошкентда ўтказган расмий синовларингнинг айни протоколи-ку! -Ҳа, Ҳа, Яна минг марта Ҳа! Мен ахир шуни айтаяпманда. Буни қара! Буни қара! - ғазаб ва ҳаяжонда ажабланарди Борис Павлович. - Қизиқ, қандай қилиб америка ёзувчиси Тошкентдаги тажрибаларингдан хабар топган экан, - ҳайрон бўлиб сўради Лидия Алексеевна. - Энг даҳшатлиси шундаки, - эҳтирос билан гапини давом эттирди Борис, -Тошкент ихтиросини америка ёзувчиси ўз қаҳарамонларининг кашфиёти деб ёзаяпти. Ахир одамлар нима деб, ўйлашади! Демак, телевидение Ўзбекистонда эмас Америкада ихтиро қилинган деб, хулоса чиқарадилар-ку. Йўқ, буни шундай қолдириб бўлмайди. Яхшиям ихтирочиларнинг кўпчилиги ҳали ҳаёт. Уларни оёққа кўтариш керак! - Лекин, кўп ҳам ёзаверма, - овозининг охангини ўзгартирди — Лидия Алексеевна, - яна эски васваса касаллигида айблашмасин сени улар. Ҳозирча сабр - тоқат қилиш лозим..." Б.Грабовский ҳаммуаллифлари: Саратов университети профессори Виктор Иванович Поповга, Ленинградда яшаётган, зоҳирадаги зобит Иван Филиппович Белянскийга хат ёзади. Яна бир ихтирочи — Н.Г. Пискунов эса уруш йилларида вафот этган эди. Ҳаммуаллифлар Грабовскийни бир оғиздаи якдиллик билаи қўллаб қувватладилар. литератури". 1956 г. 92 118 бетлар. Энди биз 1928 йил 26 июлда Тошкентда бўлиб ўтган "Тошкент Телефот"ининг синов тажрибалари стенограммаси ва протоколига мурожаат қиламиз. "Тасвирни масофага узатадиган аппаратларни тажриба синовидан ўтказиш протоколи" 1928 йил 26 июль... Тошкент вақти билан соат 12.00... Ўрта Осиё округ алоқа станциясида Тошкент Телефотининг расмий синов тажрибалари бўлиб ўтади. Аппаратнинг телетасвир тарқатувчи қисми қўшни уйнинг балконига ўрнатилади.* Муҳандис Григорьев 18 метр баландликдаги устунга антенна ўрнатади. Ва ниҳоят... Тасвир бу гал эфир орқали йўналтирилади.. Нур тарқатувчи электрон трубка ёрдамида телетасвир узатилиб қабул қилинди. Бу гал экранда Иван Белянский қиёфаси кўринади. У фуражкасини бошидан олиб, қайта кияр эди. Бу рамзий маънода инсониятнинг телевидениедек техник мўьжиза олдида бош таъзими эди. Фуражка экранда тим қора рангда кўринди деб эслашади синов қатнашчилари. Сўнгра, комиссиянинг кўпчилик аъзолари мажмуанинг тасвир узатувчи қисми (телекамера) олдига кетма-кет келишиб, ўзларини кўз-кўз қила бошлайдилар. Тасвир бир мунча муқим бўлса ҳам унчалик тиниқ эмас эди, деб эслашади синов иштирокчилари. Одамларнинг юзларидан кимлигини аниқ таниш қийин эди. Лекин асосий мақсадга эришилаган эди. Телевизион тасвир тўла электрон усул билан эфир орқали бир манзилдан бошқа манзилга узатилган ва у ерда қабул қилинган эди. Энди ихтирочилар олдида" Телефотни такомиллаштириш ишлари турар эди. Жаҳонда биринчи тўла электрон тасвир узатилишида қатнашаётганларнинг барчаси бу тарихий воқеадан ниҳоятда ҳаяжонда эдилар. Кўтаринки бир яратувчилик руҳи ҳукм сурарди. 1928 йил 4 август куни Тошкентда Жаҳон журналистикаси, ҳусусан телевизион журналистика тарихида ўзининг муносиб ўрнини ҳали-ҳанузгача эгалламаган бир воқеа содир бўлган. Бу - дунёни ҳайратга солган ака-ука Люмьерларнинг 1890 йили тасвирга олинган "Поезднинг вокзалга келиши" кинолавҳаси Жаҳон кино санъати тарихида қандай муҳим аҳамиятга эга бўлган бўлса худди шундай, балки ундан ҳам каттароқ аҳамиятга молик бўлган воқеадир. Хўш, 4 август куни Тошкентда қандай воқеа содир бўлган эди? 20 нчи йилларда Тошкентдаги Романовлар саройи биноси - ҳозирги Ўзбекистон Республикаси Ташқи ишлар вазирлигининг Қабуллар уйи ҳамда хозирги Республика Давлат Ҳавфсизлиги қўмитаси биноларининг қаршисида ташқи кўринишидан шарқ меъморчилиги анъаналарини ўзида мужассамлаштирган "Ҳива" кинотеатри биноси бўлар эди. Қўл қўйувчилар: Комиссия раиси: Профессор Златоврацкий Ўрта Осиё ташаббускор ишчи-техник ихтирочилар жамияти раиси: Михальский Мазкур протоколни тасдиқловчи, синов-тажрибалари қатнашчиси, инженер Биринчи келтирилган парча америкалик ёзувчи Митчел Уилсоннинг "Душманим акам" номли илмий-бадиий асаридан олинган лавҳа бўлса, иккинчиси ҳақиқатдан ҳам 1925-1928 йилларда Ўзбекистонлик ихтирочилар томонидан кашф этилган "Тошкент Телефот"ининг синов тажрибалари устида битилган, сўнг сирли вазиятда Москвада йўқолган тарихий ҳужжат — электрон телевидение аппаратларининг синов протоколи ва стенограммалари ҳақида гап бораяпти. Синчковлик билан ўтказилган текшириш бир нарсани кўрсатди, унга кўра, америкалик ёзувчининг асарида фақат бир нарса ўзгарган, у ҳам бўлса — 1928 йил 26 июл куни Тошкентда бўлиб ўтган воқеа "26 июл эмас" балки " 26 июн " деб ёзилган ҳалос. Энди Лидия Грабовскаянинг турмуш ўртоги - Борис Грабовский ҳақида ёзган "Изобретатель"** - "Ихтирочи" номли повестига яна қайтайлик. Эри-хотин - Грабовскийларнинг ҳайрати ва ғазаби, жунбушга келган ҳис-туйғуларини тушуниш қийин эмас эди. Ахир бу воқеа америкалик ёзувчи Митчелл Уилсоннинг романи ёзилишидан қарийб чорак аср аввал содир бўлган эди. Фақат дунёда биринчи бор телевизор экранида кўринган бу қўллар, бу бармоқлар америкалик хоним Виканинг қўллари, унинг бармоқлари эмас, балким тошкентлик, яна ҳам аниқроги, Шайхонтоҳурлик уй бекаси Ҳамза хон опанинг 1928 йил бошида экранда кўринган қўллари, бармоқларининг тасвири эди !*** Тошкент "Телефоти"га оид тарихий ҳужжатларда яна бир қўл, яна бир бармоқлар тасвири ҳақида гап боради. Бу 1928 йил 26 июл "Тошкент Телефоти"нинг расмий синовлари куни экранда Борис Грабовскийнинг жуфти ҳалоли - Лидия Алексеевнанинг қўли ва бармоқлари кўринган эди! "... Ҳалиги рус борку, эрталаб эслаган эдикми... Розингми-ди... у ахир бу ишни уддасидан чиқа олмаган" ?! "...Биз Деви билан қидириб, топиш мумкин бўлган илмий-тадқиқот журналларининг барчасини кўрдик. Ҳеч бир жойда бизни йўлдан бораётган тадқиқотларнинг изини ҳам топа олмадик. Уларнинг барчаси ўз мақсадларини механик усулда амалга ошираётганлиги сабабли боши берк кўчага кириб қолган. Лекин бу ишни фақат электрон усулда амалга ошириш мумкин..." * Эътибор беринг, Митчел Уилсон 1925-1929 йилларда Тошкентлик ихтирочилар томонидан назарий исботлаб берилган, ҳаётда эса амалга оширган ишлар ҳақида 1952 йили қарийб чорак асрдан сўнг чоп этилаган илмий-фантастик романида Америкада амалга оширилаётган кашфиёт деб ёзаяпти. Кейинроқ романда яна шундай сатрларни учратамиз: "Бизнинг усул ҳали ҳеч кимга маълум эмаслигига мутлақо ишончимиз комил". Уилсоннинг қахрамони Кен Меллори Б.Л.Розингнинг телевидение мажмуаси электроникага асосланмаган эди, деб таъкидлайди*. Бу фактлар Америка ёзувчисининг мавжуд бўлган хужжатлардан ҳақиқатдан ҳам фойдаланганлиги лекин улар билан тўла таниш бўлмаганлигидан, бунинг устига уларга бирмунча юзаки ёндошганлигидан далолат беради. Қолаверса, ҳақиқатдан ҳам бу жаҳоншумул воқеа 50 нчи йилларда Америкада, Сан-Францискода эмас балки 20 нчи йилларда Ўзбекистонда, азим Тошкентда содир бўлган эди. Митчел Уилсоннинг "Душманим акам" романи бадиий асар бўлса ҳам, Тошкентда яратилган кашфиётни бунчалик бузиб кўрсатиш, уни ер куррасининг мутлақо бошқа нуқтасида содир бўлди деб эътироф этиш, инсофдан эмас эди. Юридик нуқтаи назаридан бу илмий, ақлий мулк ўгирлиги эди. Митчел Уилсон. "Душманим акам". Роман. АҚШ. Бостон ш. Учинчи боб. 2-қисм. 92-93 бетлар. 1961 йил 20 ноябрда матбуотда эълон қилинган муаллиф А.Г.Пресняковнинг: "Телевидение ҳақида ҳақиқат" номли мақоласида шундай сатрлар бор: "...Митчэл Уилсон ўз романида телевидение ҳақидаги тарихий ҳақиқатни бузиб кўрсатган. У тошкентлик ихтирочилар кашфиётини америкалик ёш муҳандислар ижро этишди ва умуман телевидение АҚШ да ихтиро қилинган деган нотўгри маълумот берган..." В.И.Поповнинг "Экономическая газета"да - "Телевидение ҳақида ҳақиқат" номли мақоласи чиққаидан сўнг, уни СССР нинг давлат идораси бўлмиш - КПСС Маркази Комитетига таклиф қилишади. Унга телевидение Совет Иттифоқида (Тошкентда —А.И.) яратилганлигини исботловчи барча хужжатларни тўплаш топширилади. КПСС Марказий Комитети номидан Ленинград вилоят партия ташкилотига хат ёзилиб, бу ишда Белянскийнинг иштирок этиши илтимос қилинади. И.Ф.Белянский Москва, Ленинград, Саратов архивларида Тошкент Телефотга оид кўплаб материаллар топади. Профессор В.И.Поповда Б.Л.Розингнинг хатлари, синов тажриба протоколлари ва қатор бошқа қимматли материаллар мавжуд эди. Энг кўп материаллар эса Ўзбекистонда - Самарқанд ва Тошкентда сақланаётганлиги маълум бўлади. И.Белянский ихтироларда ёрдам берган, уларда қатнашган одамлар билан учрашиб, суҳбатлашади. Иван Филлиппович Белянский 50 нчи йилларда "Индонезия — СССР" дўстлик жамиятининг котиби лавозимида ишлар эди. Хизмат юзасидан у Иттифоқ ёзувчилар уюшмасининг Чет эл комиссияси томонидан ташкил этиладиган учрашувларида тез-тез иштирок этар эди. И.Белянский Митчел Уилсон билан СССР ёзувчилар уюшмаси ховлисидаги, мазкур уюшманинг Чет эл комиссияси биносида ўтган бир учрашувда бирга бўлишади ва у билан таржимон орқали гаплашишга ҳаракат қилади. Аммо Митчел Уилсон Чет эл комиссияси ходимлари ва яна аллақандай номаълум шахслар даврасидан сира бўшамайди. "Йўқ...Йўқ... Мутлақо мумкин эмас, у сиркаси сув кўтармайдиган одам, сал нарсадан ҳафа бўлади. Кейин, бу бизнинг хозирги Америка билан яқинлашиш сиёсатимизга унчалик тўғри келмас эди..." - дейди ва И.Белянекийни бу ниятидан қайтаришга уринади. Бундан кўнгли тўлмаган Белянский тўғридан-тўғри Комиссия раисининг ўзига мурожаат қилганида, у ҳам худди шундай жавоб беради. Фақат, у бу саволни Америка ёзувчисига енгилроқ, хафа қилмайдиган шаклда беришга ваъда қилади. Бундан ташқари роман мухлисларидан бирини китобхонлар конференциясида ёзувчига роман учун техник маълумотларни қайси манбалардан олганлиги тўғрисида савол беришини илтимос қилади. Митчел Уилсонга шундай савол берилади ҳам. Саволга жавоб бера туриб, Митчел Уилсон маълумотларни жуда кўп патентлардан, шу жумладан рус манбаъларидан олганлигини, энг муҳими у Б.Грабовский ва Н.Пискунов ишларидан хабардор эканлигини билдиради. Шунингдек, гапида давом этиб у, роман бу бадиий асар ва ёзувчи барча манбалардан фойдаланиши мумкинлигини билдиради. Гордеев ж-л "Р-Т", №3 (33), "Как рождалось изобретение века" 1967 й. 30 нчи йилларда Б.Л.Розингнинг шогирди, Америкага кетиб қолган муҳандис Владимир Зворикин 1933 йилда АҚШда тасвирни узатувчи телевизион трубка - ўз Иконоскопини яратади. У ўз аппаратини Америка радиомуҳандислари съездида намойиш этади. Америкада, Гарбда телевидение техникасини такомиллаштириш ишлари жадал суръатлар билан олиб борилади. Телевизион техникани механик усулда яратиш йўлидан кетаётган Совет Иттифоқида эса электрон телевидение устида ишлаш бир қатор тўсиқларга дуч келади. Б.П.Грабовскийга бу иш билан шуғулланишга рухсат берилмайди. Тошкент Телефоти - Москвага, расмий синовларга етмай чил-парчин бўлади. Мураккаб чизмалари, хисоб-китоблари бўлган жилд-жилд хужжатлар ўғирланади, пировардида эса улар дом-дараксиз йўқолади. "...Марказий алоқа музейи маъмурияти И.Ф.Белянскийдан қатор хужжатлар, фотосуратлар, жадвалларни музейда абадий сақлаш учун олганлигини мамнуният билан қайд қиламиз. 1. Хозир музей экспозициясида 1925 йил 9 ноябрида олинган 5592 рақамли патент, Телефотнинг тасвир узатувчи ва тасвир қабул қилувчи схемалари мавжуд ва улар намойиш қилинмоқда. Аппаратлардан фақат тасвир қабул қилувчи трубкагина бор. 2. Музей экспозициялари қайта тикланаётган 1950-51 йилларда кўрганларнинг гувоҳлик беришларича, Телефот топилмаган. Артиллерия тўпларининг келиб тушиши, вайронагарчилик натижасида қатор қимматли тарихий экспонатлар йўқолган. Телефон ҳам шу сабаблар билан йўқолган бўлиши мумкин... " * "...Сизнинг 1961 йил 7 мартда берган аризангизга биноан шуни маълум қиламизки,СССР Халқ Хўжалиги Олий Кенгашининг Марказий ихтиролар бюроси архиви фондида Сизнинг ихтиронгиз тўғрисида ҳеч нарса топилмади. СССР Марказий Давлат Архиви бўлим бошлиғи Шаронов. Ижрочи - Вдовина 1961 йил 16 март Москва ш. ' Эслатма: СССР Халқ Хўжалиги Олий Кенгашининг Ихтиролар бўйича Марказий Бюроси кейинчалик тарқатиб юборилади. Бу идорада Рамзин промпартиясининг халқ душманлари ин қуришган экан. Улар энг қимматли, ноёб ихтиро ва илмий ишларни чет элга жўнатиш билан шуғулланишган. СССР архивининг берган маълумотларига кўра (ЦБРИЗ) тарқатилаётган пайтида Тошкент Телефотига тааллуқли уларда сақланаётган материаллар ва хужжатлар Иттифоқ архивига топширилмаган. И.Ф.Белянскийнинг тахминига кўра, Тошкент Телефоти тўғрисидаги 6 папкадан иборат чизмалар, хисоб-китоб ва бошқа материаллар чет элга олиб чиқиб кетилган.* 1927 йили радиотелефотнинг "Светлана" заводида тайёрланган нур тарқатувчи электрон трубкаси А.С.Попов номидаги Марказий алоқа музейида сақланар эди. "Светлана" заводида ўтадиган юбилей тантаналари муносабати билан бу трубка 1965 йил 11 январь куни корхонада ўтадиган маҳсулотлар кўргазмасига заводга келтирилади. Завод маъмурияти кўргазма экспонатлари йиғиштирилаётган пайтда йўқолди, деб трубкани Музейга қайтармайди. Хужжатга А.С.Попов номли Марказий алоқа музейи директори учун, деб кимдир, ўқиб бўлмайдиган даражада қўл қўяди. ЎзССР МДА, Ф-2562, Оп.З. д. 80, 22- бет. Икки йил давомида махсус комиссия аъзолари барча хужжатларни синчковлик билан ўрганишади, тирик гувоҳлар билан учрашадилар. Инкор қилиб бўлмайдиган фактлар асосида телевидение Ўзбекистонда, Тошкентда ихтиро қилингани ҳақида ТАСС баёнот беради. Радиоэлектрон матбуоти халқаро Ассосоцияси президенти Е.Айсберг 1965 йил октябр ойида Франциянинг "Телевисион" номли илмий-техник журналида бу ҳақда мақола эълон қилади. Унда қайд қилинишича. "...Б.Грабовский, В.Попов ва Н.Пискуновлар томонидан яратилган 100 фойизли электрон телевидение мажмуи ҳақиқатдан ҳам Узбекистонда, 1925 йили яратилган. Бу телевидение мажмуи 1928 йилда расмий синовдан ўтган. Афсуски, бу ихтиро асосан механик телевидение қўллаб қувватланаётган даврга дуч келганлиги сабабли, ўз вақтида унга тўғри баҳо берилмаган..."* Сабрсизлик билап кутаётган жавоб уч ярим ойдан кейин келди... 1959 йил 30 август... Ҳурматли Борис Павлович! Сизнинг 1959 йил 23 май куни ёзган хатингизни олдик. Унда сиз Тошкентда ихтиро қилинган, синовлардан муваффақиятли ўтган, патентлар олинган ва бу ҳақда матбуотда эълон қилинган ихтирони Америка ёзувчиси Митчэл Уилсон ўз қаҳрамонлари томонидан қилинган кашфиёт, деб ёзганликда айблагансиз. Сизнинг хатингиз, юборган патентларингизнинг нусхалари мутахассислар томонидан синчиклаб ўрганилди (шу сабабдан жавобимиз бироз кечикиб юборилмоқда) ва биз сизнинг талабингиз умуман хақли, деган хулосага келдик. Аммо бадиий асар яратган ёзувчининг факт ва рақамларни ўзгартиришга, бадиий тўқимага ҳаққи борлигини ҳам яхши биласиз, деб ўйлаймиз. Тўғри, бу бизнинг фикримиз. Сиз бу фикрларга қўшилмаслигингиз ҳам мумкин..." "... Сизнинг 1928 йилда катодли трубкалар ёрдамида ҳаракатдаги телетасвирни масофага узатиш юзасидан ўтказган тажрибаларингиз ҳақидаги хужжатларни, илмий тадқиқотларингизни биз зўр қизиқиш билан танишиб чиқдик. Бу ишларнинг катта аҳамиятга эга эканлигини, Сизнинг ва профессор Грабовскийнинг хизматлари, қилган ишлари муҳимлигини таъкидлаб, биз уларни юқори баҳолаймиз. Электрон телевидение тараққиётининг дастлабки ривожланиш йилларида амалга оширилган бу ишлар таҳсинга лойиқдир. Бизнинг миннатдорчилигимизни қабул қилсангиз, деб ЮНЕСКО илмий департаменти директори Пьер Наву. Эслатма. Бизнинг ташкилотда Сизга ва Сизнинг ихтироларингизга шахсий иш очиш учун барча хужжат ва материалларингиздан фотонусхалар олинди. 1971 йил. 16 апрель. Париж шаҳри... " * "Радиотехника ва электроника бўйича халқаро Матбуот Уюшмаси (УИПРЕ) ҳаракатдаги тасвирни радио орқали узатадиган ва қабул қиладиган электрон ускуналар учун халқаро Конвенция қоидаларига биноан Б.П.Грабовский, Н.Г.Пискунов ва И.Ф.Белянскийларга берилган 5592 ва 16733 рақамли патентларни Совет телевидениеси ихтирочиларидан бири И.Ф. Белянскийнинг илтимосига кўра, диққат билан ўрганиб чиқди. Бу ишларга бевосита таллуқли ва уларга алоқадор бўлган электрон усул билан тасвирни масофага узатиш 1928 йилда СССР да (Тошкентда — И.А.) жаҳонда биринчи бўлиб амалга оширилганлигини тасдиқловчи барча илмий-техник адабиётлар ва тарихий хужжатлар биз томонимиздан пухта ўрганилди. А.Урваловнинг шахсий архивидан. Ленинград. Асл нусха. Бу аппаратда тасвирни узатувчи томонида ҳам, уни қабул қилувчи томонида ҳам катодли трубкалар ишлатилганлиги сабабли дунёда электрон телевидение тараққиётига ўзининг таъсирини кўрсатган электроникага оид техника воситалари тараққиёти тарихини била туриб, биз Б.П.Грабовский ва И.Ф.Белянскийларнинг электрон телевидение тараққиётига қўшган хизматларини инкор этиб бўлмаслигини тасдиқлаймиз. 1971 йил 20 январда юқорида қайд қилинган ишлар СССР Фанлар Академияси томонидан ҳам эътироф этилганлигидан хабардормиз. Бу ишлар тўғрисида Радио ва телевидение бўйича халқаро Ташкилотнинг 1969 йил 6 сонли бюллетенида ҳам батафсил хабар берилган эди. Юқорида қайд қилинганларни ҳисобга олган холда тўрт ихтирочидан хозир ҳаёт бўлган И.Ф.Белянский ўз мамлакати доирасида ҳам, халқаро миқёсда ҳам муносиб тақдирланиши лозим, деб ҳисоблаймиз. Радиотехника ва электроника бўйича халқаро Матбуот Уюшмаси Президенти Е. 1971 йил 7 июнь. Париж. * Шундай қилиб узоқ давом этган катта ва қаттиқ қарама-қаршиликларга дуч келгандан сўнг, кеч бўлса ҳам ҳақиқат тикланди. Ўзбекистон ҳукумати Тошкент Телефотининг уч ихтирочиси - Б.Грабовский, В.Попов, И.Белянскийларга "Ўзбекистонда хизмат кўрсатган ихтирочи" унвонини берди. Уларнинг хизматлари муносиб тақдирланди. Шундай қилиб, электронлар оқими ёрдамида хосил бўладиган ҳаракатдаги ҳақиқий телевизион тасвир биринчи бўлиб Узбекистонда яратилганини, бу воқеа 1928 йил Тошкентда содир бўлганини ва бу мўъжиза бизнинг ҳамюртларимиз томонидан амалга оширилганини Жаҳон эътироф этди. Тўғри телевидение техникаси кейинги йилларда Америкада, Германияда, айниқса Японияда ниҳоятда илдам суръатлар билан ривожланиб кетди. Бугунги кунда эса бизни, муҳим бўлса ҳам, ким биринчи бўлиб телевидение техникасини яратгани эмас, балки телевидение оммавий ахборот воситаси, санъат тури сифатида ҳар бир мамлакат, халқ қолаверса бутун инсоният ҳаётида қандай роль ўйнаётгани кўпроқ қизиқтиради. Бу ҳақда эса кейинги суҳбатларимизда сўз юритамиз. ЎзССР МДА, Ф. Р-2562, оп 1. Д 178. 1 бет. Французчадан русчага таржима. Тасдиқланган нусха ЎзССР МДА. Ф. Р-2562. Оп. 3. Д 69. 2 бет. Французчадан таржима. Асл нусхаси. УИПРЕ тамгаси мавжуд. Мавзу. ТЕЛЕВИДЕНИЕ, ТЕЛЕЖУРНАЛИСТИКА, УНИНГ ИСТИҚБОЛЛИ ЙУНАЛИШИЛАРИ ТВ ва газета, ТВ ва Радио, ТВ ва кино. Умумийлик, ўхшашлик ва ўзига хослик. Телевидение табиати (спецификаси). "... Воқеанинг шоҳиди, иштирокчиси бўлдим..."Бу маърузада телевидение кўрсатувлари қандай тайёрланади, улар қандай талабларга жавоб бериши керак. Нима учун айрим кўрсатувларнинг савияси паст. Кўрсатувларнинг таъсирчанлигини ошириш учун нималар қилиш кераклиги ҳақида амалий маслаҳатлар берилади, кўрсатувлар чуқур ва атрофлича илмий - назарий таҳлил қилинади. Кўрсатувларнинг турлари ҳақида маълумот. Кўчма телевизион станция (КТС) ёрдамида тайёрланадиган тўғридан-тўғри "жонли кўрсатув"ларнинг ўзига хос хусусиятлари ҳақида батафсил тўхталиб ўтилади. ТВ нинг ОАВ ларининг бошқа турларидан фарқи нимада? Телевидение ижтимоий-сиёсий ҳаётда, инсон тақдирида ўз ўрни ва мавқеини эгаллаб бўлди, хўш энди газета, радиоэшиттириш, театр ва кинематография қандай шакл ва мазмунда фаолият кўрсатиши ва қандай йўналишда ривожланиши кераклиги тўғрисида сўз боради. ТВ нинг ўзига хос хусусияти, "спецификаси" - табиати нимада эканлиги конкрет ва ёрқин мисолларда очиб берилади. Владимир Саппакнинг "Телевидение ва биз", Д.Миллерсоннинг "Телевидение кўрсатувларини тайёрлаш технологияси" номли ва қатор бошқа илмий - назарий китоблар ҳақида маълумот. Телевидение ва кино. Келинг, шу ерда 2002 йилда Америкадаги энг нуфузли "Оскар" мукофотига сазовор бўлган бир фильм мисолида бу санъатнинг икки турига хос бўлга хусусиятлар тўғрисида фикрлашиб олайлик. Америка киноакадемиясининг энг нуфузли "Оскар" мукофотига созовор бўлган бу фильм ўзбек миллатига мансуб бўлган таниқли Америка журналисти, Колумбия университетининг профеесори Зулфия Назарнинг "Тафаккур ўйинлари" китоби асосида шу номда режиссёр Рон Ховард томонидан суратган олинган. Америкалик ватандошимиз Зульфия Назар ҳақида икки оғиз сўз. Зульфия Назарнинг отаси Марғилонлик ўзбек, онаси - немис аёли. Зульфия Мюнхендан 53 килолметр масофада бўлган Розенхейн шаҳрида туғилган. Унга Зульфия деб исм қўйишади. Зульфияни ғарбда Сильвия деб ҳам чақиришади. Зульфия 5 ёшга тўлганда унинг оиласи яшаш учун Нью-Йоркка кўчади. Зульфияга "Сен кимсан?" - дев берган саволларга у ёшлигидан доимо "Мен ўзбек қизиман!" — дев жавоб берарди. Зульфия мактабданоқ ҳикоялар ёзиб юради. Ўрта мактабни у Анқарада тугатди. Ўша йиллари Зулфиянинг отаси Туркияда ишлар эди. Зульфия АҚШ га келиб Вашингтон университетида ўқиб уни муваффақиятли тугатиб бакалавр унвонини олди. Нью-Йоркда ўқиб саньат соҳасида магистрлик унвонига сазовор бўлди. Мюнхен, Сорбонна университетларида малака оширди. Иқтисодий таҳлил институтида илмий ходим бўлиб ишлади. Зульфия Назар Америкалик машҳур иқтисодчи Нобель мукофоти лауреати С.Леонтьев билан ҳамкорликда "АҚШ нинг ноёб ер ости металларининг 2035 йилга қадар заҳираси ва уларнинг иқтисодиётга таъсири" номли китобини ёзади. Зульфия Назар С.Леонтьев билан 3 йил бирга ишлайди. Энг қизиги шундаки, истеъдодли иқтисодчи Зульфия Назар ёзувчи бўлишни ҳеч ҳам ўйламаган эди. Америка президентлари тарихида катта из қолдирган Рональд Рейган президент бўлиб сайлангандан кейин одатга кўра ўз иқтисодий дастурини эълон қилади. Зульфия Назар эса унинг бу дастурига қарши чиқиб, "Нью-Йорк Таймс" газетасида ўзининг танқидий мақоласини эълон қилади. Бу мақола катта шов-шувга сабаб бўлади. Шундан сўнг мақола муаллифи Зульфия эса "Фортуна" номли йирик бизнес журналига муҳаррир ўринбосари лавозмига таклиф этилади. Шу-шу унинг катта журналистик фаолияти бошланиб кетади. Кейин уни янада нуфузли "Ю.С.Нью энд Ворлд рипорт" журналига ишга таклиф этишади. Журналда у етакчи муҳаррир бўлиб ишлаб, кунига "Иқтисодий истиқболлар" колонкасини чоп этиб боради. Шундан сўнг Зульфия "Нью-Йорк Таймс" да иқтисодий мавзуларни ёритадиган мухбир бўлиб 10 йил ишлайди. Иқтисодчи сифатида машҳурликка эришган Зульфияни йирик корпорациялар иштирокида ўтадиган иқтисодий семинарларга таклиф этишади. Унинг "Тафаккур ўйинлари" номли китоби 1998 йили чоп этилиб, шу заҳоти эш машҳур асарга айланади. Китоб "Таржимаи хол" бўлими бўйича журналистика соҳасидаги Америкадаги энг обрўли Пулитцер мукофотга сазовор бўлади. Китоб бу конкурснинг финалигача бориб етади.Бунинг ўзи асар учун энг энг юксак мукофот эди. Зульфиянинг бу асари кейинчалик кўпгина мукофотларга сазовор бўлди. Америка адабий танқидчиларининг Миллий ассоциацияси мукофоти ҳам ана шундайлардан биридир.Асар кейин қатор чет тилларга таржима қилинади. Англия, Франция, Испания, Голландия, Япония, Хитойда ҳам чоп этилади. Китоб 3 хафта ичида 50.000 нусхада сотилади. Муаллифлик қалам хақи 700 000 долларни ташкил этади. Китобни Россияда ҳам рус тилига таржима қилишга хозирлик кўрилмоқда. Китоб ҳақида икки оғиз сўз. "Тафаккур ўйинлари" асарининг бош қахрамони Джон Нэш — 1928 йили Вирджиния штатининг ғарбидаги Блюфильд деган жойида туғилади. Ёшлигидан кўзи-бурни доимо намланиб юрадиган бесўнақайроқ бола балоғат ёшига етгач узун бўйли, қадди-қомати тик, билак-болдиргалари пайдор, қисқаси аёллар диққатини ўзига тортадиган келишган йигитга айланади.Аммо табиатан камтарин, камсуқумлиги сабабли одамлар билан тез киришиб кетаолмас эди.Унинг ақли, тафаккури, идроки шунчалик устун, шунчалик кучли эдики, бу фарқни сезган тенгдошлари ўзларини ундан олиб қочар эдилар. Нэш ҳам ўзини мағрур тутар, ўзининг кескин сўзи, беэтироз ҳатти-ҳаракатлари билан уларнинг нафсониятига тегар эди.Буни у очиқчасига ҳам намойиш этишдан қочмасди. Джон Нэш 16 ёншдан Карнеги технология институтига конкурсдан ўтади.Аммо ўқитувчилар бу истеъдодли болани ҳечнарсага ўргата олмаслигини тезда сезадилар. Ва Нэшни "Бу даҳо!" дев,нуфузли Принстон университетига ўтказиб юборадилар.. Ёш олим ўз ақли билан дунёни забт этишга жазм қилади. Уни математиканинг мураккаб масалаларидан бошқа нарса мутлаоқо қизиқтирмас эди. У ўзи билан қизиқаётган аёллар билан мулоқот қилишни ҳам билмас эди. Джон 21 ёшида докторлик диссертациясини ёқлади. У таклиф қилган математика модели иқтисодиёт, сиёсат ва эволюцион биологияни ўрганишга асос солади. Принстонда ўқиб юрган талабалик йилларидан унинг руҳий касалликка чалинганлиги сезила бошлайди.Айни ўша пайтларда у Нобель мукофотига сазовор бўлган диссертациясини ёзади. Бу пайтда касаллик ҳали унчалик ёрқин намаён бўлмаган эди.У эртаю-кеч университет коридорларида Бах мусиқасини ҳиргои қилиб юрар ва ҳаёлан ниманидир мушоҳада қилиб юрар эди. Ва ниҳоят ҳақиқий истедод ва тинимсиз меҳнат ўз натижасини беради. 1951 йили ёш олимни Массачусетс университетига ишга таклиф қилишади. Шу йиллари Нэш биринчи бор уйланади. Лекин бу бахт узоқ давом этмайди. Сўнгра у иккинчи бор уйланади. Энди бошқа кўнгилсиз воқеа унинг бахтига рахна солади. Джон Нэшда руҳий касаллик авж олади.Нэшни гоҳ қўрқув, ваҳима босар, гоҳ унга буюклик ишончи тинчлик бермас, қийнар эди. Джон гоҳ ёш боладай беозор бўлса, гоҳ шафқатсиз безорига айланар эди. У бир ақлини еган телба бўлиб кўринса, бир ҳақиқий донишман;; даҳога айланар эди.У телевидение кўрсатувлари дастурларида, газеталарда чоп этилган мақолаларда қандайдир сирли, яширинган маъно, мазмун бор дер ва уни тинимсиз қидирар эди. У хонасининг деворларини ана шундай газета қирқимлари билан елимлаб ташлайди.Бу холатда у мутлақо ишлай олмас эди. Нэшнинг иккинчи хотини - Алиса даҳо деб сиғинаётган энг яқин кишисини Вирджиниядаги руҳий касалликлар институтига жойлашга қарор қилади.Институтда уни ҳақиқий синовлар кутар эди.Жисми инсулин шокига чўкканда буюк олимнинг даҳоларга хос ақли, тафаккури институт деворлари орқасида оғриқ ва азобларга чидайолмай девор ва деразаларни энди ларзага келтириб чинқирар, додлар эди.Аммо шундай интенсив даволаниш ҳам бирон бир натижа бермайди. Чуқур руҳий касаллик домида у ўзида қандайдир ғайритабиий эркаклик кучини сезади.У хотинидан қочиб, дуч келган аёл ва эркак билан бирга туриб бетартиб ҳаёт кечиради. 1954 йили жамоат жойида номаъқул ҳатти-ҳаракатлари учун Санта Моникада ахлоқ полицияси уни хибсга олади. Шундан сўнг аввал у биринчи хотинига қайтади.Унинг бундай ҳатти-ҳаракатларига чидай олмаган хотини 6 ойдан кейин уни уйдан ҳайдаб чиқаради. Энди у иккинчи хотини Алисага боради. Иккинчи хотини эса уни яна руҳий касалликлар шифохонасига жўнатади. Алиса ҳам қаттиқ руҳий холатларни, асабийликни бошидан кечиради.1963 йили у иккинчи хотини билан ажрашади. Бу пайтларга келиб уни соғлиги бироз яхшиланади.Энди Нэшнинг ҳатти ҳаракатларида бошқа қандайдир ғалати холатлар пайдо бўлади. У гоҳ кўчада кир-чир юрган дайди кийимида, гоҳ рангбаранг масхарабоз либосида кўзга кўринар эди. Буларнинг устига устак, бир пайт у ўзини 6 нчи қитъа — Антарктиданинг қиролиман ва тахтга ўтиришим учун Америка фуқаролигидан воз кечишим керак, деб эълон қилади. Шундан сўнг унинг соғлиги тўғрисидаги ғамхўрликни Принстон университети олимлари ўз зиммасига олади. Илгариги ҳамкасбларидан камдан-ками уни ёқтирар эди. Лекин уларнинг ҳаммаси Нэшнинг буюк доҳолигига ишонар ва унга ёрдам кераклигини жиддий ҳис қилишар, уни оғир ҳасталик чангалидан қутқариш лозимлигини яхши англашар эди. Севган хотини Алиса ҳам 1985 йили Нэшнинг соғлиги бироз барқарорлашгач кўнгли юмшаб унга қайтади. Фильм ижодкорлари Нэш оғир ҳасталикни ўзининг иродаси кучи билаи енгди, деган ғояни илгари суришади. Нэш эса ўзининг касаллиги ҳақида:"...Бу касаллик ниҳоятда мураккаб бир теоремани эслатади ва мен уни 30 йил мобайнида ечишга уриндим..." - деб эслайди. Нэш соғая бошлаганда Принстондагилар ҳайратга тушадилар.Университет олимлари маслаҳат қилишиб Нэшнинг номзодини Нобель мукофотига тавсия этадилар. Пировардида касаллик устидан ғалаба қилинади. Ва Нэш Стокгольмга Нобель мукофотини олиш тантаналарига келиб, умрида ҳеч қандай касалликка дучор бўлмаган инсондек олимларнинг катта давраси олдида ажойиб нутқ сўзлайди! Нэшнинг севган хотини Алисиядан туғилган иккинчи ўғли отасидан даҳшатли касалликни мерос қилиб олган. Бу фожеадан даҳшатга тушган Нэш ўзи зўр-базўр чиқиб олган жар домига йиқилаётган ўғлининг аҳволига ночор томошабин бўлиб қараб туришга мажбур. Замонамизнинг буюк математик олими, Нобель мукофоти лауреати, 30 йил давомида шезофрениянинг оғир шаклига дучор бўлган Джон Нэшнинг таржимаи холи мисолида даҳолик ва телбалик бир-бирига ниҳоятда яқин холатлар эканлиги китобга асос қилиб олинган.Ва буни ҳам олим, ҳам журналист - Зульфия Назар тезда англаб олади.Нэшнинг ҳаёти билан танишгач Зульфия Назар: "...Эй Парвардигор-ей, Ахир бу юнон трагедияларига ўхшайди! Шекспир пьесаларининг худди ўзи-ку! " - деб юборади. У аввал "Нью-Йорк Таймс" газетасида "Нобель мукофоти лауреатининг йўқотилган йиллари" номли мақоласини чоп этади. Мақола катта шов-шувга сабаб бўлади. Зульфия Назар китобни ёзишдан аввал Джон Нэшнинг ўзидан, умр йўлдоши Алисиядан, сўнгра уни биладиган жаъми мингдан ортиқ кишидан интервьюлар олади. Аввал унчалик назар писанд қилмаган Нэш Зульфия ишга жуда жиддий киришганини кўриб унга ҳурмат билан қарай бошлайди. Китоб билан танишиб чиққач эса Нэш Зульфия билан дўстлашади. Китоб асосида фильм сценарийсини Акива Голдстен ёзади ва фильмда асосан Нэш тақдирининг энг драматик лавҳаларига диққат-эътиборни қаратади. Фильм яратувчилари илтимосига кўра Зульфия уларга ёрдам кўрсатади, лекин сценарийни ёзишда ўзи бевосита иштирок этмайди. Режиссёр Рон Ховард китоб асосида тайёрлаган фильмига Зульфия Назар китобининг ўз номини қолдиради. "Тафаккур ўйинлари" фильми Америка киноакадемиясининг "Оскар" мукофотига "Энг яхши фильм", "Китобдан кинога энг яхши кўчирилган сценарий" номинациялари каби энг нуфузли, энг юқори категориялар бўйича 2002 йилда конкурснинг бош совринига ва яна 3 та, жаъми 4 та Оскар мукофотига сазовор бўлади. Фильмда бош рольни юксак маҳорат билан ижро этган Рассел Кроу гений образини яратганлиги ва бу рольни экранда яратиш унга насиб этганлиги учун Зульфия Назарни катта миннатдорчилик изҳор этади. Фильмдан энг катта мақсад бу оғир хасталикка дучор бўлган истеъдод тақдирини кўрсатиш ва бундай оғир асаб касалликларига учраган кишиларга жамоатчиликда ҳамдардлик ҳиссини уйғотиш бўлган ва фильм ижодкорлари бунга тўла маънода эришишган. Фильмда ҳам китобдагидек, буюклик ва телбалик, ақлдан озиш ва даҳолик, ўз ишига катта ишонч, эътиқод ва даҳрийлик, соғайиш, машҳур бўлиш, яккалик ва кўпчилик диққат марказида бўлиш, умр йўлдошининг сабр-тоқати, айрим холлардаги ирода бўшлиги ва содиқлик, ҳамкасбларнинг ишончи каби бир-бирига қарама-қарши, лекин қарийб кўпчилик инсонга хос бўлган барча ҳаётий ҳиссиётлар тўлақонли холда ул аксини топган. Фильмнинг яна бир катта ютуги бу — даҳоликдан даҳрийликка, буюкликдан телбаликка ўтиш ва шу холатнинг акси яъни телбаликдан буюкликка, даҳрийликдан даҳоликка ўтиш каби мураккаб психологик холат жараёни актйр Рассел Кроу томонидан ниҳоятда ишонарли, табиий ва юксак маҳорат билан кўрсатиб бера олинган. Олимлар шезофрения билан касалланган математик даҳо миясининг тузилиши билан шу қадар қизиқиб қоладиларки, унинг ролини ҳақиқатдан ҳам юксак маҳорат билан ижро этган 38 ёшли Оскар мукофоти лауреати Рассел Кроу ўз миясини Сидней универеитетининг анатомия кафедрасига ўрганиш учун багишлашга шартномага имзо чекади. АҚШ, Араб, Еврона, Марказий Осиё давлатлари, Италия, Россия, Туркия, Япония телевидениелари ҳақида маълумот. Дунёнинг энг йирик медиа магнатлари тўгрисида. Тедернер, Сильвио Берлускони, Рупорт Мердок ва бошқалар. 1925-28 й.й. Телевидениенинг ихтиро этилиши. Тошкент. Шайхонтохур маҳалласи. Ҳамзаҳон опа Мирзамуҳаммедовлар ҳовлисида содир бўлган техник кашфиёт - мўъжиза. "Тошкент телефоти". 1928 й. Германия рейхспочтаси ўтказган тажриба — синов телекўрсатувлари ҳақида. 1936 й. Англиянинг Би-Би-Си телерадиокомпанияси кўрсатувлари тўфисида. 1939 й. Нью-Йорк... Америка Радиокорпорацияси президенти Давид Сарновнинг Умумжаҳон кўргазмасида айтган тарихий сўзлари: "...Энди биз товушга тасвирни қўшиб кўрсатамиз!" 1941й - Франция, Голландия, Япония телевидение студияларининг ишга туширилиши. Иккинчи жаҳон уруши йилларида жаҳонда ТВ кўрсатувларинииг тўхтатилиши ҳақида. Урушдан кейинги дастлабки йиллар (1950 йил) эса телевидениедек ишга тушириш учун катта маблаг, катта харажатлар талаб қиладиган энг замонавий оммовий ахборот воситаси фақат Америка Қўшма Штатлари, Англия ва Совет Иттифоқида фаолият кўрсатар эди. 1952 й. - Польша телевидениеси ишга тушади. 1953 й. - Бельгия, Швейцария телевидениелари 1954 й. - Чехословакия, Дания, ФРГ, Италия, ГДР 1956 й. - Австрия, Португалия, Швеция 1957 й. - Ўзбекиетон. Тошкент. Шойхонтоҳур телеминорасининг қад кўтарилиши ва Ўзбекистон телевидениесининг ишга тушиши. 1960 й. - Финляидия, Норвегия телестудиялари ишлай бошлади. Эй-Би-Си, Си-Би-Эс, Эн-Би-Си, Си-Эн-Эн, ФОКС, Евроньюс, РТФ, РАИ, Би-Би-Си, АРД, ЦДФ (ГДР)нинг "Қора канал" дастури ва унинг бошловчиси Эдуард фон Шнитцлер ҳақида. ОРТ, РТР, НТВ, ТРТ, ТВ-6, ТНТ, УзТв, Эн-Эйч-Кей телерадиокомпаниялари ҳақида маълумот берилади. Японияда япон миллати миллий мафкурасига, миллий маъиавиятига тўгри келмайдиган фильм ва кўрсатувларни эфирга бермасликлари тўгрисидаги махсус кў|^сатма ҳақида. 1982 йил. Ироқ - Қувайт уруши. Богдод. АҚШ нинг "Саҳродаги бўрон" операцияси... Америка ҳарбий самолётлари томонидан Богдодни бомбардимон қилиш арафасида Ироқ пойтахтини барча дипломатик ва халқаро миссиялар, журналистлар ташлаб чиқиб кетишади. Лекин Богдодда фақат Си-Эн-Эн телекомпаниясининг мухбири Питер Арнест билан оператори қолади. Улар Богдодни бомабардимон қилиниши ҳақида ўзлари яшаётган меҳмонхона деразасидан туриб бутун жаҳонга тўгридан-тўгри жонли репортаж олиб борадилар. Вашингтон. Оқ уй. Президент қабулхонаси... Президентнинг ёрдамчиси АҚШ мудофаа вазирининг: "...Мени Президент билан уланг, унга айтадиган муҳим гапим бор,-деганига шундай деб жавоб беради: "...Кечирасиз, Президентни телефонга чақириб бераолмайман. Президснт жаноблари хозир Си-Эн-Эн орқали Богдоддан тўгирадн-тўгри репротаж ни кўраяптилар." 1991 йил. Октябр. Тошкент. Ўзбекистон СССР Олий Совет 7 нчи сессияси. Собиқ Марказ тарбиялаган ва тезлаган партия-совет номенклатураси томонидан Ўзбекистон Президентини агдаришга бўлган уринишлар. Тўгридан тўгри трансляция. 1994 йил 3-4 октябр. Москва. Оқ уй. Останкино телемаркази мажмуи... Си-Эн-Эн телекомпанияси жойлашган бино томига ўрнатилган телевизион камералардан туриб бутун жаҳонга трансляция қилиш. 1998 йил 16 феврал куни Тошкентда содир бўлган портлашларни бир чет эл телекомпанияси мухбири томонидан Ўзбекистон ОАВ ларидан 17 мингут илгари Жаҳонга берганлиги ҳақида. Москвадаги Россия парламенти жойлашган Оқ уйга Россия хукумати қўшинларининг хужумини танк тўплардан ўққа тутилишини, Останкинога қилинган ҳуруж ва бошқа тўполонларни Жаҳон АҚШ нинг Си-Эн-Эн компанияси орқали кўрганлиги ҳақида. 2001 йил 11 сентябр... Нью-Иорк. Жаҳон савдо уйининг 110 қаватли қўшалоқ биноларига террорчилар бошқараётган самолётларнинг келиб урилиши... Вашингтон... Пентагон биноси... Си-Эн-Эн телекомпаниясининг тўгридан-тўгри трансляцияси ҳақида. АҚШ да 1800 даи зиёд телекомпаниялар мавжуд бўлиб, улардан бирортаси ҳам давлатга тегишли эмас. Давлат департаменти томонидан маблаг билан таъминланадиган ягона телерадиокомпания "Америка овози" бўлиб, унинг АҚШ ичкарисига ахборот тарқатиш ҳуқуқи йўқ. Давлат шунингдек ўз нашрига, радио ёки телевизион органига эга эмас. Америкада 4 та жамоатчилик умуммиллий телевидение тизими фаолият кўрсатади. Улар давлат томонидан сезиларли даражада молия билан таъминланади. Улар жамоатчилик кенгаши томонидан назорат қилинади. Америкада Оммовий Ахборот Воситалари ҳукумат фаолияти устидан ўзига хос "қўриқчи кўппак" вазифасини бажаради, халқнинг кўзи, қулоги ва тили сифатида фаолият юритади. Американинг Си-Эн-Эн телекомпанияси ва унинг эгаси Тед Тернер ҳақида маълумот. Сувда елканли қайиқ (яхта)да учиш бўйича 1977 йилги Америка чемпиони, телебошловчи Тед Тернер ўз капиталини телебизнесда тўплади. Унинг отаси ҳам миллионер эди. Тернер 1970 йили Атланта шаҳридаги инқирозга юз тутаётган маҳаллий телестудияни сотиб олади. Сўнгра Ернинг суний йўлдоши орқали Америка кабель тизимига уланган барча телестудияларига ўз кўрсатувларини трансляция қилишни йўлга қўйди. 1986 йили Ти-Би-Эс ("Тернер Бродкастинг систем") телестанцияси бори-йўги 35 оилага хизмат кўрсатар эди. 1980 йилда Тернер "Си-Эн-Эн" ("Кейбл ньюс нетуорк") номи билан юритиладиган янги телевизион студия ташкил этади. Шу йилдан бошлаб у Ернинг сунъий йўлдоши орқали ҳамон ўша 35 оиладан иборат аудиторияга ўз кўрсатувларини бера бошлайди. Тед Тернер нафақат таниқли телеахборот дастури бошловчиси, балки бугунги кундаги қудратли Си-Эн-Эн умумжаҳон телеахборот тизимининг эгаси ҳамдир. У ўз ахборот дастурларини сунъий Ер йўлдошлари орқали Гарбий Европа, Лотин Америкаси ва Жануби-Шарқий Осиё мамлакатларига трансляция қилади. Си-Эн-Эн ўзига хос ахборот бериш услубини яратди.Битта ахборот бир суткада бир неча бор қайтарилиб, ҳар гал тўлдирилаган, янгиланган холда, таҳрир қилиниб бериб борилади. "...Сиз ниҳоятда бой ва обрўли шахссиз, катта давлат лавозимларидан бирига ўз номзодингизни кўрсатсангиз албатта галаба қозонар эдингиз, нега шундай қилмайсиз? - деган саволга Тед Тернер: "...Жаҳон жамоатчилиги фикрини шакллантириш бирон бир давлат раҳбар лавозимларига қараганда анча муҳимроқ ишдир!..." - деб жавоб беради. Си-Эн-Эн ўз яшиликларини бугун дунё бўйича тарқатади. Нью-Йорк-Токио телекўприги ёрдамида кунига 17 соат ҳажмида Япония Си-Эн-Эн кабель телевидениес» орқали ўз кўрсатувларини трансляция қилади. Канаданинг 2 миллион телетомошабини (абоненти) Си-Эн-Эн нинг "нон-стоп" ахборот дастурини кечасию-кундузи Атлантадан қабул қилади. Тед Тернер ўзининг умумжаҳон ахборот телехизмати "Интелсет" номли Ернинг сунъий йўлдоши орқали Италия жанубидаги шаҳар-қишлоқлардан тортиб, йўл йўлакай Франция, Шарқий Евроиа мамлакатларидан ўтиб, то шимолдаги Финляндиягача ахборот тарқатиш лойиҳасини таклиф этди. Бу лойиҳа амалга ошгач "Америка овози" ёки Англиянинг "Би-Би-Си" умумжаҳон янгиликлар хизматига қараганда ҳам тезкор ва салмоқли ахборот тарқатиш хизмати бўлар эди. Европа лойиҳаси учун Тед Тернер 250 миллион доллар миқдорида маблаг ҳам ажратиш ниятини билдиради. 1985 йили Канн ва Париж шаҳарларининг энг нуфузли отелларида ўз тажрибасини синаб ҳам кўрди. Тернер ўз телеахборотини Европа мамлакатларига бепул беришга ҳам тайёр эди. Тед Тернер ўз лойиҳаси билан Европага Американинг глобал мақсадларини, унинг турмуш тарзини олиб келмоқчи бўлди. 1985 йил 15 сентябрида Си-Эн-Эн Атлантадаги штаб хонасидан Гарбий Европага 90 кун бепул телесигнал берабошлади ҳам. Буларнинг барчаси телевидение орқали аҳоли нима кўришини ҳал қиладиган Медиа магнатлари бизнесменлардир. Италияда Сильвио Берлускони қарамогида 3 та телесеть мавжуд. Булар: 5-Канал, "Италия-1", "Ретекуатро" номли телерадиокомпаниялардир. Руперт Мердок Австралиялик миллиардер бўлиб 1985 йили Америка фуқаролигини қабул қилиб бу ерда ўз телебизнесини бошлаб юборди. АҚШ нинг 20 фойиз ҳудудини қоплаган 6 та регионал телестанциясининг эгаси. У шунингде^, Лос-Анжелесдаги "XX аср - ФОКС" номли таниқли Голливуд киностудиясига ҳам эгадошлик қилабошлади. Аҳоли дидини шакллантириш ва бизнесда катта даромад қилиш бир бирига анча зид бўлган фаолиятлардир. Америка кино ва телевидениеси мана шу икки тушунчанинг ўртасида гоҳ у томонга қараб, гоҳ бу томонга қараб чайқалиб, турадиган ОАВ лари, санъат турларидир. Жаҳонга машҳур киносанъаткорлар—кинорежиссёрлар Феллини, Скуола, Рози Феррари ўзларининг фильмлари телевидение орқали намойиш этилаётган найтда реклама берилиб бўлиниб тургани ва бадиий асарни қабул қилиш психологик холати, унинг телетомошабинларга бадиий таъсири бузилаётганлиги учун Сильвио Берлусконини судга берганлар. Италия миллий аудиториясининг 80 фойизи С.Бурлусконининг 3 та каналиорқали дунёда содир бўлаётган влқеалардан воқиф қилади. Берлускони кўплаб давлатлардаги телеканалларни сотиб олган. Италиялик ношир Арнольдо Дондадори ўзининг "Ретекуатро" 4-хусусий канали акциялар пакетининг ярмини 105 миллиард лир (65 миллион АҚШ долаларига яқин) Сильвио Берлусконига сотган. Италиялик ва ватиканлик мафиялар жиноий гуруҳининг собиқ ҳазиначиси, сицилиялик банкир Микеле Синдона машҳур "П-2" массонлар ложаси билан боглик бўлган жанжалдан сўнг ложа бошлиги Личо Джелли мамлакатни ташлаб Лотин Америкасига қочиб кетади. Банк директори Роберто Кальвини эса Лондондаги катта кўирик остида осиб кетишади. Синдонини эса фирибгарлиги учун АҚШ да 25 йилг° қамоққа ташлайдилар. Сўнгра қаттиқ назорат остида қамоқ муддатини ўтаётган Синдонини ҳам заҳарлаб ўлдиришди. "Монд" газетасининг ёзишича (22.XI.85 й.) "П-2" номли машҳур массонлар ложаси аъзолари рўйхатида Сильвио Берлусконинг номи ҳам бўлган. Лекин у ўзини бу жанжаллардан безавол олиб чиқиб кетишга муваффақ бўлади. Берлускони банкдаги кредитини ҳам сақлаб қолаолган. Сильвио Берлускони оддий камбагал оиладан чиққан. 1987 йили 50 ёшида у кўчмас мулк сотиш бўйича агент бўлиб ишлаган. 1985 йили у Испаниядаги 3 та энг йирик хусусий телесетнинг биттасини сотиб олиб унинг тўлақонли эгаси бўлди. Бу Берлусконига келажакда Лотин Лмерикаси мамлакатларига эшик очиб беради. 1985 йилнинг декабрида Берлускони 3,6 миллаирд долларга Испаииядаги кинофильмлар ишлаб чиқарадиган бир қатор етакчи хусусий киностудияларни сотиб олади. "Монд" газетасининг ёзишича 1986 йилнинг февралида 40 % акцияларини сотиб олган Берлускони Франциянинг 5-хусусий телеканалини ҳам бошқара бошлайди. Франциядаги прогрессив жамоатчилик: "Агар биз давлат бошига келсак биринчи навбатда Бурлусконини мамлакатдан ҳайдаб чиқарган бўлур эдик - деб баёнот берадилар. Шундай қилиб 50 ёшида кўчма мулк сотиш бўйича бўлган оддий агент (1987 й.) 65 ёшга келиб (2002 й.) Италия ҳукумати бошлиги, Италия бош вазири лавозимигача кўтарилди. Бу сердаромад телебизнес билан катта сиёсатнинг уйгунлашишидан пайдо бўладиган мўжизалардан биридир. Италия бош вазири Сильвио Берлускони замонамизнинг энг ёрқин, энг мураккаб сиёсатчиларидан биридир. Унинг табассуми ҳақида ОАВ шундай деб ёзишади: "...Жилмайса қуёш чиққандек, ҳамма ёқ ёришиб, чарақлаб кетгандай бўлади. Бу табассум кишини беихтиёр ўз асрига олади. Хатти-ҳаракатлари ишончли, кескин. Италиянинг анъанавий сиёсатчиларига хос - ўткир сўзли." Европа сиёсатчиларининг айримлари уни "масхарабоз", "варвар", деб маз^* қилишади, Муссолиннига ўхшатишади ва: "...Уни қамоқхонанинг баланд битов деворлари согиниб ётибди", - дев заҳарханда кулишади. Сильвия Берлусконининг иши 4 марта терговда бўлган. Лекин, ҳар гал унинг ҳимоячилари голиб келишиб жиноий ишдан сақлаб қолишган. У Италиянинг энг бой кишисидир. Қурилиш бизнеси ва савдо-сотиқ ишларидан ташқари унинг қарамогида қудратли ОАВ си - телевизион тармоқ ҳам бор. Италиядаги 30 та газетани назорат пакетлари ҳам С.Берлусконининг қўлида. Душманларининг айтишларича, у қамоқдан қутулиш учунгииа катта сиёсатга аралашган ва Италия Бош вазири лавозимини эгаллаган. Бу гапларга қарамасдан Италияда барибир уни яхши кўришади. "Сильвио худди ўзимизга ўхшаган инсон, шунинг учун биз уни яхши кўрамиз" -дейишади италияликлар. Берлускони биронта футбол ўйинини ўтказиб юбормайди. Оддий халққа ўхшаб пиццани хуш кўради. Ўз сайловчилари билан ҳам тез-тез мулоқотга киришиб туради. Италия бизнеси тарафини олиб, Европанинг барча сиёсатчилари билан қаттиқ ва кескин бахслашишга, ташлашишга доимо тайёр. Бсрлускони Италияни мустаққил, ўзига хос давлат бўлишини, сиёсатини мустақил юритишини хохлайди, ўз юзини йўқотиб юборишига қарши, у айниқса италияликларни европаликлар билан сингишиб кетишига кескин қарши чиқади. Сильвио Европа маданияти Ислом маданиятидан юқори, деган гояни илгари суради, иммиграция масаласидаги фикри уни ирқчи, деб айблашга асос берса ҳам, булар унинг обрўйини ҳеч ҳам туширгани йўқ. Рақиблари унга гард юқмайди,- дейишади. Берлускони 3 та нарсани хуш кўради:булар - тартиб, барқарорлик ва ота-боболар анъаналаринининг муқаддаслигидир. Италияда сўнгги 50 йилда 50 нафар Бош вазир алмашди. Йилига биттадан бош вазир тажрибасига барҳам бериш керак, дейди Сильвио Берлускони. Рақиблари уни шафқатсиз яккахокимликда, диктаторликда айблашишади. У ваъда беришда устаси фарангдир. Берлускони бажариши қўлидан келмаса ҳам халққа маъқул бўладиган сайловолди ваьдаларини беравериш керак, усулида йўл тутиб сайловда ютиб чиқди ва ҳукумат бошига келди. У мамлакатда порахўрликни тугатишга ваъда беради. Касаба иттифоқига 1,5 миллион янги иш жойи, табдиркорларга бюрократик чекловларни олиб ташлашни, ўрта қатламга эса солиқларни камайтиришни, футбол ишқибозларига ўзи қўллаб-қувватлаётган миланликларнинг севимли футбол клуби командасининг кетма-кет галаба қилишларигача ваъда қилди. Журналистларининг фикрича, Италияликлар ўз бош вазирининг ваъдаларига қараганда, унинг ўзига кўпроқ ишонадилар, сабаби Берлусконининг домио омади келиб туради. Ўз бизнесини аввал мактабда шпаргалка сотишдан бошлаган С.Берлускони кейинроқ "Тадбиркорликдаги катта муваффақиятлари учун" каби мамлакатнинг энг нуфузли хукумат нишони совриндори бўлди. Келиб чиқиши оддий бўлишига қарамай (унинг отаси банкнинг оддий хизматчиси эди) у Европанинг энг бой кишисига айланди. Арзон кафеларда ўтириб гап сотадиган бекорчилар: "Сильвио бахт қушининг думидан шундай махкам тута биладики биронта патини ҳам қўлдан чиқариб юбормайди, баччагар. У билан бизнинг ҳам омадимиз келиб қолар " - дейишади. Ёлгон ганириб HUIHHH битириб оладиган одамни эса бутун Италияда ҳеч ким фирибгар деб атамайди. Бунга эришмоқчи бўлган одамнинг бундай ҳатти-ҳаракатига шунчаки катта бир гуноҳ, дев ҳам қарамайди. Шунинг учун ҳам Италияликларни энг яхши кўрган мақолида: "Агар Сен алдашни билмасанг, нимага қодирсан ўзи!" - дейилади. Бошқа бир вариантда эса: "Агар алдаш қўлингдан келмаса, нима қўлингдан келади!" Берлускони: "... Мен сиёсатчилар билан эмас халқ билан шартнома тузганман, дейишни яхши кўради. Берлускони жуда чапани одам. Бир кун, журналистларнинг "...Бўйингиз паст бўлгаии сабабли, сиз пошнаси баланд бўлган пойафзал кийиб юрасиз," -деб айтган айбловларига жавобан Италия Бош вазири ҳамманинг олдида шартта туфлисини ечиб, пойафзалининг пошнаси қалин эмаслигини намойиш этади". У оддий, ҳеч нарсадан тап тортмайдиган шахс. У мактабда ўқиётган пайтларида синфдошлари учун назорат ишларини ёзиб донг таратган эди. Милан университетининг юридик факультетини аъло баҳолар билан битирган Берлускони адвокат бўлишни унчалик хуш кўрмади. Ва биринчи имкоииятдан фойдаланиб у ўзини бизнесга урди. Узининг қурилиш компаниясини ташкил этди. Миландаги "Линита" аэропорти ёнидаги катта шовқин билан қўиишга кетаётган самолётлар коридори остидаги ерларни сотиб олди. Шу ерларга ҳашаматли уйлар, маҳаллалар қураман, деганда бу "бироз галатироқ тадбиркор" устидан миланликлар роса кулишган эди. Бахтга, омадга қарангки, уйлар қурилиши тугагач, самолётлар ҳам қўниш йўналишини ўзгартирди. Шундай қилиб арзон-гаровга сотиб олган ерлар ва уйларнинг нархи осмон баробар ортади. Берлускони ҳаётида коррупция билан боглиқ биринчи жанжал содир бўлади. Аммо тергов жиноят мазмуни йўқлиги сабабли иш тўхтатилади. Берлускони ўзини сиёсий тадбирларни ташкил этувчи шахс сифатида айниқса ёрқин намоён қилди. У янги типдаги "Италия Олга!" номли партиясини ташкил этди. Халқ ичида обрў орттириш мақсадида 80 нчи йилларда унчалик машҳур бўлмаган "Милан" футбол клубини ўз хомийлигини олиб, унинг оёққа туриши учун бир йилда 20 миллион долллар мабла ини сарифлади. Кўп минг сонли клубларини у сайлов учаскалари сифатида фойдаланганда эса ҳарая^атлар бир неча бор ўзини оқлади, деса бўлади. Уз қўли билан ташкил қилган телевидениеси эса тар ибот-ташвиқот майдонига айланди. Сайлов олдидаи ўтказилган кўп телекўрсатувларнинг бирида, у "...Мен ўз шахсий муваффиқиятимни бутун мамлакатим, бутун халқимнинг муваффиқиятига айлатираман,- деб ваъда беради. Ва ўз сайловчилари билан ҳамкасбларининг кўзи олдида шартномага имзо чекади ва "...Мен бу контрактни ётохонамга осиб қўямаи, сабаби мен кечаси ҳам халқимни ўйлашим керак" — дейди. Бундай сиёсатчи дунъёга маъқулми, йўқми барибир у ҳақда хозир кўп ёзишмоқда. Сўигги пайтларда Сильвио Берлускони Владимир Путин билан 4 марта учрашди. Австралия Оммовий Ахборот Воситалари. "Менинг компаниям - бу jixiiniMii ёки ёмонми, бундан қатъий назар бу менинг фикрим, менинг характерим, менинг ёндошишим, менинг ўйим - ёдим, менинг қадриятларимдир". Бу, бор-бўйича, очиқчасига айтилган сўзлар Жаҳон Медиа - бозорининг асосий фигураси бўлган Рупег Мердокка тегишлидир. Австралия ОАВ ларининг асосий муаммоларидан бири бу мамлакат Медиа бозоридаги барча ҳокимият битта оила қўлида марказлашганида. Мамлакат бозоридаги барча Медиа корпорациялари — Невс Корп. Руперт Мердокнинг ўгли — Лэчлэн, Бродкастинг энд Рублишинд Лтд. Кэри Пакернинг ўгли Джеймс, (Джон Фэйрфакс эса Фейрфакс директорлар кегашининг аъзосидир) қўлида мужассамлашгандир. Рупврт Мврдок. Хозир Австралия, шунингдек, бутун Жаҳон Медиа бозорида биринчи ўринни Руперт Мердокнигп Невс Корп.Лтд корпорацияси биринчи ўринни эгаллайди.Бу Медиа магнат 1987 йили Австралиянинг "Геральд и Уикли Таймс Груп" нашриёт концернини сотиб олгандан кейин "Матбуот қироли" унвонини қўлга киритди. Айтгандек, "Матбуот қироли" деган унвон унинг ягона унвони эмас, газета ва журналларда уни тез-тез "Ахборот цирки халқаси"нинг ягона хукмдори", "газета шоҳзодаси" ёки "Австралия арслони" деб ҳам атайдилар. Невс Корп. Дунёнинг бошқа мамлакатларида ҳам турли коммуникация корпорацияларига, телевизион каналларига, радиостанцияларга ҳамда "XX аср Фокс номли Американинг бош телевидение ва кино студиясига ҳам эга.Хозир Руперт Мердок компанияси Автсралия газета бозорининг қарийб 60 фойизини назорат қилади. "Австралия арслони" ўзининг Медиа империяси қурилишини 1952 йили унчалик катта бўлмаган меросга қолган Невс Лимитед ноширлик компаниясиндан бошлади. Бу ярим асрдан зиёд вақт муқаддам бўлиб, омма орасида кенг маълум бўлмаган ва умуман келажаги йўқ, деб ҳисобланган ишдан бошланган эди. Бу нашга мухолифатда бўлган газета эса агар Мердок ва унинг онаси бу нашрни арзон баҳода ўзлари сотиб юбормасалар Мердоклар оилавий бизнесини умуман йўқ қилиб юборамиз, дев дагдага қилувчи хат юбордилар. Шунда ҳали ёш бўлган Мердок қора-бозорнинг ёзилмайдиган барча қонун-қоидаларни бузиб, шундай йўл тутади. У ўз газетасининг биринчи саҳифасида: "Матбуот монополиясига дагдага!" сарлавҳа остида мухолифларининг ҳати матнини эълон қилиб юборади. Мердок мақолада онасига юборилган яширин хатнинг фотокопиясини ҳам беради. Мердок бу мақоласи билан Аделаиданинг нуфузли дев ҳисобланган клублари эшикларини ўзига ёпиб кўяди. Аммо газеталар ўртасида авж олган жангда у голиб чиқади, кейинроқ эса у ўз мухолифини синдириб ўзига қўшиб олади ҳам. Ёш Руперт Мердок шундай одам эди. У барча қонун-қоидаларни бузадиган, ҳеч нарсадан тап тортмай қўл остида бор бўлган барча имкониятлари билан уруш олиб борадиган ва қарийб ҳар гал голиб келадиган шахс эди. Мердок учун ишбилармонлар дунёси бу қонун-қоида нима эканлигини билмайдиган, уни тан ҳам олмайдиган, лекин ҳар бир дарахт орқасида битта хавф турган джунгли эди. Бу джунглига кирар экан Мердок ўз олдига битта, у ҳам бўлса шу дунёдаги "ҳайвонларнинг подшоси" бўлишдек мақсадни қўяди. Унинг худди ўша мақсади, нияти Невс Корпорейшен компаниясини битта кишига тўла бўйинсинадиган жаҳондаги энг йирик ОАВ империясига, кўнгғ^ очадиган ва хордиқ чиқарадиган энг катта ва ягона индустрияга айлантиришга имкон берди. 1964 йили Невс Лтд. "Острейлиен" номли ҳар куии чиқадиган Австралиядаги биринчи миллий газетасини чоп эта бошлади.60 йиллар охирида у Невс оф ве Ворлд ва Ве Сун каби иккита инглиз газетасини сотиб олиб Буюк Британияга юринг бошлади. Невс Корп "Острейлен" газетасидан ташқари яна юзлаб бошқа газеталарни чоп этади. Бундан ташқари унинг Англияда яна 5 та газетаси бор. Уларнинг орасида 1981 йили сотиб олган Лондонда чиқадиган энг иуфузли "Таймс" газетаси ҳам мавжуддир. 1985 йили Американинг 13 та журналини сотиб олади.Улар орасида "Нью-Йорк пост", "Чикаго Сан Таймс" каби энг нуфузли газеталар ҳам бор. Мердок сўнгги пайтларда диққатини телевидениега қаратди.1985 йили компания АҚШ да телевидение кўрсатувлари ҳамда кинофильмлар ишлаб чиқарадигаи XX аср Фокс компаниясини сотиб олди. 1986 йили Невс Корп. Американинг 4 нчи умуммиллий телевидение тармогини ташкил этиши ҳақида эълон беради.1987 йили эса ҳафтада бир марта эфирга чиқадиган прайм-тайм (тиқилинч пайт) кўрсатуви пайдо бўлди. Хозир эс„ Американинг АВС, НВС, СБС каби учта энг йирик умуммиллий каналлари билан бемалол рақобатлашаоладиган телеканаллардан бирига айланди. Мердок пайдо бўлгуига қадар Америка медиа бозорида у билан беллашаоладиган биронта телеканал бўлмас эди. Мердок эса бу анъаналарни бузишга муваффақ бўлди. Даромади пасайиб кетаётган компания ўз рейтингини сақлаб қолиш мақсадида бепул, текин газета нашр этишга қарор қилди.Бир компания текин газета чиқара бошлагандан кейин, иккинчи газета ҳам текин газета чиқара бошлади. Лекин бу рақобатдан фойда бўлмагач, улар ўзаро келишишга мажбур бўлдилар. Шундай қилиб компаниянинг бири эрталаб бепул газета чиқарса иккинчиси тушдан кейин чиқара бошлади. Бу рақобатнинг нима билан тугаши номаълум. Бу ни вақт кўрсатади. ЯПОНИЯ телевидениеси^ Сўнгги йилларда ўтказилган социологик тадқиқотлар хулосасига кўра, японияликлар кунига 3,5 соат телевизор кўрадилар, газета ўқишга эса 40 минут вақт ажратадилар. Ойлик абонент тўлови ҳисобига фаолият кўрсатадиган Эн-Эйч-Кэй телерадиокорпорациясига тижорат узатувлари ҳамда реклама ҳисобидан ҳам маблаг тушади. Эн-Эйч-Кэй корпорацияси иккита ўрта тўлқинли радиоканал ва иккита телевизион каналлардан иборат бўлган умуммиллий тармоқдир. Эн-Эйч-Кэй корпорацияси Ернинг сунъий алоқа йўлдоши орқали кунига 24 соат кўрсатувларини намойиш этади. Хозир чет мамлакатларда яшовчи 98 фойиз японлар ушбу каналнинг барча кўрсатувларини кўра олади. 1999 йилнинг март ойидаги ҳисоб-китобга кўра, Японияда 127 тижорат телевизион компанияси бор эди. Хозир эса уларнинг сони 1,5 баробарга ошган. Бу компаниялар Ердан телетасвир узатиш тармоги орқали фаолият юритар эди. Уларнинг кўпчилик қисми, шу жумладан Токионинг 5 та энг йирик телерадио станцияси, япон газеталари билан ҳамкорлик қилди. Эн-Эйч-Кэй (Нихон-хосо-кекай) Япониядаги энг йирик, ярим давлат телевидени^ ва радио корпорациясидир. Японияда радиоэшиттиришлар 1925 йили уч станция орқали берила бошланган. Кейинчалик эса, яъни 1926 йилда Токио, Оска, Нагоядаги шу уч станция бирикиб Эн-Эйч-Кэй корпорациясини ташкил қилди. 1950 йилда "Телерадио тўлқинларини тарқатиш ҳақидаги қонун" қабул қилингандан кейин Япониянинг ягона узатув кориорацияси мақомини йўқотган Эн-Эйч-Кэй корпорацияси ўз фаолиятини янада кучайтириш мақсадида ягона принциплар ишлаб чиқиб, шу асосда ишлай бошлади. Эн-Эйч-Кэй корпорацияси 1953 йилдан тўхтовсиз ўз телекўрсатувларини намойиш эта бошлади. Хозир у 2 теле ва 3 радиоканаллари орқали умужаҳон ва ҳудудий узатувларини амалга оширмоқда. Эн-Эйч-Кэй 1987 йилдан бошлаб Ернинг сунъий йўлдоши орқали узлуксиз кўрсатувлар олиб боради. Бундан ташқари чет мамлакатларга 22 тилда жаъми - 49 соат кўрсатувлар узатади. Корпорациянинг барча харажатларининг 97 фойизини Эн-Эйч-Кэй хизматларидан фойдаланган телетомошабинлар абонент тўлови орқали тўлайди. Бу корпорация давлат ёки тижорат ташкилотларидан инвестициялар олмайди. Йилига 1,9 миллиард доллар (иен) субсидиялаштириладиган қисқа тўлқинли чет эл радиоузатувларидан ташқари албатта. Эн-Эйч-Кэй корпорацияси ҳукумат томонидан назорат қилинмайди. Бироқ корпорациянинг ўзи унинг кўрсатувлари ҳукуматнинг талабларига жавоб берадиган ва юксак мақсадларга хизмат қиладиган кўрсатувларни яратишни кузатувчи 118 кишидан иборат бўлган МКБ ни яъни марказий консультация бўлимини ташкил қилган. МКБ таркибига турли касб эгалари аъзо бўлганлар. Уқитувчи, деҳқон, журналист, шифокор, спортчилар ва ҳатто истеъмолчилар ҳуқуқларини ҳимоя қилувчи ташкилот вакиллари хуллас жуда кўп касб эгалари ҳам кирган. Ва шу "танланганлар" бир ойда бир маротаба Эн-Эйч-Кэй маъмурий, техник ва ижодкор бош ходимлари билан учрашиб, йиллик теле ва радио узатувлари сифати ҳақида мухокама уюштирадилар. Қарор қабул қилишга ҳақли бўлган корпорация бош бошқармаси эса 12 кишидан иборат. Улар Япония парламентининг икки палатаси томонидан тасдиқланиб бош вазир томонидан тайинланади.Бошқарув кенгаши корпорация президентиини ишдан олиш ва тайинлаш ҳуқуқига ҳам эгадирлар.Бутун Япония бўйича 53 та шундай ташкилот ташкил этилган бўлиб, улар Эн-Эйч-Кэй корпорациясининг ишларини сарҳисоб қиладилар. Бу эса ўз навбатида радиотингловчи ва телетомошабинларнинг хохиш ва истакларидан боҳабар бўлишликни таъминлайди. Эн-Эйч-Кэй нинг иккинчи канали том маънода илм дунёсига кенг очилган айнадир. 80 йилларда ушбу канал ҳафтасига 60 тагача телерукнлар: ўрта мактабларда ўргатиладиган 20 одоб-ахлоқ тўгрисида, 10 та колледж (кўр) дастурлари, сиртқи телеуниверситет, инглиз, француз, хитой, рус, испан ва немис тили курслари, теҳника ўқув курсларини эфирга узатади. Буларга яна мусиқа асбобларини чалишни ўргатувчи ўқув курслари ва бошқа кўпгина ўқув курсларини айтиш мумкин. Уқув кўрсатувларининг 80 фойизи болалар богчалари, 95 фойизи бошлангич мактаблари ва 50 фойизидапн кўпроги юқори синфларда қўлланилади. Одамлар маданий ва маънавий даражасига мос, юқори сифатли кўрсатувлар бериш. Умумжаҳон ва минтақавий кўрсатувларни тенг кўрсатиш. Маданий қадриятларга ҳисса қўшган холда замонавий маданиятни таргиб қилиш Ижтимоий барқарор ва ахлоқ-одобни ҳимоя қилиш. Мураккаб саволлар бўйича ҳар томонлама муҳокама ўтказиш. - Ахборот, маърифий, маданий ва кўнгил очар кўрсатувларни тенгликда Японияда кабел телевидеииеси. Японияда кабел телевидениеси дастлаб фақатгина сигнал ёмон қабул қилинадиган жойларда: Тогли ва чекка оролларда ривожланган.Кейинчалик шаҳарларга ҳам келди. Ва 5 та энг йирик тижорат каналларига қараганда кўпроқ эътибор қозонди. Токионинг биринчи кабел телевидениеси 1987 йилнинг баҳорида ишга тушди. 1998 йилнинг март ойида бутун Япония бўйича 6234 та кабел телестанциялари ва 14,5 миллион абонент мавжуд эди. Хозир станцияларда Интернетга кириш имконияти ҳам Янги технологиянинг пайдо кириб келиши, кўрсатувларнинг ранг-баранг бўлишига олиб келди.Кабел телевидениеси юксак тасвирни таъминлайди. Бу эса ўз навбатида санъат, медицина ва ўқув кўрсатувларини янада қизиқарли қилади. Кўрсатилаётган нарсанинг ҳатто майда элементларини ҳам кўриш мумкин. Келажакда эса бундан ҳам юқори даражали тасвирни таъминловчи юқори сифатли телевидение яратилиш ҳақидаги таҳминлар мавжуд. Бунинг амалга ошириш учун тадқиқотлар ўтказилмоқда. Кабель телевиденияси - телетасвирни кабель орқали масофага узатиш. Телевидение ва космос. Тасвирни Ернинг сунъий йўлдошлари орқали тарқатилиши. Энг замонавий телеалоқа воситалари. Интернет — Умумжаҳон ўргумчак тўри. Тасвирни анъанавий - яъни эфир орқали тарқатиш усули ҳақида. Дастлабки кабель телевидениеси тармоги тижорат телевидениеси пайдо бўлиши билан 1949 йили Пенсильвания (АҚШ) да ташкил топди.Аллеген тоглари орасидаги водийдя жойлашган Ландсфорд шаҳри аҳолиси телевидение кўрсатувларини кўра олмаганлиги сабабли Роберт Тарлтон исмли маҳаллий тадбиркор бундан бизнес қилишга қарор қилади. Роберт Тарлтон гау йили тоглар орасидаги аҳоли пунктларига телевизион тасвир тарқатадиган янги компания тузади. У телетасвирни аъло даражада қабул қиладиган шу ердаги энг баланд тог чўққисига катта антенна ўрнатади. Ва 125 доллар ҳамда ҳар ойда тўланадиган қўшимча ҳақ учун у "...истаган уйга кабель киритиб телевизорини улаб бераман" - дейди. Хизмат хақи анча қиммат бўлишига қарамай Тарлтон фирмаси жуда ривожланиб кетади. Шундай қилиб Роберт Тарлтон шу кунда ҳаётимизда муҳим роль ўйнаётган кабель ТВ сига жаҳонда биринчи бўлиб асос солди. Хозир АҚШ да кабель орқали тасвир тарқатадиган бир қанча шундай фирмалар ишлаб турибди. Улар орасида қаттиқ рақобат ҳам мавжуд. Бу фирмалар ер остидан ёки ҳаводаи кабель тортиб хонадонлар телевизорларини антенна ва студия билан уламоқда. Кабель телевидениесида тасвир тоза, ранглар рангбаранг, овоз тиниқ дастурла^ сон-саноқсиздир. Кабель телевидениеси одатда ўзларининг мустақил теледастурларини тайёрламайди. Улар телестудия (компания) лар билан шартнома тузиб уларнинг ахборот дастурларини, кинофильмларини, ток-шоуларини (Тошкентдаги "Камалак —ТВ" каби) ретрансляция қиладилар.. Интерактив (телетомошабин билан алоқа боглай олиш имкониятигаэга бўлган) телевидение. Телетасвирни оптик тола орқали узатиш усуллари. Кассетали телевидение. Ернинг сунъий йўлдошларидаги видео - баикларда мавжуд бўлган телевидение дастурлари ҳақида маълумот. Бугун инсон ўз хохишидан келиб чиққан холда ўз ихтиёри билан, ўзига маъқул бўлган теледастурни тузиш имкониятига эга бўлганлиги ҳақида. "Тугмачани боссаигиз бас, мўжизани биз таъминлаймиз!" тушунчасининг мақсади ва мазмуни. Инсоният глобал алоқа - мулоқот воситалари даврига кўчганлиги тўфисида. Хозп^ ҳар бир киши ўз саводини ўзи чиқариши, ўз малакасини ўзи ошириши, дунёда содир бўлаётган воқеа - ходисалардан тезда хабардор бўлиши, асрлар давомида инсоният ақли - заковати билан яратилган барча интеллектуал бойликлардан фойдалана олиши, мазмунли хордиқ чиқаришида кино, теле, видео, космик кассета банкидан эркин фойдалана олиш имкоиияти ҳақида. Бунда Интернет тармогининг ниҳоятда қўл келиши т5грисида. Янги техник имкониятлар теледастурларни томоша қилиш жараёнини давлат, ҳукумат ёки бирон бир еиёсий партия назоратидан холи қилиш имкониятини яратди. Бу эса ўз вақтида мустақил ривожланиш йўлига кирган мамлакатларда ҳуқуқий -демократик давлат, фуқаролар жамиятини қуришда ниҳоятда қўл келиши тўфисида. "Мультимедиа", "сервер", "виртуал ҳаёт" каби янги универсал мулоқот тушунчалари тўғрисида. "Интертеймент" дегани нима? Бу жаҳон кино-теле-видео-компьютер индустрияси томонидан яратилган ва дунёда энг кўп, энг катта аудиторияни ташкил этган асосан ўрта маълумотли телетомошабин учун яратилган янги кўнгил очиш махсулоти - томоша дастури демакдир. Интернет. АҚШ бу Умумжаҳон ўргимчак тўрини мудофаа вазирлиги — Пентагон тасарруфидаги 200 электрон ҳисоблаш машинаси - компьютерларни бирлаштириб ташкил этилганлиги тўгрисида. Мазкур кичик бир тармоқнинг компьютерлар тизими тез кунда — Ер юзидаги қарийб барча давлатларни қамраб олиб - Умумжаҳон ўргимчак тўрига айланганлиги ҳақида. Радиога 50 миллион кишидан иборат аудиторияни шакллаитириш учун 30 йи~ керак бўлган бўлса. Телевидениега шундай хажмдаги аудиторияни шакллантиришга 13 йилгина даркор бўлди. Интернетга эса худди шундай аудиторияга эга бўлиш учун атиги 4 йилгина кифоя бўлди халос. Интернет ОАВ лар орасида биринчиликни эгаллаш учун фавқулодда бир илдам суръатлар билан ҳаракат қилмоқда. 1981 йили Интернетга 213 тагина компьютер уланган бўлса, 14 йил ўтиб, 1995 йилга келиб унга 40 миллион компьютер уланди. Шу бугун (2002 й.) жаҳон киберкенглиги (кибердунёси - Интернет) ўз сафида 100 миллион шахсий ва профессионал ЭҲМ ларини бирлаштириб турибди. Россия 2002 йили Интернетдан фойдаланиш бўйича жаҳонда 15 нчи ўринда бўлиб, хозир у ўз сафида 4 миллион 300 минг кишини бирлаштиради. 1998 йилдан 2001 йилга қадар Россияда Интернет хизматидан фойдаланувчилар сони 5 баробар ортди. Америка Қўшма Штатларида эса Интернетдан фойдаланувчилар сафи ҳар ойда бир миллионга кўпайиб бормоқда. Узбекистонда интернетга уланган абонентлар сони 2 мингдан ортиқдир. Узбекиетонда хозир 30 га яқин интернет провайдерлари истаганларни интернет хизматига улаб бермоқда. Уларнинг орасидаги энг йирик давлат провайдери "УзПАК"дир.Тошкентда 2001 йилнинг 24 март куни Республикамиз тарихида илк маротаба биринчи Интернет фестивали бўлиб ўтди.Унда 17 хил номинацияда Интернет билан шуулланаётган мутахасислар қатнашинтди,танлов якунида эса Ълиблар компъютерлар билан такдирландилар. Бу суръатларнинг ўсишида ҳам, сусайишида ҳам моддий, молиявий сабаблар ётибди. РАМБЛЕР — сўзининг маъноси майдон марказидан турли тарафга ўнлаб, юзлаб тармоқ отган йўллар дегани. Интернетдаги бундай ҳар бир кўчанинг ўз йўналипга, ўз номи бор. Биттаси Сизни спорт дунёсига олиб борса, иккинчиси бозорга олиб чиқади, учинчиси эса — Сизга қизиқ-қизиқ латифалар сўзлаб беради. Тўртинчиси керак бўлса Сизга қайлиқ ҳам топиб бериши мумкин. Шу ернинг ўзида қайлигингиз билан истаган мамлакатингизга саёҳатга боришингиз учун РАМБЛЕР Сизга туристик йўлланма ҳам таклиф этади.Яна бир кўчага кирсангиз қимор ўйнаб пул ҳам топишингиз ёкя ютқазишингиз мумкин.Истаган саволингизга жавобни ҳам худди ўша ердаги маълумотлар (справка) бюросидан топасиз. уммонлар, қитъалар, баланд тог измалари, дарёлар... очилади. Телеобектив аста секин тасвирни яқинлаштиради. Мана таниш шаҳар қиёфаси, кўчалар, 367 метрли игнасимон Юнусобод телевизон минораси, телевидение ховлисида турган Кўчма телевизион станция, ҳатто махсус автомобилнинг давлат рақамлари, КТС нинг ён биқинидаги "Ўзбекистон телевидениеси" ёзуви ҳам кўзга яққол ташланиб турибди. Тошкент телевидениеси ховлисида кимдир видеокассетасини кўтариб чопқиллаб кетаяпти. Афсуски, Ер йўлдошига ўрнатилган видекамера линзалари хозирча бундан ҳам яқинроқ кўрсатаолмайди. Америкада бу тасвирлардан истаганингизни буюртма асосида сотиб олишингиз мумкин. Интернет тизимидан рухонийлар ҳам самарали фойдаланишмоқда. Ватикан сервери орқали Сиз унинг 1,5 миллион жилд китоб ва ноёб қўлёзмаларига эга бўлган бой кутубхонасидан фойдаланиш имкониятингиз бор.Биргина мисол, бу ерда сақланаётган муқаддас Инжилнинг бир нусхаси эрамизнинг 350 нчи йилида битилган. Англияда молиявий можаролар бўйича он-лайн (Интернет) суди жаҳонда биринчи бўлиб фаолият кўреата бошлади. Агар Сиз 27 фунт тўласангиз бас суд Сизнинг 100 минг фунт стерлинг миқдоридаги талабингизни кўриб чиқади. Мабодо судланувчи 2 хафта ичида ишни қайта кўришга бермаса унинг хисоб рақамидан суд хукм чиқарган миқдордаги пулингизни мўмайгина ундириб, Сизнинг хисоб рақамингизга ўтказиб беради. Хозир Англияда йилига 25 мингтагача бўлган шундай ишлар кўрилмоқда. Оммовий Ахборот Воситаларининг ахборот манбаълари ҳам катта тезлик билан кўпайиб бормоқда. 1976 йилда Интернетнинг бори-йўги 300 та ахборот манбаъи бўлган бўлса, 1985 йилга бориб уларнинг соии 2800 тага етди. Шундан учдан икки қисми АҚШ, Канада, Гарбий Европа, Скандинавия ороллари, Япония, Австралияда. Кўриниб турибдики, ахборот манбаълари тараққий этган ривожланиши демократик йўлдан кетаётган давлатларга тўгри келади. Сизга керакли б>'лган китоб ёки мақолани истаган мамлакатингизнинг истаган кутубхонасидаги китоб жовонидан топишга компьютер ёрдамида атиги 10-15 минутгина кифоя бўлади. Хозирги пайтда бу иш айниқса медицина сохасида жуда қўл келмоқда. Компьютерлашган кутубхона дунёдаги энг сўнгги янгиликлардан ниҳоятда тезкорлик билан фойдаланиш имкониятини беради.Яна бир муҳим томони шундаки, компьютер манбаъи кечасию-кундузи, таътил нима эканлигини билмай йилига 365 кун дам олишси* ишлайди. Бу турли соат поясларида жойлашган мамлакатлар аҳолиси учун жуда муҳимдир. АҚШ да турли: давлат, жамоат, тижорат, хусусий ахборот манбаълари мавжуд. Шулардан ЛЕКСИС ва НЕКСИС номли ахборот базалари энг йирик ахборот манбаъларидандир. НЕКСИС ахборот манбаъи банклар, тижорат корхоналари ва журналистлар учун хизмат кўрсатади. НЕКСИС да АҚШ, Ҳамдўстлик мамлакатлари, АНГЛИЯ, ЯПОНИЯ,ХИТОЙ даги 125 та газета ва журналда чоп этилган мақолаларнинг тўла матнлари мавжуд (1988 йил). Ҳар хафтада НЕКСИС да уларнинг сони яна 40 мингта мақолага бойиб бормоқда. "Форчун" журналининг журналисти Дениел Селигман ўз шахсий компьютерида НЕКСИС тизимидан бир жамоат арбобининг айтган бир диққатга сазовор фикрини қидирган. НЕКСИС ўз ахборот манбаъидаги 3,5 миллард сўзнинг ичидан 2 минутда шу фикрни топиб берган. НЕКСИС журналистга 17 минг 250 та мақолани тавсия этгаи. АҚШ президенти Калвин Кулидж бундан қарийб 75 йиллар муқадда... "Американинг асосий фаолият тури бу - тижорат, пул қилиш, бизнес" деган эди. Хозир эса АҚШ нинг асосий фаолияти — ахборотии қайта ишлаш, таҳлил қилиш ва ундан фойда олиш — дейиш мумкин. Кулидж даврида "оқ ёқаликлар" АҚШ да жаъми ишчиларнинг тўртдан бир қисмиии ташкил қилса. Хозир Америкадаги меҳнатга лаёқатли аҳолининг 60 % ақлий меҳнат билан шугулланади. Видеосюжет (қисқа ҳабар). Ҳисобот. Давлат ва ҳукумат делегацияларининг расмий Воқеий регюртаж. Режалаштирилган (ташкил этилган) репортаж. (Бундай репортажлар одатда маълум бир мақсад билан долзарб мавзуларда ташкк,х Интервью. Экспресс-сўров. Савол бериш сир - синоати. Қаҳрамон портретини яратиш Бу маърузада ТВ нинг ахборот дастурларидаги энг кичик, энг оддий жанр бўлган - видолавҳадан тортиб ТВ табиатини ўзини тўла мужассамлаштирган телерапортажга қадар бўлган барча ахборот жанрлари: Маъруза, Суҳбат, Интервью, Луқма (Реплика) ҳақида маълумотлар берилади. Ўзбекистон телевидениеси, ОРТ, РТР, НТВ, ТВ-6, ТНТ даги мазкур жанрлар усталари, тажрибали журналистлар фаолияти ҳақида гап боради. Аср шиддати ва замоннинг тезкорлиги журналистдан ихчамликни, фақат фактларни тақдим этишни тақазо қилмоқда, батафсил шархлар ва тафсилотлар аҳолининг бир қисминигина қизиқтиради ҳалос. Бозор иқтисодиёти кучли ва эркин ОАВ ларини шакллантириши керак. Телетомошабин кўраётган нарсасига ишониши учун "махсулот" ишонч уйготиши керак. Аксинча мижоз бошқа каналга ўтиб кетади (сотиб олмайди), натижада телекомпания инқирозга учрайди. Жамиятга хизмат қилиш туёгуси, фойда топиш истаги ОАВ мулкдорини халқнинг ипюнчини қозониш мақсадида ҳақиқатни ёзишга, эшиттиришга ёки кўрсатишга тинимсиз ундаб туради. Бошловчи. Шахслаштирилган (персонифицированний) ахборот, журналистнинг шахсий сўзлаш услуби акс этган ахборот нима? Бундай ахборотда бошловчининг ўзига хос индивидуал хислатлари қандай ўз аксини топади. Воқеа-ходисалар журналистнинг ички дунёси иризмасидан, унинг руҳиятидан ўтган, ички кечинмалари, тажрибаси, малакаси билан йўгрилган, шахсий нуқтаи назари, яхши ёки ёмон муносабати (симпатия ва антипатиялари) билан сугорилганлиги тўгрисида. Хиссиётлар тугёни, овоз шираси, воқеага журналистнинг ёндошуви ҳақида. Ҳар бир одам — бир дунё. Бошловчи ақлли, зукко шахс бўлганлиги сабабли, у хиссиз бир кимса каби эмас, балки дунёқараши шаклланган сиёсий фаол ва бадиий етук шахснинг муносабатини билдиради. Унинг воқеа-ходисага ёндошуви яққол сезилиб туради. У воқеа-ходисаларни ўзига хос тарзда талқин қилади ва бу унинг овозида, охангида, гапида, сўзида, қўл ва юз ҳаракатларида сезилиб туради. Шахслаштирилган ахборотда бошловчи эфирга ахборотни ўз шахси, индивидуаллиги акс этган холда беради. Ахборотни фақат ўзига хос услубда эфирга бериши, ўзининг сўз бойлиги, образли гаплари, мақол-у - маталлари, қочирма-ю -киноялари, овозининг оҳанги билан бойитади, ўзининг сўзга, ургу бериш услубига эга бўлади. Бошловчи овози оҳангида ҳайрихохлиги ёки норизолиги, ҳайратланиш ёки очиқ қоралаш, истеҳзо ёки тарафини олиш маълум маънода сезилиб туради. Шархловчи ўқилаётган матн мазмунига овозининг оҳанги билан ўз муносабатини ўз характерига, лексикасига хос холда шахслаштриб беради. Ўзбекистон телерадиокомпаниясидаги ана шундай хислатларга эга бўлган шархловчилар: Махкам Рихсиев, Хайрулла Нуриддиног, Қуддус Аъзамов, Муҳаммаджон Обидов. Буни шахслаштирилган ахборот деб юритилади. Бошловчи нутқи, лексикасининг ўзига хос томонлари хусусида. Диктор. Диктор - расмий шахс. Унинг фаолиятида одатда давлатнинг расмий позицияси, муносабати, ёндошуви ўз аксини топади. Дикторларнинг кўпчилиги матнни тўгри, тоза, тиниқ, ҳар бир сўзнинг мантиқий ургуларини қўйган холда бехато ўқишта ҳаракат қилишади. Шўролар давридаги давлат позицияси. Маъмурий-буйруқ тузуми. Монополия. Диктат. Мустақиллик йилларида турли ОАВ ва кўплаб мухбирлар эса кўп ва улар воқеа-ходисаларни турли ижтимоий-сиёсий нуқтаи назардан туриб ёритадилар. Бунда биз ОАВ ларининг демократик принципларини кўрамиз. Интервью жанри. Савол бериш санъати, маҳорати. Александр Тихомиров "Время", Владимир Повзнер — Фил Донахью СССР - АҚШ телекўприклари, ("Человек в маске") - "Ниқобдаги шахс" телерукни, Андрей Караулов ("Момент истини") -"Ҳақиқат онлари" кўрсатуви, Урмасс Отт телесуҳбатлари, Фурқат Яквалхўжаев "Озодлик" радиостанциясининг Узбекистондаги мухбири (1995-2001 йиллар) телекўрсатувлари ва радиоэшиттиришларда берган саволлари таҳлили. Суратга тушириш жараёнида камера олдида турган бошловчи юқори малакали мугахассис бўлиши жуда муҳимдир. Бир гап бор, ҳақиқий инсон бўлишнинг ўзи юқори малакали мутахассис бўлиш демакдир, - дейишади. Бошловчининг эфирда ўзини тутиш маданияти етарли даражада бўлса одатда бу билинмайди, аммо унинг маданият даражаси ҳатто нисбатан ҳам паст бўлса бу тезда ва яққол кўзга ташланади. Хозир биз бир қатор талабларни санаб ўтамизки, агар интервью олувчи бу камчиликларга йўл қўйса уни ҳақиқатдан ҳам катта мутахассис, катта журналист деб бўлмайди. -Агар у гапни ёнида ўтирган суҳбатдошини кўкларга кўтариб мақташдан бошласа. Суҳбатдоши эса уялганидан ўзини қўярга, кўзи ва қўлларини яширгани жой тополмасдан, ноқулай вазиятда қолса. - Агар у суҳбатдошига ёки кўрсатувнинг бошқа қатнашчиларига бир йўла бирнеча саволлар билан мурожаат қилса. У холда, суҳбатдоши қайси саволга жавоб беришини билмай, ўзини йўқотиб қўяди. Саволларининг бирига жавоб бериб бошқаларига жавоб беришни эса унутади. Бу холда саволларни яна қайтадан беришга тўгри келади. Агар суҳбатдоши ўз фикрини тугатмасдан, уни ярим сўзида бўлиб яна бир бошқа саволга жавоб беришини илтимос қилса. Одатда суҳбатни шундай моҳирлик билан бўлиш керакки, суҳбатдош уни ҳатто сезмай қолиши керак. Бу мухбирнинг юқори малакасидан дарак беради. Саволга жавоб бераётиб суҳбатдош телетомошабинлар ёки суҳбатнинг бошқа иштирокчиларига нисбатан у экранда орқа ўгириб ўтириб қолса. Агар суҳбатдош саволларга жавоб беришга розилик билдирсаю ва у кутган энг муҳим савол мухбир томонидан берилмаса. Ёзиб олишдан аввал суҳбатдоши билан савол- жавобларини келишиб, репетиция қилиб олса. У холда савол ҳам сохта, жавоб ҳам сохта, умуман интервьюнинг ҳаммаси сохта бўлади. Агар у саотига қараб, "... Афсуски, вақт етмади, доимо шунақа бўлади-да..." -деб хўрсиниб қўйса. Ахир студияга ёки камера ва микрофон олдига келган у меҳмон, телевидениеда эса вақтни мухбирнинг ўзи режалаштиради. Агар у суҳбатни тугатишни, хулоса билан якунлашни унутиб қўйса, қаерда нуқта қўйишлигини билмаса ва ҳар гал саволида яна илгариги мавзуларга кетма-кет қайтаверса. Мухбир ўз ҳаяжонини, муносабатини яшира олмай билдириб қўйса. Бу -журналист эҳтироссиз бўлиши керак, дегани эмас, албатта. Журналист кўпчиликни қизиқтираётган муаммолар бўйича ўз фикрини, муносабатини билдириши ҳам керак эмас, деган гап эмас. Агар журналистнинг сўзларида унинг шахсий муносабати, меҳри ёки нафрати-газаби, мухокама қилинаётган масала маъқул ёки маъқул эмаслигини мухбир билдириб қўйса. Агар журналист суҳбатда телетомошабинларни қизиқтираётган муҳим масалалар эмас, балки ўзининг сўзларини, фикрини, муносабатини, саволларини энг муҳим, деб хисобласа. Агар суҳбатдошининг сўзларини диққат билан эшитишни, тинглашни билмаса ва унинг ўйлаш учун сақлаган сукутини навбатдаги савол учун қилинган пауза дьи тушунса. Интервью бераётган шахс фикрини тугатмасдан мухбир томонидан берилган саволдан ёмон нарса йўқ! Агар суҳбатдошингиз, сиз — мулоқотдагиларнинг бирини томонини олаётганингизни сезиб қолса. Бир томонни ёнини олиб, маъқул кўриб, унга ҳайрихохлик билдириб иккинчи томонга қарши эканлигингизни билдириб қўйсангиз ва шу билан сиз қайси томонда эканлигингиз ошкора бўлиб қолса. Бу одатда бир томонни -диққат билан эшитиб, иккинчи томонни жавоб бераётган пайтидаги бепарво бўлиб туришнгизда, ўзингизни тутишингизда маълум бўлади. Агар журналист амалдорлар олдида ўзини йўқотиб қўйса, амалдорни савлати босаётганини, ҳақиқатии гапиришдан хайиқаётганини, қўрқаётганини, сездириб қўйса, уни яшира олмасдан, билдириб қўйса. "Лаббай акажон, буюринг!" - дейдиган ахволга тушиб қолса. Маълумки, одатда суҳбатдошнинг лавозимига қараб эмас, балки у қаичалик яхши гапираётгани, ўз фикрини қанчалик асослаб бераётганлигига қараб хулоса чиқарилади. Агар суҳбатдоигингиз ўткир саволдан қочиб, умумий сўзлар билан я^авоб беришдан нари ўтмаса ёки ҳазил -мутойиба билан қутулиб кетаман, деб ҳаракат қилса-ю, ва шу вазиятдан чиқиб кетишга унга имконият берилса. Ёки суҳбатдош мавзуни йўналишини ўзгартиришга муваффақ бўлса. Агар савол жуда илмий, назарий тус олса, унда суҳбатдош ҳам ўша усулубда жавоб беради. Маслаҳат шу: аниқ жавоб олмоқчи бўлсангиз, аниқ савол беринг. Агар журналист суҳбатдош жавобини гўёки тушунмаганликка олиб, унииг нуқтаи назарини бузиб, ўзига маъқул йўналишда талқин қилса. Агар "...Сиз ҳақиқатдан ҳам шундай деб ўйлайсизми?", "Агар виждонан ёндошадиган бўлсакчи?". "...Сиз кимнинг тегирмонига сув қуяётганингизни ўзингиз тушунаяисизми, ахир!?" - деган саволлар билан мурожаат қилинса. Одатда, бундай луқмалар "... Нахотки сиз шунақа ахмоқ бўлсангиз?", ёки "... Сиз нима телбамисиз?", "...Сиз шунақа ёлгончимисиз?", - деган маъноларни билдиради. Бундай саволлард?" ўзбекча қилиб айтганда, илон инидан чиқади, мусулмон эса динидан. Шунинг учун бундай луқмалардан иложи борича қочиш керак. Сўнгра сизниг "...Ахир мен бундай бўлишини мутлақо кутмаган эдим!", "...Унинг муносабати шунақа бўлишини тасаввур ҳам қилганим йўқ, ахир!", - деган кейинги пушаймонлар одатда, ўзингизга дугиман бўлади. Воқеани бундай тус олишини малакали журналист билиши керак. Бу унинг касбий вазифасига, Агар журналист суҳбатдошига нисбатан ўзини кўпол равишда тугса. Маслаҳа! шундай: ҳатто суҳбатдошингиз қаттиқ жавоб бериб, кўнглингизни огритса ҳам, қўполлик қилса ҳам - огир, босиқ бўлишингизни маслаҳат берамиз. Агар сиз одоб доирасидан чиқмай ўзингизни мулойим тутсангиз суҳбатдошингизнинг қўполлиги экранда ўзи кўриниб туради. Айниқса, танқидий мазмундагм саволни ниҳоятда эҳтиёткорлик билан, суҳбатдошингизни хафа қилмайдиган шаклда беришингиз керак. Танқид қанча ўткир бўлса муносабат шунча майин, мулойим бўлишини яна бир бор тавсия этамиз. Бу воқеа 1966 йили Тошкентда бўлган эди. Ўша йили бу азим шаҳарда жаҳоншумул аҳамиятга молик катта сиёсий воқеа содир бўлади. Ҳозир бу халқаро учрашув ҳақида Ўзбекистон пойтахтининг Мустақиллик майдонидаги Алишер Навоий номли кутубхона ўқув зали жойлашган бинонинг ташқи деворидаги мармар мемориал тахтача ҳамда шу пайтдаги Ҳиндистон Бош вазири Лаъл Баходур Шастри хотирасига қўйилган кўча ва мактаблар, ўрнатилган ҳайкаллар эслатиб турибди. 1966 йили январ ойида собиқ Совет Иттифоқининг ташаббуси билан Тошкентда ўзаро қир"ин-барот урушини олиб боришаётган Хиндистон билан Покистои Бош вазирлари Лаъл Баходур Шастри билан Аюб Хон раҳбарлигидаги хукумат делегациялари учрашадилар. Икки қўшни халқ ўртасида бораётган урушни тўхтатишга олиб келган бу тарихий учрашув шаҳар марказида жойлашган Ўзбекистон Республикаси Олий Совети биносида бўлиб ўтади. Музокаралар оир шароитда, бир неча кун давомида, қийин кечади. Тошкент учрашувини ёритиш учун мазкур анжуман матбуот хизмати қошида ўнлаб мамлакатлардан келган оммовий ахборот воситалари вакиллари; Рейтер, Ассойшиэйтед-Пресс, ТАСС, Франс-Пресс, Юнайтед-Пресс Интернейшнэл каби дунёнинг энг йирик ахборот агентликлари, Радио ва Телевидение компаниялари, газета ва журналларининг мухбирлари аккредитациядан ўтадилар. Ҳиндистон ва Покистон Бош вазирлари ўз мулозимлари билан шаҳар чеккасидаги алоҳида-алоҳида қароргоҳларда туришади. Халқаро учрашувиинг матбуот хизмати ва барча журналистлар эса ўша пайтда энг ҳашаматли ҳисобланган "Тошкент" меҳмонхонасида жойлашаган эди. Учрашув КПСС Марказий Комитети Сиёсий Бюроси аъзоси, СССР Министрлар Советининг раиси Алексей Николаевич Косигин раислигида ўша пайтдаги Республика Олий Советининг биноси (ҳозирги "Баҳор" концерт зали) фойесида ўтар эди. Халқаро Учрашувнинг якунловчи куни журналистлар залга қўйилмай, ёпиқ эшиклар ортида ўтади ва унда кейинчалик жаҳонга "Тошкент Декларацияси" номи билан машҳур бўлган якуний хужжат имзоланади. Тошкент учрашувида урушаётган иккала томон ҳам ўз давлатлари номларидан тўп отишларни тўхтатиш мажбуриятларини олиб, ўз имзоларини чекадилар. Ярим кечаси содир бўлган бу воқеа ҳақидаги маълумотни шу куни эмас, эртасига газеталарда эълон қилиниши келишиб олинади. Музокараларда иштирок этаётган делегациялар аъзоларини ташқарида журналистлар сабирсизлик билан кутиб туришар эди. Лекин бирон бир журналист интервью олишга муваффақ бўла оламайди. Учрашув қатиашчилари журналистларнинг саволларига "...Эртага газеталарда ўқийсизлар!" - деб эътирозга ўрин қолдирмайдиган қисқа жавоб берадилар. Шунда, ҳеч қандай маълумот ололмаган Франс Пресс агентлигининг мухбири Покистон бош вазири хизматчиларидан бирининг ёнига келиб: "...Майли эртага бўлса, эртага-да..." - деб "...Мана бу, менинг телефон рақамларим қайд этилган визит қоозчамни олсангизда, ҳар эҳтимолга қарши бирон-бир аҳамиятга молик гап бўлса, телефон орқали бир о из бўлса ҳам маълум қилсангиз, мен ниҳоятда бахтли бўлар эдим..." деб, бир неча кўк банкнот қоЪзлар билан визиткасини унинг чўнтагига солиб қўяди Франс-Пресс агентлиги мухбири сўзида давом этиб: "...Асосий хизмат ҳақингизни кейин оласиз..." - деб, қулоғига шипшиптади ҳам. Сўнг илиқ хайрлашиб, Ҳиндистон делегацияси томон ошиқади. Мухбир Ҳиндистон бош вазири Лаъл Баходир Шастри хизматкорларидан бирига ҳам худди шундай сўзларни айтиб, унинг чўнтагига ҳам долларлар ва визит қоғозчасини солиб қўяди. Мухбир "... Энди бошқа қиладиган иш қолмади...", деб майдоидан узоқ бўлмаган "Тошкент" меҳмонхонаси томон пиёда йўл олади. Парижга у: "...Бугун Тошкентдаги учрашувда ҳеч қандай янгилик содир бўлгани йўқ. Музокоралар давом этмоқда. Айтишларича, қандайдир Декларация ҳам тайёрланган. Лекин унинг мазмуни ҳали ҳечкимга маълум эмас. Асосий воқеа эртага содир бўлади. Барча мухбирлар ўша воқеани кутишмоқда..." деб, ўз агентлигига, Парижга қисқа хабар жўнатади. -"Намасте, ассалому алайкум Жаноб мухбир, намасте, ҳозиргина Бош вазирнинг шахсий врачи унинг ётоқхонасидан чиқиб: "...Бўлди, энди унга худодан бошқа ҳеч ким ёрдам бераолмайди... деди..." — дейди. -Эртага батафсилроқ гапириб бераман..." - деб, кўп маъноли қилиб қўшиб қўяди, -Мадам, мадам, менга Францияни уласангиз, Телефон рақамлари... фалон, - деб Париждаги Франс - Пресс агентлиги навбатчи муҳаррирининг телефон рақамларини Абонентнинг шошилаётганини сезган телефончи қиз уни зудликда Париж билан улайди. - Бонжур месье. Сизни Тошкентдан безовта қилаяпимиз. Шошилинч хабарни ёзиб олсангиз, матнни сўзма-сўз қайтараман. Бош сарлавҳа. Тошкент учрашувида бахтсмз ходиса... Ундов белгиси. Янги қатордан. Кичик сарлавҳа. Тошкент учрашувида сенсация. Яна ундов белгиси. Янги қатордан. Совет Иттифоқи ҳамда Покистон томонлариниг тазйиқларига бардош бера олмаган Ҳиндистон бош вазири Лаъл Баҳодир Шастрининг юраги ҳозиргина Тошкентдаги Дўрмон қароргоҳида уришдан тўхтади. Бу воқеанинг урушаётган давлатлар томонидан эртага қандай акс-садо беришини билмайманку, лекин бугун бу уруш яна бир қурбон берди. Қурбон бўлганда ҳам қандай қурбон! Урушни тўхтатаман, деган мамлакат бош вазири Тошкентда жон таслим қилди. Матн тугади. Нуқта. Сизнинг Тошкентдаги мухбирингиз...Имзо. Минг тўққиз юз олмиш олтинчи йил. Январ. Тошкент. -Мен ҳам Тошкент учрашувини ёритаётган мухбирлардан эдим, - деб эслайди, Ярим кечаси уйимга қўнғироқ бўлди, трубкани кўтарсам: "Жаноб дедида, исми-шарифимни айтиб, Сиз-ми, - деб сўради телефондаги овоз. Ҳа... деганимдан кейин, Бу халқаро учрашув матбуот хизматидан. Зудлик билан матбуот марказига етиб келсангиз. Уй манзилингиз бўйича навбатчи машина юборилди. Бу ерда журналистлар учун шошилинч брифинг ўтказилади, - деди. -Ярим кечаси-я..." - дейишга ҳам улгурганим йўқ эди. -Барча саволларга шу ерда жавоб оласиз, - деди-да трубкани қўйиб қўйди. - Меҳмонхонага келганимдаги аҳволни кўрсангиз эди. "Тошкент" меҳмонхонаси чўп тиқилган арини уясини эслатар эди. Хонама-хона одамлар югуриб юришибди. Иккинчи қаватдан яланоч баданига халат ташлаб, оё^ига оддий хона шиппагини илиб олган Американинг Юнайтед-Пресс Интернешнел агентлиги мухбири тушиб келаяпти. - "...Ахборотни қўлдан бой бердим. Эҳ мен калтафаҳм, ахборотни қўлдан бой бериб қўйдим, ўзим шу ерда бўлиб-а. Энди редакцияга бормасам ҳам бўлади, бари-бир бўшатиб юборишади. Ғафлат босди. Энди нима қиламан!.." - деганича, у ёқдан, бу ёққа зир югурар эди..." Маълум бўлишича, ЮПИ агентлиги Тошкентда ўз мухбирига эга бўла туриб, бутун Америка Оммоний ахборот воситаларига Франс-Пресс агентлиги мухбирининг пюшилинч "Молния!" - "Чақмоқ" ахборотини анча пулга сотиб олиб тарқатаётган экан. -"Шеф" (улар мени шундай деб аташар эди) кечирасизу, лекин бирор иарса қилмасак "Волга"миз тўхтаб қолиши мумкин деди. Мен ҳайрон бўлиб, "машинага нима бўлди?", деб сўрадим. -Мотор поршенларининг пўлат кольцолари ейилиб бўлди, моторда компрессия йўқ, двигател етарли куч билан тортмаяпти, - деди у. - Хўш нима қилшп керак? - Одатдаги дастлабки саволни бердим. Мен Москва билан гаплашаман улар пул ажратишади, олгин ўша пўлат халқаларингни. -Э-э... Ирисмат ака, Мени ўзим ҳам сотиб олар эдим, йўқда, гап шундаки, кольцолар анқонинг уруи бўлиб қолган. Бормаган бозорим, қарамаган дўконим, сўрамаган ҳамкасбим қолмади. -И-э, шошмагин. Ахир Ўзбекистонда автомобилларни эҳтиёт қисмлар билан таъминлайдиган махсус корхона бўлиши керак-ку! -Мен сиздан ўша ерга телефон қилиб бир комплект поршен халқаларини сўрашингизни илтимос қилиб кирдим. -Мана бу ерда ўша идоранинг номи, раҳбарининг исми-шарифи ва телефони ёзилган, деб бир букланган қоЪзни менга узатди Исахон. Ассалому-Алайкум, Жалол ака. Мен Москва телевидениеси "Время" дастурининг махсус мухбири Абдухолиқов Ирисмат бўламан - деб ўзимни таништирдим ва ўша пўлат халқаларни суриштирдим. -Бизда йўқ бундай халқалар, - деган аниқ жавоб келди. -Ия, шу оддий эҳтиёт қисмлар ҳам дефицитми? - -Агар, Давлат План қўмитасига телефон қилиб шу масалада ёрдам берсангиз биз жудя миннатдор бўлар эдик. Жалол акадан телефонини олиб яна қайта қўнғироқ қилишимни ваъда қилиб хайрлашдим. Тошкент вақти билан соат 13 дан ошганда 8 ва 095 рақамларини териб Москвани, СССР Давлат План қўмитаси бўлим бошлиғини телефонини тердим. -Биласизми қай аҳволда қолибмиз, бутун Узбекистонда ҳатто "Время" мухбирининг машинасига бир комплект ўша эҳтиёт қисм топилмаса... Ахир сизлар барча Республикалар таъминоти билан шуғулланасизлар-ку. Бу билан сиздан бошқа ташкилот шуулланмайди, шундайми? - дедим, ҳам таъжжуб, ҳам афсус оҳангда, ҳам таъна билак. Наҳотки таъминотни шу аҳволга ташлаб қўйиш мумкин бўлса, айтгандай, яширмайман ҳозирги телефон орқали суҳбатимиз ҳам магнит лентасига ёзиб олинаяпти - Худо ҳақи, бунда бизнинг айбимиз йўқ. Нима ҳам қилаоламиз, вазият шунақа, шундай бўлиб қолди, чайналди у. -Хўш айтинг айбдорни, ким жавобгар бундай танг аҳволга дедим. -Америка Қўшма Штатлари, Рональд Рейган айбдор, - деди, осмондан тараша тушгандай, телефон охиридаги овоз. -Йўқ, йўқ, худо ҳаққи йўқ! Ахир бу билан КПСС Марказий Қўмитаси Сиёсий бюроси аъзоси, Марказқўм секретари шахсан ўртоқ Долгих шуғулланаяпти. Лекин менинг хабаримча ҳозир у ҳам ҳеч нарса қилаолмса керак, - деди. Лниқроқ қилиб тушунтираоласизми? — дедим, диққатим ошиб. -Биласизми... Бизнинг билганимиз шу. Аниқроқ билмоқчи бўлсангизсиз КПСС Марказий Комитетининг оғир машинасозлик бўлимига телефон қилинг, ўша ерда тушунтириб беришлари мумкин. Ахир бундай ахвол биргина Ўзбекистонда эмас, бутуи Иттифоқда шунақа, - деб қўшиб қўйди. Кимга қўн^ироқ қилишимни айтиб берсангиз, - сўрадим мен. Шофёрим Исахон менинг қўнғироқларимда ўзини айбдор санагандай, лом-мим демай, ҳайрон бўлиб, айрим жойларида бош қимирлатиб, жимгина ўтирарди. -Оббо Исахон-эй, биргина машинанинг поршен халқалари деб телефон қилмаган идора, иттифоқ миқёсида бирон бир катта раҳбар қолмади-ку?! —дедим мен, ярим Лекин бу масала мени энди профессионал журналист сифатида қизиқтириб қолган эди. -Майли берайин, эринибгина жавоб келди телефонда. -Это транепортний отдел ЦК КПСС? Здравствуйте. Мен ўзимни таништириб -Э-э-э, Вм знаете, айб бизда эмас, Японлар айбдор! ГАЗ-24 машиналари поршенларининнг халқалари юқори сифатли пўлатнинг ўта мустаҳкам алоҳида маркасидан тайёрланади. Ва бу пўлат бизга Япониядан келтирилади. Биз Жанубий Кореянинг "Боинг-747" самолётини Япон денгизи узра уриб туширганимиздан сўш, бизга капиталистик мамлакатлардан келадиган айрим стратегик аҳамиятга эга моллар импорти тўхтатиб қўйилди. Биласиз, Жанубий Корея.Япония билан Американинг стратегик иттифоқдопшдир. АҚШ Президенти Рейган пўлатнинг бу маркасини ана шундай моллар рўйхатига киритиб, СССР га экспорт қилишни бекор қилди. Бизда эса бундай пўлат маркаси ишлаб чиқарилмайди. Ҳамма етишмовчиликнинг сабаби мана шунда. У кўп гапириб, яна нималарнидир батафсил тушунтира кетди. Англаб турибман, бошқа мухбир бўлганда у бунчалик жон куйдириб гапирмас эди. Ошкоралик отга минган бу даврда катта амалдор "Время" мухбири билан ҳазилашиб бўлмасликни яхши тушунар эди. Мен айрим фикр, рақам, фамилияларни одатим бўйича ён дафтаримга тушириб, диққат билан эшитдим. -Бир саволга жавоб бераоласизми — дедим. - Совет Иттифоқидай катта индистуриал салоҳиятга эга қудратли давлатни ким бу аҳволга солиб қўйди. Бу қандаи иқтисодиётки, Япониядек бир мамлакат пўлатнинг битта тури билан бутун СССР транепортини, иқтисодмётини ҳам денг, бутунлай тўхтатиб қўйиш имкониятига эга Энди унинг овозидаги катта амалдорларга хос оҳанг анча чўккан эди. - Саволингизга жавоб бера олмайман. Уни сиз менга эмас, мендан каттароқ лавозимдаги кишига беришингиз керак, - деган жавоб бўлди. -Совет Иттифоқидаги энг юқори бўлган давлат ташкилотининг масъул ходимидан эшитган бу жавоб мени кўн ўйларга толдирган эди, ўша йиллари... -Айтингчи, шу эҳтиёт қисмлари ҳақида Тошкентдан нега Сиз, мухбир телефон қилаяпсиз? Нега таъминот ишлари билан шугулланадиганлар эмас, - дев, энди у мени саволга тутди. -Айтгандек, Сизга ва Ўзбекистонга биз имконият даражасида ўша камёб пўлат халқаларни топиб берармиз,- деди у кўп маъноли оҳангда. Исахоннинг топширигини бажаргандек бўлиб, энди мен московлик амалдорга ўз миннатдорчилигимни билдира кетдим. Ахир осонми, у бутун социалистик лагер мамлакатларида катта муаммога айланган масалани ҳал қилишга ваъда бераяпти. -Айтинг, менга телефон қилишсин, топиб берамиз. Ахир, Сиздек "Время" мухбири ҳар куни ҳам бизга телефон қилавермайди" - деди у бироз тавозе ва киноя Мен москвалик катта амалдорнинг исми-шарифи, телефон рақамларини яна бир бор аниқлаштириб, қуюқ хайрлашдим. диққат билан эшитиб ўтирган Исахоннинг огзи қулогида эди. Одатда у кулганда огз^ бироз очилиб мулкининг олд қисмида тушиб кетган тишларининг дарчалари кўринарди. -Қани энди, яна Жалол Махмудовичга телефон қиламиз, деб телефон аппаратининг юз қисмидаги гардишини айлантира бошладим. -Ассалом алейкум, Жалол Махмудович, Мен Москва мухбири Абдухолиқовман. Яна бир бор безовта қилаяпмиз сизни- Лаббай, Лаббай Ирисмат ака. Эшитаман, Э-э... Баракалло, Баракалло, — деди Жалол ака. -Айтгандек, Жалол ака ахир айб ўзларингизда экан, - дедим мен унинг гапини бўлиб, агар тушунтириб, яхшилаб сўрасанглар Республика таксопаркларидаги ўша юзлаб машиналар бекор турмас эканку! Мен СССР Давлат план қўмитаси, СССР Министрлар Совети, КПСС Марказий Комитетининг тегишли бўлимлари телефонларини, масъул шахсларнинг исми-шарифларини бердим у кишига. -Сиз энди бошқа одамсизда, "Время" мухбири билан ҳисоблашишади, "ВРЕМЯ" мухбири билан хисоблашишади баччагарлар, - деди у такрор, такрор. Эҳ... билсангиз эди, қандай қийинчиликлар билан ўша эҳтиёт қисмларни келтиришимизни, - деди у. Исахон тепамда хиқиллаб, "...поршен халқаларини сўранг, шеф, поршен халқаларини, битта комплект бўлса ҳам..., - деб тоқатсизлик билан қўлогимга шивирлар эди. -Ҳа, айтгандек, Жалол ака бизнинг машинага бир комплект халқалар билан нима қиламиз,- дедим мен. -Э-э-э, Келаверинг-чи бирор имконияти топила-ар, - деди телефон гўшагининг нариги томондаги овоз. -Кетдик, дедим мен эшик томон шошган Исахонга қараб. Биз тезда Жалол Махмудович хузурига етиб келдик. Жалол ака бизни Хитойнинг шу пайтда Тошкентда ёзда ичиш одат бўлган Хитойнинг 95 нчи аччиқ кўк чойи билан қарши олди. -Сиз, ўзингиз ҳам, Узбекистонга қанчалик ёрдам қилганлигингизни билмасангиз керак. Мен гаплашдим. Москвага одам жўнатаяпмиз. -Бмр комплект Газ-24 нинг поршен халқаларини олиб келинглар,- деди. Ёнимда турган Исахоннинг чеҳраси очилиб кетди. Ҳиди анқиб турган Хитой кўк чойини бир-икки хўплаган эдик ҳамки, эшик очилиб қўлида поршеннинг пўлат халқачалари тасвири туширилган кўкиш рангдаги картон қутичасини кўтарган ходим пайдо бўлди. -Мана бу Сизга Ирисмат ака,- деди Жалол Махмудович. Мен Исахонга қарадим. У сакраб ўрнидан тарди-да, мамнунлигини яшира олмай бир-икки тишсиз мулкини -Э-э.. Нима деяпсиз. Сиз қилган ишингиз билан бизни қарздор қилиб қўйдингиз-ку! - деди Жалол ака, "бизни" сўзига ургу бериб. -Йўқ, Йўқ... Бу хизмат машинаси, давлатники. Москва таъмирлаш учун эса маблаг ажратади. Келинг, энди хаққий ҳам расмийлаштирайлик, - дедим. -Э...Э... Олаберсангизчи, ўзи биласизми, бу қанча туради?! Айтишга арзимайди. Кейин эътирозга ўрин қолдирмайдиган оҳангда, бу бизнинг Афгон жамгармасига қилган ёрдамимиз, деб қабул қилаверииг, - деди Жалол ака. (Шу пайтлар бутун СССР бўйлаб Афгонистондаги урушга донорлик қони, дори-дармонлар, иссиқ кийим-кечак йигиш бўйича ўтказилаётган тадбирларга ишора қилиб). - Шу ердан биз Тошкентдаги авиасозлик заводи аэродромидан ҳамкасбимиз, СССР Давлат телерадиокомитети махсус мухбири Михаил Леўинскийнинг Афғонистондат' келтирилган кинолавҳасини олиб Москвага жўнатиш учун Тузель аэропорти томон йўл олдик. "Газ-24" нинг мотори таъмир қилинмаса ҳам яхши тортиб асфальтда елиб борарди. Телешарх - (Телекомментарий), Телетаҳлил — (Телеобозрение) Суҳбат, Бахс, Ток-шоу — (Томошабинларнинг фаол иштирокида олиб бориладиган телекўрсатувлар)Матбуот анжумани, Брифинг Телешарх — таҳлилий журналистика жанри сифатида. Телешарх - журналистдан юксак истеъдод, катта қобилият, ақл (интеллект), нозик таъб, чуқур билим, бой ҳаёт тажрибаси, бағрикенглик, дипломатик қобилият, одилона ва принципиал ёндошувни талаб қилиши хусусида. Миллий худбинликдан умуминсоний қадриятларнинг устиворлиги тўғрисида. Таҳлилий публицистка - тележурналистиканинг анча мураккаб услуби сифатида, Ўзбекистон тележурналистикаси саёзлигининг сабаблари тўғрисида. Ўзбекистон телевидениесида телетомошабинлар иштирокида олиб борилаётган "Мен нечун севаман Ўзбекистонни", "Бахс","Азизим" ва бошқа кўрсатувлар чуқур, юз хотирсиз таҳлил қилинади. Шарх - таҳлилий публицистиканинг анъанавий доимий жанри сифатида. Шархнинг бош мақсади — ижтимоий сиёсий воқеаларни ёритиш, айрим холларда телетомошабинлардан яширин бўлган воқеа-ходисаларнинг ўзаро боғлиқлигини очиб бериш, келажакда уларнинг воқеа ривожига таъсирини тушунтириб беришдан иборат. "Итоги",("Якун"), "Однако", ("Аммо, лекин"), (ОРТ) "Ахборот" (ЎзТВ) шархлари таҳлили. Халқаро воқеалар, мусиқа дастурлари, театр, спорт шарҳлари. Суҳбат, матбуот анжумани, бахс жанрлари — савол-жавоб тарзида - диалогик шаклда бўлиб икки ёки бир неча киши иштирокида ўтади. Суҳбат — таҳлилий публицистиканинг ўзига хос телевизион жанри сифатида. Суҳбат одатда сиёсий, иқтисодий, ижтимоий, ахлоқ-одоб, илмий ва бошқа мавзуларда бўлиб, тез-тез катта бахсларга айланиб кетиш холлари учраб туради. Барча суҳбат аввалдан пухта ишлаб чиқилган сценарий асосида ташкил этилади. Бахс — (дискуссия) — discussio лотин тилидан олинган бўлиб, тадқиқ этиш, кўриб чиқиш, мухокама қилиш деган мазмунни билдиради. Бахс (Мунозара) — телевидение экранидаги киши диққатини ўзига тортувчи жанрлардан биридир. Бахсда телетомошабин жонли фикрнинг туғилиши, унинг ривожланиши, мақсадга қараб йўналишини яққол кўриб туради. Телетамошабин унда, турли фикрлар тўқнашуви жараёнининг шоҳиди бўлади. Фикрлар тўқнашуви одатда кўрсатувни томоша қилиб ўтирган телетомошабинларни ҳам муаммони тадқиқ этиш жараёнига жалб қилиш хусусиятига эга. Бошловчи бу холларда студияга таклиф этилган ва бахсда иштирок этаётган аудитория билан мутахассислар ўртасида ўртакашлик, воситачилик вазифасини бажариши тўғрисида. Ток—шоу.Ток-шоу бошловчи олиб бораётган интервью, бахс, ўйин, савол - жавоб, залда тўпланганлар билан суҳбатлардан иборат бўлган жанр сифатида. Ток-шоу бошловчиси ақлли, кутилмаган ноқулай, қалтис вазиятлардан тез ва муваффақиятли, ғалаба билан чиқиб кета оладиган, сўзга чечан, ҳазил-мутойибага мойилроқ, тингловчини ўзига ром қила оладиган, студияда йиғилганлар ўртасида тез, енгил ва мулойим ҳаракат қиладиган ёқимтой журналист бўлиши керак. Ток-шоу телетомошабин орзиқиб кутадиган кўрсатувлар қаторида бўлиши шарт. Ток- шоу пайтида студияда телетомошабин уланадиган телефонлар ўрнатилиши улар билан мулоқот қилиш имконияти бўлгани маъқуллиги ҳақида. Матбуот анжумани. Матбуот анжумани — давлат бошлиғи, ҳукумат ва мамлакат ташқи ишлар вазирлиги раҳбарлари ёки фан ва санъат юлдузлари, давлат ва ҳукумат раҳбарлари матбуот котибларининг муҳим воқеа арафасида ёки воқеа содир бўлгач оператив суратда муҳим баёнот билан чиқадиган бирон бир мутасадди шахснинг журналистлар билан учрашуви, мулоқотидир. Брифинг. Агар шу шахс фақат баёнот ёки бир муҳим ахборт билан чекланса бу — брифинг дейилади. Корреспонденция. Бу жанрда тайёрланган материалда бирон бир актуал воқеа ёки ходиса ҳақида хабар қилиниб, факт, рақамлар чуқур, пухта, атрофлича таҳлил қилинади, умумлаштирилади. Телевизион публицистикада воқеа ва ходисалар тез-тез шахслаштирилган холда учраб туради. 1983 йили АҚШ қўшинлари Гренадага бостириб киради. Бир қатор ғарб давлатлар матбуоти буни қаттиқ қоралайдилар. Шу пайтда ЮСИА директори Чарльз Уик Европада сафарда юрган эди. Жаҳоннинг айрим оммовий ахборот воситалари АҚШ нинг Кариб денгизи бассейнидаги сиёсатини нотўғри талқин этабошлайдилар. АҚШ қўшинларининг Гренадага киришининг асл сабабларини тушунтириш мақсадида Ч.Уик телевидение орқали матбуот анжуманини ўтказишни таклиф этади. 1983 йилнинг 3 ноябрида 5 давлат пойтахтидаги 40 нафар журналист "Уорлднет" телекомпанияси уюштирган телекўприк ёрдамида Нью Йоркда АҚШ нинг БМТ дагт* доимий вакили Джин Киркпатрик билан, Барбадос шаҳрида Кариб денгизи бассейнидаги икки давлат бош вазирлари билан, Вашингтонда бўлган АҚШ Давлат Департаментининг 2 вакили билан боғланиш имкониятига эга бўлдилар. Бу телекўприк орқали можароли муаммога аниқлик киритилиб жамоатчилик фикрини ўзгартиришга эришилади. Телевидение ўзининг қудратли кучини намоён этади. "Уорлднет" компанияси ташкил этган телекўприкларда АҚШ Давлат котиби Джорж Шульц, АҚШ мудофаа вазири Каспар Уайнбергер Ливия террорчилари ҳақида, АҚШ президенти Рональд Рейган шу куннинг долзарб масалалари ҳақида давлат сиёсати билан икки марта қатнашади. ЮСИА нинг телевидение ва кино хизмати директори Алвин Снайдер шундай дейди: "...АҚШ давлат арбоблари ва Президентининг олдига кириб интервью олиш қанчалик машаққат бўлса, "Уорлднет" орқали улар билан суҳбат қуриш шунчалик осондир." Ернинг сунъий йўлдошлари ёпиқ ёки очиқ мамлакатни танлай олмайди, у чегара билмайди барча давлатлар худудларига бирдай кираолади. СССР да Чернобил АЭС да бўлган портлаш ва бу ҳалокат ҳақида халққа нимани айтиш мумкин ва нимани айтиш мумкин эмас деб, Совет халқидан ва Жаҳон жамоатчилигидан тўла ахборот яширилаётган бир пайтда Ғарб сунъий йўлдошлардан олинган фотосуратларни кўрсатиб бор овоз билан бутун дунёни бундан огоҳ қилди. "Америка овози" радиостанциясининг бюджети 1980 йиллар охирида бир миллард долларни ташкил этди. "Евронююс" дан аввал АҚШ президентининг яқин дўсти, ЮСИА агентлиги директори Чарльз Уик "Евронет" ни ташкил этиш ташаббуси билан чиқади. "Евронет" 1983 йил 3 ноябр куни АҚШ нинг Гренадага бостириб кириши, ядро ракеталарини Ғарбий Европада жойлаштириш арафасида эфирга чиқади. Р.Рейган иштирокида очиқчасига голливудчасига суратга олинган "Польша, Польша бўлиб қола қолсин" номли телефильми намойиш этилади. Бу "Евронет" нинг объективлигига ишонган ишқивозларини анча ташвишга солиб қўяди. 1985 йил 5 декабр куни кўрсатган дастурда президент Р.Рейган ва Германия Федерал канцлери Г.Коль иштирок этадилар. Улар экипаж таркибида Ғарбий Германиялик мутахассис ҳам бор бўлган "Колумбия" космик кемаси космонавтлари билан суҳбат қурадилар. ЮСИА нинг телевидение ва кино хизмати директори Алвин Снайдернинг айтишича, космос орқали телекўприкни ташкил этишда 5 та сунъий ер йўлдоши иштирок этган ва бу теледастурни Ғарбий Европада яхши қабул қилишган. Телекўприкларнинг кечки дастурида Европа Иттифоқига аъзо бўлган барча 27 мамлакатнинг ҳар биридан 5 дақиқалик лавҳалар кўрсатилган. Бу дастурни Ғарбий Германиянинг 5 миллион, РАИ-ТВ Италиянинг 8 миллион томошабини тамошо қилган. ЮСИА (Америка) нинг "Евронет" телевизион хизмати экспансиясига қарши Европа мамлакатлари, Европа Иттифоқи ўзларининг етти тилдаги "Евроньюс" ахборот дастурини ташкил қилдилар. Лавҳа, Эссе, Очерк, Қахрамон, Ҳарактер, Образ Сатирик жанрлар -телефельетон Телефильм, Сериал. Кўрсатув, Дастур, Телеканал Мазкур маърузада ТВ да бадиий, публицистик ижоднинг янги тури тўғрисида гап боради. Телевидение табиати, унинг спецификасидан тўғри ва моҳирона фойдаланган холда ТВ да ҳам инсоннинг теран ақли, нозик қалбига бориб етадиган, унинг ички дунёсини бойитадиган, миллий мафкурасини шакллантирадиган ажойиб телевизион асарлар яратиш мумкинлиги ҳақида. ЎзТВ, ОРТ, РТР, НТВ ва бошқа телевидение студияларида яратилаётан янги оригинал асарлар таҳлил қилинади. Рус режиссёри Сергей Герасимовнинг "Кўл бўйида", телефильмида, хорижий телекомпанияларнинг "Леонардо да Винчи", "Моцарт", "Микеланджело" каби сериалларида телетомошабин билан экранда содир бўлаётган воқеа ўртасида воситачи ролини бажарувчи қаҳрамон - фильм бошловчиси бўлган телеасарлар тўғрисида. "Тўртинчи девор" тушунчаси. Не учун ҳозирги замон қаҳрамонларининг ёрқин образлари бугунги кун Ўзбекистон ТВси экранларида йўқ даражада? Не сабабдан экрандан очерк, фельетон, памфлет жанрлари тушиб кетди? Бадиий телефильм, ҳужжатли телефильм, сериал нима? Маърузада булар ҳақида батафсил маълумот берилади. Журналист тайёрлаётган материалининг мавзусига қараб унга мос бўлган жанрни тўғри танлай олса ўз олдига қўйган вазифани юқори савияда, сифатли қилиб бажара олиш имконияти кенг бўлади. Очерк - бадиий публицистиканинг асосий, бош жанри. Ҳужжатли очеркнинг бадиий ҳикояга яқинлиги тўғрисида. Лекин очерк содир бўлган воқеалар ҳаётда ҳақиқатдан ҳам бўлиб ўтганлиги, воқеа содир бўлган вақт ва манзилнинг аниқлиги, қахрамонлари ҳаётда бор бўлган реал шахслар эканлиги билан ажралиб туради. Публицистикада очеркдек муаллифдан катта истеъдод, маҳорат, ижод талаб қиладиган бошқа жанр бўлмаса керак. Очерк - публициситиканинг телеэкранда учрайдиган энг мураккаб жанрларидан эканлиги ҳақида. Очерк – реал ҳаётниинг, конкрет шахснинг эстетик мушоҳадасидир. Очеркда ҳаётда содир бўлган воқеа қандай содир бўлган бўлса худди шундай бадиий тўқимасиз ҳикоя қилинса ҳам образлар бироз типиклаштирилади, характерлар бадиий ташбеҳлар ёрдамида яратилади. Очерк композицияси жанр хусусиятлари бўйича драматик асарнинг ички тузилишига яқин ҳисобланади. БОТҚОҚ ЎЗ ДОМИГА ТОРТДИ... (Александр Проханов. Памфлет. Борис Ельциннинг истеъфоси муносабати билан ёзилган. Москвадаги "ЗАВТРА" газетасининг 2000 й. 1 -сонида босилиб чиққан) Елцин кетди. Бу хабардан инсонда ундай ноқобил бир раҳбарга нисбатан ҳам ачиниш, ҳам қандайдир бир нафрат ҳисси пайдо бўлади. У кетгани йўқ, ҳокимиятни ташлаб қочди. Чириб, ириб кетган, бармоқ билан туртса қулайдиган ҳолга келиб қолан давлат раҳбаридан халқ юз ўгирди. Бундан анча илгари барча табақалар "Шу тезроқ ўлақолсайди, тезроқ гумдон бўлақолсайди, қутулар эдик-ми?", деб ожизлик, ғазаб ва нафратдан титраётган кўз ёшлари билан уни лаънатлар, тезроқ асфинософилинга равона бўлишини интиқиб кутар эдилар. Қилиб қўйган ишлари учун жавоб беришдан қўрққан Ельцин, кетиш олдидан телевизор орқали халққа мурожаат қилиб, обрўсини қўлдан бой бермай маъзур тутишларини сўраш ўрнига, ялиниб-ёлвориб авф этишни, йиғлаб-сихтаб кечиришларини илтижо қилди. Дўзахий тақдир тақозоси билан шундай бир шахс буюк давлатга бошчилик қилди. Қоқбош, ўзбошимча, маданиятсиз, ичкиликбозликка ружу қўйган - ароқхўр, ақлсиз бу бир ҳайвон гоҳи-гоҳида аммо, ўзига ҳам келиб қолар эди. Одатда бу навбатдаги тарихий бир имконият қўлдан бой берилган пайтда содир бўлар эди. Дейлик, 70 йилдан зиёд турган Совет Иттифоқи инқирозга юз тутганда ёки Қора-денгиз флоти талон-тарож бўлиб ихтиёрдан кетганда, танкдан отилган тўплар остида эса Россия Парламенти биноси ёнаётганда, ёки Чеченистон бомбалар остида ларзага келиб, инграётган пайтда у Россия сиёсий сахнасида пайдо бўлар эди. У тарихнинг мудҳиш бир хатоси, ҳаётнинг зирқираб оғрийдиган бир нуқтаси, бедаво мажрух бир кимса эди.У инсониятнинг буқаламбури эди. У ўзининг она ватанини жувонмарг қилди. Елцин ҳар йили Россия аҳолисини бир миллион кишига камайтирган жаллоддир! Елцин даврида Россиядан узиб олинган ҳар қарич ер, Америка Марказий Разведка Бошқармасига сотилган ҳар бир ҳарбий сир, ўғри — йўл тўсарларга ҳадя қилинган Россиянинг ҳар бир олтини, марвариди, олмоси қайд қилинган Қора Китоб битилмоқда. Чириб бораётган фирқа раҳбарлари орасида энг қабихи бўлган бу шахс ён атрофига ўзига ўхшаган ярамасларни, ёлғончиларни, аҳмоқларни тўплади. Улар подшонинг олтин дастурхонидан овқат еб, муқаддас тушунчаларни мазах қилдилар. Ҳаммомларда кўнгилхушлик қилдилар. Биллур қадаҳларни ароққа тўлдириб, ёғоч қошиқларни бир-бирига уриб, мусиқа чалиб ўйнадилар. Айни шу пайтда эса бутун Россия бўйлаб дод-фарёд чинқириқлари эшитилар эди. Уйлар портлар, самолётлар қулар, устаси фаранг яҳудийлар эса рус ҳаво кемаларини сариқ чақага сотишар, беҳаё эркак ва суюқ аёллар эса муқаддас саждагоҳлар ва қаҳрамонлар мақбаралари узра ўз савилларини силкитишиб намойиш этишар эдилар. У истефога чиқиши ҳақидага матнни ўқиётган пайтида тишлаб ташланган ва моғор босган пишлоққа ўхшар эди. Пишлоқ тешикчаларидан эса бу аҳволдан саросимага тушган ўғри-муттаҳам, касалу-қусур, иллатларга тўла қариндош-уруғларининг кўзлари жовдираб қараб турар эди. Халқ, мамлакат Уни худди Пушкиннинг балиқчиси каби сувда чўкаётган мурдани қайиқ эшкаги билан итаргандай итқитиб юборди. Танаси шишиб кўзи чиқиб кетган, қисқичбақа тишлаган тилига зулук ва чиғаноқ ёпишиб олган, хуллас чириган бир қоп парчасини эслатадиган бу мурдани Ҳаёт оқими мангуликка олиб кетди. Саҳнада эса Путин пайдо бўлди. Эндигина нур тарқата бошлаган бу юлдуз ҳақида нималарни биламиз? Тўғри, у чет эллик эмас, ўзимиздан. Хозир У ёнадиган неон гази билан тўлдирилган ва эндигина чарақлай бошлаган рангбаранг рекламанинг ялтироқ шиша қувурларини эслатади. Бундай қўлбола юлдузни Елциндан кейин ҳам халқни кунжара ва кепак билан боқишда давом этишни хохлаётган, бойликларни ҳамон хорижга олиб чиқиб кетишни давом эттирмоқчи бўлган, қилган жиноятларини яширишни, ўз ҳукмининг қудратли кучини ва мутлақ даҳлсизлигини сақлаб қолишни истаган, сарой-ю, қасрларини, заводлар-у олтинга тўла сандиқларини, банклардаги миллиард-миллиардлик хисоб-рақамларини қўлдан бой беришни истамаётган Волошин, Татьяна Дъяченко, Борис Березовский, Анатолий Чубайслар яратишди. Каширка ва Волгодонск портлашлари, Доғистон ёнғинлари, Басаев ва Хоттабга отилаётган реактив тўпларнинг ўлим сочгувчи плазмалари билан тўлдирилган бу юлдуз Айиқ сифат жасади бору ақли бўлмаган бир ҳайвондир. Узоқ губернияларнинг тили бошқа-ю, дили бошқа қирринг бошлиқлари, бақириб-чақириб енгил-елпи қўшиқ айтувчи такасалтанг ижрочилар, бирни олиб ўнга сотувчи олғиру - юлгичлар, юлдузни бенарвон урадиган устамон сиёсатчилар унинг ҳузурига келиб сохта — содиқликларини билдириб бўлдилар. Пойларига бош урдилар. Бу юлдузнинг қирралари нечта эканлигини ҳозирча ҳеч ким билмайди. Ҳар холда уни Борис Березовскийдек устаси фаранг юлгучлар чизганлигини унутмаслик керак. Бу юлдуз шувоқ ўти каби рус диёрига қисмат бўлиб қулайдими, аҳолининг бир қисмини ёндириб, кулини кўкга совириб, қолганини Фавқулодда вазиятлар вазирлигининг малайларига айлантирадими — буни вақт кўрсатади. Биз эзгуликка кўз тутгандек Путинга диққат билан қараб турибмиз. Агар у рангини ўзгартириб тусланувчи, ер остидан чиққан иккиюзламачи буқаламбур бўлмаса, агар у ҳақиқий рус кишиси бўлса, Ельциндан қийналиб, тинкаси қуриган, қувлик-шумликни билмайдиган, ҳаётида бирон-бир ўзгаришни кутаётган содда халқнинг пок ишончини ва орзу-умидларини алдамаслиги керак. Лекин нима демайлик, бир нарсани биз мутлақо ёддан чиқармаслигимиз даркор. Ахир рус ҳалқининг худди ўша ўта соддалиги, доҳийларга бўлган кўр-кўрона ишончи эмас-ми, Гарбачёв ва Ельцин кабиларни кўкка кўтариб ҳукумат бошига олиб келган!? Ўша муқаддас соддаликдан фойдаланган телеафсунгарлар Россияни ўз тараққиёт йўлидан оғдириб, боши берк, зимистондай қоронғу кўчага атайлаб, сурбетларча йўналтирмоқдалар. Лекин биз яна бир нарсани асло унутмайлик! Ҳақ йўлни фақат Илоҳ назари тушган, истиқболи порлоқ, вужудидан нур ёғилиб турадиган пок ва жасур Қаҳрамонгина кўрсатаолади. Муҳаррир - (Продьюсер) - ижодий жараён ташкилотчиси Телешархловчи - (Телекомментатор) ва Телетаҳлилчи — (Телеобозреватель) Бошловчи, Суҳбат олиб борувчи, Шоумен, Модератор Ахборот дастури бошловчиси. Анкерман - "Муҳитни шакллантирувчи шахс", "янгилик жарчиси". Ток шоу. Томоша - мулоқот. Ток шоуни олиб борувчи шоуменнинг тезкор, ақлли ва нозик - нафис реакцияси, сўз бойлиги ва артистик маҳорати. Оммавий мулоқот шаклидаги кўрсатувларнинг тили ва услуби. Мулоқотнинг фаол ва суст иштирокчилари билан эфирда ишлаш йўл-йўриқлари. Ошкора нотиқлик маҳорати. Тингловчининг нутқий фаоллиги. Бошловчининг ижтимоий онгни шакллантиришдаги, уни бошқаришдаги роли ва хуқуқий чегара масалалари. Бошловчи - ижтимоий нотиқ, ширин суҳбатдош, саволга тутувчи (интервьюер) сифатида. Аудиториянинг мулоқотга муносабатини фаоллаштириш масалалари. Мулоқотнинг техник воситаларга ассосланганлиги ва улардан унумли фойдаланиш. Нутқий алоқа ҳамкорлиги масалалари. Макон ва замон бирлиги. "...Воқеа шу ерда, шу пайтда содир бўлаяпти ва Сиз унинг шоҳиди бўлмоқдасиз!..." Модератор. Ўртакаш - унинг бошловчидан, олиб борувчидан фарқи нимада? Модераторнинг сўз бойлиги, малакаси ва касбий маҳорати. Аудитория эътиборини ўзига жалб эта олиш сир-асрорлари ҳусусида. Ахборот дастури бошловчиси. Бошловчининг тили, билими, салоҳияти, нутқий лаёқати. Оммовий мулоқотни олиб бориш маданияти. Бошловчининг ахлоқ-одоби. Журналистнинг нутқий фаолияти ва умумий лисоний муҳит. АҚШ телестудияларида бошловчиларни аввал ёш, ёқимтой, келишган йигит-қизлардан танлаш одат қилинган эди. Лекин бу тажриба ўзини оқламади. Натижада бу йўлдан воз кечиб яна ёши каттароқ бўлса ҳам нутқи бой ва равон, тажрибаси катта, чуқур мулоҳаза-мушоҳада қила оладиган, ақлли, зиёли бошловчиларга қайтишди. Ва ниҳоят, ахборот дастурларининг рейтинги яна ошди. Бошловчи жисмонан соғлом, ёқимтой, ахлоқий пок, яхши ташқи кўринишга, ёқимли овозга эга, сўзларни тўғри талаффуз қиладиган, чуқур, атрофлича билими бор, ҳаётни, инсон психологиясини яхши биладиган, тўғридан-тўғри эфирда учраб турадиган турли қалтис вазиятларда ўзини йўқотмай, керакли сўз айтиб, тўғри йўл топа оладиган ва бошқа қатор ажойиб ҳислатларни ўзида мужассамлаштирган шахс бўлиши керак. Бошловчи ҳам маълум бир мавзуларда, жанрларда ихтисослашиши мақсадга мувофиқдир. Шундай холлар учрайдики, маиший мавзуларда ёки дейлик, портрет жанрида донг таратган таниқли журналист бирон бир давлат арбоби ёки сиёсатчи билан яхши суҳбат уюштиролмай том маънода мағлубиятга учрайди, телетомошабинларни ғашини келтиради. Янгиликлар борасидаги ажойиб бошловчи эса таҳлилий шархда ёки аудитория билан мулоқот олиб боролмай қийналади. Бундай холларда режиссёрлар бошловчи билан узоқ ва тинмай ишлаши керак, уни тарбиялаши лозим. Яна бир нарсани таъкидлаш жоизки, минг яхши ташқи қиёфага эга бўлиб яхши ёза олмаса ундай журналистдан яхши бошловчи чиқмайди. Шунинг учун ҳам Американинг оддий телемухбири 80 нчи йилларнинг охирида йилига 100 минг доллар қалам ҳақи олса, умуммиллий телеканаллардаги бошловчиларнинг қалам хақи — 3 миллион долларни ташкил қилар эди. Американинг қора танли телеюлдузи Опра Уинфри... Опра Уинфри коллежни тугатиб Американинг энг йирик 3 та телетармоғидан Си-би-эс каналига ишга киради. Талаба чоғидан у йилига 15 минг доллар олиб хизмат қилди. Опра Уинфрининг фиқат битта унитази 29 минг доллар туради. Унинг кўрсатувларини кунига Америка ахолисининг 99 фоиз телетомошаби кўради. Бундан ташқари унинг дастурлари яна 63 мамлакатга трансляция қилинади. Бу телеюлдуз Америкада энг катта ижодий ва молиявий ютуқни қўлга киритмоқда. АҚШ нинг "Форбс" журналининг хисоб-китобига кўра Опра Уинфрининг 200 нчи йилги иш хақи 150 миллион долларни ташкил этди. Сўнгги 20 йилдаги эса унинг соф даромади 800 миллион доллар бўлди. Бошловчилар Владимир Повзнер (ОРТ), Уолт Кронкайт, Фил Донахью (АҚШ), Қуддус Аъзам (Узбекистон) лар ҳақида. Диктор (Сухандон) қандай хислатларга эга бўлиши керак ? Диктор овози ва нутқига бўлган талаблар. Сўзамоллик тўғрисида. Дикторнинг кадрда ўзини тутиши, эфирда содир бўладиган кутилмаган холатлардан чиқиб кетиш йўллари ҳақида. (Диктор) сухандон самимияти. Чеҳраси очиқ, сўзи ёқимли, истараси иссиқ сухандон. Суҳбатда пайдо бўладиган янги мавзуни тезда илғаб олиш ва гапни бош мақсаддан чалғимай олиб бориш тўғрисида. Диктор фидойилиги, чидамлилиги, сабот ва матонати ҳақида. Юнон худоларига ўхшаш юзидан нур ёғилиб турадиган, қадди-қомати келишган, ёқимтой, алпқомат, баркамол бир йигит дикторликка қараганда бадиий кинофильмларда, театр спектакллари, телесериалларда бош ролни ўйнагани маъқулдир. У дикторликка тўғри келадими йўқми, уни ишга олишдан олдин телевидение раҳбарлари жиддий ўйлаб кўришлари керак. Тасаввур қилинг шундай аёллар ихтиёрини қўлидан олиб, сеҳрлаб қўядиган эркак диктор ҳар куни кечқурун эфирга чиқса кўп хотин-қизлар фақат шу диктор кўрсатувларни олиб борсин дейишади. Кўпчилик эркак телетомошабинлар унга ўз жуфти-ҳалолларини қизғанишади ва бу оилаларда жанжалларга сабаб бўлиши мумкин. Би-Би-Си нинг Лондондаги офисига бир жаҳли чиққан эркак шундай бир дикторни ўлдираман деб дағдаға қилиб келган. Сабаби унинг хотини шу дикторни яхши кўриб қолиб у эфирга чиққанида хушидан кетиб, ақлдан озиш даражасигача бориб етар экан. Пировардида шу дикторни раҳбарият томонидан ишдан бўшатишга тўғри келади. Диктор ишдан кетиб бекор қолмайди, кейинчалик у ажойиб бир телесериалда уддабурон изтопар ролини ўйнайдиган зўр актёр сифатида машҳур бўлади. Агар диктор ўзининг ташқи кўриниши билан ўқилаётган матн мазмунидан телетомошабинлар диққатини чалғитишини билишганида эди, ТВ раҳбарлари бундай дикторни ишга олмаган бўлар эдилар. Бу холнинг тескариси бўлиши ҳам мумкин. Масалан. Дикторни экранда кўрганингизда ташқи кўриниши билан у Сизга маъқул бўлмаса, бу ҳам ярамайди. Шу сабабли ТВ дикторининг ташқи кўриниши ёқимли, оғзи-бурни, кўзи-қоши жойида, юз чизиқлари тўғри, нуқсони бўлмаган, кўзи, бурни, оғзи, қўлоғи унчалик катта бўлмагани маъқулдир. Кўк кўзли диктор ҳам телеэкранга тўғри келмайди, у совуқ, асосан салбий эҳтиросларни қўзғатадиган ғалати, бўлиб кўринади. Англия ТВ сида эркак дикторлар одатда қора сочлилардир. Семиз диктор ТВ экранида янада тўлароқ бўлиб кўринади. Шунинг учун диктор ўз ташқи кўриниши, қадди-қоматини назорат қилиши керак. Диктор сўздаги ҳар бир ҳарфни аниқ ва тўғри талаффуз қилиши, сўзларни тушунарли қилиб, дона-дона ўқиши керак. Келишик қўшимчаларни "еб юбормаслик" керак. ТВ бу оғир ва мураккаб соҳадир ва унда масъулиятни сезмайдиган, саёз билимли ходимларга ўрин йўқдир. Диктор тўсатдан эфирда содир бўладиган кўнгилсиз ходисаларга доимо таёр туриши ва уларни ўз ақли, заковоти, реакцияси, маҳорати билан олдини олиши керак. Бўлмаса эфирда кўнгилсиз воқеа рўй бериши мумкин. Ундай диктор ўз обрўси билан бирга телестудия обрўсига ҳам путур етказади. Шундай бир воқеа содир бўлган. Бош ролни ижро этаётган актёрнинг эфир пайтида тўсатдан ўлиб қолганлиги сабабли "жонли" телеспектаклнинг муддатидан аввал тугаш хавфи туғилади. Спектакл ижрочилари буни билдирмасликка ҳаракат қиладилар. Диктор эфир тугашига ярим соат қолган бўлса ҳам бунинг устига унинг ҳеч қандай махсус тайёргарлиги бўлмаса ҳам спектаклни у охиригача бамайлихотир етказиб муваффақиятли якунлайди. Телетомошабинлар хеч нарсани сезмайдилар. Овоз ниҳоятда кўп машқ қилган бўлиши, унда ҳар бир оҳанг маъромига етган бўлиши керак. Расмий матн, бадиий матн, лирик матн, ахборот матни, публицистик матни, сатирик ва юмористик асарлар матнлари, кинояли фельетон, заҳарҳанда памфлет матни, дўстона суҳбат матни, ахборот беришни истамаётган кишига савол бериш усули — буларнинг ҳар бирининг ўз оханги, ўз ёндошуви, ўз ургулари бўлади ва буни диктор жуда яхши билиши керак. Тажрибали сухандонлар ҳамма вақт ўз ўқишига катта масъулият билан ёндошиб, ижросига ажойиб янги-янги оҳангларни қўшишади, ургуларни ишлатишади. Аёл телетомошабинлар эркак дикторни маъқул кўришса, эркак телетомошабинлар аёл дикторни маъқул кўришади. Лекин, таҳлил натижасида бир нарса аён бўлдики, барча телетомошабинлар матнни асосан эркак дикторни ўқишини хохлашар экан. Аёл диктор эфирда бирор ахборотни нотўғри ўқиб юборса ва бутун вужуди билан, аёлларга хос ийманиб, маюс жилмайиб бутун вужуди билан кечирим сўрагандек бўлса бу ҳатти-ҳаракатларни табиий деб қабул қилиб, уни кечириш мумкин. Лекин шундай қилиқни эркак диктор қилса бу ғалатироқ кўринган бўлар эди. Бунда бошқачароқ ёндошув керак бўлади. Сабаби, аёл диктор экранга чиқса телетомошабинлар асосан унинг ташқи кўринишини, кийимини, сочларини қаёққа қараб тараганини, тақинчоқларию, лабларига суртилган помадасигача мухокама қиладилар. Мухокама тугашига яқин ўқилаётган ахборот ҳам ниҳоясига етади. Бундай ахборотни бекор кетди деяверинг. Шу сабабли телевидениеда жиддий кўрсатувларни олиб боришни кўпинча аёлларга топширишмайди. Шу хислатлари билан дикторларни иккига бўлиш мумкин. Биринчиси имкониятлари чегараланган, ҳали ёш, унчалик тажриба тўпламаган сухандонлар — уларга фақат диктордан ўқишда кўп тажриба талаб қилмайдиган - эълонларни, дастурларни, ахборот дастурини, об-ҳаво маълумотини ва кичик ҳажмда бўлган кадр ортидан ўқиладиган матнларни топширишади. Иккинчи тоифадагилар эса чегараланмаган имкониятга эга бўлган тажрибали сухандонлар. Улар интервью олишади, репортажлар олиб боришади, суҳбатлар қуришади, бошқа муаллифлар ёзган шархларни ўқишади, кадрда кўрсатувлар олиб боришади. Ҳамма вақт ҳам эфирга чиқишга тайёр бўлган ва кўрсатувни маҳорат билан ўтказиб берадиган юқори малакали сухандон бу ҳақиқий сухандондир. Ахборот дастурини олиб борувчи сухандон жаҳонда ва мамлакатингизда, худудингизда содир бўлаётган барча ижтимоий-сиёсий воқеа ва ходисалардан воқиф бўлиши даркор. Бу воқеалар сабабларини чуқур англаб етиши ва эфирда уларни ўқиши, овози, овози билан муносабатини тўғри талқин қилиши, ўзининг тўғри ёндошувини намойиш этиши лозим. Шундагина ахборот зерикарли бўлмай, унга бўлган муносабатда бефарқлик бўлмайди. Телевидениенинг асосий талабларидан бири бу айрим холларда муаллиф томонидан ТВ спецификасини ҳисобга олмай ёзилган матнни оғзаки талаффуз қонун қоидаларига бўйсиндириб ўқишдан ибратдир. Ҳақиқий интервью олувчи жавоб берувчини чин дилдан, ёлғонни қўшмай, эҳтирос билан ҳаққоний гапиртира олади. Ҳақиқий интервью олувчи тажрибасизроқ интерью олувчидан сўзловчини диққат тинглаши, жавобларнинг ҳар бир ньюансига юз ҳаракатлари, кўз ҳаракатлари билан муносабатини билдираолиши ва шу ҳаракатлари билан жавоб берувчини илхомлантириб, янада яхшироқ гапиришига ундай олиши билан ажралиб туради. Ҳар бир шахсни авваламбор ўз насли-насаби ва у яшаётган муҳит шакллантиради. Лекин энг муҳими ҳар бир шахс ўз овозига, ўз услубига, ўз индивидуаллигига эга бўлгани маъқул. Ҳар бир овозни тинглаб туриб Сиз шу овоз эгасининг ақлий салоҳияти, жисмоний ва руҳий холати ҳақида тушунча хосил қилишингиз мумкин. Агар инсон сокин табиатли, ўзига ишонган шахс бўлса эфирда унинг овози тўлақонли чиқиб, бошқаларни ҳам ўзига ишонтирарли даражада бўлади, ўз руҳияти, кайфияти билан ўзгаларга таъсир қилиб уларни ҳам илҳомлантирадиган кучга эга бўлади. Ва тескариси, агар Сиз эзилган, чарчаган, кайфиятингиз ҳам яхши бўлмаса, бунинг устига касал бўлсангиз овозингиз буни яшираолмайди, у яққол сезилади. Агар асабингиз таранг, ҳиссиётингиз жунбушга келган бўлса овозингиз одатдагидан баландроқ бўлиб, талаффуз табиий бўлмайди. Одатда, овоз чошгоҳга бориб энг яхши жарангига эга бўлади. Диалектдан, минтақавий талаффуздан, шевадан қочиш керак, уни кўпчилик тушунмайди.Талаффуз адабий тил нормалари талабларига жавоб бериб, аъло даражада бўлишига эришмоқ керак. Овозни чархлашда энг яхши асбоб бу диктофон, магнитофонлардир. Доимо ўз овозингизни тасмага ёзиб олиб, юксак талабчанлик билан уни қайта-қайта эшитинг. Овоз гап, сўз, матн мазмунига қараб оҳангига эга бўлиши керак. Овозда шахс индивидуаллиги сезилиб туриши лозим. Сўзлар огиздаги тартибсиз бир бўтқага ўхшамаслиги керак. Ҳар бир ҳарф жойида, ҳар бир сўз маъносига хос оҳангда, тўғри мантиқий ургулар билан талаффуз қилиниши керак. Акс холда инсон индивидуаллиги йўқолади. Тўғри нафас олиш - яхши нутқнинг асоси ҳисобланади.У худди уриб турган юракнинг оқаётган қонидир. Нафас олиши яхши йўлга қўйилмаган нотиҳнинг нутқи — аритмияга, уриши бузилган юракнинг уришига ўхшайди. Нафас ўз маъроми билан олинса ва у яхши бошқарилса нутқ мақсадга, айтилаётган гап нишонга тегади. Нотўғри нафас олиш нутқ камчиликларининг сабабларидан биридир. Товуш пайларини айримлар яхши созланган мусиқа асбобининг торларига ўхшатишса, айримлар эса уларни сувда ўсадиган ўсимликларга қиёс қилишади. Нутқ чуқур нафас олинганда ва овоз оҳанглари билан моҳирона бошқарилганда яхши янграйди. Паст овоз кучсиз нафас олишдан келиб чиқади. Янгиликларни долзарблигини, муҳимлигини таъкидлаш учун ўқиш суръатини тезлаштиришингиз мумкин, эҳтирос билан ўқинг. Малакали сухандонни тажрибасиз сухандондан овозни бошқараолиш қобилияти ажратиб туради. Агар сиз ахборотни муҳимлигини билдирмоқ учун юзингизнинг ҳатти-ҳаракати билан, ёки нотабиий оҳанг билан ҳаракат қилсангиз бунинг ёлғонлиги билиниб, телетомошабинлар сизга ишонмайди. Агар сиз матн мазмунини тушуниб ўқисангиз ҳақиқий оҳангнинг ўзи келади. Овоз билан ўйнаманг, агар сизнинг оҳангингиз сўз маъносига тўғри келса гап мақсадга етиб боради. Сухандон маданияти, унинг ақли, тажрибаси, ички дунёсининг бойлиги ҳақида. Сухандондаги инсоний камтаринлик билан ўз касбига, ўз малакасига, ўзига бўлган ишончи тўғрисида. Ижодий гуруҳдаги ўзаро муносабатлар ва одамлар билан чиқа билишлик хислатлари ҳақида. Сухандон иши. Янгиликлар ўқийдиган сухандон. Жонли кўрсатув ва эшиттиришлар. Телетомошабин ва радиотингловчиларни ТВ ва РЭ дастурлари билан таништириш. Воқеа содир бўлаётган жойдан олиб борилаётган кўрсатув ва эшиттиришлар ҳусусида. Турли мавзулардаги матнларни ўқиш тезлиги, суръатлари тўғрисида. Сухандоннинг кадрда, эфирда, микрофон олдида ўзини тутиши тўғрисида. Матнни ўқиётган пайтдаги сухандон эҳтироси, ҳаяжони, муносабатлари ҳақида. Ифодали ўқиш ва сухандон овозининг оҳанги. Сухандоннинг овоз хусусиятларига қараб турли дастурларни ўқишга қўйиш ҳақида. Видеокамера ва объективга қараб гапириш талаблари хусусида. Камера ва микрофон олдида фикрлаш қобилияти. Импровизация ва оғзаки ижод масалалари. Сўзлаш маҳорати. Жонли эфирдаги нутққа бўлган талаб. Эфир тили ва ўқиш гапириш услуби хусусида сухандоннинг ёқимли, қатъий ва айни пайтда назокатли ҳатти-ҳаракатлари ҳақида. Кўз, қош, кипрк ҳаракатлари ҳақида. Сухандон чеҳраси, юз ҳаракатлари тўғрисида. Камера олдида қандай ўтириш, қандай туриш,(профиль, фронтал, анфас) ўзни қандай тутиш тўғрисида. Жонли эфир пайтида студияда қандай харакат қилиш тавсия этилади. Эфирда ўқиладиган матнга бўлган талаблар. Телесуфлёрдан фойдаланиш ҳақида. Сухандон кийими, безаги, тақинчоқлари ва ташқи кўриниши. Овоз ёзиш ва эфирга чиқиш студиялари. Юз, кўз ва овоз - ички руҳият кўзгуси. Матн мазмунига, руҳиятига кириш. Матнни сухандоннинг овоз тембри, овоз оҳангининг ранглари билан бойитиш. Телетомошабин ва радиотингловчига матнни тушунарли қилиб етказиш маҳорати. Овоз ёзиладиган магнит тасмаси. Сухандон кўрсатув (эшиттириш) олиб борадиган студия. Студия аппаратлари, асбоб-ускуналари, уларнинг хизмат функциялари ҳақида. Видеокамера, Стационар, КТС, Портатив камера (Бетакам SP) Сухандон орқасидаги (фон хизматини бажарувчи) катта телеэкрандан фойдаланиш. Сухандон пульти. Микрофон. Матнни дақиқа ва сонияларга бўлиб чиқиш, матн хажмини (уни ўқишга кетадиган вақтни) текшириш. Матндаги сухандон белгилари. Грим. Кино грими, ТВ грими, театр грими. Дастур, кўрсатув (эшиттириш) бошланишини эълон қилиш. Бўш қолган вақтин қандай қилиб тўлдириш мумкин. Импровизация. Сўзни тежаш ҳақида. Кадр ортидан ўқиладиган эълонлар. Янгиликлар дастури. Ўқилаётган хабар ҳақида тўлароқ маълумотларга эга бўлиш зарурлиги ҳақида. Тасаввур, сухондон ички дунёси, унинг руҳий олами ҳақида. Янгиликларни ўқишга хозирлик кўриш. Янгиликлар дастури олиб бориладиган студия. Телесуфлёр техникаси ва бошқа техник имкониятлар хақида. Янгиликларни эфирга бериш йўллари ҳақида. Мавзу. ТВ ТИЗИМИ ВА ДАСТУРЛАРНИ РЕЖАЛАШТИРИШ Режалаштириш муаммолари Кўрсатувлар сеткаси Келажакни режалаштириш Чет эл телекомпанияларида кўрсатувларни режалаштириш амалиёти. Телевидениеда режалаштиришнинг илмий - назарий, ижтимоий - психологик асослари. Мусиқа ва ахборат канали, тўфидан-тўфи кўрсатувлар, Бадиий фильмлар ва бошқа маданий мавзудаги дастурлар, фақат мусиқа берадиган, фақат спорт мусобақаларини кўрсатадиган каналлар бор. Болалар учун алоҳида йўналтирилган дастурлар. Космос орқали телекўрсатувлар тарқатадиган телевидение имкоииятлари хусусида. Телестудия томонидан режалаштириш ва дастур танлаш эркинлиги. "Сиз кўрсатган пайтда эмас, мен бўш бўлган, мен истаган вақтда кўришни истайман..." Куннинг айнан шу пайтида, айнан шу дақиқаларида телевидение экрани олдида сон жиҳатидан энг кўп бўлган аҳоли қатламига қараб режалаштирилган дастурлар хусусида. Кўпдастурлилик - (кўппрограммалилик) замонавий телевидениенинг ҳозирги кундаги энг муҳим талабларидан биридир. Америка Қўшма Штатлари, Япония ва Европа мамлакатларида XX асрнинг 60 йилларидан бошлаб бир пайтда бир йўла кўп дастурда телевидение ўз кўрсатувларини намойиш қила бошлади. Ўзбекистон телевидениеси ҳозир бир пайтда 4 — дастурда (4 – каналда) телекўрсатувлар олиб бормоқда. Уларнинг тематик йўналишлари хусусида. I — "Узбекистон" канали — Расмий, ижтимоий-сиёсий, адабий- бадиий йўналишдаги дастур. II — "Ёшлар канали" - махсус ёшлар учун мўлжалланган йўналишдаги дастур. III — Узбекистон телевидениесининг халқаро дастури - ОРТ, РТР (Россия), ТРТ (Туркия), "Немис тўлқини" (Германия), "Дурдаршн" (Ҳиндистон), шунингдек, Марказий Осиёдаги қўшни давлатлар ва бошқа чет эл телевидениеси компаниялари кўрсатувлари намойиш этиладиган дастур. IV — "ТТВ" Тошкент шаҳри ва Тошкент вилояти аҳолиси учун мўлжалланган кўрсатувлар дастури Си-Эн-Эн, Би-Би-Си, Евроньюс, CBS, ABS, Фокс, ОРТ, РТР, НТВ, ЎзТВ, Республика телевидениесининг "Ёшлар канали", "30 канал" нодавлат телестудияларида режалаштирш 11. Ehtimollar nazariyasi. Ehtimollar nazariyasi ilk bor qimor o'yinlari oqibatida vujudga kela boshladi.Odamlar avvaliga uni fan sifatida emas bo'lgan o'yinlardagi holatlar oqibatida tushunib yetdilar. Islomiy saytlar. O'zbek tilida Islomiy saytlar bugungi o'zbekistonga ki Musulmonlarni soni 90%ga yetgani uchun ijod bo'lgan islomiy saytlardan biri. Ushbu saytga kirish uchun WWW.HIDOYAT.COM ni bosing.Bu saytda siz kerakli diniy va islomiy ma'lumotlar bilan tanishib olasiz. Ular hatto diniy savollarga ham javob berishadi. Uzun. Sarlavha . surhondaryo viloyati uzun tumanida mening eng yaqin do'stim yashaydi unga andijondan kattakon salom Shavkat Rahmon (1950-1996). XX asr o‘zbek she’riyatining o‘ziga xos vakili, millatparvar shoir Shavkat Rahmon 1950 yil 12 sentyabrda O’sh shahrida tug‘ilgan. Otasi Rahmonberdi va onasi Oftobxon asli shahrixonlik edilar. 1966 yil o‘rta maktabni bitirgach, ikki yil ketma-ket ToshDUning filologiya fakultetiga o‘kishga hujjat topshiradi, lekin tanlovdan o‘ta olmaydi. Matbuotda Moskvadagi Adabiyot institutiga tanlov e’lon qilingach, o‘z she’rlarini yuboradi va tanlovdan o‘tadi. U yerda tengdoshlari Halima Xudoyberdieva, Murod Muxammad Do‘st, Sobit Madaliev kabi adiblar bilan yonma-yon saboq oladi. 1975 yilda o‘qishni tugatib, Toshkentga keladi va bir qator nashriyotlarda muharrirlik qiladi. Shavkat Rahmon 1996 yil 2 oktyabrda uzoq davom etgan og‘ir kasallikdan so‘ng vafot etdi. 1996 yilda shoirga «O’zbekistonda xizmat ko‘rsatgan madaniyat xodimi» unvoni berildi, vafotidan so‘ng «Saylanma» si (1997) nashr qilindi. Asarlari: «Rangin lahzalar» (1978), «Yurak qirralari» (1981), «Ochiq kunlar» (1984), «Gullayotgan tosh» (1985), «Uyg‘oq tog‘lar» (1986), «Xulvo» (1987) kabi she’riy kitoblari, Federiko Garsia Lorka she’rlari tarjimalari va boshq. Dinamo (stadion). Samarqand Dinamo (Football Club Stadium) Uzbekistan Rauf Parfi. Rauf Parfi (taxallusi — O’zturk) 1943 yil 27 sentyabrda Toshkent viloyatining Yangiyo‘l tumaniga qarashli Sho‘ralisoy qishlog‘ida tug‘ilgan. Otasi Parfi Muhammadamin savodli bo‘lib, Farg‘onaning Vodil qishlog‘idan sho‘rolar quvg‘ini tufayli Sho‘ralisoyga kelib qolgan. Onasi — Sakinaxonim Isabek qizi ham asli Farg‘onadan edi. Rauf 1958 yilda 8-sinfni tugatgach, o‘qishni Yangiyo‘l shahridagi kechki maktabda davom ettiradi, mehnat faoliyatini boshlaydi. Shoir 1960-1965 yillarda ToshDUning filologiya fakultetini tamomlagan (diplom ololmagan). Rauf Parfi gazetalarda, Kinematografiya davlat qo‘mitasida, G’afur G’ulom nashriyotida, O’zbekiston Yozuvchilar uyushmasida, shu uyushmadagi Targ‘ibot markazida, «Jahon adabiyoti» jurnalida (1997-1999) ishladi. Rauf Parfi «O’zbekiston xalq shoiri» dir (1999). U 1992 yilda xalqaro Mahmud Qoshg‘ariy sovriniga sazovor bo‘lgan. Rauf Parfi Bayronning «Manfred», Nozim Hikmatning «Inson manzaralari», Mahmud Hodiyning «Ozodlik lavhalari» («Alvohi intiboh»), Karlo Kaladzening «Dengiz xayoli», A. Dyumaning «Uch sarboz» va boshqa asarlarni o‘zbek tiliga o‘girgan. Asarlari: «Karvon yo‘li» (1969, birinchi she’riy kitobi), «Aks - sado» (1970), «Tasvir» (1973), «Xotirot» (1974), «Ko‘zlar» (1976), «Qaytish» (1981), «Sabr daraxti» (1986), «Sukunat» (1989), «Tavba» (2000) kabi to‘plamlari, «Sukunat» (1991), «Adashgan ruh» dostoni, «Hijrat», «Men yolg‘izman», «Pag‘a-pag‘a oppoq qor yog‘ar», «Ona Turkiston» (1992), «Turkiston ruhi» (1993), «Saylanma» (1993), «Tong otmoqda», «Shoir», «Xato qildim», «Cho‘lpon», «Yomg‘ir yog‘ar» (bunda yomg‘ir ilhomning ramzi) kabi she’rlari, «Abdullajon» marsiyasi va boshq. Isaac Newton. Isaak Nyuton - (ing "Sir Isaac Newton") Ingliz fizigi va matematigi, klassik mexanikaning asoschisi Isaak Nyuton tarixdagi eng mashhur olimlardan biri. Nyuton 1661 –yil Angliyaning Linkolnshir shahrida fermer oilasida tug’ildi. U Kembrij universitetining matematika fakultetiga o’qishga kirdi va uni 1665-yil tamomladi. O’sha yili chuma epidemiyasi kasalligi keng tarqala boshladi va bu kasallik Kembrij shahrigayam yetib keldi, natijada universitet yopildi. Keyinchalik Nyuton o’z shahri Linkolnshirga qaytdi. 1668 yilda Nyutonga magistr unvoni berildi va shundan so’ng u Kembridj universitetida fizika-matematika kafedrasiga boshchilik qila boshladi. 1672 yilda u London Qirollik jamiyatining a’zosi qilib saylandi, 1703 yilgacha esa uning prezidenti bo’ldi. Isaak Nyutonning ilm- fanga, xususan matematika, fizika faniga qoshgan hissasi benihoyat ulkandir. U fizika va matematika fanlariga juda ko’plab qonunlarni va teoreyalarni kiritdi. Harakat va tortishish qonunlarini, butun olam tortishish qonuni, yorug’lik qonuniyatlari, yorug’likning tarqalishi ni o’rgandi. Nyuton matematik hisoblarni qo’llab ko’p asrlik muammo bo’lgan koinotdagi samoviy jismlar harakati muammolarini hal etdi. Yerning tortish kuchi borligini isbotladi, Aytishlaricha uning bu boradagi izlanishiga sabab: daraxt tagida o’tirganda boshiga olma tushgani ekan. O’zi kashf qilgan butun olam tortishish qonunini Nyuton muvaffaqiyatli ravishda osmon jismlarining harakatini tushuntirishga tadbiq qildi. U ishlab chiqqan mexanika va fizikaning asosiy vazifalari zamonasining ilmiy muammolari bilan uzviy bog’langan edi. Masalan, optika sohasidagi tadqiqotlar optik asboblarning kamchiliklarini bartaraf qilishga qaratilgan edi. “Yorug’lik va ranglarning yangi nazariyasi” (1672) nomli optikaga oid qarashlarini bayon qildi. Bu ish qizg’in bahsga sababchi bo’ldi. Nyutonning yorug’lik tabiati haqidagi korpuskulyar qarashlariga ingliz olimi R.Guk qarshi chiqdi. U vaqtda Nyuton yorug’lik haqidagikorpuskulyar va to’lqin tasavvurlarni o’z ichiga oluvchi gipotezani olg’a surdi. 1704-yilda nyuton o’zining ko’plab mehnati natijasida yozgan “Optika” deb nomlangan kitobini chiqardi. Unda yorug’likning xususiyatlari, uning tarkibi, umuman olganda bu kitob optikaga bag’ishlangan edi. Nyutonning optika sohasidagi tajribalaridan biri, u quyosh nurini shisha prizma orqali qorong’i xonaga o’tkazib spektrdagi 7 xil rangni hosil qildi. U shuni isbotladiki: Oq yorug’lik tarkibida 7 xil rang mavjud ekan. Nyuton barcha sayyoralar quyosh atrofida aylanishini ilmiy ravishda isbotlab, Keplerning sayyoralar harakati haqidagi qonunlarini tasdiqladi. Nyuton matematika faniga ko’plab qonunlar kiritdi, masalan, kombinatorika elementlari, guruhlash, yoki sonlarni o’rnini almashtirishdagi usullar soni va hokazolarni fanga kiritdi. Aytishlaricha, Nyuton yoshligidan o'ta kamgap inson bo'lgan ekan. hech qanday ortiqcha yoki behuda gaplar aytishni xush ko'rmas ekan. Fethullah Gulen. Muhammed Fethullah Gülen ya da Fethullah Gülen (d. 27 Nisan 1941, Pasinler, Erzurum, Türkiýe vaiz, yazar. 30'u aşkın kitabı ve çeşitli dergilerde makaleleri yayımlanmıştır. Turk tili, Arab tili, Farsça, ve Osmanlı Türkçesi bilmektedir. Gazeteciler ve Yazarlar Vakfı'nın kurucuları arasındadır ve vakfın onursal başkanı kabul edilir. Fethullah Gülen, dini modern yorumlaması ve dinlerarası diyalog konusundaki fikirleri nedeniyle aralarında filozof ve sosyal bilimcilerin de bulunduğu kişiler tarafından çağdaş İslam düşüncesine yön veren önemli bir düşünür olarak kabul edilmektedir. 1999 yılında sağlık sorunları nedeni ile Amerika Qoʻshma Shtatlari'ye giden Gülen, 1999 yılından bu yana ABD'nin Pennsilvaniya eyaletinde yaşamaktadır. Olim. 3. Beruniy jahon astronomiya va geografiya fani olimi Beruniy (973-1048) yoshligidayoq ko‘p vaqtini turli kuzatishlar bilan o‘tkazgan. U bolalik chog‘larida astronomik asbob yasagan. Xorazmning turli joylari koordinatlarini aniqlash bilan shug‘ullangan va 995-996 yillarda Kot shahrida diametri 15 ziro' (Ziro' - qadimgi o‘lchov birligi, 49 santimetr chamasida) bo‘lgan doira va boshqa asboblar bilan astronomik o‘lchash ishlarini olib borgan. Beruniyning 152 asari ma'lum bo‘lib, bizgacha uning faqat 30 tasi yetib kelgan. Jami asarlarining 70 tasi astronomiyaga, 20 tasi matematikaga, 12 tasi geografiya va geodeziyaga, 4 tasi mineralogiyaga, 1 tasi fizikaga, 1 tasi dorishunoslikka, 15 tasi tarix va etnografiyaga, 4 tasi falsafaga, 18 tasi adabiyotga bag‘ishlangan. U 50 yoshida qadimiy sanskrit tilini o‘rgandi, bundan tash¬qari, fors, arab, yahudiy, grek tillarini ham bilar edi. Beruniyning boy ilmiy merosi hali to‘la o‘rganilmagan. Beruniy yirik olim Abu Nosir ibn Iroqdan Yevklid geometriyasi, Ptolomeyning ¬astronomik ta'limotlari bo‘yicha dars olgan. 995 yilgacha u astronomiya, geografiya, geodeziya amaliy masalalarini hal etish bilan birga Yer va Osmon globu¬sini yasadi hamda astronomiyaga oid bir necha kitoblar yozdi. Olimning ana shunday asarlaridan biri «Geodeziya» 1025 yilda yozib tugatilgan. Bu asar «shaharlar orasidagi masofalarni aniqlash uchun joylarning chegaralarini belgi¬lash»ga doirdir. Kitobning 4-bobi oxirida Beruniy Yer aylanasining kattaligini o‘lchash haqida fikr yuritgan. Qadimdan insonlar Yerning shakli va kattaligini bilishga qiziqqanlar va turli xalqlar Yer shaklini turlicha tasavvur qilishgan. Miloddan avval o‘tgan Pifagor, Arastu, Arximed, Eratosfen kabi buyuk olimlar Yer dumaloq va shar shaklida degan fikrni aytganlar. Jumladan, miloddan 250 yil ilgari iskandariyalik olim Eratosfen Yer shar shaklida deb, uning o‘lchamlarini quyidagicha aniqlagan. Iskandariya bilan Sienya (hozirgi Asvon) shaharlari orasidagi masofani karvonlarning yurish muddati bilan o‘lchaydi, keyin bu qiymatni ikki shahar kengligining ayirmasiga bo‘ladi va Yer radiusini 6840 kilometr deb chiqaradi. Bu gradus meridian yoyining uzunligi esa 119,444 bo‘ladi yoki meridian yoyining uzunligi 70 121 ga tengligini aniqlab, bu yoy meridian aylanasi uzunligining 1/50 qismi ekanligini hisoblagan. Yer meridian aylanasining uzunligi 39500 kilometrga yaqin bo‘lsa kerak, degan fikrga kelgan. Eratosfendan so‘ng Misr, Xitoy va Gretsiya olimlaridan bir qanchasi Eratosfen o‘lchagan usul bilan Yerning kattaligini aniqlaganlar. O‘rta asrda Yerning hajmini aniqlashda yurtimizdan yetishib chiqqan olimlarning xizmatlari katta bo‘lgan. Muso Muhammad al-Xorazmiy bir gradus meridian yoyning uzunligi 111,8 kilometrga tengligini isbotlab bergan. Bag‘dodda tashkil topgan «Donishmandlik uyi» nomli o‘sha davrning fanlar akademiyasida o‘rta osiyolik olimlardan Xorazmiy, Farg‘oniy, Habash Xasib, Marvaridiy kabi olimlar turli sohalarda ish olib borganlar. Beruniy ham shu «Donishmandlik uyi»ning a'zosi bo‘lib, u yerda 7 yil ishlagan. Uning yozishicha, xalifa Ma'mun buyrug‘iga binoan «Donishmandlik uyi»ning olimlari ikki guruhga bo‘linib, Iroqning Mosul shahri g‘arbidagi Sandar sahrosida gradus o‘lchash usuli asosida Yer kattaligini aniqlashga kirishishgan, bunda Xolid al-Marvaridiy bir guruhga, Abu ibn Iso as Asturlobiy ikkinchi guruhga rahbarlik qilgan. Har qaysi guruh o‘zi o‘lchab topgan natijalar bo‘yicha bir gradus meridian yoyning uzunligini hisoblagan. Birinchi guruhdagilarning hisoblashicha, bir gradus meridian yoyning uzunligi 111,815 kilometrga teng chiqqan, ikkinchi guruh topgan qiymat 1315 metr kam bo‘lgan. Beruniy natijalar o‘rtasidagi bu tafovutning sababi ikki xil o‘lchashda, deydi va o‘zi bu natijalarni tekshirib ko‘rishga qiziqib, gradus o‘lchash ishlarini olib bormoqchi bo‘ladi. Buning uchun u Dehiston dashtini (Kasbiy dengizining janubi-sharqiy qismi) tanlagan, lekin yordamchisi va yetarli mablag‘i yo‘qligi uchun bu ishni amalga oshirolmagan. Yer o‘lchamini gradus o‘lchovi usuli bilan aniqlash uchun ma'lum kenglikda tekis joy kerak bo‘ladi va bu yerda bir necha o‘n kilometr aniq o‘lchanishi lozim. Bu ish ko‘p vaqt, katta mablag‘ va puxta tayyorgarlik talab qilardi. Bu haqda Beruniy: «Yer aylanasi uzunligini sahroni kezib yurmasdan quyidagicha aniqlash mumkin. Buning uchun dengiz sohilidagi yoki tekis joyda qad ko‘tarib turgan baland toqqa ko‘tarilib quyosh chiqishi yoki botishi oldidan quyosh gardishining yarmi ufq orasida bo‘lgan vaqtda doirali armillyar asbob bilan uning pasayish burchagi o‘lchanadi» deydi. Ufq pasayishini o‘lchash usulini chizma va formulalar yordamida tushuntiradi. Bunda, tog‘ tepasida quyosh chiqishi yoki botishiga qarab ko‘rish nurining tog‘ tepasidan o‘tgan gorizontal chiziq bilan hosil qilgan burchak o‘lchanadi. X asrda yashab ijod qilgan ulug‘ qomusiy olim Abu Rayhon Beruniy Yerning kattaligini o‘lchashda yangi usul qo‘llab, bir gradus meridian yoyning uzunligi 111,16 kilometr ekanligini hisoblab chiqargan. Beruniy Yerning radusini o‘sha davr uchun aniq o‘lchab bergan. U Yerning meridian aylanasining uzunligini 40183 kilometr ekanligini hisoblab chiqargan. Sulton Mahmud G‘aznaviy Hindistonga qilgan safarining birida Beruniyni ham birga olib ketadi, yo‘lda sharqiy Pokistonning Mo‘lton shahrida vaqtincha istiqomat qilishga to‘g‘ri keladi. U o‘zga yurtda bo‘lishiga qaramay, fursatdan foydalangan holda Mo‘ltondan 400 kilometr g‘arbdagi Nandna qo‘rg‘onida Yer kurrasi o‘lchamini aniqlashga kirishadi, avval shu joyning geografik kengligini o‘lchab 320001 ga teng ekanligini aniqlaydi. So‘ngra ufqning pasayish burchagini o‘lchaydi. Bu haqda olimning o‘zi quyidagicha yozadi: «Hindiston yeridagi Nandna qo‘rg‘onida istiqomat qilishimga to‘g‘ri keldi. Qo‘rg‘onning g‘arb tomonida baland tog‘, janubiy tomonida esa keng sahroni ko‘rdim va shu on (ufq pasayishini o‘lchash usulini) sinab ko‘rishga kirishdim. Tog‘ tepasidan turib yerning lojuvard rangdagi osmon bilan tutashganini yaqqol ko‘rdim. Qarash chizig‘i vertikalga perpendikulyar bo‘lgan chiziqdan 00 341 pasaydi. Perpendikulyar bo‘lgan tog‘ balandligini o‘lchadim, u shu yerda qo‘llanadigan o‘lchovda 652,055 cho‘zim (gaz)ga teng keldi». Beruniy o‘lchab topgan qiymatlar bo‘yicha o‘ziga xos usul bilan Yer kurrasi radiusining uzunligi 12803337,036 gazga teng ekanligini hisoblab chiqardi. Agar bir gaz 0,4933 metr ekanligini e'tiborga olsak, Yer kurrasi radiusi uzunligi, Beruniy hisobicha, 6315,886 kilometr bo‘ladi. Bu raqam hozirgi vaqt¬da olingan qiymatdan ju¬¬da kam farq qiladi, ya'ni xatolik radius uzunligini 0,9 protsentini tashkil etadi. So‘ngra Beruniy shu 320 001 kenglikdagi bir gradus meridian yoyning uzunligi 223550,329 gaz yoki 110,277 kilometr ekanini hisoblab chiqadi. Bu raqamni hozirgi davr¬da aniqlangan bir gradus yoyning qiymati 110,885 kilometr bilan taqqoslasak, bundan ming yil ilgari Beruniy bir gradus yoy uzunligini hisoblashda atigi 618 metr xato qilganligi ma'lum bo‘ladi. Yer aylanasining uzunligini aniqlash, Beruniy aytganidek, sahrolarni kezib 10 yoy uzunligini aniqlashga nisbatan aniq va qulay. Shu bois, u trigonometrik usullardan foydalanib, tog‘ balandligini o‘lchashda avvalgi astronomlardan ham aniqroq natijaga erishgan. Yer aylanasining uzunligini topish haqida Beruniy bunday deydi: «Yer aylanasining uzunligini topish uchun hamma hollarda ham shu topilgan topilmani, ya'ni radiusni ikkilantirib 22 ga ko‘paytir, hosil bo‘lgan ko‘paytmani 7 ga bo‘l, shunda sen o‘lchagan birliklarda Yer aylanasining uzunligi kelib chiqadi». Beruniy aytgan amallarni bajarganda l=2pR ni aylana uzunligini hisoblash mumkin. Bunda 22/7=3,14... (p)ni ifodalaydi. Shunday qilib, Beruniy shaxsan o‘zi bir qancha shaharlarning geografik kengliklarini hisobladi. Masalan, G‘aznaning kengligi 330 351, Kandaniki 330 551, Dumpurniki 340 201. Uning hisoblashiga ko‘ra, Buxoro shahrining keng¬ligi 390 201 deb topilgan. Hozirgi kunda bu qiymat 390 461 dir. Demak, bu Beruniy hisobidan faqat 00 261ga farq qi¬ladi. Xullas, buyuk bobomiz Abu Rayhon Beruniyning ilmiy va madaniy merosini o‘rganish, uni o‘quvchi va talabalarga yetkazish azaliy qadriyatlarimiz sirasiga kiradi. Abu Rayhon Beruniy hikmatlari. Odamgarchiligi bor mard kishi o‘zidan va o‘ziniki ekanligiga hech kim tortishib o‘tirmaydigan narsadan boshqasiga egalik qilmaydi. Odamlarning tuban darajalisi ham o‘zidan tubanroq bo‘lgan birovga egalik va raislik qilishdan xoli emas. Har bir yangi narsada lazzat bor. Bugunning chorasini ko‘rib, ertaga ehtiyoji qolmagan kishi aqllidir. Asalarilar ham o‘z jinsidan bo‘laturib ishlamay, uyadagi asalni bekorga yeb yotadiganlarini o‘ldirib tashlaydilar. Minnat qilish berilgan ehsonni yo‘qqa chiqaradi. Ikkala da’vogar rozi bo‘lishibdi-yu, qozi rozi bo‘lmabdi. Har bir kun uchun haq va haqiqat hozir narsa. Tenglik hukm surgan joyda sotqin, aldamchi ehtiroslar, g‘am-g‘ussa bo‘lmaydi. Ulug‘ hodisalar har vaqt yuz beravermaydi. Buzuq niyatli va yomon axloqli kishilar o‘rtaga kirib olishi bilan ish to‘g‘ri bo‘lmaydi. O’z istagiga erishishga taqdir yordam bermagan kishiga malomat qilinmaydi. Odamlar yoqtirgan kishilari tarafini olib, yomon ko‘rgan kishilarini ta’na qilishadi. Komil narsa ortiqchalikni ham, kamchilikni ham qabul etmaydi. Yolg‘onchilikdan chetlanib, rostgo‘ylikka yopishgan kishini boshqa odam u yoqda tursin, yolg‘onchining o‘zi ham sevib maqtaydi. Tillarning turlicha bo‘lishiga sabab - odamlarning guruhlarga ajralib ketishi, bir-biridan uzoq turishi, ularning har birida bir-biriga ehtiyoj tug‘ilishidir. Hayvonlarning tabiatlarida kushandalaridan nafratlanish, dushmandan o‘zini qo‘riqlash bor. Hasad bilan g‘azab ikki qanot bo‘lib harakatga kelsa, toza va chiroyli hayotlarni xira va kuduratli qilib yuboradi. Haddan ortiq g‘azab vahshiylik keltiradi va bevaqt qilingan lutf obro‘ni ketkazadi. Enigma (musiqiy loyiha). Enigma — 1990 yilda, Mishel Kretu (rum. Mihai Cretu) yaratgan, german pop guruhi. U "Enigma" guruhining bastakori va prodyuseri, uning rafiqasi Sandra Cretu "Enigma" uchun tez-tez vokal partiyalarini ijro etadi. Proyekt doirasida 7 ta albom, 19 singl va bir nechta to'plamlar chiqarilgan. Tarixi. Akademik ta'lim olgan Mishel Kretu, 1970 yillarning so'ngidan boshlab musiqa dunyosida tanila boshladi: U yakkaxon albomlar yozar, session musiqachi sifatida Boney M, Arabesque guruxlarining albomlarini yozilish jarayonida ishtirok etar, prodyuser sifatida Maykl Oldfild bilan ishlagan edi. Shuningdek sobiq rafiqasi Sandra albomlarining asosiy muallifi va prodyuseri sifatida ishladi. Eski qoidalarni bir chetda qoldirib Mishel, 1990 yilda Enigma proyektini yaratadi (grekchadan — «jumboq, sir»), va dekabrda birinchi, MCMXC a.D. albomini, (bugungacha 25 millionga yaqin nusxa sotilgan) va «Sadeness (Part I) singlini chiqaradi. Gregorian xorallarining sintezi, Sandraning ajoyib vokali, sempllarning mohirona ishlatilishi, esda qolarli klip tufayli proyekt tezda e'tibor markaziga aylandi, singl va albom esa chartlarning yuqori pog'onalariga chiqib ketishdi. Kretu, proyektni mavhum bo'lishini, ijrochilarning kimligini tinglovchilar bilishini istamas edi. Jurnalistlar ko'pgina ijrochilarning ismlarini aytishib tahmin qilishar edi, lekin mualliflar (Mishel Kretu va Frenk Peterson)ning kimligi, gregorian xorallarining sempl sifatida ishlatilishi tufayli sodir bo'lgan sud jarayonidagina ma'lum bo'ldi. 1993 yilda Kretu, "Sliver" filmninig prodyuserlaridan, filmga to'la soundtrek yozish taklifini rad etadi. Buning o'rniga u, filmda ishlatilgan «Carly’s Song» va «Carly’s Loneliness» qo'shiqlarini yozadi. 1993 yilning dekabrida - «The Cross of Changes» nomli yangi albom chiqadi. Bu albomda, oldindagisidek gregorian xorallari va nayni ovozi ishlatilmagani uchun, albom, muhlislarinig bir qismidan ajraganiga qaramay ajoyib natijalarga erishdi. U ko'pgina davlatlarda platina yoki oltin statusini oldi. Omad zaxirasiga «Return to Innocence» singli katta hissa qo'shadi. 1996 yilda, «Le Roi Est Mort, Vive Le Roi!» (fr. «Qirol o'ldi, Yashasin qirol!») albomi chiqdi. Kretuning g'oyasi shunday edi: uchinchi albom, oldingi ikki albomning muzikal davomchisi bo'lishi kerak edi. Albomdan 3 ta singl chiqarilishi rejalashtirilgan edi, ammo ohirgisi («The Roundabout») 1998 yilda, noma'lum sabablarga ko'ra qoldirildi. The Wounded Tone. The Wounded Tone shvetsiyalik progressive rock guruh. Thin Shoes. Thin Shoes shvetsiyalik Alternative rock guruh. The Mars Volta. The Mars Volta amerikalik progressive rock guruh. At the Drive-In. At the Drive-In amerikalik hardcore guruh. Shiller (nemis guruhi). Shiller (nem. Schiller) — musiqaning Global-Pop va ambient janrida ijod qiluvchi, nemis bastakori Kristofer fon Deylenning (Christopher von Deylen), musiqa guruhi. Avenida Paulista. Avenida Paulista bu San Paulo, Braziliyadagi eng katta va asosiy moliyaviy markazlar joylashgan ko'chadir. Rozett toshi. Rozett toshi — 1799 yil Misrda, Aleksandriyadan uzoq bo'lmagan, Rozetta (hozirda Rashid) shahridan topilgan granit plita. Unda ma'no jihatidan bir xil 3 ta matn bitilgan. Shulardan ikkitasi qadimgi misr tilida, bittasi qadimgi grek tilida. Qadimgi grek tili lingvistlarga yaxshi tanish bo'lgan va ushbu 3 ta matnni taqqoslash bilan misr iyerogliflarini o'rganish boshlanadi. 1802 yildan Rozett toshi Britan muzeyida saqlanadi. (Inv. nomer EA 24). O'lchamlari: 118×77×30 sm; massasi — 750 kg ga yaqin. Bruce Willis. Bryus Uillis, (engl. Walter Bruce Willis, 1955 yilning 19 martida tug'ilgan. Idar-Obershtayn, GFR) — amerikalik kinoaktyor, prodyuser, musiqachi. Gollivudning eng ko'p haq oladigan aktyorlaridan biri. «Die hard» (1988), «Pulp fiction» (1994), «Fifth element» (1997), «Armageddon» (1998), «The Sixth Sense» (1999), «Sin City» (2005) filmlardagi rollari orqali tanilgan. James Wan. Jeyms Van (engl. James Wan) — Avstraliyalik kinorejissyor. "Saw" (o'zb. "Arra") filmidan keyin tanilgan. Arra (film). "Arra" - ("ingl." Saw, "rus." «Пила: Игра на выживание»)— 2004yilda, amerika va avstraliyalik kinoijodkorlar tomonidan yaratilgan, triller janridagi kinofilm. Film premyerasi 2004 yilning 19-yanvarida bo'ib o'tdi. AQSH da 17 yoshdan kichik bo'lmagan shaxslarga (MPAA dan R reytingi berilgan), Rossiyada — 18 yoshdan kichik bo'lmagan shaxslarga ko'rish tavsiya etiladi. Film faqat video prokat uchun chiqarilishi kerak edi, lekin "Sandens" kinofestivali qarorni o'zgartirdi. Triller tomoshabinlarga yoqdi va 29-oktabrda keng prokatga chiqdi. Birinchi Uik-endda film $18 mln to'pladi. Bunda film byudjeti $1,2 mln. Uik-end yakunlanganidan so'ng filmning sikveli chiqishi rejalashtirildi. Qo'l to'pi. Daniyalik o'qituvchi Xolger Nilson Handbol Qo'l to'pi o'yinini yaratganiga 100 yil bo'ldi. U inglizchadan qo'l to'pi ma'nosini beradi. Maydonda har 2 jamoadan 7 o'yinchi qatnashadi. O'yin 15 daqiqadan 2 taym davom etadi. Orada 10 daqida tanaffus beriladi. Gandbol o'yini har qanday to'p, har qanday maydon va hatto ko'cha maydonlarida o'ynasa ham bo'laveradi. Faqat maydon chizig'ida 2-3m hajmdagi darvoza belgilansa kifoya. Mishel Kretu. Mishel Kretu (fr. "Michael Cretu"), yoki (rum. "Mihai Creţu"), yana Curly M.C. nomi bilan ham mashxur - (1957 yilning 18 mayida, Buxarest yonida tavallud topgan.) — ruminiyalik musiqachi, Enigma musiqa proyektining muallifi. Jizzax Davlat pedagogika instituti. Institut sobiq SSSR Ministrlar sovetininng 26.07.1974 yil №605 qaroriga asosan tashkil etilgan. Xalq deputati Sirdaryo(hozirgi Jizzax) viloyat sovetining ijroiya komiteti 21.12.1989 yil №451/27-sonli qaroriga muvofiq unga Abdulla Qodiriy nomi berilgan. Institut o'z faoliyati davomida viloyatimiz, respublikamiz ta'lim tizimiga malakali pedagoglar va ilmiy xodimlar tayyorlab bermoqda. Institutni muvoffaqiyatli tamomlagan sobiq talabalar orasida ko'plab olimlar, xizmat ko'rsatgan o'qituvchilar viloyat, tuman talim tizimining rahbarlari yetishib chiqdi. Institut xalq xo'jaligining turli sohalariga, halq talimi tizimiga kasb-hunar kollejlari, akademik listeylar, davlat boshqaruvi tizimiga ko'plab mutaxassislar yetkazib bermoqda. Institutda hozirgi kunda 18 ta kunduzgi va 7 ta maxsus sirtqi ta’lim yo’nalishlari bo’yicha bakalavrlar va 11 ta mutaxassislik bo’yicha magistrlar tayyorlanmoқda. 8 ta fakultet (shu jumladan Malaka oshirish va qayta tayyorlash fakulteti) va 31 kafedra faoliyat ko’rsatmoqda. Bakalavr bo’yicha 6813 ta (shundan 5776 ta kunduzgi, 1037 ta maxsus sirtqi) talaba, 11 ta magistrlik mutaxassisligida jami 57 ta (2-kurs) talaba tahsil olmoqda. Ularga 527 tadan ziyod professor-o’qituvchilar jumladan, 15 nafar professor va fan doktori, 138 nafar dosent va fan nomzodlari tahsil bermoqda. Institutda hozirgi kunda 31 ta kafedra, 36 ta o’quv laboratoriyasi, 20 ta ixtisoslashgan kabinet, 20 ta xona hozirgi zamon kompyuterlari bilan jixozlangan, 4 ta lingafon kabinet, 4 ta o’quv korpusi, 1 ta 400 o’rinli yotoqxona, Manaviyat markazi, Madaniyat saroyi, 2 ta majlislar zali, 50 dan ziyod fan to’garaklari, 1 ta futbol maydoni, 2 ta voleybol, 2 ta basketbol, 2 ta qo’l to’pi, 2 ta mini futbol maydonchalari, 1 ta ochiq suv havzasi, 1 ta gimnastika maydonchasi, 2 ta zamonaviy standartga javob beradigan yopiq sport zali, Axborot resurs markazi, 4 ta o’quv zallari, “Bobur”nomli sport sog’lomlashtirish oromgohi, 5 ta ovqatlanish shahobchasi faoliyat ko’rsatib kelmoqda. 2008 yil 30 may kuni A.Qodiriy nomli Jizzax davlat pedagogika institutida Xindiston-O’zbekiston aloqalari tadbiri doirasida ilmiy seminar bo’lib o’tdi. O’tkazilgan seminarda Xindistonning O’zbekistondagi elchixonasi siyosiy masalalar bo’yicha kotibi janob Devalning ma’ruzalari tinglandi. Shundan so’ng Xindiston-O’zbekiston hamkorlik aloqalari to’g’risida Jahon iqtisodiyoti va diplomatiya universiteti “Hindiston bilimlari” kafedrasi doktori Jeotsna Bakshi ma’ruza qilib o’tdi. Shundan so’ng institut Ilmiy ishlar prorektori dosent U.Qosimov so’zga chiqib, seminar ishtirokchilariga Xalqaro aloqalar sohasida institutda amalga oshirilgan bir qancha ishlar to’g’risida so’zlab berdi. Jizzax davlat pedagogika instituti bilan chet el xamkorlari o’rtasida professor-o’qituvchilar talabalar almashinuvi yo’lga qo’yilgan. Ukrainaning T.Shevchenko nomidagi Chernigov va P.Ticheni nomidagi davlat pedagogika universitetlari o’rtasida professor-o’qituvchilar va talabalar almashuvi bo’yicha hamkorlik shartnomalari tuzilgan. Birlashgan yadro tadqiqotlari instituti (Rossiya, Dubna shahri) bilan mustahkam aloqa o’rnatilgan. Bugungi kunda institutimiz xodimi D.Jomurodov BYaTI (Rossiya, Dubna shaxri)da shartnoma asosida faoliyat yuritmoqda. (jadvalda kursatilgan) Institutda tahsil olayotgan xorijiy talaba, stajyor, aspirant, doktorant xamda faoliyat ko’rsatayotgan professor-o’qituvchilar yo’q. Turli xalqaro fondlar va tashkilotlar haqida ma’lumotlar to’planib, ular bilan barcha fakultet va kafedralar xabardor etilib kerakli xujjatlar bilan ta’minlanib borilmoqda. 2008 yil 7-14 iyul kunlari Jizzax davlat pedagogika institutiga birgalikdagi o’zaro hamkorlik shartnomasiga asosan Birlashgan Yadro Tadqiqotlari instituti olimlaridan Plexanov Yevgeniy xamda Afanasyev Sergeylar tashrif buyurishdi. Birgalikda olib borilayotgan hamda kelgusida qilinadigan ishlar rejalashtirib olindi. Jizzax davlat pedagogika instituti fizika-astronomiya yo’nalishi talabalarini Birlashgan Yadro Tadqiqotlari institutida magistiraturani davom ettirish masalalari kelishib olindi. Аксиоматика теории множеств. 1- aksioma: to'g'ri chiziq qanday bo'lishidan qat'i nazar, unga tegishli bo'lgan va bo'lmagan nuqtalar yotadi. 2- aksioma: istalgan ikkita har xil nuqqta qanday bo'lishidan qat'i, nazar ulrdan o'tuvchi to'g'ri chiziq mavjud va yagona. 3- aksioma: berilgan to'g'ri chiziqning uchta nuqtasidan biri albatta qolgan ikkitasi orasida bo'ladi. 4- aksioma: to'g'ri chiziq tekislikni ikkita yarim tekislikka ajratadi. agar kesmaning uchlari bir yarim tekislikda yotsa kesma bu to'g'ri chiziq bilan kesishmaydi. agar ikki yarim tekislikda yotsa kesishadi. Jim Carrey. James Eugene «Jim» Carrey'" — ("talaffuzi:" Jim Kerri; 1962-yilning 17-yanvarida, Kanadaning Ontario provinsiyasida, Nyumarketda tugʻilgan) — amerika va kanadalik kinoaktyor, ssenarist, prodyuser. U «Niqob», «Ace Ventura: Uy hayvonlari qidiruvi», «Ace Ventura: Tabiat chaqirgan payt», «Ahmoq va undan ahmoq», «Aldoqchi», «Grinch», «Men, men oʻzim va Irene», «Qudratli Bruce», «Har doim: Ha!» komediyalarida, «Truman tomoshasi», «Oydagi odam», «Kabelchi», «Gʻuborsiz aqlning abadiy yorugʻligi», «23 soni», «Phillip Morris, men seni sevaman» tragediya va trillerlarida suratga tushgan. AQSHda eng koʻp haq oladigan komiklardan biri. Birinchi bosh rol — Mark Kendall. 1999-yildagi «Truman tomoshasi» filmidagi roli uchun birinchi marta «jiddiy» taqdirlangan. 2 ta Oltin Globus olgan. 10 dan ortiq, turli xil MTV Movie Awards sovrinlarining egasi. Ikki marta uylangan, qizi bor. Karlovy Vary. Karlovy Vary (chex. "Karlovy Vary", rus. "Карловы Вары") Chexiya shaharlaridan biri. Era. Era . Era — 1997 yilda multiinstrumentalist Erik Levi (Eric Levi; asl ismi sharifi - Erik-Jak Levisal (Eric Jacques Levisalles)) tomonidan tashkil etilgan musiqa proyekti. Minsk. Minsk (, 1939-yilgacha — "Менск" deb atalgan) — Belorussiya poytaxti, qahramon shahar. Avatar (film). "Avatar" - (ingl. Avatar) — Jeyms Kemeronning fantastik janrdagi filmi. Katta prokatga 2009 yilning 10 dekabrida chiqdi. Butun sonlar. Butun sonlar to'plami - formula_1 Natural sonlar va ularga qarama qarashi sonlar hamda nol birgalikda butun sonlarni tashkil qiladi Monson. Monson — Ispaniyadagi shahar. Maydoni 155.01 km2. Aholisi 17,115 kishidan ortiq. Sonlar o'qi. Sonlar o'qi - cheksiz to'g'ri chiziq. Ernest Rutherford. Ernest Rutherford (talaffuzi: Ernest Rezerford; 1871-yil 30-avgust Spring Gruv, 1937-yil 19-oktabr Kembrij) — ingliz fizigi, kelib chiqishi Yangi Zelandiyalik. Yadroviy fizikasining «otasi» sifatida tanilgan, atomning planetar modelini yaratgan. 1908-yilda Kimyo boʻyicha Nobel mukofoti sovrindori boʻlgan. Bolalik yillari. Rutherford Yangi Zelandiyaning Nelson shahri yaqinidagi kichik Srping Gruv (ing. Spring Groove; hozirgi Brightwater) qishlogʻida tugʻilgan. Otasi — James Rutherford, Onasi — Martha Thompson. Ernest 12 farzandning 4-si boʻlgan. Ilmiy faoliyati. Atom tuzilishi va radioktivlikni tadqiq qilish boʻyicha mashhur ingliz olimi, yadro fizikasining yaratuvchilaridan biri. E. Rutherford London qirollik jamiyati — Angliya fanlar akademiyasining aʼzosi edi, jahondagi turli mamlakatlarning 30 dan ortiq akademiyalari va ilmiy jamiyatlarining faxriy aʼzosi edi. 1908-yilda u radioaktivlikni tadqiq qilishga doir ishlari uchun Nobel mukofoti sovrindori boʻldi. 1898-yilda Rutherford radioaktivlik hodisasini oʻrganishga kirishdi. Uning bu sohadagi birinchi ulkan kashfiyoti uran chiqarayotgan nurlanishning bir jinsli emasligini aniqlash edi. Shunday qilib, fanga radioaktivlik haqida birinchi marta α- va β- nurlar haqidagi tushuncha kirdi. (Alfa yemirilish va Beta yemirilish). Shu yilning oʻzida Rutherford oʻz ilmiy faoliyatini boshlagan Kembrij (Cambridge) dagi Cavendish laboratoriyasini tashlab, Kanadaga koʻchib oʻtdi. Bu yerda u Monreal universitetining professori qilib tayinlanadi. Olimning koʻpgina muhim kashfiyotlari ana shu ilmiy markaz bilan bogʻliq. 1900-yilda u yangi radioaktiv element — Toriy emanatsiyasini kashf etdi. 1901—1903 yillarda ingliz olimi Frederick Soddy bilan hamkorlikda tekshirishlar olib bordi, natijada bir elementning boshqa elementga tabiiy aylanishi kashf etildi va atomlarning radiokativ yemirilish nazariyasi ishlab chiqildi. 1907-yilda Rutherford Angliyaga qaytadi va Manchester universitetida ishlaydi. Bu yerda 1908-yilda u alfa zarraning geliyning ikki marta ionlashgan atomi ekanligini uzil-kesil isbotladi. 1911-yilda Rutherford maqola nashr qilib, unda atomning yadro (planetar) modelini kashf etdi. 1913-yilda Niels Bohr va Henry Moseley ishlari paydo boʻldi, ularning amalga oshishida E. Rutherfordning tadqiqotlari koʻp darajada taʼsir etdi. Nihoyat, 1919-yilda olim elementlarning sunʼiy oʻzgartirish mumkinligi haqidagi xulosaga keladi. E. Rutherford yangi atomistikaning asoschisi boʻldi. Shogirdlari. Oʻz hayotining ohirgi davrida (1919-yildan boshlab) u Cavendish laboratoriyasining direktori edi. Bu yerda u α-zarralar taʼsirida yadro reaksiyalarining ketishini sinchklab oʻrgandi va atom yadrosi modeli haqidagi nazariy tasavvurlarni ishlab chiqdi. Rutherford 1921-yilda neytronning mavjudligini bashorat qildi, uni 1932-yilda Rutherfordning shogirdi James Chadwick kashf qildi. Rutherfordning ilmiy maktabi butun fizika tarixida eng yirik maktablardan biri, yadro fizikasi tarixida esa eng katta maktab boʻldi. E. Rutherford shogirdlari Henry Moseley, James Chadwick va boshqa yirik ingliz olimlarini, shuningdek, Niels Bohr, Otto Hahn va boshqa chet el olimlarini tarbiyalab yetishtirdi. 3 Doors Down. 3 Doors Down 1996 yilda da tuzilgan amerikalik rok guruhi. 50 Cent. Curtis James Jackson III (1977 yil, 6-chi iyulda tug'ilgan) amerikalik repper bo'lib, u ko'proq 50 Cent nomi bilan mashxur. U o'zining "Get Rich or Die Tryin'" (2003) va "The Massacre" (2005) albomlari bilan mashxurlikka erishdi. Yoshlik yillari. Bu 50cent bir jalap va harip buladi. Hugo Boss. Hugo Boss AG - nemis moda va layfstayl uyi bo'lib, u Germaniyaning Metzingen shaxrida joylashgan. Uning faoliyati yuqori sifatli erkak va ayollar kiyimlari ishlab chiqarish bilan bog'liq. U o'z asoschisi - Hugo Ferdinand Boss (1885–1948) nomi bilan atalgan. Hozirda. Jahon bo'ylab, Hugo Boss hozirda 110 mamlakatda joylashgan, 6,100 sotish nuqtalariga ega. Hugo Boss AG dunyo bo'ylab - 330-dan ortiq, boshqa franshizalar esa - 1000-dan ortiq katta va kichik do'konlarga egalik qilishadilar. - Boss Black Erkaklar kiyimi (1970-yillarning boshida tashkil topgan)/ Ayollar kiyimi (2000-chi yilda tashkil topgan)- Boss Orange Erkaklar kiyimi (1999-chi yilda tashkil topgan)/ Ayollar kiyimi (2005-chi yilda tashkil topgan)- Boss Selection Erkaklar kiyimi (2003-chi yilda tashkil topgan)- Boss Green Erkaklar kiyimi (2003-chi yilda qayta tashkil topgan)- Hugo Erkaklar kiyimi (1993-chi yilda tashkil topgan)/ Ayollar kiyimi (1998-chi yilda tashkil topgan) Shu bilan birga, Hugo Boss boshqa bir qancha litseziyalashtirilgan mahsulotlari - atir-upalar, kosmetika, soat va ko'zoynaklar ishlab chiqaradi. 2008-chi yildan boshlab, Hugo Boss Samsung Electronics kompaniyasi bilan uyali telefon va ularga aloqali aksessuarlar ishlab chiqarish borasida shartnoma tuzdi. Bundan tashqari, Hugo Boss o'zining Boss brendi asosisda bolalar kiyimini ishlab chiqarishni ham yo'lga qo'ydi. Angola. Angola, rasmiy nomi - Angola Respublikasi, (Kongo lilida: Repubilika ya Ngola) janubiy-markaziy Afrikadagi davlat bo'lib, u janubdan Namibiya bilan, shimolda Kongo Demokratik Republikasi bilan, va sharqda Zambiya bilan chegaradosh; uning g'arbiy qirg'og'i Atlantika Okeaniga chiqadi. Uning Kabinda eksklav provinsiyasi Kongo Respublikasi va Kongo Demokratik Republikasi bilan chegaradosh. Butan. Butan (Butan Qirolligi) poytaxti - Tximpxu shahri. BMT a'zosi. Induktivlik. Faradeyning elektromagnit induksiya qonuni. Elektromagnit maydonning mavjudligini ingliz fizigi M. Faradey 1921 yildan 1931 yillar davomida o’tkazgan tajribalari asosida o’zining elektromagnit induksiya qonunini kashf qildi. Elektromagnit induksiya hodisasining kashf qilinganligiga yuz ellik yildan ortiq vaqt o’tishiga qaramay, elektrotexnikaning beqiyos rivojlanishi sababli bu hodisa hozirgi kunda yanada muhim ahamiyatga egadir. Hozirgi zamon eng quvvatli elektr energiya generatorlari huddi shu hodisaga asoslanganligi elektrotexnika uchun elektromagnit induksiya hodisasi muhim ekanligining dalilidir. Elektromagnit maydondagi o’tkazgichda hosil b’lgan tokka induksion tok Faradeyning induksion tok hosil bo’lish shartlarini aniqlagan tajribalarni qarab chiqaylik. bunday holda galvanometrning mili bir tomonga og’adi, binobarin induksion tokning yo’nalishi o’zgaradi. X u l o s a: doimiy magnit qanchalik kuchli, uning harakati qancha tez va g’altak o’ramlari qancha ko’p bo’lsa, induksion tokning kuchi shuncha katta bo’ladi. Agar g’altak va doimiy magnitga nisbatan tinch bo’lsa, induksion tok hosil bo’lmaydi. 2. Tinch turgandoimiy magnitga uchlariga galvanometr ulangan g’altak yaqinlashtirilganda yoki uzoqlashtirilganda ham g’altakda induksion tok hosil bo’ladi. Bu holda ham huddi birinchi holdagidek, g’altak o’ramlarini kesib o’tgan induksion tokning hosil bo’lishiga sabab bo’ladi. 3. Yonma-yon qo’yilgan ikki g’altakning birinchisi rheostat orqali batareyaga ulanib, ikkinchisi esa galvanometrga ulangan bo’lsin. Birinchi g’altakdagi tokning kuchi reostat yordamida o’zgartirilgan. Birinchi g’altakdagi tokning kuchi ortishida ham, kamayishida ham induksion tok hosil bo’ladi, biroq uning yo’nalishi o’zgaradi. 4. Agar g’altaklar ichiga temir o’zak o’rnatilsa, induksion tokning hosil bo’lish effekti kuchayadi. Natijada ikkinchi g’altakda kuchliroq tok induksiyalanadi. Bu tajribadan, induksion tokni magnit kuchlanganligi H emas, balki magnit maydon induksiyasi B ning o’zgarishi hosil qilishi kelib chiqadi. Haqiqatan ham, magnit maydon induksiyasi B moddaning nisbiy magnit singdiruvchanligi μ ga bog’liqdir. Yopiq konturda hosil bo’lgan induksion EYuK kontur chegaralangan yuza orqali o’tayotgan magnit induksiya oqimi o’zgarish tezligining teskari ishorasiga teng. Elektromagnit induksiya hodisasi o’tkazgich chegaralangan yuza orqali o’tuvchi magnit induksiya oqimi o’zgargan barcha hollarda sodir bo’ladi. Bu magnit induksiya oqimining qanday yo’l bilan o’zgarishiga bog’liq emas. Agar biror konturdan o’tayotgan tokning kuchi o’zgarsa, tok hosil qilgan magnit maydonning oqimi ham o’zgaruvchan bo’ladi. Magnit induksiya oqimining o’zgarishi esa o’z o’rnida huddi shu konturning o’zida induksion EYuK ni hosil qiladi. Shunday qilib, konturdagi tokning o’zgarishi natijasida konturning o’zida induksion EYuK ning hosil bo’lish hodisasiga o’zinduksiya hodisasi deyilib, induksion EYuK ga esa o’zinduksion elektr yurituvchi kuch deyiladi. Induktivlik (SI) Gn (genri) bilan o’lchanadi. Konturning static induktivligi deb, konturdan bir birlik tok o’tayotganda konturning yuzasi orqali o’tayotgan magnit induksiya oqimiga miqdor jihatidan teng bo’lgan fizik kattalikjka a]ytiladi. Bunda minus ishora tok ortayotgan da o’zinduksiya EYUK tokining yo’nalishi qarama-qarshi, tok kamayayotganda esa tok yo’nalishi bilan bir tomonga yo’nalganligini ko’rsatadi. Shunday qilib, o’tkazgichda hosil bo’lgan o’zinduksiya EYUK o’tkazgichdan o’tayotgan tok kuchining o’zgarish tezligiga proportsionaldir. Konturning dinamik induktivligi deb, konturdan o’tayotgan toknng kuchi vaqt birligida bir birlikka o’zgarganda shun kontuda hosil bo’lgan induksiya EYUK ga miqdor jihatidan teng bo’lgan induksiya EYUK ga miqdor jihatidan teng bo’lgan fizik kattalikka aytiladi. Bunda solenoidning uzunlik birligiga mos kelgan o’ramlar soni, V=Sl esa solenoid hajmi. Shunday qilib, solenoidning induktivligi uzunlik birligiga o’ramlar sonining kvadratiga va solenoid hajmiga proportsional ekan. Induktivlik, uning ta’rifiga binoan, chulg’amdagi tok kuchiga bog’liq emas; biroq solenoidning o’zagi ferromagnit moddadan yasalgan bo’lsa, uning nisbiy magnit singdiruvchanligi magnit maydonning kuchlanganligi H ga va demak, tok kuchi I ga bog’liq bo’ladi. Bunday hollarda L bilan I orasidagi masofa ancha murakkab bo’ladi. Shuning uchun ham o’zakli solenoidlarning induktivligini hisoblashda bog;lanishni e’tiborga olish kerak. Bu formula R qarshilik va L induktivlikka ega bo’lgan zanjirni EYUK bo’lgan tok manbaiga ulashda va undan uzishda zanjirdagi esktratokning vaqtga bog’lanish qonuniyatini aniqlashga imkon beradi. Bu formuladan tok manbaini ulashda zanjirdagi Iy tok kuchiga birdaniga emas, balki asta-sekin erishish ko’rinadi. Ulanish ekstratokning vaqtga bog’lanish grafigi Iy = 12.16. rasmda tasvirlangan: nisbat qancha katta bo’lsa, tokning ortishi shuncha tez bo’ladi. Bu hodisani 12.17. rasmda tasvirlangan tajriba sxemasi yordamida namoyish qilish mumkin. Bu yerda ikkita parallel ulangan tarmoq bo’lib, ulardan biri induktivligi bir necha o’n genri bo’lgan ga’ltak (yuqori kuchlanishli transformatorning ikkinchi chulg’ami), ikkinchisi esa g’altakning qarshiligi ga teng bo’lgan qarshilikdan iboratdir. va - bir xil cho’g’lanma lampalar esa demonstratsion ampermetr rolini o’ynaydi; П – pereklyuchatel bo’lib, tok yo’nalishini o’zgartirishga imkon beradi, B- akkumulyatorlar batareyasi. Zanjir batareyaga ulanganda lampa bir onda yonadi, lampa esa ulash ekstratoki ta’sirida asta sekin, ma’lum vaqt (teskari tartibda) dan keyin birinchi lampadek ravshan yonishini kuzatish mumkin. Batareya tez-tez ulab uzib turilganda lampa shu vaqtlar ichida yonib ulgura olmaydi va o’chig’ligicha qoladi. Zanjirni tok manbai B dan uzishda bo’ladi. U vaqtda (12.21) dan uzilish ekstratoki I o’z vaqt t ga qarab o’zgarishi qomumiyat asosida bajariladi. Bu tenglama EYUK uzib qo’yilgandan keyin tok kuchi eksponensial qonuniyat bilan kamayishini ko’rsatadi. Bunda qancha katta bo’lsa, kuchi shuncha tez kamayadi. Uzilish ekstratoki kuchi Io’z ning vaqt t ga bog’lanish grafigi Io’z =f(t) 12.18-rasmda tasvirlangan. Uzilish ekstratokni 12.19- rasmda ko’rsatilgan tajriba sxemasi yordamida namoyish qilish mumkin. Bu yerda magnitoelektrik sistemsasidagi G galvanometr va katta induktivlikka ega bo’lgan L g’altak akkumulyatorlar batareyasiga o’zaro parallel ulangan. K kalit ulangan holda, galvanometr va g’altakda tok o’ngdan chapga tomon yo’nalgan bo’ladi. Agar K kalit uzilsa, L g’altaklda asosiy tok bilan bir xil yo’nlagan uzilish Ekstrtoki galvanometr milini chpga siljitadi. Sxemada uzilish ekstratokning yo’nalishini punktir mili bilan tasvirlangan. 3.Endi zanjirda ekstrtokni hosil qilgan o’zinduksiya EYUK ni tok manbaining EYUK bilan taqqoslaymiz. Faraz qilaylik, ekstratok hosil bol’lishida zanjirning qarshiligi R0 dan R gacha o’zgarsin. U vaqtda I0= ekanligi nazarga olinib, (12.21) ni quyidagi ko’rinishda yozamiz. Bu formuladan ko’rinadiki, katta L induktivlikka ega bo’lgan zanjirni tok manbaidan uzishda uning qarshiligi juda katta bo’lib qolishi natijasida zanjirda manbaning EYUK ga nisbatan juda katta o’zinduksiya EYUK hosil bo’ladi. Shuning uchun ham induktivlikka ega bo’lgan ayrim qurilmalar (priyomnik, televizor, va shu kabilar) bir onda tok manbaidan uzilganda zanjirda hosil bo’lgan juda katta qiymatli o’zinduksiya EYUK qurilmani ishdan chiqarishi mumkin. Zanjirda hosil bo’lgan juda katta qiymatli o’zinduksiya EYUK uzgich kalit kontaktlari orasida uchqunni yoki yoy razryadni hosil qilib, kalitni eritib yuborishi mumkin. O’zinduksiya EYUK ta’siridan muhofaza qilish uchun uzgich kalitga kondensator parallel ulanadi. Zanjir kalit orqali uzilganda zanjirda hosil bo’lgan katta qiymatli o’zinduksiya EYUK kondensator orqali razryadlanib, uchqun hosil bo’lmaydi. Ko’pgina maqsadlarda, qarshiliklar yasashda, jumlada o’zgaruvchan tok o’lchanadigan ga’ltakni yasashda induktivlik iloji boricha kichik bo’lishi kerak. (L min bo’lshi kerak). Buning uchun, induktivsiz g’altak yasash uchun ikki bukilgan sim olinadi va hosil bo’lgan qo’sh simdan chug’am tayyorlanadi. Bunday qo’sh tolali (bifilyar) g’altaklarni qarama-qarshi tokli ikkita g’altak deb qarash mumkin. Bunday g’altaklarning magnit maydoni deyarli nolga teng bo’lgamligidan ularning induktivligi juda kichik bo’ladi. 1. O’zinduksiya hodisasi. O’zinduksiya hodisasi deb, o’zgaruvchan tokli kontur yaqinidagi konturlarda induksiya EYUKning hosil bo’lishi hodisasiga aytiladi. bunda, M21 –birinchi va ikkinchi konturning geometrik shakli, o’lchamligi va ularning o’zaro joylashishiga, shuningdek, ular joylashgan muhitning nisbiy magnit singdiruvchanligiga bog’liq bo’lgan proportsionallik koeffitsienti bo’lib, unga ikkinchi va birinchi konturning o’zinduktivligi deyiladi. bu yerda, M12- birinchi va ikkinchi konturning o’zaro induktivligi. (12.25) va (12.25a) formulalardagi M21 M12 proportsionallik koeffitsientlari bir xil, ya’ni konturlarning o’zinduktivligi tengdir. Gerodot. Galikarnasslik Gerodot - (Ἡρόδοτος Ἁλικαρνᾱσσεύς, taxminan mil. avv. 484 – 425 yillar.) — qadimgi yunon tarixchisi, yunon-fors urushlari va o'z davrining ko'plab xalqlarini urf-odatlarini ta'riflagan, birinchi to'liq tarixiy traktat "Tarix"ning muallifi. Gerodotning asarlari antik madaniyat uchun katta ahamiyatga ega bo'lgan. Sitseron uni, hayotligidayoq "tarix otasi" deb ataydi. Qimmatli qog'ozlar bozori. Bozor iqtisodiyoti sharoitida tadbirkorlik faoliyati subyektlari, qolaversa, iqtisodiy jarayonlar bilan hamnafaslikda bo‘lgan barcha shaxslar o‘z iqtisodiy manfaatlarini qimmatli qog‘ozlar bozori bilan bemalol bog‘lashi mumkin. Hozirgi kunda barcha sohalar kabi qimmatli qog‘ozlar bozorida ham keng qamrovli islohotlar olib borilmoqda. Joriy yilning 23 iyulida matbuotda e’lon qilingan va kuchga kiritilgan “Qimmatli qog‘ozlar bozori to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasining Qonuni fikrimizning yorqin dalilidir. Mazkur Qonun O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti tomonidan 2006 yil 27 sentabrda imzolangan “Qimmatli qog‘ozlar bozorini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qaror ijrosini ta’minlash maqsadida ishlab chiqilgan va qabul qilingan. Ushbu sohaning nafaqat O‘zbekiston Respublikasida, balki butun MDH davlatlari hududida yangi ekanligini ta’kidlash joiz. Chunki qimmatli qog‘ozlar bozori tadbirkorlik faoliyati yuritishning yangi va serqirra sohasi ekani barobarida, katta daromad manbai bo‘lish imkoniyatiga ham ega. Davlat tomonidan ushbu sohaning qonun yo‘li bilan tartibga solinishi ko‘pgina muammolarning oldini olishi bilan birgalikda sohaning tartibli rivojlanishi uchun ham yo‘l ochib beradi. Ushbu Qonun qabul qilingunga qadar qimmatli qog‘ozlar bozoridagi munosabatlarni tartibga soluvchi “Qimmatli qog‘ozlar va fond birjasi to‘g‘risida”gi, “Qimmatli qog‘ozlar bozorining faoliyat ko‘rsatishi mexanizmi to‘g‘risida”gi, “Qimmatli qog‘ozlar bozorida depozitariylar faoliyati to‘g‘risida”gi, “Qimmatli qog‘ozlar bozorida investorlarning huquqlarini himoya qilish to‘g‘risida”gi qonunlar mavjud edi. Mamlakatimiz qimmatli qog‘ozlar bozorini tartibga soluvchi normalarning turli qonun hujjatlarda aks ettirilishi, muayyan bir holatda, ularning o‘rganilishi va anglab yetilishini qiyinlashtirar, o‘z navbatida qimmatli qog‘ozlar bozori ishtirokchilari uchun ko‘plab tushunmovchiliklarni keltirib chiqarar edi. Bundan tashqari, jahon qimmatli qog‘ozlar bozori jadallik bilan rivojlanar ekan, yuqorida sanab o‘tilgan qonunlarning aksariyat qoidalari zamonaviy talablarga, xorijiy moliyaviy bozorlarga qo‘shilish shartlariga mos kelmas edi. Shu bois, qimmatli qog‘ozlar bozori ishtirokchilari uchun qulay sharoit yaratish, ushbu sohada huquqiy tartibga solishning yaxlitligini va tizimliligini ta’minlash maqsadida yagona Qonun qabul qilindi. Ushbu Qonun qimmatli qog‘ozlar bozorining barcha ishtirokchilari tomonidan axborotlarni ochish majburiyatini belgilash; qimmatli qog‘ozlarga bo‘lgan huquqlarning takroran hisobga olinishini bartaraf qilish; ilgari chiqarilgan naqd korporativ qimmatli qog‘ozlarni naqdsiz shaklga o‘tkazish va ularni keyinchalik faqat naqdsiz shaklda chiqarish; qimmatli qog‘ozlar bozorida professional faoliyat turlarini qo‘shib olib borishga bo‘lgan alohida cheklanishlarni bekor qilish, hamda tegishli litsenziyalarga ega bo‘lgan investitsiya maslahatchilariga, muayyan qimmatli qog‘ozlarni xarid qilish yoki sotish bo‘yicha tavsiyanomalar berish; mazkur sohani tartibga soluvchi qonun hujjatlarida qayta takrorlanadigan qoidalarni bartaraf qilish kabi muhim qoidalarni nazarda tutadi. Shunga ko‘ra, Qonun 64 modda va 9 ta bobdan iborat tarkibda qabul qilingan bo‘lib, ular asosan qimmatli qog‘ozlar bozori to‘g‘risidagi umumiy tavsifiy qoidalar, qimmatli qog‘ozlarni muomalaga chiqarish qoidalari, qimmatli qog‘ozlarni joylashtirish va ularning muomalasini amalga oshirish masalalari, qimmatli qog‘ozlar bozorida professional faoliyat asoslari, qimmatli qog‘ozlarga bo‘lgan huquqlarni hisobga olish, qimmatli qog‘ozlar bozorida axborotni oshkor qilish, qimmatli qog‘ozlar bozorini tartibga solish, qimmatli qog‘ozlar bozorining ishtirokchilarining huquq, majburiyatlari va javobgarligi kabi masalalarni o‘z ichiga olgan. Qonunning 3-moddasida aossiy tushunchalarning tavsifi yoritilgan bo‘lib, ulardan qonunchilik va amaliyotda ifodasini topganiga ko‘p vaqt bo‘lmaganlari sifatida veksel, depo hisobvarag‘i, deponent, obligatsiyalar, fond birjasi, qimmatli qog‘ozlarga doir fyuchers, qimmatli qog‘ozlar emissiyasi, qimmatli qog‘ozlarning hosilalari kabi yangi keltirilgan tushunchalarni ajratib ko‘rsatish mumkin. Qonunga ko‘ra, veksel deb veksel beruvchining yoki vekselda ko‘rsatilgan boshqa to‘lovchining vekselda nazarda tutilgan muddat kelganda veksel egasiga muayyan summani to‘lashga doir shartsiz majburiyatini tasdiqlovchi noemissiyaviy qimmatli qog‘oz tushuniladi. O‘z navbatida esa depo hisobvarag‘i deganda deponentning qimmatli qog‘ozlarini saqlash va qimmatli qog‘ozlarga bo‘lgan huquqlarni hisobga olish uchun mo‘ljallangan depozitariyning hisobga olish reyestrlaridagi yozuvlar majmui tushunilishi lozim. Yana fond birjasi tushunchasi ostida ochiq va oshkora birja savdolarini oldindan belgilangan vaqtda va belgilangan joyda belgilangan qoidalar asosida tashkil etish hamda o‘tkazish orqali faqat qimmatli qog‘ozlar savdosi uchun sharoitlar yaratuvchi yuridik shaxs nazarda tutiladi. Yana shu kabi boshqa tegishli tushunchalar ham ushbu Qonunda o‘z tavsifini topgan. Qimmatli qog‘ozlarning muomalasi, ular bilan ishlash, ulardan ko‘zlangan maqsadlarga erishish, ya’ni daromad olish albatta ularni chiqarishdan boshlanadi. Qonunning 4-moddasiga binoan, qimmatli qog‘ozlar chiqarilish shakliga ko‘ra blankalar tarzida hujjatli va depozitariylarning hisobga olish registrlaridagi yozuvlar tarzida hujjatsiz bo‘lishi mumkin. Albatta, emissiyaviy qimmatli qog‘ozlarning chiqarilishi uchun asos sifatida tegishli tartibda qabul qilingan qaror xizmat qilishi mumkin. Ushbu qarorni Qonunning 5-moddasiga asosan emitent, ya’ni ta’sischi va muomalaga kirituvchi chiqaradi. Qonunning 6-moddasiga asosan ushbu qaror tegishli tartibda davlat ro‘yxatidan o‘tkazilganidan keyingina kuchga kiradi. Qonunda keltirilgan yangi holatlardan yana biri – emissiyaviy qimmatli qog‘ozlarning chiqarilishini davlat ro‘yxatidan o‘tkazish chog‘ida emitent mazkur chiqarilishdagi emissiyaviy qimmatli qog‘ozlar nominal qiymatining 0,01 foizi miqdorida respublika budjetiga yig‘im to‘lashidir. Zero bu to‘lov hajmi ushbu Qonun qabul qilinguniga qadar 0,1 foizni tashkil etardi. Bu albatta, ushbu bozor ishtirokchilari uchun berilgan imtiyozdir. Qonunning yangi jihatlari 19-moddada qimmatli qog‘ozlar bozorining professional, ya’ni doimiy tartibda faqat shu faoliyat bilan shug‘ullanuvchi ishtirokchilari ro‘yxati berilganligi misolida ham ko‘rinadi. Ular asosan investitsiya vositachisi (broker, diler), investitsiya maslahatchisi, investitsiya fondi, investitsiya aktivlarini ishonchli boshqaruvchi, depozitariy, hisob-kitob-kliring palatasi, transfer-agent, qimmatli qog‘ozlarning birjadan tashqari savdosi tashkilotchisi kabilardan iborat bo‘lishi mumkin. Qimmatli qog‘ozlar bozori ishtirokchilari bilan birgalikda yangi kirib boruvchilar uchun qulayliklar yaratish hamda ularning faoliyati xavfsizligini ta’minlash maqsadida Qonun bilan sohadagi tegishli ma’lumotlarning ochiq va oshkora ekanligi, bundan tashqari, tegishli axborotlarning qonun hujjatlarida belgilangan tartibda sir saqlanishiga oid holatlar Qonunning oltinchi bobida aks etgan. Qonunning 38-moddasiga asosan, bu sohadagi axborot ochiq va oshkora bo‘lib, qonunda belgilangan hollar esa istisno sifatida qabul qilinishi mumkin. Tegishli hollarda bu sohadagi vakolatli davlat organi, qimmatli qog‘ozlar bozori ishtirokchilari, shu jumladan kichik korxonalar va mikrofirmalar axborotni ommaviy axborot vositalarida e’lon qilish hamda hisobotlar, ma’lumotlar va boshqa axborot taqdim etish orqali oshkor qilib borishi belgilangan. Shu tariqa, mamlakatimizda qimmatli qog‘ozlar bozorining qonun yo‘li bilan tartibga solinishi avvalo bu sohada tartibni vujudga keltiradi, qolaversa, ushbu sohani tegishli hollarda nazorat qilish hamda qimmatli qog‘ozlar bozori ishtirokchilarining huquq va manfaatlarini himoya qilishni osonlashtiradi. Francesco Totti. Francesco Totti ("talaffuzi: Franchesko Totti"; 1976-yil 27-sentabr kuni Rim, Italiyada tugʻilgan) — professional italiya futbolchisi. Billiard. Billiard (, — shar) — gorizontal yuzasiga movut qoplangan to'g'ri to'rtburchak stol, shuningdek shu stolda o'ynaladigan o'yin. Billiard Hindiston va Xitoyda kelib chiqqan. XVI—XVIII asrlarda Yevropa (Fransiya)da tarqaldi. Billiard stolining to'rt burchagi va ikki yonining o'rtasi teshik bo'lib, teshiklarga to'r xaltacha osilgan. Billiard o'yinida fil suyagidan yoki mastikadan qilingan shar (diametri 61-61,5 mm), pishiq yog'ochdan yasalgan tayoqcha — kiy (uzunligi 140-150 sm) bilan urib teshikka tushiriladi. Ikki yoki to'rt kishi tarafma-taraf bo'lib o'ynaydi. Hozirgi vaqtda "amerikancha", "ruscha", "snuker" o'yinlari keng tarqalgan. O'zbekistonda 1989-yil Billiard sporti federatsiyasi tuzilgan. O'zbekiston chempionligi va kubogi uchun musobaqalar muntazam o'tkaziladi. Bu musobaqalarda Rustam Usmonov bir necha bor g'olib chiqqan. O'zbekistonlik Dmitriy Xan (marhum) Vengriyada o'tkazilgan musobaqada jahon chempioni unvoniga sazovor bo'lgan (1996). Maksim Fadeyev. Maksim Aleksandrovich Fadeyev - (1968-yilning 6-mayida, Kurgan shahrida tug'ilgan. Rossiyalik prodyuser, honanda, musiqachi. Biografiyasi. Maksim yoshligidanoq musiqa maktabiga bora boshladi. 12-13 yoshida bas-gitarada o'ynashni o'rgandi. Maktabdan so'ng musiqa bilim yurti ga, birdaniga 2 - xor dirijyorligi va fortepiano fakultetlariga o'qishga kirdi. Vaqt o'tgach akustik gitarada o'ynashni ham o'rgandi. 17 yoshidan qo'shiq yoza boshladi. Ularning eng mashxuri «Singan shisha ustida raqsga tush» («Танцуй на битом стекле») deb nomlanadi. Aynan o'sha vaqtdan boshlab u musiqaga qiziqishi uyg'ondi. Yoshligida mashinasoz-quruvchilar qoshidagi mahalliy musiqiy guruxi, so'ngra «Konvoy» guruhida ijod qildi. Aynan shu guruh bilan u konsert berib minglab qishloqlarda bo'ldi, diskotekalarda o'ynadi. 1989-yilda, «Yurmala-89» konkursida ishtirok etish uchun jo'natiladi. Yekaterinburg va Moskvadagi mahalliy saralash bosqichini osonlik bilan o'tadi. Ayni vaqtda konkurs «Yalta-90» ga aylanib ketdi, bu yerda Maksim 3-o'rinni egallaydi. Bu chiqishi evaziga uni mukofotlashadi, chiqishini esa televideniyedan ko'rsatishadi. Vaqt o'tishi bilan Maksimning talanti unga mashxurlikni keltira boshladi, ammo honandalik emas bastakorlik sohasida - u reklamada qo'llaniladigan jingl, musiqalar uchun buyurtma oladi. Shoumen Sergey Krilov Maksimni Moskvaga taklif qilib, unga yordam berishini aytadi. Omsk va Yekaterinburgda bir muddat yashab, 1993-yilda Moskvaga ko'chib o'tadi. Bu yerda u taniqli musiqachilarga aranjirovka qiladi: Larisa Dolinaga, Valeriy Leontyevga, Vyacheslav Malejikka. Linda, Germaniya. 1993 yilda Fadeyevning, keyinchalik Linda nomi bilan mashxur bo'lgan Svetlana Geyman bilan hamkorligi boshlanadi. Ularning ijodiy hamkorligi 1999 yilgacha davom etdi va Maksimning prodyuser sifatida katta yutug'i bo'ldi. Ushbu loyiha bilan parallel ravishda Maksim Germaniyaga ko'chadi va kino uchun musiqa yozishni boshlaydi. 5 ta filmga musiqa yozildi va Oil Plant musiqiy guruhi tashkil etildi. Keyinchalik Chexiya va «Triumf» filmi. Uning «Total», «Monokini» musiqiy guruxlari aynan shu paytda, keyinchalik Glyuk'oza paydo bo'ladi. Yulduzlar fabrikasi, televideniye. С 2002 года начинается работа в напряженной и изматывающей гонке «Фабрика звезд-2». Макс приглашен самим главой Первого канала Константином Эрнстом. Неожиданным и неприятным открытием стали обилие интриг и лжи в телевизионной тусовке. Благодаря этому шоу были открыты прославившиеся впоследствии певцы: Елена Темникова, Юлия Савичева, Иракли, Нарцисс Пьер. Юлия Савичева представляла Россию на международных конкурсах Worldbest-2004 и Евровидение-2004, Елена Темникова представляла Россию на международном конкурсе Евровидение-2007 в составе группы Serebro. Prodyuserlik markazi. "Serebro" guruhining Yevrovideniyeda chiqishidan so'ng, Maksim o'zinig prodyuserlik markazini ochadi. Bu markaz turli hildagi loyihalar bilan shug'ullanadi. Bundan tashqari u, "Yulduzlar fabrikasi-5" shousining so-prodyuseri hamdir. O'zinig bir qator misiqiy albomlari bor («Танцуй на битом стекле», «Ножницы», «Нега», «Триумф»). Alisher navoiy g`azallari. Qaro ko'zum, kelu mardumlug' emdi fan qilg'il, Ko'zum qarosida mardum kibi vatan qilg'il. Yuzung guliga ko'ngul ravzasin yasa gulshan, Qading niholig'a jon gulshanin chaman qilg'il. Itingg'a g'amzada jon rishtasin rasan qilg'il. Firoq tog'ida topilsa tufrog'im, ey charx, Xamir etib yana ul tog'da ko'hkan qilg'il. Sochingni boshdin-ayog' chin ila shikan qilg'il. Xazon sipohiga, ey bog'bon, emas mone' Bu bog' tomida gar ignadin tikan qilg'il. Yuzida terni ko'rub o'lsam, ey rafiq, meni Gulob ila yuvu gul bargidin kafan qilg'il. Navoiy, anjumani shavq jon aro tuzsang, Aning boshog'lig' o'qin sham'i anjuman qilg'il. Orazin yopqach ko'zumdin sochilur har lahza yosh, O'ylakim paydo bo'lur yulduz, nihon bo'lg'ach quyosh. Qut bir bodomu yerim go'shan mehrob edi, G'orati din etti nogah bir baloliq ko'zu qosh. Bu damodam ohim ifsho aylar ul oy ishqini, Subhnung bot-bot dami andog'ki aylar mehr fosh. Bo'sae qilmas muruvvat, asru qattiqdur labing, Desam og'zi ichra aytur la'l ham bor nav' tosh. Novaking ko'nglimga kirgach jon talashmoq bu ekin, Kim qilur paykonini ko'nglum bila jonim talosh. Umri jovid istasang fard o'lki, bo'ston Xizridur, Sarvkim da'b ayladi ozodaliq birla maosh. Qoshi ollinda Navoiy bersa jon, ayb etmangiz, Gar budur mehrob, bir-bir qo'ygusidir barcha bosh. O`n sakkiz ming olam oshubi agar boshindadur, Ne ajab, chun sarvinozim o`n sakkiz yoshindadur. Desa bo`lg`aykim, yana ham o`n sakkiz yil husni bor, O`n sakkiz yoshina muncha fitnakim boshinadur. O`n sakkiz yil dema, yuz sakson yil o`lsa, uldurur, Husn shohi, ul balolarkim, ko`zu qoshinadur. Hayrat etmon husni naqshidaki, har hayratki, bor, Tan anga siymu ichina tosh muzmar ko`nglidin, Aqlg`a yuz hayrat, ul oyning ichu toshinadur. May ketur, ey mug`ki, yuz hayrat aro qolmish Masih, Bul ajablarkim, bu eski dayr xuffoshindadur. To Navoiy to`kti ul oy furqatidin bahri ashk, Har qachon boqsang, quyosh aksi aning yoshindadur. Ko'rgali husnungni zoru mubtalo bo'ldum sanga, Ne balolig' kun edikim, oshno bo'ldum sanga. Har necha dedimki kun-kundin uzay sendin ko'ngul, Vahki, kun-kundin batarrak mubtalo bo'ldum sanga. Men qachon dedim: "Vafo qilg'il manga" zulm aylading, Sen qachon deding: "Fido bo'lg'il manga" bo'ldim sanga. Qay pari paykarga dersen telba bo'ldung bu sifat, Ey pari paykar, ne qilsang qil manga, bo'ldum sanga. Ey ko'ngul, tarki nasihat aylading ovora bo'l, Yuz balo yetmaski, men ham bir balo bo'ldum sanga. Jomi Jam birla Xizr suyi nasibimdur mudom, Soqiyo, to tarki joh aylab gado bo'ldum sanga. G'ussa changidin navoe topmadim ushshoq aro, To Navoiydek asiru benavo bo'ldum sanga. Lablaringkim hayf erur teng tutmoq oni qand ila, Sindirur yuz qand bozorini shakkar xand ila. Toki hayronmen senga nomus ila itmish ko'ngul, Telba yanglig'kim, qochar el g'ofil o'lg'ach band ila. Odam ul soatki jannat ichra avlodin ko'rar, Ne quvong'ay dam-badam sen nozanin farzand ila. Qo'y nasihat, zohido, o'tlug' damimdin vahm qil, Telba it imkoni yo'qturkim, sog'alg'ay pand ila. Hojatingni elga arz etmakka hojat bo'lmasun, Xush chiqishsang lahzani bu zori hojatmand ila. Lablaring hajrinda yur parkandkim bo'lmish ko'ngul, La'l erur mahlul qon o'rnig'a har parkand ila. Chun Navoiy ko'ngli sindi, emdi lutfing ne asig'? Kim ushatsa shishani bitmas yana payvand ila. Oshiq o'ldum, bilmadim yor o'zgalarga yor emish, Olloh-olloh, ishq aro mundoq balolar bor emish. Qaddig'a el mayli bo'lg'ondin ko'ngul ozurdadur, Ul alifdin zorlarning hosili ozor emish. Elga novak urdi, men o'ldim erur bu turfakim, Jonim etgan resh el bag'rig'a kirgan xor emish. Rishtakim, muhlik yaram og'zig'a tiktim angladim, Kim kafan jinsi qirog'idin suvurgan tor emish. Ko'yi devoridin og'riq tang'a tushgan soyadek, Sel g'amidin emdi soya o'rnig'a dildor emish. Jong'a taxvif ayladim tig'i halokidin aning, Bilmadim bu ishdin ul o'lguncha minnatdor emish. Ey Navoiy, xo'blarni ko'rma osonlig' bilan, Kim biravkim soldi ko'z, uzmak ko'ngul dushvor emish. Qon yutub umri jahon ahlida bir yor istadim, Lekin ul kamrak topildi, garchi bisyor istadim. Kimga kim jonim fido aylab sog'indim dam-badam, Ermas erdi yorliqda chun vafodor istadim. Bilmadim olam elida yo'qturur mutlaq vafo, Vahki, umri ulcha yo'qtur sog'inib yor istadim. Ulki, topilmas bashar jinsida vah g'aflat ko'rung, Kim pari xaylida men devonai zor istadim. Sirri ishqimni ko'ngul ko'z birla fosh etmak ne tong, Qalbu tardomanni men chun sohib asror istadim. Shayx birla xonaqahdin chun yorug'luq topmadim, Dayr piri xizmatig'a ko'yi xammor istadim. Ey Navoiy, chun rafiqi topmadim, bu g'ussadin, Meni men istagan o'z suhbatiga arjumand etmas, Meni istar kishining suhbatin ko'nglum pisand etmas. Ne bahra topqamen andinki, mendin istagay bahra, Chu ulkim bahrai andin tilarmen bahramand etmas. Netay huru pari bazminki, qatlim yo hayotimg'a, Ayon ul zahr chashm aylab nihon, bu no'shxand etmas. Kerakmas oy ila kun shaklikim, husnu malohatdin, Ichim ul chok-chok etmas, tanim ul band-band etmas. Kerak o'z chobuki majnunvashi qotil shiorimkim, Buzug' ko'nglumdin o'zga yerga javloni samand etmas. Ko'ngul uz charx zolidin, firibin yemakim, oxir Ajal sarrishtasidin o'zga bo'ynungg'a kamand etmas. Ul oy o'tlug' yuzin ochsa, Navoiy tegmasun deb ko'z, Muhabbat tuxmidin o'zga ul o't uzra sipand etmas. Kecha kelgumdir debon ul sarvi gulro' kelmadi, Ko'zlarimga kecha tong otquncha uyqu kelmadi. Keldi jon og'zimg'avu ul sho'xi badxo' kelmadi. Orazidek oydin erkanda gar etti ehtiyot, Kimsa bormukim anga ko'rganda kulgu kelmadi. Ko'zlarindin necha suv kelgay deb o'lturmang meni, Kim bori qon erdi kelgan bu kecha suv kelmadi. Tolibi sodiq topilmas, yo'qsakim qo'ydi qadam, Yo'lg'akim avval qadam ma'shuqa o'tro' kelmadi. Ey Navoiy, boda birla xurram et ko'nglung uyin, Ne uchunkim boda kelgan uyga qayg'u kelmadi. Jong’a chun dermen: «Ne erdi o’lmakim kayfiyati?» Derki: «Bois bo’ldi jism ichra marazning shiddati». Jismdin so’rsamki: «Bu za’fingg’a ne erdi sabab?» Der: «Anga bo’ldi sabab o’tluq bag’irning hirqati». Chun bag’irdin so’rdum, aytur: «Andin o’t tushti manga Kim, ko’ngulga shu’la soldi ishq barqi ofati». Ko’ngluma qilsam g’azab, ayturki: «Ko’zdindur gunah, Ko’rmayin ul tushmadi bizga bu ishning tuhmati». Ko’zga chun dermenki: «Ey, tardomani yuzi qaro, Sendin o’lmish telba ko’nglumning baloyu vahshati». Yig’lab aytur ko’zki: «Yo’q erdi manga ham ixtiyor Ki, ko’rundi nogahon ul sho’xi mahvash tal’ati». Ey Navoiy, barcha o’z uzrin dedi, o’lguncha kuy Kim, sanga ishq o’ti-o’q ermish azalning qismati. Xil’atin to aylamish jonon qizil, sorig’, yashil, Shu’layi ohim chiqar har yon qizil, sorig’, yashil. Gulshan ettim ishq sahrosin samumi ohdin Kim, esar ul dasht aro har yon qizil, sorig’, yashil. Tobdonning aksidek alvon qizil, sorig’, yashil. Orazu xoling bila xatting xayolidin erur Ko’zlarimning ollida davron qizil, sorig’, yashil. La’lgun may tutqil oltun jom birla sabzada Kim, bulardin yaxshi yo’q imkon qizil, sorig’, yashil. Faqr aro berangliq dushvor erur behad, valek Xirqada tikmak erur oson qizil, sorig’, yashil. Ey Navoiy, oltinu shingarfu zangor istama, Bo’ldi naming rangidin devon qizil, sorig’, yashil. Vodiyi hijron ila dashti fanoda istangiz. Vomiqu, Farhodu Majnundeklar ul vodiy aro Bo'lsalar paydo, meni ham ul aroda istangiz. Yuz alarning ishqicha dardu, balou g'ussag'a Tolib el boshig'a kelgan mojaroda istangiz. Boxabar bo'lmoq meni yuzi qaroda istangiz. Ko'nglim ul zulf ichradur, zinhor ishqim sharhini Istamang men telbada, ul mubtaloda istangiz. Nuqta yanglig'kim, vafo uzra qilur kotib raqam, Ishq o'tining dog'ini ahli vafoda istangiz. Og'zi shavqidin Navoiy itti, oni istar el, Yo adam dashtida, yo mulki fanoda istangiz. Ko'yida itti ko'ngul, vah, qachon ul Qani maykim, chu ichib mast o'lsam, Buyuk matematiklar. Xorazmiyning to‘liq ismi Muhammad ibn Muso al-Xorazmiy, uning tug‘ilgan va vafot etgan yillari haqida aniq maʼlumotlar saqlanib qolmagan. U O‘rta Osiyolik mashhur matematik va astronom. Baʼzi manbalarda ko‘rsatilishicha, Xorazmiy Xorazm (Xiva) da 783 yilda tug‘ilib, 850 yilda Bog‘dod (Iroq)da vafot etgan.Xorazmiyning tarjimai holi bilan shug‘ullangan olimlarning u qanday oilada tug‘ilganligi, dastlabki maʼlumotni kimdan, qayerda olganligi to‘g‘risidagi qarashlari turlicha. Masalan, T.I.Raynov «Vyelikiye Ucheniye Uzbekistana» («O‘zbekistonning buyuk olimlari») nomli kitobida: «Afsuski, al-Xorazmiyning taʼlim tarbiyasi haqida hech narsa maʼlum emas. U bilimni o‘z uyida olganmi yoki boshqa yerda olganmi, buni aytish qiyin. Ehtimol, u o‘qishni Xorazmda boshlab, uni… Bog‘dodda tugallagandir», — deb yozadi. «Xorazmiy o‘qish, yozish va sanashni mahalliy diniy maktab — madrasada o‘rgandi. U shaharda birinchi o‘quvchi edi. U ilmiy masalalarni o‘z o‘qituvchilaridan yaxshiroq tushunar, juda ko‘p o‘qir, o‘z ustida tinimsiz ishlar, madrasaning majburiy darsliklari bilan chegaralanib qolmas edi…». Bu aytilganlardan Xorazmiy buyuk isteʼdod egasi egani ko‘rinadi. Ammo uning yoshlik davri, Xorazmni arablar zabt etgan, Xorazm o‘z boshidan tushkunlikni kechirayotgan davrga to‘g‘ri keladi. «Qutayba ibn Muslim al-Bohiliy xorazmliklarning kitoblarini halok etib, bilimdonlarini o‘ldirib, kitob va daftarlarini kuydirgani sababli, ular savodsiz bo‘lib qolib, o‘z ehtiyojlarida yodlash quvvatiga suyanadigan bo‘ldilar». Shu sababli bo‘lsa kerak Xorazmiy VIII asr oxirida Bog‘dodga keladi. Bu asrning o‘rtalarida davlat boshiga abbosiylar kelgan va sharqiy arab xalifaligida hayot o‘z iziga tusha boshlagan edi. Bog‘dodga turli kasb egalari, olimlar to‘plana boshlagan. Fanning rivojlanishi Xorun ar-Rashid (786—809) va uning o‘g‘li al-Mo‘min xalifalik qilgan (813—833) davrga to‘g‘ri keladi. Al-Maʼmun Bog‘dodda «Bayt al-hikmat» («Donishmandlar uyi»)ni qurdiradi. «Donishmandlar uyi» qoshida yaxshi johozlangan rasadxona va boy kutubxona bo‘lgan. Uni o‘z davrining Fanlar Akademiyasi deb atash mumkin edi. Xorazmiy Bog‘dodga kelgach, ilmiy tekshirish ishlari bilan shug‘ullanadi. Qadimni yunon matematiklari Yevklid, Arximed va Apolloniylarning hamda qadimgi hind astronom va matematiklarining ishlarini qunt bilan o‘rganadi. Uning Bag‘doddagi dastlabki ishi hindlarning «Sindxanta» nomli astronomik asarining arabcha tarjimasini tahrir qilish bo‘lgan. Tez orada Xorazmiy matematika, astronomiya, geografiya, tarix va tabobat ilmi bo‘yicha butun O‘rta Sharqda shuhrat qozondi. U «Bayt al-hikmat»dagi kutubxona, rasadxona va barcha ilmiy tekshirish ishlariga rahbarlik qildi. Agar «Donishmandlar uyi» ni Fanlar Akademiyasi desak, u holda Xorazmiy o‘sha Akademiyaning prezidenti lavozimida edi. Maʼlumki, arablar zabt etgan mamlakatlardan chiqqan olimlar o‘z asarlarini arab tilida yozishgan. Xorazmiy ham o‘zining arifmetika, algebra, astronomiya, geografiya, tarix, tibbiyot va boshqa sohalarga doir asarlarini arab tilida yozgan, chunki bu davrda Yaqin va O‘rta Sharqda fan tili arab tili edi. Xorazmiyning matematikani rivojlantirishga qo‘shgan hissasi beqiyos. Uning «Hind hisobi» nomli risolasi o‘nli sistema raqamlari (0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9) ga bag‘ishlangan. Xorazmiy Hindistonda kashf etilgan bu raqamlarni soddalashtirgan va birinchi bor arab tilida bayon etgan. Bu raqamlar XI asrda Xorazmiyning risolasi tufayli hindlardan arablarga, keyinroq Yevropaga o‘tgan. Xorazmiy algebra fanining asoschisi hisoblanadi. «Algebra» termini uning «Al-jabr val-muqobala» nomli asaridagi «al-jabr» so‘zining lotincha yozilishidan kelib chiqqan. Bu asarida Xorazmiy birinchi bo‘lib, chiziqli va kvadratik tenglamalarni sinflarga ajratdi va ularni yechish usullarini ko‘rsatib berdi. Matematikadagi «algoritm» termini ham Xorazmiyning nomi bilan bog‘liq, u «al-Xorazmiy» yoki lotincha «Algoritm» so‘zidan kelib chiqqan. Xorazmiy o‘rta asr Sharqida yaratilgan eng birinchi zij — matematik va astronomik jadvallarning muallifi. U geografiyaga doir «Yer surati» nomli asar yozgan. Bu asar Xorazmiy tomonidan chizilgan bir nechta karta va unga yozilgan sharhlardan iborat. Amerikalik sharqshunos D.Sarton Xorazmiyning «Barcha zamonlarning eng buyuk matematiklaridan biridir» deb taʼriflagan. Abul Abbos ibn Muhammad ibn Kasir Fargʻoniy (861 yil Bagʻdodda vafot etgan) — buyuk astronom, matematik va geograf. Oʻrta asr Yevropa ilmiy adabiyotida uni Alfraganus deb ataganlar. Fargʻoniy arab xalifaligining Bagʻdod va Damashq shaharlarida IX asrda yashagan. U Bagʻdodda Xorun ar-Rashidning oʻgʻli al-Maʼmun hukmronligi (813—833) davrida Oʻrta Osiyolik olimlar Muhammad ibn Muso Xorazmiy, Abbos ibn Saʼid Javhariy va boshqalar bilan birga ishlagan. Ular dastlab yunon olimlarining asarlarini arab tiliga tarjima qilishgan, keyin esa oʻzlari mustaqil asarlar yaratishgan. Xalifa al-Maʼmun 829 yil Bagʻdoddagi «Bayt al-hikmat» («Donishmandlar uyi») qoshida, 832 yil Damashqda rasadxona (observatoriya) qurdirgan. Bu rasadxonalarda muntazam ravishda kuzatuv ishlari olib borilgan. Ularda Fargʻoniy ham faol qatnashgan, kuzatuvlarning natijasini «Al-Maʼmunning tekshiilgan jadvallari» nomi bilan kitob holiga keltirgan. Bu astronomik jadvallarni aslida faylasuf al-Kindiy oxiriga yetkazishi zarur edi, ammo u xalifa Mutavakkil (846—862)ning gʻazabiga uchrab qatl qilinganidan soʻng uni davom ettirish va oxiriga yetkazish Fargʻoniyga qolgan. Fargʻoniy bu vazifani muvaffaqiyatli hal etgan. Fargʻoniyning birinchi mustaqil asari «Astronomiyaga kirish» deb ataladi. Bu asarda u oʻzigacha yashagan astronomlarning ishlarini tartibga solib, izchil bayon etadi va ularda uchraydigan baʼzi kamchiliklarni tanqid qiladi. Shu asari bilan Fargʻoniy oʻzining yetuk astronom ekanini koʻrsatgan. Fargʻoniy avvalroq astronomiyani chuqur egallaganini isbotlab, 812 yil Quyosh tutilishini oldindan aytib bergan edi. Fargʻoniyning bunday yutuqlarga erishishida uning qunt bilan qadimgi yunon matematikasi va astronomiyasini oʻrganishi bilan birga hamkasb doʻstlarining ham xizmati katta boʻldi. «Bayt al-hikmat»da Fargʻoniy bilan birga, Xorazmiy va Javhariydan tashqari, IX asrning mashhur matematik va astronomlari Muso ibn Shokir oʻgʻillari — Muhammad, Ahmad va al-Hasan («Banu Muso») ishlaganlar. Fargʻoniy Muso oʻgʻillari bilan Qizil dengiz yaqinidagi Sanjor va Kufa sahrosida kuzatuvlar olib borgani haqida maʼlumotlar saqlanib qolgan. Fargʻoniyning yana bir asari «Osmon harakatlari va astronomiya fani toʻplami haqida kitob» deb ataladi. Bu asar astronomiyadan arab tilida yozilgan birinchi kitoblardan hisoblanadi. Fargʻoniyning bu asari XII asrda latin tiliga, XIII asrda esa koʻpgine Yevropa tillariga tarjima qilingan. Asarning anchagina qismini astronomik asboblar yasash va ulardan foydalanish metodlari, xususan, astronomik kuzatuvlar uchun eng zarur asboblardan biri — Quyosh soatining bayoni egallaydi. Fargʻoniyning asarlariga qiziqish Yevropada XIII asrdan soʻng ham davom etgan. Uning «Astronomiya elementlari» nomli asarini Yakob Galius 1669 yilda latin tiliga tarjima qilgan va arabcha teksti bilan Amsterdamda nashr qilgan. Fargʻoniy risola ham yaratgan, masalan, Ptolomeyning «Almagest» asarining sharhiga bagʻishlab «Almagestning kirish boʻlimlari haqida oʻttiz bobdan iborat risola» nomli asar yozgan. U astronomik asboblar haqida kitoblar yozishni davom ettirib, «Asturlob haqida mukammal kitob» va «Asturlob yashash haqida» degan asarlar ham yaratgan. I. Sferada yotgan aylanalar a tekislikka aylanalar koʻrinishida yoki aylanalar sfera markazidan oʻtsa, toʻgʻri chiziqlar koʻrinishida proyeksiyalanadi. II. Stereografik proyeksiyada sferada yotgan egri chiziqlar orasidagi burchaklar a tekislikka proyeksiyalangan egri chiziqlar orasidag burchaklarga teng boʻladi. III. Sfera S va S1 oʻtgan diametr atrofida burilganda a tekislik ham shu nuqta atrofida xuddi ana shu burchakka buriladi. Bu xossalar Fargʻoniygacha yashagan baʼzi olimlar (masalan Ptolomey) asarlarida ham uchraydi. Ammo ular bu xossalarning isbotini bermagan. Fargʻoniy yuqorida aytilgan asarida birinchi xossaning toʻliq isbotini keltiradi. Bunda u quyidagi lemmaga asoslanadi: faraz qilaylik, aylana toʻgʻri chiziqqa proyeksiyalanganda aylananing M va N nuqtalari toʻgʻri chiziqning M1 va N1 nuqtalariga oʻtsin. U holda SMN = SN1M1, SNM = SM1N1. Rene dekart. 3. Beruniy jahon astronomiya va geografiya fani olimi Beruniy (973-1048) yoshligidayoq ko‘p vaqtini turli kuzatishlar bilan o‘tkazgan. U bolalik chog‘larida astronomik asbob yasagan. Xorazmning turli joylari koordinatlarini aniqlash bilan shug‘ullangan va 995-996 yillarda Kot shahrida diametri 15 ziro' (Ziro' - qadimgi o‘lchov birligi, 49 santimetr chamasida) bo‘lgan doira va boshqa asboblar bilan astronomik o‘lchash ishlarini olib borgan. Beruniyning 152 asari ma'lum bo‘lib, bizgacha uning faqat 30 tasi yetib kelgan. Jami asarlarining 70 tasi astronomiyaga, 20 tasi matematikaga, 12 tasi geografiya va geodeziyaga, 4 tasi mineralogiyaga, 1 tasi fizikaga, 1 tasi dorishunoslikka, 15 tasi tarix va etnografiyaga, 4 tasi falsafaga, 18 tasi adabiyotga bag‘ishlangan. U 50 yoshida qadimiy sanskrit tilini o‘rgandi, bundan tash¬qari, fors, arab, yahudiy, grek tillarini ham bilar edi. Beruniyning boy ilmiy merosi hali to‘la o‘rganilmagan. Beruniy yirik olim Abu Nosir ibn Iroqdan Yevklid geometriyasi, Ptolomeyning ¬astronomik ta'limotlari bo‘yicha dars olgan. 995 yilgacha u astronomiya, geografiya, geodeziya amaliy masalalarini hal etish bilan birga Yer va Osmon globu¬sini yasadi hamda astronomiyaga oid bir necha kitoblar yozdi. Olimning ana shunday asarlaridan biri «Geodeziya» 1025 yilda yozib tugatilgan. Bu asar «shaharlar orasidagi masofalarni aniqlash uchun joylarning chegaralarini belgi¬lash»ga doirdir. Kitobning 4-bobi oxirida Beruniy Yer aylanasining kattaligini o‘lchash haqida fikr yuritgan. Qadimdan insonlar Yerning shakli va kattaligini bilishga qiziqqanlar va turli xalqlar Yer shaklini turlicha tasavvur qilishgan. Miloddan avval o‘tgan Pifagor, Arastu, Arximed, Eratosfen kabi buyuk olimlar Yer dumaloq va shar shaklida degan fikrni aytganlar. Jumladan, miloddan 250 yil ilgari iskandariyalik olim Eratosfen Yer shar shaklida deb, uning o‘lchamlarini quyidagicha aniqlagan. Iskandariya bilan Sienya (hozirgi Asvon) shaharlari orasidagi masofani karvonlarning yurish muddati bilan o‘lchaydi, keyin bu qiymatni ikki shahar kengligining ayirmasiga bo‘ladi va Yer radiusini 6840 kilometr deb chiqaradi. Bu gradus meridian yoyining uzunligi esa 119,444 bo‘ladi yoki meridian yoyining uzunligi 70 121 ga tengligini aniqlab, bu yoy meridian aylanasi uzunligining 1/50 qismi ekanligini hisoblagan. Yer meridian aylanasining uzunligi 39500 kilometrga yaqin bo‘lsa kerak, degan fikrga kelgan. Eratosfendan so‘ng Misr, Xitoy va Gretsiya olimlaridan bir qanchasi Eratosfen o‘lchagan usul bilan Yerning kattaligini aniqlaganlar. O‘rta asrda Yerning hajmini aniqlashda yurtimizdan yetishib chiqqan olimlarning xizmatlari katta bo‘lgan. Muso Muhammad al-Xorazmiy bir gradus meridian yoyning uzunligi 111,8 kilometrga tengligini isbotlab bergan. Bag‘dodda tashkil topgan «Donishmandlik uyi» nomli o‘sha davrning fanlar akademiyasida o‘rta osiyolik olimlardan Xorazmiy, Farg‘oniy, Habash Xasib, Marvaridiy kabi olimlar turli sohalarda ish olib borganlar. Beruniy ham shu «Donishmandlik uyi»ning a'zosi bo‘lib, u yerda 7 yil ishlagan. Uning yozishicha, xalifa Ma'mun buyrug‘iga binoan «Donishmandlik uyi»ning olimlari ikki guruhga bo‘linib, Iroqning Mosul shahri g‘arbidagi Sandar sahrosida gradus o‘lchash usuli asosida Yer kattaligini aniqlashga kirishishgan, bunda Xolid al-Marvaridiy bir guruhga, Abu ibn Iso as Asturlobiy ikkinchi guruhga rahbarlik qilgan. Har qaysi guruh o‘zi o‘lchab topgan natijalar bo‘yicha bir gradus meridian yoyning uzunligini hisoblagan. Birinchi guruhdagilarning hisoblashicha, bir gradus meridian yoyning uzunligi 111,815 kilometrga teng chiqqan, ikkinchi guruh topgan qiymat 1315 metr kam bo‘lgan. Beruniy natijalar o‘rtasidagi bu tafovutning sababi ikki xil o‘lchashda, deydi va o‘zi bu natijalarni tekshirib ko‘rishga qiziqib, gradus o‘lchash ishlarini olib bormoqchi bo‘ladi. Buning uchun u Dehiston dashtini (Kasbiy dengizining janubi-sharqiy qismi) tanlagan, lekin yordamchisi va yetarli mablag‘i yo‘qligi uchun bu ishni amalga oshirolmagan. Yer o‘lchamini gradus o‘lchovi usuli bilan aniqlash uchun ma'lum kenglikda tekis joy kerak bo‘ladi va bu yerda bir necha o‘n kilometr aniq o‘lchanishi lozim. Bu ish ko‘p vaqt, katta mablag‘ va puxta tayyorgarlik talab qilardi. Bu haqda Beruniy: «Yer aylanasi uzunligini sahroni kezib yurmasdan quyidagicha aniqlash mumkin. Buning uchun dengiz sohilidagi yoki tekis joyda qad ko‘tarib turgan baland toqqa ko‘tarilib quyosh chiqishi yoki botishi oldidan quyosh gardishining yarmi ufq orasida bo‘lgan vaqtda doirali armillyar asbob bilan uning pasayish burchagi o‘lchanadi» deydi. Ufq pasayishini o‘lchash usulini chizma va formulalar yordamida tushuntiradi. Bunda, tog‘ tepasida quyosh chiqishi yoki botishiga qarab ko‘rish nurining tog‘ tepasidan o‘tgan gorizontal chiziq bilan hosil qilgan burchak o‘lchanadi. X asrda yashab ijod qilgan ulug‘ qomusiy olim Abu Rayhon Beruniy Yerning kattaligini o‘lchashda yangi usul qo‘llab, bir gradus meridian yoyning uzunligi 111,16 kilometr ekanligini hisoblab chiqargan. Beruniy Yerning radusini o‘sha davr uchun aniq o‘lchab bergan. U Yerning meridian aylanasining uzunligini 40183 kilometr ekanligini hisoblab chiqargan. Sulton Mahmud G‘aznaviy Hindistonga qilgan safarining birida Beruniyni ham birga olib ketadi, yo‘lda sharqiy Pokistonning Mo‘lton shahrida vaqtincha istiqomat qilishga to‘g‘ri keladi. U o‘zga yurtda bo‘lishiga qaramay, fursatdan foydalangan holda Mo‘ltondan 400 kilometr g‘arbdagi Nandna qo‘rg‘onida Yer kurrasi o‘lchamini aniqlashga kirishadi, avval shu joyning geografik kengligini o‘lchab 320001 ga teng ekanligini aniqlaydi. So‘ngra ufqning pasayish burchagini o‘lchaydi. Bu haqda olimning o‘zi quyidagicha yozadi: «Hindiston yeridagi Nandna qo‘rg‘onida istiqomat qilishimga to‘g‘ri keldi. Qo‘rg‘onning g‘arb tomonida baland tog‘, janubiy tomonida esa keng sahroni ko‘rdim va shu on (ufq pasayishini o‘lchash usulini) sinab ko‘rishga kirishdim. Tog‘ tepasidan turib yerning lojuvard rangdagi osmon bilan tutashganini yaqqol ko‘rdim. Qarash chizig‘i vertikalga perpendikulyar bo‘lgan chiziqdan 00 341 pasaydi. Perpendikulyar bo‘lgan tog‘ balandligini o‘lchadim, u shu yerda qo‘llanadigan o‘lchovda 652,055 cho‘zim (gaz)ga teng keldi». Beruniy o‘lchab topgan qiymatlar bo‘yicha o‘ziga xos usul bilan Yer kurrasi radiusining uzunligi 12803337,036 gazga teng ekanligini hisoblab chiqardi. Agar bir gaz 0,4933 metr ekanligini e'tiborga olsak, Yer kurrasi radiusi uzunligi, Beruniy hisobicha, 6315,886 kilometr bo‘ladi. Bu raqam hozirgi vaqt¬da olingan qiymatdan ju¬¬da kam farq qiladi, ya'ni xatolik radius uzunligini 0,9 protsentini tashkil etadi. So‘ngra Beruniy shu 320 001 kenglikdagi bir gradus meridian yoyning uzunligi 223550,329 gaz yoki 110,277 kilometr ekanini hisoblab chiqadi. Bu raqamni hozirgi davr¬da aniqlangan bir gradus yoyning qiymati 110,885 kilometr bilan taqqoslasak, bundan ming yil ilgari Beruniy bir gradus yoy uzunligini hisoblashda atigi 618 metr xato qilganligi ma'lum bo‘ladi. Yer aylanasining uzunligini aniqlash, Beruniy aytganidek, sahrolarni kezib 10 yoy uzunligini aniqlashga nisbatan aniq va qulay. Shu bois, u trigonometrik usullardan foydalanib, tog‘ balandligini o‘lchashda avvalgi astronomlardan ham aniqroq natijaga erishgan. Yer aylanasining uzunligini topish haqida Beruniy bunday deydi: «Yer aylanasining uzunligini topish uchun hamma hollarda ham shu topilgan topilmani, ya'ni radiusni ikkilantirib 22 ga ko‘paytir, hosil bo‘lgan ko‘paytmani 7 ga bo‘l, shunda sen o‘lchagan birliklarda Yer aylanasining uzunligi kelib chiqadi». Beruniy aytgan amallarni bajarganda l=2pR ni aylana uzunligini hisoblash mumkin. Bunda 22/7=3,14... (p)ni ifodalaydi. Shunday qilib, Beruniy shaxsan o‘zi bir qancha shaharlarning geografik kengliklarini hisobladi. Masalan, G‘aznaning kengligi 330 351, Kandaniki 330 551, Dumpurniki 340 201. Uning hisoblashiga ko‘ra, Buxoro shahrining keng¬ligi 390 201 deb topilgan. Hozirgi kunda bu qiymat 390 461 dir. Demak, bu Beruniy hisobidan faqat 00 261ga farq qi¬ladi. Xullas, buyuk bobomiz Abu Rayhon Beruniyning ilmiy va madaniy merosini o‘rganish, uni o‘quvchi va talabalarga yetkazish azaliy qadriyatlarimiz sirasiga kiradi. Sevendust. Sevendust - Atlanta, Georgia nu metal guruh, ular nu metal janriga asos solganlar va uni ommalashtirganlar. 1997-yili bir xil nomli debyut albomini chiqarganlaridan beri, Sevendust butun dunyoda 8 milliondan ortiq albomlarni sotganlar, ulardan 6 millioni AQSHda tarqalgan. Bu ularni ohirgi ellik yillik ichida eng koʻp sotuvlarga ega nu metal guruhga aylantiradi. Chingizxon. thumb Voqeoti Muhammadalixon. Nodira (Komila) (1792—1842) Taniqli shoira, davlat arbobi. Asl ismi Mohlaroyim, Andijon hokimi Rahmonqulibiy oilasida dunyoga keldi. 1808 yilda o’sha paytda Marg’ilon hokimi bo’lgan Amir Umarxonga turmushga chiqadi. 1810 yilda akasi Olimxon o’rniga taxtga chiqqan Umarxon bilan Qo’qonga keladi. 1822 yil Umarxonning fojeali vafotidan so’ng o’g’li Ma’dalixon bilan birga Qo’qon xonligini boshqaradi. Madrasa, masjid, karvonsaroylar qurdiradi. Ilm ahliga rahnamolik, faqirlarga homiylik qiladi. 1842 yil Buxoro xoni Amir Nasrulloh tomonidan qatl etiladi. Nodiraning she’riy merosi bir nechta devonlarining qo’lyozmalari (inv. № 7768, 660, 2090) orqali yetib kelgan.O’zbekcha she’rlarida Komila va forsiyda Maknuna taxalluslari bilan ham asarlar yaratgan. Uning 10.000 misraga yaqin asari yetib kelgan. G’azal, muxammas, ruboiy, fard kabi ko’plab janrlardan faol foydalangan. She’rlarida Navoiy, Fuzuliy, Bedil an’analarini davom ettirgan. Nodira g’azallarida firoq, dard iztiroblari samimiy bayon qilingan. Nodira hayoti va ijodini o’rganish o’z davridanoq boshlangan. Hakimxon To’raning «Muntaxabut-tavorix», Avazmuhammad Attorning «Tuhvatut-tavorix», Ishoqxon To’raning «Tarixi Farg’ona», Mushrifning «Ansobus-salotin va tavorixi xavoqin» kabi tarixiy asarlarda, Uvaysiyning «Voqeoti Muhammadalixon», Nodir-Uzlatning «Haft gulshan» nomli dostonlarida Nodiraning iqtidori, faoliyati borasida qimmatli ma’lumotlar bayon etilgan. Ijodi A.Qayumov, T.Jalolov, X.Razzoqov, M.Qodirova kabi olimlar tomonidan o’rganilgan. Andijonda shoira nomiga shahar markazidagi shohko’chalardan biri, kinoteatr va boshqa madaniy muassasalar qo’yilgan. Accelerated Graphics Port. AGP (ingl. tilidan olingan bo`lib, Accelerated Graphics Port - tezlashtirilgan grafik port degan ma'noni bildiradi) — Intel kompaniyasi tomonidan 1997-yil ishlab chiqilgan bo`lib, videokarta uchun mo`ljallangan 32-bitli tizimli shina. Intel Pentium MMX chipset MVP3, Super Socket 7 li MVP5 protsessorlarga mo`ljallangan chipsetlar bilan bir vaqtda paydo bo`lgan. Ishlab chiqaruvchilarning asosiy vazifasi o`rnatiladigan video xotira sonini kamaytirish hisobiga ishlab chiqarish hajmini oshirish va videokarta narxini kamaytirish. Intel g`oyasiga ko`ra AGP-kart uchun katta hajmdagi video xotira kerak emas edi, chunki texnologiya umumiy xotiraga yuqori tezlikdagi kirishni ko`zda tutar edi. Birinchi turi (AGP1.0 spetsifikasi) AGP 1x kamdan- kam ishlatiladi, chunki DME rejimida xotira bilan ishlashda kerakli tezlikni ta’minlab beradi, shundan so’ng darxol loyixalashda 1 ta taktda 2 ta ma’lumotlar blokini yuborish imkoniyati qo’shildi, bu AGP 2x edi. 1998 yilda ikkinchi turi (AGP2.0 spetsifikasi) AGP 4x chiqdi, u bitta taktda 4 ta blokni qayta yuborishi mumkin edi va 1 gb/s atrofida o’tkazuvchanlik imkoniyatiga ega edi. Kuchlanish darajasi odatiy 3.3 V o’rniga 1.5 V gacha kamaytirildi. AGP 8x shinasi (AGP3.0 spetsifikasi) bitta taktda endi 8 ta blokni uxatadigan bo’ldi, shu tariqa shinaning o’tkazuchanlik qobiliyati 2 Gb/s ga etdi. Shuningdek standartga 2 ta videokartani (analog tarzda ATI Cross Fire, Nvidia SLI) qo’llash imkoniyati kiritilgan edi, biroq ishlab chiqaruvchilar tomonidan bu imkoniyat ishlatilmadi. Zamonaviy videokartalar 40 Vt dan yuqori bo’lgan katta quvvatni talab qilar edi, AGP shina esa buni beraolmas edi. Shu tariqa qo’shimcha mabba raz’yomlar mavjud bo’lgan AGP Pro spetsifikatsiya paydo bo’ldi. Ma’lumotlarni asosiy xotiradan videoxotira kartaga uzatish ikki etapda amalga oshiriladi, dastlab 64 bitli adres yuboriladi, u erdan ma’lumotlarni o’qib olish kerak, so’ng ma’lumotlarni o’zi uzatiladi. Xozirgi vaqtda AGP slotli ona platalari amalda chiqarilmayapti, AGP standart barcha g’oyalari tezroq bo’lgan PCI Express tomonidan bozordan siqib chiqarildi. AGP standartning videokartalari kam miqdorda chiqarilmoqda va analogli PCI- E kartdan qimmatroq turadi (“o’tkazma - mikrosxema” PCI – E AGP qo’llanilishi uchun). Arcelik. Arçelik A.Ş. (Archelik HJ) — Turk kompaniyasi, Uy va idora jihozlari ishlab chiqarish boʻyicha Turkiyada lider. Shtab-kvartirasi — Istambulda. 2004 yil fevral oyida Arçelik A.Ş. — Beko Electronic A.Ş. shu’ba korxonasi va Britaniyaning Alba Plc kompaniyasi bilan hamkorlikda Germaniyaning televizor, Hi-Fi texnikalari, video, CD va DVD pleyyer va yozish moslamalarini ishlab chiqarishga moslashtirilgan mashxur firmasini 80 mln.yevroga sotib oldi. Grundig Home Intermedia Systems, Kompaniyani nazorat qilish Koç Group zimmasida. (yirik turk moliya va ishlab chiqarish konglomerati). Saxalar. Saxalar (o'zlarini — "uranxay saxa" deb atashadi) — tukiy millat,Yoqutistonning mahalliy aholisi. Yoqut tili turkiy tillardan biridir.Saxa tilida juda ham ko'p mo'g'ulcha so'zlar uchraydi, shu bilan birga paleoazit tillaridan ham so'zlar o'tgan,ayniqsa shimoliy yoqutlarda. Tarix. Ko'pchilik olimlar takidlashlariga ko'ra, yoqutlar Lena, Aldan, Vilyuy dayolari bo'yiga XII asrda Baykal orolidan ko'chib kelishgan va ulardan oldin bu yerda istiqomat qilib kelgan paleoazit xalqlarini siqib chiqarishgan. Yoqutlar chorvachilik, yilqichilik, baliqchilik, ovchilik bilan shug'ullanishgan.Savdo-sotiq, Tangritanlik dinini va harbiy ishlarni rivojlantirishgan. Sibir va Shimoli-sharqiy Osiyoga katta tasir o'tkazishgan. Umumiy. Yoqutlar (o'z nomi — saxa, uraanxay Saxa), Rossiya federatsiyasidagi turkiy millat, Yoqutistonning tub aholisi(450 ming). Magadan, Saxalin, Amur oblastlarida ham yashaydilar. Rossiyada hammasi bo'lib 470 ming yoqutlar yashaydi. Yoqut yoki saxa tili Oltoy tillar oilasining shimoli-sharqiy turkiy tillar guruxiga kiradi. Dini pravoslav va tangritanlik. Ota-onasidan hech bo'lmasa bittasi yoqut bo'lganlar metislarni, saxalyarlar deb atashadi. Madaniyati. Avloddan-avlodga o'tib kelayotgan qadimiy epos olonxo (), Yunesko qaramog'i ostiga olingan. Musiqiy asboblardan eng mashxuri - xomus. Uychi tumani. Uychi tumani 1935 yil iyun oyida tashkil topgan. Tumanning umumiy maydoni 309,8 kv km. Aholisi 184 ming 47 nafar. Tuman markazi Uychi shaharchasi bo'lib, u Namangan-Uchqo'rg'on avtomagistral yo'lida joylashgan. Tuman geografik joylashishi bo'yicha sharqdan Uchqo'rg'on tumani bilan, janubdan Norin va Namangan tumanlari bilan, g'arbdan Namangan shahri bilan, shimoldan Chortoq tumani bilan hamda shimoliy-sharq tomondan 14,2 km masofada +irg'iziston Respublikasi bilan chegaralanadi. Tuman xududida 7 ta qishloq 3 ta shaxarcha bo'lib, qishloqlarda 130,6 ming, shaxarchalarda esa 53,4 ming kishi yashab kelmoqda. Aholining asosiy qismini o'zbeklar tashkil etadi. 1 kv. kmga 572 kishi to'g'ri kelmoqda, o'zbeklar 182,4 ming kishi, Qirg'izlar 1,3 ming kishi, ruslar 57 kishi, tatarlar 112 kishi, tojiklar 38 kishi, qrim tatarlar 61 kishi, ukrainlar 5 kishi, moldavanlar 4 kishi, qozoqlar 7 kishi, va boshqa millatlar 22 kishini tashkil etadi. Aholi soni jihatidan Uychi tumani, viloyatda tumanlar o'rtasida ikkinchi o'rinda turadi. Tumandagi 5 ta asosiy sanoat korxonalari mavjud bo'lib, ular tomonidan asosan ipak, b'yaz, paxta tolasi, noto'qimamato, temir beton buyumlari va har hil turdagi xalq iste'mol mollari ishlab chiqariladi. 2007 yilda tumanda fermer xo'jaliklari soni 686 taga yetdi. Bundan tashqari tumanda 1 ta parrandachilikka ixtisoslashtirilgan xissadorlik jamiyati mavjud. Hebe Camargo. Hebe Maria Camargo (t. 1929-yil 8-mart) — braziliyalik aktrisa va qo'shiqchi. Dovud Alayhisallom. DOVUD Alayhisallom - Qur’onda nomi zikr qilingan "Bani Isroil" qavmidan chiqqan payg‘ambarlardan biri. Alloh D.(as)ga payg‘ambarlik b-n birga podshohlikni ham bergan. D.(as)ga Alloh Zabur kitobini tushirgan. Zaburni axdi kitoblar al-Mazomir deb ataydilar. Bu kitob, asosan, diniy she’rlar, Allohni ulug‘laydigan baytlar, Alloxning savob va iqoblari vasfini o‘z ichiga olgan. D.(as)ning ismlari Qur’onda o‘n olti o‘rinda zikr qilingan, unda D.(as) haqida gohida muxtasar va gohida mukammalroq tarzda ma’lumot berilgan bo‘lib, bular bir-birini to‘ldiradi. D.(as) Tolut (Shovl) askarlari safida xizmat qilib yurgan chog‘laridayoq, dushmanlar sarkardasi Jolut (Juliyot)ga qarshi yakkama-yakka muborazaga chiqib, g‘olib bo‘lganlar va xalq orasida nom qozonganlar. D.(as)ning hayot kechirish tarzlari ham o‘zgacha edi. Kunlarni to‘rt qismga bo‘lib qo‘ygandilar. Bir kunni faqat ibodat b-n o‘tkazardilar. Bir kunni xalq orasida yurib, shunga qarata hukm chiqarar edilar. Bir kunni xalqqa va’zu irshod etish b-n yana bir kunni o‘zlarining shaxsiy ishlari b-n o‘tkazardilar. Alloh D.(as)ga bir necha mo‘‘jizalar in’om etgan edi, shulardan eng asosiysi temirlarni o‘tda qizdirib, bolg‘ada urib o‘tirmay undan har xil narsalar yasashlik qobiliyatiga ega edilar. Temir D.(as)ning qo‘llarida go‘yo shamdek yengil va oson tarzda har xil shaklga kirardi. Bu borada Kur’onda Saba’ surasi 10-11-oyat va Anbiyo surasi 80-oyatda bayon qilingan. Kur’onda D.(as) nihoyatda Allohga ixlosli, har doim zikru ibodatda bo‘lganliklari bir necha oyatlarda madh etilgan. D.(as) shunday xushovoz edilarki, tasbeh aytib Allohga munojot qilganlarida, tog‘laru qushlar ul zotga qo‘shilib tasbeh aytishardi. Lekin buni D.(as)dan boshqa odamlar sezmas edilar. Shuningdek, Alloh D.(as)ga mukammal ilm, da’volashuvchi tomonlar orasida odilona hukm qilish qobiliyatlarini ato etgandi. Bu hakda Sod surasining 17-19-oyatlari nozil bo‘lgan. D.(as) vafotlaridan so‘ng, barcha mulk va payg‘ambarlik o‘g‘illari Sulaymon (as)ga meros bo‘lib qoldi. by Online_Uz 213.230.124.118 18:36, 4 Aprel 2010 (UTC). Aliqulov Mirzohid. Aliqulov Mirzohid-Jahon Iqtisodiyoti va Diplomatiya Universiteti 2-bosqich talabasi. U 1991-yil 28-may kuni Jizzax viloyatida tug'ilgan. 1998-2003-yy. Baxmal tumanidagi Sharof Rashidov nomidagi 1-o'rta ta'lim maktabidagi ta'lim; 2003-2008-yy. Baxmal tumanidagi fanlarni chuqur o'rganishga ixtisoslashtirilgan 4-maktabdagi ta'lim; 2008-2013-yy. Jahon Iqtisodiyoti va Diplomatiya Universitetidagi oliy ta'lim. MOLYAR MASSA. Hamma kimyoviy hisoblarda muhim tushuncha bo’lib mol hizmat qiladi. «Fizikaviy kattaliklar birliklari» Davlat standartida mol uchun quyidagi ta‘rif berilgan: «Mol – bu moddaning 0,012 kg uglerod izotopi 12С da nechta atom bo’lsa, tarkibida shuncha struktura birliklar (molekula, atom, ion, elektron va boshqalar) bo’ladigan miqdoridir.» Masalan, 1 mol uglerod (IV) – oksidi (СО2) 1 mol СО2 molekulasidan, 1 mol С atomlaridan 2 mol O atomlaridan, 22 mol elektronlardan 3 mol atom yadrolardan tarkiblangan; 1 mol natriy sulfid esa 1 mol Na2SO4 guruhidan, 2 mol Na+ ionlaridan, 1 mol SO42- ionlaridan tarkiblangan. Bitta uglerod atomining massasini (1,993. 10–26 kg) bilgan holda 0,012 kg ugleroddagi atomlar soni NA ni hisoblab topish mumkin. MASSALAR SAQLANISH QONUNI. Kimyoviy reaktsiyaga kirishadigan moddalarning massasi reaktsiya natijasida hosil bo’ladigan moddalarning massasiga teng. Tarkibning doimlik qonuni. Frantsuz kimyogari A.Lavuaze 1781 yilda СО2 gazini 10 xil usul bilan hosil qildi va gaz tarkibidagi uglerod bilan kislorod massalari orasidagi nisbat 3: 8 ekanligini aniqladi. Shundan keyin: har qanday kimyoviy toza birikmaning tashkil etuvchi elementlarning massalari o’zgarmas nisbatda bo’ladi, degan xulosa chiqarildi. Bu xulosa tarkibning doimiylik qonunidir. 20 yil davomida bu qonunning to’g’riligi barcha olimlar tomonidan e‘tirof etib kelingan. Lekin 1803 yilda boshqa frantsuz olimi Bertole qaytar reaktsiyalarga oid tadqiqotlar asosida, kimyoviy reaktsiya vaqtida hosil bo’ladigan birikmalarning miqdoriy tarkibi reaktsiya uchun olingan dastlabki moddalarning massa nisbatlariga bog’lik bo’ladi, degan xulosa chiqadi. Frantsuz olimi J.L.Prust (1753-1826) Bertollening yuqoridagi xulosasiga qarshi chiqdi. U kimyoviy toza moddalarni puxta taxlil qildi: toza birikmalarning miqdoriy tarkibi bir xil bo’lishini o’zining juda ko’p analizlari bilan isbotladi. Prust bilan Bertolle orasidagi munozara 7 yil davom etdi. Bu kurash ikki falsafiy oqim ko’rashi bo’ldi. Prust falsafasi – uzluklilik printsipi, Bertolle falsafasi – uzluksizlik printsipi nomi bilan yuritiladi. Ko’pchilik olimlar o’zlarining amaliy ishlari natijalari bilan Prust printsipini tasdiqladilar. Natijada Prust g’olib chiqdi va 1809 yilda kimyoning asosiy qonunlaridan biri tarkibning doimiylik qonuni quyidagicha ta‘riflandi: har qanday kimyoviy toza birikma, olinish usulidan qat‘iy nazar, o’zgarmas miqdoriy tarkibga ega. Masalan, toza suv tarkibida 11,11 % vodorod va 88,89 % kislorod bo’lib, suv normal sharoitda 00 С da muzlaydi, 1000 С da qaynaydi; uning 4 0С dagi zichligi 1000 kg/ m3 yoki 1 g/sm3 yoxud 1 g/ml–1 ga teng; u o’zgarmas elektr o’tkazuvchanlikka, o’zgarmas qovushoqlikka ega. Kimyoning rivojlanishi shuni ko’rsatdiki, o’zgarmas tarkibli birikmalar bilan bir qatorda o’zgaruvchan tarkibli birikmalar ham bo’lar ekan. M. S. Kurnakovning taklifiga ko’ra o’zgarmas tarkibli birikmalar daltonidlar (ingliz kimyogari va fizigi Daltonni xotirasiga), o’zgaruvchan tarkiblilari – bertollidlar (shunday birikmalar borligini oldindan aytgan frantsuz kimyogari Bertolle xotirasiga) deb ataldi. Daltonidlarning tarkibi butun sonli stexiometrik indekslari bor oddiy formulalar bilan ifodalanadi, masalan, Н2О, Н, ССI4, CO2. Bertollidlarning tarkibi o’zgarib turadi va stexiometrik nisbatlarga muvofiq kelmaydi. Masalan, uran (VI) – oksidning tarkibi odatda UO3 formula bilan ifodalanadi. Haqiqatda esa uning tarkibi UO2,5danUO3gacha bo’ladi va boshqalar. Œзгарувчан таркибли бирикмалар борлиги муносабати билан таркибнинг доимийлик šонунининг ќозирги таърифига аниšлиš киритиш керак бœлади Molekulyar strukturali, ya‘ni molekulalardan tuzilgan birikmalarning tarkibi, olinish usulidan qat‘iy nazar o’zgarmas bo’ladi. Nomolekulyar strukturali (atomli, ionli va metall panjarali) birikmalarning tarkibi esa o’zgarmas bo’lmaydi va olinish sharoitlariga bog’lik bo’ladi. Brno. Brno- chex. Brno, oldingi nomi — Bryun) — Chexiya Respublikasi janubidagi shahar. Kattaligi bo'yicha Chexiyada ikkinchi yirik shahar. Aholisi: 405,4 ming kishi. Maydoni: 230 km². Bayram. Bayram turli boladi.Har bir elning ozning bayramlari boladi. Masalan, Orta Osiyo xalqlarining bayramlaridan biri bolmish Navroz bayraminiolib koraylik. Navroz sozi forsiy tildan olingan bolib, yangi kun degan manoni bildiradi. Bu bayramni Orta osiyo xalqlari qadimdan nishonlab kelishadi. Bunga oxshagan bayramlar juda xam kop The Lion King. "The Lion King" - (o'zb. "Qirol Sher") Walt Disney Feature Animation tomonidan kiritilgan va Walt Disney Pictures kinokompaniyasi tomonidan 1994 yilda ishlab chiqarilgan animatsion film. Oleksandr Polovkov. Aleksandr Polovkov (1979-yil Ukrainaning Lugansk viloyatida tavallud topgan. Futbolchi, ampluasi himoyachi. 2010-yildan boshlab Namanganning Navbahor jamoasi a'zosi. Oleksiy Khramtsov. Aleksey Xramtsov 1975-yil 8-noyabrda Ukrainada tavallud topgan. Futbolchi, ampluasi himoyachi Angren. Angren shahri Toshkent viloyatiga qarashli shahardir. TCP. Transmission Control Protocol (TCP) (uzatishni boshqarish protokoli) — internetning asosiy tarmoq protokollaridan biri bo'lib, TCP/IP tarmoqlarida ma'lumotlarni uzatishni boshqarishga mo'ljallangan. OSI modelining transport bosqichi vazifasini bajaradi. UDP. UDP (User Datagram Protocol — foydalanuvchi datagrammasi protokoli) — IP-bog'lanish qilmasdan, tarmoq orqali ma'lumot jo'natish transport protokoli. OSI modeli bosqichining eng oddiy protokoli hisoblanadi. TCP dan farqli ravishda u jo'natilgan ma'lumotlarni yetib borishini ta'minlab bermaydi. Extensible Messaging and Presence Protocol. XMPP (Extensible Messaging and Presence Protocol — хабар алмашинуви ва қатнашув ҳақида маълумот узатишнинг кенгаювчан протоколи), бундан аввал Jabber (номи остида таниш бўлган, жа́ббер — «эзма гап», «бекорчи гап», «сафсата» —XMLда асосланган, очиқ, тезкор хабар алмашиш ва реал вақтга яқин тарзда қатнашув ҳақида маълумот узатиш учун мўлжалланган ва ишлатилиши бепул бўлган протокол. Аввалдан енигил кенгаювчан тартибида лойхалаштирилганлиги сабабли протокол, хабар алмашишдан ташқари, тармоқ орқали овоз, видео ва файлларни узатишни ҳам таъминлайди. AIM, ICQ, MSN ва Yahoo тезкор хабар алмашиш тижорат тизимларидан фарқли ўлароқ, XMPP марказсизлаштирилган, кенгаювчан ва очиқ тизимдир. Ҳар қайси хохловчи ўзининг тезкор хабар алмашиш серверини очиши, унда фойдаланувчиларни рўйхатдан ўтказиши ва бошқа XMPP серверлари билан ўзаро алоқа боғлаши мумкин. XMPP протоколи асосида, Google Talk, LiveJournal ва Gizmo5ларга ўхшаш, кўплаб шахсий ва корпоратив XMPP серверлар очилган. Протокол. XMPP протоколлар ойласи RFC стандарти деб қабул қилинган. XMPP учун стандарт порт — 5222. Ҳамда, агар файрвол билан муаммолар туғилса, 80 ва/ёки 443 портларини ҳам ишлатиш мумкин. Адресация. "Jabber" тармоғидаги хар бир фойдаланувчи ўзининг ноёб идентификаторига эга — "Jabber ID" (қисқачаси "JID"). JID адреси электрон манзилга ўхшаш бўлиб, фойдаланувчи номи ва фойдаланувчи рўйхатдан ўтган сервернинг домен номларидан ташкил топган. Улар @ белгиси билан ажратилади. Масалан, user фойдаланувчиси, example.com серверида рўйхатдан ўтган. Шунда у user@example.com манзилига эга бўлади. Фойдаланувчи бир пайтнинг ўзида бир нечта уланишларга эга бўлиши мумкин. Уларни фарқлаш учун, манзилнинг охирига слэш қўшилиб, ресурс деб номланган қўшимча JID-қиймат ишлатилади. Мисол учун, фойдаланувчининг тўлиқ манзили user@example.com/work бўлсин, шунда user@example.com манзилига юборилган хабарлар, ресурс номидан қатъий назар кўрсатилган манзилгача етиб боради, аммо user@example.com/work учун бўлган хабарлар кўрсатилган манзилгача фақат уланган ресурсга мувофиқ етиб боради. JID манзиллари тизим хабарлари ва махсус имкониятларни бошқариш мақсадида фойдаланувчи номисиз ҳам кўрсатилиши мумкин (ресурс номи билан ёки ресурс номисиз). Бошқа протоколлар билан боғланиш. Элис жаббер тармоғи орқали ICQ-транспортга хабар жўнатмоқда. Сўнг хабар ICQ тармоғи орқали Бобга узатилади. XMPPнинг фойдали хусусиятлари "транспорт"лардир, ёки "шлюз"лар. Улар фойдаланувчиларга бошқа протокол ишлатаётган тармоқларга йўл очиб беради. Бу SMS ва электрон почта протоколлари тойифасига кирувчи тезкор хабар алмашиш протоколлар бўлиши мумкин. Мультипротол клиентларидан фарқли ўлароқ, XMPP коммуникация орқали узоқлашган компьютерда бажариладиган махсус сервис-шлюзлар ёрдамида серверлар даражасида йўл очиб бириши мумкин. Хар қандай фойдаланувчи, тармоққа кириши учун зарур бўлган ўзи ҳақида маълумот бериб, шундай шлюзда рўйхатдан ўтиши мумкин. Шундан сўнг, у тармоқ фойдаланувчилари билан, худди жаббер тармоғи фойдаланувчилар билан, сухбатлаша олади. Бу нанрса шуни билдирадики, XMPPни тўлиқ қўллаб-қувватловчи ҳар қайси клиент клиентдаги турли хил қўшимча кодсиз ва Интернетга тўғридан тўғри кириш заруриятисиз мавжуд шлюзлар билан таъминланган хохлаган тармоққа кириш учун ишлатилиши мумкин. Шлюзларнинг амалга оширилиши аниқ бир XMPP-серверига боғлиқ, ҳамда тижоратли IM-сервисларнинг ёпиқлиги туфайли барқарорликка дуч келади. Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф. Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф (Муҳаммад Содиқ ибн Муҳаммад Юсуф ибн Муҳаммад Али, 1952 йил 15 апрелда Андижон вилоятида таваллуд топган) Марказий Осиё Мусулмонлар Диний Идорасининг собиқ муфтийси, ҳамда Ўзбекистон мустақилликка эришгандан кейинги биринчи муфтий. Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф Ўзбекистонда ва ислом дунёсидаги энг машҳур олимлардан. Шайх Муҳаммад Содиқ Ислом уламоларининг энг катта нодавлат ташкилот бўлган Ислом Уламоларининг Миллатлараро Иттифоқининг пешқадам аъзоларидан бири ҳисобланади. Шайх Муҳаммад Содиқ бошланғич диний таълимни отасидан олди. Совет ўрта мактабини 1970 йилда тўлиқ аъло баҳоларга тугатгач, Муҳаммад Содиқ Бухоро шаҳридаги Мир Араб мадрасасига ўқишга қабул қилинди. Кейинчалик Тошкентдаги Олий Ислом Институтида таҳсил олиб, 1975 йилда муваффаққиятли тамомлади. 1976 йилда Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф Ливиядаги aд-Даваъ aл-Ислами Миллий Ислом Университетига қабул қилинди, ҳамда молиявий рағбат билан муваффаққиятли тамомлади. Ливияда таҳсил олиш йиллари Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуфни Мусулмон уламоларининг келажак авлодига, айниқса, Араб дунёсига ва ҳаттоки узоқ Япония каби мамлакатларга ҳам танитди. 1997 йилда Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф Саудиа Арабистондаги халқаро Ислом ташкилоти бўлган Робита ал-Исломия (Мусулмон Олами Лигаси) таркибидаги Мусулмон давлатлар ва Мустақил Давлатлар Ҳамдўстлиги федерациясига раҳбар этиб тайинланди. Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф ҳозирги кунда ҳам ушбу ташкилот бошқарув кенгашининг доимий аъзоси ҳисобланади. Шайх кўплаб исломий китоблар муаллифидир. 1994 йилдан 2000 йилгача Шайх ишларининг 60 фоизи, яъни ўттизга яқин машҳур мақолалар ва йигирма бешгача яқин китоблар, ҳамда қўлланмалар нашрдан чиқарилди. Ушбу илмий ишларнинг кўпчилик қисми ўзбек тилида ёзилган бўлиб, улардан баъзилари рус ва бошқа Мустақил Давлатлар Ҳамдўстлигига аъзо давлатлар тилларига таржима қилинган. Юқорида кўрсатилган муддат давомида Қирғизистоннинг Ўш шаҳридаги Ислом Маданияти Маркази Шайх Муҳаммад Содиқнинг кўплаб ишларини нашр қилиб борди. Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуфнинг “Тафсири Ҳилол”, “Тасаввуф ҳақида Тасаввур”, “Ихтилофлар ҳақида”, “Дин насиҳатдир”, “Руҳий тарбия” ва шу каби кўплаб китоблари ҳозирги кунга қадар китобхонлар орасида машҳур бўлиб, қўлма қўл ўтиб келмоқда. Шунингдек, ўқувчилар талабларига биноан қайта қайта нашрдан чиқаёнган “Сунний Ақидалар” ва 39 жузъдан иборат “Ҳадис ва Ҳаёт” китоби ҳам Ўзбекистон халқи орасида эъзоз билан мутолаа қилинадиган китоб қаторидан жой олган. 2004 йилда ташкил топган www.islom.uz веб лойиҳаси эса шахсан Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф раҳбарлигида фаолият олиб бормоқда. Ушбу сайт Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуфга тўғридан тўғри савол бериш имкониятини яратади. Аҳли сунна ва жамоа мазҳаби асосида пок ақида ва мусаффо Исломга интилиш, Қуръон ва суннатни ўрганиб амал қилиш, исломий маърифат таратиш, салафи солиҳ - улуғ мужтаҳидларга эргашиш, кенгбағирлик ва биродарлик руҳини тарқатиш. Диний саводсизликни тугатиш, ихтилоф ва фирқачиликка барҳам бериш, мутаассиблик ва бидъат - хурофатларни йўқотиш. Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф хазратлари охирги йилларда илмий ва даъватга ҳамда диний маданиятни оширишдаги фаолиятларга ўзларини бағишлаганлар. Шайх хазратлари қуйидаги халқаро ташкилотлар аъзосидирлар; 1. Маккаи мукаррама шаҳридаги Бутун Дунё Ислом Робитасининг таъсис мажлиси аъзоси. 2. Бутун дунё тасаввуф уюшмасининг аъзоси. 3. Бутун дунё Исломий халқлари бошқарувининг бош котибияти аъзоси. 4. Бутун дунё даъвати уюшмаси аъзоси. 5. Бутун дунё уламолари кенгаши уюшмаси аъзоси. 6. Исломобод шаҳридаги бутун дунё Ислом уюшмаси аъзоси. 7. Маккаи мукаррамадаги бутун дунё муфаккир уламолари йиғинининг ижроий қўмитаси аъзоси. 8. Бутун дунё масжидлар уюшмасининг аъзоси. 9. Иорданиядаги Оли Байт муссасасига қарашли Исломий фикрлар академияси аъзоси. Бундан ташқари шайх хазратларини бир неча давлатларнинг медаллари билан ҳам тақдирланган. Масалан Миср Араб Республикаси, Либия Жамоҳирийяси ва Русия республикалари каби. – Тошкентдаги имом Бухорий номли олий маъҳадини битирганлар. – Триполи шаҳридаги бутун дунё Исломга даъват факултетини битирганлар. – Тошкентдаги имом Бухорий номли олий маъҳадида тафсир, улумул қуръон ва фароиз фанидан дарс берганлар. – Тошкентдаги имом Бухорий номли олий маъҳадда мудир ноиби бўлиб ишлаганлар. – Тошкентдаги имом Бухорий номли олий маъҳадда мудир бўлиб ишлаганлар. – Ўрта осиё ва Қозоғистон мусулмонлари диний идораси раиси ҳамда муфти лавозимида ишлаганлар. – Тошкент Ислом университетида олий ўқуви бўлимида устоз бўлиб ишлаганлар. Шайх хазратлари қуйидаги китобларни таълиф этганлар 1. Қуръони каримга ёзган “Ҳилол” тафсирлари бўлиб, у етти жуздан иборат. Ҳар бир жуз 640 саҳифа. Биринчи босмада эса 22 жуздан иборат. 2. Мансур Али Носифнинг “ат-Тожул жомеъ лил усул фий аҳадисур росул” номли ҳадис китобига ёзган шарҳлари. У шарҳ китоблари 39 жуздан иборат. Улар қуйидагичадир. – Иккинчи жуз “Иймон ва Ислом китоби” – Учинчи жуз “Ният ихлос ва илм китоби” – Беш, олти ва еттинчи жуз “Намоз китоби” – Саккизинчи жуз “Закот китоби” 288 бет. – Тўққизинчи жуз “Рўза китоби” 240 бет. – Ўнинчи жуз “Ҳаж ва умра китоби” 368 бет. – Ўн биринчи жуз “Байъ ва зироат китоби” – Ўн иккинчи жуз “Фароиз китоби” 208 бет. – Ўн учинчи жуз “Никоҳ, талоқ ва идда китоби” 432 бет. – Ўн тўрт ва ўн бешинчи жуз “Қасам, назрлар, ов ва сўйиш китоби” 240 бет. – Ўн олтинчи ва ўн еттинчи жуз “Таом, шароб ва либос китоби” 432 бет. – Ўн саккизинчи жуз “Тиб ва дам солиш китоби” – Ўн тўққизинчи жуз “Оламларга раҳмат пайғамбар” – Йигирманчи жуз “Қуръонда зикри келган набийлар фазилати” – Йигирма биринчи жуз “Ҳадлар китоби” – Йигирма иккинчи жуз “Амирликлар китоби” – Йигирма учинчи жуз “Саҳобалар фазилати; Абу Бакр ва Умар. – Йигирма тўртинчи жуз “Усмон ва Али фазилатлари” – Йигирма бешинчи жуз “Жаннатга башорат қилинган ўн киши фазилати” – Йигирма олтинчи жуз “Баъзи муҳожирлар фазилати” – Йигирма еттинчи жуз “Нубувват хонадони хонимлари” – Йигирма саккизинчи жуз “Баъзи ансорлар фазилати” – Йигирма тўққизинчи жуз “Ансор ёки муҳожир бўлмаган бир неча саҳобалар фазилати” – Ўттизинчи жуз “Қуръони карим фазилати” – Ўттиз биринчи жуз “Тафсир китоби” – Ўттиз иккинчи жуз “Туш ва масаллар китоби” – Ўттиз учинчи жуз “Жиҳод ва юришлар китоби” – Ўттиз тўртинчи жуз “Яхшилик ва ахлоқ китоби” – Ўттиз бешинчи жуз “Зикр, дуолар, истиғфор ва тавба китоби” – Ўттиз олтинчи жуз “Зуҳд ва рақоиқлар китоби” – Ўттиз еттинчи жуз “Одоб китоби” – Ўттиз саккизинчи жуз “Фитна ва Қиёмат аломатлари китоби” – Ўттиз тўққизинчи жуз “Қиёмат, жаннат ва дўзах китоби” Бундан ташқари шайх хазратларининг бир неча китоблари чоп этилган. Улардан; 2. “Васатийя ҳаёт дастури” 320 бет. 16. “Ислом ва атроф муҳит муҳофазаси” 18. “Руҳий тарбия” 1-2-3-жузлар. Ҳаммаси 1500 бет. 19. “Кифоя шарҳи мухтасари виқоя” 1-2-3-жузлар. Ҳаммаси 1500 бет. 20. “Шарҳи адабул муфрад” 1-2-3-жузлар. Ҳаммаси 1500 бет. Шайх хазратларининг қуйидаги тўлқинларда радио эшиттириш орқали дастурлари бор. Наврўз, озодлик, хуросон, пойтахт ва биринчи канал. Ҳар жума куни бир соат наврўз радиоси орқали саволларга жавоб қайтарадилар. Ушбу эшиттириш кечаси ҳам қайтарилади. CD форматида овоз дискларини қуйидагилари сотувга чиқарилган. 2. Ҳадис ва ҳаёт силсиласининг закот китоби. 3. Ҳадис ва ҳаёт силсиласининг рўза китоби. 5. Ҳикматли дунё силсиласининг биринчи жузи. 6. Ҳикматли дунё силсиласининг иккинчи жузи. 7. Ҳикматли дунё силсиласининг учинчи жузи. 8. Ҳикматли дунё силсиласининг тўртинчи жузи. 9. Ҳикматли дунё силсиласининг бешинчи жузи. CD форматида сурат ва овоз шаклида (DVD)қуйидагилари сотувга чиқарилган. 1. “Умр сафари” Ҳаж ва умра таълимоти. 2. Ҳикматли дунё силсиласининг биринчи жузи. 3. Ҳикматли дунё силсиласининг иккинчи жузи. 4. Ҳикматли дунё силсиласининг учинчи жузи. Xojiakbarov BoburMirzo. Xojiakbarov BoburMirzo Obodullo o'g'li . Xojiakbarov Boburmirzo Obodullo o'g'li 1992-yil 8-iyulda Asaka tumanida tug'ilgan, millati o'zbek, ma'lumoti o'rta, 1998-yilda Asaka shahar 9-o'rta maktabiga qabul qilingan, maktabni a‟lo baholarga 2007-yil Informatika fanidan o'tkazilgan fan olimpiadasining shahar bosqichi g'olibi bo'lgan. 2007-2009 –yillarda "Kelajak ovozi" respublika ko'rik tanlovining viloyat bosqichida g'olib bo'lib, respublika bosqichida qatnashish huquqini qo'lga kiritgan. 2010-yili ham Informatika fanidan o'tkazilgan fan olimpiadasining shahar va viloyat bosqichi g'olibi bo'ldi va respublika bosqichi ishtirokchisiga aylandi. "Kamolot" Yo.I.H.ning faol a'zosi. Xojiakbarov Boburmirzo bir qancha tadbirlarda tashkilotchi sifatida Jahongir uktamov. I v Internete toje chyotko rabotayet. Автоматически обработано 3166 источников, обновлено в 17:39 мск Приговор экс-главе ОВД "Царицыно" Евсюкову вступил в силу (151 сообщение) 16мнений 19 февраля суд признал Дениса Евсюкова виновным по всем пунктам обвинения, в том числе в убийстве двух человек и покушении на убийство еще 22. МАК установил личность второго постороннего в кабине польского Ту-154 (48) Польские эксперты совместно с МАК установили личность второго постороннего в кабине разбившегося под Смоленском Ту-154 польского президента. Срочники признались в мародерстве на месте падения польского Ту-154 (89) 51 Как сообщили 8 июня в Следственном комитете при прокуратуре, трое из солдат-срочников уже были ранее судимы за кражу, грабеж и подделку денег. Россия и Турция намерены за 5 лет увеличить товарооборот до $100 млрд (75) 15 Газопровод "Голубой поток - 2", "скорее всего" не будет продлен до Израиля, заявил премьер России Владимир Путин в ходе сегодняшнего визита в Турцию. WWDC-2010: Глава Apple С.Джобс представил iPhone 4 (209) 117 Продажи iPhone 4 в США начнутся 24 июня по цене от 199 долл. с памятью 16 Гб и по цене от 299 долл. с памятью 32 Гб. Если хотите связоватся самной мой адрес (@mail)"Kursiv" jaxongir1996@mail.ru Еще в контакте можете писать jaxongir uktamov[yoqori reestr] Husum. Husum Germaniyaning Schimoli-G'arbidagi shaxar bo'lib aholisi taxm.200 000 atrofida.Shaxar Schleswig-Holstein O'lkasi tarkibiga kiradi.Shaxarda kichik bir port bor.Shimoliy dengiz soxilida joylashgan. Shaxarda Theodor Storm ismli mashxur yozuvchi va davlat arbobi tu'gilib o'sgan. Eric Adjetey Anang. Kane Kvei duradgorlar ustahonasining rahbari, Teshie, 2009 yil Tugilganlik tugrisida ma’lumot 24 Sentyabr, 1985 yil, (24 yeshga tulgan), Teshie shahri, Akkra, Gana Eric Adjetey Anang (1985 yilda tugilgan) - Ganalik haykaltarosh va duradgor – Gananing Teshie shahrida tugilgan va hozirgi kunda ham usha shaharda yashaydi va ijot qiladi. Tarjimaihol. 2001 yilda Eric Nigeriya Gidan Makama Kano muzeyida Kano shahridagi Alians Fransez bulimining erdamida Gana Tovutlarining Dezayni nomlangan bulimini nigeriyaliklarga tavsiya etdi. Orta maktabni bitirib Eric 2005 yilda Kane Kveidagi Duradgorlar Ustahonasi rahbarligini uz zimmasiga oldi. Ush bu ustahona Erekning buvasi – Sets Kane Kvei tomonidan tashkil etgan edi va 50chi yillarda tovutlar desaini bilan birinchi bolib mahally aholini tanishtirdi. Uch - Turt yil ichida u Gananing toutlari desaini buyicha mashhur ustasi buldi va uning qobuliyati nafaqat mahalliy aholiga hamda chetelliklarga ham tanish bulib qoldi. 2009 yilda Eric Adjetey Anang uzi va uning mahsulotlari “Akvarius” (sport ichimliklari) deb nomlangan tijorat televideniyasi kanalida namoish etildi. Eric Oregon (AQSh) San’at va Hunarmandlik koledji bilan hamkorlik qiladi va shuning asosida 2009 yilda unga koledjning katta domlasi janob Mayk de Forest ikki oy davomida kolejga qatnashish ruhsatnomasini tashkil qilib beradi. Ush bu ruhsat olishda Kan ova Kumasi shaharlardagi Alians Fransez bulimlari hammda Kano shahrining Gidan Makamo (Nigeria) muzeyi ham erdam berishadi. 2010 yil Yanvar oyida Eric fransuz fotosuratchi Guy Hersant tomonidan uyushtirilgan “Iltimos, qimirlamang!” nomli proektda qatnashgan. Eric Ajetey Anang antropologik izlashuvlarda qatnashadi. Ush bu izlashuv Ga – halqi (Gana halqi) nomlanib Roberta Bonetti (Italiyaning Bolon’ya Universitetining antropologia buicha katta uqituvch, Italiyaning Zamonaviy Izlanish Akademiyasi va Amerikaning Kolumbiya Universitetining a’zosi) tomonidan tashkil etilgan. 24 eshida Eric Ajetey Anang “Le Mond Diplomatik” Fransuz gazetasi tomonidan "Afrika shaharlarning eshlar modeli" tashkil etilgan konkursinig golib deb saylangan. Kurgazmalar. Erikning mahsulotlari Evropa va Amerikaning jamoat va shahsiy kollekciyalari orqali tanishish mumkin. 2009 yil Avgust oyida Antverpen (Belgiya) shahrida “Bulvar Amandla” san’at proektini rasmiy mehmoni bulgan. Albus Dambldor. Albus Dambldor - Jdu olamining ko'zga ko'zga ko'ringan sehrgari. U "Hogvards" sehrgarlarga t'lim beradigan maktabning direktori. Qirgʻizistondagi tartibsizliklar (2010). 2010-yilgi Qirgʻizistondagi tartibsizliklar mamlakat janubida (asosan Oʻsh va Jalolobod shaharlarida) 2010-yil 11-iyunidan beri roʻy berib kelayotgan, qirgʻiz millatchilari va mahalliy oʻzbek diasporasi orasida boshlangan keng miqyosli toʻqnashuvlardir. Tartibsizliklar 2010-yil aprel oyidagi Qirgʻiziston toʻntarilishi natijasida davlat boshqaruvidan Qurmonbek Bakiyev ketishi, uning oʻrniga muvaqqat hukumat kelishi va kelib chiqqan siyosiy inqiroz davomi oʻlaroq koʻrilmoqda va jahon hamjamiyatida keng rezonans keltirib chiqardi. Kuala Lumpur. Kuala Lumpur Malayzianing poytaxti.Petronas egizak minorasi bilan mashhur. Orlanda Blum. 1977 yil 13 yanvarda Angliyaning Kanterberi shaharchasida tug‘ilgan. 16 yoshida Londonga ko‘chib, Milliy yoshlar teatrida dramatik yo‘nalishda ta’lim ola boshlagan. Keyinchalik u o‘qishini Britaniya-Amerika Drama Akademiyasi va Gildhil musiqa va drama maktabida davom ettiradi. O‘qishni tugatgan yili rejissyor Piter Jekson unga "Uzuklar hukmdori" filmida Legolas rolini o‘ynashga taklif qiladi. Uch qismli blokbaster unga birin-ketin boshqa rejissyorlardan ham takliflar tushishini ta’minladi. Muhimi, bu takliflarning aksar qismi asosiy rol uchun edi. Blum Ridli Skotning "Qora lochinning qulashi" (Black Hawk Down) "Karib dengizi qaroqchilari"(Pirates of the Caribbean) filmlarida suratga tushdi. "Troya" filmida Bred Pitt bilan birga bosh rolni ijro etishi uning uchun eng asosiy ijod cho‘qqisi bo‘lib qolayotgan "Jannat qirolligi"(Kingdom of Heaven) filmiga yo‘llanma bo‘lib xizmat qildi. Ayni paytda Blum "Elizabettaun" va "Karib dengizi qaroqchilari-2" filmlarida suratga tushmoqda. Ma’lumotlarga qaraganda, "Karib dengizi qaroqchilari-2" sarguzasht filmi 2006 yilning o‘rtalarida tayyor bo‘ladi. Jorj Kluni. 1961 yil 6 mayda Kentukki shatatining Leksington shaharchasida dunyoga kelgan. Klunining yoshlikdagi orzusi professional beysbolchi bo‘lish edi. Biroq bu orzu Shinsinatti Reds bilan uchrashuvdan so‘ng boqiy sarobga aylandi. 1994 yilda Jorj otasi Nik va ammasi qo‘shiqchi - aktrisa Rozemari Klunining yordami bilan aktyorlik qilishni boshladi. Uning dastlabki ijodi mahalliy televidenieda ikkinchi darajali rollarni ijro etish bilan boshlangan. Jorj Klunining televideniedagi qobiliyatli ijrolari Uorner Brozers korporatsiyasi prodyusserlari e’tiborini jalb qildi va uni "Hayot dalillari", "Rozanna" va "Opa-singillar" kabi kinoseriallarda suratga tushishga taklif qilishdi. Uning eng ko‘zga ko‘rinarli rollari sifatida Mark Valberg bilan suratga tushgan "Okeanning o‘n biri"(Ocean's Eleven) filmini keltirish mumkin. Bu film 1960-yillarning eng mashhur kinoasarlaridan bo‘lib, u yangi asr boshida qayta suratga tushirildi. Filmning tomoshabinlar tomonidan iliq qarshi olinishi rejissyorga uning ikkinchi ko‘rinishi "Okeanning o‘n ikkisi" (Ocean s Twelve)ni suratga tushirishga turtki bo‘ldi. Bu filmda ham Jorj Kluni Bred Pitt va Met Deymonlar bilan birga bosh rollardan birini ijro etdi. Ayni paytda mashhur kinolar sirasiga kiruvchi 50-yillarning TV jurnalisti Eduard R. Marrou hayoti lavhalarini aks ettirgan "Xayrli tun va omad yor bo‘lsin" (Good Night and Good Luck) filmiga Jorj Kluni stsenariy tayyorladi va bosh rolni ijro etdi. Xuddi shu film eng yaxshi rejissyor va eng yaxshi kinoasar nominatsiyalari bo‘yicha bu yilgi «Oskar» nomzodlari qatoridan o‘rin egalladi. "2006 yil Oltin Klubi " (2006 Golden Globe Awards) va "Akademiya Mukofoti" (Academy Awards) bu yilgi mavsumda eng yaxshi ikkinchi darajali aktyor nominatsiyasi bo‘yicha Kluniga sovrinlar keltirgan "Suriyalik" siyosiy trilleriga ham uning o‘zi prodyuserlik qilgan. Pepsi Kola. «Pеpsi Kola» dastlab 1890-yillarda yaratilgan. 1898-yilda Janubiy karolinalik dorishunos Kalеb Bredxem o`zi yaratgan «Bred ichimligi» nomini «Pеpsi Kola» dеb o`zgartirdi. «Pepsi-Cola» savdo bеlgisi 1903-yilning 16-iyunida ro`yxatdan o`tkaziladi. «Pеpsi Kola»ga bunday nom qo`yilishiga sabab uning tarkibidagi pеpsin moddasi va kola yong`og`i edi. O`zi yaratgan ichimlikni farmatsеvtik aralashma dеb bilgan Bredxem uni dastlab ovqat hazm qilishni yaxshilovchi salqin ichimlik sifatida rеklama qiladi. 1906-yilda bu savdo bеlgisi Kanadada, kеyinroq Mеksikada ro`yxatdan o`tkaziladi. Endigina rivojlanish yo`lida odimlayotgan kompaniya 1923-yilda kasodga uchraydi. Bunga sabab avvalo Birinchi Jahon urushi, urush ta`sirida shakar narxining kеskin ko`tarilib kеtganligi edi. Uning barcha aktivlari sotib yuboriladi. Oradan sakkiz yil o`tib «Pepsi Co» yana bir marta kasodga uchraydi. Bu holatlarning o`ziga xos jihati shundaki «Pepsi Co» ikki bor inqirozga uchrasa-da o`zini tiklab olishga muvaffaq bo`ladi. Yana bir qiziq tomoni, azaliy raqibidan farqli o`laroq kompaniya o`zining eng maxfiy siri - ichimlik tarkibini oshkor qilishga majbur bo`ladi. 1923-yilda bankrot holatini e`lon qilish uchun Bredxem nafaqat ekstrakt formulasi to`g`risidagi ma`lumotni taqdim etadi, balki sudda bu ma`lumotlarning chinligi to`g`risida qasamyod ham qiladi. Ko`pchilik «endi «Pеpsi Kola»ning siri ochildi, kompaniya qayta tiklana olmaydi», dеyishgandi. Lеkin barchasi aksincha bo`ladi. 1932-yilda «Pepsi-Cola» tovar bеlgisini Loft Incorporated yirik konditеr firmasi sotib oladi va 1940-yilda kompaniya nomini «Pepsi-Cola Company» dеb o`zgartiradi. «Buyuk dеprеssiya» dеb atalgan 30-yillarda «Pеpsi Kola» birinchi raqamli ichimlik hisoblangan «Koka kola»ga qarshi ajoyib taktika qo`llaydi. «Koka kola» o`z ichimligini asosan 6 untsiyalik butilkalarda 5 sеntdan sotardi. «Pеpsi Kola» 5 sеnt evaziga 12 untsiyali, yana ikki barobar katta idishda o`z ichimligini taklif qila boshlaydi va bu ustunlikni har tomonlama rеklama qiladi. Savdo sur`ati kеskin oshib kеtadi. «Koka kola» bu uslubga qarshi biror chora ko`rishga ojizlik qiladi, chunki «Koka kola» sotuvchi savdo avtomatlari faqat 5 sеntlik tangani qabul qilar, «Koka kola»ning zahirasida 6 untsiyalik 1 mlrd. dona idish bor edi. «Koka kola» «Pеpsi Kola»ni «Kola» so`zini ishlatishda ayblab sudga bеradi. Sud ikki buyuk kompaniyaning kеlishuvi bilan yakunlansa-da raqobatning «sovuq urush» dеb nom olgan davrini boshlab bеradi. Hali hanuz shiddat bilan davom etayotgan bu «sovuq urush» vaqti-vaqti bilan juda faol ko`rinish olardi. Ikkinchi jahon urushi davrida «Royal Crown» va «Dr.Pepper» ichimliklarini ortda qoldirgan «Pеpsi Kola» «Koka kola»dan kеyingi 2-raqamli ichimlikka aylanadi. Lеkin oradagi farq ancha katta bo`lib, 50-yillarning boshida «Koka kola»ning savdo hajmi «Pеpsi Kola»nikidan 5 barobar ko`p edi. 70-yillarning o`rtalarida «Pеpsi Kola» ochiqdan-ochiq «hujum» ga o`tadi va «Pepsi kurashga chorlaydi» aksiyasini o`tkazadi. Aksiya ishtirokchilaridan nomi ko`rsatilmagan ikki ichimlikni tatib ko`rib, ulardan qay biri ko`proq yoqqanini aytish so`raladi. Ishtirokchilarning oltmish foiziga ma`qul tushgan «Pеpsi Kola» o`sha siz bilgan ikkinchi ichimlikni ortda qoldirib, g`olib bo`ladi. Bu fakt tеlеvidеniе orqali ochiqdan-ochiq rеklama qilinadi. Tinimsiz sa`y-harakatlar o`z natijalarini bеra boshlaydi: 50-yillarda «Koka kola» «Pеpsi Kola»ga nisbatan 5 barobar ko`proq istе`mol qilingan bo`lsa, 1960-yilda bu farq 2,5 barobarga tеng bo`ladi. 1985-yilda 1,15 barobargacha tushadi. 1959-yilda Moskvada o`tkazilgan Amеrika milliy ko`rgazmasida AQSh vitsе-prеzidеnti Richard Nikson mеzbon sifatida sobiq SSSR rahbari Nikita Xrushеvga «Pеpsi Kola» tatib ko`rishni taklif qiladi. Tabiiyki «Pepsi» logotipini tutib turgan Xrushеvning surati uzoq vaqt gazеta-jurnallarni bеzab turdi va bu kompaniya uchun o`ziga xos rеklama vazifasini o`taydi. Iliq munosabatdan ustalik bilan foydalangan «PepsiCo» prеzidеnti Donald Kеndall 1971-yilda SSSR ministrlar sovеti raisi Alеksеy Kosigin bilan uchrashuvda iqtisodiy hamkorlik shartnomasini imzolashga erishadi. Bu kеlishuvga ko`ra 1973-yildan boshlab «Pеpsi Kola» bu davlatga kirib kеlgan birinchi g`arb mahsuloti sifatida SSSRda sotila boshlaydi, shuningdеk «PepsiCo» ruslarning «Stolichniy» arog`ini import qilish va tarqatish bo`yicha eksklyuziv huquqni qo`lga kiritadi. Shartnoma doirasida «Pеpsi Kola» ishlab chiqaruvchi bir nеchta zavodlar qurilishi boshlanadi va birinchi zavod 1974-yilda Novorossiysk shahrida ishga tushiriladi. Har doim sog`lom turmush tarzi tarafdori bo`lib kеlgan «PepsiCo»ga 1984-yilda Ueyn Kellovеy prеzidеnt etib tayinlanadi. Kellovеy «Pеpsi Kola»ning musiqiy rеklamalariga zo`r bеradi va bu borada yuqori natijalarga erishadi. «Yangi avlod Pеpsini tanlaydi» shiori ostida yaratilgan dastlabki ikki rolikda Maykl Jеkson suratga tushadi. Kеyinchalik bu rеklamalarga Tina Tеrnеr, Gloriya Estеfan kabi mеgayulduzlar ham jalb qilinadi. Maykl Jеkson turli xil mojarolarga aralashib qolganidan so`ng uning o`rnida «Pеpsi» timsoli sifatida supеrmodеl Sindi Krouford paydo bo`ladi va uning ishtirokidagi roliklar yanada omadli chiqadi. 1993-yilda dunyoga mashhur baskеtbolchi Shakill O`Nil ham «Pеpsi» rеklamasida ishtirok etadi. «Pеpsi»ning eng qimmatbaho rеklama loyihalaridan biri sifatida Yevropa va AQSh o`rtasida uchuvchi «Konkord» samolyoti ichimlikni eslatuvchi ko`k rangga bo`yalganini ham aytish mumkin. «PepsiCo» yana bir qator alkogolsiz ichimlik turlarini taklif qiladi. Mirinda, Seven-Up, Aqua Minerale, Pepsi Light shular jumlasidandir. Nеgaligini to`g`ri topdingiz «Coca-Cola» tomonidan ishlab chiqariluvchi Fanta, Spright, Bon Aqua, Diet Cokelar bor-da. Mars shokoladi.. «Mars» shokoladining nomi sayyora nomiga emas, uning asoschisi nomiga qo`yilganini bilmasangiz kеrak. Bu shokoladni amеrikalik qandolatpaz Forrеst Mars o`ylab topgan. Uning mahsulotlari sirasiga nafaqat «Mars», balki «Snickers», «Milky Way», «M&M`s», «Bounty», «Twix» shokoladlari, «Uncle Ben`s» qaynatma guruchi va hatto «Pedigree», «Whiskas» va «Kitecat» it va mushuklar ovqatlari ham kiradi. Bu mahsulotlar yuqori sifati va albatta, Forrеst Marsning qobiliyati evaziga jahon bozorini egallab ulgurgan. 1999-yilda 95 yoshida vafot etgan shokolad qiroli farzandlariga nafaqat mashhur brеndni, balki hamon ko`payishda davom etayotgan milliardlarni ham mеros qilib kеtdi. 2004-yilgi «Forbes» rеytingida uning ikki o`g`li va qizi - kichik Forrеst, Jon va Jaklinlar 27, 28, 29-o`rinlarda qayd etilgan. Ularning har birida 10,5 milliard dollar boylik mavjud. Forrеst Marsning tarjimai holi matbuotchilar uchun doim sir bo`lib kеlgan. Chunki «Shokolad qiroli» ommaga ko`rinish bеrishni yoqtirmasdi. U umri davomida faqat ikki martagina matbuotga intеrvyu bеrgan. Ana shu intеrvyular asosida ommaga ma`lum bo`lgani shuki, u Minnеsota shtatida mayda qandolatpaz oilasida tavallud topgan. Franklin Mars va uning rafiqasi Etеl arzon konfеtlar ishlab chiqarish bilan shug`ullanishardi. Bu konfеtlar ortidan kеladigan daromad oilani boqishga arang yеtardi. Shunday bo`lsa-da, ular o`g`illarining o`qishga kirishiga imkon yaratib bеrishgandi. Forrеst yaxshi o`qigani sababli Yеl univеrsitеtining stipеndiyasini yutib olib, o`qishga kirishga muvaffaq bo`ldi. O`qishga kirishga-kirdi-yu, qorin muammosi ko`ndalang kеlgach, pul topish uchun darsdan kеyin ishlashga majbur bo`ldi. Ish o`sha paytda endigina tamaki bozoriga kirib kеlgan «Camel» kompaniyasidan topildi. Forrеstga rеklama plakatlarini shahar bo`ylab yopishtirib chiqishni topshirishdi. U bu ishni a`lo darajada uddaladi. U plakatlarni shahardagi barcha bеkatlar va do`konlar vitrinalariga yopishtirib chiqdi. Ammo ertasi kuni janjal ko`tarildi. Do`kondorlar politsiyaga murojaat etib, so`roqsiz yopishtirilgan rеklama plakatlari uchun chora ko`rishni so`rashdi. Kompaniya Forrеstga hayfsan bеrib, plakatlarni do`konlar vitrinalaridan ko`chirib chiqishni buyurdi. Bu esa qaysar Forrеstga yoqmadi. U kеchasi bilan qolgan plakatlarni ham do`konlarga yopishtirib chiqdi-yu, shahardan qadamini uzdi. Politsiyadan yashirinib, ota-onasining uyida birmuncha muddat yashirinib yurishga majbur bo`ldi. Yashirinib yurgan kеzlarida otasi ikkalasi yangi shokoladni o`ylab topishdi. Ishlatilgan mahsulotlar qoldiqlarini tashlab yuborayotgan otasiga Forrеst ulardan yana biror maqsadda foydalanish mumkinligini aytadi. O`g`lining xayolparastligini bilgan Frenk kulib qo`ya qoladi. Ammo qaysar Forrеst konfеt qoldiqlarini quyuq ko`pik bilan aralashtirib, shokolad yasashga muvaffaq bo`ldi. Bu shokoladga «Milky Way» dеb nom bеrildi. Shokolad omma orasida juda tеz mashhur bo`lib kеtdi va oila buning ortidan bir yilda 800 ming dollar foyda ko`rdi. Muvaffaqiyatdan ruhlanib kеtgan Frenk uyini, mashinasini yangiladi, yangi kiyimlar sotib oldi. Ammo ota-o`g`il o`rtasida nifoq kеlib chiqdi. Forrеstning xayol chеgarasi kеngayib borar, u shokoladlari bilan jahon bozorini zabt etish maqsadida edi. Biroq otasi uning bu ishiga qarshilik qilar, uning uchun topayotgan daromadi ma`qul ko`rinardi. Otasi bilan kеlishmay qolgan Forrеst daromaddan 50 ming dollar o`z ulushini oldi-da, Britaniyaga jo`nab kеtdi. 30-yillarda Yevropada ahvol og`ir edi. Forrеstning shokoladlarini yеvropaliklar yaxshi kutib olishmadi. Chunki inglizlar an`analariga sodiq millat bo`lib, shirinlikni ortiqcha xarajat dеb bilishar, unga pul sarflashni ma`qul ko`rishmasdi. Xayolparast va qaysar Forrеst buning ham yo`lini topdi. U «Mars» nomli yangi shokolad ishlab chiqarishni yo`lga qo`ydi va uning rеklamasiga quyidagi shiorni o`ylab topdi: «Bu shunchaki shirinlik emas, «Mars» bu taom». «Mars» aql bovar qilmas darajada mashhur bo`lib kеtdi. Bundan foydalangan Forrеst boshqa nomlar bilan ham shokoladlar ishlab chiqara boshladi. Bu shokoladlar Forrеst o`ylab topadigan shiorlar sabab juda tеz ommalashib kеtardi. «Tviks - shirin qalamchalar», «Shokoladning qalindan-qalin qatlami», «Qiyosi yo`q lazzat», «Yulduzlar Marsni tanlashdi», «Qo`lda emas, og`izda erib kеtadi», «Har kun shunday ajoyib o`tishi kеrak». Forrеst fabrikalarida qat`iy hoida hukm surardi. U ishga o`z vaqtida kеlgan xodimlarga har oyda 10 foiz qo`shimcha oylik to`lar, ishchilardan sifat, mas`uliyat va erkinlikni talab qilardi. Garchi ishchilarni qadrlasa-da, eng oddiy xatoni ham kеchirmasdi. 30-yillar oxirlarida kompaniya it va mushuklar uchun konsеrvalangan ozuqalar ishlab chiqarishni boshladi. Shokolad fabrikasiga it va mushuklarning nima aloqasi bor dеrsiz? Bunga tasodif sabab bo`ldi. Gap shundaki, Forrеstning fabrikasi yonida go`sht kombinati bor edi. Go`sht chiqindilarining badbo`y hidi fabrika ishchilarining asabini buzar, bu hol Forrеstga ham yoqmasdi. Asabi buzilib turgan Forrеstning miyasiga birdan chiqindilardan it-mushuklar uchun konsеrva ishlab chiqarish fikri kеlib qoldi. U darhol go`sht kombinati bilan gaplashib, shartnoma imzoladi. Oradan hеch qancha o`tmay bozorda «Whiskas» konsеrvalari paydo bo`ldi. Uy hayvonlarini o`z farzandlaridеk qadrlaydigan yеvropalik uy bеkalari uchun bu ayni muddao edi. Buni Forrеst bilardi. Go`sht kombinatlaridan arzon-garovga sotib olingan chiqindilar konsеrva holida aql bovar qilmas daromadni kеltirardi. Ammo ikkinchi jahon urushi boshlanib qoldi-yu, mahsulotlar kasodga uchray boshladi. Bir qancha kompaniyalar inqirozga uchradi. Biroq Forrеst buning ham yo`lini topdi. U urushdagi askarlar uchun kеrak bo`ladigan qaynatilgan guruch mahsulotlarini ishlab chiqarishni yo`lga qo`ydi. «Uncle Ben`s» nomini olgan bu konsеrvalar Marsning shuhratini tiklab bеrdi-yu uzoq vaqt foyda kеltira olmadi. Dunyoning turli mamlakatlarida «Uncle Ben`s»ga o`xshash mahsulotlar ko`payib kеtdi. Garchi Mars bu mahsulotlar sanoatini to`xtatmagan bo`lsa-da, e`tiborni boshqa mahsulotga qaratishga majbur bo`ldi. Urush yana bir shokoladning dunyoga kеlishiga sabab bo`ldi. Cho`ntakda erib kеtadigan shokoladlar askarlar uchun noqulaylik tug`dirayotganini sеzgan Forrеst «M&M`s» shokolad donachalarini ishlab chiqarishni yo`lga qo`ydi. Yana bozor egallandi. Harbiylar uchun o`ylab topilgan donachalar oddiy xalq orasida ham mashhur bo`lib kеtdi. 80-yillarda jurnalistlar Forrеst Marsga «Shokolad dеngizining akulasi» dеgan laqab bеrishdi. U haqiqatan ham akulaga aylanib bo`lgandi. U hatto kompaniyadagi hamkori Bryus Myurrеyni ham amallab aktsionеrlar qatoridan siqib chiqarib, yagona rahbarga aylanib olgandi. 1973-yili Mars kompaniyasiga yana bir Forrеst ishga kirdi. Bu katta Forrеst Marsning o`g`li kichik Forrеst edi. U otasi tirikligidayoq asosiy ishni o`z qo`liga oldi. Otasi topgan milliardlarning ikki baravar ko`payishiga sabab bo`ldi. 1999-yilda katta Forrеst vafot etdi. Kompaniya farzandlari qo`liga o`tdi. Ular xuddi otalari kabi qat`iy printsip asosida ish boshqarishmoqda. Marslar oilasi «Forbs» rеytingida 46-o`rinda qayd etilgan. Hozirda «Mars» kompaniyasi jahon bozorida turli mahsulotlar yo`nalishida lidеr hisoblanadi. Dunyoning 65 mamlakatida kompaniyaning 98 ta fabrikasi, 219 ta ofisi mavjud. Uning mahsulotlari bеshta qit`aning 100 dan ortiq mamlakatida sotiladi. Garrincha. Braziliyaning Pau-Grande qishlog’ida tug’ilgan bu inson futbol haqidagi barcha tasavvurlarni o’zgartirib yuborgan edi. barcha davrlarning eng yaxshi o’ng qanot hujumchisi, ikki marta jahon chempioni, charm to’p dahosi Garrincha ellik yil umr ko’rdi, lekin u bolaligicha qoldi va faqat bitta «o’yinchoq» - futbol o’ynadi, xolos. Tug’ilgan sanasi: 1933 yil, 23 mart. 1983 yilning 20 yanvarida vafot etgan. O’ynagan klublari: "Pau Grande (1947-1953), "Botafogo" Rio-de-Janeyro (1953-1965, 608 matchey, 245 golov), "Korintians" San-Paulu (Braziliya)(1966-1967), "Atletiko Barrankilya" (Kolumbiya)(1968), "Flamengo" Rio-de-Janeyro (Braziliya)(1968-1969), "Red Star" Parij (Frantsiya)(1971) Terma jamoa safida: 1955-1966. 51 o’yinda ishtirok etib, 12ta gol kiritgan. Erishgan yutuqlari: Jahon chempioni 1958, 1962, «Karioka» ligasi chempioni 1957, 1961, 1962, 1966 yilgi jahon chempionati ishtirokchisi Xalqaro futbol tarixi va statistikasi federatsiyasi talqini bo’yicha XX asrning eng yaxshi futbolchilari orasida 8-o’rinda. Uni ishqibozlar sevishardi, chap qanot himoyachilari uning ismini hurmat bilan tilga olishardi, zero Garrincha tomonidan aldanish uyat sanalmasdi. U doimo bir xil uslub qo’llardi: to’pni ushlab bir oz qotib turar, so’ngra joyida turganicha gavdasini chapga tashlar, keyin esa keskin harakat bilan raqibining yonginasidan o’tib ketardi. Buning ustiga u to’pni raqibining oyoqlari orasidan olib o’tib ketishni xush ko’rardi. Uning bu uslubi ming martalab o’rganilgan, unga qarshi usullar ishlab chiqilgandi, ammo Garrincha bilan to’qnash kelganda har qanday tayyorgarlik, futbolning har qanday qonuni yo’qqa chiqardi. Manuel Fransisko dos Santos («Garrincha» uning laqabi bo’lib, u Braziliya tog’larida yashovchi kichkina qushcha, braziliyaliklarning aytishlaricha u odamlarga baxt keltiradi) o’ta kambag’al oilada dunyoga kelgandi. U bolaligidan boshlab to’quvchilik fabrikasida ishlay boshlaydi, ammo barcha braziliyalik bolakaylar singari futbol o’ynamasdan turolmasdi. Manuel dastlab hovlida futbol o’ynadi, keyin esa Pau-Grande jamoasida to’p surdi. Vaqt o’tishi bilan u mahalliy qahramonga aylandi. Do’stlari uni Mane deb chaqirishardi, 1953 yilda u «Botafogo» klubiga o’tgach, unga Garrincha laqabini berishdi. Yigirma yashar yigitni klubga jamoaning sobiq mashhur futbolchisi Arati taklif etgandi. Manening mashhur «kobralar» (ishqibozlar bu klub a’zolarini shunday deb atashardi) safida mashg’ulotlarda paydo bo’lishi hammaning kulgisiga sabab bo’ldi. U kimga o’xshasa o’xshardi, lekin futbolchiga aslo o’xshamasdi. Manuel o’zini u yoqdan-bu yoqqa tashlab yurardi: Garrincha bolaligidan tug’ma nogiron edi – uning o’ng oyog’i chap oyog’idan sakkiz santimetr kalta bo’lib, yurganda uzun oyog’ini bukishga majbur edi. Aynan mana shu kamchilik Manening raqiblarini dog’da qoldirishida xizmat qildi. «Botafogo» murabbiyi Jentil Kordozo kulgisini arang bosganicha oqsoq yigitni jamoaning o’ng qanotiga qo’ydi va uni himoyachi Nilton Santos sinovdan o’tkazdi. Garrincha to’pni Santosning oyoqlari orasidan olib o’tib oldinga tashlandi. Gangib qolgan himoyachi ishqibozlar qiyqirig’i ostida maydonga quladi. Garrincha barcha futbolchilarni aldab o’tib, darvozaga gol urdi. Shundan so’ng yigitcha jamoaga qabul qilindi. «Xalq quvonchi», Braziliya qahramoniga aylangan Garrinchaning sportdagi faoliyati shu tarzda boshlandi. U 24 yoshida «Flamengo» hujumchisi Joelning o’rniga tushish uchun zahiradagi futbolchi sifatida terma jamoaga taklif etildi. Braziliya terma jamoasi Jyul Rime kubogini qo’lga kiritish maqsadida Shvetsiyaga yo’l oldi. Dastlabki ikki uchrashuv – Avstriya va Angliyaga qarshi o’tkazilgan o’yinlarda Manuel maydonga tushirilmadi. Sobiq SSSR terma jamoasiga qarshi o’yin arafasida Angliya bilan kechgan og’ir durangdan xavotirga tushgan jurnalistlar guruhi bosh murabbiy Feoladan Garrinchani maydonga tushirishni talab qilishdi. Feola unamadi, u Manening «Fiorentina»ga qarshi o’tkazilgan o’rtoqlik uchrashuvidagi «mas’uliyatsizligi»ni kechira olmasdi. O’shanda Garrincha ajoyib tarzda to’p surgandi. O’yin davomida u yakka o’zi barcha himoyachilarni, so’ngra darvozabonni ham aldab o’tgan va… to’p bilan darvoza chizig’i oldida to’xtab qolgandi. Butun stadion nima bo’layotganini tushunmay oyoqqa turgandi! Mane darvozabonga yordam berish uchun yetib kelgan hiomyachini kutib turdi va u yetib kelgach, raqibini yana bir marta aldab, so’ngra darvozaga gol urdi. Feola ham boshqa murabbiylar singari Garrinchani yoqtirmasdi. Unga o’ng qanot topshirilgan bo’lib, to’pni qabul qilishi bilan barcha himoyachilarni aldab o’tib yoki gol urar yo bo’lmasa to’pni sherigiga oshirardi… Murabbiy baribir yon berishga majbur bo’ldi. 1958 yilning 15 iyunida Garrincha SSSR terma jamoasiga qarshi maydonga tushdi. Ushbu uchrashuvning dastlabki uch daqiqasini frantsiyalik taniqli futbol mutaxassisi Gabriel Ano «jahon futboli tarixidagi fantastik uch daqiqa» deb atagandi. 15-soniyada Didi to’pni Garrinchaga oshiradi, u esa chap qanot himoyachisi Kuznetsovni qatorasiga ikki marta aldaydi, so’ngra Voinov va Krijevskiylarni aldab o’tib darvozaga to’pni zarb bilan tepadi. To’p darvoza ustuniga tegadi. Bir necha soniyadan so’ng Garrincha o’ng qanot bo’ylab hujum uyushtirib to’pni Pelega oshiradi va Pele ham darvoza ustunini mo’ljalga oladi. Nihoyat, 3-daqiqada Garrincha oshirgan to’pni Vava Yashin darvozasiga yo’llaydi… 1962 yilda o’tkazilgan navbatdagi jahon chempionatida Garrincha qahramonga aylandi. Pele ikkinchi uchrashuvdayoq og’ir jarohat olib, tarkibdan chiqqandi. Angliyaga qarshi uchrashuvda Mane mo’’jiza yaratdi: u barcha himoyachilarni ular yakka bo’lsa ham, ikki-uch kishi bo’lsa ham aldab o’tdi va bitta golga hammualliflik, ikkita golga mualliflik qildi. Gollardan birini u boshi bilan kiritdi. Braziliya ikkinchi marta chempion bo’ldi, gazetalar esa «Dunyoning eng yaxshi o’yinchisi Pele emas, Garrincha» deb yozishdi. U haqda «Xalq quvonchi» deb nomlangan film suratga olindi. Faqatgina tomoshabinlar uchun o’ynaydigan bu sodda yigitning orqasidan pul topadiganlar ko’p edi. Braziliya jamoalari yiliga yuzlab uchrashuvlar o’tkazishar, tarkibida Garrincha to’p surgan «Botafogo»ga qarshi maydonga tushgan klublar yirik miqdorda pul to’lashardi. Manuel esa o’zidan ancha yomon o’ynaydigan o’yinchilardan ham kam haq olardi. Hattoki, qo’liga ko’p pul tushganida ham uni nima qilishni bilmasdi. U pulga unchalik e’tibor bermasdi. Garrincha shunchaki futbol o’ynashni bilardi, xolos. Futbol pul topish manbai emas, uning quvonchi edi. Futboldagi «jentlmenlik» qoidasini ham aynan Garrincha yaratgan. Bu 1960 yilning 27 martida «Marakana» stadionida «Fluminese» va «Botafogo» jamoalari o’rtasidagi uchrashuvda yuz bergan. «Flu» himoyachisi to’pni tepib yuboradi va sirg’anib, oyog’i qayrilib yotib qoladi. To’p Manega kelib tushadi va u jarima maydonchasida darvozabon bilan yakkama-yakka qoladi. U to’pni darvozaga tepmoqchi bo’ladi-yu birdan himoyachining og’riqdan bukchayib yotganini ko’rib qoladi. Garrincha shu zahoti to’pni maydondan chiqarib yuboradi. Tibbiy yordamdan so’ng «Flu» himoyachisi to’pni yon chiziqdan tashlashga tayyorlanib, ikkilanib qoladi. U Garrinchaning iltifotiga iltifot bilan javob berishi lozim edi. To’p raqibga qaytarib beriladi. O’shandan buyon bu an’ana Braziliya, so’ngra butun jahon futbolida qoidaga aylandi. Ammo 1965 yildan boshlab Garrincha uchun og’ir damlar boshlandi. Kubok uchrashuvlaridan birida u jiddiy jarohat oldi. Shifokorlar unga uch oy davomida umuman futbol o’ynamaslik lozimligini buyurishdi. Lekin klub prezidentining boshqa rejalari bor edi: Yevropa bo’ylab safar uchrashuvlarida har biri 15 ming dollardan daromad keltiruvchi oltita o’yin o’tkazish mo’ljallangandi (o’sha davr uchun katta pul). Agarda Garrincha ishtirok etmaydigan bo’lsa, pul ikki barobar oz to’lanardi. Mane dam olish o’rniga maydonga tushadigan bo’ldi. U har bir o’yinda og’riq qoldiruvchi ukol olib ishtirok etar, o’yindan so’ng uni avtobusdan mehmonxonagacha ko’tarib ketishardi. U keyingi o’yinni sabrsizlik bilan kutardi, chunki shifokor ukol qilish bilan oyog’idagi og’riq yo’qolardi. «Botafogo»dagilar Garrinchaning ilgarigidek emasligini, endi undan foyda yo’qligini anglay boshlashdi. 1966 yili uni 100 ming dollarga «Korintians» klubiga sotib yuborishdi. Undan endi namoyish eta olmaydigan ilgarigi o’yinini talab qilishardi. Ishqibozlar uni hushtak bilan kalaka qilishar, rahbariyat e’tiroz bildirar, qisqasi, uning bu klubdan ketishdan boshqa chorasi qolmagandi. U shart ketdi-qoldi va oqibatda ikki yil davomida hech qanday rasmiy o’yinda qatnashmaslikka mahkum etildi. Garrincha birdaniga do’stlarsiz, pulsiz qoldi. Soliq talab qiluvchi nazoratchilar ham uning eshigini qoqib kela boshlashdi. U oilasini tark etib, qo’shiqchi Elza Soares bilan turmush qurdi. Bu esa katoliklar Braziliyasida katta gunoh edi. Barcha gazetalar Garrinchaning ustiga mag’zava ag’darishdi. Uni hatto Jyul Rime kubogini qo’lga kiritganligining o’n yilligi munosabati bilan Braziliya va jahon yulduzlari terma jamoalari uchrashuviga ham taklif etishmadi. Garrincha ayolining qo’liga qarab turolmasdi. U turli jamoalarning o’rtoqlik uchrashuvlarida qatnashib yurdi. Ammo ilgarigidek o’yin ko’rsata olmadi. Faqatgina 1968 yilga kelib, diskvalifikatsiya muddati tugagach, Garrincha jiddiy mashg’ulotlarga kirishdi. Shunchaki qiziqish bilan unga qarayotgan «Flamengo» shifokorining ko’rsatmasiga asosan, Garrincha haftasiga uch kun mashq qildi. «Flamengo» uni natijasi musobaqa jadvaliga ta’sir qilmaydigan «Vasko da Gama» klubi bilan bo’ladigan o’yinga taklif etdi. 1968 yilning 30 noyabrida Rio-de –Janeyroga odam sig’may ketdi. Hamma Garrinchaning o’yinini ko’rishga shoshilardi. «Marakana»dagi uchrashuvga 30 ming dona chipta chiqarilgan edi, barcha chiptalar sotib bo’lingach, olomon stadionga yopirilib keldi va stadion direktori darvozalarni ochib yuborib, ishqibozlarni bepul kiritishga buyruq berdi. Stadionga yig’ilgan yetmish mingdan ortiq ishqiboz bir narsani – Garrinchaning qaytishini bayram qilayotgandi. Uchrashuv boshlandi. Tez orada hamma uzoq kutgan lahzalar yetib keldi. To’p Garrinchaga oshirildi. Mane to’pni to’htatib, bir on turib qoldi, so’ngra hammaga tanish usuli bilan himoyachini aldab o’tdi. Butun stadion larzaga keldi. Uchrashuv natijasi hech kimni qiziqtirmas, barcha Garrinchaning o’yinini tomosha qilar va bir ovozdan «Garrincha! Garrincha!» deb qichqirardi. O’yindan so’ng Garrincha yechinish xonasida ho’ngrab yig’lab yubordi, u quvonchdan yig’lardi. U yana bir marta o’zining bejizga «xalq quvonchi» emasligini isbotlagandi. Garrincha yana bir oz vaqt «Flamengo»da to’p surdi, lekin yangi murabbiy va yosh hujumchi Dovalaning kelishi bilan u zahirada ko’proq o’tiradigan bo’ldi. So’ngra turli klublarda, Yevropada o’ynadi, ammo sportdagi faoliyatini to’xtatgach, ishsiz qoldi. Umrining oxirgi yillarida u ichkilikka berildi. U o’zidan o’n bitta qiz qoldirib, ellikka ham to’lmay vafot etdi. Uning jasadi solingan tobut «Marakana» stadioniga keltirildi, markaziy televidenie esa kun davomida «xalq quvonchi» bilan vidolashuv marosimini olib ko’rsatdi. Jahonning ikki marta chempioni, Garrincha laqabli Manuel Fransisko dos Santos millionlab ishqibozlarga takrorlanmas onlarni baxshida etgan yagona va betakror futbolchi edi. U barchaga quvonch ulashdi, lekin o’zi soddaligicha qoldi. Vatan va vatanparvarlik haqida maqollar. Vatan qadrini bilmagan o'z qadrini bilmas. Dushmanga nafrati bo'lmaganning Vatanga muhabbati bo'lmas. Yoridan ayrilgan yetti yil yig'lar, Yurtidan ayrilgan o'lguncha yig'lar. Yoringni gul orasidan izla, Erkingni — el orasidan. Yigit g'ami elida, Elning g'ami dilida. Kiymoqqa katan yaxshi, Turmoqqa vatan yaxshi. Ko'rpang qayerda bo'lsa, Ko'ngling shu yerda. Non gadosi bo'lsang ham, Yurt gadosi bo'lma. Ona yerning tuprog'i — ona sutidan aziz. Tuqqan elga jon tortmasa ham, qon tortar. El bor bo'lsa, er xor bo'lmas, Er bor bo'lsa, el xor bo'lmas. O'zbek iskab bo'lsa ham, elini topar. Har kimning o'z eli — o'ziga shirin. Har ko'katning o'z suygan tuprog'i bor. Har toycha o'zi suv ichgan bulog'ini maqtar. Har qush o'z uyasiga qarab uchar. "Daniyalik kelin"dan ta'sirli iqtiboslar. Sen bilan ilk bor namoz o'qiganimda ilgari hech qachon tuymagan holatdan qalbim yumshab, to'yib-to'yib yig'ladim. Ammo keyingi namozlarimda bu tuyg'uni topa olmay qoldim. Nimadir yetishmayotgandek bo'ladi. Ammo nima?... Ishoning Oyisha, o'sha birinchi sajdadagi ilohiy halovat tuyg'usini yana topish uchun kerak bo'lsa butun umrimni namoz bilan o'tkazishga tayyorman. - Dada, nega biz yakshanba kunlari cherkovga borib ibodat qilmaymiz? - Biz musulmonmiz-ku, qizim. Biz masjidga boramiz. Cherkovga nasroniylar boradi. - Nega bormas ekanmiz, boramiz. Sen hali yoshsan. Men pensiyaga chiqib olay, keyin ikkalamiz birga boramiz... - Universitetda o'qishni boshlaganimda mendan bir yosh katta akam to'satdan vafot etdi. Men o'sha paytda dunyoning tinimsiz o'zgarib turishini, insonning o'tkinchi mavjudot ekanligini, tabiat oldida naqadar ojizligini seza boshladim. Bunday ma'nosiz hayotimni o'zgartirish yo'llarini izlab yurgan paytlarimda Metin turmushga chiqishni va Islomga kirishni taklif qildi. Musulmon bo'ldim. Sen bilan ilk bor namoz o'qiganimda ilgari hech qachon tuymagan holatdan qalbim yumshab, to'yib-to'yib yig'ladim. Ammo keyingi namozlarimda bu tuyg'uni topa olmay qoldim. Nimadir yetishmayotgandek bo'ladi. Ammo nima?... Ishoning Oyisha, o'sha birinchi sajdadagi ilohiy halovat tuyg'usini yana topish uchun kerak bo'lsa butun umrimni namoz bilan o'tkazishga tayyorman. Qur'oni karimdan hijob haqidagi hukmlar o'qiladi. - Ana endi siz hurmatli Oyisha, u paytdagi erkaklar axloqsiz edi, hozirgi kunda sharoit o'zgargan deb afsata sotayotganlar gapiga rioya qilasizmi? Yoki Qur'oni karimning amri va payg'ambarimiz sunnatlarigami? - Unday bo'lsa men, kelinoyim va boshqa yuzi ochiq yurgan ayollar musulmon hisoblanmas ekan-da? - Zuhalning gapidan unday ma'no kelib chiqmayapti. Dilida iymon keltirgan har bir ayol yuzi ochiq bo'lsa ham musulmondir. - Ammo hijobda yurganlar faqatgina qaddi qomatini yashirish uchungina emas, balki Alloh taoloning hukmlariga xolis bo'ysunibgina o'ranib yurganliklarini aslo esingdan chiqarma. - Lekin bunday kiyinib yurish hozirgi kunda qiyin-da... Albatta, juda ochiq yurish ham noto'g'ri. Ammo, bunday kiyinish... Hamma ustingdan kuladi, masxara qiladi... - Islom insonlarning qalblariga mustahkam o'rnashgan mukammal va so'nggi dindir. Shubhalarga aslo o'rin berma, bu dindan hech qachon qaytma. - Eng so'nggi, eng mukammal din... Hammangiz shu gapni qaytaraverasiz. Oyisha, siz va boshqalar fikri qotib qolgan odamlar ekansiz. Shu paytgacha 5 minut o'tirib, Islom qanday din ekanligini fikr qilganingizga yoki bir bet kitob o'qib biron narsa o'rganganingizga ishonmayman. - Islom diniga oida urf-odatlaringiz yo'qmi? Kelganimga bir oycha bo'ldi. Kiyimingiz, ovqatingiz, yurish-turishingiz, to'ylaringizgacha xristianlarnikidan farq qilmaydi. Men musulmon bo'ldim. Lekin bironta odam menga Islomdan hech nima o'rgatmadi... Kamtarlik va manmanlik haqida maqollar. Dahsar — tariq, sesar — hayqiriq. Yo'q narsa bor bo'lar, kamtar bo'lsang, Bor narsa yo'q bo'lar, manman bo'lsang. Manmanga — balo, yugurukka — tumor. Manmanga — zavol, yomonga — ajal. Nomi — ulug', suprasi — quruq. Nog'oraning ichi po'k, ovozi — baland. Tuya bo'ynim uzun deb, karrakdan quruq qolibdi, O'rdak yo'q ko'lda loyxo'rak — xon. Har qush o'z ovozidan xush bo'lar. Susambil. Bor ekan-u yo'q ekan, och ekan-u to'q ekan, bo'ri bakovul ekan, tulki yasovul ekan, qarg'a qaqimchi ekan, chumchuq chaqimchi ekan, o'rdak surnaychi ekan, g'oz karnaychi ekan. O'tgan zamonda bir boy bor ekan. Uning eshagi va bir ho'kizi bor ekan. Uning yeri ko'p ekan, qarol-qo'shchilariga ekin ektirib kun o'tkazar ekan. Xo'jayinning o'g'illari ko'pincha eshakni minib yurar ekanlar. Xo'jayin eshakka yarasha egar-to'qim qildirib bergan ekan. To'qimi gajimli, juda ham kelishgan ekan. Shunday qilib, bu eshakni xo'jayin ham, xo'jayinning bolalari ham yaxshi ko'rib, suv o'rniga sharbat, o't o'rniga qora mayiz berib boqisharkan. Xayr, eshak suv o'rniga sharbat, o't o'rniga qora mayiz yeb maza qilaversin, endi gapni ho'kizdan eshiting. — Hoy o'rtoq, men ko'p och qoldim, rahming kelmaydimi? Kel, menga ham ovqatingdan ber, — debdi. Shunda eshakning rahmi kelib, ovqatidan beribdi. Eshakning oldida har doim ovqat ortib yotar ekan. Xo'jayin erta bilan chiqib ko rsaki, eshakning oldida ovqati qolmabdi. «E, eshagimning ishtahasi endi ochilibdi», — deb ko'p-ko'p ovqat soladigan bo'libdi. Bir kuni xo'jayin chiqib qarasa, eshakning ovqatini hadeb ho'kiz kelib yeyayotgan emish. — lye, hali sening qorning to'yib, dimog'ing ko'tarilib qolibdi-ku, — deb ertasi kuni ho'kizni eshakning o'rniga qo'yib, eshakni oborib ho'kizning o'rniga qo'shga qo'shibdi. Eshak sho'rlik umrida qo'shga qo'shilmagan ekan, omochni tortishga ko'p qiynalibdi. Oxiri taqdirga tan berib, qo'shda yurishga ham ko'nikib qolibdi. Kechgacha qo'shda yurib charchab, qorni ochib uyga borsa, avvalgi ovqatlar yo'q, sharbat o'rniga bir paqir suv, mayiz o'rniga bir bog' poya. Eshak bechora nochor yeyishga tushibdi. Xayr, shunday qilib, xo'jayin eshakni kuzgacha toza ham qo'shga qo'shibdi. Kuz bo'lganda esa unga yuk ortib, uzoq-uzoq yerlarga boradigan bo'libdi. — Tez-tez yurmaysanmi? — deb qo'lidagi xalacho'pi bilan bo'yniga niqtabdi, «xix-xix» deb, ikki oyog'i bilan qorniga tepibdi. Eshak shu azob bilan borayotib yo'lda bir buzuq ko'prikka kelib qolibdi. Bechora eshak toyilib-toyilib ko'prikning ustiga chiqqanida oyog'i toyib, ko'prikning teshigiga kirib qolibdi, ustidan xo'jayin chalqanchasiga ag'anab ketibdi. Shunda xo'jayinning qahri kelib, chayonday zahri kelib, ko'p¬rikning tagidan bir so'yilni tortib olib, o'lganning ustiga tepgan deganday: «Meni ag'anatadigan senmisan», — deb bechora eshakni toza uribdi. Eshakning oyog'ini qisgan, o'zini yuk bosgan, buning ustiga kaltakning achchig'i. Eshak bo'ynini yerga solib, boshini loyga qo'yib, ko'zidan yoshini oqizib yotib qolibdi. Shunda uch-to'rt yo'lovchi yetib kelibdi. — Hoy, noinsof. Eshakning ahvoliga qarasang-chi, uni urib nima qilasan? Ustidagi yukini ol, bo'lmasa o'lib qoladi, — debdi. Keyin yo'lovchilar kelib, biri yukning ustidagi arg'amchini qirqibdi, biri tuzni ag'anatibdi, biri eshakning belidan ko'tarib, yana biri dumidan ushlab, ko'prikdan chiqarib olibdi. Shundan keyin xo'jayin tuzni ortib yana yo'lga tushibdi. Eshak bechora shuncha azob bilan qorni ochib uyga zo'rg'a yetib boribdi. Borgandan keyin uydagilar: «Xo'jayin yomg'irda ivib kelibdilar, ko'p azoblanibdilar», — deb uni qo'llab-quvvatlab, issiq uyga olib kirib ketishibdi. Eshakni esa ochiq havoga bog'lab qo'yishibdi. Xo'jayin o'choqqa qo'llarini toblab, isinib, yog'li palovni yeb maza qilibdi. Eshakka bo'lsa, «boyagi-boyagi, boyxo'janing tayog'i» deganday bir bog' quruq poyani tashlashibdi. Eshakning juda xo'rligi kelib, shu ahvolda yuraverishga rozi bo'lgisi kelmabdi. «Endi nima qilsam bo'lar ekan? — deb o'ylabdi. — Men shu xo'jayinning qo'lida tokay ezilaman, axir, xo'jayinnikidan chiqib ketsam, ochdan o'lamanmi? Kel-e, shu yerdan boshimni olib ketayin!» — debdi. «Endi qayoqqa borsam ekan?» — deb o'ylabdi. Eshak yoshligida onasidan: «Susambil degan mamlakat bor ekan, u joyda o'tning bo'lig'i, suvning tinig'i mo'l ekan. Unda birov bilan birovning ishi ham yo'q, azob-uqubat ham yo'q, ovqat mo'l, qorning doim to'yib yuradi», — degan gapni eshitgan ekan. Onasi bechora ko'p orzu qilsa ham, Susambilga borolmay o'lib ketgan ekan. Eshak o'ylab-o'ylab shu Susambilni topmoqchi bo'libdi. O'rnidan turib, chiranib tortib, boshvog'ini uzib, osmonga qarab bir hangrab olibdi. Keyin xo'jayinning tashqi hovlisi bilan xayrlashib, yoiga tushibdi. Bir odamning bir kam qirqta tovug'i, bitta xo'rozi bor ekan. Makiyonlar har kuni bir kam qirqta tuxum qilib berar ekanlar. Biroq egasi juda xasis odam ekan. Tovuqlarga loaqal uch kunda bir marta ham don sochib qo'ymas ekan. Tovuqlar hovlida xashaklarni va go'nglarni titib, shundan ovqat topib, qorin to'yg'azar ekanlar. Bir kuni tovuqlar qo'shnisining hovlisida donlab yurganda uning xotini uy obrezida oqshoq yuvib, qozonga solibdi. Obrezning chetida to'rt-beshta oqshoq to'kilib qolibdi. Buni xo'roz ko'rgan ekan, sekin kirib, haligi donlarni yeya boshlabdi. Shunda qo'shnisining xotini ko'rib, «kisht-kisht, qirilgurlar, kisht», deb otashkurakni otib yuboribdi. Otashkurak xo'rozga tegib, uni bir necha marotaba yumalatib yuboribdi. Otashkurakning zarbidan xo'roz ko'p alam tortib, bir chekkaga borib yig'labdi. Xo'rligi kelib: «Xo'jayin har kuni bir kam qirqta tuxum olsa, loaqal, bitta tuxumning puliga don olib sochmasa; uning eshigi yoniga borsak, o'zi ham, xotini ham «kisht-kisht» deb haydasa, boz ustiga qo'shnilaridan ham kaltak yesang! Menga nima azob! Kel, shu yerda yurgandan ko'ra dalalarga chiqib ketib, o'sha yerda o'zimcha tirikchilik qilsam, nima bo'ladi?» — debdi. O'rnidan turibdi va «qu-qu-qu» deb qichqiribdi. Keyin «pir» etib devorga qo'nibdi, undan uchib ko'chaga tushibdi-yu, dalaga qarab ketaveribdi. — Susambil — o'tning bo'lig'i, suvning tinig'i, unda azob-uqubat yo'q, maza qilib yurasan, — debdi. — Xayr, bitta edim, sen bilan ikkita bo'lamiz, yuraver! — debdi. Ikkovi boshidan o'tganlarini bir-biriga gapirib ketaveribdi. — Endi ho'kizni urishtirishga boraman. Shoxini yog lab qo'yay! — deb molxonaga chiqsa, ho'kizning ikki ko'zi yumuq, hadeb uxlayapti. Tushida katta bir yig'in emish. Ho'kizni xo'jayini yig'inga olib kirsa, haligi ho'kiz buni yig'indan quvib chiqarish uchun hamla qilib, yugurib qolibdi. Shunda buning achchig'i chiqib, kelayotgan ho'kizga hujum qilib uni bir suzibdi. Shunda ho'kiz shoxini yog'layotgan xo'jayinni suzib yuboribdi. Xo'jayinning yog' kosasi bir tarafga, o'zi ikkinchi tarafga uchib tushibdi. — Hali meni suzadigan senmisan?! — deb ho'kizni chunon uribdiki, qavarib chiqmagan joyi qolmabdi. Shunda ho'kiz yotib yig'labdi, xo'rligi kelibdi: «Men xo'jayinga shuncha ishlarni qilib, qancha ho'kizlar bilan urishib, ularni yengib, pul yutib bersam, u esa shugina hazilimni ko'tarmay meni o'larcha ursa, bu menga qanday xo'rlik?!» — debdi va: «Kel-e, men tokay xo'rlik tortaman, shu xo'jayinnikidan ketsam, nima bo'lar edi, ketaman!»— deb o'rnidan turibdi, bir chiranib boshvoqni uzib, yo'lga tushibdi, yurib-yurib bir joyga borsa, boyagi eshak ko'rinibdi. Shunda ho'kiz eshakni chaqirib, orqasidan yuguribdi. Orqasiga qarasa, uzoqdan bir ho'kiz uni to'xtovsiz chaqirib kelyapti. — Sendan keyin xo'jayin meni ham toza azobladi. Men ham «bor-e» deb kelaverdim. Sen qayoqqa ketyapsan? — Susambil o'tning bo'lig'i, suvning tinig'i, unda azob-uqubat yo'q, maza qilib yurasan! — Kelganing yaxshi bo'libdi. Ikkita edik, uchta bo'ldik. Yuraver! — debdi. Ho'kiz, eshak, xo'roz uchovi boshidan o'tganlarini bir-biriga gapirishib, hasratlashib ketaverishibdi. Necha kun yo'l yurib, cho'l-u biyobonga yetishibdi. Cho'lda hech kim yo'q ekan. Bir joyda ikkita kalamush turar ekan. Cho'lda oziq-ovqat kamligidan, ozgina ovqat topish uchun ko'p joylarga borib, ko'p yerlarni qazir ekanlar. Shunda qorin to'yar-to'ymas ozgina ovqat topishar ekan. Bora-bora cho'lda ovqat topilmay qolibdi. Bir kuni ikkala kalamush yeydigan ovqati yo'q, qorni ochiqib, endi nima qilamiz deb, uyasining og'ziga chiqib shumshayib o'tirishganda, uzoqdan haligi eshak, ho'kiz va xo'rozlar ko'rinishibdi. — Shu ko'ringanlar yo'lovchi bo'ladi. Yur, ulardan ovqat olaylik. Zora rahmi kelib, biror narsa tashlab ketishsa, — debdi. — Ey birodarlar, biz ham sizlarga o'xshash och qolganlardanmiz. Agar ovqat kerak bo'lsa, biz bilan birga yuraveringlar, — debdi. — Biz Susambilga ketyapmiz, — debdi. — Susambil qanday joy? — deb so'rabdi kalamush. — Susambilni aslo so'rama! Susambil o'tning bo'lig'i, suvning tinig'i, unda azob-uqubat yo'q, maza qilib yurasan! — debdi eshak. — Bo'lmasa biz ham boraylik, — deyishibdi kalamushlar. — Uchta edik, beshta bo'ldik, yuraveringlar, — debdi eshak. Mana endi bular beshovi boshlaridan o'tgan sarguzashtlarini bir-biriga gapirishib, Susambilga ketaveribdilar. O'sha cho'lda bir gala ari bor ekan. Ular ham ovqat yo'qligidan och qolib, nima qilarini bilmay, osmonda g'o'ng'illab uchib ketayotgan ekanlar, birdan haligi Susambilga ketayotgan besh jonivorga yo'liqibdilar. Arilar bularni ko'rib: «Uh, mana ovqatning konidan chiqdik, keragini olib qol!» — deb chaqqani kirishibdi. — Ey ukalar, sizlar ham bizga o'xshab och qolib qiynalganga o'xshaysizlar. Bizning tanamizda shira qolgani yo'q. So'rganlaring bilan hech narsa chiqmaydi. Shiramizni xo'jayinlarimiz so'rib olgan. Agar ovqat kerak bo'lsa, biz bilan yuraveringlar! — debdi. Shunda arilar bularning ahvolini ko'rib, bular ham bizga o'xshagan och qolganlardan ekan, deb qayoqqa ketishayotganini so'rabdi. — Biz Susambilga ketyapmiz, — deyishibdi. — Susambil qanday joy? — deb so'rabdi arilar. — Susambil o'tning bo'lig'i, suvning tinig'i, unda azob-uqubat yo'q, maza qilib yurasiz, — deyishibdi. — Bo'lmasa biz ham boraylik, — debdi arilar. — Mayli, beshta edik, ko'p bo'ldik, — debdilar. Shunda bular hammasi: «Susambil, qaydasan?» deb boshidan o'tganlarini gaplashib, hasratlashib ketaveribdilar. Yo'lda ketayotib: «Qachon Susambilga yetamiz?» deb, yuraklari jig'illab, goho-goho eshakdan: «Yana bir gapirib bering. Susambil qanday joy o'zi?!» deb so'rashar ekan. Eshak ham Susambilni maqtab, ularning ko'nglini ko'tarar ekan. — Susambilga borsak unday qilamiz, bunday qilamiz! — deb o'zlaricha shirin-shirin xayollar surib borishar ekan. Bular yo'l yuribdi, yo'l yursa ham mo'l yuribdi. Oxiri dimog'lariga Susambilning xushbo'y shabadasi urilibdi. Susambilga ham yetib kelishibdi. Susambil juda ham keng, bepoyon bir joy ekan. Havosi juda toza, narigi yoqda ulkan tog' bo'lib, uning shabadasi doim g'irillab kelib turar ekan. Yerda ko'm-ko'k maysalar, bedalar yashnab yotibdi. Bir yoqda bug'doy, arpalar; bir yoqda qovun-tarvuzlar, bir taraf keta-ketguncha bog': unda uzum, anjir, o'rik, shaftoli va turli-tuman mevalar g'arq pishgan. Ariqlarda oppoq sutday suvlar sharqiraydi. Borganlarning bag'riga shamol tegibdi. Shunda bu bechoralar juda ham xursand bo'lib ketishibdi. Xursandlikdan ba'zilari yig'lab olishibdi. Ular ko'p och qolishgan ekan. Har qaysisi istagan ovqatini yeb, qornini to'yg'azib, vaqtlarini xushlashib, so'ngra salqin bir joyga kelib dam olishibdi. Yo'l azobi — go'r azobi, deganday, ko'p charchab qolishgan ekan, shu salqin joyda yotib uzoqqina uxlashibdi. Uyqudan turib qo'1-betlarini yuvib, yana xohlagan ovqatlarini yebdilar. Shu bilan bular Susambilga kelib ko'p rohatlanib qolishibdi. — Uh, bizga barra kabob topildi, huv ana, o'tlab yuribdi. Uch-to'rtta bo'lib borib shularni ohb kelinglar, kabob qilib yeymiz, — debdi. — Shugina narsaga uch-to'rt kishining nima keragi bor? Bitta o'zim borib olib kelaman! — debdi. — Hov, nima deyapsan o'zing? Men turganda sen qayoqqa borasan? O'tir joyingda! Men o'zim borib olib kelaman! — debdi. — Meni pisand qilmayapsan, sendan nima kamligim bor?! — deb bir-ikki daf qilibdi. Shu yerda ikkovi olishib ketibdi. — Hoy muttahamlar, urishmanglar! Bor, ikkoving borib olib kel! — debdi. Shu bilan ikkovi chopqillashib ketishibdi. Bular ketayotganlarida bizning susambilliklarimiz o'tlab yurishgan ekan. Bir vaqt ho'kiz yerdagi ko'katni yeb, og'zini to'ldirib, boshini ko'tarib, o'tni chaynab, tog' tomonga qarab, uzoqdan chopib kelayotgan ikkita bo'riga ko'zi tushibdi. Shunda ho'kizning yuragi shuvullab ketibdi. U qo'rqib og'zidagi o'tini yerga tashlab, sheriklarini chaqiribdi. Sheriklari ham bo'rilarni ko'rishibdi. «Endi nima qilamiz? Qochamizmi, turamizmi?» deb maslahatlashibdilar. — Men daraxtning tepasiga uchib chiqib ketaman, — debdi. — Bo'lmasa sizlar jon boricha chaqinglar. Qolganlarini menga qo'yib beringlar! — debdi. — Huv anavini sen ko'tar! Mana buni men ko'taraman, — deb ho'kizga qarab yuguribdi. Shunda ho'kiz orqasiga qaytib turib, bo'riga qarab yugurib borib bir suzganda, bo'ri «dod» deb yetti dumalab tushibdi. Buni ko'rib sherigi yugurib kelgan ekan, ho'kiz uni ham qattiq suzib tashlabdi. Kalamushlar qo'rqqanlaridan yerni kavlab kirib ketishga urinibdi. Yer toshloq, qattiq ekan, ular kavlab kirolmabdilar, bir zumda allaqancha joyni o'yib yuboribdilar. Xo'roz bo'lsa daraxtga chiqib olib, hadeb «qu-qu-qu» deb qichqiraveribdi. Arilar har ikkala bo'riga yopishib chaqaverishibdi-chaqaverishibdi, bir zumda do'mbira qilib shishirib tashlashibdi. Bo'rilar shunda ham qochmay, jonholatda kelib, ho'kizga yopishibdilar. Ho'kiz ularni suzaverib, a'zoyi badanini yara qilib tashlabdi. Eshak bo'lsa nariroqda bor ovozi bilan hangrab, nari borib-beri kelib turaveribdi. Bir vaqt bo'rilar olishib-olishib charchashibdi. Qarasa, ho'kiz bilan arilar o'ldirib qo'yadigan. Shunda dastlab haligi hovliqma bo'ri qochishga tushibdi, orqasidan bunisi ergashibdi. Bular shu qochganicha podshoning oldiga yetib borishibdi. Bu bo'rilarning hamma yog'i yorilgan, qonlari oqqan, ari chaqqan yuzlari shishib, ko'zlari ko'rinmaydigan bir ahvolda ekan. Podsho va sheriklari bularning ahvolini ko'rib, rangi o'chib, qoni qochib, iyaklari qaltirab, ko'zlari yaltirab qolibdi. — Sizlarga nima bo'ldi? — deb so'rabdi. — Ey taqsir, bular barra kabob emas, boshga kelgan balo ekan! — deyishibdi. — Bular bizning jonimizga qasd qilib kelgan ekan. Bularning ichida munkar-nakiri, uning bir juft go'rkovi ham bor ekan. Munkarnakir gurzisi bilan bir urganda, agar sher bo'lsa ham, necha dumalab ketadi, — debdi. — Ey mahmadona! Sen tek tur! O'zim gapiraman. Bularning ichida azroil ham bor ekan. Jonni olish uchun nayzasini suqsa, a'zoyi badaning achishib, shishib ketar ekan, — debdi. — He, sen bilmaysan! Bular go'rkovi bilan kelgan ekan. Hali biz o'lmay turib, har birimizga yettitadan go'r qazib qo'yishibdi, — debdi. — Sen ko'rmabsan! Bular so'fisi bilan kelgan ekan. Hali biz o'lmay turib, daraxtning tepasiga chiqib, hadeb odamlarni janozaga chaqiryapti. — Lekin bularning ichida bir kattasi bor ekan. Unisi eshoni bo'lsa kerak. Bizga yaqinlashmadi, lekin nariroqda turib ish o'rgatib, bularga baqirib turdi. Agar unisi ham kelganda, biz mutlaqo o'lar edik, — debdi. — Ey taqsir, agar baloga duchor bo'laylik, kunimiz bitibdi, o'laylik desangiz, turaveramiz. Bo'lmasa qochamiz. Bular bizning orqamizdan quvsa, hali zamon yetib keladi,— debdi. Buni eshitib bo'rilarning podshosi yana qo'rqibdi. — Bo'lmasa turinglar, jo'naymiz, — debdi. Shunda hamma bo'rilar, bu joyga kelmay, har yoqda tirqirab yurganlarini ham topib kelib, Susambil tog'ini tashlab qochib, yetti tog'ning narigi yog'iga o'tib ketishibdi. Susambilliklar endi tamom erkinlikka chiqib, og'zi oshga tegib, sal kunda semirib ketibdilar. Ular goho xo'jayinlarinikida ko'rgan kunlari esga tushsa, o'kinib, bu yerdagi rohatlarni ko'rib sevinib, Susambilning ovini ovlab, dovini dovlab, maza qilib yurishaveribdi. Shu bilan murod-maqsadlariga yetishibdi. Jadid. XX asr boshlaridagi adabiyot haqida fikr yurittanda, bu davr ijtimoiy-siyosiy va madaniy hayotida jadidchilik («jadid» - yangi degan ma’noni bildiradi) harakati alohida o‘rin tutgani ko‘ramiz. 1884 yilda Qrimdagi Boqchasaroy shahrida qrim-tatar xalqining buyuk farzandi, alloma va jadid Ismoilbek G’asprali «usuli jadid» degan yangi o‘quv usuliga asos soladi. O’zi maktab ochib, 12 o‘quvchining 40 kunda savodini chiqaradi. So‘ng ular uchun «Xo‘jai sibyon» (“Bolalar muallimi”) nomli birinchi darslikni tuzadi. 1893 yilda Ismoilbek Gaspralining o‘zi Buxoroga kelib, amir bilan uchrashadi va yangi maktab ochishga muvaffaq bo‘ladi. Ko‘p o‘tmay Turkistonda jadidchilik harakagi keng yoyildi, ko‘plab «usuli jadid» maktablari paydo bo‘ldi. Mahmudxo‘ja Behbudiy, Munavvarqori Abdurashidxonov, Abdurauf Fitrat, Hoji Muin, Sadriddin Ayniy, Abdulla Avloniy, Ismoil Obidiy, So‘fizoda, Abdulvohid Munzim va boshqalar jadidchilik g‘oyalarini yoyishda nashriyot ishlariga, matbuot sohasiga katga etibor berdilar, «Vaqt», «Osiyo», «Shuhrat», «Hurriyat», «Ulug‘ Turkiston», «Buxoroi Sharif», «Sadoi Turkiston» kabi gazetalarni, «Al-isloh», «Oina» kabi jurnallarni nashr etdilar. Jadidlarning birinchi gazetasi «Taraqqiy» (1906 yil boshlaridan 1907 yil o‘rgalarigacha nashr qilingan. Muharriri Ismoil Obidiy bo‘lgan) millat manfaatlari yo‘lida vatandoshlarni birlashishga da’vat etdi, «Xurshid» nomli gazeta 1906 yilning sentyabridan noyabrigacha chiqqan bo‘lib, unga Munavvarqori Abdurashidxonov muharrirlik qilgan. Bu gazeta ham qaysi guruh yoxud partiyaga mansub emasligini e’lon qilsa-da, yerli bo‘lmagan sarmoyadorlarni tanqid ostiga olgani, millatni uyg‘otish yo‘lida harakkat qilgani uchun yopildi. Jadidlar millatni ma’rifat orqati ozodlikka chiqarsa bo‘ladi deb bilishardi. «Turon» gazetasida Mirmuhsin Shermuhamedovning «Tarixiy ikki voqea» (1917) maqolasi e’lon qilinib, muallif unda ma’rifat dushmanlarini qattiq tanqid qildi, hatto Buxorodagi bunday kishilarni «Buxoro mikroblari» deb atadi. Bu maqolani e’lon qilgan «Turon» gazetasi yopib qo‘yildi, muallifi esa dinsizlikda ayblanib, sazoyi qilindi. Umuman olganda, jadidchilik harakati Turkistonning rivojlanishida muhim ahamiyat kasb etdi. Jadidchilik harakatining natijasi o‘laroq Turkiston hayotida jiddiy ilg‘or madaniy jarayonlar kechdi. O’lkada teatr vujudga keldi, fan-texnikaga qiziqish kuchaydi, milliy til qadriga ahamiyat ortdi, tor biqiqlikdan chiqib, farzandlarni jahon ma’naviyatiga, ma’rifatiga oshno qilish tamoyili mustahkamlandi, uy-joy tutish, muomala-munosabat, kiyim-kechak, tabobat, me’morchilik, matbaa, aloqa masalalarida jahonning ilg‘or tajribalarini o‘zlashtirish boshlandi, ommaviy kutubxonalar ochildi va hok. Qashqirlar vodiysi. Polat Alemdar rolida - Nejati Sasmaz. 1971 yili Turkiyada tug'ilgan. "Ilon o'chi" filmi, "Qashqirlar vodiysi" serialida rol ijro etgan. Sam Marshall rolida - Billy Zane. 1966 yili AQShda tug'ilgan. "Don Juan", "Telba", "Titanik" filmlarida rol ijro etgan. Abdurahmon Kerkukiy rolida - Ghassan Massoud. 1958 yili Suriyada tug'ilgan. "Diplomatiya", "Muqaddas zamin" filmlarida rol ijro etgan. 1982 yili Turkiyada tug'ilgan. "Ming bir kecha", "Qirq qanotlar" serialida rol ijro etgan. 1974 yili Turkiyada tug'ilgan. "Qashqirlar vodiysi" seriali, "Ilon hikoyasi", "Telba yurak" filmlarida rol ijro etgan. 1973 yili Ekvadorda tug'ilgan. "Boshqa dunyo", "Ethan Greenning ajabtovur hayoti" filmlarida rol ijro etgan. 1975 yili Turkiyada tug'ilgan. "Qashqirlar vodiysi" serialida rol ijro etgan. Turkiyada tug'ilgan. "Qashqirlar vodiysi" serialida rol ijro etgan. 1944 yili AQShda tug'ilgan. "Katta Chorshanba", "O'ldiruvchi qurol" filmlarida rol ijro etgan. G'arbning ayrim maraz siyosatchi, ishbilarmonlari o'z maqsadlariga erishdilar. Faqatgina moddiy resurslarga o'ch bo'lgan bu odamlarni insonlar taqdiri, hayoti qiziqtirmadi. Oddiy g'arbliklar musulmon deganda, allaqanday vahshiy, terrorist bir kimsani tushuna boshladilar. Ha, bu o'yin puxta ishlab chiqilgan edi... Biz hikoya qilmoqchi bo'lgan filmda ana shu voqealarning ayrimlari haqiqati tomoshabinga yetkaziladi. Ssenariy mualliflari: Raci Sasmaz, Bahadir Ozdener Bosh rollarda: Necati Sasmaz, Billy Zane, Ghassan Massoud, Berguzar Korel Turkiyada "Qashqirlar vodiysi - Iroq" namoyishining 3-kunidayoq barcha rekordlarni zabt etdi. Milliondan ortiq tomoshabin filmni ko'rish uchun kinoteatrlarga tashrif buyurdi. Bu hammasi milliy g'urur tufayli edi. Gap shundaki 2003 yil, 4 iyulda Amerika askarlarining Shimoliy Iroqdagi turk armiyasining postiga bostirib kiradilar. Ular 11 ta turk ofitserini hibsga olib, xuddi terroristlardek boshiga qopcha kiygizib, so'roq uchun olib ketishadi. Bu hammasi turk xalqi uchun katta jazo edi. Bu voqeadan uch oy ilgari turk parlamenti o'z hududiga AQSh askarlarini joylashtirish va Saddamga qarshi ikkinchi front ochishga ruxsat bermagan edi. Film hibsga olingan ofitserlardan birining o'z joniga qasd qilishi bilan boshlanadi. Katta leytenant Sulaymon o'limi oldidan maktub qoldiradi. Maktub turk maxsus xizmati sobiq agenti Polat Alemdar qo'liga kelib tushadi. U birodarining so'nggi vasiyatini amalga oshirish uchun Iroqqa otlanadi. Turkiyada har bir bolakay Polat Alemdarni yaxshi taniydi. 2003 yilda boshlangan "Qashqairlar vodiysi" teleserialida u 97 seriya davomida mafiya bilan kurashgan qahramondir. Serailada tasvirlanishicha, uning dushmanlari chet-el mafiyasi bilan aloqadador iqtisodiy magnatlar, masonlar hamda Amerika va Isroilni do'st tutgan xoinlar edi. "Qashqirlar vodiysi" seriali butun Turkiyani zabt etgan edi. Odamlar har doim serial oldidan choyxonalarda, turli davralarda to'planishar va Polatning navbatdagi qahramonligini maroq bilan tomosha qilishardi. Fan-klublar, internetda forumlar tashkil etilgandi. Serialda bosh qahramonlardan biri, Polat Alemdarning do'sti Chaqir o'lganda esa muxlislar uning janozasiga shoshilishgan va duolar qilishgandi. Qashqirlar vodiysi - Iroq"ni serialning davomi deyish mumkin. Tadqiqotchilarning fikricha, bu film Turkiya yoshlarida vatanparvarlik hissini oshirdi. Turkiyaning "Vatan" gazetasi shunday yozadi: "Bu filmni ko'rgan har bir vatandosh o'z yurtini oldingidan ham qattiq sevadi". Filmda amerikalik askarlarning begunoh aholi ustiga hujumlari va ularni shafqatsiz tarzda tintuv va hibs qilishlari, yosh bolalar va ayollarga ham shafqat qilmay, eng yovuz usullarni qo'llayotganlari bayon qilinadi. Begunoh aholi hech qanday sababsiz "u terrorist bo'lishi mumkin" degan gumon bilan otiladi. Hibsga olingan mahbuslarning a'zolari esa yahudiy doktor tomonidan tanadan ajratilib, Yevropa va Amerikadagi boy mijozlar uchun jo'natiladi. "Abu Greyb" qamoqxonasida esa insoniylikka umuman to'g'ri kelmaydigan ishlar amalga oshiriladi: mahbuslarga turli qiynoqlar joriy qilinishi bilan birga ularning e'tiqodlari ustidan kulinadi. Hatto, namoz o'qiyotgan bir mahbus olib chqiqilib, boshqa erkak mahbus bilan harom ish qilishga majbur qilinadi... Bu ishlarning barchasi "tinchlik uchun kurashuvchilar" tomonidan "osoyishtalik operatsiyasi" deya baholanadi. Aynan shunday sahnalar uchun "Qashqirlar vodiysi - Iroq" filmi Yevropa va AQShda qattiq tanqidga uchradi. Ko'p davlatlarda bu film namoyishi ta'qiqlandi. Ayniqsa, Amerika askarlariga bu filmni ko'rish qat'iyan man qilindi. Aynan shu tanqidlar tufayli ham film obro'si yana-da oshib ketdi. Filmda rol ijhro etgan Billy Zane va Garry Busey ham AQShda qattiq tanqidga uchradi. Haligacha ularni televideniyeda kalaka qilib turishadi. Turkiyaning eng katta byudjetli "Qashqirlar vodiysi - Iroq" filmini 5 milliondan ortiq tomoshabin ko'rgani aytiladi. Bu film Germaniya, Fransiya, Gollandiya, Eronda katta qiziqish bilan tomosha qilindi. Googlening qidiruv sistemasi ma'lumotlariga ko'ra, aynan shu davlatlardan, shuningdek AQShdan bu film haqida ma'lumot olmoqchi bo'lganlar eng ko'p qayd etilgan. 2007 yil 8 fevralida Turkiyada "Qashqirlar vodiysi - Terror" seriali ham ekranga qo'yilgan edi. Birinchi seriyasidan so'ng bu serial namoyishi ta'qiqlandi. 2007 yil 19 apreldan esa "Qashqirlar vodiysi - Tuzoq" seriali ekranga qo'yila boshlandi. Bu seriallar ham avvalgi seriallarning uzviy davomidir. - Film ishtirokchilari uchun 412 ta aviachipta, 70 ta avtobus chiptasi olingan. Jami 1.085.184 km yo'l bosilgan. Bu degani Yer ekvatori aylanasini 27 marta aylanib chiqishdir (Ekvator liniyasi 40.076 kmni tashkil etadi). - 15 dan ortiq millat vakillari filmda ishtirok etdi. - Kuniga o'rtacha 36 ta mashinada 120 km.lik yo'l bosildi. 120 km X 36 mashina X 42 kun: 181440 km. Bu butun dunyo bo'ylab 4,5 marta aylanib chiqish demakdir. - Dargoh va bozor maydonini barpo etish uchun 30 ta dekorativ ustalar ishladi. Ikki oyda bitkazildi. 1,5 tonna bo'yoq, 10 tonna metal, 50 kilogram porox ishlatildi. 2 oy davomida 2 generatorni ishlatish uchun kuniga 160 litrdan mazut yoqildi. - Film olish mobaynida 75000 idishda suv ichilgan. Kuniga 560 kishiga issiq ovqat X 42 kun tushlik va kechki ovqat: 47040. - Turkiyada ilk bor bir sahna uchun 6 ta kameradan foydalanildi. "Qashqirlar vodiysi - Iroq" filmidan ta'sirli iqtiboslar Sam Marshall: Men bolalarni yaxshi ko'raman. Bilasanmi nega? Chunki ular dahshatdan qo'rqmaydilar. Xuddi men kabi: o'lishdan qo'rqmaganim kabi. Lekin ular ulg'ayganlarida vahshiy bo'lib yetishadilar. Hamma gunohkor bandalar kabi. Bilasanmi, ba'zida menga bir narsa qiziq tuyuladi: biz agar bolalarni ular ulg'aymasdan avval o'ldirsak nima bo'ladi? Sen nima deb o'ylaysan? Polat Alemdar: Sen shundog'am qancha bolalarning qotilisan. Bu bolalarni shu yerga keltirish uchun yana qanchasining qonini oqizding? Sen meni bu bolalarni o'ldira oladi deb o'ylayapsanmi? Men esa bunday deyman: Yo'q, men ularni o'ldirmayman, men ulardan o'yinchoq kabi foydalanmayman. Unday bo'lsa, men va sen oramizda qanday farq qoladi? Sam Marshall: Qanday farq borligini men senga tushuntiraman. Sen hech qachon 11 odamni o'ldirmaysan. Men esa 11000 odamni qurbon qilishga tayyorman. Sen o'z tuyg'ularing bilan bolalarni o'ldirolmaysan. men esa o'z tuyg'ularim bulan ularni bitta qo'ymay o'ldirishga ham tayyorman. Men dunyoni harob qilayotgan har bir insonni o'ldirishga tayyorman. men sendan farqli o'laroq bu yerda tasodifan emasman. Men "ilohiy missiya" bilan bu yerga kelganman. Men tinchlikni barqaror qilaman... Tinchlikparvarlar xudoning bolalaridir. Doktor: Senga necha marta aytaman bularga insonlarcha muomalada bo'l deb. Bular inson, hayvon emas! Dante: Men bulardan ko'ra ko'proq hayvonni hurmat qilaman... Doktor: Shundaymi, agar mening mijozlarimni o'ldirishni bas qilmas va ularning a'zolarini ko'chirishimga halaqit berarkansan, uxlayotganingda seni ham o'ldiraman... Qayerdan:______ Leyla: Mening erim Alloh uchun o'z umrini qurbon qildi. Agar men buning uchun bir tomchi ko'z yoshimni o'qizsam, Alloh meni jazolasin! Lekin nima uchun ular Alini o'ldirishdi? Nega? Qasam ichib aytamanki, bombali kamar bilan ularning oldiga boraman-da, ularni portlataman. Shundagina ular Leylaning umri nechog'lik ekanini his etishadi. Ota, ularni o'ldirishimga ruxsat bering. Shayx Abdurahmon Xolis Kirkukiy: Leyla, nahotki meni bunga rozilik beradi deb o'ylaysan? Nahotki Allohning payg'ambari shunday buyurgan deb o'ylaysan? Yoki yana qaysi bir musulmon buni xohlaydi? Leyla: Lekin meni boshqa ilojim yo'q... Shayx Abdurahmon Xolis Kirkukiy: Leyla, agar sen o'z joningga qasd qilsang, Allohga osiylik qilgan bo'lasan. Avvalo o'z jonimga qasd qilib yaxshilik qilayapman deb o'ylaysan, lekin buning oqibatida necha-necha gunohsiz insonlar ham qurbon bo'ladi. Bombani portlatganingda necha odam aziyat chekishini bilasanmi? Buni hech kim bilmaydi. Shunday ekan, bilginki, begunoh odamlarni o'ldirish jami insoniyat joniga qasd qilish bilan barobardir. Musulmonlarning aqliga shunday buzg'unchi fikrlarni kiritayotganlar o'z joniga qasd qilishni ham o'rgatadilar. Bu katta gunoh, qizim va u shaytonning sha'ridir. Men sening holatingni tushunib turibman. Lekin sening o'z joningga qasd qilishga ham tayyor turib, dunyo ahli "barcha musulmonlar terroristdir" deyishiga sabab bo'layotgan ishni qilmoqchi bo'layotganingga achinyapman. Alloh bizga yordam bermayapti deb o'ylama, qizim. Bizning hozirgi, vaqtinchalik chorasizligimiz va kuchsizligimi payg'ambarimiz SAV tomonidan bashorat qilingandir. Biz birlashishimiz uchun ham aziyat chekishimiz kerak. Har bir o'z joniga qasd qilish esa chorasizlik va kuchsizligimizni orttiradi. Aynan shuning uchun ham dushmanlarimiz shunday holatlarning ko'p bo'lishini xohlaydilar. Ular bu narsalarni ataylab o'zlari tashkil etadilar. Bizning yagona choramiz shudir: Alloh buyurganlariga labbay deyish. Biz Allohga duo qilishimiz kerak. Shundagina hotirjamlik bo'lamiz. Shayx Abdurahmon Xolis Kirkukiyning duosi: Allohim, biz Seni eshitdik va itoat etdik. Allohim, Sen har doim g'olibsan. Har qanday holatda ham, kimdir yutib, yutqazganda ham Sen har doim G'olib bo'lib qolasan, bizni boshqaruvchi yagona Hokim bo'lib qolasan! Allohim, Sen hatto Muhammad SAVni ham mag'lubiyat berib sinading. Sen hech qachon yovuz bo'lmagansan va biz har doim sening Rahmli ekanliginigga ishonganmiz. Biz iztirob chekdik, nafsimiz, shaxshiy xohishlarimiz esa seni unutishimizga olib keldi. Biz bir-birimizga yomon munosabatda bo'larkanmiz, dushmanlarimiz bizni yenga boshladilar. Bizni bosqinchilardan asra va gunohkor qalblarimizni kechir! Bosqinchilarni yengishda ko'mak ber! Biz Qur'on va Payg'ambaring SAV yo'lidan og'ib qoldik. Shuning uchun ham bizni dushmanlar qopladi. Allohim, bizga bu odamkushlardan qutulishimizda kuch va quvvat berishingni so'raymiz. Kelayotgan barcha aziyatlaringga sabr-bardosh ber! Allohim, bizga islomni olib kelgan barcha payg'ambarlaring hurmati so'raymiz, uylarimizni tark etishga yo'l qo'yma! Ruhimizni iymon va haqiqating bilan to'ldir! [http://www.ziyouz.com/index.php?option=com_content&task=view&id=1779&Itemid=248] Germaniyada emigrаntlar. Германиядаги ҳозирги кун муҳожирлари ичида яъни 50-йилдан кейинги даврларда Шарқ давлатларидан келган муҳожирлар кўпчиликни ташкил қилишади. Тўғрироғи бу кўрсаткич энг юқори даражани кўрсатади. Бунга мисол қилиб 60 йилларда Туркия давлатидан келган мухожирлар олинса(албата улар ҳозир ҳам юқори кўрсаткични кўрсатишади) 90 йилардан кейин эса Эрон, Ироқ ва Афғонистонликларни кузатилади. Лекин бу Шарқ мамлакатларининг муҳожирликлари ХХ асрнинг иккинчи яримидан бошланган деган маънони бермайди, чунки тарихий солномаларда Шарқ мамлакатлари билан Германия ўртасидаги дипломатик алоқалар ўрта асрларда ва ХIХ асрда ҳам кузатилади. Германия давлатидаги илк шақр давлатларидан бўлга муҳожирлар ўрта асрларда кўзга ташланади. Булар ҳақида Европа ҳамда Шарқ тарихчилари манбаларида ҳабарлар келади. Улар савдогар сифатида ушбу мамлакатга тез-тез келиб турганликлари айтилади. Маълумки ўрта асрларда Шарқ халқларида қурол яроқ ва ипак матолар савдогарликнинг асосини ташкил қилган ва Европа ҳусусан Германия ҳудудларига савдогарлар орқали кириб борган. Шу ва шунга ўхшаш қимматбаҳо буюмлар билан Европа бозорини таъминлашган. Бу ўз ўрнида Шарқликларнинг бу соҳада етакчи бўланликларини кўрсатсди. Германияга савдо-сотиқдан ташқари, бошқа сабаб билан келиб қолган биринчи Шарқликлар 1683 йилда турклар Венани иккинчи марта қамал қилишганда асирга олинганлардан бўлишган. Бу асирларнинг бир қисми чўқинтирилиб, насронийликни мажбур қабул қилишган, бир қисми эса уйига қайтариб юборилган. Уларнинг мамлакат ҳудудида қолган қисми шу ерда ўтроқ аҳоли билан аҳоли яшашган лекин маданий бирлашиб кета олишмаган. Чунки уларнинг сони биринчидан камчиликни ташкил қилган деб олинса, иккинчидан у даврда хозиргидек ғарюлашув эмас, Европада Шарқлашиш жараёнлари бўлган. Шарқлик аҳолининг вафот этганлари учун диний мансублигига қараб бошқа, алоҳида қабристонларга кўлганлар. Ганновердаги 1689 ва 1691 йилларга мансуб қабрлар шундан далолат беради. XVIII асрларда Шарқдан бу ерларга яна муҳожирлар келишади. Бу сафар ҳам бунинг сабаби уруш бўлиб чиқади. Улар 1735-39 йиллардаги рус-турк урушида асир олинганлар эдилар. Курляндия герцоги Пруссия қироли Фридрих Вилгелм Iга 1739 йилда 22 нафар турк асир болаларини совға қилади. Кейинчалик бу болалар қиролнинг марҳамати билан ўз юртларига қайтариб юборилади. 1741 йилда Фридрих II даврида татар ва боснийлар махсус улан (ўтмишда Россия ва баъзи Европа мамлакатларида енгил кавалерия аскарлари)га бирлаштирилади. Бу уланда баъзида минг нафаргача аскар бўлган. Кўриб турибмизки ўрта асрларда бу ерларга Шарқ давлатларидан келганлар сони кўпчиликни ташкил қилган ва улар Европанинг ижтимоий ҳаётида ўзларига яраша куч ва мавқега эга бўлишган. Қолаверса бундай кириб келишлар нафақат муҳожир сифатида, балки маданият ва мафкура тарзида ҳам Шарқдан Европа шунингдек Германияга етарлича кўп маълумотлар баъзасини олиб ўтган. Бунга мисол қилиб ҳозирги Германиянинг буюк мутафаккири бўлган Шиллер ва Гётеларни ҳам олишимиз мумкин. Улар Шарқ мутафаккирларининг асарларидан илҳомланишган ва ўз асарларида буни очиқ, ойдин илгари суришган. Хозирги кунга келиб Германияда этник майдай миллатлар сафига кирган бир қанча Шарқ мамлакатлари фуқаролари бор. Улар афғоналар, арманлар, хитойлар, ироқликлар, эронликлар, японлар, курдлар, турклар, араблар ва бошқалар… Бу миллатларнинг ўз мамлакатларини ташаб кетишга турли сабаблари бўлган, лекин ҳозирги кунга келиб бу умий тус олган бўлиб, ўз мамлакатларини ташаб кетишга ва бошқа давлатни ўзлари учун янги макон қилишларига сабаб яхши яшашга, муаммолардан қочиб, муаммосиз хаёт тарзига бўлган интилишлардандир. Шарқ мамлакатларининг Германия ҳусусан Европага муҳожир сифатида кириб келишлари қадимги давр ва ўрта асрларга бориб тақалди. Масалан хитой этноси ҳақида гап кетадиган бўлса улар ХIХ асрнинг 70 йиларида савдогарлар сифатида Прусия ҳудудларида кўзга ташланишган, биринчи жаҳон урушидан олдинги даврларда уларнинг сони юзлар атрофида деб белгиланган. Иккала жаҳон уруши оралиғида эса уларнинг сони бир оз ўсган ва 1937 йилда юзлаб денгиз савдогарларидан ташқари минга яқин талабалари борлиги эътироф этилади. Ҳозирги кунга келиб эса уларнинг сони 1992 йилги ҳисобга кўра 65 мингни ташкил қилган ва асосий сон жиҳатда кўп ташкил қилган ўлка сифатида Гамбург кўрсатилади. Лекин кейинги йилларда Берлиндаги хитойлар сони кўпайиб бораётгани туфайли уларнинг сони Гамбургдагилардан кўра ошиб ҳам кетди. Ҳозирги кунги маълумотларга кўра уларнинг сони 110 минглар атрофида деб берилади. Шунга ўхшаш ҳар бир миллатнинг шудай кириб келиш тарихи бор. Бу соҳада энг қадиймийроғи сифатида арманларни кўрсатилади. Улар билан Германия алоқалари 1097 йилга бориб тақалади. Лекин арманларнинг асосий муҳожирлар сифатида кириб келиши ХIХ асрга келиб яққол кўринади. 1830 йилларда арман милатига мансуб кўплаб талабалар билим ўрганиш мақсадида Германия ҳудудига кириб келишади ва бу ҳол 1985 йили „ Арман талабалари бирлашувини“ ташкил қилиниш билан ўз чўққисига чиқади. 1914 йилда эса „Немис Арман ҳамжамияти“ ташкил қилинади. Бу билан арманлар билан немислар ўртасидаги алоқалар анчайин ўсганини кўзга ташланади. 1948 йили қилинган изланишлар натижасида арман миллатига мансуб бўлганлар 6979 тани ташкил қилган. 1950 йилларидан кейинги даврда умумий Шарқ мамлакатларидан кириб келаётган муҳожирлар сони етарлича даражада ўсиб кетди. Бунга бир қанча сиёсий, ижтимоий ва иқтисодий омиллар сабаб бўлди. Масалан ҳозирда яъни 2000 йилдан 2010 йилгача бўлган оралиғда ирқолик ва афғон миллатига мансуб бўлган этник миллатларнинг сони ўсиш кўрсаткичи ва кириб келиш кўрсаткичи бўйича биринчи ўринда туришибди. бунинг сабаби қилиб ватнларида яшашга бўлган шароит яхши эмаслигини кўрстадилар ва Германия Давлатидан сиёсий бошпана сўрайдилар. Жумладан 2009 йилнинг биринчи ярим йиллигида, майгаҳча бўлган вақтда ироқликлардан Германия худудига кириб келганлар 2698 тани афғонлар эса 918та ташкил қилишган. Улардан кейинги ўринда турклар (602) ветнамликлар (580) ва бошқа мамалакат фуқаролари туришибди. Муҳожирларинг кўпайиш жараёлари, ойдан ойга ўсиб бораётганиликлари ҳам уларнинг Федерация ҳудудига келишлари ва ҳудуддагилар сонинг ошиб бораётганидан далолат беради. 1994 йили олиб борилган текширув ишлари бўйича Шарқ мамлакатларидан кириб келган аҳолининг сони қуйидагича қилиб белгиланган. Бу кўрсаткич ҳозирги кунга келиб деярлик 2 баравар ўсган. Лекин Шарқ мамлакатлари ичида туркларнинг ўрни баланд эканлигини юқоридагилардан ҳам билса бўлади. Ушбу юқорида санаб ўтилганлар этник майдай миллат сифатида Германия ҳукумати томонидан тан олинган. Ҳозирги кунга келиб ГФРда этник майдай милатларга бўлган қараш ҳуқуқий жиҳатдан мустаҳкамлаб қўйилган. Улар ўзларининг бу ҳуқуқларидан керагликча фойдаланиб келишмоқда. Умуман олганда ХХ асрнинг иккинчи яримида Германияга кўчиб бораётганлар ичида Шарқ халқлари умумий ҳисоб бўйича юқори кўрсаткични кўрсатиб келишмоқда. Бунинг ўзига яраша ижтимоий сиёсий сабаблари мавжуддир. Масалан охирги йигирма йиллик ичида яъни 1990 йилдан кейинги пайтларда Германияга сиёсий қочоқ сифатида сиёсий бошпана сўраб борганлар ичида Афғон миллати этноси ва ироқлик араблар биринчи ва иккинчи ўринларда туради ва баъзан уларнинг ўрни алмашниб туради. Бунинг сабаби ўз мамлакатларидаги аҳволнинг сиёсий ва ижтимоий жиҳатдан ёмонлигида кўринади. Бу билан бутун Шарқ мамлакатларидан келган муҳожирларнинг бу ерга келишидан асосий сабаб ўз ватанларидаги аҳволнинг ёмонлигидан дегани эмас. Чунки аслида ривожланган Шарқ мамлакатлари фуқароларининг ҳам Германия Федерациясига келишлари кузатилади. Масалан Япония давлатини оладиган бўлсак, у ҳозирда ҳеч қайси Европанинг ривожланган давлатларидан қолишмайди аксинча ўзининг стабил иқтисодий ўсиш сураъти билан кўпчиликни ҳайрон ҳам қолдиради. Хўш ундай бўлса бу давлат фуқаролари нима сабабдан Европага ҳусусан Германияга интиладилар. Буниг ҳам турли ўзига яраша сабаблари бор. Албатта бу важларнинг асосийси илм олишга бўлган иштиёқдир, чунки япон миллатига тегишлик бўлган Германия Федерациясидаги япон майда этносидагиларнинг аксарияти талабалардир. Булардан ташқари федерацияда сиёсий қочоқ сифатида келган этник майда миллатлардан " Кемада келаганлар" деб ном олган ибора ҳам учрайди. Бу этник майда миллат Ветнамликлар бўлиб уларнинг кириб келишига бўлган сабаб ўз ҳудудларидаги узоқ давом этган урушдир. Германия Фердерацияси ўз чегараларини Ветнат сиёсий қочоқларига очиқ деб эълон қилган пайтларда, федерация ҳудудида 1979 йилги маълумотга кўра 30900 Ветнамлик борлиги кўрсатилади. Булар фақатгина ГФР ҳудудидаги ветнамликлар бўлиб, улар бутун Гермаия ўлкалари бўйлаб ҳисобланганда маълум бир бошқа миллатларга ўхшаб асосан бир ўлкага тўпланиб олишмаган, балки ўзларига қайси жойни қулай деб билишса ўша ерда жойлашиб қолаверишган. 1979 йилдан олдин бу ерда DААD (Германия академик алмашнув хизмати) орқали гаранд асосида илмий изланиш олиб бораётган ва ўқиш билан банд бўлган ветнамликлар бўлишган. Улар ўз ватанларида уруш бошлангач аввалига қайтиб кетишган ёки қайтариб юборилган эдилар. Лекин уларга яна Германия Федерацияси эшиклари қайта очилгандан сўнг яна қайтиб келишга муваффақ бўлишган. Улр статистик кўрсаткичга кўра ветнам майда этносининг 2000 дан ортиғини ташкил қилишган ва қолганларга нисбатан аввалроқ яъни 1975 йилда ГФР ҳудудларига кириб келишган ва 1979 йилда улардан 4000 нафари ГФР фуқаролиги олишга мувоффақ бўлишди. Демографик кўрсаткичларга кўра ветнамликларнинг ГФР ҳудудидаги жойлашувлари қуйидагича: Шимолий-Вестфалия 10152, Баденвуттенберг 5522, Қуйи Саксония 42026, Бавария 3731 ва Ҳессенда 3118тани ташкил қилишади. Бир пайтнинг ўзида ветнамликлар ҳам ГФРга ҳам га кириб кела бошлашган. ГДРда Ветнам фуқаролари учун чегаралар очиқ деб эълон қилингандан кейин бир йил ичида 60000 ветнамликлар ГДР ҳудудига ишчи кучи сифатида кириб келишади. Улардан 700таси олийгоҳларда ўқиётган, 500таси ўрта таълимни олаётган ва 800таси доимий яшаш жойи эга бўлганларни ташкил қиларди. Демаграфик тақсимотга кўра ГДРдаги Ветнамлик аҳоли вакиллари Хемницда 13121тани, Дрезденда 7115тани, Эрфуртда 5525тани, Шарқий Берлинда 5000тани ва Лейпцигда 4579тани ташкил қилишган. Уларнинг аксарият қисми ҳеч қандай маълумотга эга бўлишмаганликлари сабабли асосан оғир индустриянинг қўл меҳнати бўлимларида ишлашган, чунки бундай ишлар учун маълумот зарур бўлмай, бир ойлик тажриба ва ўқув ўрганишларнинг ўзи етарли бўларди. Шу каби ва шунга ўхшаш вазиятдаги яна бир ҳолат ҳозирги кунда Ироқ давлати фуқароларида ҳам кузтилмоқда. Улар аввалига унчалик озчилик бўлган этник гуруҳни ташкил қилашрди. 20-, 30- йилларда ироқликларнинг Германия ҳудудида пайдо бўлишлари кўзга ташланади. Шунга қарамай улар бошқа этник гуруҳларга қараганда ўзларининг Германиядаги сиёсий ва ижтимоий жойлашувда ўз ўринларини топишга улгуришганди. Яъни уларда бошқаларга қараганда маълумотга эга ва аксарият ишчилари таржимон, китоб савдогари, журналист ва шунга ўхшаш ишларда ишлашга. Оилавия масалага келганда деярллик барча ироқликлар оилада яшашади. 1993 йили ироқликларнинг сони 8 869 та бўлиб, улардан 4681таси эркаклар, 1810таси аёллар ва 2378таси 16 ёшдан кичик бўлганлар деб белгиланган. Ўқув юртлари сифатида ироқликлар томонидан танланган асосий шаҳар университетлари Берлин, Ҳамбург, Мюнхен, Колн, Бонн, Дортмундлардир. Ҳозирги кунга келиб эса Ироқ давлатида бўлаётган воқеликдан келиб чиққан ҳолда 2001 йилдан кейинги давр ироқлик муҳожирларнинг Германия ҳусусан бошқа Европа мамлакатларига кириб келишлари кучайди. Биргина 2009 йил BAMF томонидан берилган маълумотга кўра ироқликлар кириб келаётган муҳожирларнинг энг кўпини ташкил қилишган. Ироқликлардан кейинги ўринларда ҳозирда афғонлар ва эронликлар туришганини Германия статистика қўмитаси тасдиқлайди. Лекин эронлик деганда бу фақатгина бир миллатни акс эттира олмайди. Яъни эрондан келган муҳожирларнинг миллати борасига тўхлалинилганда уларда азарбайжонлар, курдлар, араблар ва форслар киришади. Эронлик муҳожирларнинг бошқа давлат муҳожирларидан фарқи у ерда шаёвчи фуқаролар ичига этник майда милатларга бўлинган аҳолининг кўплигидадир. Бундй ҳолат Туркия двлатида ҳам бор лекин Туркия мамалкати ичидаги этник бошқа миллатга тегишли бўлган аҳоли турк маданияти билан чамбарчас боғланиб кетган ва аҳолининг барча қисми турк тилида гаплашадилар. Бунга сабаб диний тегишлийлик бўлиши эҳтимолга энг яқин бўлган сабабдир. Негаки Туркиядаги ассий эътиқод дини бу ислом бўлиб, суннийларни ташкил қилади. Лекин Эронда эса шиалик бўлиб, ундан ташқари яна бошқа оқимларга мансублар ҳам бор. Эрондаги, аҳолининг 15 фоизини сунний йўналишга эътиқод қилувчилар ташкил қилишди. Федерал статистика қўмитаси томонидан эълон қилинган 1993 йилдаги маълумотга кўра эронлик муҳожирларннг Германиядаги умумий сони 101 517тани ташкил этган. Улардан 51 011тасини эркаклар, 28 943тасини аёллар, 21663тасини эса 16 ёшдан кичик бўлган болалар ташкил қилишган. Ушбу муҳожирларнинг кўп қисми Эроннинг катта шаҳарларидан келишган бўлиб, асосий қисм теҳронлик эронийлардир. Эронлик муҳожирларнинг бошқа Шарқ давлатлари муҳожирларидан яна бир фарқи уларнинг аксарият келганларининг орқага, ўз ватанларига қайтиб кетишида кўринади. Бу билан улар ўзларининг ватанларига бўлган очиқ ватанпарварлик руҳиятини кўрстиб турадилар. Лекин, шунга қарамай Федерация ҳудудида қоладиган эронликлар ҳам бор. Улар бу ерда асосан ҳайдовчи ва ишчи бўлиб ишлйдилар. Шифокор, архитектор, муҳандис, фан мутаҳассислари, олимлар ҳам бор лекир улар ГФРдаги эронлиларга нисбатан озчиликни ташкил қилишади. Эронлик муҳожирларнинг асосий кириб келишларининг бошланиш пайтлари 50 йилардн кейинги даврга, Ислом ревалюциясидан кейин бошланади. Шу пайтда Эрон давлатидан миллиондан ортиқ сиёсий қочоқлар ўзга юртлардан бошпана топадилар. Шуларнинг 20 фоиз миқдори Германия Федерациясида расмий рўйхатдан ўтадилар. Эронлик муҳожирлар ўзларидан кейин авлод қолдиришга бўлган иштиёқлари балан ҳисобланади, шунга кўра улардаги турмуш қуришга бўлган лаёқат юқори. Шу сабабдан эронликларнинг Германия ҳудудидаги туғилиш ва кўпайиш жараёнлари 1.5/ 2 фоизни ташкил қилади. 1992 йилдаги маълумотга кўра 16 ёшдан юқори бўлганлар орасидан 36 287та уйланмаган, 38 327та уйланган ва 3266 та бевалар рўйҳатга олинганлар. Эронликларнинг илк кириб келган вақтга нисбатан борган сайин ўқимишликлари сони камайиб бораётгани кўрилади. Масалан биринчи бўлиб Германияга келган эронликлар талабалар бўлиб улардан ўқишни тугатганлар ватанларига қайтиб кетишади, лекин бир қисми шу ерда қолади ва ўзига иш топиб, уйланиб ҳаёт тарзини давом эттиради. Шунинг учун илк келганлар фақатгина олий маълумотлилар бўлишган. Ҳозирги кунга келиб эса эронлик бўлган шифокор ёки олимларни учратиш қийин ҳолатдир. Уларнинг асосий иш жойлари такси ҳайдовчиси ва оғир саноатга иқтисослашган заводларда ишлашга тўғри келади. Бу каби муаммолардан қочиб ўзига сиёсий бошпана сифатида Германия Федерациясини танлаган Шарқ мамлакатлари талайгина, лекин шунга қарамай бор имкониятлардан фойдаланган ҳолда, фақатгина ўқишга ва маълум иш билангина келадиган Шарқ малакатлари муҳожирлари ҳам бор. Улардан японларни оламиз. Японларнинг Гермаия билан алоқалари иикинчи жаҳон уруши даврида яққол кўзга ташланади. Урушдан кейинги давларга эътибор берадиган бўлсак японларнинг Федерацияга кириб келишлари 60 йилларга боради. Япон давлати ишлаб чиққан ривожланиш дастурига биноан жуда кўп япон талабалари Европа ҳусусан асосий қисми Германия Федерациясига таълим олиш учун ва шу билан бирга тадбиркорлар ўз ишларини ривожлантириш мақсадида келишни бошлайдилар. Ҳозирги кунги маълумотларга кўра Европадаги япон тадбиркорларининг 65 фоиздан кўпи Германиянинг Дюсселдор ўлкасида яшаб, ўз ишларини шу ерда бошқаришади ва шу ерда ўз ташкилот, жамият ва корхоналарининг асосий ваколатҳоналарига эгадирлар. Шунинг ўзи ҳам Япония-Германия алоқаларининг кенг миқёсида ривожланганлиги намоён этади. Биргина 1992 йилгача бўлган ҳисоб китобларга кўра Японларнинг Германиядаги рўйҳатдан ўтган тадбиркорлари 1533тани ташкил қилган. 551 та корхона ваколатхоналари, 324та тадбиркорлар Дусселдорфда иш олиб борадилар. Энг йирик ташкилотлардан бири Japan External Trade Organisation бўлиб, у ярим хусусий ва ярим давлатга тегишлидир. Бу ташкилот Германияга Эхпорт олиб кирадига энг йирик фирмалардан ҳисобланади. Савдо сотиқ билан шуғулланадиган муҳожирлардан ташқари бошқа йўналиш билан шуғулланадиган япон этноси вакиллари – мусиқачилардир. Улар ҳозирги кунда немис Оркестрининг кўпчилик қисмини ташкил қилидилар, қолаверса япон бўлган кўплаб дрижорлар ҳам Германияда шартома асосида иш юритадлар. Японлар ўзларининг ёқимли оҳанглари билан бутун немис халқининг олқишига сазоввор бўлиб келмоқдалар. Нима учун айнан Дюсселдорф японлар учун севимли жойга айланди? деган саволга қуйидагича жавоб берилади. 1873 йили Ганбургда немис эхпорт корхонаси "Deutsche Gesellschaft fuer Natur- und Voelkerkunde Ostasien"(Шарқий Осиё халқшунослиги ва табиати, Немис жамияти) номи остида иш бошлайди. У асосан Япония билан ишлашни ўз олдига мақсад қилиб қўяди. Шу пайтлари Германияга келган японлар ўзларининг табиий иқлимларига яқин деб топган жойлари Дюсселдорф бўлган. Шундан кейин келган бошқа японлар ҳам шу ерни ўзлари учун табиатан яқин деб билиб қоладилар. Ҳозирда Дюсселдорфда 15 мига яқин японлар яшайдилар. Японларда оила қуриш жараёни 25дан 40 ёшгача бўлган оралиғда амалга оширилади. Бу жараёнда улар немислар билан ўхшашиб кетадилар. Бошқа миллатлар билан оила қуришга салбий қарамайдилар ва ўзлари бу ишда олдинги ўринларни эггалайдилар. 1987 йилда биргина ғарбий Берлининг ўзида 131 японлар бошқа миллат ва элат вакиллари билан турмуш қурадилар. Ижтимоий ҳаётда ўзларининг фаол намойиш этадиган япон муҳожирларига немис халқи бошқа этник гуруҳларга қараганда ҳайриҳоҳроқдир. Бундан ташқари японлар эътиқод масаласида ҳам мойилроқдирлар. Масалан 1977 йили Колн шаҳрида япон – евенгелистлари бирлашмаси иш бошлаган. Кўп соҳаларда немисларга ўхшашиб кетадиган япон муҳожирлари Германия Федерациясида ҳозирги кунда ўтроқ халқ билан умумий бир жамият бўлиб яшаб келмоқда. Шундай қилиб, Шарқ халқлари Германиянинг ижтимоий, сиёсий ва иқтисодий ҳаётида ўз ўринга эга. Бу нафақат бир соҳани балки бутун жамиятнинг ривожланишида учрайдиган ҳар бир соҳага ўз таъсирини ўтказиб келмоқда. Шарқ мамлакатларидан келаётган муҳожирлар федерациядаги муҳожирларнинг енг катта қисмини ташкил қилади. Германия учун ушбу бугунги ва эртанги куннинг долзарб масаласидир. Eberstein B “Hamburg – China: Geschichte einer Partnerschaft” Hamburg 1998 253-betlar Statische Bundesamt, BAMFning 2009 йилги ҳисоботи бўйича Cornelia Schmalz-Jacobsen und Georg Hansen(Hrsg) “ Ethnische Minderheit in der Bundes Republik Deuschland” Verlag C.H. Beck Munchen 1995 BAMF ning 2010 yil may oyi uchun chiqargan statistik axborotnomasi Германия статистика марказининг 1994 йил учун ҳисоботидан Ravshan Ermatov. Ravshan Sayfiddinovich Ermatov (9-avgust, 1977) oʻzbek futbol hakamidir. Biografiyasi. Ravshan Ermatov 1977-yil, 9-avgust kuni Toshkent shahrida tavallud topgan. Hozirda Toshkentda istiqomat qiladi. U FIFA tomonidan 2003-yildan beri xalqaro hakamlikka tayinlangan. U Kanadada oʻtkazilgan 2007-yilgi FIFA U-20 Jahon Chempionatida hakamlik qilib, Gambiya - Meksika, hamda Chili - Kongo oʻyinlarni boshqargan. Ravshan Ermatov 2008 va 2009-yillarda Osiyoning "Eng Yaxshi Hakami", deb baholandi, va 2008-yilgi FIFA Klublararo Jahon Chempionati finalini boshqarish uchun tanlandi. 2010-yilda Janubiy Afrika Respublikasida boʻlib oʻtgan futbol boʻyicha jahon chempionatida Janubiy Afrika Respublikasi va Meksika jamoalari ochilish oʻyinini bochqarishi uchun arbitr etib tayinlandi. Shundan soʻng u Angliya - Jazoir, Argentina - Yunoniston, chorakfinalda Argentina - Olmoniya, yarimfinalda Gollandiya - Urugvay oʻyinlarini boshqardi. Uning asosiy ishi ham futbol bilan bogʻliq. U futbol instruktori boʻlib ishlaydi. Oʻzbek tilidan tashqari, rus va ingliz tillarini ham biladi. Qiziqarli maʼlumot. Ravshan Ermatov hakamlarni mina izlovchi sapyorlarga oʻxshatadi. "Men hakamlarni mina izlovchi sapyorlarga oʻxshataman. Sal notoʻgʻri harakat minaning portlashiga olib keladi", - deydi R.Ermatov. O'zbekiston milliy iqtisodiyoti. Joriy yilning 1-4 may kunlari Toshkentda Osiyo taraqqiyot banki (OTB) Boshqaruvchilar kengashining 43-yillik majlisi bo‘lib o‘tadi. O‘zA muxbirlari ushbu majlis ishtirokchilari va mehmonlarining ayrimlari bilan suhbatda bo‘ldi. – O‘zbekistonning iqtisodiy salohiyati tobora yuksalib bormoqda. Mamlakatingizda iqtisodiy xavfsizlik va barqarorlikni ta’minlash borasida havas qilsa arzigulik ishlar amalga oshirilayotir. Ko‘plab mamlakatlar iqtisodiy tanglikdan aziyat chekayotgan hozirgi davrda davlatingiz rahbari oqilona siyosat yuritayotgani samarasida O‘zbekiston bu muammodan deyarli zarar ko‘rmadi. Poytaxtingizda joriy yilning 12 aprel kuni bo‘lib o‘tgan “Inqirozga qarshi choralar dasturlarining samaradorligi va inqirozdan keyingi rivojlanishning ustuvor yo‘nalishlari (O‘zbekiston misolida)” mavzuidagi xalqaro ilmiy-amaliy konferensiya jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozini bartaraf etish va uning oqibatlarini yengillashtirishda katta ahamiyat kasb etadi. Yurtingizda bank sohasini izchil rivojlantirish borasida keng ko‘lamli islohotlar olib borilayotganiga guvoh bo‘ldim. Iqtisodiy barqarorlikka erishishning eng to‘g‘ri yo‘lini tanlagan O‘zbekiston bank-moliya tizimida uzoqni ko‘zlab amalga oshirilgan ishlarning samarasi tufayli moliyaviy inqirozni chetlab o‘ta oldi. – Mamlakatingizga birinchi marta kelishim. Toshkentda o‘tkaziladigan Osiyo taraqqiyot banki Boshqaruvchilar kengashining 43-yillik majlisidek muhim tadbirda ishtirok etish sharafiga muyassar bo‘lganimdan g‘oyat mamnunman. O‘zbek xalqining mehmondo‘stligi, insonparvarligi, bag‘rikeng va mehr-oqibatliligi meni hayratga soldi. Bugungi kunda O‘zbekiston iqtisodiyoti barqaror rivojlanmoqda. Mamlakatingizning nufuzli xalqaro moliyaviy muassasalar bilan hamkorligi jadal taraqqiy etmoqda. OTBning navbatdagi majlisi aynan O‘zbekistonda tashkil etilgani ham tobora yuksalib borayotgan yurtingiz iqtisodiyotining xalqaro hamjamiyat tomonidan yuksak e’tirofidan dalolatdir. Mazkur yig‘ilish O‘zbekiston bilan OTB o‘rtasidagi sarmoyaviy hamkorlikning yanada rivojlanishiga xizmat qilish barobarida istiqbolli qo‘shma loyihalar uchun mustahkam zamin bo‘ladi. Toshkent ko‘chalaridagi bir-biridan chiroyli, zamonaviy avtomobillarni ko‘rib, O‘zbekistonda avtomobilsozlik yuksak taraqqiy etayotganiga amin bo‘ldim. Shahar infratuzilmasini rivojlantirish borasidagi ishlar ham tahsinga loyiq. Ayniqsa, mahobatli inshootlar va muhtasham binolar, jumladan, bu yerdagi mehmonxonalar menga juda manzur bo‘ldi. Mamlakatingizda hukm surayotgan tinchlik va barqarorlik O‘zbekistonning eng katta yutuqlaridandir. – O‘zbekistonga tashrifimning dastlabki kunlaridayoq olgan taassurotlarimni ta’riflashga so‘z ojizlik qiladi. Toshkentning ozoda, keng va fayzli ko‘chalari, yam-yashil bog‘larida sayr qilib, diqqatga sazovor joylarini ko‘zdan kechirib, olam-olam zavq oldim. Mamlakatingiz bozorlaridagi tartib, ozodalik va to‘kinlik kishini havasini keltiradi. O‘zbek milliy taomlari juda yoqdi. Palovning ta’mi og‘zimda qoldi. O‘zbekiston – sayyohlik borasida ulkan salohiyatga ega mamlakat. Yurtingizda sayyohlik infratuzilmasining barcha tarmoqlarini izchil rivojlantirish borasida olib borilayotgan keng ko‘lamli islohotlar yuksak samaralar berayotganiga guvoh bo‘ldim. Mamlakatingizga kelayotgan sayyohlar oqimining yil sayin kengayib borayotgani bunga yorqin misoldir. – O‘zbekistonning tarixi, madaniyati va urf-odatlari haqida ko‘plab ma’lumotlarga ega edim. Buyuk ipak yo‘li markazida joylashgan o‘lkangiz o‘tmishda ham juda katta nufuzga ega bo‘lgan. O‘zbekistonda barcha sohalarda olib borilayotgan islohotlar berayotgan yuksak samaralar bilan yanada yaqindan tanishish imkoniyati paydo bo‘lganidan xursandman. Shuni mamnuniyat bilan qayd etishni istardimki, yurtingizning go‘zal manzarasi, betakror tabiati, keng va ravon ko‘chalari, zamonaviy ko‘priklari, binolari menda unutilmas taassurot qoldirdi. Bir so‘z bilan aytganda, bu yerda xalqingizning farovon hayot kechirishi uchun barcha sharoit mavjud. OTB Boshqaruvchilar kengashining 43-yillik majlisiga har tomonlama puxta tayyorgarlik ko‘rilgani bizni quvontirdi. SA’DULLA KAROMATOV. Mohir tarjimon va adiv Sa’dulla Karomatov 1928 yilda Buxoroda tug‘ildi. O’rta ma’lumotni ham shu yerda oldi 1949 yilda O’rta Osiyo Davlat dorilfununining filologiya fakultetini tugatgach, O’zbekiston Radiosida ishladi. Sa’dulla Karomatovning jurnalistik faoliyati 1954 yildan boshlandi. 60-yillarda ro‘znoma sahifalarida u ocherknavis sifatida ko‘rindi. 1963 yilda esa uning yirik janr dagi birinchi nasriy asari - “Tog’lar tabassumi» nomli hujjatli qissasi yozildi. So’ng “Amuning zar kokillari”, “Go’zallik ramzi”, “Kumush kamar” kabi ocherklar to’plamlari bosmadan chiqdi. Keyingi yillarda «Bir tomchi qon» (1968), “Tog’ go’zali” (1968), “Hijron” (1969), “E’tiqod” (1970) qissalalri bosilib chiqdi. Bu asarlar 1971—1973 yillarda rus kitobxonlariga ham yetib bordi. So‘nggi yillarda geologlar hayotidan olib yozilgan “Oltin qum” va cho‘llarii o‘zlashtirayotganlarga bag‘ishlangan «So‘nggi barxan» romanlarini yaratdi. Sa’dulla Karomatov Jyul Vernning «Suv ostida 8000 mill», turkman yozuvchisi Qilich Kulievning «Qora karvon» romanlarini, eron yozuvchilarining hikoyalar to’plamlarini, tojik yozuvchisi Yusuf Akobirovning “Tegirmon to‘xtagach” qissasini o‘zbek tiliga tarjima qildi. Yozuvchi Vadim Kojevnikovning «Peshin chog‘i kungay tomonda» degan romanini ham o‘zbek tiliga o‘girgan. Sa’dulla Karomatovga O’zbekistonda xizmat ko‘rsatgan madaniyat xodimi faxriy unvoni berilgan. Adib 1986 yili Toshkentda vafot etdi. TURGʻUN PO'LAT. Yozuvchi Turg‘un Po‘lat 1928 yilda Namanganda tavallud topgan. U ko‘p vaqt jamoa, davlat xo‘jaliklarida hisobchi, xo‘jalik ishlari bilan mashg‘ul bo‘lgan. Yozuvchi sifatida 50-yillarning boshlarida matbuotda ko‘rina boshlagan. Dastlab shoir sifatida «Bizning bobo» (1951); «Buyuk savdo» (1952), «Mangu qo‘ldoshimsan» (1956), «Festival qo‘shig‘i» (1959) kabi she’riy asarlari bilan tanildi. Ayni chog‘da «Ayollar isyoni» (1967), «Jig‘ildon qori» (1970), «To‘ra hujjat» (1970) kabi hajviy hikoyalari yaratildi. So‘pgra uning «Mirrixdan kelgan mehmon» (1973) hajviy hikoyalar to‘plami, «Vodiylarni yayov kezganda» (1971) ocherklari, «Ichkuyov» (Qissa va hajviyalar» — 1979—1986 nashrlari) chop etildi. Shuningdek, Turg‘un Po‘lat publitsist va ocherknavis sifatida ham o‘nlab asarlar yaratdi. Uning «Tabarruk zaminda» (1970), «Xotinboz» (1972), «Yalovbardor» (1986) kabi asarlari shu jihatdan muhim edi. Xullas, yozuvchi o‘zinnpg she’r va ocherklarida bo‘ladimi, hikoya va qissalarida bo‘ladimi, hayotdagi, odamlardagi nuqsonlar ustidan kulib, uni bartaraf etish yo‘lini izlaydi. Ayniqsa, uning «Ichkuyov» (1975) qissasi adibga shu jihatdan sharaf keltirdi: shu nomdagi televizion badiiy filmi uchun unga 1979 yili vafotidan so‘ng Hamza nomidagi Respublika Davlat mukofoti berildi. Adabiyotlar. [http://www.ziyouz.com/index.php?option=com_content&task=view&id=863&Itemid=210] AZIZ ABDURAZZOQ. Aziz Abdurazzoq 1928 yili Toshkentda tavallud topgan. O’rta maktabdan so‘ng madaniy-oqartuv bilim yurtida tahsil oladi. So‘ngra Moskvadagi M. Gorkiy nomidagi Adabiyot institutida o‘qiydi. U ko‘p kasbdoshlari kabi jurnalist sifatida «Yosh leninchi» ro‘znomasi, «Sharq yulduzi», «Guliston» kabi oynomalarda faoliyat ko‘rsatadi. Ayni chog‘da ko‘p yillar O’zbekiston Yozuvchilari uyushmasida ishlaydi. Shoirning ijodi 50-yillardan boshlangan bo‘lib, birinchi she’riy to‘ilami 1959 yili «Do‘stlarimga» nomi bilan chop etiladi. Shundan so‘ng «Yapa bahor» (1961), «Mavj» (1965), «Bodom gulladi» (1965), «Lirika» (1970), «Aziz odamlar» (1975), «Sho‘x yomg‘ir» (1977), «Qalb nuri» (1978) kabi to‘plamlari nashr etildi. «Qalb nuri» to‘plamiga kirgan ko‘pchilik she’rlar shoirning ellik yilligi yakuni sifatida saylanma tarzida e’lon qilingan. U o‘zining «O’roq va xanjar» she’rida yozadi: «Yonmoqdamen, yonmoqdamep, bu ayon dir, do‘stim bo‘lsang halal berma, sen ham yondir», — deya yaratishga, bunyodkorlikka chorlaydi. Ha, O’zbekiston xalq shoiri Turob To‘la aytganidek, uning har bir she’ridan, ya’ni «Aziz she’rlaridan non hidi keladi, o‘zl kezib o‘tgan bog‘lar, dala-dashtlar hidi keladi». Ayni chog‘da uning bolalar uchun yozilgan «Oh, qanday shirin» (1977), «Qiz va lola» (1979), «Tap-tap elak» (1981) kabi o‘nlab asarlari chop bo‘ldi. Ularda beg‘ubor yoshlik tuyg‘ulari, sho‘x, kulgili, ba’zan hajviy, kinoya-li tarzda o‘z ifodasini topdi. Kattalar uchun yozilgan asarlarida o‘z xalqi milliy xususiyatini ifodalovchi hazil-mutoyiba ba’zan achchiq kinoya bilan almashib turadi. Kitobxonga katta zavq-shavq bag‘ishlashdan tashqari uni hushyorlikka, shuurga, shijoatga yetaklaydi. So‘nggi yillarda uning «Yostiqdan chiqqan ertaklar» (1988), «Bog‘da bitgan ertaklar» (1989), «To‘rt og‘ayni botirlar» to‘plamlari (1989) nashr bo‘ldi. U tarjimon sifatida M. Lermontov, T. Shevchenko hamda amerikalik mashhur shoir G. Longfello asarlarini o‘zbekchalashtirgan. Uning asarlari o‘nlab o‘zga tillarga ham o‘girilgan. JONRID ABDULLAXONOV. Adabiyotimizga 50-yillarda bir guruh iste’dodli yosh ijodkorlar kirib keldi. Ular orasida bo‘lg‘usi adib Jonrid Abdullaxonov ham bor edi. U 1929 yilda Namanganda oddiy mehnatkash oilasida dunyoga keldi. Beshafqat urush uning murg‘ak taqdiriga ham o‘z changalini soldi. Avvaliga onasi Shahribonu hamshira sifatida frontga ketib, yil o‘tmay qoraxat keldi. Ko‘p o‘tmay otasi Muhiddin Abdullaxonov jangga ketib qaytmadi. Bor-yo‘g‘i 14 yoshga kirgan Jonrid taqdir so‘qmoqlaridai cho‘chimay Namangandan Toshkentga piyoda yo‘l oldi. Safar taassurotlari, odamlar bilan uchrashuv oz bo‘lsa ham uning dardiga malham bo‘ldi. Eng muhimi yo‘l-yo‘lakay M. Gorkiyning «Odamlar orasida» asarini dilida instsenirovka qilib, «Aleksey Peshkov» nomi bilan radioga keladi. Jonrid ijodi xuddi shu asar bilan boshlandi. Bosh rolni ham Jonrid — adib, Jonrid — aktyor bo‘lib ijro etdi. Ayni chog‘da o‘qish, bilimini oshirish yo‘lidan bordi. Avval Toshkent Davlat dorilfununiiipg jurnalistika fakultetini, so‘ng Moskvada Oliy adabiyot kursini tugatdi. Bir tomondan Oydin, Said Ahmad, Hamid G’ulom, Hakim Nazir, Turob To‘la, qolaversa, Konstantin Paustovskiy, Stepan Zlobin kabi adiblar unga ustozlik qildilar. Radio, televidenieda ham O’zbekiston Yozuvchilari uyushmasidagi ijodiy mehnati uning ijodkor bo‘lib shakllanuvida mahorat maktabi rolini bajardi. Asta-sekin uning she’riy asarlari, hikoyalari matbuotda ko‘rina boshladi. Ko‘p o‘tmay uning «Maktabdoshlarim» (1952) nomli birinchi she’riy to‘plami, «Hikoyalar» (1956), «To‘yga kelinglar» (1960), «Chudesniye minuti» (1960), «Tong yorishgan sohilda» (1962) kabi hikoyalar to‘plamlari nashr etiladi. Ularning deyarli hammasida yoshlarning, tengdoshlarning hayoti, intilishi, muhabbati va tashvishlari o‘z ifodasini topadi. Uning «Gulchehra» (1962) qissasi yo‘l haqida, qurilish, bunyodkorlik haqida edi. Adibning birinchi yirik epik asari — «Yo‘l» (1964) romani ham xuddi shu yo‘l haqida hikoya qilardi. Shundan so‘ng muallifning ketma-ket «Borsa kelmas» (1—11 kitob, 1978—1980), «Xonadon», «Suiqasd» (1991) kabi romanlari chop etildi. «To‘fon» ishchilar sinfi hayotidan hikoya qilsa, «Borsa kelmas» romanida Orol muammosi, ona tabiat muhofazasi masalalari o‘z ifodasiii topgan edi. So‘pggi «Suiqasd» romanida mehnatkash haqiga xiyonat qilgan. jamiyatni ma’naviy-iqtisodiy inqirozga olib kelgan yulg‘ich, poraxo‘r va ko‘zbo‘yamachilarning aft-basharasi fosh etiladi. Yozuvchi Jonrid Abdullaxonov hamon mas’ul va qutlug‘ yo‘lda, ijodiy izlanishda. Adabiyotlar. [http://www.ziyouz.com/index.php?option=com_content&task=view&id=865&Itemid=210] NOSIR FOZILOV. Yozuvchi Nosir Fozilov 1929 yili Qozog‘istonning Chimkent viloyatiga qarashli Turkiston tumanining Qorachiq qishlog‘ida dehqon oilasida dunyoga keldi. U Turkistonda o‘rta maktabni tugatgach, 1949—1954 yillar davomida O’rta Osiyo dorilfununining filologiya fakultetida ta’lim oldi. Dorilfununni tugatgandan so‘ng, 1955 yildan boshlab «Gulxan» oynomasida adabiy xodim, mas’ul kotib, «Yosh gvardiya» nashriyotida bo‘lim mudiri (1960—1963), 1963 yildan esa «Sharq yulduzi» oypomasida adabiy xodim, so‘ngra proza bo‘limiiing mudiri, mas’ul kotib (1970—1972) sifatida faollik ko‘rsatdi. Yozuvchi va noshir Nosir Fozilov 1972—1980 va 1984— 1986 ypllar davomida G’afur G’ulom nomidagi Adabiyot va san’at nashriyotida katta muharrir va proza bo‘limining mudiri sifatida ishlab keldi. 1986 yildan buyon «Sharq yulduzi» oynomasining mas’ul kotibidir. 1985 yilda uning «Shum bolaning nabiralari» kitobi uchun G’afur G’ulom nomidagi mukofot berildi. 1986 yilda esa qozoq yozuvchilarishgag asarlarini o‘zbek tiliga tarjimasi borasidagi faolligi uchun Qozog‘iston Yozuvchilar uyushmasi Beyimbet Maylin nomidagi mukofotga sazovor bo‘ldi. Shuningdek, unga 1990 yilda O’zbekistonda xizmat ko‘rsatgan san’at arbobi unvoni hamda 1991 yilda «Ustozlar davrasida» asari uchun Hamza nomidagi Respublika Davlat mukofoti berilgan. Adibning «Oqsoy», «Saraton» qissalari 70-yillar o‘zbek adabiyoti, xususan, bolalar nasrida katta voqea bo‘ldi. Adibning birinchi hikoyasi 1953 yili «Lenin uchquni»da bosilgan. Shundan so‘ng uning «Irmoq», «Qoraxat», «Ko‘klam qissalari», «Saraton», «Shum bolaning nabiralari», «Ustozlar davrasida», «Bolaligim - podsholigim» kabi qator kitoblari o‘quvchilarga taqdim etildi. Adibning yana bir qator asarlari qozoq, turkman, rus va boshqa tillarga o‘girilgan. JUMANIYOZ JABBOROV. Ham jurnalist, ham shoir, ham dramaturg, ham nosir Jumaniyoz Jabborov Qashqadaryo viloyati, Koson nohiyasidagi Po‘loti qishlog‘ida 1930 yili dunyoga kelgan. O’rta maktabni tugatib, Toshkent Davlat dorilfununida tahsil ko‘rgan. 1952—1953 yillarda Moskvadagi Adabiyot oliy kursida o‘qigan. Shundan so‘ng «Sharq yulduzi» oynomasida (1953— 1962) avval bo‘lim boshlig’i, so‘ng mas’ul kotiblik qilgan, 1962—1964 yillarda «Gulxan» oynomasiga muharrir bo‘lgan. 1964—1976 yillarda «Sovet O’zbekistoni» («O’zbekiston ovozi») ro‘znomasida bo‘lim boshlig’i, bosh muharrir o‘rinbosari vazifalarida ishlaydi. 1976—1981 yillar mobaynida Respublika partiya Markaziy qo‘mitasida sho‘ba mudiri, 1981—1985 yillarda G’afur G’ulom nashriyotida direktor, 1985—1990 yillarda esa O’zbekiston Yozuvchilari uyushmasi qoshidagi tarjima ishlari bo‘limi maslahatchisi, 1990 yildan to hozirgi kungacha O’zbekiston Davlat mukofotlar qo‘mitasi bo‘yicha mas’ul kotib bo‘lib ishlab kelmoqda. Jumaniyoz Jabborovning adabiy faoliyati 50-yillardan boshlangan. Hozirgacha yigirmadan ortiq she’riy, nasriy to‘plamlar, o‘nlab dostonlar va dramalar yaratgan. Ashsh chog‘da bolalar shoiri sifatida «Tog’dagi uchrashuv» (1986), «Guljahon va Hasanjon» (1968) to‘plamlarini yaratgan. Uning birinchi she’riy to‘plami esa 1953 yilda «Vatanimni uylayman» nomi bilan chop etilgan. Shundan so‘ng «Bahor nafasi» (1956), «Maqsad yo‘lida» (1958), «Tog’lar sadosi» (1961), «Ona yer qo‘shig‘i» (1962), «Subhidam xayollari» (1964), «She’rlar» (1966), «Sahro sanami» (1967), «Lirika» (1970), «Ilhom daqiqalari» (1971), «E’tiqod» (1978), ikki jildlik «Saylanma» (1980—1981), «Xayolimda o‘zing» (1985), «Ko‘pglim go‘zali» (1991) kabi she’r va dostonlar to‘plamlari, «Dostonlar» (1974), «Quyosh yurti» (1983) kabi yirik poemalar majmuasi, «20 kun daftari» (1967), «Sohillar hikoyasi» (1978) kabi nasriy asarlar yig‘indisi nashr bo‘lgan. Shuningdek, «Gulshan» (1957), «Tog‘lar sadosi» (1959), «Ona yer qo‘shig‘i» (1961), «Sahro sanami» (1966), «Yo‘ldagi o‘ylar» (1968), «Dishloq-dagi haykal» (1970), «Muhabbat naqqoshi» (1980) kabi dostonlar yaratilgan. U mohir shoir, hikoyanavis, ocherknavisgina emas, taniqli dramaturg sifatida ham barakali ijod qilib keladi. Ayniqsa, u yaratgan «O’jarlar» (1971), «Yillar o‘tib» (1975), «To‘ydan oldin tomosha» (1979), «Mening oppoq kabutarim» kabi dramalari Toshkentda, qator viloyat teatrlarida, Qozog‘iston, Qirg‘iziston, Tojikiston respublikalari sahnalarida qo‘yilib keladi. Jumaniyoz Jabborov mohir va sermahsul tarjimon sifatida Lermontov, Bayron va Firdavsiylar asarlarini o‘z ona tilida so‘zlatgan. Shoir, nosir, dramaturg va jurnalist Jumaniyoz Jabborov adabiyot va xalq oldidagi ana shu xizmatlari uchun qo‘sha-qo‘sha orden va medallar, faxriy yorliqdar bilan taqdirlangan. 1980 yilda esa unga O’zbekistonda xizmat ko‘rsatgan san’at arbobi unvoni berilgan. Roʻza. Ro'za haqida. "Islom dinida farz bo’lgan ulug’ ibodatlarning uchinchisi nima?"– Ramazon oyida har kuni ro’za tutish. – "Ro’za tutish qay tariqa bo’ladi?"– Tongdan to quyosh botguncha og’zini yopishga niyat qilib, yeyish, ichish va jinsiy aloqa qilishdan saqlaniladi. Ro'zaning farzlari. ikkinchisi – yeyish va ichishdan saqlanish; Ro'za tutish haqida savollar. – "Niyatsiz kunni yemasdan, ichmasdan va jinsiy aloqa qilmasdan kech qilsa, ro’zaga hisob qilinadimi?"– Ro’za hisobiga o’tmaydi. – "Ro’zaga qaysi vaqtdan niyat qilinadi?"– Saharlikdan so’ng tong otguncha qilingan niyat afzal. Tong otgandan keyin katta choshgohgacha niyat qilsa ham durust. Undan keyin niyat qilish durust emas. Katta choshgoh – qiyomdan ikki soat yoki ikki soatu chorak daqiqa avvaldir. – "Bir kishi tongdan katta choshgohgacha ro’zaga zid narsani qilmasdan tursa, katta choshgohdan ozgina muqaddam o’sha kunning ro’zasini niyat qilsa, shu ro’za ro’zaga hisob bo’ladimi?"– Albatta, ro’zaga hisob bo’ladi. – "Bir kishi tongdan keyin ham yesa-yu undan keyin choshgohgacha shu kunning ro’zasini niyat qilsa, ro’zasi durust bo’ladimi?"– Durust bo’lmaydi. – "Ro’zaga niyatni til bilan qilish kerakmi yoki faqat dil bilan niyat qilsa kifoyami?" – Til bilan ham niyat qilish afzaldir, lekin faqat dil bilan niyat qilsa ham kifoya. Ammo ogoh bo’lish kerakki, faqat til bilan niyat qilib dilning bexabar qolishi niyat emas, chunki niyat dilning ishidir. Chunonchi, aksar avom odamlar til bilan bo’lgan niyatni niyat deb e’tiqod qiladilar. Masalan, namozda «niyat qildim»ni til bilan aytishni niyat, deydilar, holbuki, niyat farz bo’lgan ibodatlarning hammalariga faqat til bilan niyat qilish ila ibodat durust bo’lmaydi. Mo’’tabar niyat falon amal va falon ibodatni qilaman, deb dilda qasd qilish, dildan o’tkazishdir. – "Ro’za tutishda til bilan arabcha niyat qilmoqchi bo’lsa, nima deb niyat qiladi?"«Navvaytu an asuma sovma shahri ramazona min al-fajri ilal mag’ribi, xolisan lillahi taolo. Allohu akbar», deb niyat qilinadi. Ma’nosi: «Alloh taolo uchun ixlos bilan tongdan to oftob botgunicha ramazon oyining ro’zasini tutmoqlikni niyat qildim». – Quyosh botgach, ro’zasi tamom bo’lganda nima qiladi? «Allohumma laka sumtu va bika amantu va ilayka tavakkaltu va ‘ala rizqika aftartu fag’firli ya g’offaru ma qoddamtu va ma axxartu», deb aytiladi. "Ma’nosi:" «Ey bor Xudoyo, ushbu ro’zamni faqat Sen uchun tutdim va Senga imon keltirdim va Senga tavakkal qildim va Sening bergan rizqing bilan iftor qildim. Ey gunohlarimni avf qiluvchi Alloh! Sen endi mening avvalgi gunohlarimni va oxirgi gunohlarimni kechirgin va yorlaqagin». Lenin,Vladimir Ilich. Vladimir Ilich Lenin (ruscha:Vladímir Ilích Lyénin, haqiqiy familyasi Ulyanov, 10(22) aprel 1870, Simbirsk — 21 yanvar 1924, Gorki qishlogʻi, Moskva Guberniyasi)- rus va sovet siyosatchisi va davlat arbobi, inqilobchi, Bolsheviklar partiyasining yaratuvchisi, 1917 yildagi Oktabr inqilobining tashkilotchilaridan biri, RSFSR va SSSR Xalq Sovet Kommisarlari raisi, faylasuf, marksistchi, nashriyotchi, marksizm-leninizm yoʻnalishining asoschisi, ideolog va uchinchi kommunistik internationalning tashkilotchisi, Sovet imperiyasining asoschisi. Asosiy izlanish ishlari sohasi — falsafa va iqtisod. UZINFOCOM. UZINFOCOM kompyuter vа axborot texnologiyalarini rivojlаntirish hаmdа joriy etish mаrkаzi Oʻzbekiston Aloqa va Axborotlashtirish Agentligining tashkiliy tuzilmasidir. 2002-yili Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti farmoniga binoan tashkil etilgan. Qazo va taqdir. Taqdirning ma'nosi. Taqdirning ma’nosi - olamda har bir bo’lgan, bo’ladigan va bo’lishi tayin qilib qo’yilgan o’lchovdir. Lavhul Mahfuz. Har bir ishning qachon, qay tarzda, qanday sabablar bilan qilinishi va muddati avvaldan belgilab qo’yiladi. Ular «Lavhul Mahfuz»da yozib qo’yilgan.«Lavhul Mahfuz» osmonlar ustidagi kitobsimon mavjudliklardir.Bandalarning savob olishlari yoki gunohga botishlari «Lavhul Mahfuz»da bitilgan. Odamlar «Lavhul Mahfuzda»da yozilgani tufayli savobga botadi yoinki gunohkor bo’lmaydi.Bu narsani Alloh taolo O’zining azaliy ilmi bilan biladi. Ya’ni, biror banda agar o’z ixtiyoriga qo’yilsa, qanday amallarni qilmoqligi avval-boshdanoq Allohga ma’lum va «Lavhul Mahfuz»ga bitilgan. «Lavhul Mahfuz»da avvaldan bitilgan ekan-ku, deb bu dunyoda tek yuraverish, oxiratga hozirlik ko’rmasdan yotaverish, gunoh ishlarni bot-bot qilaverish mumkin emas.Har bir banda qunt bilan ilm olishi, ma’rifat o’rganishi, halol non topib yeyishi, gunohlardan to’xtashi lozim. Har ishni taqdirga havola qilib, o’z ixtiyoridagi ishlarni taqdirga topshirib qo’yishi ma’qul emas. Chunki taqdir oliy tushuncha, Alloh taolo belgilab qo’ygan o’lchovdir. Ammo bu dunyoda insonning o’ziga bog’liq qilib qo’yilgan jihatlar borki, bunga inson o’zi harakat qilishi kerak. Ajalning ma'nosi. Berilgan umr muhlatining tugashi.Biron ofat yoki boshqa sabab bilan o’lgan kishining ajali - tashqaridan qaralganda biror sabab bilan yoki tasodifan o’lganga o’xshab ko’rinsa ham, aslida ajallari yetib kelgani tufayli qazo qilganlar. Chunki inson umr muddati tugagani sababli ham tasodif va biror bahonaga yo’liqadi. Farhod Musajonov. Farhod Musajonov ko‘p qirrali ijodkor. U avvalo adib, nosir, dramaturg va kinossenarist hamdir. U 1932 yili Toshkentda tavallud topgan. 1956 yilga kelib, Toshkent Davlat dorilfununining sharq fakultetini muvaffaqiyatli tugatadi. Respublika radiosi, televideniyesi hamda «O’zbekiston madaniyati» ro‘znomasi, «G’uncha» va «Sharq yulduzi» oynomalarida faoliyatda bo‘ladi. Hozirgi kunda esa «O’zbekfilm» studiyasida ishlaydi. Uning adabiy ijodining boshlanishi 50-yillarning o‘rtalariga to‘g‘ri keladi. Hozirgacha uning hikoya va qissalardan iborat 30 ga yaqin to‘plami nashr etilgan. Shulardan 10 ga yaqini hikoyalar, to‘rtta qissasi mavjud. Bulardan tashqari, u dramaturg sifatida oltita p’esa, beshta kinossenariy muallifi hamdir. Yana qanchadan-qancha hajviy hikoya, intermediya, bolalar uchun rang-barang janrda asarlar ham yaratgan. Jumladan, «Oftobni quvalab», «Bo‘sh kelma, Aliqulov!», «Bir qultum buloq suvi» kabi kitoblarini eslash kifoya. Shuningdek, yaratilgan yuzdan ortiq hikoyalarining yarmidan ko‘pi hajviy asarlar sirasiga kiradi. Uning «Dushanba, nonushtadan so‘ng» (1974), «Bog‘ ko‘chamni qo‘msayman» (1977), «Qilich va shamshir», «Ko‘rgulik» kabi qissalari ham o‘z o‘quvchisiga ega. U dramaturg sifatida «Oq kabutar», «Najot istab» (Hamza teatrida qo‘yilgan), «Olifta», «Xizmatingga hozirman», «Talvasa» (Muqimiy teatrida sahialashtirilgan) kabi dramalar ham yaratgan. Ayni chog‘da «Jazirama oftob ostidagi uy», «Birovning boshi», «Minoralar» ostidagi sirk» «Ko‘zlarim yo‘lingda», «Huvaydo» (Ikki seriyali) kabi ssenariylar muallifi hamdir. Shuningdek, adibning «Hamlet» (1984), «Bog‘ ko‘cha» (1987) kabi qissa va hikoyalardan iborat to‘plamlari «Tekin tomosha» (1989) kabi bolalar uchun hikoyalar majmuasi hamda «Glotok rodnikovoy vodi» (1987, rus tilida) singari kitoblari chop etildi. Iste’dodli va sermahsul hikoyanavis, qissanavis bo‘lishi bilan birga, hajviy janr ustasi, bolalar adibi, dramaturg, kinossenarist va kinopublitsist sifatida kitobxon va tomoshabinga yaqindir. Oqiljon Husanov. Yozuvchi Oqiljon Husanov 1932 yilnint aprelida Jizzax tumanining Ravotlik qishlog‘ida dehqon oilasida tug‘ilgan. O’rta maktabni bitirgach (1940—1949)', Samarqand dorulfununida (1949—1954) ta’lim oladi. So‘ngra Samarqand viloyat gazetasi «Lenin yo‘lida» musahhihlikdan mas’ul kotib darajasigacha bo‘lgan lavozimga ko‘tariladi. 1960 yilda Toshkentga kelgach, «Mushtum» oynomasida adabiy xodim, bo‘lim mudiri, mas’ul kotib sifatida faoliyat ko‘rsatadi. 1967 yildan «Sharq yulduzi» oynomasiga o‘tadi va u yerda to 1979 yilgacha avval bo‘lim mudiri, so‘ng esa mas’ul kotib bo‘lib xizmat etadi. 1980 yildan to shu kungacha u «Guliston» oynomasida turli lavozimlardan bosh muharrir o‘rinbosari darajasigacha ishni davom ettirib keladi. Oqiljon Husanov ijodi talabalik davrlaridayoq boshlangan bo‘lib, shu kungacha uning ko‘plab she’riy, nasriy asarlari, qissa va romanlari chop etildi. Ular orasida «Qo‘shiqchining taqdiri» (1963), «Samarqand bulbuli», «Mehri daryolar» (1971), «Bo‘lmagapga bo‘lishma» (1973), «Qashqar go‘zali» (1976), «Tog‘da o‘sgan bola» (1975), «Tog‘da o‘sgan bola yohud jiyapning yangi sarguzashtlari» (1980), «Sirli odam» (1980), «Bulbulning go‘shti» (1977), «Taqilmagan uzuk» (1983), «Baxt qaerda» (1987), «Qishloqqa sayohat» (1988), «Ucholsa ham ucholmagan turna» (1990), «Ustaning muhabbati» (1991) kabi kitoblari hamda «Go‘ro‘g‘li qissasi» kabi asarlari mavjud. Yozuvchi mazkur asarlarida pokiza va beg‘ubor yoshlik kechinmalaridan, ularning yechilgan yoxud yechilmay qolgan orzu-armonlaridan, muhabbat sarguzashtlaridan hikoya qiladi. Uning ko‘p asarlari rus va qardosh xalqlar tillarida ham chop etilgan. Yozuvchi 1982 yilda O’zbekistopda xizmat ko‘rsatgan madaniyat xodimi faxriy unvoniga sazovor bo‘lgan. Adabiyotlar. [http://www.ziyouz.com/index.php?option=com_content&task=view&id=869&Itemid=210] Zarbulmasal. Zarbulmasal maqol, matal va ramzli hikoyalar asosida yaratilgan taʼlimiy hikoyalar. Bunday hikoyalar koʻpincha pand-nasihat maʼnosida boʻlib, maʼlum gʻoyani yoritish uchun hizmat qiladi. Zarbulmasallarda majoziy maʼno, kinoya, razm etakchi badiiy vosita sifatida qoʻllaniladi. «Kalila va Dimna», «Marzbonnoma», «Sindbodnoma», «Qobusnoma», Saʼdiy Sheroziyning «Guliston»i, Muhammad Ali Habaliyning «Jome ut-tamsil» asari zarbulmasalga misol boʻladi. Gulxaniyning «Zarbulmasal» asari ushbu janrning mukammal namunalaridan biri hisoblanadi. Bulung`ur. Bulung'ur so'zini ma'nosi "loyqa suv" degan manoni beradi.Tumandan kichik daryo o'tgan bo'lib u "Bulung'ur deb ataladi. Bulung'ur Samarqand shaxrining sharq tomonida joylashgan.Asosan tekislikdan tashkil topgan. Bulung'ur ancha rivojlangan tuman.Tumanda 8 ta kollej bor.Maktablar va kollejlarda o'qitish tizimi yaxshi.Bolalar shug'ullanishi uchun sport zallari yetarli. Chilpiq. Chilpiq - qadimiy inshoot qoldig‘i (V-VI asrlar). Nukus va Beruniy shaharlari (Qoraqalpog‘iston) oralig‘idagi Sulton Uvays tog‘i qoyalari ustida, Qipchoq shahridan 5-6 km shimolroqda, Amudaryoning o‘ng qirg‘og‘ida balandligi taxminan 35 metrlik konussimon tepalik ustida joylashgan aylana shaklli qal’a. Atrofi qalin paxsa devor bilan o‘ralgan, bir tomoni kirish yo‘li sifatida ochiq qoldirilgan. Chilpiqning 6-8 metrlik devori saqlangan, diametri 60 metr. Arxitekturasi va topilgan sopol bo‘laklari bo‘yicha qal’a eramizning V-VI asrlariga, ilk Afrig‘iylar davrlariga oid. Mahalliy aholi Chilpiqning barpo etilishini afsonaviy devlar bilan bog‘laydi. Xalq rivoyatlariga ko‘ra Hoji-Muluk ismli dev ushbu qal’ani barpo etgan. Boshqa bir afsonaga ko‘ra, Chilpiqni Qarotin-alp degan dev qurgan. German Vamberining keltirgan yana bir afsonaga ko‘ra Chilpiq qadimda mustahkam qal’a bo‘lgan. Podshoning qizi otasining mulozimlaridan biriga oshiq bo‘lib qoladi. Otasi g‘azabiga duch kelishdan qo‘rqqan malika o‘z oshig‘i bilan ushbu qal’adan boshpana topishadi. Sevishganlar ichimlik suv ilinjida tepalikdan daryo tarafga qarab lahim qazishadi. Vamberi Chilpiqqa kelganida ushbu yer osti yo’lining mavjud ekanligini qayd etadi. Chilpiq hududidan islomgacha bo‘lgan qadimiy dafn marosimlariga xos yodgorliklar topilgan. Odamlar istiqomat qilganligini tasdiqlovchi belgilar yo‘qligi tufayli Chilpiq otashparastlar jasadlarini keltirib qo‘yadigan maxsus daxma vazifasini o‘taganligi taxmin qilinadi. Akademik Tolstov boshchiligidagi Xorazm arxeologik va etnografik ekspeditsiyasi 1940-yilda qal'a hududidan ko‘plab sopol ostadonlar siniqlarini topishgan. Qal’a nomi manbalarda turlicha shakllarda keltirilgan: Chilpuq, Chalpuk, Chalpyq, Chalpak. “Firdavsul-iqbol”da Munis “Chīlpūq” shaklida keltirgan. Vamberi, Arminiy. Arminiy yoki German / Herman Vamberi (vengercha Ármin Vámbéry, nemischa Hermann Bamberger; 19-mart 1832, Nidermarkt — 15-sentabr 1913, Budapesht) – sharqshunos, tilshunos olim, sayyoh va yozuvchi. Vengriya Fanlar akademiyasi a’zosi (1861). Hayoti. Istanbulda yashagan (1857-60). Vengriya FA homiyligida Eron va Turkistonga sayohat (1863-yildan) qilgan. Vamberi darvesh niqobi ostida Makkadan haj safaridan qaytayotgan mahalliy aholi guruhiga qo‘shilib Mozandarondan Bolxon ko‘rfaziga keladi, so‘ng Turkmaniston orqali Xiva va Qo‘ng‘irotga o‘tadi. Qizilqumdan o‘tib Buxoro, Samarqand, Karki va boshqa shaharlarda bo‘ladi. Orqaga Hirot, Mashhad, Tehron va Istanbul bo‘ylab qaytadi. Ijodi. Vamberi tilshunoslik, adabiyotshunoslik, fol'klor, etnografiya, tarix va geografiyaga oid asarlar muallifi ("Nemischa-turkcha lug‘at", 1858; "Nemischa-chig‘atoycha lug‘at", 1860; "Buxoro yoxud Movarounnahr tarixi", "Mening hayotim", "Sharq hayoti va urf-odatlari ocherklari" va boshqalar). "Chig‘atoy tili darsligi" (1867) asarida Vamberi turkiy xalqlar fol'kloriga oid 30 dan ortiq asar haqida ma'lumot bergan, ulardan parchalar keltirgan, shuningdek Navoiy, Fuzuliy, Nasimiy, So‘fi Olloyor g‘azallaridan olingan namunalarni va 112 ta o‘zbek maqolini arab va lotin yozuvida keltirib, nemischa tarjimada bergan. Turkiy va nemis tillarini qiyosiy o‘rgangan. Kinematograf. 1986-yil Turkiya, Vengriya va Tojikiston kinematograflari tomonidan Vamberining hayoti, xususan uning «Soxta darvishning O‘rta Osiyoga sayohatlari» nomli asari asosida «Oqsoq darvish» filmi yaratildi. Valeriy Axadov va Yojef Kish rejissorligidagi ushbu fil’m Tug‘ro-film (Turkiya), Xungarofilm, Mafilm (Vengriya), Tojikfilm kinostudiyalari mahsuloti. Filmda Shuhrat Ergashev, San’at Devonov, Inog‘om Odilov kabi o‘zbek aktyorlari ham suratga tushishgan. Film premyerasi 1988-yil aprel oyida Moskvada bo‘lib o‘tgan. Tez aytish. Xalq og‘zaki ijodi turlaridan biri bo‘lmish tez aytish ayrim nutq tovushlarining ko‘p qaytarilishi yoki tovushlarning so‘z va iboralar tarkibida talaffuzni qiyinlashtiradigan darajada murakkab joylashishiga asoslanadi. Ayniqsa, bu iboralar tez aytilayotgan paytda, aytuvchi bu murakkab tovushlarni talaffuz qila olmasdan adashib ketishi tinglovchilarning beozor kulgusiga sabab bo‘ladi. O‘zbek tilida bu iboralarning tez aytish deb nomlanishi ham shundan kelib chiqqan. Lekin ko‘pchilik turkiy tillarda tez aytishlar talaffuz qilinayotganda odamning yanglishib ketishi holatini ko‘zda tutgan holda nomlangan, masalan qirg‘izchada "жаңылтмач", qozoq va qoraqalpoq tillarida "жаңылтпаш", turk tilida "yanıltmaç", turkmanchada "yangiltmach", ozarbayjonchada "yangiltmach", va b. O‘zbek xalq og‘zaki ijodiyotida tez aytishlar qadim zamonlardan beri mavjud. Professor Hodi Zarif tuzgan «O‘zbek folkloru» xrestomatiyasida tez aytishga 12 ta misol keltirilgan. 2005-yil fransuz tilshunosi professor Rémy Dor o‘zbek va qoraqalpoq tez aytishlaridan namunalarni fransuz tiliga tarjima qilib izohlar bilan nashr ettirdi. Istanbul Texnika Universiteti. Istanbul Texnika Universiteti, Turkiya oliy o'quv yurtlaridan biri. Chust-Paxtakor. Chust-Paxtakor Futbol Klubi Namangan viloyati Chust tumanida ixtisoslashgan futbol jamoasidir. Klub 1992-2009 yilgi Futbol bo'yicha O'zbekiston Chempionatida 2-Ligasida faoliyat olib borgan. 2010-yildan boshlab Chust-Paxtakor O'zbekiston Professional Futbol Ligasining 1-Liga Sharq Mintaqasida kurash olib bormoqda. Chust-Paxtakor o'z uy uchrashuvlarini Chust shahridagi 5000 muhlisga mo'ljallangan Paxtakor Stadionida o'tkazadi. Klub Tarixi. Chust Paxtakor 1960-yillarda tashkil etilgan. Turli yillarda turli nomlar bilan atalgan klub 1968-yili O'zbek SSR Futbol Ligasida chempion bo'lgan. O'sha yillari klub O'zbekiston nomi ostida ishtirok etardi va asosiy homiysi Barion Korxonasi edi. O'zbekiston Professional Futbol Ligasining 1-Liga Sharq Mintaqasi. O'zbekiston PFL 1-Liga Sharq Mintaqasi O'zbekiston PFL 1-Liga G'arb Mintaqasi Shar mintaqasi jamoalari Andijon, Namangan, Farg'ona va Toshkent viloyati futbol klublaridan tashkil topgan. G'arb mintaqasi jamoalari Sirdaryo, Jizzax, Navoiy, Samarqand, Qashqadaryo, Surxondaryo, Buxoro, Xorazm viloyatlari hamda Qoraqalpog'iston Respublikasi futbol klublaridan tashkil topgan. Har bir mintaqada qatnashadigan jamoalar soni: 12 ta. Viktor Jalilov. Viktor Jalilov - o'zbekistonlik taniqli futbol murabbiyi. 17-Mart 1953-yilda Namangan viloyati Chust tumanida tavallud topgan. Politotdel, Navbahor, Paxtakor, Mash'al Muborak kabi Oliy Liga futbol klublarini boshqargan. Bir necha bor futbol bo'yicha O'zbekiston chempionligini qo'lga kiritgan. 2010-yildan boshlab Navbahor jamoasining bosh murabbiyligi lavozimida ishlab kelmoqda. O`zbekiston respublikasi qurolli kuchlari. O`zbekiston respublikasining Qurolli Kuchlari 1992 yil 14 yanvarda O`zbekistonrespublikasi prezidenti farmoniga asosan tashkil qilingan. O`zbekiston respublikasi Qurolli Kuchlari o`z tarkibiga sobiq SSSRning turkiston harbiy okrugi qismlarini olgan. Respublika Qurolli Kuchlari 3 turdan iborat ular: Quruqlikdagi qqo`shinlar, Harbiy havo kuchlari va havo hujumidan mudofaa kuchlari. O`zbekiston Respublikasi Qurolli kuchlari harbiy tehnikasi 2255 tank, 150 samolyot, 400 BTR va BMP, 40 vertolyot, 2000 artileriya quroli va minomyot, 283 o`ziyurar to`p,va bir necha divizion C-125 zenit raketalari, 146 zenit to`pi, 80 Grad artilerya kompleksi, 40 Uragan artileriya kompleksi. O`zbekiston Respublikasi Qurolli kuchlari son jihatdan Orta Osiyoda eng yirig hisoblanadi. O`z. REs.Q.K. quruqlikdaqi qo`shinlar soni 80000 kishini tashkil etadi. Bundan tashqari Milliy Gvardiya, IIV ning Ichki Qo`shinlari(17000), 25000 harbiy Aviatsiya Hizmatchilari,va 4 diviziya Maxsus Qo`shinlar. O`z.Res.Q.K. O`rta Osiyodagi eng qudratli va jangovar tayorgarligi va qobiliyati eng yuqori armiya deb tan olingan. Vitiligo. Vitiligo(xalq orasida pes)- teri kasalligining bir turi hisoblanib, uning belgilari tana terisining ustki qismida oq dogʻlar paydo boʻlishi va hech qanday ogʻriq bermasligi bilan izohlanadi. Bu kasallik turi dunyoning barcha chekkalarida uchraydi unda har qanday irqqa mansub odamlar kasallikka chalingan boʻlishi mumkin. Shu sababdan bugunga kelib vitiligo bilan yer yuzi aholisining 3-4 % ga yaqin qismi kasallangan. Vitiligo asosan 10 yoshdan 30 yoshgacha boʻlgan aholi oʻrtasida koʻp uchraydi, ayniqsa oʻsmirlik davrida bu salmoqli ulushga ega. Bu teri defekti kelib chiqishi uzoq oʻtmishlarga borib taqaladi biroq shu kungacha uni davolashning aniq bir retsepti topilmagan. Olimlar ham uning paydo boʻlish jarayonini aniqlashda turli xil fikrga egalar. Uni yuqumsizligi maʼlum. Uning koʻpayishiga sabab oshqozonda mavjud qurt(gijja) boʻlishi ham mumkin, biroq ruhiy siqilish va asabiylik ham uning koʻpayish ehtimolini oshiradi. Shu maʼlumki yangi chiqqan dogʻlarni eskilariga qaraganda tezroq davolash mumkin. Quyoshda yurish tavsiya etilmaydi, chunki teri zararlangan joylariga quyosh taʼsir etmaydi, buning natijasida teri qanchalik qoraysa u shunchalik oqarib koʻrinaveradi. O'zbekistonda ko'p tavsiya etiladigan dorilar: "elidel", "psoralen", "melantagin" va boshqalar. --T.M.W. 17:35, 5 Avgust 2010 (UTC) Xorvat tili. Xorvat tili Xorvatiyaning rasmiy tilidir. Boy bo`lishning 9 qoidasi.. Boy inson bo`lish uchun foydali va omadli shartnoma, shuningdek pulga bo`lgan munosabatni o`zgartirish va tejamkorlik bo`lishning o`zi kamlik qiladi. Quyida biz sizlarga boy-badavlat bo`lishning 9 qoidasini xavola etamiz. Pulni tejab ishlatish borasida gap ketganda eng muxim va asqotadigan sifatdir. Ya’ni kutishni bilish. Ko`pgina millioner insonlar bozorda yangi maxsulot paydo bo`lib, narxi pasayishi va ovozasi bosilishini kuta bilishadi. Xuddi shu tarzda avtomobil xaridini xam bir necha yilga kechiktira oladilar. Kreditga qimmat maxsulotni xarid qilgandan ko`ra, qulay fursat kelishini kutish yaxshi fazilatlardan biridir. Yaxshi daromad qilish uchun qulay fursat kelishini kutish moliyaviy daromadga erishishning kalitidir. Agar qilayotgan ishlaringizdan to`la qoniqishni xis qilsangiz, ortiqcha pul sarf qilishning keragi bo`lmaydi. Shuni unutmangi, reklamalardagi yangi maxsulotlar insonlarning xom – xayollarga ko`proq berilishini va soxta baxtga erishishga ishontiradi. Vaxolanki, zangori ekrandagi xayotga kabi yashashga intilmay boriga qanoat qilib yashash moliyaviy qiyinchiliklardan xoli qiladi. Xar qanday ishlaringizni navbatma-navbat va asta-sekinlik bilan amalgam oshirishning natijasi yuqori bo`ladi. Bu xol sizning omadsizliklardan yiroqlashtirib, oldingizga qo`ygan barcha vazifalaringizni uddalashingizga olib keladi. Bunda shoshma-shosharlik bilan bir maxsulotni ikki marta sotib olishingizga olib kelmaydi. Shaxsiy daromad – qisqa vaqt ichida boyib ketish usuli emas, balki xayotda rejalarga tartib bilan amal qilish degani. Xar oy yakunida zaxirangizga qo`shimcha mablag` ajratib qo`yganingiz ma’qul. Bor yo`gi sizdan tartib-intizom talab etiladi. Turli moliyaviy operatsiya va kelishuvlarni chetdan kuzatib boorish va samarasini oldindan baxolay bilish juda muximdir. Xar kim xam adashadi, axir. Xatolaringizni qayta o`rganishingiz, ularni boshqa takrorlamaslikka yo`l qo`ymaydi. Voqealarning kutilmaganda keskin o`zgarishi moliyaviy bitimlaringiz yoki rejalaringizni chipakka chiqarishi turgan gap. Bunday vaqtlarda xar bir ishga ijodiy yondashing. Bashorat qila olishdek xislatingiz, sizga pulingiz yo`q vaqtida yangi maxsulotni topishni emas, eskilarini sotuvga qo`yishga undaydi. Bunday usul bilan siz qarzga botishingizdan asrab qoladi. Bu qoida sizga texnika rivojlanayotga asrda yangi ma’lumotlarni olish va malakangizni oshirib olishga yordam beradi. Ko`p kitob o`qisangiz(psixologik) yanada yaxshi. Bu bilan tavakkal qilishni emas, bashorat qilish qobiliyatingiz kuchayadi. Bu bilan o`ylamay ish qilmaslik kerak emas. Xar tomonlama o`ylab, yeti o`lchab, qachon tavakkalga qo`l urush mumkinligini anglab olshingiz mumkni. Ko`proq bozorda, aniqrog`i birjadagi “ o`yin “lar tavakkal qilishga olib keladi. Lekin, yaxshilab o`ylab, so`ngra to`g`ri sarmoya kiritsangiz kelajakda yaxshi samara berishi aniq. 9. Qoida – Maqsad sari intilish. O`z oldingizga qo`ygan maqsadingiz va uni amalga oshirish uchun intilish yaxshi xislatlaringizdan biri. “ Aslo xaritasiz sayoxatga chiqmang!”. Qayerga borishni va olodindan nima qilishingizni mo`ljallab oling. Kelajak Avtomobillari.. Gadgatget internet jurnali o`zining navbatdagi qiziqarli top o`nlikni tuzib chiqdi. Ushbu reytingda kelajak avtomobillari o`rin egallagan. Biz sizlarga ularning ro`yxati bilan tanishtiramiz. Reytingning o`ninchi o`rnini Nev 01 konsept uch o`rindiqli avtomobil ochib beradi. Bu avtomobil shaxar yo`llari uchun mo`ljallanmaganligi bilan aloxida ajralib turadi. Bu mashina Saxara qumliklaridan tortib Arktika muzliklarida yurish uchun mo`ljallangan. To`qqizinchi o`rinni egallagan bu avtomobil maksimal darajada ekologiyaga zarar ko`rsatmaydigan bo`lib, o`z nomi bilan Triclo deb ataladi. Kelajakning istiqbolli avtomobillaridan biri Peugeot Metromorph nafaqat to`gri yo`llardan, balki tunnellarga kirganida yon devorlardan yurib o`tib ketishi mumkin ekan. Shuningdek bu avtomobilda video kuzatuv uchun xam aloxida joy ajratilgan. Ushbu ulov yettinchi pog`onadan joy olishiga asosiy sabab, xar qanday yo`lga o`ta moslanuvchanligi bilan ajralib turadi. Faxirli oltinchi pog`onani band etgan qaxramon avtomobil, insoniyatni terminatorlar bilan kurashiga yordam beradigan Mototerminator Ducatti Hypermotard bazasi asosida bunyod etilgan. Birinchi beshtalikni yakunlab beruvchi, eng ajoyib transport turi va raqobatbardosh model Yoyota Winglet bo`lib, u uch xil o`lchamda ishlab chiqarishda yo`lga qo`yilgan. Xali biro y vaqt o`tmasdan Honda U3-X transport vositasi tarixda iz qoldirarli o`rinni egalladi. Bu avtomobil ko`rinishidan xaybatli bo`lsada aslida u bir necha kichik g`ildiraklardan tashkil topgan. Ajoyib ishlangan va Uno nomi bilan faxrli uchunchi o`rinni egallagan bu mototsikl elektr tokida ishlaydi. Uning ixtirochisi kelib chiqishi Ukrainalik bo`lgan Benjamin Gulak xisoblanadi. Bu mototsiklda 2 giroskop ishlatilib, xaydovchiga mototsikl muvozanatini saqlashga yordam beradi. Ushbu avtomobil uch g`ildirakdan iborat bo`lib, gibridli dvigatelda ishlaydi. U yoqilgi bilan yoki yo`qilg`isiz elektr kuchlanish qurilmasi orqali 60 km masofagacha bora oladi. Ro`yxatimizning eng yuqori o`rnini Sigveydan keyingi yangi ishlab chiqilgan Puma egalladi. Bu transport Sigveydan farqli ravishda soatiga 35 mil xarakatlanadi, ya’ni bu degani 60 km. Unda 12 Puma o`rniga Litiviy akumlyatorida ishlaydi. MTS. MTS-O’zbеkistоn yoki Uzdunrobita (,) — Uyali aloqa operatori, O'zbekistonda brend nomi "MTS" (yoki ruscha "МТС") deb talaffuz etiladi. Tarix. 1991 yil аvgustdа Аlоqa vаzirligi tаshаbbusi bilаn vа O’zbеkistоn Rеspublikаsi hukumаti ko’mаgidа mоbil аlоqа хizmаtlаrini ko’rsаtuvchi "Uzdunrоbitа" kоmpаniyasi tаshkil etildi. Bu nаfаqаt O’zbеkistоndа, bаlki Mаrkаziy Оsiyodа tаshkil etilgаn birinchi mоbil аlоqа kоmpаniyasidir. 2004 yil аvgustdа «Uzdunrоbitа» kоmpаniyasi «Mоbil TеlеSistеmаlаr» ОАJ хаlqаrо kоmpаniyasi (Rossiya) tаrkibigа kirdi. 2006 yil iyundа o’tkаzilgаn rеbrеndingdаn so’ng kоmpаniya yangi «MTS» brеndi оstidа o’z хizmаtlаrini ko’rsаtа bоshlаdi. «Uzdunrоbitа» kоmpаniyasi O’zbеkistоndаgi eng yirik mоbil аlоqа оpеrаtоri hisоblаnаdi, vа 1800 stаndаrtidа хizmаtlаr ko’rsаtаdi. tаrmоq dоirаsi rеspublikаning аksаriyat hududini, аhоlining 90 fоizdаn оrtig’ini, ko’pchilik аhоli punktlаrini, muhim аvtо- vа tеmir yo’l mаgistrаllаrini o’z ichigа оlаdi. 2007 yil аprеldа O’zbеkistоn Rеspublikаsi Аlоqа vа ахbоrоtlаshtirish аgеntligi «MTS» ОАJ kоmpаniyasining O’zbеkistоndаgi sho’’bа kоmpаniyasi bo’lmish «Uzdunrоbitа» kоmpаniyasigа 3G uchinchi аvlоd tаrmоg’ining UMTS stаndаrtidа аlоqа хizmаtlаrini ko’rsаtish uchun litsеnziya tаqdim etdi. 2008 yilning ikkinchi yarim yilligidа MTS kоmpаniyasi Tоshkеnt va Samarqand shаhаrlаridа yangi tаrmоqni ishgа tushirdi. Ushbu tarmoq hozirgi vaqtda Urganch, Xiva va Buxoroda ham ishlamoqda. Yangi standartni qo'llaydigan apparatlarning egalari "Videoqo'ng'iroq", "Mobil televideniye" va "Yuqori tezlikdagi Internet" xizmatlaridan foydalanishlari mumkin. O’zbekiston Respublikasida qayd etilgan dori vositalari va tibbiy buyumlar Davalat reestri. O’zbekiston Respublikasida qayd etilgan dori vositalari va tibbiy buyumlar Davalat reestri 1996 yildan boshlab chiqarila boshlagan! Hozirda 2010 yili 14 taga yetdi har yili yangilanib turadi. Davlat reestri Sogliqni Saqlash vazirligi tomonidan har yili yangi Davlat ro’yhatiga olingan dori vositalari va tibbiy buyumlar yangi kitob tariqasida ommaga chiqariladi. 1.Davlat reestri dori vositalari chet eldan. 2. Davlat reestri dori vositalari MDH mamlakatlari. 3. Davlar reestri mahalliy dori vositalari. 4. Davlat reestri kukunli dori vositalari. 5. Davlat reestri ichki tashhis uchun qo'llaniladigan "in vitro" mahsulotlar. 6. Davlat reestri tahsqi tashhis uchun qo'llaniladigan dori vositalar. 7. Davlat reestri tibbiyotda qo'llanilishi uchun tibbiy buyumlar. Davlat reestri O’zbekiston Respublikasining “Dori vositalari va farmasevtika faoliyati to’g’risida”gi qonunga muvofiq Sog’liqni saqlash vazirligi tomonidan har yili nashr etiladi va dori vositalarining muomilasi bilan shug’ullanuvch barcha muassasa, tashkilotlar uchun rasmiy hujjat bo’lib xisoblanadi. Davlat reestri dori vositalari va tibbiy buyumlarning tibbiyotda qo’llanishga ruhsat etish bo’yicha buyuruq va ruhsatnomalari, dori vositalari, tibbiy buyumlar me’yoriy hujjatlari, qayd etish guvohnomalari va boshqalar asosida tuzilgan! Davlat reestri chet elliklar chunishi qulay bo’lishi uchun rus tilida chop etilgan! –JONumid 04:36, 25 Avgust 2010 (UTC). Uzmob.ru. Bu forum O'zbekistondagi eng katta forum. Forumda siz o'zingizni qiziqtirgan barcha savollarga javob olishingiz mumkin. Turkcha qahva. Malzemeler. Cezveye kahve ve şekeri koyun. Suyu ekleyip karıştırın. Kısık ateşte yüzeyindeki köpük hafif çe kabarıncaya kadar bekletin. Köpüklü kısmını fincana dökün. Cezveyi yeniden ateşe koyup kaynayınca fincana boşaltın. Sıcak servis yapın. Not: Ateşe koyduktan sonra karıştırmaya devam ederseniz köpüksüz bir kahveniz olur. Michio Kaku. Michio Kaku (yap. "加來 道雄"; 1947-yil 24-yanvarida tugʻilgan) amerikalik nazariy fizik va futurologdir. Torlar nazariyasi sohasidagi hamda fanni ommaboplashtirishga qaratilgan ishlari bilan mashhur. "Physics of the Impossible". "Physics of the Impossible" ("Ilojsizlik fizikasi") odamzot orzu qilib kelgan fan haqidadir. Kaku odamlar ilojsiz deb hisoblagan fenomenlarni yoritadi. "Hyperspace". "Hyperspace" ("Giperfazo") olamdagi toʻrt kuch va oʻlchamlar haqidadir. "Parallel Worlds". "Parallel Worlds" ("Parallel Olamlar") kitobida parallel olamlar mavjudligi borasida bahs olib boriladi. Kaku shuningdek qora tuynuklar va ilgʻor fizika muammolari haqida hikoya qiladi. "Beyond Einstein". "Beyond Einstein" ("Einsteindan Oʻtib") fizika haqida koʻproq bilishni istaydigan odamlar uchundir. Kaku asosan Einstein va uning Umumiy Nazariyani keltirib chiqarishga intilgani haqida yozadi. Haqiqat. Haqiqat atamasi ostida voqeʼlik, fakt; real narsa, hodisa yoki holat tushuniladi. Falsafa obyektlaridan biri boʻlib, haqiqatning aslida nima ekanligini aniqlash ustida qator ishlar yozilgan. Haqiqat boʻlmagan holat yolgʻon, deb ataladi. Haqiqat subyektiv, obyektiv yoki mutlaq darajalarga ajratiladi; bunda obyektiv va mutlaq haqiqatlar mavjudligi hamon savol ostidadir. Subyektivlik. Subyektivlik atamasi bilan biror subyekt nuqtai nazari ataladi. Obyektivlik tushunchasiga qarama-qarshi keltiriladi. Hurts. Hurts — 1980-yillarning, elektropop janridagi qo'shiqlarni ijro etuvchi Manchesterlik musiqiy kollektiv. Musiqachilar o'z uslublarini «Noir’n'b and doom pop» deb ataydilar. Valery Leontiev. Valery Leontiev (; tugʻilgan paytidagi ismi Valery Yakovlevich Leontiev,) — rossiyalik pop artist. Ko'hinur. Bugungi kunda Zahiriddin Muhammad Bobur nomi nafaqat yurtimizda, balki butun dunyoda hurmat bilan tilga olinadi. Ammo biz uning to‘ng‘ich o‘g‘li shahzoda Humoyun Mirzoning oriyatiga berilgan yuksak baho haqida so‘z yuritmoqchimiz. Ma'lumki, Bobur hind tuprog‘iga ilk qadam qo‘ygan paytida Hindistonda hokimiyat parokandalikka yuz tutgan edi. Xususan, Gvalior viloyatida roja Bikramaditya hokimlik qilayotgan edi (u Shamsobodda Ibrohim Lodi bilan bo‘lgan jangda vafot etadi). Panipatdagi g‘alabadan so‘ng Humoyun boshliq qo‘shin Dehlidan o‘tib ketma-ket qasrlarni ishg‘ol qilib boradi. O'sha qasrlarning birida roja Bikramadityaning xotini, bo‘y yetgan ikki qizi va bir o‘g‘li yashardi. Rojaning 20 yoshlardagi o‘g‘li Humoyunni iliq qarshi oladi. Otasining qotilini o‘ldirgani uchun minnatdorchilik bildiradi. Humoyun ham unga va uning oilasiga iliq muomalada bo‘ladi. O'sha kecha Vays ismli bir bekni elliktacha yigiti bilan rojaning qasrida qoldirib, o‘zi qasrning hovlisidagi boqqa chodir tiktirib, o‘sha yerda tunaydi. Kechasi qasrda qo‘qqisdan to‘polon ko‘tariladi. Humoyun tezda qo‘riqchilari bilan qasrga kirsa, Vaysning yigitlaridan biri ichki eshik oldida qonga belanib o‘lib yotibdi. Ikkinchi qavatning zinapoyasida turgan o‘n sakkiz yoshli go‘zal qiz chuvalib yotgan ipak sarisini titroq qo‘llari bilan olib, yalang yelkasiga yopishga urinayapti. - Shahzoda, mening bisotimdagi eng katta boyligim mana shu qutichaning ichida. Men uchun farzandlarim dunyo­ning hamma boyliklaridan azizroq. Siz o‘g‘limning jonini qaytarib berdingiz. Mana bu qutichadagi ulug‘ olmosni sizga atayman, deya qutichani Humoyunga beradi. Bu uning oriyati uchun berilgan yuksak baho edi. Ko‘hinur olmosi haqida ko‘plab afsonalar yuradi. Qadimshunos Sanskrit bundan 5000 yil oldin Ko‘hinur (Syamantaka) topilgani haqida yozib qoldirgan. Bir nechta hind miflarida ham, Ma'bud Krishna Ko‘hinurni Jamabavantadan olgani aytiladi. Rivoyatga ko‘ra, Krishna olmosni Satrajitning ukasi Satrajizni o‘ldirib olganlikda ayblanadi (aslida u ov paytida sher hamlasidan o‘ladi). Vaholanki, olmosni Jamabavanta olgan bo‘ladi. O'zini oqlash maqsadida Krishna Jamabavanta bilan jang qiladi. Krishna Jamabavantaning qo‘shinini tor-mor qilib, olmosni Satrajitga qaytaradi. Satrajit uyalganidan Krishnaga qizi bilan birga Ko‘hinurni ham taklif qiladi. Ammo Krishna uning qizi Satyabhamani qabul qilib, olmosni esa rad etadi. Tarixiy manbalarning guvohlik berishicha, Ko‘hinur Kakatiya qirolligining (Hindiston) Guntur viloyatida dun­yodagi eng qadimiy olmos konlaridan birida topilgan. Bu kon 1730 yili braziliyaliklar tomonidan qayta kashf etilmaguncha faqat mana shu olmos uchun ham eslanar edi. Ilmiy manbalarda "Golsonda" nomi bilan tilga olinadigan ushbu kon olmoslari o‘zining sofligi, shaffofligi va tiniqligi bilan bosh­qalaridan ajralib turadi. Ular juda noyob va kamyobdir. Mazkur olmos dastlab Kakatiya qirolligining mulki hisoblangan. Kilji dinas­tiyasiga mansub bo‘lgan bu olmosni G'iyosiddin Tug‘liq Shoh keyinchalik o‘z hoqoni Ulug‘ xonga yuboradi. Shu tariqa barcha oltin, marvarid, fil suyaklari bilan birga Ko‘hinur ham imperiya mulkiga aylanadi. Keyinchalik bu olmos 1526 yildan boshlab to Britaniya bosqinigacha imperiya sohibi Bobur va uning avlodlari ixtiyoriga o‘tadi. Ko‘hinur birinchi marta 1526 yili "Boburnoma"da eslanadi. Unda yozilishicha, olmos 1294 yili noma'lum Malva rojasiga tegishli bo‘lgan. Bobur mazkur olmosning qiymati "Tamomi olamning ikki yarim kunlik sarfiga barobar" ekanini aytadi. Bobur va uning farzandi Humoyun o‘z xotiralarida Ko‘hinurni "Boburiylar olmosi" deb eslashadi. O'sha payt­da olmos Gvalior viloyatini boshqarayotgan rojalarga tegishli bo‘ladi. Bobur qo‘shiniga qarshi shafqatsiz jang olib borgan Dehli sultoni Iskandar Lodi tor-mor etilgach, uning barcha mulklari Boburga o‘tadi. Shundan so‘ng Humoyun qo‘shini bilan Dehlidan o‘tib, ketma-ket qasr­larni ishg‘ol qilib borib, olmosni roja Bikramadityaning xotinidan yuksak e'tirof ila qabul qilib oladi. Olmos Humoyunning vafotidan so‘ng oz vaqt uning bosh vaziri Jalolxon tasarrufida bo‘ladi. Humoyunning o‘g‘li buyuk sarkarda Akbar umri davomida olmosga biron marta ham qo‘li tekkizmaydi. Ke­yinchalik afsonaviy tosh Shohjahon ixtiyoriga o‘tadi. Ma'lumki, Shohjahon mash­hur Toj Mahalni qurdiradi. Keyinchalik, uning o‘g‘li Avrangzeb uni Lohurdagi Badshoshi masjidiga joylashtiradi. Olmos u yerda Nodirshoh davrigacha (1739 yili) saqlanadi. O'z davrida Nodirshoh Ko‘hinurni "Agar bir odam beshta tosh olib birini sharqqa, birini g‘arbga, birini shimolga, birini janubga va beshinchisini osmonga otib, toshlar yetgan manzil oralig‘ini oltin, marvaridlar bilan to‘ldirsa, Ko‘hinur qiymatiga teng boylik bo‘ladi" degan edi. 1747 yilda Nodirshohga uyushtirilgan suiqasddan so‘ng olmos Afg‘onistonga, Ahmad shoh Abdaliy ixtiyoriga o‘tadi. 1830 yili Shoh Xo‘ja Afg‘onistonni bosib olganidan so‘ng tosh yana Lohurga, keyinchalik esa Panjobga Maxaraja Ranjit ixtiyoriga o‘tadi. Panjobda o‘z hukmronligini o‘rnatgan Ranjit Sing 1839 yili olamdan o‘tadi. 1849 yilning 29 martida Lohurda Britaniya bayrog‘i ko‘tariladi. Bu Panjob ham o‘z-o‘zidan Britaniya qaramligiga o‘tdi, degani edi. Maharajaning boshqa boyliklari qatorida Ko‘hinur ham Britaniya ixtiyoriga o‘tadi. Bu ishga bosh-qosh bo‘lgan Lord Dalxaus Ko‘hinurni qirolichaga katta mamnuniyat bilan sovg‘a qiladi. Lord Dalxaus o‘z esdaliklarida shunday yozgan edi: "Men olmosni qirolichadan xabar kelgunicha plashimning cho‘ntagida saqladim. Nihoyat, qirolichadan olmosni Britaniyaga olib borish to‘g‘risida maktub kelganidan so‘ng cho‘ntagimni qarasam, olmos yo‘q edi. Shunda bir muddat qotib qoldim va munkillab qolgan xizmatkor cholni chaqirib, undan cho‘ntagimdagi narsalarni so‘radim. U "Ha men olgandim. Xonangizdagi qutining ichida" - dedi bamaylixotir. - Tezda olib kel-chi,-dedim hayajon bilan. U kichkina qutichani keltirdi-da ichidan olmosni olib menga uzatdi va "Shunga shunchalikmi, bu oddiy shisha-yu, xo‘ja­yin" - dedi. Lord Dalxaus 1850 yilda Maharajaning 13 yoshli o‘g‘li Dulip Sing Ko‘hinurni o‘z qo‘li bilan qirolicha Viktoriyaga topshirishi uchun Britaniyaga safar uyushtiradi. Unga G'arbiy Belgiyada hizmat qilgan Doktor Jon Spense Login hamrohlik qiladi. O'sha paytda Login olmosni 1 000 000 funtga baholaydi.Nihoyat 1850 yil 3 iyul kuni Ko‘hinur tantanali ravishda qirolicha Viktoriyaga topshiriladi. Bu xizmatlari uchun Login 1854 yili qirollik ritsari unvoniga loyiq topiladi. Ma'lumki, qadimiy bitiklarda Ko‘hinur xususida "Kimki bu olmosga egalik qilsa, dunyoga hukmron bo‘ladi. Ammo u faqat xudo yoki ayolga tegishli bo‘lishi mumkin" deyi­ladi. Olmos Britaniyaga keltirilganidan beri qirollikni faqat ayol jinsiga mansub (qirolicha)lar boshqarib kelmoqda. 1852 yili Amsterdamda shahzoda Albertning texnik xizmatchisi Jeymis Tennant tomonidan olmosga ishlov beriladi. Ishlov berish jarayonida 186 karat bo‘lgan olmos 105 karatgacha kichrayadi. Bir paytlar dunyodagi eng katta hisoblangan Ko‘hinur shundan so‘ng kattalikda o‘z qiymatini yo‘qotadi. Qirolicha Viktoriyadan so‘ng qirolicha Aleksandra olmosni yangi tojga o‘rnatdi. Shundan boshlab, olmos qirolicha tojini bezab kelmoqda. 2002 yili Ona qirolicha vafotidan so‘ng olmos toj bilan birga "Tover of London qasriga o‘tkazildi. Ko‘hinurga oid da'volar hamon to‘xtagani yo‘q.1976 yili Pokiston Bosh vaziri Zulfiqor Ali Bxutto Britaniya Bosh vaziri Jim Sallagandan olmosni Pokistonga qaytarishni so‘ragan edi. 1997 yili esa qirolicha Elizabeta II Pokiston va Hindiston mustaqilligining 50 yilligi munosabati bilan tashrif buyuradi. Shunda bir nechta mahalliy zodagonlar Ko‘hinurni Hindis­tonga qaytarishni talab qilib chiqishdi. 2000 yili noyabrda esa Afg‘onistonda o‘z rejimini o‘rnatishga harakat qilayotgan Tolibon guruhi ham Britaniya hukumati Ko‘hinurni Afg‘onistonga qaytarishi kerak, degan qat'iy talabni qo‘ydi. Eron matbuoti esa olmosning haqiqiy egasi Eron hukumati degan da'vo bilan chiqishlar qilib turadi. Aslida uning haqiqiy egasi kim? Bu o‘rinda Olaf Karoining "Tayms" gazetasidagi fikrlarini eslatamiz: "U 203 yil Dehlida, 66 yil Kandahor va Kobulda, 127 yil Britaniyada bo‘ldi (Bu maqola yozilgan payt. Hozir esa 160 yil bo‘ldi). Ko‘hinurning haqiqiy egalari turkiy qavmga mansub Hindis­ton hukmdorlari edi, - deya yozadi Olaf Karoi o‘z maqolasida. Albatta, hozirgi zamonda olmosga ochiqcha da'vo bilan chiqish bema'nilik bo‘lar, ammo turli sohalarda tahsil olayotgan bugungi yoshlarimiz o‘z ilmi, odobi va milliy oriyati bilan Ko‘hinurga da'vo qila oladi deb o‘ylaymiz. Kelajakda dunyo jamoatchiligi o‘zbek o‘g‘lonlari ilmi, odobi va insoniy oriyatiga xolisona baho berib, Ko‘hinurni aynan bizga munosib ko‘rsa, ajabmas! Hurramshoh. Bobur podshohning opasi Xonzodabegim va uning o‘g‘li, ya'ni Boburning shayboniyzoda jiyani Xurramshoh taqdiri haqidagi ma'lumotlar talqini tarixiy manbalar hamda hozirgi zamon badiiy adabiyoti, ilmiy tadqiqotlarda turli-tumanligini ko‘ramiz. Shu sababli, goho o‘quvchilarimizni "Boburnoma" yoki Gulbadanbegimning "Humoyunnoma" kabi o‘zbek tilida nashr qilingan asarlardan tashqari, hozircha chop etilmagan boshqa yozma manbalarda Boburning bu qarindoshlari to‘g‘risida yana qanday xabarlar borligi qiziqtirishi tabiiy hol. Boburpodshoh "maqbul o‘g‘lon edi", deya ta'riflagan Xurramshoh haqida o‘quvchi juda kam ma'lumotga ega. Biz ushbu maqolada ana shu ikki mavzuga to‘xtalib, tarixiy manbalar orqali voqelikka nazar tashlash va o‘quvchini bor haqiqatdan xabardor qilishni lozim topdik. Xonzodabegim va uning o‘g‘li Xurramshoh to‘g‘risidagi ilk ma'lumot "Boburnoma"da aks etib, Xondamir "Habib us-siyar"(1524), Muhammad Haydar "Tarixi Rashidiy"(1545)da bu boradagi fikrlarini asosan "Boburnoma"dan iqtibos qilganlar, o‘zlaridan esa, kam yangilik qo‘shganlar. Biroq, quvonarlisi shuki, "Ahsan at-tavorix", "Lab at-tavorix", "Tarixi olamoroyi Abbosiy", "Tarixi Qipchoqxoniy", "Majma' ul-g‘aroyib", "Musaxxir il-bilod", "Tazkirayi tarixi Muqimxoniy" kabi boshqa asarlar ma'lumotlari ham mazkur mavzudagi tasavvurimizni boyitishga xizmat qila oladi. "Boburnoma"ning bizgacha yetib kelgan noqis nusxalarida Xonzodabegimning Bobur Samarqandni sulh asosida tashlab chiqqan 1501 yil avgust oyida "Shayboniyxonga tushgani", ya'ni bu g‘animi nikohiga kirgani qayd etilib, opasining 1510 yil dekabrida esa Marvda shoh Ismoil tomonidan qatli omga duchor bo‘lmay, balki Boburning opasi ekani uchun shoh tashabbusi bilan ukasi Bobur mirzo oldiga yuborilgani, opasining Shayboniyxondan tuqqan "Xurramshoh otliq maqbul o‘g‘lon"ining Balxda hokim bo‘lgani va otasi halokati voqeasidan bir-ikki yil o‘tib qazo qilgani qayd etiladi, xolos. "Tarixi Rashidiy"da Xonzodabegimning to‘rt-besh yildan so‘ng Shayboniy nikohidan chiqarilib, Hodixoja nikohiga kiritilgani, yana bir manbada esa bunga xonning Xonzodabegimdan zahar berishda gumonsirashi sabab bo‘lgani ko‘rsatilgan. Sulton Muhammad Balxiy "Majma' ul-g‘aroyib"da yozishicha, uning otasi Darvish Muhammad mufti Xurramshoh saroyida xizmat qilgan. Muhammadyor ibn Arab Qatag‘an qalamiga mansub "Musaxxir il-bilod" kitobida Hodixojaning kimligi va Xurramshohning hukmdorlik faoliyati xususida maxsus, kengroq ma'lumot berilgan. Ko‘rganimizdek, Bobur ma'lumotida Hodixoja nomi tilga olinmaydi va Xurramshohga Balx viloyati berilganidan boshqa fakt qayd etilmaydi. Bu qisqa ma'lumotda Boburning bu jiyanini ko‘rgan-ko‘rmagani aniq emas. Deylik, mabodo, Bobur Xurramshoh haqidagi ko‘proq ma'lumotni "Boburnoma"ning bizgacha yetib kelmagan 1510 yil voqealari bayonida zikr etgan bo‘lsa, u holda bu asarning to‘liq qo‘lyozma nusxalariga ega Xondamir va Muhammad Haydar o‘z asarida mazkur ma'lumotlarni nimaga iqtibos qilishmagan? Yozuvchi Pirimqul Qodirovning "Yulduzli tunlar" romanida Xonzodabegimning ikkinchi nikohi eslanmasdan, Xurramshohning ham onasi bilan birga tog‘asi Bobur oldiga Qunduzga kelgani tasvirlanadi. Xonzodabegimning Bobur bilan uchrashuvi voqeasi "Boburnoma" ma'lumotiga asoslangan badiiy talqindir. Asar yaratilishi chog‘i fors tilidagi "Habib us-siyar", "Tarixi Rashidiy" kabi yana o‘nlab yozma manbalar qo‘l ostida bo‘lgan sharqshunos tarixchi olim va yozuvchi Pirimqul Qodirov Xurramshohning Bobur bilan muloqotini ana shu badiiy to‘qima orqali aks ettirishni ma'qul topgan. Badiiy asarning yo‘rig‘i boshqaligi uchun yozuvchining bunga haqqi bor. Andijonlik adiba Omina Tojiboeva "Qiyomat taqdir" hikoyasida Xonzodabegimning Shayboniyxon nikohidan chiqarilib, uning xizmatidagi Ziyo Hodi ismli bir keksa ruhoniy bilan turmush qurgani, bu ruhoniy jismonan zaif bo‘lgani va Boburni hurmat qilgani yuzasidan Xonzodabegimni o‘z singlisi kabi asrab, fursat topganida ukasi Bobur oldiga yuborishni mo‘ljallab yurishi, ammo Marv jangida Shayboniyxon bilan bir safda o‘ldirilib, uning bu orzusini shoh Ismoil amalga oshirganini o‘z badiiy talqinida havola etadi. Bu adiba ham Xurramshohning tog‘asi oldiga Qunduzga kelganini hikoya qiladi. Garchi, o‘rta asr qoidalari o‘zgachaligi va shohlar hayoti ham boshqacha tarzda kechganini bilsak-da, adibaning bunday badiiy to‘qima va farazidan maqsadini yaxshi tushunib turibmiz; uni shundayligicha qabul qilish o‘quvchiga ham malol kelmaydi. R.Shamsutdinov va M.Abdullaevning "Boburnoma"ning yo‘qolgan sahifalari xususida" nomli maqolasida («Bobur va boburiylarning jahon madaniyati tarixida tutgan o‘rni», 2008) esa "Xonzodabegimning Shayboniyxon 1510 yili o‘ldirilgach, Bobur oldiga kelgani va shundan so‘ng Sayyid Hodi ism­li kishi bilan nikohdan o‘tgani, ammo ularning turmushi uzoq davom etmagach, Xonzodabegimning Mahdiy Xoja bilan turmush qurgani" tarixiy fakt sifatida havola etilgan. Aslida tarixiy voqelik qanday bo‘lgan? Yuqorida eslatilgan yozma manbalar bu to‘g‘rida quyidagi ma'lumotni beradi: 1478 yili tug‘ilgan Xonzodabegim 1501 yilning avgustida Bobur va Shayboniyxon o‘rtasida tuzilgan sulh bitimi shartiga binoan(T.Fayziev. Zahiriddin Muhammad Bobur va uning avlodlari. "Yozuvchi", 1996) Samar­qandda Shayboniyxon nikohiga kiradi. Bu nikohdan 1502 yil may oyida Xurramshoh dunyoga keladi. Oradan uch-to‘rt yil o‘tgach, xon Xonzodabegimni zahar berishda gumonsirab, o‘z nikohidan chiqaradi. Qoidaga binoan beva qolgan saroy ayoli bunday voqeadan so‘ng yo ersiz o‘tishi yoki hukmdorning eng yaqin kishisiga tegishi lozim edi. Xonzodabegimni o‘zidan uzoqlashtirgan Shayboniyxon shu sababli bevasining o‘z bo‘lasi(xolavachchasi) Sayyid Hodixoja bin Murtazoxoja nikohiga kirishiga rozilik beradi. Bu dashti- qipchoqlik sayyidlar xonadoni shajarasi Sayyid Oto(vafoti 1291 yil) orqali Hazrat Ali bin Abi Tolibga ulanadi. Sayyid Hodixoja Shayboniyxonning ham bo‘lasi, ham shijoatli amirlaridan biri hisoblanib, o‘sha paytda 50 yoshlarda bo‘lgan. Xonzodabegim esa, 28 yoshda edi. Shayboniyxon 1506 yilning 15 noyabrida Balxni egallab, sog‘lom enagalar va harbiy ishga mohir amirlar, yaxshi ilmli ustozlar qo‘lida tarbiya topgan qobiliyatli o‘g‘li Xurramshohni Balx va uning muzofotlariga hokim qilib tayinlaydi. "Musaxxir il-bilod" muallifi bu haqda shunday yozadi: "Yosh bo‘lgani uchun ul shohzodaning otoliqi mansabiga Qanbar mirzo ko‘kaltosh tayinlandi. Ul yaxshi xislatli amir hamisha o‘z marhamati qanoti va adolati soyasini mazkur viloyat aholisi boshi uzra yoydi... Shuning sharofatidan butun Balx mamlakati obodonchilik va farovonlik topdi. Oliy martabali shohzoda Xurramshohning yorqin ko‘ngli ov va shikor havasiga lim to‘la, dili gulyuzli yoshlar va quyoshchehrali botirlar bilan suhbat qurmoq ishtiyoqi bilan to‘lib-toshgani sababli, ko‘p vaqtini shikor nashidasini surmoq bilan o‘tkazardi. Doimo soyadek otasi Shayboniyxon uzangisi xizmatida yurar, hech qachon uning buyrug‘i va farmonini bajarmasdan qolmas, hech bir so‘zini ikki qilmas edi...". "Majma' ul-g‘aroyib"da aytilishicha esa Xurramshoh o‘z atrofiga o‘qimishli va fozil kishilarni to‘plagan. Ko‘rinadiki, dovyurak va yaxshi harbiy ta'lim olgan Xurramshoh yoshligiga qaramay otasi Shayboniyxon bilan birga Balx, Hirotni olish janglarida qatnashgan hamda davlat boshqarish sirlarini o‘rgangan. 1507 yil iyun oyida Mashhad qo‘lga kirib, Shayboniyxon u yerga mazkur bo‘lasi Sayyid Hodixojani hokim qilib tayinlaydi va Xonzodabegim ham Mashhadda yashay boshlaydi. Biroq oradan ko‘p o‘tmay, aniqrog‘i, 1510 yil oktyabrida shoh Ismoil Safaviy Xurosonga yurish qiladi va oz sonli qo‘shin bilan Hirotda o‘tirgan Shayboniyxon urushga qulay joy sifatida Marvga chekinadi. Safaviylar qo‘shini Mashhadga yaqinlashgach, Hirotda qolgan shu shahar dorug‘asi Jon Vafobiy do‘rmon, Mashhad hokimi Say­yid Hodixoja, Niso hokimi amir Muhammad Solih va Durun hokimi Podshohxoja(Xoja) kabilar ham Marvga keladilar. Shayboniyxon Balx, Samarqand, Buxoro, Toshkent va Turkiston qo‘shinlarini yordamga chaqirgan bo‘lib, Xurramshoh darhol o‘z qo‘shini bilan otasiga yordamga oshiqadi. Biroq Shayboniyxon yordam kelishini kutmay, 1510 yilning 5 dekabrida jangga kirishib, halok bo‘ladi. Bu jangda Sayyid Hodixoja ham o‘ldiriladi. Ismoil Safaviy g‘alaba qozongach, Marv aholisini "qatli om" qildirib, begunoh aholi boshlaridan minoralar yasaladi. Ana shunday bir paytda Buxorodan yordam uchun kelgan Ubaydullaxon amakisi Shayboniyxon haramidagi Bobur tog‘asining qizi Mo‘g‘ulcha xonim(Oysha sultonbegim) benta Mahmudxon Koshg‘ariyni qutqarib, Buxoroga olib qochishga ulguradi. Sayyid Hodixoja ug‘ruqi (oilasi) esa asir tushib, Xonzoda- begimning Bobur singlisi ekani ma'lum bo‘lgach, shoh uni Bobur huzuriga yuboradi. Bu paytda 32 yoshga kirgan Xonzodabegim shundan so‘ng hech kimga turmushga chiqmay, Bobur va Humoyun davlatining jonkuyar maslahatchisi sifatida faoliyat ko‘rsatgancha 1544 yili Kobilhaq mavzesida olamdan o‘tib, Kobuldagi Boburshoh maqbarasiga dafn qilinadi. "Musaxxir il-bilod" muallifi Xurramshoh haqida yana shunday yozadi: "Otasi Marv qamalida qolganda birinchi bo‘lib shu Xurramshoh Balx lashkari bilan otasi yordamiga oshiqqan edi... Otasi dunyoni shahidlik bilan tark etgach, Xurramshoh ham oxirat sari shitob bilan ketdi. Xurramshohdan nasl qolmadi". Tomirlarida uch tomonlama chingiziy va temuriylar qoni yurib turgan Xurramshoh shoh Ismoil Balx sari yurmasdan burun Samarqandga qaytadi. U tog‘asi safaviylar yordamida Samarqandni egallagan 1511 yil kuzidan oldin, ya'ni o‘sha yil yozida Samarqandda hayotdan ko‘z yumadi. Bilamizki, bu shaharda Bobur yana olti oy taxtda o‘tirgan. Ayni hodisalar paytida Samar­qand­da istiqomat qilib turgan va o‘sha davr voqealarini "Suluk ul-muluk" asari muqaddimasida aks ettirgan Ruzbehon Isfahoniy shayboniylarning Turkistonga qochib ketgani, 1512 yil aprelida esa ularning yana qaytib kelib, Buxoroga yaqin Ko‘li Malik yonidagi jangda Boburni yengib, mamlakatni qaytadan qo‘lga kiritgach, shaharu tumanlarni o‘zaro taqsimlashgani hamda Boburning o‘sha davr ichidagi hukmdorlik faoliyatini batafsil yozib, shayboniy xonzoda va sultonlari nomini bir-bir va qayta-qayta tilga olarkan, Xurramshoh nomini biron marta ham zikr etmaydi. Agar Xurramshoh bu paytda tirik bo‘lganda unga ham ona boshqa akasi Temur sulton va uning o‘g‘illari, ona boshqa ukasi Sevinch Muhammad sulton kabi Samarqanddagi sheriklik taxti yoki kamida biror viloyat va tuman hokimligi berilgani qayd etilgan bo‘lardi. (Akademik Bo‘rivoy Ahmedov ham "Istoriya Balxa" kitobida tahlil va izohsiz bo‘lsa-da, Xurramshohning tug‘ilish va vafoti sanasini 1502-1511 yillar shaklida ko‘rsatgan.) Bobur va uning qarindoshlari yoki, umuman, tarixiy siymolar haqida fikr yuritganda yozma manbalarga murojaat qilinsa, o‘tmish haqidagi tasavvurimiz yana ham bo­yigan, ajdodlarimiz hurmati ham joyiga qo‘yilgan va tarixiy haqiqat oydinlashgan bo‘lardi. Xurramshoh. Bobur podshohning opasi Xonzodabegim va uning o‘g‘li, ya'ni Boburning shayboniyzoda jiyani Xurramshoh taqdiri haqidagi ma'lumotlar talqini tarixiy manbalar hamda hozirgi zamon badiiy adabiyoti, ilmiy tadqiqotlarda turli-tumanligini ko‘ramiz. Shu sababli, goho o‘quvchilarimizni "Boburnoma" yoki Gulbadanbegimning "Humoyunnoma" kabi o‘zbek tilida nashr qilingan asarlardan tashqari, hozircha chop etilmagan boshqa yozma manbalarda Boburning bu qarindoshlari to‘g‘risida yana qanday xabarlar borligi qiziqtirishi tabiiy hol. Boburpodshoh "maqbul o‘g‘lon edi", deya ta'riflagan Xurramshoh haqida o‘quvchi juda kam ma'lumotga ega. Biz ushbu maqolada ana shu ikki mavzuga to‘xtalib, tarixiy manbalar orqali voqelikka nazar tashlash va o‘quvchini bor haqiqatdan xabardor qilishni lozim topdik. Xonzodabegim va uning o‘g‘li Xurramshoh to‘g‘risidagi ilk ma'lumot "Boburnoma"da aks etib, Xondamir "Habib us-siyar"(1524), Muhammad Haydar "Tarixi Rashidiy"(1545)da bu boradagi fikrlarini asosan "Boburnoma"dan iqtibos qilganlar, o‘zlaridan esa, kam yangilik qo‘shganlar. Biroq, quvonarlisi shuki, "Ahsan at-tavorix", "Lab at-tavorix", "Tarixi olamoroyi Abbosiy", "Tarixi Qipchoqxoniy", "Majma' ul-g‘aroyib", "Musaxxir il-bilod", "Tazkirayi tarixi Muqimxoniy" kabi boshqa asarlar ma'lumotlari ham mazkur mavzudagi tasavvurimizni boyitishga xizmat qila oladi. "Boburnoma"ning bizgacha yetib kelgan noqis nusxalarida Xonzodabegimning Bobur Samarqandni sulh asosida tashlab chiqqan 1501 yil avgust oyida "Shayboniyxonga tushgani", ya'ni bu g‘animi nikohiga kirgani qayd etilib, opasining 1510 yil dekabrida esa Marvda shoh Ismoil tomonidan qatli omga duchor bo‘lmay, balki Boburning opasi ekani uchun shoh tashabbusi bilan ukasi Bobur mirzo oldiga yuborilgani, opasining Shayboniyxondan tuqqan "Xurramshoh otliq maqbul o‘g‘lon"ining Balxda hokim bo‘lgani va otasi halokati voqeasidan bir-ikki yil o‘tib qazo qilgani qayd etiladi, xolos. "Tarixi Rashidiy"da Xonzodabegimning to‘rt-besh yildan so‘ng Shayboniy nikohidan chiqarilib, Hodixoja nikohiga kiritilgani, yana bir manbada esa bunga xonning Xonzodabegimdan zahar berishda gumonsirashi sabab bo‘lgani ko‘rsatilgan. Sulton Muhammad Balxiy "Majma' ul-g‘aroyib"da yozishicha, uning otasi Darvish Muhammad mufti Xurramshoh saroyida xizmat qilgan. Muhammadyor ibn Arab Qatag‘an qalamiga mansub "Musaxxir il-bilod" kitobida Hodixojaning kimligi va Xurramshohning hukmdorlik faoliyati xususida maxsus, kengroq ma'lumot berilgan. Ko‘rganimizdek, Bobur ma'lumotida Hodixoja nomi tilga olinmaydi va Xurramshohga Balx viloyati berilganidan boshqa fakt qayd etilmaydi. Bu qisqa ma'lumotda Boburning bu jiyanini ko‘rgan-ko‘rmagani aniq emas. Deylik, mabodo, Bobur Xurramshoh haqidagi ko‘proq ma'lumotni "Boburnoma"ning bizgacha yetib kelmagan 1510 yil voqealari bayonida zikr etgan bo‘lsa, u holda bu asarning to‘liq qo‘lyozma nusxalariga ega Xondamir va Muhammad Haydar o‘z asarida mazkur ma'lumotlarni nimaga iqtibos qilishmagan? Yozuvchi Pirimqul Qodirovning "Yulduzli tunlar" romanida Xonzodabegimning ikkinchi nikohi eslanmasdan, Xurramshohning ham onasi bilan birga tog‘asi Bobur oldiga Qunduzga kelgani tasvirlanadi. Xonzodabegimning Bobur bilan uchrashuvi voqeasi "Boburnoma" ma'lumotiga asoslangan badiiy talqindir. Asar yaratilishi chog‘i fors tilidagi "Habib us-siyar", "Tarixi Rashidiy" kabi yana o‘nlab yozma manbalar qo‘l ostida bo‘lgan sharqshunos tarixchi olim va yozuvchi Pirimqul Qodirov Xurramshohning Bobur bilan muloqotini ana shu badiiy to‘qima orqali aks ettirishni ma'qul topgan. Badiiy asarning yo‘rig‘i boshqaligi uchun yozuvchining bunga haqqi bor. Andijonlik adiba Omina Tojiboeva "Qiyomat taqdir" hikoyasida Xonzodabegimning Shayboniyxon nikohidan chiqarilib, uning xizmatidagi Ziyo Hodi ismli bir keksa ruhoniy bilan turmush qurgani, bu ruhoniy jismonan zaif bo‘lgani va Boburni hurmat qilgani yuzasidan Xonzodabegimni o‘z singlisi kabi asrab, fursat topganida ukasi Bobur oldiga yuborishni mo‘ljallab yurishi, ammo Marv jangida Shayboniyxon bilan bir safda o‘ldirilib, uning bu orzusini shoh Ismoil amalga oshirganini o‘z badiiy talqinida havola etadi. Bu adiba ham Xurramshohning tog‘asi oldiga Qunduzga kelganini hikoya qiladi. Garchi, o‘rta asr qoidalari o‘zgachaligi va shohlar hayoti ham boshqacha tarzda kechganini bilsak-da, adibaning bunday badiiy to‘qima va farazidan maqsadini yaxshi tushunib turibmiz; uni shundayligicha qabul qilish o‘quvchiga ham malol kelmaydi. R.Shamsutdinov va M.Abdullaevning "Boburnoma"ning yo‘qolgan sahifalari xususida" nomli maqolasida («Bobur va boburiylarning jahon madaniyati tarixida tutgan o‘rni», 2008) esa "Xonzodabegimning Shayboniyxon 1510 yili o‘ldirilgach, Bobur oldiga kelgani va shundan so‘ng Sayyid Hodi ism­li kishi bilan nikohdan o‘tgani, ammo ularning turmushi uzoq davom etmagach, Xonzodabegimning Mahdiy Xoja bilan turmush qurgani" tarixiy fakt sifatida havola etilgan. Aslida tarixiy voqelik qanday bo‘lgan? Yuqorida eslatilgan yozma manbalar bu to‘g‘rida quyidagi ma'lumotni beradi: 1478 yili tug‘ilgan Xonzodabegim 1501 yilning avgustida Bobur va Shayboniyxon o‘rtasida tuzilgan sulh bitimi shartiga binoan(T.Fayziev. Zahiriddin Muhammad Bobur va uning avlodlari. "Yozuvchi", 1996) Samar­qandda Shayboniyxon nikohiga kiradi. Bu nikohdan 1502 yil may oyida Xurramshoh dunyoga keladi. Oradan uch-to‘rt yil o‘tgach, xon Xonzodabegimni zahar berishda gumonsirab, o‘z nikohidan chiqaradi. Qoidaga binoan beva qolgan saroy ayoli bunday voqeadan so‘ng yo ersiz o‘tishi yoki hukmdorning eng yaqin kishisiga tegishi lozim edi. Xonzodabegimni o‘zidan uzoqlashtirgan Shayboniyxon shu sababli bevasining o‘z bo‘lasi(xolavachchasi) Sayyid Hodixoja bin Murtazoxoja nikohiga kirishiga rozilik beradi. Bu dashti- qipchoqlik sayyidlar xonadoni shajarasi Sayyid Oto(vafoti 1291 yil) orqali Hazrat Ali bin Abi Tolibga ulanadi. Sayyid Hodixoja Shayboniyxonning ham bo‘lasi, ham shijoatli amirlaridan biri hisoblanib, o‘sha paytda 50 yoshlarda bo‘lgan. Xonzodabegim esa, 28 yoshda edi. Shayboniyxon 1506 yilning 15 noyabrida Balxni egallab, sog‘lom enagalar va harbiy ishga mohir amirlar, yaxshi ilmli ustozlar qo‘lida tarbiya topgan qobiliyatli o‘g‘li Xurramshohni Balx va uning muzofotlariga hokim qilib tayinlaydi. "Musaxxir il-bilod" muallifi bu haqda shunday yozadi: "Yosh bo‘lgani uchun ul shohzodaning otoliqi mansabiga Qanbar mirzo ko‘kaltosh tayinlandi. Ul yaxshi xislatli amir hamisha o‘z marhamati qanoti va adolati soyasini mazkur viloyat aholisi boshi uzra yoydi... Shuning sharofatidan butun Balx mamlakati obodonchilik va farovonlik topdi. Oliy martabali shohzoda Xurramshohning yorqin ko‘ngli ov va shikor havasiga lim to‘la, dili gulyuzli yoshlar va quyoshchehrali botirlar bilan suhbat qurmoq ishtiyoqi bilan to‘lib-toshgani sababli, ko‘p vaqtini shikor nashidasini surmoq bilan o‘tkazardi. Doimo soyadek otasi Shayboniyxon uzangisi xizmatida yurar, hech qachon uning buyrug‘i va farmonini bajarmasdan qolmas, hech bir so‘zini ikki qilmas edi...". "Majma' ul-g‘aroyib"da aytilishicha esa Xurramshoh o‘z atrofiga o‘qimishli va fozil kishilarni to‘plagan. Ko‘rinadiki, dovyurak va yaxshi harbiy ta'lim olgan Xurramshoh yoshligiga qaramay otasi Shayboniyxon bilan birga Balx, Hirotni olish janglarida qatnashgan hamda davlat boshqarish sirlarini o‘rgangan. 1507 yil iyun oyida Mashhad qo‘lga kirib, Shayboniyxon u yerga mazkur bo‘lasi Sayyid Hodixojani hokim qilib tayinlaydi va Xonzodabegim ham Mashhadda yashay boshlaydi. Biroq oradan ko‘p o‘tmay, aniqrog‘i, 1510 yil oktyabrida shoh Ismoil Safaviy Xurosonga yurish qiladi va oz sonli qo‘shin bilan Hirotda o‘tirgan Shayboniyxon urushga qulay joy sifatida Marvga chekinadi. Safaviylar qo‘shini Mashhadga yaqinlashgach, Hirotda qolgan shu shahar dorug‘asi Jon Vafobiy do‘rmon, Mashhad hokimi Say­yid Hodixoja, Niso hokimi amir Muhammad Solih va Durun hokimi Podshohxoja(Xoja) kabilar ham Marvga keladilar. Shayboniyxon Balx, Samarqand, Buxoro, Toshkent va Turkiston qo‘shinlarini yordamga chaqirgan bo‘lib, Xurramshoh darhol o‘z qo‘shini bilan otasiga yordamga oshiqadi. Biroq Shayboniyxon yordam kelishini kutmay, 1510 yilning 5 dekabrida jangga kirishib, halok bo‘ladi. Bu jangda Sayyid Hodixoja ham o‘ldiriladi. Ismoil Safaviy g‘alaba qozongach, Marv aholisini "qatli om" qildirib, begunoh aholi boshlaridan minoralar yasaladi. Ana shunday bir paytda Buxorodan yordam uchun kelgan Ubaydullaxon amakisi Shayboniyxon haramidagi Bobur tog‘asining qizi Mo‘g‘ulcha xonim(Oysha sultonbegim) benta Mahmudxon Koshg‘ariyni qutqarib, Buxoroga olib qochishga ulguradi. Sayyid Hodixoja ug‘ruqi (oilasi) esa asir tushib, Xonzoda- begimning Bobur singlisi ekani ma'lum bo‘lgach, shoh uni Bobur huzuriga yuboradi. Bu paytda 32 yoshga kirgan Xonzodabegim shundan so‘ng hech kimga turmushga chiqmay, Bobur va Humoyun davlatining jonkuyar maslahatchisi sifatida faoliyat ko‘rsatgancha 1544 yili Kobilhaq mavzesida olamdan o‘tib, Kobuldagi Boburshoh maqbarasiga dafn qilinadi. "Musaxxir il-bilod" muallifi Xurramshoh haqida yana shunday yozadi: "Otasi Marv qamalida qolganda birinchi bo‘lib shu Xurramshoh Balx lashkari bilan otasi yordamiga oshiqqan edi... Otasi dunyoni shahidlik bilan tark etgach, Xurramshoh ham oxirat sari shitob bilan ketdi. Xurramshohdan nasl qolmadi". Tomirlarida uch tomonlama chingiziy va temuriylar qoni yurib turgan Xurramshoh shoh Ismoil Balx sari yurmasdan burun Samarqandga qaytadi. U tog‘asi safaviylar yordamida Samarqandni egallagan 1511 yil kuzidan oldin, ya'ni o‘sha yil yozida Samarqandda hayotdan ko‘z yumadi. Bilamizki, bu shaharda Bobur yana olti oy taxtda o‘tirgan. Ayni hodisalar paytida Samar­qand­da istiqomat qilib turgan va o‘sha davr voqealarini "Suluk ul-muluk" asari muqaddimasida aks ettirgan Ruzbehon Isfahoniy shayboniylarning Turkistonga qochib ketgani, 1512 yil aprelida esa ularning yana qaytib kelib, Buxoroga yaqin Ko‘li Malik yonidagi jangda Boburni yengib, mamlakatni qaytadan qo‘lga kiritgach, shaharu tumanlarni o‘zaro taqsimlashgani hamda Boburning o‘sha davr ichidagi hukmdorlik faoliyatini batafsil yozib, shayboniy xonzoda va sultonlari nomini bir-bir va qayta-qayta tilga olarkan, Xurramshoh nomini biron marta ham zikr etmaydi. Agar Xurramshoh bu paytda tirik bo‘lganda unga ham ona boshqa akasi Temur sulton va uning o‘g‘illari, ona boshqa ukasi Sevinch Muhammad sulton kabi Samarqanddagi sheriklik taxti yoki kamida biror viloyat va tuman hokimligi berilgani qayd etilgan bo‘lardi. (Akademik Bo‘rivoy Ahmedov ham "Istoriya Balxa" kitobida tahlil va izohsiz bo‘lsa-da, Xurramshohning tug‘ilish va vafoti sanasini 1502-1511 yillar shaklida ko‘rsatgan.) Bobur va uning qarindoshlari yoki, umuman, tarixiy siymolar haqida fikr yuritganda yozma manbalarga murojaat qilinsa, o‘tmish haqidagi tasavvurimiz yana ham bo­yigan, ajdodlarimiz hurmati ham joyiga qo‘yilgan va tarixiy haqiqat oydinlashgan bo‘lardi. Ashurali Zohiriy. Ashurali Zohiriy XX asrning boshlari va 20-yillarda Turkistondagi madaniy va ma'rifiy hayotning taniqli namoyandalaridan biri edi. Lekin u 30-yillar oxirida qatag‘onga uchrab, hayoti va faoliyati, merosi uzoq yillar o‘rganilmay kelindi. 50-yillar oxirlarida rasman oqlangandan keyingina Ashurali Zohiriy biografiyasiga doir ma'lumotlar ko‘rina boshladi. Ashurali Zohiriy 1885 yilda Muqimiy, Furqat, Hamza, Zavqiy kabi mashhur shoirlar vatani - Qo‘qon shahri yaqinidagi Oyim qishlog‘ida tavallud topadi. U dastlab shu yerdagi eski usuldagi maktabda, so‘ng Madalixon madrasasida o‘qiydi. Bu yerda u arab, fors tili, sharq klassik va ayniqsa o‘zbek klassik adabiyotining buyuk namoyandalari asarlarini muhabbat bilan o‘rgana boshlaydi. 1908-1913 yillarda o‘zi dars bergan "Yangi usul" maktabida ularning asarlaridan ma'naviy-ma'rifiy tarbiya quroli sifatida foydalanadi. Mazkur davrda Alisher Navoiyning mashhur "Muhokamat-ul lug‘atayn" va "Vaqfiya" asarlarini, shuningdek, Boburning "Boburnoma"sini nashr ettiradi. 1914 yilda "Ona tili" degan maxsus maqola yozib, unda Alisher Navoiyning "Muhokamat-ul lug‘atayn" asarini o‘zbek tili tarixidagi muhim o‘rni va ahamiyatini alohida ta'kidlab ko‘rsatadi. "Sadoyi Farg‘ona" gazetasining 1914 yil 1-sonida (3 aprel) yozgan "So‘zboshi"sida milliy hayot va millatning taraqqiysida milliy matbuot va adabiyotning roli haqida qizg‘in fikr yuritadi, yangi adabiyot va matbuotning milliy ong va hislarni uyg‘otishda ma'naviy-ruhiy tarbiya sohasida muhim qudratli qurol ekanligini ko‘rsatib o‘tadi. Jumladan, u bu haqda alohida to‘xtab shunday deb yozadi: "Gazeta har bir millatning tarjimonidirki, bilmagan narsalarini bildirar va ham millatning muddaosini boshqa­larga bildirar. Yana boshqa bir so‘z bilan aytilsa, gazeta har bir millatning tilidir. Gazetasiz millat tilsizdir. Zero, tili va adabiyoti yo‘q millat millat emasdir. Har kimning dunyoda tirik turmog‘i uchun havo bilan suv qanday lozim bo‘lsa, har qavmning hayoti saodati uchun ul millatning adabiyoti va matbuoti bo‘lmog‘i lozim" ("Sadoyi Farg‘ona" gazetasi, 1914 yil, № 1). Bundan tashqari u mazkur yilda buyuk qrim-tatar ma'rifatchisi va islohotchisi bo‘lgan Ismoilbek Gaspiralining bevaqt vafoti bilan "Marhum Ismoilbek qanday ishlar qilgan?" degan yana bir muhim maqola e'lon qiladi. Maqolada Ismoil Gaspiralining Boqchasaroydagi yoshlik va o‘qish yillari, ish faoliyati va keyinchalik Moskva, Parijdagi o‘qishlari, askariy xizmatlari, Qrimga qaytib, yangi usul maktab ochishi va "Tarjumon" (1883) nomli gazeta chiqarib, darsliklar yozishi, bularni keyinchalik butun Rossiya musulmon matbuoti va maktablarining rivojiga ko‘rsatgan hayotbaxsh ta'siri haqida fikr yuritadi. Ayniqsa, "Rusiya musulmonlari" kitobiga katta baho berib, bu haqda shunday deb yozadi: "Ismoilbek janoblarining "Rusiya musulmonlari" asari 30-40 sahifadan iborat bo‘lsa ham "Ismoilbek" deganda hamma turk, tatar birdan Boqchasaroyg‘a qarab ta'zim qilmoqqa loyiq va sazovor etgan xizmatlarining bundan necha yil muqaddam (butun turk-tatar olamini qorong‘ulik o‘rab olg‘on vaqtda) tuzgan programmani istiqbolda tasavvur etgan ishlarining loyihasidir. "Rusiya musulmonlari" asaridan turk va tatar millati ilm va hunardan mahrumdirlar, agar shul ketishda davom etsalar, oxiri yutulib, munqaruz bo‘lurlar. Endi alarning bu zaif, bunday keyinda qolmoqlarig‘a sabab nima? Turk-tatar millatini mahv va inqirozdan qutqarmoq uchun nima qilmoq lozim? degan savollar berib, bunga javoban qayd etadi: bizning bu zaifligimizga sabab jahlimiz, Ovro‘pa ilm va maorifidan bahrasizligimizdir. Bundan qutulmoq uchun o‘qimog‘imiz lozim, Ovro‘pa ilm afkorini oramizg‘a suqmaqlig‘imiz lozimdir. Lekin, Ovro‘pa ilm va maorifini turk-tatarlar orasig‘a faqat o‘z maktab va madrasalarida o‘z tillari bilan idhol etmoq mumkindir. Bu jihatlar birla Rusiyada yashag‘uvchi turkiylarning o‘z adabiyotlari bo‘lur, - degan fikrini, avval turk-tatar mutafakkirlarining yuqori tabaqalarig‘a ruscha asari bilan bildirdi. Umumiyroq suratda bildirmoq qasdi birla 1883 yilda "Tarjumon" gazetasini chiqarmoqqa ruxsat oldi ham shu yil 10 apreldan nashrg‘a boshlab, o‘ylag‘on fikrini yozmoqg‘a boshladi. "Tarjumon" chiqmog‘i bilan bolalarg‘a qirq kun ichida turkcha o‘qib, yozmoq mumkin ekanligini ko‘rsatmoq uchun Boqchasaroyning "Qaytmaz og‘a" mahallasining bir-ikki maktabini tuzatib, madrasa shogirdidan Bakir afandi talabaga usuli savtiya ta'limlarini o‘rgatib, bo‘ladurg‘on birinchi muallimning ham tadorkini etdi" (Qarang: "Sadoyi Farg‘ona" gazetasi, 1914 yil, 17 sentyabr, № 60, 1-2 betlar). Ashurali Zohiriyning mazkur maqolasi ushbu yilda Ismoilbek vafoti munosabati bilan yozilgan Mahmudxo‘ja Behbudiyning "Ismoilbek ila musohaba", Hamzaning "Yavmul vafot" (1914) kabi maqolalari va S.Ayniy, Tavallolarning marsiyalariga g‘oyaviy jihatdan hamohang edi. Ashurali Zohiriy bu bilan cheklanib qolmadi. Zamondoshlarining xotiralariga qaraganda u 1912-1913 yillarda ichki Rossiyadagi tatar musulmonlarining yangi maktab va maorif sohasidagi tajribalarini o‘rganish maqsadida Qozonga ham boradi, u yerdagi muallimlar va ularning o‘qitish metodlari bilan tanishadi. Qosimiya madrasasida turk-tatar tarixidan dars beruvchi Ahmad Zakiy Validiy To‘g‘on bilan uchrashadi, uning 1912 yilda bosilgan "Turk-tatar tarixi" kitobi bilan qiziqadi. Kitob muallifiga ko‘pdan Farg‘ona xonlari tarixini o‘rganib yurganligi, lekin ularning Turkiston umumiy tarixi jarayonidagi o‘rnini belgilashda qiynalib turganini aytadi. Qo‘qonga qaytgach, mazkur sayohat taassurotlari ostida bu yerdagi taraqqiyparvar do‘stlari bilan birga "G‘ayrat" nomli kutubxona ochadi. Qo‘qondagi rus-tuzem maktabi o‘qituvchisi Serkiboy Oqaev bilan hamkorlikda "Turkiy xrestomatiya yoxud terma kitob" (1912)ini yozib, unga yangi usul maktablarida o‘qiydigan talabalarni ma'naviy-ahloqiy va ruhiy jihatdan tarbiyalash uchun oson bo‘lgan turli badiiy, didaktik namunalarni beradi, ularni imlo, xat-savod jihatdan to‘g‘ri tarbiyalash uchun 1916 yilda ko‘rgazmali "Imlo" risolasini nashr ettiradi. Asta-sekin u, ma'rifatchilik, matbuotchilik ishlari bilan birga, o‘lkadagi milliy istiqlolchilik ishlariga ham aralashib, "El bayrog‘i" (1917) gazetasi va "Yurt" jurnalida faol ishtirok etadi. Jumladan, 1917 yil rus fevral inqilobidan keyin mazkur yilning 1 iyunidan Qo‘qonda o‘zi chiqara boshlagan "Yurt" jurnalida Cho‘lpon, Shokir Muxtoriy va boshqalarning Turkiston muxtoriyati g‘oyasi uchun kurash ruhidagi she'r va maqolalarini e'lon qiladi. "El bayrog‘i" gazetasida Cho‘lponning muxtoriyat g‘alabasidan cheksiz quvonib yozgan "Ozod turk bayrami" she'rini bosadi. 1913-1914 yillarda ilmiy izlanishlar olib borish maqsadida Farg‘onada bo‘lib, keyin (1917 yil rus fevral inqilobidan so‘ng) Turkistondagi milliy istiqlolchilik kurashida faol qatnashgan mashhur turkiyshunos olim Ahmad Zaki Validiy To‘g‘on ham 1969 yilda Istanbulda bosilgan turkcha "Xotiralar" kitobida 1913-1914 yillarda Qozon universiteti professori Katonov yo‘llanmasi bilan Farg‘onada bo‘lganligi, bu yerda Cho‘lpon, N.To‘raqulov va A.Zohiriy boshqalar bilan tanishganligi, Ashurali Zohiriy uyida yashab, u bilan hamkorlikda birmuncha madaniy-ma'rifiy ishlarni amalga oshirganligini eslaydi. 1917 yilda ikkinchi bor Turkistonga kelib, bu yerda muxtoriyat g‘oyasi g‘alabasi uchun kurashda rus unitarist millatchilarining qarshiligini yengishda, Mahmudxo‘ja Behbudiy, Ubaydulla Xo‘jaev bilan birga, Ashurali Zohiriy ham yordam berganini yozadi. Shu bilan birga Ashurali Zohiriy bu yillarda ham pedogogik faoliyatini to‘xtatmaydi. 1917 yil sentyabridan e'tiboran Farg‘ona viloyati ma'rifatparvarlari va maorif jamiyati a'zolari yordamida tashkil bo‘lgan maktablar uchun muallimlar tayyorlovchi dorilmualliminda Bulat Soliev, Hodi Fayzi, Qori Niyoziy kabi pedagoglar bilan birga ishlaydi, u yerda o‘zbek tili va adabiyotidan dars beradi. Dorilmuallimin keyinchalik Farg‘ona viloyat ta'lim-tarbiya texnikumdan mashhur o‘n uch qaldirg‘och - Rahim Otajonov, Faxriddin Shamsuddinov, Tesha Zohidov, Fattoh Rahmonov, Ulug‘ Tursunov kabi mashhur olim, muhandis va muharrirlar yetishib chiqadi va ular o‘lkamizning turli oliy, o‘rta maxsus o‘quv yurtlari, ilmiy muassasa va nashriyotlarida ishlab, fan va madaniyatimizni yuksaltirishga munosib hissa qo‘shadilar. Ashurali Zohiriy bu davrda faqat bilim yurtida adabiyotdan dars beribgina qolmay, o‘lka bilim yurtlari uchun Cho‘lpon bilan hamkorlikda "Adabiyot parchalari" (1925) nomli maxsus xrestomatiya ham tuzdi. Kitobda muallif o‘zbek klassik adabiyotining ulug‘ namoyandalari Alisher Navoiy, Bobur, Muqimiylardan tortib, XX asr boshlari va 20-yillardagi yangi o‘zbek adabiyotining Abdulla Qodiriy, Cho‘lpon, Elbek, Botu, Rafiq Mo‘min kabi vakillarigacha bo‘lgan ijodkorlarning turli janrlardagi asarlaridan namunalar berdi. Ashurali Zohiriy 1921-1930 yillarda Qo‘qonda "Yangi Farg‘ona" (1921-1926 yillarda "Farg‘ona" nomi bilan chiqqan) gazetasida Cho‘lpon, Hamza, Nazir To‘raqulov, Lutfulla Olimiy, Botu, Abdulla Qahhor va boshqalar bilan birga ishlab, yangi o‘zbek adabiyoti va matbuoti, maorifi va madaniyati, uning yutuq va kamchiliklari haqida ilmiy publitsistik maqolalari bilan faol qatnasha boshlaydi. 20-yillarda Turkistonda kuchaya boshlagan til va imlo masalalari, adabiy merosga munosabat bahslariga faol aralashib, bu borada milliy adabiy tilimizning qonun va qoidalari, klassik adabiyot va folklor merosimiz haqida qimmatli fikr va mulohaza bildirdi. Ashurali Zohiriy bu davrlarda, o‘zbek klassik adabiyoti va uning mashhur namoyandalari Alisher Navoiy, Bobur, Muqimiy bilan birga, boy o‘tmish madaniy va ma'naviy merosimiz bo‘lgan folklor asarlariga ham shunday katta ehtirom va hurmat bilan qaradi, ularda xalqimizning o‘tmish tarixi, urf-odatlari, maishiy hayoti, orzu-umidlari va armonlari, kechinmalari yorqin aks etganligini chuqur his qildi, bu borada ko‘plab manba va materiallar (ertak, maqol, qo‘shiq, yor-yor va boshqalar) to‘pladi, maxsus maqolalar yozdi. Ayniqsa, xalq orasida keng tarqalib, asrlar davomida kelin-kuyov to‘ylarimizda aytilib kelingan yor-yor qo‘shiqlari (o‘lanlari)ni to‘plab, so‘zboshi bilan e'lon qildi. Kirish maqolasida yor-yor qo‘shiqlarining haqiqiy mohiyati, dardli ohanglarini chuqur tahlil qilib beradi: "O‘zbek xotin-qizlarining yor-yor kuylarining o‘ynoq ohanglari ichida qanchalik mung, qanchalik huzn borligini kim bilmaydi? Qiz hayotining eng saodatli va umrda tug‘ilish va o‘lish kabi bir marta bo‘ladigan kun, to‘y kuni, o‘zbek qizi uchun qanday falokatli, qanday qaro bir kun bo‘lar edi. Oq miltiqqa qora qilib otgan otam, O‘z qizini yot qilib sotgan otam. Har jafoga ko‘nadi, qiz bechora yor-yor. Ashurali Zohiriy e'lon qilgan ushbu laparlar va unga yozilgan so‘zboshi shu davrlarda bosilgan Elbekning "Laparlar" (1992), "Ashulalar" (1935), Rafiq Mo‘minning "Qo‘shiqlarimiz", Shokir Sulaymonning "Xalq adabiyoti" (1923), G‘ozi Olim Yunusovning "Alla to‘g‘risida bir necha so‘z" (1926) kabi maqolalari qatori muhim g‘oyaviy-tarbiyaviy ahamiyatga ega bo‘ldi. Lekin, afsuski, shunga qaramay, 20-yillarning oxirlarida Ashurali Zohiriy, Qo‘qondagi bir guruh taniqli ziyolilar qatori, "Botir gapchilar" nomli maxfiy millatchilik tashkilotining a'zosi bo‘lgan degan siyosiy tuhmat bilan begunoh qamaladi. Shundan so‘ng qamoqda biror yil qiynoqda yotgach, oxiri 1931 yil 25 aprelda OGPUning sud komissiyasi majlisi uni millatchilik tashkiloti "Botir gapchilar"ning faol a'zosi degan aybnoma bilan Lutfilla Olimiy, Yoqub Omon, Abdulla Rahmatzoda, Nosir Erkin, Nuriddin Ermatov, Abdulla Qahhorlar bilan turli muddatga qamoq va surgun jazosiga hukm qiladi. (Bular ichida faqat Abdulla Qahhor gunohsiz topilib, tezda hibsdan ozod etiladi). Ashurali Zohiriy g‘oyaviy rahbar bo‘lgan degan aybda o‘n yilga surgun bo‘ladi. Oila a'zolari (33 yoshli rafiqasi Malikaxon, 15 yoshli o‘quvchi qizi Mohira, 4 yoshli o‘g‘li Marat, 2 yoshli Najib va boshqalar) ko‘ngillari vayron bo‘lgan holda og‘ir ahvolda qoladilar. U boshqa o‘ziga o‘xshagan baxtsiz, erksiz mahbuslar qatori uzoq surgunda og‘ir jismoniy mehnat azoblarini boshdan kechiradi. Oxiri 1936 yilda mehnat lageridan qaytadi, lekin u siyosiy ta'qib va kuzatuvlardan qutila olmaydi. 1937 yil 5 sentyabrda uyi tintuv qilinib, o‘zi yana qamoqqa olib ketiladi. 1937 yil 4 sentyabrda O‘zbekiston Ichki ishlar vazirligi qarori bilan unga "Milliy ittihod" tashkilotining asosi bo‘lgan va so‘nggi vaqtgacha uning topshirig‘i bilan sovet hokimiyati va kommunistik partiyaga qarshi kurash olib borgan, 1936 yil surgundan qaytgach ham bu faoliyatini to‘xtatmagan va aksilinqilobiy millatchilardan Sulaymonov (Cho‘lpon - Sh.T), G‘ozi Yunusovlar bilan aloqa bog‘lab, ig‘vogarona millatchilik fikrlarini tarqatib yurgan" - degan katta siyosiy ayb qo‘yiladi. Shu aybnoma asosida O‘zbekiston Ichki ishlar xalq komissarlari qoshidagi uchlik komissiyasining 1937 yil 4 dekabrdagi majlisi qarori bilan oliy jazo - otuvga hukm qilinadi. Hukm mazkur yilning 28 dekabrida ijro etiladi. Ashurali Zohiriy 1937 yilgi boshqa siyosiy qatag‘on qurbonlari kabi faqat Stalin vafotidan keyin bir necha yil o‘tgach, 1958 yil 15 sentyabrdagina oqlandi. Lekin haqiqiy ma'noda faqat Mustaqillikdan keyingina qadrini topdi. Umr bo‘yi Vatan hurligini orzu qilgan va bu yo‘lda fidokorona kurashgan ma'rifat va istiqlol fidoyisi nomi dillarda mangu yashaydi. Nexia II. Nexia II - O'zbekistonda UzDaewoo korxonasida ishlab chiqarilgan yengil avtomobil. Antinatalizm. Antinatalizm (yun. "ἀντί" - "qarshi", lot. "natalis" — "tugʻish") falsafiy qarash boʻlib, yangi avlod koʻrishni qoralaydi. U Sofokl, Arthur Schopenhauer, Heinrich Heine, Mark Twain, Emil Cioran, Peter Wessel Zapffe, Philipp Mainländer, Gustave Flaubert, Philip Larkin, Chris Korda, Les U. Knight, David Benatar, Matti Häyry, Thomas Ligotti va Richard Stallman kabi shaxslar tomonidan ilgari surilgan. Tarafdor argumentlar. Antinatalizm tarafdorlari bunday siyosat orqali seraholilik va undan kelib chiquvchi ocharchilik hamda energetik resurslar kamayishi muammolarini yechish mumkin, deb taʼkidlashadi. Oilalardagi bolalar sonini kamaytirishga qaratilgan siyosat Hindiston, Xitoy kabi baʼzi davlatlar tomonidan allaqachon yuritilmoqda. Oʻzbekistonda ham bolalar sonini cheklashga qaratilgan qonunlar mavjud (masalan, ikkinchi va undan keyingi bola uchun tayinlangan soliq). Boshqa tarafdorlar masalaning maʼnaviy tomoniga eʼtibor qaratishadi. Jumladan, David Benatarning fikricha, har qanday zarar yetkazish maʼnan notoʻgʻri amal boʻlib, qoralanadi va taqiqlanadi, demak koʻpayish ham xuddi shunday tarzda taqiqlanishi kerak, chunki yangi odamni tugʻish oʻsha odamga anchagina zarar va muammolarni keltirib chiqaradi. Qarshi argumentlar. Antinatalizm tanqidining katta qismi dinlar, xususan katta oilalar qurishni qoʻllab-quvvatlovchi ibrohimiy dinlar tomonidandir. Bundan tashqari, baʼzi ota-onalar oʻz kelajaklari haqida qaygʻurib, qarib-qartayganlarida yonlarida yordamchi boʻlishini istab, bola orttiradilar (bu egoistik hisoblanib, qatʼiy qoralanadi). Rossiya, Avstraliya, Fransiya, Italiya, Olmoniya, Polsha va Yaponiya kabi davlatlar aholisizlanish muammosini hal qilish uchun koʻp farzand koʻrishni ragʻbatlantiradi. Baqbaqa. Baqbaqa deb boʻyin atrofidagi gipoderma qatlamiga aytiladi. Dahan ostida sezilarli namoyon boʻladi (ayniqsa, pastki jagʻ quyiga tushirilganida yoki bosh oldinga egilganida). Keksa va/yoki semiz odamlarda koʻp uchraydi. Oʻrta vaznli odamlarda ham ularning suyak tuzilishi va teri qatlami xususiyatlariga bogʻliq oʻlaroq baqbaqa boʻlishi mumkin. Davolash. Parhez: tanadagi ortiqcha yogʻni yoʻqotish uchun sogʻlom ovqatlanish zarur. Plastik jarrohlik: jarroh dahan ostidagi yogʻni olib tashlaydi va jagʻ mushaklarini qisqartiradi. Justin Bieber. Justin Drew Bieber (talaffuzi: "Jastin Dru Biber"; 1994-yil, 1-mart) kanadalik pop-qoʻshiqchidir. 2008-yili Bieberning videolarini YouTubeda koʻrib qolgan Scooter Braun (Snoop Dogg produserlaridan biri) unga birga ishlashni, Usher bilan duet kuylashni taklif etdi, va Justin darhol mashhurlikka erishdi. Diskografiyasi. Justin Bieber shu kungacha ikkita studiyaviy albom tayyorlagan. Hazorasp. Hazorasp sozi qadimiy forisiy tilidan olingan bo'lib Xorazmcha Hazorasp tumani qadimiy qalalardan biri bo'lib eramizdan avvalgi 1 asrlarda ham mavjud bo'lgan xozirda, Hazorasp tumani 5 ta qishloq va bitta shahardan tashkil topgan bo'lib ulardan eng tez rivoj olayotgani Karvak qishlog'idir lekin Mustaqllik mahallasixam yomonmas mani uzim shudanman shunuchun mahtab duribman qarochi bera xolagan gapingi yazadakaning znachit bashliman mani odim Eshmat Toshmatov Ibn Hattob 25 yorshdaman indi biografiyaga o'tamiz man qarochi karvakda dog'ilganman xozirki vaktda progresda yashiman profesiyam bekorchiman aylanmada o'tirib bolla bilan gurungtashab o'tiramiz Barbra Streisand. Barbra Streisand (talaffuzi: Barbra Streyzand; 24-aprel, 1942) amerikalik qoʻshiqchi, aktrisa, rejissor va shoiradir. U ikki bora Oscar, sakkiz marta Grammy Awards, toʻrt marta Emmy Awards va boshqa mukofotlarga sazovor boʻlgan. Streisand samarasi. Streisand samarasi deb biror axborotni yashirishga urinib, lekin oqibatda oʻsha axborotning keng ommaga maʼlum boʻlishi fenomeniga aytiladi. Samara uyining fotosuratini internetdan mahkama qarori orqali olib tashlashga uringan Barbra Streisand sharafiga shunday nomlangan. Mahkama OAVda shov-shuvga sabab boʻlib, Streisand uyining suratlari boshqa veb-saytlarga tarqab ketadi. Streisand samarasiga misol qilib yana 2007-yili Tayland qiroli Bhumibol Adulyadejni parodiya qiluvchi videolar, 2008-yili Vikipediyaning Virgin Killer maqolasi, 2009-yili Horizon shirkatining uni tanqid qiluvchi Twitter foydalanuvchisining xabari, 2010-yili avstraliyalik aborigen Steven Hodder-Wattsning Encyclopedia Dramaticani ban qilish harakatlarini olish mumkin. ZIP. ZIP maʼlumot siqish va arxivlash formatidir. ZIP fayl bir yoki bir necha faylni oʻz ichiga oladi. Bu fayllar siqilgan boʻlishi shart emas. ZIP fayl formati har xil siquv algoritmlarini qoʻllab-quvvatlaydi. ZIP formati 1989-yili Phil Katz va Gary Conway tomonidan ishlab chiqilgan boʻlib, PKZIP utilitasida qoʻllanilgan; bungacha Thom Hendersonninng ARC formati ishlatilar edi. ZIP formati hozirda koʻpgina utilitalarda qoʻllaniladi (masalan, WinRAR). Microsoft 1998-yildan beri Windows ishlatuv tizimiga ZIP fayllarini ochish imkoniyatini joylagan. Apple ham Mac OS X tizimining 10.3 versiyasidan beri shu ishni qilib kelmoqda. ZIP fayllar odatda ".zip" yoki ".ZIP" kengaytmalari, MIME tipi esa codice_1 bilan belgilanadi. José Carreras. Josep Maria Carreras i Coll (katalancha talaffuzi: "Juzep Kareras"; 5-dekabr, 1946) katalan ispan opera tenoridir. José Carreras (isp. talaffuzi: "Xose Kareras") taxallusi bilan tanilgan. 1990-yillarda Plácido Domingo va Luciano Pavarotti bilan birga trio konsertlar berib, shuhrat qozongan. Carreras shuningdek insonparvarlik bilan ham shugʻullanadi, u José Carreras Xalqaro Leykemiya Jamgʻarmasi ("La Fundació Internacional Josep Carreras per a la Lluita contra la Leucèmia") raisidir (Carrerasning oʻzi leykemiya bilan ogʻrigandi). Leverage. "Leverage" (ingl. "Manfaat") 2008-yil dekabridan efirga uzatilayotgan Amerika drama-detektiv teleserialidir. Turner Network Television tomonidan suratga olingan. Serial sobiq sugʻurta noziri Nathan Ford boshliq besh nafar professional oʻgʻridan iborat guruhning adolatsiz jabrlangan fuqarolarga yordam etishi haqida hikoya qiladi. "Leverage" Oʻzbekistonda rus tilida SofTS telekanali orqali namoyish etiladi. Lazio (futbol klubi). Lazio Roma () — Lazio sharafini himoya qiluvchi Italiya futbol klubi. Amaliy matemetika. Qo'yilgan masalada obyektlarning aqalli bittasi real obyekt bo'lsa bu masala amaliy masala deyiladi. Amaliy matematika esa qo'yilgan masalani matematik masalaga keltirib yechish usul va muammolarini o'rganadi. Bronisław Komorowski. Bronisław Komorowski, 4-iyun 1952, Oborniki Śląskie, polyak siyosatdoni, Polsha Respublikasining Prezidentidir. Gdańsk. Gdańsk (Nemis tilida "Danzig") – Polsha shimoliy qismining Boltiq dengizi sohilida joylashgan mamlakatning to'rtinchi eng katta shahridir. Yer tuzishni loyihalash. Yer tuzishni loyihalash - halq hoʻjaligida yerdan samarali foydalanishni taʼminlovchi yer landshaftlarini yaratishga, ularni iqtisodiy, ijtimoiy va ekologik baholashga qaratilgan, hamda ularga huquqiy asos beradigan hujjatlar toʻplamidir. Yer tuzishni loyishalash ishlari qishloq hoʻjalik va noqishloq ho'jalik korhonalarida, korhonalararo birlashmalarda olib boriladi. Yer ishlab chiqarish jarayonida ishlab chiqarish vositasi sifatida ishtirok etishi bilan bir qatorda, tabiat mahsuli va uning bir bo'lagi hamdir. Shuning uchun yer tuzish loyihalari faqat yerdan foydalanishda ma'lum tartib o'rnatibgina qolmay, balki tabiatning boshqa resurslariga (elementlariga) va umuman ekologik tizimga faol taʼsir qiladi. Shuning uchun ham yer tuzish loyihalarini tabiatni tuzish loyihalari deb ham atash mumkin. Yer tuzish Uzbekiston Respublikasining «Yer kodeksi» asosida olib boriladi. U erdan foydalanish toʻg’risidagi qonunlar va hukumatimiz qarorlarining amalga oshirilishini taʼmilovchi davlat tadbirlari tizimi hisoblanib, halq hoʻjaligi tarmoqlari orasida va tarmoqlar ichida olib boriladi. Yer tuzish davlatimizning yer toʻg’risidagi qonunlarini hayotga tadbiq qilishga qaratilgan tadbirlar tizimi hisoblanadi. U yer va yer bilan ajralmas bog’liq boʻlgan ishlab chiqarish vositalaridan, mehnat resurslaridan toʻla, oqilona va samarali foydalanishga, yerni va tabiatni muhofaza qilishga qaratilgandir. Yer tuzishni loyihalash - yer tuzishning asosi va ajralmas bo'lagidir. Uning yordamisiz yerdan samarali foydalanishni va yerlarni muhofaza qilishni tashkil etish mumkin emas. • Topografiq, geodeziq, haritashunoslik, geobotanika, tuproq va boshqa yer tuzish uchun zarur izlanishlarni oʻtkazish; • Respublikamizdagi yerdan foydalanish va uni muhofaza qilish Bosh chizmasini, Qoraqalpog’iston Respublikasi, viloyatlar va tumanlar yer tuzish chizmalarini ishlash; • Yerni muhofaza qilish va undan foydalanish loyihalarini tuzish; • Yangi hoʻjaliklarini tashkil qilish va mavjud hoʻjaliklarining yer maydonlari joylashuvidagi kamchiliklarni tugatish, hujaliklarga yer maydonlarini ajratish loyihalarini tuzish; • Hoʻjaliklarda (hususiy va ijara) ichki er tuzish loyihalarini ishlash; • Tabiatni muhofaza qilishda ahamiyati katta boʻlgan yer maydonlarini aniqlash va u yerlarda tabiatni muhofaza qilishga qaritlgan. Yer tuzish ishlari halq hoʻjaligi tarmoqlarida va qishloq hoʻjalik korhonalarida oʻtkazilib, yangi yerlarni sug’orish va ularni kishlok hoʻjaligi yerlariga koʻshish, ularning meliorativ holatini yahshilash, unumdorligini oshirish va dehqonchilik madaniyatini koʻtarishga qaratilgandir. • yer tuzish ishlarin oʻtkazish (tayyorgarlik, loyiha tuzish va uni yer tuzish qatnashchilariga taqdim etish); • loyihani tasdiqlash va amalga oshirish (joylarda chegara belgilarini oʻrnatish, loyiha elementlarini joylarga koʻchirish b.); • yer tuzish qatnashchilariga beriladigan hujjatlarni tayyorlash va berish; Yer tuzishning asosiy vazifalari UzRning «Er kodeksi»da ko’rsatilgan bo’lib ular yerdan ilmiy asoslangan holda toʻla, oqilona va samarali foydalanishni tashkil qilishdir. Yer tuzish ishlari yuqorida keltirilgan vazifalardan kelib chiqadigan umumiy tamoyillar (prinsiplar) asosida olib boriladi. Ularni qisqacha quyidagicha taʼriflash mumkin. 1. Loyihalashni tashkil etishda tehnika va tehnologiyalar sohasidagi ilmiy-tehnik taraqqiyot yutuqlaridan iloji boricha maksimal foydalanish tamoyili. 2. Birinchi navbatda tabiatni muhofaza qilishga qaratilgan masalalarni yechish tamoyili. 3. Hududning tabiiy va ekologik sharoitini toʻla hisobga olish tamoyili. 4. Yerdan foydalanishda qishloq hoʻjaligining ustuvorligini taʼminlash tamoyili. 5. Loyihaning xkori iqtisodiy va ijtimoyi samaradorligini taʼminlash tamoyili. 6. Yerdan foydalanish jarayonida uni nooʻrin isrofgarchilikdan, nooqilona hoʻjalik yuritishdan, tabiatning va ishlab chiqarishning salbiy taʼsiridan muhofaza qilish tamoyili. 7. Loyihada qoʻyilgan masalalarning bir-biri bilan bog’liq holda toʻla yechilishini taʼminlash tamoyili. 8. Yer tuzishda yer tugrisidagi qonunlarga toʻla rioya qilish tamoyili. "Iqtisodiy matematik usul" - iqtisodiy harakterga ega boʻlgan yer tuzishni loyihalashning keng ko'lamdagi masalalarini yechishga qaratilgan. U oʻziga differensial hisoblash, chiziqli, dinamik, stohastik va matematik dasturlashning boshqa turlarini mujassamlab, matematik modellardan amaliy foydalanishga qaratilgandir. Bu usulni qo'llashda asosan masalaning optimal yechimi izlanadi, ya'ni yer tuzish loyihasining mumkin bo'lgan barcha yechimlari orasidan eng yaxshisi belgilangan cheklashlar, shartlar va optimallik ko'rsatkichi yordamida tanlanadi. "Iqtisodiy statistik usul" - matematik statistika usullari yordamida to'plangan ma'lumotlarni tahlil qilish natijasida loyihaviy yechimlarni aniqlashga asoslangan. Bu usullar tarkibiga korrelyatsiya, regressiya va dispersiya tahlillari, ekspertli baholash, ishlab chiqarish funksiyalari kiradi. Yer tuzishni loyihalashda yuqorida keltirilgan usullar yer tuzish loyihalarini ishlashga tayyorgarlik jarayonida yer tuzish oʻtkazilayotgan hoʻjalikning iqtisodiyotini, yerlarining ahvolini va ulardan foydalanish darajasini oʻrganishda, hamda loyihalash meʼyorlarini tayyorlashda va loyihalarni iqtisodiy asoslashda qoʻllaniladi. "Monografik usul" - jarayonlar va hodisalarning ayrim oʻziga hos va namunaviy tomonlarini chuqur oʻrganishga asoslangan. Bu oʻrganishlar asosida ilmiy hulosalar qilinadi, taklif va tavsiyalar tayyorlanadi. Yer tuzishni loyihalash boʻyicha izlanishlar davrida, asosan, ilgʻor qishloq hoʻjalik korhonalari hududlarining tashkil etilishi yoki yer tuzish ishlarini amalga oshirishning samaraliroq uslubiyatlari, yoʻllari, tehnologiyalari va usullari baholanadi. Uzguru 06:18, 19 yanvar 2011 (UTC) Yer fondi. Yer fondi - bu maʼlum hududda, uning chegaralari ichidagi (mamlakatda, viloyatda, tumanda va hokazo) xoʻjalik yuritish mulkchilik egalik qilish, foydalanish, ijara obʼyektlari hisoblangan barcha yerlarning yig'indisidir. Qishloq hoʻjaligiga moʻljallangan yerlar - qishloq hoʻjaligiga moʻljallangan va ana shu maqsadlar uchun moʻljallangan yerlar. Aholi punktlari yerlari - shaharlar, qishloqlar chegara chizigi ichidagi yerlar. Sanoat transport, aloqa, mudofaa va boshqa maqsadlarga moʻljallangan yerlar - koʻrsatilgan maqsadlarda foydalanish uchun huquqiy shahslarga berilgan yerlardir. Tabiatni muhofaza qilish, sogʻlomlashtirish, rekreatsiya maqsadlariga moʻljallangan yerlar - alohida muhofaza etiladigan tabiiy hududlar egallagan, tabiiy davolash omillariga ega boʻlgan yerlar, shuningdek ommaviy dam olish va turizm uchun foydalaniladigan yerlar. Tarihiy-madaniy ahamiyatga molik yerlar - tarihiy-madaniy yodgorliklar joylashgan yerlardir. Oʻrmon fondi yerlari - oʻrmon bilan qoplangan, shuningdek oʻrmon bilan qoplanmagan boʻlsa ham oʻrmon hoʻjaligi ehtiyojlari uchun berilgan yerlardir. Suv fondi yerlari - suv havzalari(daryo, koʻllar, suv omborlari va h.), gidrotehnika va suv hoʻjaligi inshootlari egallab turgan yerlar. Zahira yerlar - huquqiy va jismoniy shaxslar egaligiga, foydalanishiga hamda ijaraga berilmagan, mulk qilib sotilmagan barcha yerlar. Uzguru 06:17, 19 yanvar 2011 (UTC) Tyuryakulov, Nazir Tyuryakulovich. Aslida - To'raqulov Nazir To'raqulovich. Davlat, siyosat arbobi, tilshunos olim va diplomat. O‘ziga to‘q qozoq oilasida, Qo'qonda dunyoga kelgan. Ma'lumotlarga qaraganda uning onasi o'zbek bolgan ekan. Qo‘qondagi rus-tuzem maktabi (1905), savdo bilim yurtini (1913) tugatgan. Moskva savdo institutining iqtisod fakultetida o‘qigan (1913-16). 1-jahon urushi paytida g‘arbiy front (Minsk yaqini)da Butun Rossiya Zemstvo ittifoqining yo‘riqchisi (1916). “Erkin dala” yashirin tashkiloti rahbari (1916). Eserlar partiyasining a’zosi (1918). 1918-19-yillarda Qo‘qondagi sovet idoralarida turli lavozimlarda ishladi. Keyinchalik Turkiston ASSR Maorif xalq komissari (1920), Turkiston ASSR MIK raisi (1920-yil sentabr - 1921-yil avgust), Turkiston KP MK mas’ul kotibi (1921-22). Turkiston MIK huzuridagi Qirg‘iz (qozoq) bo‘limi raisi (1921-22). Turkiston “Qo‘shchi” uyushmasining tashkilotchilaridan biri. N. To‘raqulov bu lavozimlarda ishlash jarayonida sovet hokimiyati va bolsheviklar partiyasiga sadoqatini namoyish qildi. Moskvaga chaqirib olindi va sovet xalqlari Markaziy nashriyoti raisi lavozimiga (1922-28) tayinlanadi. U mohir journalist va publitsist ham edi. U o‘z maqolalarida asosan sovet turmush tarzining afzalliklarini ko‘rsatishga harakat qildi. 1928-yilda N. To‘raqulov elchilik ishiga jalb qilinadi va SSSRning Hijoz davlatidagi (hozirgi Saudiya Arabistoni) Bosh konsuli va Muxtor elchisi vazifalarida ishladi (1928-1936). Usha davrda haj marosimini o'tadi. U Sharq xalqlari tarixi va madaniyatini yaxshi bilganligi uchun islom olamida shuxrat qozondi. N. To‘raqulov Moskva va Leningraddagi Sharq xalqlari instituti ilmiy xodimi va prorektori (1936-37) bo‘lib ham ishladi. U qanchalik sovet hukumatiga, bolsheviklar partiyasiga sodiq bo‘lmasin, mustabid tuzumning qonli qatag‘onidan qutulib qola olmadi. 1937-yil 15-iyunda qamoqqa olindi va otishga hukm qilindi (1937-yil 3-oktabr). Asossiz ayblar, tuhmatlar asosida hibsga olingan,ho'rlangan va otib tashlangan Nazir To'raqulov 1958-yilda oqlangan. 1974 - yili uning jiyani Saidaxon To'raqulova (Qodir To'raqulovning qizi)ning mashaqqatli harakatlari bilan Qo'qondagi ko'chalarning biriga Nazir To'raqulov nomi berildi va hozirgacha bu ko'cha mavjud. Nazir To'raqulovning ukasi Qodir To'raqulov ham ko'p yillar davomida qamoq va surgunlarda sarson bo'ladi. Xozirda uning avlodlari Qo’qon shaxrida iste’qomat qilishmoqda. Tom Boxer. Tom Boxer (talaffuzi: Tom Bokser; asl ismi: Cosmin Simionic) rumin DJ, bastakor hamda musiqiy videolar rejissoridir. Oʻzining hit "Brasil" va "Morena" qoʻshiqlari bilan mashhurlikka erishgan. 2008-yili MTV Europe Music Awards mukofotiga nomzod boʻlgan. Yer kadastri. Yer kadastri - yer uchastkasini miqdor va sifat jihatdan baholash hisoblanadi. Yer kadastri uch boʻlimga boʻlinadi. Ular yer uchastkalarni roʻyhatga olish, yerni iqtisodiy baholash hamda tuproq bonitrovkasidir. Ushbu ishlar turkumi shahar (shaharcha) yoki tuman hokimiyati qoshidagi Yer resurslari va davlat kadastri xizmati tomonidan amalga oshiriladi. "Yer uchastkalarini roʻyhatga olish" - tuman yoki shahar hududida joylashgan yer uchastkalarini Yer resurslari va davlat kadastri davlat xizmat mutaxassislari tomonidan Yer Kadastri kitobiga qayd etish jarayonidir. Qayd etishda yer uchastkasi toʻgʻrisida jamiki maʼlumotlar, masalan, yer uchastkasi mulkdorining rasmiy ma'lumotlari, uchastka joylashgan manzil, qo'shni uchastkalarning yuridik nomlari, yer turlari, tuproq ball boniteti, va hokazo maʼlumotlar Yer Kadastri kitobida o'z aksini topadi. "Yerni iqtisodiy baholash" - yer uchastkasining tuproq unumdorligi, suv manbalari, yo'l tizimi, tehnika qurilmalari, va ishchi kuchlarlari bilan taʼminlanganlik darajasi, aholi punktidan joylashish masofasi va shu kabi uchastkasidan foydalanishga bevosita taʼsir ko'rsatadigan omillarni qamrab oladigan murakkab jarayon hisoblanadi. "Tuproq bonitirovkasi" - yer uchastkasida tarqalgan unumli tuproq qatlamining fiziologik hamda ximiyaviy tarkibini, tuproq turi va holati, iqlim sharoiti va yer osti suvlarini joylashishi kabi bir qator omillarni o'zida jamlaydigan jarayondir. Uzguru 06:19, 19 yanvar 2011 (UTC) Yergeodezkadastr. Yergeodezkadastr (ruschada Goskomgeodezkadastr) - Yer resurslari, geodeziya, kartografiya va davlat kadastri Davlat Qo'mitasi. Yergeodezkadastr 2004 yil Yer resurslari va Geodezkadastri Bosh Boshqarmasi birlashishidan tashkil topdi. Bugungi kunda qo'mita O'zbekisotn Respublikasi hamda Qoraqalpog'istion avtonom Respublikasi hududi bo'ylab, o'zining mahalliy mutaxassislari tomonidan faoliyatini olib boradi. Qo'mitaning milliy domendagi adresi www.gkz.uz. Uzguru 06:17, 19 yanvar 2011 (UTC) Kameo. Kameo - (ingl. cameo — kameya) — mashxur shaxsning - real (rejissyor, aktyor, siyosatchi va b.) yoki, masalan, taniqli kinoqahramonning postanovkali rolda (kinoekranda, teatral postanovkada, videoo'yinda va b.) epizodik paydo bo'lishi. Oliver Shanti. Oliver Shanti - (asl ismi Ulrix Shults "(Ulrich Schulz)") — nyu eyj yo'nalishida ijod qiladigan nemis musiqachisi. Tarix. oliver Shanti 1948-yilning 16-noyabrida, Germaniyaning Gamburg shahxrida tug'ildi. «Shanti» taxallusini, o'zining nyu eyj janri bo'yicha ko'plab do'stlari singari yangi dinni qabul qilganidan keyin oldi. Kanye West. Kanye Omari West (8-iyun, 1977) amerikalik rapper, qoʻshiqchi va produserdir. West oʻz ishini Roc-A-Fella Recordsda produserlik bilan boshlab, Jay-Z, Alicia Keys, Ludacris va Janet Jackson kabi musiqachilar bilan ishlagan. West 2004-yili "The College Dropout" nomli albomini chiqarib, qoʻshiqchilik karyerasini boshlaydi. Uning ikkinchi albomi "Late Registration" 2005-yilda, keyingi albomi "Graduation" 2007-yilda, toʻrtinchi albomi "808s & Heartbreak" esa 2008-yilda omma eʼtiboriga havola etiladi. Kanye West bu albomlari uchun oʻn ikki Grammy Award mukofotini yutib, munaqqidlar tomonidan ijobiy baholandi. Toto Cutugno. Salvatore Toto Cutugno (talaffuzi: "Salvatore Toto Kutunyo"; 1943-yil 7-iyul) italyan xonandasidir. Pianino, gitara, dovul, saksofon chaladi. 1976-yilgi Sanremo musiqa festivalida qatnashib, mashhurlikka erishgan. Chjou davlati. Miloddan avvvalgi II mingyillik oxirida Chjou hukndorlari Shan davlatini o'z hokimiyati ostida birlashtiradi va shu tariqa Chjou davlati vujudga keladi. Bu davlat hukmdorlari o'zlarini "Zafaryor imperiya", davlatlarini esa "O'rta podsholik" deb atashgan. TO BE CONTINUED... 94.141.86.138 09:55, 22 noyabr 2010 (UTC).dabblerX@mail.ru Paramore. Paramore (ingl. "paramour" - "jazman") amerikalik pop punk guruhdir. Guruh 2004-yili Tennessee shtatining Franklin shahrida tuzilgan. Dev C++. C++ DASTURLASH TILINING KELIB CHIQISHI XAQIDA MA’LUMOT C++ dasturlash tili C tiliga asoslangan. C esa o'z navbatida B va BCPL tillaridan kelib chiqqan. BCPL 1967 yilda Martin Richards tomonidan tuzilgan va operatsion sistemalarni yozish uchun mo'ljallangan edi. Ken Thompson o'zining B tilida BCPL ning ko'p hossalarini kiritgan va B da UNIX operatsion sistemasining birinchi versiyalarini yozgan. BCPL ham, B ham tipsiz til bo'lgan. Yani o'garuvchilarning ma'lum bir tipi bo'lmagan - har bir o'zgaruvchi kompyuter hotirasida faqat bir bayt yer egallagan. O'zgaruvchini qanday sifatda ishlatish esa, yani butun sonmi, kasrli sonmi yoki harfdekmi, dasturchi vazifasi bo'lgan. C tilini Dennis Ritchie B dan keltirib chiqardi va uni 1972 yili ilk bor Bell Laboratoriyasida, DEC PDP-11 kompyuterida qo'lladi. C o'zidan oldingi B va BCPL tillarining juda ko'p muhim tomonlarini o'z ichiga olish bilan bir qatorda o'zgaruvchilarni tiplashtirdi va bir qator boshqa yangiliklarni kiritdi. Boshlanishda C asosan UNIX sistemalarida keng tarqaldi. Hozirda operatsion sistemalarning asosiy qismi C/C++ da yozilmoqda. C mashina arhitekturasiga bog'langan tildir. Lekin yahshi rejalashtirish orqali dasturlarni turli kompyuter platformalarida ishlaydigan qilsa bo'ladi. 1983 yilda, C tili keng tarqalganligi sababli, uni standartlash harakati boshlandi. Buning uchun Amerika Milliy Standartlar Komiteti (ANSI) qoshida X3J11 tehnik komitet tuzildi. Va 1989 yilda ushbu standart qabul qilindi. Standartni dunyo bo'yicha keng tarqatish maqsadida 1990 yilda ANSI va Dunyo Standartlar Tashkiloti (ISO) hamkorlikda C ning ANSI/ISO 9899:1990 standartini qabul qilishdi. Shu sababli C da yozilgan dasturlar kam miqdordagi o'zgarishlar yoki umuman o'zgarishlarsiz juda ko'p kompyuter platformalarida ishlaydi. C++ 1980 yillar boshida Bjarne Stroustrup tomonidan C ga asoslangan tarzda tuzildi. C++ juda ko'p qo'shimchalarni o'z ichiga olgan, lekin eng asosiysi u ob'ektlar bilan dasturlashga imkon beradi. Dasturlarni tez va sifatli yozish hozirgi kunda katta ahamiyat kasb etmoda. Buni ta'minlash uchun ob'ektli dasturlash g'oyasi ilgari surildi. Huddi 70-chi yillar boshida strukturali dasturlash kabi, programmalarni hayotdagi jismlarni modellashtiruvchi ob'ektlat orqali tuzish dasturlash sohasida inqilob qildi. C++ dan tashqari boshqa ko'p ob'ektli dasturlshga yo'naltirilgan tillar paydo bo'ldi. Shulardan eng ko'zga tashlanadigani Xerox ning Palo Altoda joylashgan ilmiy-qidiruv markazida (PARC) tuzilgan Smalltalk dasturlash tilidir. Smalltalk da hamma narsa ob'ektlarga asoslangan. C++ esa gibrid tildir. Unda C ga o'hshab strukturali dasturlash yoki yangicha, ob'ektlar bilan dasturlash mumkin. Yangicha deyishimiz ham nisbiydir. Ob'ektli dasturlash falsafasi paydo bo'lganiga ham yigirma yildan oshayapti. C++ funksiya va ob'ektlarning juda boy kutubhonasiga ega. Yani C++ da dasturlashni o'rganish ikki qismga bo'linadi. Birinchisi bu C++ ni o'zini o'rganish, ikkinchisi esa C++ ning standart kutubhonasidagi tayyor ob'ekt/funksiyalarni qo'llashni o'rganishdir. Alfavit. C++ alfavitiga quyidagi simvollar kiradi. • Katta va kichik lotin alfaviti xarflari (A,B..,Z,a,b,…,z) • Maxsus simvollar: “, | () + - / % \; ‘.: ? _ ! & * # ~ ^ • Ko’rinmaydigan simvollar (“umumlashgan bushliq simvollari”). Leksemalarni uzaro ajratish uchun ishlatiladigan simvollar (misol uchun bushlik, tabulyatsiya, yangi qatorga o’tish belgilari). Izohlarda, satrlarda va simvolli konstantalarda boshqa literalar, masalan rus xarflarini ishlatilishi mumkin. C++ tilida olti khil turdagi leksemalar ishlatiladi: ehrkin tanlanadigan va ishlatiladigan identifikatorlar, khizmatchi suzlar, konstantalar(konstanta satrlar), amallar(amallar belgilari), azhratuvchi belgilar. Identifikator.Identifikatorlar lotin xarflari,ostki chiziq belgisi va sonlar ketma ketligidan iborat buladi. Identifikator lotin xarfidan yoki ostki chizish belgisidan boshlanishi lozim. A1, _MAX, adress_01, RIM, rim Katta va kichik xarflar farklanadi, shuning uchun ohirgi ikki identifikator bir biridan farq qiladi. Borland kompilyatorlaridan foydalanilganda nomning birinchi 32 xarfi,ba’zi kompilyatorlarda 8 ta xarfi inobatga olinadi. Bu holda NUMBER_OF_TEST va NUMBER_OF_ROOM identifikatorlari bir biridan farq qilmaydi. Xizmatchi so’zlar. Tilda ishlatiluvchi ya’ni dasturchi tomonidan uzgaruvchilar nomlari sifatida ishlatish mumkin bulmagan identifikatorlar xizmatchi so’zlar deyiladi. O’zgaruvchilar ob’ekt sifatida. Ci++ tilining asosiy tushunchalaridan biri nomlangan hotira qismi – ob’ekt tushunchasidir. Ob’ektning xususiy holi bu o’zgaruvchidir. O’zgaruvchiga qiymat berilganda unga ajratilgan hotira qismiga shu qiymat kodi yoziladi. O’zgaruvchi qiymatiga nomi orqali murojaat qilish mumkin, hotira qismiga esa faqat adresi orqali murojaat qilinadi. O’zgaruvchi nomi bu erkin kiritiladigan identifikatordor. O’zgaruvchi nomi sifatida xizmatchi so’zlarni ishlatish mumkin emas. short yoki short int – qisqa butun son; long yoki long int – uzun butun son; long float yoki double – ikkilangan haqiqiy son; long double – uzun ikkilangan haqiqiy son; Butun sonlar ta’riflanganda ko’rilgan tiplar oldiga unsigned (ishorasiz) ta’rifi kushilishi mumkin. Bu ta’rif qushilgan butun sonlar ustida amallar mod 2n arifmetikasiga asoslangandir. Bu erda n soni int tipi hotirada egallovchi razryadlar sonidir. Agar ishorasiz k soni uzunligi int soni razryadlar sonidan uzun bulsa, bu son qiyjmati k mod 2n ga teng bo'ladi. Ishorasiz k son uchun ga –k amali 2n – k formula asosida hisoblanadi. Ishorali ya’ni signed tipidagi sonlarning eng katta razryadi son ishorasini ko’rsatish uchun ishlatilsa unsigned (ishorasiz) tipdagi sonlarda bu razryad sonni tasvirlash uchun ishlatiladi. O’zgaruvchilarni dasturning ihtiyoriy qismida ta’riflash yoki qayta ta’riflash mumkin. O’zgaruvchilar ta’riflanganda ularning qiymatlari aniqlanmagan bo’ladi. Lekin o’zgaruvchilarni ta’riflashda initsializatsiya ya’ni boshlang’ich qiyjmatlarini ko’rsatish mumkin. Typedef ta’riflovchisi yangi tiplarni kiritishga imkon beradi. Konstanta bu o’zgartirish mumkin bulmagan qiymatdir. C++ tilida besh turdagi konstantalar ishlatilishi mumkin: butun sonlar, haqiqiy sonlar, simvollar, sanovchi konstantalar va nul kursatkich. Butun sonlar o’nlik, sakkizlik yoki un oltilik sanoq sistemalarida berilishi mumkin. O’nlik sanoq sistemasida butun sonlar 0-9 raqamlari ketma ketligidan iborat bo’lib, birinchi raqami 0 bulishi kerak emas. Sakkizlik sanoq sistemasida butun sonlar 0 bilan boshlanuvchi 0-7 raqamlaridan iborat ketma ketlikdir. O’n oltilik sanoq sistemasida butun son 0x eki 0X bilan boshlanuvchi 0-9 raqamlari va a-f yoki A-F xarflaridan iborat ketma ketlikdir. Masalan 15 va 22 o’nlik sonlari sakkizlikda 017 va 026, un oltilikda 0xF va 0x16 shaklda tasvirlanadi. Oxiriga l eki L harflari quyilgan o’nlik,sakkizlik yoki o’n oltilik butun son. Ohiriga u yoki U harflari quyilgan o’nlik,sakkizlik yoki o’n oltilik oddiy yoki uzun butun son. Olti qismdan iborat bulishi mumkin: butun qism, nuqta, kasr qism, yoki E belgisi, o’nlik daraja, F eki f suffikslari. Ohiriga L eki l suffikslari quyjilgan haqiqiy son. Bittalik qavslarga olingan bitta yoki ikkita simvol. Misol uchun ‘x’,’*’,’\012’,’\0’,’\n’- bitta simvolli konstanta; ‘dd’,’\n\t’,’\x07\x07’ ikki simvolli konstantalar. ‘\’ simvolidan boshlangan simvollar eskeyp simvollar deyjiladi.Simvolli konstanta qiymati simvolning kompyuterda qabul qilingan sonli kodiga tengdir. Yozilishi Ichki kodi Simvoli (nomi) Ma’nosi \a 0x07 bel (audible bell) Tovush signali \b 0x08 Bs (bascspase) Bir qadam qaytish \f 0x0C Ff (form feed) Sahifani qaytarish \n 0x0A lf (line feed) Qatorni o’tkazish \r 0x0D Cr (carriage return) Karetkani qaytarish \t 0x09 Ht (horizontal tab) Gorizontal tabulyatsi \v 0x0B Vt (vertical tab) Vertikal tabulyatsi \\ 0x5C \ (bacslash) Teskari chiziq \’ 0x27 ‘ (single out) Apostrif (oddiy qavs) \” 0x22 “ (double quote) Ikkilik qavs \? 0x3F ? (question mark) Savol Belgisi \000 000 Любой (octal number) Simvol sakkizlik kodi \xhh 0xhh Любой (hex number) Simvol o’n oltilik kodi Satrli konstantalar C++ tili konstantalariga kirmaydi, balki leksemalari alohida tipi hisoblanadi. Shuning uchun adabiyotda satrli konstantalar satrli leksemalar deb ham ataladi.. Satrli konstanta bu ikkilik qavslarga olingan ihtiyoriy simvollar ketma ketligidir. Misol uchun “ Men satrli konstantaman”. “\n Bu satr \n uch katorga \n zhoyjlashadi”. Satr simvollari hotirada ketma-ket joylashtiriladi va har bir satrli konstanta ohiriga avtomatik ravishda kompilyator tomonidan ‘\0’ simvoli qo’shiladi. Shunday satrning hotiradagi hazhmi simvollar soni+1 baytga tengdir. Agar satrda ‘\’ belgisi uchrasa va bu belgidan so’ng to ‘\n’ satr ohiri belgisigacha bushlik belgisi kelsa bu bushlik belgilari ‘\’ va ’\n’ belgisi bilan birga satrdan uchiriladi. Satrning uzi keyingi satrda kelgan satr bilan qo’shiladi. Sanovchi konstantalar enum hizmatchi so’zi yordamida kiritilib, int tipidagi sonlarga qulay suzlarni mos quyish uchun ishlatiladi. Const tip konstanta_nomi=konstanta_kiyjmati. Ohirgi misolda konstanta tipi kursatilmagan, bu konstanta int tipiga tegishli deb hisoblanadi. NULL- ko’rsatkich yagona arifmetik bulmagan konstantadir. Konkret realizatsiyalarda null ko’rsatkich 0 eki 0L eki nomlangan konstanta NULL orqali tasvirlanishi mumkin. Shuni aytish lozimki bu konstanta qiymati 0 bo’lishi eki ‘0’ simvoli kodiga mos kelishi shart ehmas. Ma’lumotlar turi Hajm, bit Qiymatlar chegarasi Tip vazifasi Unsigned char 8 0…255 Kichik butun sonlar va simvollar kodlari Char 8 -128…127 Kichik butun sonlar va ASII kodlar Enum 16 -32768…32767 Butun sonlar tartiblangan katori Unsigned int 16 0…65535 Katta butun sonlar Short int 16 -32768…32767 Kichik butun sonlar, tsikllarni boshqarish Int 16 -32768…32767 Kichik butun sonlar, tsikllarni boshqarish Unsigned long 32 0…4294967295 Astronomik masofalar Float 32 3.4E-32…3.4E+38 Ilmiy hisoblar (7 raqam) Double 64 1.7E-308…1.7E+308 Ilmiy hisoblar(15 raqam) Savol konstitutsiya. 1. Узбекистан Республикаси Конституциясининг асосий принциплари. Ўзбекистон — суверен демократик республика. Давлатнинг «Ўзбекистон Республикаси» ва «Ўзбекистон» деган номлари бир маънони англатади. Давлат халқ иродасини ифода этиб, унинг манфаатларига хизмат қилади. Давлат органлари ва мансабдор шахслар жамият ва фуқаролар олдида масъулдирлар. Ўзбекистон Республикаси ўзининг миллий-давлат ва маъмурий-ҳудудий тузилишини, давлат ҳокимияти ва бошқарув органларининг тизимини белгилайди, ички ва ташқи сиёсатини амалга оширади. Ўзбекистоннинг давлат чегараси ва ҳудуди дахлсиз ва бўлинмасдир. Ўзбекистон Республикасининг давлат тили ўзбек тилидир. Ўзбекистон Республикаси ўз ҳудудида истиқомат қилувчи барча миллат ва элатларнинг тиллари, урф-одатлари ва анъаналари ҳурмат қилинишини таъминлайди, уларнинг ривожланиши учун шароит яратади. Ўзбекистон Республикаси қонун билан тасдиқланадиган ўз давлат рамзлари — байроғи, герби ва мадҳиясига эга. Ўзбекистон Республикасининг пойтахти — Тошкент шаҳри. Халқ давлат ҳокимиятининг бирдан бир манбаидир. Ўзбекистон Республикасида давлат ҳокимияти халқ манфаатларини кўзлаб ва Ўзбекистон Республикаси Конституцияси ҳамда унинг асосида қабул қилинган қонунлар ваколат берган идоралар томонидангина амалга оширилади. Конституцияда назарда тутилмаган тартибда давлат ҳокимияти ваколатларини ўзлаштириш, ҳокимият идоралари фаолиятини тўхтатиб қўйиш ёки тугатиш, ҳокимиятнинг янги ва мувозий таркибларини тузиш Конституцияга хилоф ҳисобланади ва қонунга биноан жавобгарликка тортишга асос бўлади. Ўзбекистон халқини миллатидан қатъи назар, Ўзбекистон Республикасининг фуқаролари ташкил этади. Жамият ва давлат ҳаётининг энг муҳим масалалари халқ муҳокамасига тақдим этилади, умумий овозга (референдумга) қўйилади. Референдум ўтказиш тартиби қонун билан белгиланади. Ўзбекистон халқи номидан фақат у сайлаган Республика Олий Мажлиси ва Президенти иш олиб бориши мумкин. Жамиятнинг бирон-бир қисми, сиёсий партия, жамоат бирлашмаси, ижтимоий ҳаракат ёки алоҳида шахс Ўзбекистон халқи номидан иш олиб боришга ҳақли эмас. Ўзбекистон Республикаси давлат ҳокимиятининг тизими — ҳокимиятнинг қонун чиқарувчи, ижро этувчи ва суд ҳокимиятига бўлиниши принципига асосланади. Ўзбекистон Республикасида ижтимоий ҳаёт сиёсий институтлар, мафкуралар ва фикрларнинг хилма-хиллиги асосида ривожланади. Ҳеч қайси мафкура давлат мафкураси сифатида ўрнатилиши мумкин эмас. Ўзбекистон Республикасида демократия умуминсоний принципларга асосланади, уларга кўра инсон, унинг ҳаёти, эркинлиги, шаъни, қадр-қиммати ва бошқа дахлсиз ҳуқуқлари олий қадрият ҳисобланади. Демократик ҳуқуқ ва эркинликлар Конституция ва қонунлар билан ҳимоя қилинади. Давлат ўз фаолиятини инсон ва жамият фаровонлигини кўзлаб, ижтимоий адолат ва қонунийлик принциплари асосида амалга оширади. III боб. Конституция ва қонуннинг устунлиги Ўзбекистон Республикасида Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси ва қонунларининг устунлиги сўзсиз тан олинади. Давлат, унинг органлари, мансабдор шахслар, жамоат бирлашмалари, фуқаролар Конституция ва қонунларга мувофиқ иш кўрадилар. Мазкур Конституциянинг бирорта қоидаси Ўзбекистон Республикаси ҳуқуқ ва манфаатларига зарар етказадиган тарзда талқин этилиши мумкин эмас. Бирорта ҳам қонун ёки бошқа норматив-ҳуқуқий ҳужжат Конституция нормалари ва қоидаларига зид келиши мумкин эмас. Ўзбекистон Республикаси халқаро муносабатларнинг тўла ҳуқуқли субъектидир. Унинг ташқи сиёсати давлатларнинг суверен тенглиги, куч ишлатмаслик ёки куч билан таҳдид қилмаслик, чегараларнинг дахлсизлиги, низоларни тинч йўл билан ҳал этиш, бошқа давлатларнинг ички ишларига аралашмаслик қоидаларига ва халқаро ҳуқуқнинг умум эътироф этилган бошқа қоидалари ва нормаларига асосланади. Республика давлатнинг, халқнинг олий манфаатлари, фаровонлиги ва хавфсизлигини таъминлаш мақсадида иттифоқлар тузиши, ҳамдўстликларга ва бошқа давлатлараро тузилмаларга кириши ва улардан ажралиб чиқиши мумкин. Ўзбекистон Республикасининг бутун ҳудудида ягона фуқаролик ўрнатилади. Ўзбекистон Республикасининг фуқаролиги, унга қандай асосларда эга бўлганликдан қатъи назар, ҳамма учун тенгдир. Қорақалпоғистон Республикасининг фуқароси айни вақтда Ўзбекистон Республикасининг фуқароси ҳисобланади. Фуқароликка эга бўлиш ва уни йўқотиш асослари ҳамда тартиби қонун билан белгиланади. Ўзбекистон Республикаси ўз ҳудудида ҳам, унинг ташқарисида ҳам ўз фуқароларини ҳуқуқий ҳимоя қилиш ва уларга ҳомийлик кўрсатишни кафолатлайди. Ўзбекистон Республикаси ҳудудидаги чет эл фуқароларининг ва фуқаролиги бўлмаган шахсларнинг ҳуқуқ ва эркинликлари халқаро ҳуқуқ нормаларига мувофиқ таъминланади. Улар Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси, қонунлари ва халқаро шартномалари билан белгиланган бурчларни адо этадилар. 3. Узбекистон Республикаси Конституциясида акс этган фукароларнинг шахсий хуку к. ва VII боб. Шахсий ҳуқуқ ва эркинликлар Яшаш ҳуқуқи ҳар бир инсоннинг узвий ҳуқуқидир. Инсон ҳаётига суиқасд қилиш энг оғир жиноятдир. Ҳар ким эркинлик ва шахсий дахлсизлик ҳуқуқига эга. Ҳеч ким қонунга асосланмаган ҳолда ҳибсга олиниши ёки қамоқда сақланиши мумкин эмас. Жиноят содир этганликда айбланаётган ҳар бир шахснинг иши судда қонуний тартибда, ошкора кўриб чиқилиб, унинг айби аниқланмагунча у айбдор ҳисобланмайди. Судда айбланаётган шахсга ўзини ҳимоя қилиш учун барча шароитлар таъминлаб берилади. Ҳеч ким қийноққа солиниши, зўравонликка, шафқатсиз ёки инсон қадр-қимматини камситувчи бошқа тарздаги тазйиққа дучор этилиши мумкин эмас. Ҳеч кимда унинг розилигисиз тиббий ёки илмий тажрибалар ўтказилиши мумкин эмас. Ҳар ким ўз шаъни ва обрўсига қилинган тажовузлардан, шахсий ҳаётига аралашишдан ҳимояланиш ва турар жойи дахлсизлиги ҳуқуқига эга. Ҳеч ким қонун назарда тутган ҳоллардан ва тартибдан ташқари бировнинг турар жойига кириши, тинтув ўтказиши ёки уни кўздан кечириши, ёзишмалар ва телефонда сўзлашувлар сирини ошкор қилиши мумкин эмас. Ўзбекистон Республикаси Фуқароси Республика ҳудудида бир жойдан иккинчи жойга кўчиш, Ўзбекистон Республикасига келиш ва ундан чиқиб кетиш ҳуқуқига эга. Қонунда белгиланган чеклашлар бундан мустаснодир. Ҳар ким фикрлаш, сўз ва эътиқод эркинлиги ҳуқуқига эга. Ҳар ким ўзи истаган ахборотни излаш, олиш ва уни тарқатиш ҳуқуқига эга, амалдаги конституциявий тузумга қарши қаратилган ахборот ва қонун билан белгиланган бошқа чеклашлар бундан мустаснодир. Фикр юритиш ва уни ифодалаш эркинлиги фақат давлат сири ва бошқа сирларга тааллуқли бўлган тақдирдагина қонун билан чекланиши мумкин. Ўзбекистон Республикасининг барча давлат органлари, жамоат бирлашмалари ва мансабдор шахслари фуқароларга уларнинг ҳуқуқ ва манфаатларига дахлдор бўлган ҳужжатлар, қарорлар ва бошқа материаллар билан танишиб чиқиш имкониятини яратиб бериши лозим. Ҳамма учун виждон эркинлиги кафолатланади. Ҳар бир инсон хоҳлаган динга эътиқод қилиш ёки ҳеч қайси динга эътиқод қилмаслик ҳуқуқига эга. Диний қарашларни мажбуран сингдиришга йўл қўйилмайди. _ 4. Узбекистон Республикаси Конституциясида акс этган фукароларнинг сиёсий хукуклари. Ўзбекистон Республикасининг фуқаролари жамият ва давлат ишларини бошқаришда бевосита ҳамда ўз вакиллари орқали иштирок этиш ҳуқуқига эгадирлар. Бундай иштирок этиш ўзини-ўзи бошқариш, референдумлар ўтказиш ва давлат органларини демократик тарзда ташкил этиш йўли билан амалга оширилади. Фуқаролар ўз ижтимоий фаолликларини Ўзбекистон Республикаси қонунларига мувофиқ митинглар, йиғилишлар ва намойишлар шаклида амалга ошириш ҳуқуқига эгадирлар. Ҳокимият органлари фақат хавфсизлик нуқтаи назаридангина бундай тадбирлар ўтказилишини тўхтатиш ёки тақиқлаш ҳуқуқига эга. Ўзбекистон Республикаси фуқаролари касаба уюшмаларига, сиёсий партияларга ва бошқа жамоат бирлашмаларига уюшиш, оммавий ҳаракатларда иштирок этиш ҳуқуқига эгадирлар. Сиёсий партияларда, жамоат бирлашмаларида, оммавий ҳаракатларда, шунингдек ҳокимиятнинг вакиллик органларида озчиликни ташкил этувчи мухолифатчи шахсларнинг ҳуқуқлари, эркинликлари ва қадр-қимматини ҳеч ким камситиши мумкин эмас. Ҳар бир шахс бевосита ўзи ва бошқалар билан биргаликда ваколатли давлат органларига, муассасаларига ёки халқ вакилларига ариза, таклиф ва шикоятлар билан мурожаат қилиш ҳуқуқига эга. Аризалар, таклифлар ва шикоятлар қонунда белгиланган тартибда ва муддатларда кўриб чиқилиши шарт. 5. Узбекистон Республикаси Конституциясида акс этган фукароларнинг иктисодий ва IX боб. Иқтисодий ва ижтимоий ҳуқуқлар Ҳар бир шахс мулкдор бўлишга ҳақли. Банкка қўйилган омонатлар сир тутилиши ва мерос ҳуқуқи қонун билан кафолатланади. Ҳар бир шахс меҳнат қилиш, эркин касб танлаш, адолатли меҳнат шароитларида ишлаш ва қонунда кўрсатилган тартибда ишсизликдан ҳимояланиш ҳуқуқига эгадир. Суд ҳукми билан тайинланган жазони ўташ тартибидан ёки қонунда кўрсатилган бошқа ҳоллардан ташқари мажбурий меҳнат тақиқланади. Ёлланиб ишлаётган барча фуқаролар дам олиш ҳуқуқига эгадирлар. Иш вақти ва ҳақ тўланадиган меҳнат таътилининг муддати қонун билан белгиланади. Ҳар ким қариганда, меҳнат лаёқатини йўқотганда, шунингдек боқувчисидан маҳрум бўлганда ва қонунда назарда тутилган бошқа ҳолларда ижтимоий таъминот олиш ҳуқуқига эга. Пенсиялар, нафақалар, ижтимоий ёрдам бошқа турларининг миқдори расман белгилаб қўйилган тирикчилик учун зарур энг кам миқдордан оз бўлиши мумкин эмас. Ҳар бир инсон малакали тиббий хизматдан фойдаланиш ҳуқуқига эга. Ҳар ким билим олиш ҳуқуқига эга. Бепул умумий таълим олиш давлат томонидан кафолатланади. Ҳар кимга илмий ва техникавий ижод эркинлиги, маданият ютуқларидан фойдаланиш ҳуқуқи кафолатланади. Давлат жамиятнинг маданий, илмий ва техникавий ривожланишига ғамхўрлик қилади. 6. Узбекистон Республикаси фукароларининг конституциявий бурчлари Барча фуқаролар Конституцияда белгилаб қўйилган бурчларини бажарадилар. Фуқаролар Конституция ва қонунларга риоя этишга, бошқа кишиларнинг ҳуқуқлари эркинликлари, шаъни ва қадр-қимматини ҳурмат қилишга мажбурдирлар. Фуқаролар Ўзбекистон халқининг тарихий, маънавий ва маданий меросини авайлаб асрашга мажбурдирлар. Фуқаролар атроф табиий муҳитга эҳтиёткорона муносабатда бўлишга мажбурдирлар. Фуқаролар қонун билан белгиланган солиқлар ва маҳаллий йиғимларни тўлашга мажбурдирлар. Ўзбекистон Республикасини ҳимоя қилиш — Ўзбекистон Республикаси ҳар бир фуқаросининг бурчидир. Фуқаролар қонунда белгиланган тартибда ҳарбий ёки муқобил хизматни ўташга мажбурдирлар. 7. Узбекистон Республикаси ташки сиесатининг асосий принциплари. Ўзбекистон Республикаси давлатнинг, халқнинг олий манфа-атлари, фаровонлиги ва хавфсизлигини таъминлаш мақсадида иттифоқлар тузиши, ҳамдўстликларга ва бошқа давлатлараро ту-зилмаларга кириши ва улардан ажралиб чиқиши мумкинлиги; Ўзбекистон Республикаси ички ишларга аралашиш, мустақил-ликни ва суверенитетни камситиш ҳамда давлатлараро муноса-батларни мафкуралаштиришнинг ҳар қандай эҳтимолини истисно этувчи тенг ҳуқуқли ва ўзаро фойдали муносабатларни барча давлатлар билан йўлга қўйиши; Бирлашган Миллатлар Ташкилоти, Европада Хавфсизлик ва Ҳамкорлик Ташкилоти ҳамда бошқа халқаро ташкилотлар иши-да фаол иштирок этиш, Европа, Осиё ва жаҳон хавфсизлик ту-зилмаларига интеграциялашув Ўзбекистон Республикаси тегиш-ли тузилмаларининг ташқи сиёсий фаолиятидаги энг муҳим ва-зифа эканлиги; Ўзбекистон Республикаси мамлакатнинг барқарорлигини, со-битқадам ривожланиши ва миллий хавфсизлигини таъминлаш им-конини берадиган, Ўзбекистон Республикасининг жаҳон хўжалик алоқаларига ахборот, технология ва коммуникация жиҳатидан кириб боришига кўмаклашадиган давлатлараро тузилмаларга, шу жумладан, иқтисодий тузилмаларга устувор аҳамият бериши; Ўзбекистон Республикаси ҳарбий-сиёсий блокларда иштирок этмаслиги; Ўзбекистон Республикаси минтақадаги ҳамда ундан ташқа-ридаги можароларнинг олдини олиш ва уларни бартараф этиш мақсадида ҳукуматлараро ва ҳукуматга қарашли бўлмаган ту-зилмаларнинг ишида фаол қатнашиши. Ўзбекистон Республикаси ташқи сиёсий фаолиятини олиб бо-ришда асосланадиган ҳужжатлардан яна бири бу — Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг 1995 йил 30 августдаги 105-1-сон қарори билан қабул қилинган «Ўзбекистон Республикаси-нинг Ҳарбий доктринаси» ҳисобланади. Ҳарбий доктрина Ўзбекистон Республикаси мудофаа сиёса-тининг негизини ташкил этади ва у миллий хавфсизлик умум-давлат концепциясининг таркибий қисми бўлиб, ташқи сиёсат, давлатлараро муносабат масалаларига, уруш ва тинчлик муам-моларига мутлақо янгича ёндашувларга асосланади. Ушбу доктринага асосан, Ўзбекистон Республикаси халқаро ва давлатлараро муаммоларни уруш йўли билан ҳал этишга қатъ-иян қарши чиқади ва жаҳон ҳамжамияти давлатлари ўртасида ҳарбий можаролар чиқишини превентив дипломатия воситасида бартараф қилишда фаол иштирок этишни, зиддиятларни кес-кинлаштирадиган сабабларга барҳам беришга ёки уларни енгишга куч-ғайрат сарфлашни ўз ташқи сиёсатининг асосий вазифаси, деб ҳисоблайди. Ўзбекистон Республикаси ташқи сиёсий фаолиятини олиб бо-ришда муҳим ўрин тутадиган қонунлардан яна бири «Ўзбекис-тон Республикасининг халқаро шартномалари тўғрисида»ги қонун ҳисобланади. Ўзбекистон Республикаси халқаро ҳамжамиятнинг ажралмас қисми сифатида халқаро муносабатларнинг тўла ҳуқуқли субъекти ҳисобланади. Ташқи сиёсий фаолият олиб боришдаги асосий воситалардан бири халқаро шартномалар ҳисобланади. Республиканинг бир ёки бир неча давлат, халқаро ташкилот ёхуд халқаро ҳуқуқнинг бошқа субъектлари билан халқаро муносабатлар соҳасидаги ҳуқуқ ва мажбуриятларига доир тенг ҳуқуқли ва ихтиёрий ке-лишуви халқаро шартнома, деб тан олинади. ш Ўзбекистон Республикасининг халқаро шартномаларини ту-зиш, бажариш, тўхтатиш, тўхтатиб туриш ва денонсация қилиш тартиби «Ўзбекистон Республикасининг халқаро шартномалари тўғрисида»ги қонуни билан белгиланади. Ўзбекистон Республикасининг «Ташқи иқтисодий фаолият тўғрисида»ги (янги таҳрири) қонуни ташқи сиёсат олиб боришда муҳим аҳамият касб этади. Ушбу қонун ташқи иқтисодий фао-лиятни амалга ошириш билан боғлиқ муносабатларни тартибга солади. Унинг асосий функцияси — ташқи иқтисодий фаолият-ни амалга оширишда Ўзбекистон Республикасининг иқтисодий хавфсизлигини таъминлаш, унинг иқтисодий суверенитети ва иқтисодий манфаатларини ҳимоя қилиш, миллий иқтисодиёт ривожини рағбатлантириш, мамлакат иқтисодиётининг жаҳон иқтисодий тизимига интеграциялашуви учун шарт-шароитлар яратишдан иборатдир. Ўзбекистон Республикасининг «Мудофаа тўғрисида»ги (янги таҳрири) қонунига асосан, мудофаа деганда Ўзбекистон Респуб-ликасининг суверенитети, ҳудудий яхлитлигини, аҳолининг тинч ҳаёти ва хавфсизлигини ҳимоя қилишни таъминлашнинг сиё-сий, иқтисодий, ҳарбий, ижтимоий-ҳуқуқий, ахборот, ташкилий ва бошқа тадбирлари мажмуи тушунилади. — бошқа давлатга қарши ҳарбий куч ишлатмаслик, тажовуз-нинг олдини олиш ва уни даф этиш, бироқ Ўзбекистон Респуб-ликасининг тегишли шартномалар билан боғланган давлатларга ёрдам кўрсатиш ҳоллари бундан мустасно; 53-модда. Бозор муносабатларини ривожлантиришга қара-тилган Ўзбекистон иқтисодиётининг негизини хилма-хил шакл-лардаги мулк ташкил этади. Давлат истеъмолчиларнинг хукуқи устунлигини ҳисоб! а олиб, иқтисодий фаолият, тадбиркорлик ва меқнат қилиш эркинлигини, барча мулк шаклларининг тенг ҳуқуқлилигини ва ҳуқуқий жиҳатдан баб-баравар муҳофаза эти-лишини кафолатлайди. Хусусий мулк бошқа мулк шакллари каби дахлсиз ва давлат ҳимоясидадир. Мулкдор фақат қонунда назарда тутилган ҳол-ларда ва тартибдагина мулкидан маҳрум этилиши мумкин. Асосий Қомусимиздаги ушбу норма муҳим аҳамиятга эга бўлиб, биринчидан, давлат иқтисодий сиёсатининг асосий тамо-йилларини белгилайди, иккинчидан, иқтисодий сиёсатимизнинг мазмун-моҳияти, асосий йўналишларини Конституция даража-сида эътироф этади, учинчидан, Ўзбекистон Республикасининг иқтисодиёти бозор муносабатларига асосланганлигини ҳуқуқий жиҳатдан мустаҳкамлайди. 1. Ўзбекистон иқтисодиёти бозор муносабатларига асослан-ганлигининг олий юридик кучга эга бўлган ҳужжат билан эъти-роф этилиши; 4. Эркин иқтисодий фаолият, тадбиркорлик ва меҳнат қилиш эркинлигини таъминлаш; 5. Мулк шакллари тенг ҳуқуқлилиги ва баб-баравар муҳофа-за қилинишини кафолатлаш; 6. Хусусий мулкнинг дахлсизлиги ва ҳуқуқий ҳимоясини таъ-минлаш; 7. Мулқдан маҳрум этиш фақат қонунга мувофиқ амалга оши-рилиши. 9. Узбекистон Республикаси Конституциясида виждон эркинлиги кандай кафолатланган? Ҳамма учун виждон эркинлиги кафолатланади. Ҳар бир инсон хоҳлаган динга эътиқод қилиш ёки ҳеч қайси динга эътиқод қилмаслик ҳуқуқига эга. Диний қарашларни мажбуран сингдиришга йўл қўйилмайди. 10 Узбекистон Республикаси Президенти макоми, Узбекистон Республикаси Президентини сайлаштартиби. Ўзбекистон Республикасининг Президенти давлат бошлиғидир ва давлат ҳокимияти органларининг келишилган ҳолда фаолият юритишини ҳамда ҳамкорлигини таъминлайди. Ўзбекистон Республикаси Президенти лавозимига ўттиз беш ёшдан кичик бўлмаган, давлат тилини яхши биладиган, бевосита сайловгача камида 10 йил Ўзбекистон ҳудудида муқим яшаётган Ўзбекистон Республикаси фуқароси сайланиши мумкин. Айни бир шахс сурункасига икки муддатдан ортиқ Ўзбекистон Республикасининг Президенти бўлиши мумкин эмас. Ўзбекистон Республикасининг Президенти Ўзбекистон Республикасининг фуқаролари томонидан умумий, тенг ва тўғридан-тўғри сайлов ҳуқуқи асосида яширин овоз бериш йўли билан етти йил муддатга сайланади. Президентни сайлаш тартиби Ўзбекистон Республикасининг қонуни билан белгиланади. Президент ўз вазифасини бажариб турган даврда бошқа ҳақ тўланадиган лавозимни эгаллаши, вакиллик органининг депутати бўлиши, тадбиркорлик фаолияти билан шуғулланиши мумкин эмас. Президентнинг шахси дахлсиздир ва қонун билан муҳофаза этилади. «Ўзбекистон халқига садоқат билан хизмат қилишга, республиканинг Конституцияси ва қонунларига қатъий риоя этишга, фуқароларнинг ҳуқуқлари ва эркинликларига кафолат беришга, Ўзбекистон Республикаси Президенти зиммасига юклатилган вазифаларни виждонан бажаришга тантанали қасамёд қиламан». 11 Махаллий хокимият органлари ваколатига нималар киради? Ўзбекистон Республикасининг Президенти давлат бошлиғидир ва давлат ҳокимияти органларининг келишилган ҳолда фаолият юритишини ҳамда ҳамкорлигини таъминлайди. Ўзбекистон Республикаси Президенти лавозимига ўттиз беш ёшдан кичик бўлмаган, давлат тилини яхши биладиган, бевосита сайловгача камида 10 йил Ўзбекистон ҳудудида муқим яшаётган Ўзбекистон Республикаси фуқароси сайланиши мумкин. Айни бир шахс сурункасига икки муддатдан ортиқ Ўзбекистон Республикасининг Президенти бўлиши мумкин эмас. Ўзбекистон Республикасининг Президенти Ўзбекистон Республикасининг фуқаролари томонидан умумий, тенг ва тўғридан-тўғри сайлов ҳуқуқи асосида яширин овоз бериш йўли билан етти йил муддатга сайланади. Президентни сайлаш тартиби Ўзбекистон Республикасининг қонуни билан белгиланади. Президент ўз вазифасини бажариб турган даврда бошқа ҳақ тўланадиган лавозимни эгаллаши, вакиллик органининг депутати бўлиши, тадбиркорлик фаолияти билан шуғулланиши мумкин эмас. Президентнинг шахси дахлсиздир ва қонун билан муҳофаза этилади. «Ўзбекистон халқига садоқат билан хизмат қилишга, республиканинг Конституцияси ва қонунларига қатъий риоя этишга, фуқароларнинг ҳуқуқлари ва эркинликларига кафолат беришга, Ўзбекистон Республикаси Президенти зиммасига юклатилган вазифаларни виждонан бажаришга тантанали қасамёд қиламан». 12 Узбекистон Республикаси Олий Мажлиси Крнунчилик палатаси Спикерини сайлаш Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қонунчилик палатаси ўз таркибидан Қонунчилик палатасининг Спикери ва унинг ўринбосарларини сайлайди. Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қонунчилик палатаси Спикери ва унинг ўринбосарлари яширин овоз бериш орқали депутатлар умумий сонининг кўпчилик овози билан Қонунчилик палатасининг ваколати муддатига сайланади. Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қонунчилик палатаси Спикери яширин овоз бериш орқали Қонунчилик палатаси депутатлари умумий сонининг учдан икки қисмидан кўпроғининг овози билан қабул қилинган Қонунчилик палатаси қарорига биноан муддатидан илгари чақириб олиниши мумкин. 1) Қонунчилик палатасининг мажлисларини чақиради, уларда раислик қилади; 2) Қонунчилик палатаси муҳокамасига киритиладиган масалаларни тайёрлашга умумий раҳбарлик қилади; 3) Қонунчилик палатаси қўмиталари ва комиссияларининг фаолиятини мувофиқлаштириб боради; 4) Ўзбекистон Республикаси қонунларининг ва Қонунчилик палатаси қарорларининг ижроси устидан назоратни ташкил этади; 5) парламентлараро алоқаларни амалга ошириш ишларига ҳамда халқаро парламент ташкилотлари иши билан боғлиқ Қонунчилик палатаси гуруҳларининг фаолиятига раҳбарлик қилади; 6) Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенати, бошқа давлат органлари, чет давлатлар, халқаро ва ўзга ташкилотлар билан ўзаро муносабатларда Қонунчилик палатаси номидан иш кўради; 8) ушбу Конституция ва қонун ҳужжатларида назарда тутилган бошқа ваколатларни амалга оширади. Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қонунчилик палатаси Спикери фармойишлар чиқаради. 13. Узбекистон Республикаси Олий Мажлиси Сенати Раисини сайлаш тартиби. Сенати Раисининг ваколатлари. Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенати ўз таркибидан Сенат Раиси ва унинг ўринбосарларини сайлайди. Сенат Раиси Ўзбекистон Республикаси Президентининг тақдимига биноан сайланади. Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенати Раиси ўринбосарларидан бири Қорақалпоғистон Республикасининг вакили бўлади. Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенати Раиси ва унинг ўринбосарлари яширин овоз бериш орқали сенаторлар умумий сонининг кўпчилик овози билан Сенат ваколати муддатига сайланади. Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенати Раиси яширин овоз бериш орқали сенаторлар умумий сонининг учдан икки қисмидан кўпроғининг овози билан қабул қилинган Сенат қарорларига биноан муддатидан илгари чақириб олиниши мумкин. 1) Сенат мажлисларини чақиради, уларда раислик қилади; 2) Сенат муҳокамасига киритиладиган масалаларни тайёрлашга умумий раҳбарлик қилади; 3) Сенат қўмиталари ва комиссияларининг фаолиятини мувофиқлаштириб боради; 4) Ўзбекистон Республикаси қонунларининг ва Сенат қарорларининг ижроси устидан назоратни ташкил этади; 5) парламентлараро алоқаларни амалга ошириш ишларига ҳамда халқаро парламент ташкилотлари иши билан боғлиқ Сенат гуруҳларининг фаолиятига раҳбарлик қилади; 6) Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қонунчилик палатаси, бошқа давлат органлари, чет давлатлар, халқаро ва бошқа ташкилотлар билан ўзаро муносабатларда Сенат номидан иш кўради; 8) ушбу Конституция ва қонун ҳужжатларида назарда тутилган бошқа ваколатларни амалга оширади. Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенати Раиси фармойишлар чиқаради. 14 Узбекистон Республикаси Олий Мажлиси Конунчилик палатаси ва Сенатининг 1) Ўзбекистон Республикасининг Конституциясини қабул қилиш, унга ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш; 2) Ўзбекистон Республикасининг конституциявий қонунларини, қонунларини қабул қилиш, уларга ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш; 3) Ўзбекистон Республикасининг референдумини ўтказиш тўғрисида ва уни ўтказиш санасини тайинлаш ҳақида қарор қабул қилиш; 4) Ўзбекистон Республикаси ички ва ташқи сиёсатининг асосий йўналишларини белгилаш ҳамда давлат стратегик дастурларини қабул қилиш; 5) Ўзбекистон Республикаси қонун чиқарувчи, ижро этувчи ҳамда суд ҳокимияти органларининг тизимини ва ваколатларини белгилаш; 6) Ўзбекистон Республикаси таркибига янги давлат тузилмаларини қабул қилиш ва уларнинг Ўзбекистон Республикаси таркибидан чиқиши ҳақидаги қарорларни тасдиқлаш; 7) бож, валюта ва кредит ишларини қонун йўли билан тартибга солиш; 8) Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг тақдимига биноан Ўзбекистон Республикасининг Давлат бюджетини қабул қилиш ва унинг ижросини назорат этиш; 9) солиқлар ва бошқа мажбурий тўловларни жорий қилиш; 10) Ўзбекистон Республикасининг маъмурий-ҳудудий тузилиши масалаларини қонун йўли билан тартибга солиш, чегараларини ўзгартириш; 11) туманлар, шаҳарлар, вилоятларни ташкил этиш, тугатиш, уларнинг номини ҳамда чегараларини ўзгартириш; 12) давлат мукофотлари ва унвонларини таъсис этиш; 13) Ўзбекистон Республикаси Президентининг вазирликлар, давлат қўмиталари ва давлат бошқарувининг бошқа органларини тузиш ҳамда тугатиш тўғрисидаги фармонларини тасдиқлаш; 14) Ўзбекистон Республикаси Марказий сайлов комиссиясини тузиш; 15) Ўзбекистон Республикаси Президентининг тақдимига биноан Ўзбекистон Республикаси Бош вазири номзодини кўриб чиқиш ва тасдиқлаш; 16) Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Инсон ҳуқуқлари бўйича вакили ва унинг ўринбосарини сайлаш; 17) Ўзбекистон Республикаси Ҳисоб палатасининг ҳисоботини кўриб чиқиш; 18) Ўзбекистон Республикаси Президентининг Ўзбекистон Республикасига ҳужум қилинганда ёки тажовуздан бир-бирини мудофаа қилиш юзасидан тузилган шартнома мажбуриятларини бажариш зарурияти туғилганда уруш ҳолати эълон қилиш тўғрисидаги фармонини тасдиқлаш; 19) Ўзбекистон Республикаси Президентининг умумий ёки қисман сафарбарлик эълон қилиш, фавқулодда ҳолат жорий этиш, унинг амал қилишини узайтириш ёки тугатиш тўғрисидаги фармонларини тасдиқлаш; 20) халқаро шартномаларни ратификация ва денонсация қилиш; 21) ушбу Конституцияда назарда тутилган бошқа ваколатларни амалга ошириш. Палаталарнинг биргаликдаги ваколатларига кирадиган масалалар, қоида тариқасида, аввал Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қонунчилик палатасида, сўнгра Сенатида кўриб чиқилади 15 Узбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Конунчилик палатаси неча депутатдан иборат, уларни сайлаш тартиби? Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қонунчилик палатаси қонунга мувофиқ сайланадиган бир юз эллик депутатдан иборат. Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қонунчилик палатаси (қуйи палата) (бундан буён матнда Қонунчилик палатаси деб юритилади) беш йил муддатга сайланадиган бир юз эллик депутатдан иборат. Қонунчилик палатасининг бир юз ўттиз беш депутати ҳудудий бир мандатли сайлов округлари бўйича кўппартиявийлик асосида умумий, тенг ва тўғридан-тўғри сайлов ҳуқуқи асосида яширин овоз бериш йўли билан сайланади. Қонунчилик палатасининг ўн беш депутати Ўзбекистон экологик ҳаракатидан сайланади. 16. Узбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенати аъзолари сони канча, уларни Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенати ҳудудий вакиллик палатаси бўлиб, Сенат аъзоларидан (сенаторлардан) иборат. Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенати аъзолари Қорақалпоғистон Республикаси Жўқорғи Кенгеси, вилоятлар, туманлар ва шаҳарлар давлат ҳокимияти вакиллик органлари депутатларининг тегишли қўшма мажлисларида мазкур депутатлар орасидан яширин овоз бериш йўли билан Қорақалпоғистон Республикаси, вилоятлар ва Тошкент шаҳридан тенг миқдорда — олти кишидан сайланади. Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Сенатининг ўн олти нафар аъзоси фан, санъат, адабиёт, ишлаб чиқариш соҳасида ҳамда давлат ва жамият фаолиятининг бошқа тармоқларида катта амалий тажрибага эга бўлган ҳамда алоҳида хизмат кўрсатган энг обрўли фуқаролар орасидан Ўзбекистон Республикаси Президенти томонидан тайинланади. Сайлов куни йигирма беш ёшга тўлган ҳамда камида беш йил Ўзбекистон Республикаси ҳудудида муқим яшаётган Ўзбекистон Республикаси фуқароси Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қонунчилик палатаси депутати, шунингдек Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенати аъзоси бўлиши мумкин. Депутатликка номзодларга қўйиладиган талаблар қонун билан белгиланади. Айни бир шахс бир пайтнинг ўзида Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қонунчилик палатаси депутати ва Сенати аъзоси бўлиши мумкин эмас содир этган оғир ёки ўта оғир жинояти учун судланганлик ҳолати тугалланмаган ёхуд судланганлиги олиб ташланмаган фуқаролар; сайлов кунига қадар сўнгги беш йил мобайнида Ўзбекистон Республикаси ҳудудида муқим яшамаган фуқаролар; Ўзбекистон Республикаси Қуролли Кучларининг ҳарбий хизматчилари, Миллий хавфсизлик хизмати, бошқа ҳарбийлаштирилган бўлинмаларнинг ходимлари; диний ташкилотлар ва бирлашмаларнинг профессионал хизматчилари депутатликка номзод этиб рўйхатга олинмайдилар Қонунчилик ташаббуси ҳуқуқига Ўзбекистон Республикаси Президенти, ўз давлат ҳокимиятининг олий вакиллик органи орқали Қорақалпоғистон Республикаси, Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қонунчилик палатаси депутатлари, Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси, Ўзбекистон Республикасининг Конституциявий суди, Олий суди, Олий хўжалик суди, Бош прокурори эгадирлар ва бу ҳуқуқ қонунчилик ташаббуси ҳуқуқи субъектлари томонидан қонун лойиҳасини Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қонунчилик палатасига киритиш орқали амалга оширилади. 18. Узбекистон Республикаси Олий Мажлиси Конунчилик палатаси ва Сенати кушма Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қонунчилик палатаси ва Сенати алоҳида-алоҳида мажлис ўтказадилар. Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси ва Сенатининг қўшма мажлислари Ўзбекистон Республикаси Президенти қасамёд қилганда, Ўзбекистон Республикаси Президенти мамлакат ижтимоий-иқтисодий ҳаётининг, ички ва ташқи сиёсатининг энг муҳим масалалари юзасидан нутқ сўзлаганда, чет давлатларнинг раҳбарлари нутқ сўзлаганда ўтказилади. Палаталарнинг келишувига биноан қўшма мажлислар бошқа масалалар юзасидан ҳам ўтказилиши мумкин. 19. Конун качон юридик кучга эга булади? Қонун Қонунчилик палатаси томонидан қабул қилиниб, Сенат томонидан маъқулланиб, Ўзбекистон Республикаси Президенти томонидан имзолангач ва қонунда белгиланган тартибда расмий нашрларда эълон қилингач, юридик кучга эга бўлади. Ўзбекистон Республикасининг «Норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар тўғрисида»ги Қонунининг 25-моддасига мувофиқ «Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Ахборотномаси», «Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатларининг тўплами», «Халқ сўзи» ва «Народное слово» газеталари Ўзбекистон Республикасининг қонунлари, Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг қарорлари, Ўзбекистон Республикаси Президентининг фармонлари эълон қилинадиган расмий манбалардир. Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қонунчилик палатаси томонидан қабул қилинган қонун қабул қилинган кундан эътиборан ўн кундан кечиктирмай Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенатига юборилади. Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенати маъқуллаган қонун имзоланиши ва эълон қилиниши учун Ўзбекистон Республикаси Президентига ўн кун ичида юборилади. Ўзбекистон Республикаси Президенти томонидан қонун ўттиз кун ичида имзоланади ва эълон қилинади. Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенати томонидан рад этилган қонун Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қонунчилик палатасига қайтарилади. Агар Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенати томонидан рад этилган қонунни қайта кўриб чиқишда Қонунчилик палатаси депутатлар умумий сонининг учдан икки қисмидан иборат кўпчилик овози билан қонунни яна маъқулласа, қонун Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси томонидан қабул қилинган ҳисобланади ҳамда имзоланиши ва эълон қилиниши учун Ўзбекистон Республикаси Президентига Қонунчилик палатаси томонидан юборилади. Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенати томонидан рад этилган қонун юзасидан Қонунчилик палатаси ва Сенат юзага келган келишмовчиликларни бартараф этиш учун Қонунчилик палатаси депутатлари ва Сенат аъзолари орасидан тенглик асосида келишув комиссиясини тузиши мумкин. Палаталар келишув комиссияси таклифларини қабул қилганда қонун одатдаги тартибда кўриб чиқилиши керак. Ўзбекистон Республикаси Президенти қонунни ўз эътирозлари билан Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисига қайтаришга ҳақли. Агар қонун аввалги қабул қилинган таҳририда тегишинча Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қонунчилик палатаси депутатлари ва Сенати аъзолари умумий сонининг камида учдан икки қисмидан иборат кўпчилик овози билан маъқулланса, қонун Ўзбекистон Республикаси Президенти томонидан ўн тўрт кун ичида имзоланиши ва эълон қилиниши керак. Қонунларнинг ва бошқа норматив-ҳуқуқий ҳужжатларнинг матбуотда эълон қилиниши улар қўлланилишининг мажбурий шартидир 20. Узбекистон Республикаси давлат бошкарув органларининг кабул килган хужжатларини тухтатиш ва бекор килиш ваколати кимга берилган? 16) республика давлат бошқарув органларининг, шунингдек ҳокимларнинг қабул қилган ҳужжатларини тўхтатади, бекор қилади; 21 Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамаси кандай ваколатларга эга? Вазирлар Маҳкамаси иқтисодиётнинг, ижтимоий ва маънавий соҳанинг самарали фаолиятига раҳбарликни, Ўзбекистон Республикаси қонунлари, Олий Мажлис қарорлари, Ўзбекистон Республикаси Президентининг фармонлари, қарорлари ва фармойишлари ижросини таъминлайди. Вазирлар Маҳкамаси амалдаги қонун ҳужжатларига мувофиқ Ўзбекистон Республикасининг бутун ҳудудидаги барча органлар, корхоналар, муассасалар, ташкилотлар, мансабдор шахслар ва фуқаролар томонидан бажарилиши мажбурий бўлган қарорлар ва фармойишлар чиқаради. Ўзбекистон Республикаси Бош вазири Вазирлар Маҳкамаси фаолиятини ташкил этади ва унга раҳбарлик қилади, унинг самарали ишлаши учун шахсан жавобгар бўлади, Вазирлар Маҳкамасининг мажлисларига раислик қилади, унинг қарорларини имзолайди, Ўзбекистон Республикаси Президентининг топшириғига биноан халқаро муносабатларда Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси номидан иш кўради. Ўзбекистон Республикаси қонунларида, Ўзбекистон Республикаси Президентининг фармонлари, қарорлари ва фармойишларида назарда тутилган бошқа вазифаларни бажаради. Ўзбекистон Республикасининг Президенти ушбу Конституциянинг 89-моддаси ва 93-моддасига асосланган ҳолда Вазирлар Маҳкамаси мажлисларида раислик қилишга, Вазирлар Маҳкамаси ваколатига кирувчи масалалар юзасидан қарорлар қабул қилишга, шунингдек Вазирлар Маҳкамаси қарорлари ва фармойишларини, Ўзбекистон Республикаси Бош вазири фармойишларини бекор қилишга ҳақли. Вазирлар Маҳкамаси ўз фаолиятида Ўзбекистон Республикаси Президенти ва Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси олдида жавобгардир. Вазирлар Маҳкамаси янги сайланган Олий Мажлис олдида ўз ваколатларини зиммасидан соқит қилади. Вазирлар Маҳкамасининг фаолиятини ташкил этиш тартиби ва ваколат доираси қонун билан белгиланади. 22 Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамаси аъзоларини тасдиклаш ва Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ижро этувчи ҳокимиятни амалга оширади. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси Ўзбекистон Республикаси Бош вазири, унинг ўринбосарлари, вазирлар, давлат қўмиталарининг раисларидан иборат. Қорақалпоғистон Республикаси Ҳукуматининг бошлиғи Вазирлар Маҳкамаси таркибига ўз лавозими бўйича киради. Вазирлар Маҳкамасининг таркиби Ўзбекистон Республикаси Президенти томонидан шакллантирилади. Ўзбекистон Республикаси Бош вазири номзоди Ўзбекистон Республикаси Президентининг тақдимига биноан Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг палаталари томонидан кўриб чиқилади ва тасдиқланади. Вазирлар Маҳкамасининг аъзолари Ўзбекистон Республикаси Бош вазири тақдимига биноан Ўзбекистон Республикаси Президенти томонидан тасдиқланади. 23. Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамаси кандай мажбурий булган хужжатларни чикаради? Улар бир-биридан фарки. Вазирлар Маҳкамаси амалдаги қонун ҳужжатларига мувофиқ Ўзбекистон Республикасининг бутун ҳудудидаги барча органлар, корхоналар, муассасалар, ташкилотлар, мансабдор шахслар ва фуқаролар томонидан бажарилиши мажбурий бўлган қарорлар ва фармойишлар чиқаради. XXII боб. Ўзбекистон Республикасининг суд ҳокимияти Ўзбекистон Республикасида суд ҳокимияти қонун чиқарувчи ва ижро этувчи ҳокимиятлардан, сиёсий партиялардан, бошқа жамоат бирлашмаларидан мустақил ҳолда иш юритади. Ўзбекистон Республикасида суд тизими беш йил муддатга сайланадиган Ўзбекистон Республикаси Конституциявий суди, Ўзбекистон Республикаси Олий суди, Ўзбекистон Республикаси Олий хўжалик суди, Қорақалпоғистон Республикаси фуқаролик ва жиноят ишлари бўйича олий судлари, Қорақалпоғистон Республикаси хўжалик судидан, шу муддатга тайинланадиган фуқаролик ва жиноят ишлари бўйича вилоят ва Тошкент шаҳар судлари, фуқаролик ва жиноят ишлари бўйича туманлараро, туман, шаҳар судлари, ҳарбий ва хўжалик судларидан иборат. Судларни ташкил этиш ва уларнинг фаолият кўрсатиш тартиби қонун билан белгиланади. Ўзбекистон Республикасининг «Судлар тўғрисида»ги ва «Ўзбекистон Республикасининг Конституциявий суди тўғрисида»ги қонунларига қаранг. 25. Узбекистон Республикаси Конституциявий суди ва унинг ваколатлари. Ўзбекистон Республикаси Конституциявий суди қонун чиқарувчи ва ижро этувчи ҳокимиятларнинг ҳужжатлари Конституцияга қанчалик мослигига доир ишларни кўради. Конституциявий суд сиёсат ва ҳуқуқ соҳасидаги мутахассислар орасидан — Конституциявий суд раиси, раис ўринбосари ва судьяларидан, шу жумладан Қорақалпоғистон Республикасининг вакилидан иборат таркибда сайланади. Конституциявий суднинг раиси ва аъзолари депутат бўла олмайдилар. Конституциявий суднинг раиси ва аъзолари сиёсий партиялар ва ҳаракатларнинг аъзоси бўлишлари ва бошқа ҳақ тўланадиган лавозимни эгаллашлари мумкин эмас. Конституциявий суд судьялари дахлсизлик ҳуқуқидан фойдаланадилар. Конституциявий суд судьялари ўз фаолиятларида мустақилдирлар ва фақат Ўзбекистон Республикаси Конституциясига бўйсунадилар. 1) Ўзбекистон Республикаси қонунларининг ва Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси палаталари қарорларининг, Ўзбекистон Республикаси Президенти фармонларининг, Ҳукуматнинг ва маҳаллий давлат ҳокимияти органлари қарорларининг, Ўзбекистон Республикасининг давлатлараро шартномавий ва бошқа мажбуриятлари Ўзбекистон Республикасининг Конституциясига мослигини аниқлайди; 2) Қорақалпоғистон Республикаси Конституцияси Ўзбекистон Республикасининг Конституциясига, Қорақалпоғистон Республикаси қонунлари Ўзбекистон Республикасининг қонунларига мувофиқлиги тўғрисида хулоса беради; 3) Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси ва қонунлари нормаларига шарҳ беради; 4) Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси ва қонунлари билан берилган ваколат доирасида бошқа ишларни ҳам кўриб чиқади. Конституциявий суднинг қарорлари матбуотда эълон қилинган пайтдан бошлаб кучга киради. Улар қатъий ва улар устидан шикоят қилиш мумкин эмас. Конституциявий судни ташкил этиш ва унинг фаолият кўрсатиш тартиби қонун билан белгиланади. 26. Узбекистон Республикаси Олий суди ва унинг ваколатлари. 110-модда. Ўзбекистон Республикаси Олий суди фуқаролик, жиноий ва маъмурий суд ишларини юритиш соҳасида суд ҳокимиятининг олий органи ҳисобланади. У томонидан қабул қилинган ҳужжатлар қатъий ва Ўзбекистон Республикасининг барча ҳудудида бажарилиши мажбурийдир. Ўзбекистон Республикаси Олий суди қонунда кўрсатилган про-цессуал шакл ва тартибда умумий юрисдикция судлари, шунинг-дек, ҳарбий судлар фаолияти устидан судлов назоратини амалга оширади. Олий суд, қоидага кўра, қуйи судларнинг маълум ишлар бўйи-ча йўл қўйган хато ва камчиликларини тузатиш мақсадида, улар томонидан қабул қилинган қарорларнинг қонунийлиги ва қан-чалик асосли эканлигини текшириш йўли билан, уларнинг фао-лиятини назорат қилади. Олий суд, суд амалиётини умумлаштириш асосида суд ишла-рини кўриб чиқишда юзага келадиган қонунчиликни қўллаш ма-саласидаги муаммолар бўйича тушунтиришлар беради, шунинг-дек, Олий суд Пленуми томонидан қонунчиликни қўллаш бўйи-ча берилган тушунтиришларнинг судлар томонидан қандай бажарилаётганлигини назорат қилади. Конституциянинг 80-моддаси 3-бандига мувофиқ, Ўзбекис-тон Республикаси Олий Мажлиси Сенати Ўзбекистон Республи-каси Президентининг такдимига биноан Ўзбекистон Республи-каси Олий суди раиси ва аъзоларини сайлайди. Олий суд судлов ишларини биринчи инстанция, апелляция, кассация ҳамда назорат тартибида ҳам кўриб чиқиши мумкин. — Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленуми; — Ўзбекистон Республикаси Олий суди Раёсати; — Фуқаролик ишлари бўйича судлов ҳайъати; — Жиноят ишлари бўйича судлов ҳайъати; 27. Узбекистон Республикаси Олий хужалик суди ва унинг ваколатлари. «Судлар тўғрисида»ги Қонуннинг 43-моддасига биноан Ўзбе-истон Республикасининг Олий хўжалик суди хўжалик ишлари-:и юритиш соҳасида суд ҳокимиятининг олий органидир. Ваколатлари: 111-модда. Мулкчиликнинг турли шаклларига асосланган корхоналар, муассасалар, ташкилотлар ўртасидаги, шунингдек тадбиркорлар ўртасидаги, иқтисодиёт соқасида ва уни бошқа-риш жараёнида вужудга келадиган хўжалик низоларини қал этиш Олий хўжалик суди ва хўжалик судлари томонидан уларнинг ва-колатлари доирасида амалга оширилади. Иқтисодий соҳада, турли мулк шаклларига эга ташкилотлар, идоралар, корхоналарни бошқариш жараёнида, шунингдек, тад-биркорлар орасида вужудга келадиган муносабатларда юзага чиққан хўжалик соҳасидаги низоларни ҳал қилиш Ўзбекистон 'еспубликасида хўжалик судлари томонидан амалга оширилади. Хўжалик судлари тизими, умумий юрисдикция судлари тизи-шдан фарқли равишда, икки бўғиндан иборат. Улар Ўзбекистон 'еспубликасининг Олий хўжалик суди, Қорақалпоғистон Республикаси хўжалик суди, вилоятлар ҳамда Тошкент шаҳар хўжа-ик судлари ҳисобланади. Хўжалик судларининг асосий вазифалари: ташкилотлар ва фу-,ароларнинг қонуний ҳуқуқ ва манфаатларини ҳимоя қилиш,онунчиликни тўғри ва бир хилда қўллаш; иқтисодий муносабат-арда қонунийликни мустаҳкамлаш ва қонунчиликнинг ҳуқуқий оситаларидан фойдаланишга шароит яратишдан иборат. Хўжалик суди фаолиятининг асосий тамойиллари: қонуний-ик, хўжалик суди судьяларининг мустақиллиги; суд ва қонун лдида ҳамманинг тенглиги; томонларнинг тенг ҳуқуқлилиги, иш эритишда ошкоралик, суд ҳужжатларининг мажбурийлиги.исобланади. Суднинг қонуний кучга кирган ҳуқуқий ҳужжатлари — хўжа-ик судининг тўхтами, қарори, ажрими барча давлат органлари, [аҳаллий ўзини ўзи бошқариш органлари ҳамда бошқа орган-ар, мансабдор шахслар ва фуқаролар томонидан Ўзбекистон 'еспубликасининг бутун ҳудудида бажарилиши шарт. 28. Узбекистон Республикаси Конституциясида судьялар фаолияти кафолатлари ва белгиланган чекловлар. Судьялар мустақилдирлар, фақат қонунга бўйсунадилар. Судьяларнинг одил судловни амалга ошириш борасидаги фаолиятига бирон-бир тарзда аралашишга йўл қўйилмайди ва бундай аралашиш қонунга мувофиқ жавобгарликка сабаб бўлади. Ўзбекистон Республикаси Жиноят кодексининг 236-моддасига қаранг. Ўзбекистон Республикаси «Судлар тўғрисида»ги Қонунининг 67—70-моддаларига қаранг. Судьялар сенатор, давлат ҳокимияти вакиллик органларининг депутати бўлиши мумкин эмас. Судьялар сиёсий партияларнинг аъзоси бўлиши, сиёсий ҳаракатларда иштирок этиши, шунингдек илмий ва педагогик фаолиятдан ташқари ҳақ тўланадиган бошқа бирон-бир фаолият турлари билан шуғулланиши мумкин эмас. Судья ваколат муддати тугагунга қадар судьялик вазифасидан қонунда кўрсатилган асослар бўлгандагина озод этилиши мумкин. Ўзбекистон Республикасининг фуқаролари давлат ҳокимияти вакиллик органларига сайлаш ва сайланиш ҳуқуқига эгадирлар. Ҳар бир сайловчи бир овозга эга. Овоз бериш ҳуқуқи, ўз хоҳиш иродасини билдириш тенглиги ва эркинлиги қонун билан кафолатланади. Ўзбекистон Республикасининг «Фуқаролар сайлов ҳуқуқларининг кафолатлари тўғрисида»ги Қонунига қаранг Ўзбекистон Республикаси Президенти сайлови, Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қонунчилик палатасига ҳамда Қорақалпоғистон Республикаси Жўқорғи Кенгесига, вилоятлар, туманлар, шаҳарлар давлат ҳокимияти вакиллик органларига сайлов тегишинча уларнинг конституциявий ваколат муддати тугайдиган йилда — декабрь ойи учинчи ўн кунлигининг биринчи якшанбасида ўтказилади. Сайловлар умумий, тенг ва тўғридан-тўғри сайлов ҳуқуқи асосида яширин овоз бериш йўли билан ўтказилади. Ўзбекистон Республикасининг ўн саккиз ёшга тўлган фуқаролари сайлаш ҳуқуқига эгадирлар. Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенати аъзолари Қорақалпоғистон Республикаси Жўқорғи Кенгеси, вилоятлар, туманлар ва шаҳарлар давлат ҳокимияти вакиллик органлари депутатларининг тегишли қўшма мажлисларида мазкур депутатлар сайланганидан сўнг бир ой ичида улар орасидан яширин овоз бериш йўли билан сайланадилар. Суд томонидан муомалага лаёқатсиз деб топилган фуқаролар, шунингдек суд ҳукми билан озодликдан маҳрум этиш жойларида сақланаётган шахслар сайланиши мумкин эмас ва сайловда қатнашмайдилар. Бошқа ҳар қандай ҳолларда фуқароларнинг сайлов ҳуқуқларини тўғридан-тўғри ёки билвосита чеклашга йўл қўйилмайди. Ўзбекистон Республикаси фуқароси бир вақтнинг ўзида иккидан ортиқ давлат ҳокимияти вакиллик органининг депутати бўлиши мумкин эмас. Сайлов ўтказиш тартиби қонун билан белгиланади. Батафсил маълумот учун «Ўзбекистон Республикаси Президенти сайлови тўғрисида», «Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисига сайлов тўғрисида», «Халқ депутатлари вилоят, туман ва шаҳар Кенгашларига сайлов тўғрисида», «Ўзбекистон Республикаси Марказий сайлов комиссияси тўғрисида»ги қонунларга қаранг. 30. Узбекистон Республикаси Конституциясига узгартириш киритиш тартиби. ОЛТИНЧИ БЎЛИМ. КОНСТИТУЦИЯГА ЎЗГАРТИРИШ КИРИТИШ ТАРТИБИ Ўзбекистон Республикасининг Конституциясига ўзгартиришлар тегишинча Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қонунчилик палатаси депутатлари ва Сенати аъзолари умумий сонининг камида учдан икки қисмидан иборат кўпчилиги томонидан қабул қилинган қонун ёки Ўзбекистон Республикасининг референдуми билан киритилади. Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси тегишли таклиф киритилгандан кейин олти ой мобайнида Конституцияга ўзгартиришлар ҳамда тузатишлар киритиш тўғрисида кенг ва ҳар тарафлама муҳокамани ҳисобга олган ҳолда қонун қабул қилиши мумкин. Агар Олий Мажлис Конституцияга ўзгартириш киритиш тўғрисидаги таклифни рад этса, таклиф бир йил ўтгандан кейингина қайта киритилиши мумкин. 31. Узбекистон Республикаси Давлат рамзлари. улар качон кабул килинган ва нималарни англатади? 32. Узбекистон Республикаси Давлат мадхиясининг муаллифлари. Мадхияни айтиб беринг. 33. Хукукий онг ва хукукий маданият тушунчаси. 34. Узбекистонда демократик жамият курилишининг хукукий асослари хакида гапириб беринг? 35. Давлат тушунчаси, унинг белгилари ва асосий функциялари? 36. Хукукий давлат тушунчаси ва унинг асосий белгилари нималардан иборат? 37. Узбекистон Республикаси Адлия вазирлигининг ваколатлари. Улар кзйси норматив-хукукий хужжат билан тартибга солинган. 38. Узбекистон Республикаси Президентининг 2005 йил 10 мартдаги ПК-24-сонли "Жамиятнидемократлаштириш ва янгилаш, мамлакатни ислох килиш хамда модернизэциялаш максад ва вазифаларини амалга ошириш дастури тугрисида"ги Карорида келтирилган Суд-хукук тизимини ислох килиш ва янада эркинлаштириш сохасида ислохотларнинг устувор йуналишларини амалга ошириш концепциясига мувофик, ушбу сохадаги устувор йуналишларни амалга оширишнинг кандай вазифалари мавжуд? 39. Узбекистон Республикаси Президентининг 2005 йил 10 мартдаги ПК,-24-сон Карорида назарда тутилган Суд-хукук тизимини ислох килиш ва янада эркинлаштириш сохасида ислохотларнинг устувор йуналишларини амалга ошириш концепциясида белгиланган вазифаларини амалга оширишга каратилган кандай норматив-хукукий хужжатлар кабул килинди? 40. Узбекистон Республикаси Президентининг "Камокка олишга санкция бериш хукукини судларга утказиш тугрисида"ги Фармони кайси санада кабул килинган ва камокка олишга санкция бериш хукуки качондан судлар ваколатига утказилди? 1. Жиноят содир этишда гумон қилинаётган ёки айбланаётган шахсларни қамоққа олишга санкция бериш ҳуқуқи 2008 йил 1 январдан эътиборан судлар ваколатига ўтказилсин. 41. "Фукаролик жамияти" тушунчасини Президент асарлари асосида изохлаб беринг? 42. Президент И.А.Каримовнинг Ғояга карши факат ғоя, фикрга карши факат фикр, жахолатга карши факат маърифат" деган фикрлари хакида гапириб беринг? Гоя деганда бирон бир максад тушунилади. Мисол учун миссионерлар харакатини олсак, уларнинг харакатлари остида хокимиятни эгаллаш гояси, яъни максад ётибди. Ушбу гояга карши биз узимизнинг миллий кадриятларга асосланган инсонпарварлик гоялари асосида карши турдик ва бу хавф бартараф этилди. Фикрга карши фикр дегани бирон бир салбий фикр уртага ташланса, унга карши бошкалар хам уз фикрини билдириб, ушбу фикр мухокама оркали хал этилади. Жахолат дегани билимсизлик, илмсизлик дегани. Маърифат узимизга маълумки, жахолатнинг тескариси яъни илмлилик, билимлилик дегани. Жахолатни факат билим, илм, укиш оркали енгиш мумкин. Масалан, Киргизистонда узбекларга карши булиб утган хунрезликларда, Узбекистон ушбу ишга аралашмади. Агар аралашганда, икки давлат, миллат уртасида уруш чикиши мумкин эди. Мана шу вокеа, жахолатга карши маърифат билан курашишга мисол була олади. 43. Узбекистон тараккиетининг Президент И.А.Каримов томонидан асослаб берилган утиш давридаги беш тамойил ва уларнинг тарихий ахамияти кандай? Дунёда ривожланиш йулининг учта йули бор. Биринчиси классик йул булиб,бу энг мукаммал йул хисобланади. Бу йулдан борган давлатлар тараккиётга 200 - 300 йил давомида эришган. Бунга мисол АКШ ва Европа мамлакатларини олиш мумкин. Уларда демократия ва бошка ижобий сифатлар мукаммал ривожланган. Иккинчи революцион йул булиб, бу усул купдан куп курбонларга, хунрезликларга сабаб булади. Бу давлатларга Югославияни мисол килиб олиш мумкин. Хозирда у ерда сиёсий баркарорлик мавжуд эмас. Учинчиси эволюцион яъни боскичма боскич йул булиб, бу секи наста эски механизмлардан воз кечиб, янгиларини жорий этиш билан амалга оширилади. Чунки бирданига хамма механизмдан кечилса, мамлакат бошкарув ва иктисодий тизими ишдан чикиб, нохуш холатларга олиб келади. Ушбу эволюцион йулни Узбекистон Каримов модели, бешта тамойил асосида танлаб амалга ошириб бормокда. Бу модел яна Узбек модели хам деб юритилади. Бу тамойиллар: 1. Иктисодни сиёсатдан устунлиги. Иктисодни яхшиламасдан туриб мамлакатни бошкариш мумкин эмас. Чунки иктисод соглом булса, сиёсат соглом булади. Сиёсат соглом булса, давлат соглом булади. 2. Давлат бош ислохотчи. Яъни ислохотларни утказишда давлат бош булиб, бошкаларга намуна ва химоя булиб туради. Масалан хусусий мулкчиликни ривожлантиришда, Узбекистонда автомобил саноатини олсак, ушбу саноатни ривожлантириш учун чет элдан кириб келаётган автомобилларга давлат божии куйилиб, ички корхоналарни химоя килинади. Чунки четдан товарлар киришига йул куйилса, ички бозор чет эл корхоналари кулига утиб, узимизнинг корхоналаримиз касодга учрайди. 44. Узбекистон Республикаси Президенти И.А.Каримов "Юксак маънавият - енгилмас куч" номли асарида бефарк инсонлар хакида кандай фикрлар келтирилган? Ҳаётнинг маъно-мазмуни ҳақида бош қотирмасдан, бундай саволлар билан ўзини қийнамасдан, фақат нафс қайғуси ва ўткинчи ҳою ҳавасга, ҳузур-ҳаловатга берилиб, енгил-елпи умр кечирадиган, ўзининг ота-она ва фарзанд, эл-юрт олдидаги бурчига умуман бефарқ бўлиб яшайдиган одамларнинг фикр-қарашлари Лекин бировнинг ҳаётига, ён-атрофда содир бўлаётган воқеа-ҳодисаларга бетараф ва бепарво қараб, шунчаки кузатувчи бўлиб яшайдиган одамдан қўрқиш керак. Улардан ҳеч қачон яхшилик чиқмайди. Чунки уларда на иймон,на ирода бўлади. Улар ҳатто ўз халқи ва Ватани тақдирига ҳам бамисоли бегона одамдек қарайди. Азалдан маълумки, бепарво одам душмандан ҳам хавфлироқдир. Чунки душманнинг кимлиги, асл қиёфаси сиз учун олдиндан маълум бўлади. Бироқ лоқайд ва бепарво одамнинг қиёфасини бирданига билиб бўлмайди. Шунинг учун у ичингизда юриб, сизга қарши тиш қайрайдиган душманлар учун имконият яратиб беради. Машҳур файласуфлардан бири ана шу ҳаётий ҳақиқатни чуқур таҳлил этиб, қуйидаги ҳаққоний фикрларни баён қилган: «Душманлардан қўрқма – нари борса, улар сени ўлдириши мумкин. Дўстлардан қўрқма - нари борса, улар сенга хиёнат қилиши мумкин. Бефарқ одамлардан қўрқ - улар сени ўлдирмайди ҳам, сотмайди ҳам, фақат уларнинг жим ва бепарво қараб туриши туфайли ер юзида хиёнат ва қотилликлар содир бўлаверади». Ҳар бир инсон ҳаётида ғоят муҳим аҳамиятга эга бўлган ана шундай фикрларни униб-ўсиб келаётган ёшларнинг онгига сингдириш, уларни ҳаёт синовларига бардошли этиб тайёрлаш бизнинг ота-она, устоз-мураббий, раҳбар-раҳнамо сифатидаги, шу муқаддас юрт фуқароси сифатидаги муқаддасбурчимиздир 45. "Юксак маънавият - енгилмас куч" асарида маънавий тахдидга кандай таъриф берилган7 Маънавий таҳдид деганда, аввало, тили, дини, эътиқодидан қатъи назар, ҳар қайси одамнинг том маънодаги эркин инсон бўлиб яшашига қарши қаратилган, унинг айнан руҳий дунёсини издан чиқариш мақсадини кўзда тутадиган мафкуравий, ғоявий ва информацион хуружларни назарда тутиш лозим, деб ўйлайман. Агарки масалага амалий кўз билан қарайдиган бўлсак, маънавиятимизга қарши қаратилган ҳар қандай хуруж - бу миллатимизни миллат қиладиган, асрлар, минг йиллар давомида аждодлардан авлодларга ўтиб келаётган ўзига хос ва ўзига мос хусусиятларга, миллий ғурур, миллий ифтихор туйғусига, бизни доимий равишда тадрижий тараққиётга чорлайдиган, шу йўлдаги барча асорат ва иллатлардан халос бўлиб, озод ва фаровон ҳаёт барпо этишдек эзгу мақсадларимизга катта зарба берадиган мудҳиш хавф-хатарларни англатади. Лўнда қилиб айтадиган бўлсак, бундай мафкуравий хуружлар миллий ва диний томирларимизга болта уришини, улардан бизни бутунлай узиб ташлашдек ёвуз мақсадларни кўзлашини, ўйлайманки, юртимизда яшайдиган соғлом фикрли ҳар бир одам яхши тушунади. 46. Юксак маънавият - енгилмас куч" асарида маънавиятга кандай таъриф берилган? Шу фикрни мантиқий давом эттириб, маънавият - инсонни руҳан покланиш, қалбан улғайишга чорлайдиган, одамнинг ички дунёси, иродасини бақувват, иймон-эътиқодини бутун қиладиган, виждонини уйғотадиган беқиёс куч, унинг барча қарашларининг мезонидир, десак, менимча, тарихимиз ва бугунги ҳаётимизда ҳар томонлама ўз тасдиғини топиб бораётган ҳақиқатни Менинг назаримда, «маънавият» тушунчаси жамият ҳаётидаги ғоявий, мафкуравий, маърифий, маданий, диний ва ахлоқий қарашларни ўзида тўла мужассам этади. Шунинг учун ҳам бу мавзуда фикр юритганда, мазкур қарашларнинг барчасини умумлаштириб, кенг маънодаги «маънавият» 47. Президентимиз И.А.Каримовнинг "Юксак маънавият - енгилмас куч" номли асарида "Алпомиш" достони хакида хзмда мазкур достон к^п асрлик миллий давлатчилигимизнинг бадиий ифодаси эканлиги юзасидан кандай фикрларни келтирилган? Алпомиш достони миллатимизнинг ўзлигини намоён этадиган, авлодлардан-авлодларга ўтиб келаётган қаҳрамонлик қўшиғидир. Агарки халқимизнинг қадимий ва шонли тарихи туганмас бир достон бўлса, «Алпомиш» ана шу достоннинг шоҳ байти, десак, тўғри бўлади. Бу мумтоз асарда тарих тўфонларидан, ҳаёт-мамот синовларидан омон чиқиб, ўзлигини доимо сақлаган эл-юртимизнинг бағрикенглик, матонат, олижаноблик, вафо ва садоқат каби эзгу фазилатлари ўз Шу боис «Алпомиш» достони бизга ватанпарварлик фазилатларидан сабоқ беради. Одил ва ҳақгўй бўлишга, ўз юртимизни, оиламиз қўрғонини қўриқлашга, дўсту ёримизни, ор-номусимизни, ота-боболаримизнинг муқаддас мозорларини ҳар қандай тажовуздан ҳимоя қилишга ўргатади. Бир пайтлар, аниқроғи, ўтган асрнинг 50-йилларида, миллий меросимизнинг кўпгина намуналари каби, «Алпомиш» достони ҳам миллатчилик руҳидаги асар сифатида қораланиб, қатағонга учраган эди. Ўша оғир йилларда фидойи зиёлиларимиз жасорат кўрсатиб, уни сақлаб қолишга муваффақ бўлганликларини бугун миннатдорлик билан эслаймиз. Бу ўлмас асарни халқимиз асрлар давомида яратган, ўз иймон-эътиқодидек асраб-авайлаган, қанча авлод-аждодларимиз «Алпомиш» достони асосида тарбия топган, ўзлигини англаган, маънавий бойликка эга бўлган. Демак, халқимиз бор экан, Алпомиш сиймоси ҳам барҳаёт. Чунки «Алпомиш» достони ижодий тафаккуримиз, маънавий бойлигимизнинг ёрқин намунаси бўлиб, тарихий илдизларимизнинг қанчалик чуқур экани, халқимиз қандай табиий-ижтимоий муҳитда шаклланиб, ривожланганини, аждодларимизнинг олис даврларда ҳам жамоа бўлиб, бир-бирига елкадош бўлиб, ўз бошига тушган қийинчиликларни биргаликда енгиб яшаганини ёрқин бўёқларда тасвирлаб беради. Шу ўринда асардаги кичик бир мисолга мурожаат қилайлик. Ота-боболаримизнинг қадимий тасаввурига кўра, ўқ-ёй - ҳокимият нишони ҳисобланган. Алпомиш етти ёшида ўн тўрт ботмон биричдан – бронзадан ясалган ёйдан ўқ отиб, «алп» деган унвонга эга бўлади. Алп дегани – ҳокимият эгаси эканини инобатга олсак, бу достон кўп асрлик миллий давлатчилигимизнинг бадиий ифодаси эканига ҳам ишонч ҳосил қиламиз. Бир сўз билан айтганда, халқимизнинг енгилмас баҳодири – Алпомиш тимсолида биз Ватанимизни ёмон кўзлардан, бало-қазолардан асрашга қодир, керак бўлса, бу йўлда жонини ҳам фидо қилишга тайёр бўлган азамат ўғлонларимиз - бугунги алпомишларнинг маънавий қиёфасини кўрамиз. Ишонаманки, ҳар бир авлод мана шу қаҳрамонлик достонини асраб-авайлаб келгуси авлодларга етказади. Бу қаҳрамонлик эпосини куйлаб, уни қалбига, шуурига жо қилган миллатни эса ҳеч қандай куч енга олмайди. 48. Узбекистон Республикаси Президенти И.А.Каримовнинг "Бизнинг бош максадимиз -жамиятни демократлаштириш ва янгилаш, мамлакатни модернизация ва ислох этишдир" номли маърузасида давлат курилиши еа бошкаруви сохаси ту^рисида фикрлари хакида гапириб беринг? 49. Президент И.А.Каримовнинг «Хушерликка даъват» китоби, унда олға сурилган асосий ғоя ва фикрлар? 50. Узбекистан Республикаси Президенти И.А.Каримовнинг "XXI асрга интилмокда" асарининг асосий йуналишлари. 51. "Баркамол авлод йили" Давлат дастурининг мазмун-мохияти, асосий йуналишлари хакида гапириб беринг “Баркамол авлод йили” Давлат дастури тўғрисида • болалар ва ёшларнинг ҳуқуқ ва манфаатларини ҳимоя қилишга, уларни баркамол ривожлантиришнинг ҳуқуқий асосларини мустаҳкамлашга қаратилган меъёрий-ҳуқуқий базани такомиллаштириш, амалдаги қонунчилик ҳамда меъёрий ҳужжатларга замон талабларига мос ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш; • “Соғлом она – соғлом бола” дастурини изчил амалга ошириш асосида соғлом авлодни вояга етказиш борасидаги чора-тадбирларни янада кучайтириш, оналар ва болаларнинг репродуктив саломатлигини муҳофаза қилиш тизимини такомиллаштириш, профилактикага асосланган соғлиқни сақлаш тизимини устувор ривожлантириш, тиббий хизмат моддий-техника базасини мустаҳкамлаш, соғлом болалар туғилиши ва уларни тарбиялаш билан боғлиқ масалалар юзасидан аҳоли ўртасида тушунтириш ҳамда маслаҳат ишларини кучайтириш; • тайёрланаётган мутахассисларга реал иқтисодиёт тармоқлари ва соҳаларидаги мавжуд талабга алоҳида эътибор қаратган ҳолда, ўсиб келаётган ёш авлодга таълим ва тарбия бериш соҳасидаги моддий-техника базани янада мустаҳкамлаш, ундан оқилона ва самарали фойдаланишни таъминлаш, давлат таълим стандартлари, ўқув дастурлари ва ўқув-услубий адабиётларни такомиллаштириш; • таълим жараёнига янги ахборот-коммуникация ва педагогик технологияларни, электрон дарсликлар, мультимедиа воситаларини кенг жорий этиш орқали мамлакатимиз мактабларида, касб-ҳунар коллежлари, лицейлари ва олий ўқув юртларида ўқитиш сифатини тубдан яхшилаш, таълим муассасаларининг ўқув-лаборатория базасини замонавий турдаги ўқув ва лаборатория ускуналари, компьютер техникаси билан мустаҳкамлаш, шунингдек, ўқитувчилар ва мураббийлар меҳнатини моддий ҳамда маънавий рағбатлантириш бўйича самарали тизимни янада ривожлантириш; • замонавий ахборот ва коммуникация технологиялари, рақамли ва кенг форматли телекоммуникация алоқа воситалари ҳамда Интернет тизимини янада ривожлантириш, уларни ҳар бир оила ҳаётига жорий этиш ва кенг ўзлаштириш; • ёш авлодни жисмонан баркамол этиб тарбиялаш, болалар спортини ривожлантириш соҳасида, ёшларни, айниқса, қишлоқ қизларини спорт билан мунтазам шуғулланишга кенг жалб этиш, янги спорт мажмуаларини, стадионлар ва иншоотларни қуриш, уларни замонавий спорт анжомлари ва жиҳозлари билан таъминлаш, юқори малакали устоз ва мураббийлар билан мустаҳкамлаш бўйича амалга оширилаётган ишларни изчил кучайтириш; • иқтисодиётни таркибий ўзгартиришнинг муҳим йўналиши, аҳоли ва ўрта синф мулкдорлари даромадларини шакллантириш асоси бўлган кичик бизнес ҳамда хусусий тадбиркорликни ривожлантиришни янада рағбатлантириш, бу соҳадаги мавжуд муаммоларни ҳал этиш, ёшлар, авваламбор, касб-ҳунар коллежлари ва олий таълим муассасалари битирувчиларини, айниқса, қишлоқ жойларда тадбиркорлик фаолиятига кенг жалб этиш учун шароит яратиш; • илм-фанни янада ривожлантириш, иқтидорли ва қобилиятли ёшларни илмий фаолиятга кенг жалб этиш, уларнинг ўз ижодий ва интеллектуал салоҳиятини рўёбга чиқариши учун шароит яратишга доир комплекс чора-тадбирларни ишлаб чиқиш; • ёш оилаларга ғамхўрлик қилиш ишларини кучайтириш, уларни ҳуқуқий ва ижтимоий муҳофаза қилишни таъминлаш, жисмонан ва ҳар томонлама ривожланган баркамол авлодни миллий ва умуминсоний қадриятлар ҳамда Ватанга муҳаббат руҳида тарбиялаш борасида жамиятнинг муҳим бўғини бўлган соғлом ва мустаҳкам оилани шакллантириш учун зарур шарт-шароитларни яратиш; • ёшлар ўртасида соғлом турмуш тарзини қарор топтириш, уларни ичкиликбозлик ва гиёҳвандлик иллатларидан, бошқа турли ҳалокатли таҳдидлар ҳамда биз учун ёт бўлган диний ва экстремистик таъсирлардан, тубан “оммавий маданият” хуружларидан ҳимоя қилишга доир комплекс чора-тадбирларни амалга ошириш. 2. Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2009 йил 9 декабрдаги 3329-фармойишига биноан тузилган Республика комиссиясига “Баркамол авлод йили” Давлат дастури бажарилишини ташкил этиш ва унинг ижроси мониторингини амалга ошириш вазифаси юклансин. • икки ҳафта муддатда вазирликлар, идоралар, хўжалик бирлашмалари, жамоат ташкилотлари, Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар Кенгаши, вилоятлар ва Tошкент шаҳар ҳокимликлари томонидан ҳар бир вазирлик, идора, минтақа, шаҳар, туман ва аҳоли пункти бўйича ҳудудлар ҳамда тармоқларга оид “Баркамол авлод йили” дастурлари ишлаб чиқилиши ва қабул қилинишини таъминласин; • мазкур Дастурнинг бўлимлари ва бандларини давлат ҳамда хўжалик бошқаруви республика органлари, маҳаллий давлат ҳокимияти органлари ва бошқа ташкилотлар даражасида тўлиқ ва ўз вақтида бажариш ишларини мувофиқлаштирсин, Дастурга киритилган тадбирларнинг амалга оширилиши устидан тизимли назорат ўрнатсин; • Ўзбекистон Республикаси Президенти Девонига ҳар чорак якуни бўйича “Баркамол авлод йили” Давлат дастурида тасдиқланган тадбирларнинг бажарилиши тўғрисида ахборот тақдим этсин. 4. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси (Ш.М.Мирзиёев) Қорақалпоғистон Республикаси, вилоятлар, Tошкент шаҳри ва туманлар (шаҳарлар)да Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар Кенгаши Раиси ва тегишли ҳудудлар ҳокимлари раҳбарлигида Дастурни амалга ошириш бўйича тегишли комиссиялар ташкил этилишини таъминласин, уларнинг зиммасига Дастурда кўзда тутилган тадбирларни сўзсиз ва тўлиқ амалга ошириш бўйича шахсий жавобгарлик юкласин. • аҳоли, айниқса, ёшлар ўртасида “Баркамол авлод йили” Давлат дастурининг мақсад ва вазифаларини кенг тушунтириш; • Дастурнинг амалга оширилиши тўғрисида мунтазам ахборот бериб бориш, давлат ва хўжалик бошқаруви органлари, жойлардаги давлат ҳокимияти органлари, жамоат ва ноҳукумат ташкилотларнинг Дастурда кўзда тутилган тадбирларни амалга ошириш бўйича қўшган амалий ҳиссасини ёритишни таъминласин. 6. Мазкур қарор ижросини назорат қилиш Ўзбекистон Республикаси Бош вазири Ш.М.Мирзиёев зиммасига юклансин. Tошкент шаҳри, 2010 йил 27 январ 52. Президент асарлари асосида миллий истиклол мафкураси ва унинг демократик жамият куришдаги ахамиятини ёритиб беринг. 53. Мафкура ва мафкуравий хавф нима? Sirdaryo viloyatidagi tumanlar. 1. Sirdaryo tumani. -1939 y. 10.02. tuzilgan. 2. Guliston tumani. -1952 y. 16.04. tuzilgan. 3. Boyovut tumani. - 1961 y. 5. 04. tuzilgan. 4. Sharof Rashidov tumani. -1964 y. 30.04. tuzilgan. 5. Hovos tumani. - 1966 y. 25.08 tuzilgan. 6. Sayxunobod tumani. - 1970 y. 7.12. tuzilgan. 7. Oqoltin tumani. - 1971 y.31.08. tuzilgan. 8. Mexnatobod tumani. -1979 y. 6.12. tuzilgan. 9. Mirzaobod tumani. - 1992 y. oktabr oyida tuzilgan. Guliston davlat universiteti. N_ 120, 1966 yil 12 aprel Yangi o'quv yurtlari tashkil etish to'g'risida. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining "Respublikaning yangi oliy o'quv yurtlarini tashkil etish to'g'risida"gi farmoniga ko'ra 1992 yil 28 fevralda Sirdaryo Davlat Pedagogika instituti negizida Guliston Davlat Universiteti tashkil etildi. Qiziqarli o'lchovlar. 8 asrda mashxur sayyox Marko Polo Xitoyga borib, bu mamlakat boyligini ifodalash maqsadida "million" so'zini o'ylab topgan. Ammo million so'zi so'ngi ulkan raqamni bildirmaydi. - Million qadam yursangiz 600 km. yo'l bosgan bo'lasiz. - Bir qator saf tortgan bir million kishi 250 km. masofani egallaydi. - Angishvonada bir million marta olingan suv qariyb bir tonna bo'ladi. - Million betli kitobning qalinligi 50 km.ga yetadi. - Eramiz boshlangandan buyon hali million kun o'tgan emas. Qadimgi dunyo xronologiyasi.. 3-2mln. dan 3-mingyillikkacha – tosh davri; 4-mingyillik – Mesopotomiya va Misrda sivilizatsiya, mixxat 3-mingyillik – Elam davlati, Hindistonda sivilizatsiya(Moxenjodaro va Xarappa), Xitoyda qabilalar ittifoqi; 3-mingyillik boshi – Ur, Mesopotomiyada dori-darmonlar dasturlari; 3000-yil – Yuqori va Quyi Misr birlashuvi; 3-2-mingyillik – Xitoyda sivilizatsiya, La`l yo`li; 2-mingyillik – Old Osiyoda ilk davlatlar, Bobil podsholigi, Zamonbobo, Sopollitepa, Jarqo`ton, Yunonistonda sivilizatsiya, Finikiyaliklarning koloniyalari, Akropol; 2-mingyillik o`rtalari – yahudiylarning Falastinga joylashishi, Shan davlati; 2000-yil – Amon va Ra birlashuvi; XVIII asr – Xammurapi(1792-1750), Misrga Giksoslar hujumi, Xett davlati, Moxenjodaro va Xarappaning zavolga yuz tutishi; 1500-yil – Tutmos II ning yurishlari, Oriylarning Hindistonga bostirib kirishi, Moxenjodaro va Xarappaning butunlay zavolga yuz tutishi; 1450-yillar – Yunonistonda Mikena qabilalari, Minoy sivilizatsiyasining zavolga yuz tutishi; XIII asr– dengiz xalqlari Xettni tugatishi, Ossuriya gullashi; XII asr – Spartaning Troyaga hujumi; 1200-yillar – doriylarning Yunonistonga bostirib kirishi; 1-mingyillik – temir davri, Hindistonda maorif rivojlanishi, Zardushtiylik tarqalishi; X asr – Finikiyada 22 harfli alifbo; IX asr – forslarning Eron janubiga joylashishi; IX-VIII asr – Urartu gullashi, O`rta Osiyoda ilk temir tarqalishi, Avestoning ilk qismlari; IX-VII asr – Yunonistonda shaharlar sonini ortishi; VIII asr – Italiyada 12 shahar ittifoqi, Yunonistonda 24 harfli alifbo; VIII-VII asrda – Chjouda zaiflashuv, Afrosiyob, Spartada qullar soni Afinadan oshishi, O`rta Osiyoda temirni keng tarqalishi; VIII-VI asr – Ossuriyaning qayta gullashi, Buyuk yunon kolonizatsiyalashi; VII asr – Yangi Bobil podsholigi; VII-VI asr – Hindistonda Magadha, Koshala, Malla, O`zbekiston hududida ilk davlatlar, shaharlarning qal`a bilan o`ralishi; VII-V asr – Xitoyda Gala podsholiklar; 704-yil – Ossurlar tomonidan Urartuning Teshibani qal`asining olinishi; 627-yil – Bobil va Midiyaning Ossuriyadan ajralib chiqishi; 612-yil – Bobil va Midiya Oshshur va Nineviyani vayron qilishi; 586-yil – Yahudiya(Isroil)ning Bobil tomonidan bosib olinishi; 539-yil – Kir II ning Bobilni bosib olishi; 525-yil – Kambizning Misrni bosib olishi; V asr – Xitoyda bambuk o`rniga ipakdan foydalanish, Yunonistonda davlat ishlariga haq to`lanishi, Gerodot; V-IV asr – Ktesiy, O`rta Osiyoda ilk tangalar; 480-yil – Fermopil jangi, Salamin jangi; 443-429 – Perikl 15 marta strateg; 338-yil – Xeroneya yaqinida yunon-makedon jangi; 336-yil – Filipp II o`limi, Aleksandrning taxtga chiqishi; 334-yil – Aleksandrning Sharqqa yurishi boshlanishi; 329-yil – Aleksandrning Oksdan o`tib Maroqandni bosib olishi; 328-yil – Spitamen va Aleksandr o`rtasida hal qiluvchi jang; 327-yil – Aleksandrning Panjobga bostirib kirishi; 318-yil – Chandragupta tomonidan yunon-makedonlarning Hindistondan butunlay quvilishi; III asr – Ashoka, Avestoning 21 ta kitobga jamlanishi, Qang` davlati, Dovon davlati; 293 – Antiox sharqiy viloyatlar hokimi; 250-yil – Yunon-Baqtriya davlati, Parfiya davlati; 206-yil – Sin sulolasiga qarshi qo`zg`olon; 138-yil – Chjan Syanning yo`lga chiqishi; 140-130 – O`rta Osiyoga yuechjilarning bostirib kirishi; II asr – Xitoyda sariq ro`mollilar qo`zg`oloni; I asr -Xitoyda qog`ozdan foydalanish, Strabon; 55-yil – Kara jangi, Krassning o`limi; 49-yil – Yuliy Sezar Rim imperatori; 31-yil – Oktavian va Mark Antoniy flotlari o`rtasidagi jang; 29-yil – Oktavian Avgust laqabini olishi; I asr – Kvint Kursiy Ruf; 43-yil – rimliklarning London shahriga asos solishi; II asr – Arrian, Dovon davlatining tugatilishi; 135-yil – rimliklarning yahudiylarni Quddusdan haydashi; III asr – Qang` davlati parchalanishi; 313-yil – Konstantin xristianlikni boshqa dinlar bilan bir o`ringa qo`yadi; 395-yil – Rimning 2 ga bo`linishi; 407-yil – rimliklarning Angliyani tashab chiqib ketishi; 410-yil – Alarix boshchiligidagi gotlarning Rimga hujumi; 452-yil – Attila boshchiligidagi Xunnlarning Rimga hujumi; 476-yil – G`arbiy Rim imperiyasining qulashi; 1822-yil – iyerogliflarni tilga kirishi(Jak Fransua Shampolyon); 1870-yil – Turkiyadagi Hisorlik yaqinidan Troyaning topilishi(Genrix Shlimann); 1877-yil – Oks xazinasi topilishi, Buyuk ipak yo`liga nom berilishi(F. Rixtgofen); 1896-yil – Olimpiya o`yinlarining o`tkazila boshlanishi; 1938-yil – Okladnikovning Teshiktosh g`orini topishi. Marshall rejasi. 1947-yiI 5-iyunda AQSH davlat kotibi Jorj Marshal Garvard universitetida so’zlagan nutqida G’arbiy Yevropani tiklash uchun moliyaviy yordam ko’rsatishni taklif qildi. Amerika hukmron doiralari iqtisodiyoti vayron etilganligi va rivojlanishga mablag’ yo’qligi bilan xarakterlanuvchi bu mintaqani xavfli vaziyatdan chiqa- rishga qaror qilishdi. "Marshall rejasi" bo’yicha uni amalga oshirishda 16 ta Yevropa davlati ishtirok etadigan bo’ldi, amerika moliyaviy yordamini Yevropa iqtisodiy hamkorligi tash- kiloti (YIHT) taqsimladi. 1948-yildan 1952-yilgacha bu tashkilot orqalr G’arbiy Yevropa mamlakatlariga 17 mil- liard dollar berildi. Bu mablag’lar mazkur mintaqada urushdan keyingi tiklanishda muhim rol o’ynadi. "Marshall rejasi" Yevropa mamlakatlari iqtisodiy tizimi tuzilmasini saqlashga imkon yaratdi. Beckoff Beek. Beckoff Beek. U juda serqirra ijodkor. Ijodda ko`p yutuqlarga erishgan. U Jurnalist, rejissyor, ssenariynavis, klipmeyker, reklamachi, dizayner, bloger, SEO-master hamda tadbirkordir. 2006 Yil u O`zbekiston Milliy Universitetini, Jurnalistika fakultetiga kiradi. O`qishda o`qib yurgan kezlarida universitet qoshida tashkil etilgan "Quvnoqlar va Zukkolar" ko`rik tanlovining "Shovvozlar" jamoasiga a'zo bo`lib universitet tadbirlarida hamda "QVZ"ni respublika bosqichlaricda ham qatnashadi. 2008 Yildan boshlab "Bunyodkor" yoshlar tele-klubiga a'zo bo`lib, bir qancha mualliflik lavhalar tayyorlab "NTT" telekanali orqali uzatiladigan "Yoshlar olami" ko`rsatuvlarida boshlovchilik ham qiladi. "NTT" va "Bunyodkor" yoshlar-teleklubi rahbariyati tomonidan katta e'tiborga tushadi. 2008 Yildan boshlab saytini ishga tushiradi. saytini O`zbek shou biznesiga oid qilib ochadi Ranetki Girls. "Ushbu maqola musiqiy guruh haqidadir. Ranetki soʻzining boshqa maʼnolari uchun bu yerga qarang." Ranetki Girls rus pop rock guruhidir. 2005-yilda tuzilgan. 2008-2010-yillarda STS kanalidagi "Ranetki" serialida ishtirok etishgan. Peniki. Peniki (,) — Rossiya Leningrad viloyati Lomonosov tumanidagi qishloq. Qishloq aholisi tax. 1335 kishiga yaqin. Koordinatalar. Koordinatalar (geografik koordinatalar), nuqtaning tekislik joki fazodagi vazijatini belgilaidigan miqdorlar. Sailor Moon. "Sailor Moon", (talaffuzi: "Seylor Mun"; yap. 美少女戦士セーラームーン, "Bishōjo Senshi Sailor Moon") Naoko Takeuchi tomonidan yaratilgan franchayzdir. "Sailor Moon" nomi ostida manga, anime, videooʻyin, qoʻgʻirchoqlar chiqarilgan. Shu nomli teleserial ham multfilm, ham jonli ekranlashtirilgan. Newton qonunlari. Nyutonning I qonuni ta rifi quyidagicha Har qanaday jismga boshqa jismlar tasir qilmaguncha u ozining togri chiziqki harakatini yoki tinch hilatini saqlaydi. Michael Haydn. Johann Michael Haydn (talaffuzi: Yoxann Mixael Haydn; 14-sentabr 1737 – 10-avgust 1806) avstriyalik klassik bastakor, Joseph Haydnning ukasi boʻlgan. Joseph Haydn. Franz Joseph Haydn (talaffuzi: Frans Yozef Haydn; 31-mart 1732 - 31-may 1809) avstriyalik bastakor, Klassik davrning eng muhim musiqachilaridan biri boʻlgan. Tegishli janrlarga qoʻshgan katta hissalari tufayli "Simfoniya otasi", "Torli kvartet otasi" degan epitetlarga sazovor boʻlgan. Pianino triosi va sonata shakllarini rivojlantirgan bastakorlardan biridir. O`zbekiston Respublikasi Senati. O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Senati (yuqori palatasi) hududiy vakillik palatasi bo'lib, yuzta Senat a'zosidan iborat. Senat a'zolari (senatorlar) Qoraqalpog'iston Respublikasi Jo'qorg'i Kengesi, viloyatlay, tumanlar va shaharlar davlat hokimiyati vakillik organlari deputatlarining tegishli qo'shma majlislarida mazkur deputatlar orasidan yashirin ovoz berish yo'li bilan Qoraqalpog'iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahridan teng miqdorda – olti kishidan saylanadi. Senatning o'n olti nafar a'zosi fan, san'at, adabiyot, ishlab chiqarish sohasida hamda davlat va jamiyat faoliyatining boshqa tarmoqlarida katta amaliy tajribaga ega bo'lgan hamda alohida xizmat ko'rsatgan eng obro'li fuqarolar orasidan O'zbekiston Respublikasi Prezidenti tomonidan tayinlanadi. Senat ishi yalpi majlislarga va uning qomitalari majlislariga to'olanadigan senatorlar faoliyatiga asoslanadi. Senatning vakolati muddati - besh yil. Saylov kuni yigirma besh yoshga to'lgan hamda kamida besh yil O'zbekiston Respublikasi hududida muqim yashayotgan O'zbekiston Respublikasi fuqarosi Senat a'zosi bo'lishi mumkin. Ayni bir shaxs bir paytning o'zida Senat a'zosi va Qonunchilik palatasi deputati bo'lishi mumkin emas. Senat o'zining vakolatlariga kiritilgan masalalar yuzasidan, shuningdek palataning ichki faoliyatini tashkil etish masalalari yuzasidan qarorlar qabul qiladi. Senat umumsiyosiy, ijtimoiy-iqtisodiy va boshqa masalalar yuzasidan bayonotlar va murijaatlar bilan chiqish mumkin, ular palataning qarori bilan rasmiylashtiriladi. Senat faoliyatining tashkiliy shakli uning majlisidir. Senat majlislari zaruratga qarab, lekin yiliga kamida uch marta o'tkaziladi. Senat va Qonunchilik palatasining qo'shma majlislari O'zbekiston Respublikasi Prezidenti qasamyod qilganda, O'zbekiston Respublikasi Prezidenti mamlakat ijtimoiy-iqtisodiy hayotining, ichki va tashqi siyosatining muhim masalalari yuzasidan nutq so'zlaganda, chet davlatlarning rahbarlari nutq so'zlaganda o'tkaziladi. Palatalarning kelishuviga muvofiq qo'shma majlislar boshqa masalalar yuzasidan ham o'tkazilishi mumkin. Senat Raisi Senat tarkib topganidan keyingi birinchi majlisda O'zbekiston Respublikasi Prezidentining taqdimiga binoan Senat a'zolari orasidan yashirin ovoz berish orqali senatorlar umumiy sonining ko'pchilik ovozi bilan Senat vakolati muddatiga saylanadi. Senat Raisining o'rinbosarlari Senat a'zolari orasidan yashirin ovoz berish orqali senatorlar umumiy sonining ko'pchilik ovozi bilan Senat vakolati muddatiga saylanadi. Senat Raisining o'rinbosarligiga nomzodlar ko'rsatish va saylash tartibi Senat Reglamentida belgilanadi. Senat faoliyatini samarali tashkil etish, palata qo'mitalari ishini muvofiqlashtirib borish, kun tartibi yuzasidan takliflar tayyorlash, qonunlarni dastlabki tarzda ko'rib chiqishni tashkil etish maqsadida Senat Kengashi tuziladi. Senat Kengashi palata majlislari oralig'ida zaruratga qarab to'planadi. Sеnat faoliyati masalalarni birgalikda va erkin muhokama qilishga, oshkoralikka, jamoatchilik fikrini hisobga olishga asoslanadi. Sеnatda doimiy asosda ishlovchi Sеnat a'zolari sеnatorlik vakolatlari davrida ilmiy va pеdagogik faoliyatdan tashqari haq to'lanadigan boshqa turdagi faoliyat bilan shug'ullanishlari mumkin emas. Ayni bir shaxs bir paytning o'zida Sеnat a'zosi (sеnator) va O'zbеkiston Rеspublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasining dеputati bo'lishi mumkin emas. Sеnatorlik huquqlari va majburiyatlarini monеliksiz hamda samarali amalga oshirish kafolatlari “O'zbеkiston Rеspublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasi dеputatining va Sеnati a'zosining maqomi to'g'risida”gi O'zbеkiston Rеspublikasi Qonuni, boshqa qonunlar bilan bеlgilanadi. Astrofizika. ASTROFIZIKA- astoronimiyaning osmon jismlari va ularni sistemalarining fizik tabiatini, ularning kelib chiqishi va evolutsiyasini o'rganadigan bo'limi. Nomidan ko’rinib turibdiki, astrofizika-bu osmon jismlari fizikasi. Kosmik mohiyatan juda katta fizik «laboratoriya» bo’lib, unda yerdagi fizik laboratoriyalarda ko’pincha umuman amalga oshirib bo’lmaydigan va shuning uchun ham fanda juda katta qiziqish uyg’otadigan sharoitlar vujudga keladi. Tadqiqotlarning astrofizik metodlari ularni laboratoriya fizikasi metodlari laboratoriya fizikasi metodlaridan farq qiluvchi ikki muhim xususiyatga ega. Birinchidan, laboratoriyada fizik o’zi tajriba o’tkazadi, tekshirilayotgan jismlarni turli ta’sirlarga duchor qiladi. Astrofizikada faqat passiv kuzatishlar o’tkazish mumkin, chunki hozircha, masalan, yulduzlarda tajriba o’tkazishning iloji yo’q. Ikkinchidan, agar laboratoriyada temperaturani, zichlikni, jismlarning ximiyaviy tarkibi va hokazolarni bevosita o’lchash mumkin bo’lsa, astrofizikada esa uzoqdagi osmon jismlari to’g’risidagi deyarli barcha ma’lumotlarni ulardan keladigan elektromagnit to’lqinlarni-ko’rinadigan yorug’lik va ko’z bilan ko’rib bo’lmaydigan boshqa nurlarni analiz qilish yordamida olinadi. Al-Xorazmi. Abu Abdulloh Muhammad ibn Musa al-Xorazmiy (arab. محمد بن موسى الخوارزمي‎‎ - (taxm. 780-850 yillarda yashagan) - mashhur O'rta Osiyolik musulmon matematigi, astronomi, astrologi, geografi, hamda qomusiy olimidir. Ayrim manbalarga koʻra, u forsiy boʻlgan.[1] U, taxminan, 780-yilda Xorazmda[2](hozirgi Xivada, Oʻzbekiston) dunyoga kelgan va 850-yillarda vafot etgan. Al-Xorazmiy oʻz umrining aksariyatini Bogʻdoddagi Bayt al-Hikmada olim sifatida ishlab oʻtkazdi. Uning Algebra asari chiziqli va kvadrat tenglamalarning tizimli yechimi toʻgʻrisidagi birinchi kitobdir. Shu sababdan, u Diofant kabi "algebra fanining otasi" degan unvonga sazovor boʻldi.[3] Uning hind raqamlari haqidagi Arifmetika asarining Lotin tiliga tarjimasi 12-asrda Gʻarb olamiga oʻnlik raqamlar tizimi haqidagi tushunchani olib kirdi.[4] Al-Xorazmiy Batlimusning "Joʻgʻrofiya" asarini koʻrib chiqib, yangiladi va shuningdek, uning oʻzi ham astronomiya va astrologiyaga oid bir qancha asarlar yaratdi. Al-Xorazmiy nafaqat matematika sohasiga, balki shuningdek tillarga ham katta hissa qo'shqan olimdir. "Algebra" so'zi, olimning kitobida qayd etilishicha, kvadrat tenglamani yechishda qoʻllaniladigan 2 amaliyotning biri nomidan olingandir. "Algoritm" soʻzining oʻzagi esa Algoritmi boʻlib, u olimning ismini Lotinlashtirishdan kelib chiqqan. [5] Shuningdek, ispan tilidagi guarismo[6] va portugal tilidagi algarismo soʻzlari ham(ikkalasi ham raqam maʼnosini beradi) uning ismidan kelib chiqqan. Selena Gomez. Selena Marie Gomez (22-iyul, 1992, Texas, AQSh) amerikalik aktrisa, xonanda va kiyimlar dizayneridir. Shuningdek, Selena Gomez & the Scene rock guruhi vokalchisi hamdir. Salib yurishi. Salib yurishi 1095 yilda boshlanib 1272 yilda mo`g`illar tomonida zarba berilib tugatilgan.Bu urush to`xtab-to`xtab davom etgan.Salib yurushi to`qqiz marta bo`lib o`tgan. Birinchi salib yurishi: 1096-1099 yillarda bo`lib o`tgan. Ikkinchi salib yurishi: 1147-1149 yillarda bo`lib o`tgan. Uchinchi salib yurishi: 1187-1192 yillarda bo`lib o`tgan. To`rtinchi salib yurishi: 1200-1204 yillarda bo`lib o`tgan. Beshinchi salib yurishi: 1217-1221 yillarda bo`lib o`tgan. Oltinchi salib yurishi: 1228-1229 yillarda bo`lib o`tgan. Yettinchi salib yurishi:1248-1254 yillarda bo`lib o`tgan. Sakkizinchi salib yurishi: 1270 yillarda bo`lib o`tgan. To`qqizzinchi salib yurishi: 1271-1272 yillarda bo`lib o`tgan. 1095-yillarda yevropaning Xristian papasi (ya`ni islom dinida shayxdir) shunday degan.Farzandlarim bizning Iso xazrati payg`mbarimizning vatanini ya`ni Falastinni (Quddusni) Muslmonlardan tozalash kerak deb aytgan.Agar kim shu yurishda ishtirok etsa u baxtli va boy to`q yashaydi, agar kim shu yurishda xalok bo`lsa u nargi dunyoda ollox tomonida jannatga kirur deb aytgan.Shunday keyin Yevropadagi ko`p odamlar bunga ishonadilar.Xattoki qirollar ham bu gapiga ishonganlar.Yevropada ko`p dehqonlar shu urushda ishtirok etganlar.Chunki ular yashash tarsi qiyin va kambag`alikda o`tgan,va shunday keyin birinchi salib yurish boshlangan. Rim Papasi. Rim papasining davlati Franklar qiroliPipin Pakanatomonidan papaga hadya etilishi natijasida tashkil topadi. 1054 yilda Xristianlik rasman ikki oqimga bo'linadi. Bular, Katolik(Butun Dunyo) va Provaslav(Chin e'tiqod) oqimlaridir. 1555- yilda esa Martin Lyuter tomonidan xristianlikning uchinchi oqimi Pratestant(Norozilik)vujudga keladi. Rim papasining bosh qarorgohi Vatikan shahri bo'lib u Rim shahrining 7 ta tepalikning biridir. Rim Papasi "Kardinallar"tomonidan yashirin ovoz berish yo'li bilan saylanadi. Saylangan Papa o'z ismidan voz kechib o'ziga yangi ism tanlaydiva butun umr shu mansabda ishlaydi. Bugungi kungacha 264 nafar kishi papalik lavozimida faoliyat yuritgan. Hozirda Benedikt XVI bu lavozimda ish olib bormoqda. O'rta asrlarda Rim Papasining qudratining oshishining sababi istagan odamni, shaharni, davlatni cherkovdan holi deb e'lon qilgan. Buning natijasida o'sha davlat yoki shaharda diniy bayramlar amalga oshirilmagan. masalan: yangi tug'ilgan bolaga ism qo'yilmagan, vafot etgan kishi ko'milmagan va h.k lar bunga yaqqol misoldir. O'sha paytlarda G'arbiy Yevropaning 1/3 qism yerlari cherkovga tegishli edi, aholi cherkovga soliq ham to'lagan. Cherkov INDULGENSIYA savdosi bilan ham shug'ullangan, bu yorliqda insonning qilgan gunohlari kechirilishi ta'kidlangan odamlar esa buni haqiqat deb o'ylab ularni sotib olishgan. O'rta asrlarda Rim Papasining qudrati juda katta bo'lgan. U o'ziga qarshi bo'lgan odamlarga INKVIZATSIYA olib borgan bu jarayon gunohkor deb atalgan odamni ta'qib etib uni tavbasiga tayantirgan yoki o'ldirilgan, buning natijasida buyuk allomlar, olimlar tiriklayin gulxanga tashlangan. Rim Papalari tomonidan SALIB yurishlari ham tashkil etilgan. Bu urushlarning asl maqsadi dinni yoyish emas balki molu davlatga ega bo'lishdir. Tarixda 8 bora Salib yurishi o'tkazilgan. Ba'zi papalarning ismi tarixda o'chmas iz qoldirgan ularning ba'zilarining ro'yxati bilan tanishishingiz mumkin 1. LEV III - 800-yilda Buyuk Karlaga toj kiydirgan 2. IOANN XII - 962- yilda Otton I ga imperatorlik tojini kiygazgan papa 3. LEV IX - 1054- yilda Kanstantinopl patriarxi bilan bir-biriga ANAFEMA (la'natlash) qilishgan 4. INNOKENTIY III - Rim Papalarining ichidagi eng kuchlisi bo'lgan 5. GRIGORIY IX - Inkvizatsiyaning eng kuchaygan davri 6. URBAN II - 1- Salib yurishiga da'vat qilgan papa 7. BONIFATSIY VIII - Bu papa davrida Fransiya bilan janglar boshlanadi 8. SILVESTER III - Otton III ning ustozi, o'ta bilimli va aqlli bo'lgan84.54.72.40 16:31, 6 yanvar 2011 (UTC). Herodot. Mashxur Yunoniston tarixchisi Geradot Miloddan avvalgi 490-480 yillar orasida tavallud topgan. Geradot o'zining kitoblarining birida "Men yunonlar va boshqa xalqlarning ulug' ishlari nom-nishonsiz qolib ketmasin deb bu ma'lumotlarni to'pladim va yozdim" degan edi. Geradot o'z kitobini yozish uchun ma'lum vaqt Samos orolida yashagan. U Miloddan avvalgi 455-477 yillarda Misr, Bobil, Suriya, Kichik Osiyo va Qora dengiz sohilidagi mamlakatlarga sayohat qiladi. Necha yillik mashaqqatlar samarasini Geradot "Tarix" asarini yaratadi. Bu asar 9 bobdan iborat bo'lib unda Yunoniston, Kichik Osiyo, Suriya, Falastin, Bobil, Eron, Turon va boshqa mamlakatlar haqida qimmatli ma'lumotlarni jamlangan. Geradot "Yunon-Fors" urushi haqida ham ma'lumotlarni to'plagan. Buyuk tarixchi o'zing Tarix asarini ilk bora Olimpiada o'yinlari paytida o'qib eshittiradi. Geradotning o'ta zukkoligi uchun hayotlik chog'idayoq unga "TARIXNING OTASI" deb ulug'langan. O'sha paytlarda Geradot haykaltarosh Fidiy va Afina strategi Perikl bilan do'st bo'lganligi haqida ma'lumotlar saqlanib qolgan. Geradotning yurtimizdagi jasur malika To'maris haqida voqealarni tasvirlagan. Unda aytilishicha Fors hukmdori Kir II Turon yurush qiladi. To'maris Kir II ga tezda ortiga qaytishini gar qaytmasa qonli janglar yuz berishini aytib ogohlantiradi. Ammo, qaysar Kir II uning gaplariga quloq solmay jangga kiradi va bu jangda forslar mag'lub bo'lib Kir II o'ldiriladi. Geradot o'z asarida bu jangni "Bu jang jamiyki janglardan ham daxshatli edi" deb xotirlaydi. Buyuk Yunon tarixchisi Heradot 430-424 yillar oralig'ida vafot etadi Bermud uchburchagi. Bermud uchburchagi - Atlantika okeanining shimoli-g'arbiy qismida joylashgan bo'lib, bu hududda go'yoki kema va samolyotlar g'oyib bo'ladi. Floridadagi Mayami shahri (AQSH), Puerto-Rikoning San-Huan shahri va Bermud orollari uchburchakni hosil qilishadi. Oltin to'p. Бугун Швейцариянинг Цюрих шахрида йилнинг энг яхшилари аниқланади. Биринчи ўриндаги соврин - бу “Олтин тўп”дир. Уни бу йил ким қўлга киритади? “Барселона”нинг уч “эгизаклари”дан бири: Хави, Иньеста, Месси. Нима бўлган тақдирда ҳам бу йили “Олтин тўп” Барселонага йўл олади. “Олтин тўп” тариҳи ҳусусида гапирадиган бўлсак, бу соврин 1956 йилдан буён “France Football” томонидан бериб борилади. Совриннинг илк эгаси “Блэкпул” афсонаси Стенли Мэтьюз ҳисобланади. Дастлаб журналистлар фақатгина европалик футболчиларга овоз беришарди, аммо кейинчлик ҳар қандай миллат вакилига бериладиган бўлди бу соврин. Бу ҳолат 1995 йилдан буён рўй бериб келмоқда. Агар бу нарса аввалроқ амалга оширилганда ким билади дейсиз, балки Пеле ва Марадона ҳам “Олтин тўп”ли бўлармиди. Европадан бўлмаган энг биринчи ғолиб бу “Милан” ҳужумчиси Жорж Веа бўлди. У 1995 йилда “Олтин тўп” соҳибига айланди. 2007 йилдан буён қоидаларга яна ўзгартириш киритилди: эндиликда “Олтин тўп”ни исталган миллат вакили, дунёнинг исталган жамоасида тўп сурувчи футболчиси олиши мумкин. Бундан кейин 52та овоз берувчи журналистлар сони ҳам ортди – 96 журналист. Уч футболчи “Олтин тўп”ни уч маротабадан қўлга киритган: Йохан Кройф, Мишель Платини ва Марко ван Бастен. Платини – совринни кетма-кет уч йил давомида ютган футболчи. У 1983, 1984, 1985 йилларда Европада тенгсиз деб топилди. 1997 йил Роналдо совринни илк маротаба қўлга киритган Бразилиялик футболчи бўлди. Совринни кўпроқ немислар ютишган: етти футболчи. Олтин тўпнинг амалдаги соҳиби Аргентиналик Лионель Месси ҳисобланади. 2010 йилда “Олтин тўп” ва ФИФАнинг йил ўйинчиси номинациялари бирлаштирилди. Энг яхши футболчи эндиликда янги соврин эгасига айланади: ФИФАнинг “Олтин тўп”и. Кўрамиз, бугун "Барселона"нинг қайси аъзоси 2010 йилнинг энг яхши футболчиси бўлар экан. Olmosh. Boshqa so'zlar, shuningdek, so'z birikmasi va gap o'rnida almashinib qo'llaniluvchi, ularga ishora qiluvchi yoki so'roq bildiruvchi so'zlar olmosh hisoblanadi. Masalan: Kitobni ko'p o'qisangiz, undan ko'p hikmat topasiz. Istagim shuki, doimo tinchlik bo'lsin. Osasco. Osasco - Braziliyadagi shahar, San Paulu dagi shahar. Braziliyaning janub-sharqiy qismida, Tyete daryosining havzasida, Atlantika okeani qirg'og'idan 86 km uzoqlikda joylashgan. Insho. Insho (arab. "qurish") deb bir muallif nuqtai nazaridan yozilgan kichik hajmdagi matnga aytiladi. Insholar turlicha boʻladi: manifest, tanqid, targʻibot, kuzatuv va hk. Deyarli barcha insholar nasr shaklida yoziladi. Molekular fizika. Molekular fizika atomlar orasidagi bogʻlar va molekulalarning fizik xossalarini oʻrganuvchi fan boʻlimidir. Molekular fizikaga oid tajribalar asosan spektroskopiya yordamida kuzatiladi. Ushbu soha atom fizikasi, kimyo, fizik kimyo va kimyoviy fizikaga yaqindan aloqadordir. Spektroskopiya. Spektroskopiya materiya va nurlanish orasidagi bogʻliqlikni oʻrganuvchi ilmiy sohadir. Tarixan, spektroskopiya oq yorugʻlikning shaffof jismlardan oʻtayotib, toʻlqin uzunliklari turli boʻlgan ranglarga ajralishini kuzatishdan boshlangan. Keyinchalik ushbu konsept nafaqat koʻrinuvchi yorugʻlik, balki har qanday elektromagnit nurlanishning modda bilan oʻzaro taʼsirlanishini oʻz ichiga qamrab oldi. Spektroskopik maʼlumot odatda spektr yordamida beriladi. Tarx. Tarx yoki sxema deb biror qurilma, inshoot, umuman har qanday yetarlicha murakkab obyekt yoki jarayonni sodda tasvirlab beruvchi chizma, tasvirga aytiladi. MS-DOS. MS-DOS (talaffuzi: "em-es-dos"; MicroSoft Disk Operating System - "Microsoft Disk Ishlatuv Tizimi") x86 arxitekturali shaxsiy komputerlar uchun ishab chiqarilgan ishlatuv tizimidir. 1981-yili IBM buyurtmasiga binoan Microsoft tomonidan Q-DOS asosida tayyorlangan. O‘zXDP / O‘zbekiston Xalq demokratik partiyasi. O‘zbеkiston Xalq dеmokratik partiyasiga (qisqacha nomlanishi –O‘zbеkiston XDP) 1991-yil 1-noyabrda partiyaning Ta'sis qurultoyida asos solindi. O‘tgan davrda partiyaning II (1994-y. noyabr), III (1999-y. oktyabr), IV (2004-y. noyabr), V (2005-y. iyul), VI (2007-y. noyabr) va VII (2009-yil noyabr) qurultoylari bo‘lib o‘tdi. O‘zbеkiston XDPning V Qurultoyida partiyaning yangi Dasturi qabul qilindi, II va III qurultoylarda O‘zbеkiston XDP Ustaviga zarur o‘zgartirishlar kiritildi, IV qurultoy esa yangi tahrirdagi Ustavni qabul qildi. O‘zbеkiston Xalq dеmokratik partiyasining 2009-yil noyabr oyida bo‘lib o‘tgan VII qurultoyida O‘zbеkiston Rеspublikasi Oliy Majlisining Qonunchilik palatasidagi 135ta saylov okrugi hamda mahalliy hokimiyat vakillik organlariga bo‘ladigan saylovlarda O‘zbеkiston Xalq dеmokratik partiyasining ishtiroki va yangi Saylovoldi dasturini qabul qilish masalalari ko‘rib chiqildi. O‘zbеkiston Xalq dеmokratik partiyasi o‘zining dasturiy maqsadlarini birinchi navbatda O‘zbеkistonda izchil amalga oshirilayotgan mamlakatni isloh qilish va modеrnizatsiyalash stratеgiyasining ijtimoiy ustuvorliklaridan kеlib chiqib bеlgilaydi. O‘zbеkiston XDPning saylovoldi platformasi ushbu ustuvorliklarga muvofiq asosiy ijtimoiy bazani va partiya doimiy elеktoratining asosiy qismini ifodalaydigan aholining ijtimoiy zaif qatlamlari va guruhlari manfaatlarini har tomonlama hisobga olish, ifodalash va himoya qilishga yo‘naltirilgandir. Eng avvalo, bu iqtisodiyotda band bo‘lmagan mеhnatga layoqatli aholi, ijtimoiy himoyaga muhtoj va ishga joylashishda qiyinchiliklarga duch kеlayotgan odamlardir. Bular — kam ta'minlangan va ko‘p bolali oilalar, o‘rta maxsus kasb-hunar va oliy ta'lim muassasalarini tamomlagan yoshlar, imkoniyatlari chеklangan odamlar, pеnsionеrlardir. Partiya pеdagoglar, vrachlar, ijtimoiy xizmatlar ko‘rsatadigan hamda boshqa sohalarning aholining zaif qatlamlari va guruhlari ijtimoiy ta'minotini ta'minlaydigan xodimlari va mutaxassisslarini ham o‘zining doimiy elеktoratiga tеgishli dеb hisoblaydi. O‘zbеkiston Xalq dеmokratik partiyasining V (2005-y. iyul) qurultoyi qaroriga muvofiq, 2006-yil yanvar-iyun oylarida partiya a'zolari qayta ro‘yxatdan o‘tkazildi. Har xil sabablarga ko‘ra partiya tashkilotlari ishida va partiya hayotida qatnashmaydigan, o‘zlarining Nizomda qayd etilgan vazifalarini bajarmagan, partiya yangilangan mafkurasini qo‘llab-quvvatlamaydigan yoki mamlakat tashqarisiga chiqib kеtishi va boshqa sabablarga ko‘ra o‘z tashkilotlari bilan aloqani uzgan a'zolardan O‘zbеkiston XDPning xalos bo‘lishi, qayta ro‘yxatdan o‘tkazishning bеvosita natijasi bo‘ldi. Qayta ro‘yxatga olishdan kеyin 2007-yil 1-yanvar holatiga ko‘ra O‘zbеkiston Xalq dеmokratik partiyasi 343,8 ming a'zoni tashkil etdi. O‘zXDPning qariyb 85 foizdan ortiq a'zosi, 1991-2006-yillarda unga a'zo bo‘lgan bo‘lib, ushbu davrda boshqa siyosiy partiyalarga a'zo bo‘lmagan. 2010 yil 1 yanvar holatiga ko‘ra partiyaga 368,2 ming kishi a'zo bo‘lib kirgan bo‘lsa, 2010 yil iyul oyining oxiriga borib O‘zXDP a'zolarining soni 372,7 ming kishiga еtdi. 2010-yilda, 2005-yildagi ma'lumotlarga ko‘ra taqqoslaganda, XDPning oliy ma'lumotli a'zolari salmog'i 36,8 foizdan 41,5 foizgacha o‘sdi, xotin-qizlar salmog'i 39,6 foizgacha ko‘paydi. Partiyada O‘zbеkiston XDP elеktoratining muqim ijtimoiy guruhlariga mansub bo‘lgan sog'liqni saqlash va xalq ta'limi xodimlari salmog'i vakillari sеzilarli darajada ko‘paydi. Partiya ko‘p millatli xususiyatga ega: uning tarkibida O‘zbеkistonda yashayotgan 65 millat vakillari mavjud. Partiya tarkibida 14 ta mintaqaviy, 200 ta tuman va shahar, 10 mingdan ortiq boshlang’ich tashkilotlar bor. Partiyaning amaldagi Markaziy Kеngash organlari 2009-yil aprеl – noyabr oylarida Qoraqalpog'iston rеspublika, viloyatlar va Toshkеnt shahar kеngashlarida o‘tkazilgan konfеrеntsiyalar va O‘zbеkiston XDPning VII qurultoyida shakllangan. O‘zbеkiston XDPning Markaziy Kеngashi tarkibi 75 a'zodan tashkil topgan. Ulardan 56 a'zo partiyaning tеgishli Qoraqalpog'iston rеspublika, viloyatlar va Toshkеnt shahar partiya tashkilotlaridagi mintaqaviy konfеrеntsiyalarda tеng miqdorda saylangan bo‘lsa, qolgan 19 a'zo bеvosita partiyaning VII qurultoyida saylangan. Markaziy Kеngash a'zolari orasidan I Plеnumda (2009-yil noyabr) Ijroqo‘m (15 a'zo) va uning Hay'ati (5 a'zo) saylandi. Partiya Markaziy Kеngashi raisi O‘zbеkiston Rеspublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasi dеputati, palata Xalqaro ishlar va parlamеntlararo aloqalar qo‘mitasi raisi Latif Yoqubovich G'ulomovdir. Hozirgi bosqichda parlamеntchilik faoliyati, ya'ni o‘z nuqtai nazarini partiyaning Oliy Majlis Qonunchilik palatasidagi fraktsiyasi va hokimiyatning mahalliy vakillik organlaridagi dеputatlik guruhlari orqali mustaqil O‘zbеkiston oldida turgan muammolarni hal etish yo‘llari to‘g'risidagi qarashlari, pozitsiyasini ishlab chiqish va himoya qilishga oid o‘z dasturiy maqsadlarini amalga oshirishda O‘zbеkiston XDP faoliyatining bosh shakli hisoblanadi. 2009-yilgi saylov yakunlariga ko‘ra partiya O‘zbеkiston Rеspublikasi Oliy Majlisining Qonunchilik palatasida 32 dеputatdan iborat o‘z fraktsiyasini tuzdi. Fraktsiya o‘z faoliyatini O‘zbеkiston Rеspublikasi Prеzidеnti I.A.Karimovning O‘zbеkiston Rеspublikasi Oliy Majlisining Qonunchilik palatasi va Sеnatining 2010 yil 27 yanvarda bo‘lib o‘tgan qo‘shma majlisidagi ma'ruzasida ta'kidlangan ko‘p partiyali parlamеnt dеmokratiyasining ustuvor vazifalaridan kеlib chiqqan holda partiya saylovoldi Dasturiga muvofiq olib boradi. Saylov natijalariga ko‘ra mahalliy Kеngashlarga O‘zbеkiston XDPdan 2570 dеputat saylangan yoki bu mahalliy vakillik organlaridagi umumiy o‘rinlarning 41,8 foizi dеganidir. O‘zbеkiston XDPning o‘z ommaviy axborot vositalari mavjud. Ular: partiyaning markaziy nashrlari — «O‘zbеkiston ovozi» gazеtasi (o‘zbеk tilida) va «Golos Uzbеkistana» haftanomasi (rus tilida). O‘ZLiDeP / O`zbekiston Liberal demokratik partiyasi. ПАРТИЯНИНГ ШАКЛЛАНИШИ ВА РИВОЖЛАНИШИГА ДОИР ҚИСҚАЧА МАЪЛУМОТ 2003 йил 15 ноябрда "Тадбиркорлар ва ишбилармонлар ҳаракати – Ўзбекистон Либерал-демократик партияси"нинг Таъсис қурултойи бўлиб ўтди. 2003 йил 3 декабрда Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлигида рўйхатдан ўтган. ЎзЛиДеП мулкдорлар синфи, кичик бизнес, фермер ва деҳқон хўжаликлари, ишлаб чиқариш ва бошқарувдаги юқори малакали мутахассислар ҳамда ишбилармон кишилар манфаатини ифода этади ва ҳимоя қилади. Партия аъзоларининг сони 2008 йилнинг 1 январь ҳолатига кўра 153 мингдан ортиқ бўлиб, бошланғич ташкилотлари сони 7193 тани ташкил этади. Партия аъзоларининг 65 фоизини тадбиркорлар, фермерлар, хусусий сектор вакиллари, қолган 35 фоизини эса аҳолининг бошқа қатламлари вакиллари ташкил этади. 2004 йилдаги Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатасига бўлиб ўтган сайловларда партия аъзоларидан 41 киши депутат этиб сайланди ва парламентда энг йирик фракцияни ташкил этишга муваффақ бўлдилар. Партия аъзоларидан 33 киши Сенатор этиб сайланди. ЎзЛиДеП ташаббуси билан "Фидокорлар" миллий-демократик партияси ҳамда "Адолат" социал-демократик партияси фракциялари ҳамкорлигида Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатасида парламент Демократик блоки тузилган. ЎзЛиДеП ўз фаолиятида аёллар салоҳиятига, хусусан уларнинг жамиятдаги ролини, ижтимоий-сиёсий фаоллигини оширишга алоҳида эътибор беради. Партия аъзолари ичида 46,5 минг, партия бошланғич ташкилотлари раҳбарлари сафида 1,5 минг аёллар фаолият олиб боришмоқда. Партиянинг асосий дастурий мақсадларидан бири сифатида фермер хўжаликларини ривожлантириш, уларнинг ижтимоий-иқтисодий муносабатлар тизимидаги ролини ошириш белгиланган. Партия ўз фаолиятида Ўзбекистон фермер хўжаликлари Уюшмаси билан яқиндан ҳамкорлик олиб боради. Партия фаолиятидаги яна бир асосий йўналиш – фуқаролик жамияти институтлари билан ишлаш. ЎзЛиДеПнинг парламентдаги фракцияси ташаббуси билан "Нодавлат нотижорат ташкилотлари фаолиятининг кафолатлари тўгрисида" қонун қабул қилинди (2007 йил, январь). Қонуннинг мақсади ННТлар фаолиятини кафолатлаш, давлат томонидан қўллаб-кувватлаш, ҳуқуқ ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилишга қаратилгандир. Партиянинг марказий нашри "XXI аср" газетаси. Тадбиркорлар ва ишбилармонлар ҳаракати – Ўзбекистон Либерал-демократик партиясининг Таъсис съездида (2003 йил 15 ноябрь куни) қабул қилинган ТАДБИРКОРЛАР ВА ИШБИЛАРМОНЛАР ҲАРАКАТИ – ЎЗБЕКИСТОН ЛИБЕРАЛ-ДЕМОКРАТИК ПАРТИЯСИНИНГ Д А С Т У Р И Ўзбекистон Либерал-демократик партияси Ўзбекистонда давлат ва жамият тизими ривожи ва янгиланишининг асосий таянчига айланиши ҳамда Ватан тараққиёти, ижтимоий-иқтисодий ва сиёсий ислоҳотларнинг жадал суръатлар билан амалга оширилиши учун масъулиятни ўз зиммасига олиши зарур. ХХI аср бўсағасида Ўзбекистон Республикаси сиёсий, иқтисодий, ижтимоий, маънавий соҳаларни ҳамда жамият тараққиётининг бошқа жабҳаларини либераллаштиришга қаратилган стратегик йўлни белгилаб олди. Олий Мажлиснинг 2000 йил биринчи сессиясида қабул қилинган ва унинг тўққизинчи сессиясида янада ривожлантирилган давлат ва жамиятнинг барча соҳаларини либераллаштириш миллий дастури мамлакатни демократик асосда янгилаш, бозор ислоҳотларини янада чуқурлаштириш, инсон ҳуқуқ ва эркинликларини, хусусий мулк ва тадбиркорлар, ишбилармонлар манфаатларини ҳимоялашнинг муҳим асоси бўлди. Ўзбекистоннинг дунёда тобора ошиб бораётган обрў-эътибори – бу нафақат давлатимиз томонидан амалга оширилаётган ҳар томонлама ўйланган ва асосланган, қатъий ва мустақил ташқи сиёсатнинг натижаси, балки мамлакатда олиб борилаётган демократик, бозор иқтисодиёти тамойилларига таянган ислоҳотларнинг жаҳон ҳамжамияти томонидан тан олиниши натижаси ҳамдир. 2002 йил 27 январидаги референдум Ўзбекистонда кўппартиявийлик ва сиёсий фикрлар хилма-хиллигига таянган ҳамда шаклан ва моҳиятан қабул қилинган демократик мезонларга жавоб берадиган вакиллик демократиясининг замонавий тизимини яратиш ишига янги туртки берди. Давлат ҳокимиятининг ижроия тизими таркибий тузилиши ва фаолиятини янада такомиллаштириш, унинг фаолиятида очиқликни, қонуннинг сўзсиз устуворлигини таъминлаш борасидаги ишлар давом эттирилмоқда. Суд ҳокимиятини мустаҳкамлаш, унинг мустақиллигини кучайтириш, инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш тизимини мукаммаллаштириш борасида қатъий қадамлар қўйилмоқда. Шу билан бирга, янги жамиятни шакллантиришда Америка, Европа ва Осиёдаги ривожланган демократик давлатлар эришган ҳаёт андазаларига эришиш сари қатъий ҳаракатларни амалга оширишда Ўзбекистон эндигина дастлабки босқични босиб ўтди. Мамлакатни модернизациялаш, фуқаролик жамияти асосларини шакллантириш, эркин иқтисодиётни қарор топтириш, кишиларимизда ўз қадр-қимматини англаш туйғусини уйғотиш, маънавий қадриятларни қайта тиклаш, келажаги буюк мамлакатни барпо этиш каби йўналишларда белгилаб олинган дастурларни рўёбга чиқариш бўйича олдимизда улкан вазифалар турибди. Айнан мана шу жиҳатлар бугунги кунда мамлакат сиёсий саҳнасига кириб келаётган янги сиёсий куч - Тадбиркорлар ва ишбилармонлар ҳаракати - Ўзбекистон Либерал-демократик партиясининг ижтимоий, сиёсий ва парламент фаолияти соҳасидаги устувор, стратегик ва тактик мақсад ҳамда вазифаларини белгилайди. Ўзбекистон Либерал-демократик партияси умуммиллий сиёсий ташкилот сифатида мулкдорлар қатлами, кичик бизнес, фермерлик ва деҳқон хўжаликлари вакиллари, ишлаб чиқаришнинг юқори малакали мутахассислари ва бошқарув ходимлари, ишбилармонлар манфаатларини ифодалайди ва ҳимоя қилади. Ўзбекистон Либерал-демократик партияси мамлакатимизда тадбиркорлиги, ташаббускорлиги, ўз ишини ташкил қилиш, ғоя ва лойиҳаларини амалга ошириш эвазига шахсий, оилавий фаровонликка ҳамда умуман жамият фаровонлигига интилувчи барча фуқароларни бирлаштиради. Партия бугунги кунда Ўзбекистоннинг ҳар томонлама равнақ топишидан, мамлакатда демократлаштириш ва либераллаштириш жараёнларини чуқурлаштиришдан, фуқароларнинг турмуш даражаси ва мамлакатнинг халқаро обрў-эътибори ўсишидан, тинч ва барқарор ҳаёт сақланиб туришидан, айниқса манфаатдор бўлган ушбу қатлам номидан сиёсий саҳнага чиқмоқда. Жиддий ҳаётий салоҳиятга эга сиёсий куч сифатида партия Ўзбекистондаги ислоҳотларнинг амалга оширилиши, мамлакатнинг тараққиёт ва фаровонлик сари интилишида учраётган тўсиқларни бартараф этиш ишида масъулиятни ўз зиммасига олишини эълон қилади. Биринчи. Сиёсий куч сифатида бирлашган ҳолда тадбиркор ва ишбилармонларнинг янада кенгроқ фаолият юритишлари учун янги имкониятлар очиш, уларнинг истиқболини ҳам назарий, ҳам амалий жиҳатдан асослаб бериш, жамиятнинг ушбу табақаси манфаатларини ҳимоялаш баробарида унинг эртанги кунини таъминлаш. Иккинчи. Партиянинг куч ва имкониятларини бошқа сиёсий партия ва ҳаракатлар билан ҳамкорликда мамлакатнинг миллий манфаатлари ва тараққиётининг стратегик истиқболларига жавоб берадиган бозор иқтисодиётига асосланган демократик, ҳуқуқий давлат қуриш, фуқаролик институтларининг ривожига кенг йўл очиб бериш ва демократик қадриятларни халқимиз, аввало, ёшлар онги ва ҳаётига сингдиришга қаратилган ҳаракат дастурини ишлаб чиқиш ва амалиётга татбиқ этиш. Учинчи. Партиянинг давлат бошқаруви, жамиятда шаклланаётган қарашларга таъсир ўтказиш, сиёсий ва иқтисодий ислоҳотларни амалга оширишдаги иштирокини таъминлаш. Давлатнинг ижтимоий-иқтисодий ва сиёсий тараққиёти билан боғлиқ муаммоларни ҳал қилиш, Ўзбекистоннинг халқаро обрўйини оширишда, юртимизда тинчлик ва осойишталикни сақлашда, миллатлараро ва фуқаролараро аҳиллик ва тотувликни мустаҳкамлаш ишида фаол қатнашиш. Ёшларимизни Ватанга муҳаббат ва садоқат, ўз элим, ўз юртим, жон Ўзбекистоним, дея ғурурланиб яшаш руҳида тарбиялашга муносиб ҳисса қўшиш, ҳар қандай шароитда мустақиллик йўлимиз, қадриятларимиз, миллий ва диний анъаналаримиз, урф-одатларимизни қадрлаш, шу билан бирга, барча миллат ва элатлар қадриятларини камситишга йўл қўймаслик, бундай хуружларга қарши изчил кураш олиб бориш. Тўртинчи. Ўзи учун сиёсий платформа деб танлаб олган либерал-демократик ғоя ва мақсадларни ўз фаолияти орқали кенг омма онгига сингдириш, бу борада сафини кенгайтиришга йўналтирилган ҳар томонлама чуқур ўйланган партия сиёсатини тарғиб қилиш ишларини амалга ошириш. Шу ғояларни ҳаётга татбиқ этишда фидойилик кўрсатган фаолларни депутатликка номзод сифатида тавсия этиш ва сайловчилар ишончини қозонган депутатлар зиммасига қонунчилик ва ижро ҳокимиятида вакиллик вазифасини юклаш ҳамда уларнинг фаолиятини бошқариш. Партия жамият ва давлат қурилишининг энг муҳим устувор йўналиши - мустақил тараққиёт, Ватанимиз суверенитетини мустаҳкамлаш ишининг изчил ва оғишмасдан амалга оширилиши учун курашади. Ушбу устувор йўналиш моҳиятига кўра мамлакатнинг ўз тақдирини мустақил белгилаши, келажагини ўзи қуриши, бойликларига халқ манфаатларидан келиб чиқиб эгалик қилиши, бунда халқимизнинг муқаддас маънавий қадриятлари ва анъаналарига таяниш, уларни асраб-авайлаш, шу билан бирга, жаҳон ҳамжамияти тан олган халқаро ҳуқуқ нормалари ва зиммамизга олган халқаро мажбуриятларга риоя этишни тақозо этади. Ушбу асосий мақсадлардан келиб чиққан ҳолда партия ўзининг стратегик ва тактик вазифаларини белгилайди. ПАРТИЯНИНГ ДАВЛАТ ВА ЖАМИЯТ ҚУРИЛИШИНИ ДЕМОКРАТЛАШТИРИШ ВА ЛИБЕРАЛЛАШТИРИШ СОҲАСИДАГИ ВАЗИФАЛАРИ Мамлакатнинг сиёсий тизими, давлат ва жамият қурилишини либераллаштиришдаги асосий йўналиш - қонун устуворлигини таъминлаш, қонун чиқарувчи, ижро этувчи ва суд ҳокимиятининг вазифа, ваколат ва ҳуқуқларини аниқ белгилаш, ҳар бирининг ҳақиқий мустақиллигини таъминлашдан иборат бўлиши лозим. Партия бунга ҳокимиятнинг нафақат марказий органларида, балки жойларда - вилоятларда, туманларда ва шаҳарларда ҳам эришишга ҳаракат қилади. Шу билан бирга, партия вакиллик органларининг давлат ва жамият қурилиши жараёнидаги ролини ошириш, ижро этувчи ҳокимият, жумладан, ҳарбийлашган тузилмалар фаолияти устидан жамоатчилик назоратини ўрнатишнинг самарали тизимини яратиш тарафдоридир. Давлат ҳокимияти халқ манфаатларига хизмат қилиши, унинг сиёсий иродасини ифода этиши даркор. Шу боис ҳокимият органларини шакллантириш аниқ механизмларини ҳамда сайлов тизимини такомиллаштириш зарур. Бу жараён мамлакатда реал кўппартиявийлик ва сиёсий ҳурфикрлиликка асосланган вакиллик-парламент демократиясининг босқичма-босқич шаклланиши ва ривожланишини кўзда тутиши лозим. Партия ижро этувчи ҳокимиятни шакллантиришда парламентнинг ролини ошириш ҳамда ҳукумат фаолиятида очиқлик ва ошкораликка эришиш тарафдоридир. Партия давлат апппаратининг жамиятдан узилиб қолиш ҳолларини, унинг фаолиятидаги тўрачилик ва бошқа салбий кўринишларни бартараф этиш, хўжалик ва иқтисодий муносабатлар тизимига тўғридан-тўғри аралашувига йўл қўймасликка қаратилган чуқур маъмурий ислоҳотларни амалга ошириш тарафдоридир. Шу мақсадда партия давлат хизматчиларининг ҳуқуқ ва мажбуриятлари, ваколат доираси ва фаолияти тамойилларини, аниқ белгиланган кадрлар сиёсатини шакллантириш ҳамда амалга ошириш мезонларини назарда тутган давлат хизмати ҳақидаги қонунчиликни такомиллаштиришни таклиф этади. Партия “Кучли давлатдан – кучли жамият сари” тамойилини босқичма-босқич амалга оширишга, фуқаролик жамиятининг турли хил институтларини шакллантириш ва тараққий эттиришга, давлат ҳокимияти ва фуқаролик жамияти ўртасидаги ўзаро алоқалар тизимини мустаҳкамлаш ҳамда ривожлантиришга қатъий ҳаракат қилади. Фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органларини ислоҳ қилиш – фуқаролик жамияти шароитида бевосита демократияни амалга оширишнинг асосий йўлидир. Партия маҳалланинг шахс, давлат ва жамиятнинг ижтимоий, иқтисодий, гуманитар муаммоларини самарали ҳал этишга қодир бўлган фуқаролик жамиятининг етук тизими эканини ҳисобга олган ҳолда, унинг ҳуқуқи, мақоми ва моддий асосини мустаҳкамлаш тарафдоридир. Партия фуқароларга ўз ҳуқуқларини амалга ошириш билан боғлиқ манфаатларига мос келадиган, жамият ҳаёти ва давлатни бошқаришда масъулият билан қатнашишга имкон берадиган нодавлат ташкилотлар кенг тармоқли тизимини яратишни фуқаролик жамиятини шакллантириш борасидаги стратегик вазифаларидан бири деб ҳисоблайди. Партия фуқаролар ҳуқуқ ва эркинликлари, сўз ва оммавий ахборот воситалари эркинлиги, шунингдек, амалга оширилаётган ислоҳотлар очиқлиги ва ошкоралигини таъминлашга қаратилган демократик тамойилларни ҳаётга янада чуқурроқ татбиқ этишни фаолиятининг муҳим йўналишларидан бири деб билади. Оммавий ахборот воситалари тўртинчи ҳокимият сифатида фуқаролик жамиятининг негизига айланмоғи даркор. Партия улар орқали ижтимоий-иқтисодий ва сиёсий ҳаётнинг муҳим муаммоларини кўтариб чиқишни, кишиларни ўйлантираётган барча муаммоларни жамоатчилик муҳокамасига ҳавола этишни, ҳокимият ва бошқарув тизими фаолияти ҳамда қабул қилаётган қарорларига танқидий ва холисона баҳо беришни кўзда тутади. Партия ахборот майдонида шакли, адади, кўлами, мавзу йўналишидан қатъи назар, барча иштирокчилар учун бозор муносабатлари ва адолатли рақобат муҳитини яратишга интилади ва буни жамиятни ҳақиқий демократлаштириш гарови деб билади. Бундан ташқари, партия жамиятнинг маънавий ва ахлоқий негизларига путур етказиш ва ўзбек халқининг авлодлараро азалий тарихий ва маданий алоқаларини узиш каби мақсадларга қаратилган ҳар қандай салбий ахборот таъсиридан жамиятни самарали ҳимоялаш жараёнида иштирок этишни ўзининг устувор йўналишларидан бири деб ҳисоблайди. ПАРТИЯНИНГ ИҚТИСОДИЁТНИ ЛИБЕРАЛЛАШТИРИШ ВА БОЗОР ИСЛОҲОТЛАРИНИ ЧУҚУРЛАШТИРИШ СОҲАСИДАГИ ВАЗИФАЛАРИ Партиянинг иқтисодиётни либераллаштириш соҳасидаги устувор вазифаси-хусусий мулкчилик етакчи ўрин тутган кўп қиррали иқтисодиётни шакллантиришдир. Партия давлатда йирик мулкдорлар қатламининг мавжудлиги жамиятда барқарорлик ва фаровонликни таъминлашга хизмат қилади деб билади. Партия тадбиркорлар эркинликларини таъминлаш учун иқтисодий, ташкилий, хуқуқий шароит ва кафолатлар яратилиши, мазкур қатлам фаолиятининг ҳар томонлама рағбатлантирилиши, хўжалик юритувчи субъектларнинг иқтисодий мустақил бўлиши, тадбиркорлик фаолиятини ривожлантиришдаги мавжуд тўсиқларнинг бартараф этилиши тарафдоридир. Партия давлатнинг назорат органлари корхоналар, биринчи навбатда, хусусий тадбиркорлик фаолиятига ноқонуний аралашувдан воз кечиши керак деб ҳисоблайди. Партия тадбиркор ва ишбилармонлар фаолияти ялпи миллий маҳсулотнинг яратилишида етакчи ўрин эгаллаши ҳамда фуқаролар фаровонлигини оширишда асосий омил бўлиши керак деб ҳисоблайди. Партия бу масалаларнинг ечими, авваламбор, хусусийлаштириш жараёнларини чуқурлаштириш, кўп қиррали бозор иқтисодиётини ривожлантириш орқали ҳақиқий мулкдорлар қатламининг шакллантирилиши билан боғлиқ деб билади. Мулкдорлар қатлами жамият ҳаётини ва давлат тизимини демократик асосларда янгилаш ва янги иқтисодий тизимни тараққий эттиришда ҳаракатлантирувчи куч вазифасини бажаради. Ҳақиқий мулкдорлар қатламини шакллантириш ва фуқаролик жамиятини барпо этиш вазифалари ажралмас жараёндир. Партия бу қатлам ислоҳот ғояларини ташийдиган ва ҳаётга татбиқ этадиган куч бўлиши даркор деб ҳисоблайди. Айнан ҳуқуқий меъёрларга асосланган соғлом рақобатнинг вужудга келтирилиши ҳақиқий мулк эгаларининг жамиятимиз иқтисодий тараққиётини жадаллаштиришда ўз ўрнини эгаллашига имкон яратади. Партия давлатнинг қишлоқ хўжалиги соҳасида амалга ошириладиган ислоҳотларини, фермер ва деҳқон хўжаликларининг ривожлантирилишини қўллаб-қувватлайди ва бу ислоҳотларни амалга оширишда фаол иштирок этади. Партия қишлоқ хўжалигидаги муаммоларни ҳал этмасдан туриб, иқтисодий ислоҳотларни муваффақиятли давом эттириб бўлмайди деб ҳисоблайди. Қишлоқ хўжалигида иқтисодий муносабатлар тизимини ўзгартириш – аграр ислоҳотлар амалга оширилишининг устувор йўналишдир. Бу қуйидагиларни назарда тутади: хўжалик юритиш амалиётида маъмурий-буйруқбозлик усулига тўлиқ барҳам бериш; ердан фойдаланиш тизимини ўзгартириш ва такомиллаштириш; қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини қайта ишлаш йирик корхоналарини изчил акционерлаштириш; деҳқон ва фермерларнинг ўз меҳнатлари натижаларига бўлган қизиқишини кучайтириш мақсадида улар учун зарур моддий-техникавий шароит яратиш ва иқтисодий манфаатдорлигини ошириш. Партия учун янги иш ўринларини яратиш, ишсизликка қарши курашиш, авваламбор, ёшларни иш билан таъминлаш ниҳоятда зарур ва кечиктириб бўлмайдиган вазифадир. Бу масалани ечишнинг асосий йўналишлари сифатида партия аҳолининг ўзини ўзи иш билан таъминлаш, тадбиркорлик фаолиятини рағбатлантириш, ижтимоий аҳамиятга эга соҳаларда меҳнатга бўлган иқтисодий манфаатдорликни ошириш, ўзгарувчан бозор конъюктурасига мослаштирилган малака ошириш ва профессионал кадрлар тайёрлаш тизимини яратиш, шунингдек қўшимча таълим олиш ва касб ўрганиш соҳасини тубдан яхшилаш керак деб ҳисоблайди. Партия Ўзбекистоннинг жаҳон меҳнат бозорига тартибли (цивилизациялашган) тарзда кириши ҳал этилиши лозим бўлган долзарб муаммолардан деб билади. Партиянинг устувор вазифаси – амалда аҳоли даромадларини ошириш, шунингдек, фуқаро ва корхоналарни солиққа тортиш тизимини такомиллаштиришдан иборатдир. Меҳнатга ҳақ тўлашнинг рағбатлантирувчи усулларини кенгроқ жорий этиш орқали ёлланма ишчиларнинг меҳнат самарадорлигини оширишга бўлган манфаатларини янада кучайтириш кечиктириб бўлмайдиган долзарб вазифадир. Партия хизмат кўрсатиш соҳасини ривожлантиришга ва унинг иқтисодиётдаги ўрнини оширишга алоҳида эътибор беради. Бу соҳа фақат иш ўринлари яратибгина қолмай, айниқса қишлоқ жойларда аҳоли даромадларининг ўсиши ва турмуш даражасининг яхшиланишига хизмат қилмоғи лозим. Аҳолининг барқарор иқтисодий тараққиёти ва фаровонлигини таъминловчи асосий шартлардан бири - мамлакатнинг иқтисодий мустақиллигини кучайтириш, бой табиий, минерал хомашё захиралари ва меҳнат ресурслари, интеллектуал ва илмий-техникавий имкониятлардан тўлиқ ва самарали фойдаланишга йўналтирилган иқтисодиётда таркибий ўзгаришларни амалга оширишдан иборатдир. Партия иқтисодиётда тугалланган технологик ишлаб чиқариш циклига эга, тайёр маҳсулот ишлаб чиқарадиган, минерал ва қишлоқ хўжалиги хомашёсини тўлиқ қайта ишлайдиган корхоналар катта улушга эга бўлиши керак деб ҳисоблайди. Бунда асосий эътибор маҳаллий хомашёни қайта ишлаш асосида ҳамда илғор замонавий технологияларни қўллаган ҳолда рақобатбардош маҳсулот ишлаб чиқаришга қаратилиши керак. Партия молия ва банк тизимида ислоҳотларни чуқурлаштириш, такомиллашган бозор инфратузилмасини яратишга жиддий эътибор қаратади. Банклар сармоялаш жараёнининг муҳим бўғини бўлиши, корхоналар ва тадбиркорлик тузилмалари ривожланишидан манфаатдор бўлган содиқ ҳамкорга айланиши керак. Тадбиркорликка хизмат қилувчи ва у билан бевосита боғлиқ бўлган бозор иқтисодиёти инфратузилмасини ташкил этувчи консалтинг, маркетинг, инжиниринг, лизинг, суғурта ва бошқа барча институтларни ривожлантириш устувор аҳамият касб этиши зарур. Ташқи иқтисодий фаолият соҳасида партия халқаро иқтисодий интеграциялашув ва жаҳон бозорларида маҳаллий маҳсулотлар улушини кенгайтириш учун мақбул шароитларни яратишга интилади. Экспортни ошириш ва миллий иқтисодиётимиз рақобатбардошлигини таъминлаш иқтисодий соҳадаги дастуримизнинг энг муҳим қисми ҳисобланади. Мамлакат иқтисодиётининг тез орада модернизациялашувини ҳамда сифат жиҳатдан янгиланишини амалга ошириш учун хорижий сармоялар ва илғор технологиялар жалб қилинишини ҳар томонлама қўллаб-қувватлаш партиянинг муҳим вазифасидир. Партия сармоялар оқимини таъминловчи, уларнинг оқилона тақсимоти ва фойдаланилишини амалга оширувчи самарали иқтисодий тизим яратилишига кўмаклашади. Сармояларни жалб этиш сиёсати юқори технологияларга асосланган ишлаб чиқариш соҳалари ривожига бевосита таъсир кўрсатувчи лойиҳаларни молиялаштириш, давлатнинг экспорт салоҳиятини мустаҳкамлаш, ички бозорни аҳоли учун арзон, маҳаллий, рақобатбардош маҳсулот ва хизматлар билан тўлдириш каби йўналишлардан таркиб топган бўлиши лозим. ПАРТИЯНИНГ ИЖТИМОИЙ, ГУМАНИТАР, МАЪНАВИЙ СОҲАЛАР ВА ЖАМИЯТ АҚЛИЙ САЛОҲИЯТИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ БОРАСИДАГИ ВАЗИФАЛАРИ Инсон Ўзбекистонда демократик ўзгаришларнинг бош мақсади ва ҳаракатлантирувчи кучи ҳисобланади. Партия унинг уйғун ривожланиши, манфаатларини рўёбга чиқаришнинг амалий тизимини яратиш, жамиятнинг ўзаги бўлган оилани ҳар томонлама қўллаб-қувватлаш, эскирган бир қолипдаги фикрлаш тарзи ва ижтимоий феъл-атворни ўзгартириш тарафдоридир. Партия давлатнинг ижтимоий соҳага оид сиёсатидаги стратегик устувор йўналиш - инсонга бўлган эътибор ташкил этиши лозим деб ҳисоблайди. Партия ислоҳотларнинг барча босқичларида эришилган натижаларни аҳоли фаровонлигининг ўсиши билан баҳолайди. Партия инсон саломатлиги, ҳозирги давр тиббиётининг янги ютуқларига таянган ҳолда дунёда илғор ўринларга интилаётган Ўзбекистонда соғлиқни сақлаш ривожи, оналик ва болаликни ҳимоялаш, умр узоқлигини таъминлаш йўлида курашади. Партия аёлларнинг мамлакатимиз ижтимоий-сиёсий ҳаётида ва тадбиркорлик фаолиятидаги ўрнини оширишга алоҳида эътиборни қаратади. Партия аҳолининг эҳтиёжманд қатламларини, нафақахўрлар, айниқса ногиронларни аниқ йўналтирилган ҳимоя ва ижтимоий қўллаб-қувватлашнинг амалий тизимини шакллантиришни сиёсий фаолиятининг бош вазифаларидан бири деб ҳисоблайди. Партия ногиронлар ўзларини жамиятнинг тўлақонли фуқаролари деб ҳисоблайдиган зарур шарт-шароитлар яратишга интилади. Ижтимоий-гуманитар соҳанинг муҳим вазифаларидан бирини коммунал-маиший шароит сифатини ошириш масалалари ташкил қилади. Шу муносабат билан, партия аҳолини ичимлик сув ва табиий газ билан таъминлашни яхшилашга қаратилган давлат қарорларининг бажарилиши учун зарур бўлган чора-тадбирларни амалга оширади. Партия жамиятнинг ҳаддан ташқари ижтимоий ва иқтисодий қутблашувига йўл қўймаслик учун курашади. Партия энг кам ойлик иш ҳақи ва нафақлар миқдорини кескин кўтаришга ҳамда аҳолининг кам таъминланган қатламини ҳимоялашнинг самарали механизмини яратишга интилади. Партия ушбу масалани ҳал этишга қаратилган мақсадли давлат дастурлари лойиҳаларини таклиф қилади, шунингдек нодавлат жамғармаларни йўналтириш ва кенг жамоатчилик эътиборини жалб этишда фаол қатнашади. Партия жамиятнинг зиёлилашуви тарафдори, зеро давлатнинг иқтисодий тараққиёти фақат фан ва техниканинг янги ютуқларига таяниши мумкин. Шу муносабат билан, таълим ва фаннинг устувор ривожланишини таъминлаш зарур. Партия инсон маънавий салоҳиятининг узлуксиз ўсишини таъминлашга интилади. У замонавий илмий билимлар билан қуролланган ва баркамол инсонни шакллантиришга хизмат қиладиган таълимнинг янги миллий моделига тўлиқ ўтиш жараёнини қўллаб-қувватлайди ва унда фаол иштирок этади. Чунки юксак илмий салоҳиятга эга бўлган кишилар, давлат томонидан ҳар томонлама қўллаб-қувватланаётган тараққийпарвар ва обрўли илмий мактабларгина жамиятнинг гуллаб-яшнашини таъминлаши мумкин. Ушбу йўналишда партия асосий эътиборни ўрта таълим соҳасидаги муаммоларга, биринчи галда, ўқитиш сифати, кутубхоналар тизими ривожи, ўқувчиларнинг замонавий адабиётлар билан таъминланиши, мактабларнинг асбоб-ускуна, компьютер техникаси, анжомлар билан жиҳозланишига қаратади. Иқтисодий имкониятлар ортиб бориши билан партия академик лицей ва коллеж ўқувчилари учун стипендиялар жорий этишга ҳаракат қилади. Партия тиббиёт, таълим, фан, маданият ходимларининг ижтимоий мавқеини оширишда фаоллик кўрсатади. Партия уларнинг шарт-шароитини яхшилаш ва иш ҳақининг сезиларли ўсиши учун қатъий тадбирлар қўллайди. Партия давлатнинг яхлит ва талабга жавоб берадиган ёшлар сиёсатини амалга оширишга алоҳида аҳамият қаратади. Партиянинг саъй-ҳаракатлари ҳар томонлама камол топган, Ватанга содиқ, ривожланган бозор муносабатлари ва фуқаролик жамияти шаклланиши жараёнларида фаол иштирок этишга тайёр йигит ва қизларни тарбиялашга йўналтирилади. Партия ёшлар учун сабот билан, босқичма-босқич ижтимоий кўтаринкилик муҳитини яратишга ва уларнинг ижтимоий-сиёсий истиқболини белгилаб беришга ўз кучини сарф этади. Аҳолининг сиёсий ва ижтимоий фаоллигини оширмасдан туриб фуқаролик жамиятини қуриб бўлмайди. Онгли ва фаол инсонгина барча қийинчиликларни енгиб, мустақил Ўзбекистоннинг гуллаб-яшнашига ва халқаро ҳамжамиятнинг тўлақонли аъзоси бўлишига ўз ҳиссасини қўшиши мумкин. Партия ўз фаолиятидаги муҳим йўналишлардан бирини Ўзбекистонда яшовчи миллат ва халқларнинг тили, маданияти, урф-одати ва анъаналари ривожига кўмаклашиш, жамиятда фуқаровий, миллатлараро ва динлараро тотувликни мустаҳкамлаш, эътиқод эркинлигини ҳимоя қилишда деб ҳисоблайди. Партия диний экстремизм ва фанатизмни кескин қоралайди ва уларнинг барча кўринишларига қарши кураш олиб боради. Халқнинг маънавий-ахлоқий юксалишига интилган ҳолда партия тараққийпарвар миллий анъаналарни ривожлантириш билан бирга жаҳон маданиятининг яратувчан салоҳиятидан, умуминсоний қадриятлардан фойдаланиш тарафдоридир. Партия ўтиш даврининг мураккаб шароитида ижтимоий лоқайдлик, гиёҳвандлик, фоҳишабозлик, зўравонлик, экстремизм ва шунга ўхшаш таҳдид ва хуружларни муайян ижтимоий дастурлар ёрдамида тугатиш ишида фаол иштирок этади. Партия ўзининг экологик сиёсатини инсон ҳаёти хавфсизлигини таъминлаш, маънан ва жисмонан соғлом авлодни шакллантириш ҳамда миллат генофондини асраш мақсадида зарур бўлган барча шарт-шароитни яратиш асосида фаолият юритади. Партия табиатдан фойдаланувчиларнинг табиий захиралардан оқилона фойдаланиш ва атроф муҳитни ҳимоялашда иқтисодий манфаатдорлик тизимини яратишга, экологик муаммоларни ҳал этиш учун республиканинг халқаро тизимларга узвий киришишини таъминлашга интилади. ПАРТИЯНИНГ ҚОНУН УСТУВОРЛИГИНИ ТАЪМИНЛАШ, СУД-ҲУҚУҚ ТИЗИМИНИ ЯНАДА ЛИБЕРАЛЛАШТИРИШ БОРАСИДАГИ ВАЗИФАЛАРИ Партия жамият ҳаётида қонун устуворлигини таъминлаш, жамоат тартибини сақлаш ва жиноятчиликка қарши курашиш, инсон ҳуқуқ ва эркинликларини ҳимоя этишнинг ҳуқуқий кафолатларини яратишга ҳар томонлама кўмаклашади. Партия давлат органлари устидан самарали жамоатчилик назорати тизимини шакллантириш, кўпсонли назорат органларини қисқартириш, мансабдор шаҳслар орасида коррупция ва лавозимни суистеъмол қилиш ҳолларига қарши изчил чора-тадбирлар ишлаб чиқади ва амалга оширади. Ушбу мақсадларга эришиш ва салбий ҳолатларни бартараф этишнинг асосий воситалари сифатида партия ижро органлари ваколатларининг қонуний жиҳатдан аниқ белгиланиши, улар томонидан мажбурий тусдаги қонуности ҳужжатлар сонининг камайтирилишига эришиш, давлат тузилмаларига профессионал кадрлар, соҳасининг етук билимдонлари, юқори малакали иш юритувчилар келишини таъминлайдиган тизим яратиш керак деб ҳисоблайди. Партия суд-ҳуқуқ тизимидаги ислоҳотларни давом эттиришни ўзининг муҳим вазифаларидан бири деб билади. Судлар инсоннинг ҳуқуқ ва эркинликларини, жамият манфаатларини таъминлашга қодир бўлган давлат ҳокимиятининг мустақил бўғинига айланиши лозим. суд-ҳуқуқ тизимининг моддий-техника базасини мустаҳкамлаш, судьяларнинг ижтимоий мавқеини ошириш, суд тизимини шакллантириш механизмларини такомиллаштириш орқали унинг мустақиллиги ва таъсирчанлигини кучайтириш; суд жараёнида тарафлар тенглиги ва улар ўртасидаги мусобақа руҳини таъминлаш, очиқлик ва ошкоралик тамойилларини қарор топтириш, судьяларнинг одил судлов жараёнида инсон ҳуқуқларини бузишга йўл қўйиш ҳолларига нисбатан жавобгарлигини кучайтириш; фуқароларнинг судга мурожаат қилиш имкониятларини, ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органларга шикоят ёки ариза билан мурожаат этиш ҳуқуқини амалга ошириш ташкилий-ҳуқуқий шартлари ва кафолатларини яратиш. Партия жазо тизимида қораловчи, репрессив функцияларнинг қисқартирилиши ҳисобига қонунчиликда адолат ва инсонпарварлик тамойилларини янада чуқурроқ ҳаётга татбиқ этилишига интилади. Шахс жиноий ва фуқаролик суд тизимида қонуний манфаатларини ҳимоя қила олиши учун етарли даражада кафолатланган ҳуқуқларга эга бўлиши лозим. Партия суд-ҳуқуқ тизимини ислоҳ қилиш доирасида жамоат тартибини сақлаш ва жиноятчиликка қарши курашни таъминловчи қонунни муҳофаза қилувчи идоралар учун шундай ваколатлар миқдори сақланиб қолиши тарафдорики, токи бунда фуқаронинг ҳуқуқлари, манфаатлари ва қадр-қиммати сақланиб қолиши, шу билан бирга, жиноят ҳам жазосиз қолмаслиги зарур. Партия фуқароларнинг ҳуқуқий билимларини ошириш ва улардаги ҳуқуқий нигилизмнинг бартараф этилиши, уларнинг қонун лойиҳалари муҳокамаларида ва инсон ҳуқуқлари мониторингини амалга оширишда фаол иштирок этишини таъминлашни ҳам муҳим вазифалардан бири деб ҳисоблайди. Партия жамоат хавфсизлигини таъминлашга, ҳуқуқни мухофаза қилиш идораларини изчил ислоҳ этишга, уларнинг жамоатчилик билан алоқаларини мустаҳкамлашга, фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари ва аҳолининг жиноятчиликка, маънавиятсизликка, турли кўринишдаги экстремизм ва гиёҳвандликка қарши курашга, мамлакатда барқарорликни таъминлаш ишига фаол жалб қилинишига ҳар томонлама кўмак беради. ПАРТИЯНИНГ ТАШҚИ СИЁСАТ ВА МИЛЛИЙ ХАВФСИЗЛИКНИ ТАЪМИНЛАШ СОҲАСИДАГИ ВАЗИФАЛАРИ Партия демократик ва ижтимоий-иқтисодий ўзгаришлар, халқимизнинг маънавий тараққиёти, шунингдек Ўзбекистоннинг халқаро ҳамжамиятга интеграциялашувини мамлакат хавфсизлиги, жамиятимизда тинчлик ва барқарорлик, миллатлараро ва фуқаровий тотувликни таъминлашдек фундаментал вазифаларни ҳал қилмасдан тасаввур этиб бўлмайди деб ҳисоблайди. Партия давлатнинг миллий манфаатларини ҳимоя қилишга, унинг мамлакат хавфсизлиги, минтақада ва умуман жаҳонда барқарорлик, Ўзбекистоннинг халқаро муносабатлар ва жаҳон хўжалиги алоқалари тизимига жадал интеграциялашувини таъминлашга қаратилган ташқи сиёсатини амалга оширишда ҳар томонлама кўмак беради. Дунёда юз бераётган ўзгаришлар халқаро, минтақавий ва миллий хавфсизлик тамойилларининг узвий боғлиқлигини яна бир бор тасдиқламоқда. Афғонистонда амалга оширилган аксилтеррор операцияси натижасида вужудга келган янги геосиёсий вазият жаҳон ҳамжамияти томонидан минтақамизнинг халқаро хавфсизлик ва барқарорликни таъминлашдаги аҳамиятини англаб етишига олиб келди. Бу, ўз навбатида, Ўзбекистон ва минтақамизга хавф солаётган таҳдидларга қарши халқаро ҳамжамият кўмагида ишончли тўсиқ қўйиш, шунингдек халқаро доираларда минтақавий хавфсизликни таъминлаш борасида мамлакатимизнинг сиёсий-дипломатик ташаббуслари билан чиқишига қўшимча имкониятлар яратади. дунё ҳамжамияти билан халқаро терроризм, диний экстремизм, наркотрафик, ноқонуний қурол савдоси, уюшган жиноятчилик ва бошқа турдаги трансмиллий таҳдидларга қарши яқиндан ҳамкорлик қилиш; халқаро ҳамжамиятнинг Афғонистондаги урушдан кейинги ҳаётни изга солиш, бу мамлакатни минтақавий лойиҳаларга жалб этиш борасидаги саъй - ҳаракатларига кўмаклашиш; Ўзбекистоннинг Марказий Осиёда ядро қуролидан ҳоли ҳудуд яратиш борасидаги ташаббусининг амалга ошишига кўмаклашиш; Марказий Осиё минтақасида, энг аввало, табиий ресурслардан фойдаланиш, энергетика, сув захиралари ва экология соҳаларида, транспорт-коммуникация инфратузилмаларини, жумладан, газ ва нефть қувурларини қуриш борасида ўзаро фойдали иқтисодий ҳамкорликни ҳар томонлама кенгайтириш; жаҳоннинг етакчи давлатлари (АҚШ, Европа Иттифоқи давлатлари, Япония, Россия, Хитой, Ҳиндистон ва бошқалар) билан, энг аввало, минтақада хавфсизлик ва барқарорликни таъминлаш борасида икки томонлама ҳамкорликни янада чуқурлаштириш, иқтисодий, илмий-техникавий, ижтимоий соҳаларда ўзаро фойдали алоқаларни кенгайтириш; Ўзбекистоннинг халқаро майдондаги мавқеини мустаҳкамлаш, дунё жамоатчилигини республика захиралари, ресурслари, имкониятлари (жумдалан, инвестицион имкониятлари), шунингдек мамлакатнинг миллий ривожланиш стратегияси, давлат ва жамият қурилишининг барча соҳаларини ислоҳ қилиш жараёнининг бориши тўғрисида хабардор қилиш. Минтақада ва умуман дунёда юзага келган вазият чегараларимизнинг дахлсизлигини, мамлакатимиз яхлитлигини таъминлайдиган, Ўзбекистоннинг барқарор тараққиётини кафолатлайдиган миллий хавфсизлик тизимининг шакллантирилишини тақозо этади. Шу муносабат билан, Қуролли Кучларимизни ислоҳ қилиш борасида бошланган ишлар ниҳоясига етказилиши зарур. Давлатимизнинг Қуролли Кучлари замонавий талабларга жавоб бериши, мамлакат хавфсизлигига таҳдидларни инобатга олган ҳолда тузилган бўлиши лозим. Партия Ўзбекистон Республикаси Президентининг профессионал, ҳар томонлама таъминланган, ҳаракатчан, ҳар қандай ташқи тажовузни қайтаришга тайёр ва мамлакат мудофаасини самарали ҳимоя қилишга қодир бўлган армияни тузишга қаратилган сиёсатини қўллаб-қувватлайди ва уни амалга оширишда фаол иштирок этади. Қуролли Кучлар давлат ва жамиятнинг доимий эътиборида, ҳарбий хизмат эса етарли даражада моддий жиҳатдан таъминланиши ҳамда халқ орасида алоҳида ҳурматга сазовор бўлиши лозим. Партия ҳарбий қурилиш соҳасидаги давлат сиёсатининг асосий мазмуни ва моҳиятини шунда деб билади. Партия ушбу вазифаларнинг амалга оширилишини ҳар бир фуқаронинг, қолаверса, бутун жамиятнинг иши деб билади. Ҳарбий хизматга чақирув, ҳарбий таълим, ёшларни ҳарбий-ватанпарварлик руҳида тарбиялаш тизимини такомиллаштириш жараёнида иштирок этиш партиянинг мудофаа сиёсати йўналишидаги устувор вазифалардан бири бўлиб қолади. Армияда хизмат қилиш ҳар бир йигит учун, мамлакатимизнинг ҳар бир фуқароси учун обрўли фаолиятга, жамият ва ҳаётдаги ўрнини онгли равишда танлаш, жасорат ва ватанпарварлик мактабига айланиши лозим. Партия ўз саъй-ҳаракатларини ҳарбий хизматчининг ақлий ва ижтимоий-маънавий жиҳатдан камолга етган, жамиятдаги ўрни ва мавқеини англайдиган, жамият олдида жавобгарликни ҳис этадиган шахс сифатида шаклланиши учун зарур бўлган ижтимоий-иқтисодий, ҳуқуқий, психологик ва бошқа шарт-шароитларни таъминлашга қаратилган дастурларни амалга оширишга сафарбар этади. Тадбиркорлар ва ишбилармонлар ҳаракати - Ўзбекистон Либерал-демократик партияси мамлакатда ижтимоий йўналтирилган бозор иқтисодиётини, демократик давлат ва фуқаролик жамиятини шакллантириш ҳақида баёнот бериб, юқорида зикр этилган сиёсий платформага таянган ҳолда мамлакатимиз ижтимоий ҳаётининг барча соҳаларини эркинлаштиришга қаратилган кенг сиёсий ва фуқаролик ҳаракати партияси бўлишга интилади. Ўзбекистон Либерал - демократик партиясининг муҳим вазифаси Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қонунчилик палатаси ва давлат ҳокимиятининг жойлардаги вакиллик органларига кўппартиявийлик тамойилига асосланган демократик парламент сайловларида сиёсий платформасида акс эттирилган асосий йўналишларни амалга ошириш имкониятини яратадиган қонунлар ва давлат қарорларини қабул қилишда етарли таъсирга эга бўладиган ўринларни қўлга киритиш ҳисобланади. партия сиёсатининг устувор йўналишларини тарғиб қилиш; аҳолининг ҳуқуқий ва сиёсий маданиятини шакллантиришда ҳамда сайловчиларда кўппартиявийлик асосида ўтказиладиган демократик сайловларда овоз бериш ҳуқуқидан онгли ва масъулиятни ҳис қилган ҳолда фойдаланишга интилиш кўникмаларини тарбиялашда иштирок этиш; муҳим ижтимоий муаммоларга жамият эътиборини жалб этиш ҳамда уларнинг партия сиёсий платформасида илгари сурилган ҳал этиш йўллари ҳақида ижобий ижтимоий фикрни шакллантириш; партия келгусида навбатдаги парламент сайловларида давлатнинг қонун чиқарувчи ва ижро этувчи ҳокимиятининг барча бўғинларига депутатликка номзод сифатида кўрсатиладиган юқори малакали, ҳуқуқий маълумотга эга ҳамда сиёсий фаол аъзолар ва партия тарафдорлари сиймосида сиёсий элитани (арбобларни) шакллантириш ва тарбиялаш; демократик кўппартиявийликка асосланган сайловларда - Халқ депутатлари туман ва шаҳар кенгашларидан тортиб, Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатасигача тузиладиган барча даражадаги сайлов округлари бўйича партия номзодларини илгари суриш орқали ўзининг тўлақонли иштирокини таъминлаш; тегишли ваколатли ҳокимият органлари фаолиятига партиянинг белгиланган таъсирини имконият даражасида таъминлаш мақсадида партия томонидан илгари сурилган номзодларнинг фаол сайловолди тарғиботини олиб бориш ҳамда сайловчилар билан ишлашда қонунда белгиланган тартибда ҳаракат қилиш; сайлов натижалари асосида Олий Мажлис Қонунчилик палатаси ва давлат хокимиятининг жойлардаги вакиллик органларида партия фракцияларини шакллантириш ҳамда улар орқали қонунда белгиланган тартибда партиянинг ижтимоий таянчи бўлмиш мулкдорлар қатлами ва партияни қўллаб-қувватловчи сайловчилар манфаатларини ифода этувчи қонунлар ва ҳукумат қарорларини қабул қилишга қаратилган сиёсий ташаббуслар билан чиқиш. Ҳокимиятнинг вакиллик органларида кўпчиликка эга бўлиш Ўзбекистон Либерал-демократик партиясининг асосий мақсади эмас, балки амалий устувор йўналишлари, дастури ҳамда сиёсий платформасида акс эттирилган стратегик ва тактик мақсадларига эришиш воситасидир. Партия жамият диққат-эътиборида турган муаммоларни аҳолининг аксарият қисми, биринчи навбатда, тадбиркорлар ва ишбилармонлар манфаатларини ҳимоя этадиган, мустақил Ўзбекистоннинг гуллаб-яшнаши, қадимий диёримизда истиқомат қиладиган ҳар бир инсон фаровонлигининг муттасил ўсиб боришига қаратилган қарорлар қабул қилиш жараёнида изчил фаолият юритади. Ўзбекистон Либерал-демократик партиясида чегараланган аъзолик тартиби ўрнатилади. Партияга 18 ёшга тулган, партия Дастурини тан оладиган ва унинг Устави талабларини бажарадиган, жинси, ирқи, миллати, тили, дини, ижтимоий келиб чиқиши, жамиятда эгаллаган мавкеидан қатьий назар, Ўзбекистоннинг ҳар бир лаёқатли фуқароси аъзо бўлиши мумкин. Ўзбекистон Либерал-демократик партиясига аъзолик якка тартибда бўлади. Партияга қабул қилиш яшаш ёки иш жойидаги партия ташкилотига ёки Қорақалпоғистон Республикаси, вилоятлар, Тошкент шаҳар, туман (шаҳар) Кенгашига ариза бериш асосида амалга оширилади. Ўзбекистон Либерал-демократик партиясига аъзо бўлган шахсларга уларнинг турар жойи ёки иш жойидаги партия ташкилоти томонидан ўрнатилган намунадаги партия аъзоси гувоҳномаси берилади. Ўзбекистон Либерал-демократик партияси аъзолари ҳисобланган шахслар бошланғич партия ташкилотига ёзма равишда маълум қилиш орқали партиядан ихтиёрий равишда чиқишлари мумкин. Партия аъзоси партия Уставини бузгани, Устав талабларини бажармагани, партия шаънига доғ туширгани ёки унга зиён етказадиган хатти-ҳаракатлари учун интизомий жавобгарликка тортилиши ёки партия сафидан чиқарилиши мумкин. Партия сафидан чиқариш ҳақидаги қарор ҳудудий партия ташкилоти томонидан қабул қилинади. Ҳудудий партия ташкилоти Кенгаши аъзоларини, партиянинг туман (шаҳар) бўлимлари раҳбарларини партиядан чиқариш тўғрисидаги қарор тегишли ҳудудий партия ташкилоти томонидан қабул қилинади ҳамда Ўзбекистон Либерал-демократик партияси Сиёсий Кенгашининг Ижроия қўмитасида тасдиқланади. Партия аъзолигидан чиқариш ҳақидаги қарор устидан партиянинг юқори турувчи органларига шикоят қилиниши мумкин. Ўзбекистон Либерал-демократик партияси аъзоси бир вақтнинг ўзида ўзга партияларга ёки сиёсий максадларга эришиш йулида тузилган жамоат бирлашмаларига (ҳаракатларига) аъзо бўлишга ҳакли эмас. Партия аъзолиги қонунда белгиланган тартибда тўхтатиб турилиши ёки умуман тўхтатилиши мумкин. Қонунга биноан аъзолиги тўхтатиб турилган шахс Партия тарафдори мақомига тенглаштирилади. Ўзбекистон Либерал-демократик партияси тарафдорлари унинг аъзолари ҳисобланмайдилар. Партия Дастури, Устави ва амалий ҳаракатларини қўллаб-қувватловчи Ўзбекистон Республикасининг 18 ёшга тўлган ҳар бир лаёқатли фуқароси Партия тарафдори бўлиши мумкин. "ЎЗБЕКИСТОН ЛИБЕРАЛ-ДЕМОКРАТИК ПАРТИЯСИ АЪЗОСИНИНГ ҲУҚУҚ ВА МАЖБУРИЯТЛАРИ Ўзбекистон Либерал-демократик партияси аъзоси қуйидаги ҳуқуқларга эга:"62.209.150.57 15:42, 24 yanvar 2011 (UTC).Bold text – партиянинг турли бўғиндаги ташкилотлари томонидан ўтказиладиган тадбирларда иштирок этиш, ўз қарашларини эркин баён этиш ва партия фаолиятини такомиллаштириш бўйича таклифлар киритиш; – партиянинг раҳбар органларига сайлаш ва сайланиш, уларга ариза ва таклифлар билан мурожаат этиш; – давлат ҳокимиятининг қонун чиқарувчи ва ижро этувчи органларига партия номидан номзод сифатида тавсия этилиш; – Ўзбекистон Республикаси қонунчилигига мувофиқ фаолият юритаётган жамоат бирлашмалари, нодавлат нотижорат ташкилотлари ва жамғармаларга Ўзбекистон Либерал-демократик партияси вакили сифатида тавсия этилиш. - Ўзбекистон Республикаси Конституцияси, қонунлари, ахлоқ тамойиллари ва жамиятнинг маънавий мезонларига риоя қилиш; - партия Дастури ва Устави талабларини бажариш, партиявий интизомга қатъий риоя қилиш; - партия раҳбар органлари қарорларини бажариш; - ўз фаолияти билан партиянинг дастурий мақсад ва вазифаларига эришишда кўмаклашиш; - партия манфаатларини ҳимоя этиш, унинг ғоя, мақсад ва вазифаларини тарғиб қилиш ҳамда уларни ҳаётга татбиқ этишда фаол қатнашиш; - аъзолик бадалларини ўз вақтида тўлаб бориш. O‘zMTDP / O‘zbekiston "Milliy tiklanish" demokratik partiyasi. 2008 yil 20 iyun kuni O'zbekiston "Milliy tiklanish" demokratik partiyasi va Fidokorlar milliy demokratik partiyasining birlashuv Qurultoyi bo'lib o'tib, ushbu ikki partiya negizida yangi O'zbekiston "Milliy tiklanish" demokratik partiyasi (O'zMTDP) tashkil etildi. Qurultoyda yangi partiyaning Markaziy Kengashi va Nazorat-taftish komissiyasi tarkiblari saylandi. 2008 yil 21 iyun kuni O'zMTDP Markaziy Kengashining I Plenumi bo'lib o'tdi. Plenumda Markaziy Kengash Ijroiya Qo'mitasi a'zolari 21 nafardan iborat tarkibda saylanib, ular orasidan Markaziy Kengash Ijroiya Qo'mitasi raisi va uning Mafkuraviy ishlar, Tashkiliy va kadrlar ishlari, Xotin-qizlar masalalari hamda Yoshlar bilan ishlash bo'yicha o'rinbosarlari saylandi. 2008 yil4-16 iyul kunlari Qoraqalpog'iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahrida ikki partiyaning birlashuv Konferensiyalari o'tkazilib, ular negizida yangi partiyani tuzish bo'yicha tashkiliy guruh shakllantirildi. 2008 yil 11 avgust kuni O'zMTDP O'zbekiston Respublikasi Adliya vazirligidan ro'yhatdan o'tdi. 2008 yil 13 avgust kuni O'zbekiston "Milliy tiklanish" demokratik partiyasi va O'zbekiston "Fidokorlar" milliy demokratik partiyasi fraksiyalarining qo'shma ta'sis yig'ilishi bo'lib o'tdi va Oliy Majlis Qonunchilik palatasidagi O'zMTDPning yangi fraksiyasi tuzildi. 2008 yil9 sentyabridan boshlab joylarda hududiy partiya tashkilotlarining ta'sis Konferensiyalari va Plenumlari o'tkazildi. Jumladan, barcha hududlarda O'zMTDP hududiy partiya tashkilotlarining ta'sis Konferensiya va Plenumhlari o'tkazildi. Ularda Kengash, Nazorat-taftish komissiyasi, Kengash Ijroiya Qo'mitasi tarkibi tasdiqlandi hamda Ijroiya Qo'mitasi raisi va uning o'rinbosarlari saylandi. Shuningdek, joylarda tuman (shahar) partiya tashkilotlarining ta'sis Konferensiya va Plenumlari o'tkazilib Kengash, Kengash Ijroiya Qo'mitasi tarkibi tasdiqlandi hamda Ijroiya Qo'mitasi raislari saylandi. O’ZBEKISTON "MILLIY TIKLANISH" DEMOKRATIK PARTIYASINING DASTURI Mustaqillikka erishilganidan so’ng O’zbekistonimizda qadimiy ildizga ega bo’lgan milliy davlatchilik tiklandi. Mustaqillik yillarida o’zbek davlatchiligini yangi tarixiy sharoitda tiklash va yanada rivojlantirishning siyosiy-huquqiy, ijtimoiy-iqtisodiy hamda ma’naviy asoslari yaratildi va mustahkamlandi. O’z kelajagining haqiqiy bunyodkoriga aylangan xalqning oliy manfaatlariga javob beruvchi ichki va tashqi siyosat muvaffaqiyatli amalga oshirilmoqda. Hokimiyatning qonun chiqaruvchi, ijro etuvchi va sud hokimiyati tarmoqlariga bo’linishi amalga oshirildi. Samarali ishlaydigan ikki palatali parlament shakllantirilib, faoliyat yuritmoqda. Siyosiy partiyalarning davlatni boshqarish va jamiyatni isloh qilishdagi roli kuchayib bormoqda. Oliy Majlis Qonunchilik palatasida partiya fraksiyalarini va xalq deputatlari Kengashlarida partiya guruhlarini faollashtirish, shu jumladan ularning jamiyatni demokratlashtirish va yangilashda, mamlakatni modernizatsiyalash va isloh qilishda, fuqarolarning ijtimoiy-siyosiy faolligini oshirishda, ularning hohish-irodasini ifodalashda amaliy ishtirok etishi uchun tubdan yangi sharoitlar yaratildi. Fuqarolarning huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlarini ta’minlashda, ommaviy axborot vositalarini erkinlashtirishda bevosita ishtirok etuvchi fuqarolik jamiyati institutlarini shakllantirish jarayonlari chuqurlashmoqda. Aholini ijtimoiy himoyalash tizimini uzluksiz takomillashtirish borasida jadal ishlar olib borilmoqda. Bozor islohotlarini izchil amalga oshirish natijasida iqtisodiy o’sishga erishildi. Iqtisodiyotning yangi tarmoqlari barpo etilib, rivojlanmoqda, fermerlik harakati kengaymoqda, mehnat unumdorligi oshmoqda. Bularning barchasi birgalikda barqaror iqtisodiy o’sish va xalq farovonligining oshishiga erishish uchun zarur bo’lgan infratuzilmaviy bazani shakllantirdi. Mamlakatimizda siyosiy partiyalarning jamiyat va davlatni rivojlantirish jarayonidagi asosiy vazifalarini amalga oshirish uchun zarur huquqiy baza yaratilgan. Natijada siyosiy partiyalarning shu jumladan jamiyat va davlat boshqaruvi sohasidagi roli va vakolatlarini yanada oshirish uchun yangi imkoniyatlar ochib berildi va bu xalqaro standartlarga to’liq mos keladi. Biroq rivojlangan mamlakatning qaror topishiga samarali siyosiy tizim va raqobatbardosh iqtisodiyotdan tashqari qudratli ma’naviy baza, huquqiy va siyosiy munosabatlarning yuqori madaniyati ham muhim o’rin tutadi. Mazkur yo’nalishda milliy g'oyani yanada rivojlantirish zarurati ham mavjud bo’lib, uning mohiyati yuz berayotgan jarayonlarga nisbatan o’z nuqtai nazariga ega bo’lgan fuqaroning, shaxsning ma’naviyatini takomillashtirishdan iboratdir. Shu bilan birga, siyosiy partiyalarning ushbu yo’nalishdagi faoliyati har tomonlama komil va vatanparvar insonni tarbiyalashga qaratilgan ma’naviy-ma’rifiy ishlarga nisbatan qo’yiladigan talablarga har doim ham javob bermaydi. Yangilangan O’zbekiston "Milliy tiklanish" demokratik partiyasining asosiy maqsad-vazifasi milliy an’analarni va qadriyatlarni saqlashdan iborat. Partiya huquqiy demokratik davlat va adolatli fuqarolik jamiyatini barpo etish, fan-texnika taraqqiyotini va O’zbekistonning globallashib borayotgan jahonda munosib o’rin egallashini ta’minlashni yoqlaydi. U biz faxrlanadigan milliy an’analar va qadriyatlarimizni saqlab qolish tarafdorlari bo’lgan insonlar manfaatlarini himoya qilishni o’z oldiga maqsad qilib qo’yadi. Bunday shaxslar - partiyaning asosiy ijtimoiy qatlamidir. Partiya mustaqillik yillarida boshlangan milliy qadriyatlarni tiklash, o’zlikni anglash, milliy g'oyalarni shakllantirish va milliy mustaqillik mafkurasini mustahkamlash, xalqning ma’naviy hayotida diniy an’analarni tiklash kabi hayrli ishlarni izchil, bosqichma-bosqich va tizimli ravishda davom ettirish tarafdoridir. Ushbu ishni sifat jihatdan yangi darajaga ko’tarish, uning samaradorligini oshirish zarur. "Maqsadimiz - O’zbekiston fuqarosi ongida o’z mamlakatining tarixiy o’tmishi, bugungi kuni va kelajagi uchun faxrlanish tuyg'usini tarbiyalash va mustahkamlash!" - yangilangan O’zbekiston "Milliy tiklanish" demokratik partiyasining asosiy siyosiy shiori hisoblanadi. - partiyalarning nomlarida, ularning Ustav va dasturiy hujjatlarining mazmunida o’z ifodasini topgan - ikkala partiyaning asosiy maqsad vazifalari, faoliyat mafkurasining yaqinligi; - Oliy Majlisning Qonunchilik palatasiga va davlat hokimiyatining mahalliy vakillik organlariga navbatdagi saylovlarga yuqori darajada tayyorgarlik ko’rish va yangilangan partiya imkoniyatlarini samarali amalga oshirish, shuningdek o’zini mamlakatning qudratli salohiyatga hamda o’z elektoratining xayrihohligiga ega bo’lgan siyosiy partiyasi sifatida namoyon etish maqsadida o’z siyosiy kuchlari, partiyalarning kadrlar resurslarini va ijtimoiy qatlamini birlashtirish zarurati. Yangilangan O’zbekiston "Milliy tiklanish" demokratik partiyasi quyidagi sohalarda vazifalarni amalga oshirish orqali hokimiyat uchun kurashish, saylovchilarning eng ko’p ovozini olish va vakillik hokimiyati organlarida eng ko’p o’rinlarni egallashni o’z oldiga maqsad qilib qo’ygan. Davlatning yangi xalqaro sharoitlarda va geosiyosiy voqelikda milliy manfaatlarni ro’yobga chiqarish va himoya qilish yuzasidan amaliy qadamlarining taktik va strategik maqsadlari va vazifalari zamirida milliy tiklanish va rivojlanishning umumiy mafkurasi va keng qamrovli dasturi mavjudligi - bizning muqaddas orzumiz va strategiyamiz bo’lgan - yurt tinchligi, Vatan taraqqiyoti, xalq farovonligi - umummilliy g'oyasi atrofida jamiyatimizni birlashtirishga asoslangan yo’lini O’zbekiston "Milliy tiklanish" demokratik partiyasi (O’zMTDP) qo’llab-quvvatlaydi. Bu g'oya bizning asriy orzu-umidlarimiz, strategiyamizni, mamlakatimiz fuqarolari tomonidan zamonaviy olamdagi o’z o’rni va rolini, davlatimizning taktik va strategik maqsad-vazifalarini, uning yangi xalqaro sharoitlar va geosiyosiy voqealarda milliy manfaatlarni amalga oshirish va himoya qilish borasidagi amaliy qadamlarini to’g'ri anglash va tushunish zamiridagi milliy tiklanish va taraqqiyotning umumiy mafkura va keng qamrovli dasturining mohiyatini tashkil etadi. Partiya O’zbekiston kelajagini iqtisodiy rivojlangan va kuchli siyosiy ta’sirga ega, boy ma’naviy merosga asoslangan, insonning huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlarini kafolatli himoyalangan davlat sifatida ko’radi. O’zbekistonda umummilliy manfaatlar ustuvorligiga asoslangan mamlakatning ijtimoiy-siyosiy barqarorligini, millatlararo va dinlararo totuvlikni hamda o’zaro tushunishni yanada mustahkamlash zarur. O’zbekiston bizning tasavvurimizda - bu demokratik yo’ldan rivojlanuvchi, ijtimoiy va ma’naviy hayotning tub umuminsoniy hamda ko’p asrlik milliy qadriyatlari mushtarakligiga asoslangan mamlakatdir. Bunday uyg'unlik XXI asr tajovuzlari va tahdidlariga mos javob topishga yordamlashishga qaratilgan. Partiya ilg'or mamlakatlar taraqqiyotining yuqori standartlariga erishish uchun O’zbekistonda sotsial-iqtisodiy va ijtimoiy islohotlarni izchil chuqurlashtirib borishi lozim deb hisoblaydi. Bu fuqaro, jamiyat va davlatni jamiyatni boshqarish, islohotlarning taqdiri, hokimiyat tizimini demokratlashtirish va yangilash uchun mas’uliyatini tubdan oshirishni, hokimiyat jamiyat nazorati ostida bo’lishini, chinakam o’zini o’zi boshqarish asoslarining mustahkamlanishini talab etadi. Ayni mana shu hayotiy masalalarda yangi o’zbek davlatchiligi butun tuzilmalarining yaratuvchanlik asosi mujassamlangan bo’lib, rivojlanishni huquqiy jihatdan yo’naltirish uning muhim ustuvorligidir. Partiyaning ishonchi komilki, xalqning ongida chuqur ildiz otgan va ilhomlantiruvchi "O’zbekiston - kelajagi buyuk davlat" g'oyasi tub o’zak g'oya bo’lib, XXI asrda O’zbekistonda milliy o’zlikni anglash shu asosda rivojlanadi. O’zbekiston bizning orzuimizda "erkin shaxs - kuchli jamiyat - taraqqiy etuvchi iqtisodiyot - demokratik huquqiy davlat" formulasi bo’yicha rivojlanayotgan mamlakatdir. - odamlarning siyosiy madaniyati, demokratik ongi va tafakkurini sifat jihatdan o’stirishning zaruriy shartlari sifatida demokratik islohotlarni yanada chuqurlashtirish va ma’naviy sohani boyitishda; - barcha darajadagi hokimiyat va boshqaruv organlariga yuqori axloqiy, kasbiy xususiyatlarga hamda mamlakat va xalq taqdiri uchun mas’uliyatga, yuksak vatanparvarlik tafakkuriga ega bo’lgan insonlar kelishi uchun shart-sharoitlarni ta’minlashda; - jamoatchilikning e’tiborini mazkur muammolarga qaratish, jamoat nazoratini kuchaytirish, siyosiy partiyalar va ularning parlamentdagi fraksiyalari, shuningdek davlat hokimiyatining mahalliy vakillik organlaridagi deputatlik guruhlari vakolatlaridan keng va samarali foydalanish orqali davlat boshqaruvi organlarining faoliyatidagi ta’magirlik, korruptsiya, mahalliychilik va qarindosh-urug'chilikka, qog'ozbozlik, fuqarolarning ehtiyojlariga nisbatan loqaydlik va boshqa salbiy holatlarga barham berishda; - fuqarolik jamiyati institutlarini yanada rivojlantirish, inson huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlarini himoya qilishning amaliy vositalari sifatida so’z erkinligini ta’minlash; - O’zbekiston uchun an’anaviy bo’lgan axloqiy, ma’naviy va diniy qadriyatlarni qo’llab-quvvatlash va himoya qilishda; - mahalla instituti va fuqarolarning o’zini o’zi boshqarishning boshqa shakllarini yanada rivojlantirishda; - etnik va diniy mansubligidan qat’iy nazar O’zbekistonning barcha fuqarolarini yagona umummilliy maqsad, davlatchilik va umummilliy g'urur ramzlar atrofida yanada jipslashtirishda; - jamiyat va xalq farovonligini oshirish, uning manfaatlarini turli tahdid va tajovuzlardan himoya qilishning asosi sifatida aholining barcha ijtimoiy guruhlari va qatlamlarini uzluksiz ma’naviy yuksalishi vazifalarini hal etish uchun birlashtirishda. Partiya, shuningdek, islohotlarni amalga oshirish, mamlakatni siyosiy va iqtisodiy modernizatsiya qilish jarayonida O’zbekistonda davlat xizmatining rolini va ahamiyatini tubdan oshirish lozim deb hisoblaydi. Bu, asosan, davlat boshqaruvi organlari vazifalarining salmoqliligi bilan belgilangan bo’lib, bu hol ularni yuqori malakali va mas’uliyatli kadrlar bilan ta’minlashni talab qiladi. Shundan kelib chiqqan holda, davlatimiz o’z Vatani - O’zbekistonga xizmat qilishni sharafli va nufuzli kasb deb hisoblaydigan davlat xizmatchilarining yuqori malakali korpusini shakllantirish yo’lidan borishi zarur. Partiya davlat xizmatiga kirishda xizmatchilar O’zbekistonga, mustaqillik g'oyalariga sodiqligi haqida qasamyod qabul qilishlari lozim deb hisoblaydi. Shu nuqtai nazardan, partiya amal qiladigan asosiy siyosiy prinsiplar quyidagilardan iborat: MA’NAVIYAT, VATANPARVARLIK, UMUMMILLIY BIRDAMLIK, xalq HOKIMIYATI, ADOLATLILIK va BAG'RIKENGLIK. O’zbekiston "Milliy tiklanish" demokratik partiyasi O’zbekistonning izchil va barqaror iqtisodiy rivojlanishga erishishiga - milliy tiklanish va rivojlanishning iqtisodiy asoslarini yaratish va rivojlantirish, mamlakat salohiyatini oshirish, ijtimoiy yo’naltirilgan bozor iqtisodiyotini shakllantirish va pirovardida, aholining turmush darajasini oshirishga yo’naltirilgan yahlit iqtisodiy strategiya sifatida qaraydi. Partiya tomonidan tabiiy resurslardan oqilona foydalanish, rivojlangan bozor infratuzilmasini shakllantirish, erkin tadbirkorlik va ishbilarmon kishilarning salohiyatini yuzaga chiqarishga keng imkoniyatlar yaratish, davlatni iqtisodiy rivojlantirish va uning iqtisodiy xavfsizligini ta’minlashning muhim yo’nalishi sifatida qaraladi. - iqtisodiyotni erkinlashtirishni yanada chuqurlashtirish, ushbu jarayon yo’lidagi to’siqlarga barham berish; - byudjet-soliq siyosatini doimiy ravishda takomillashtirish, moliyaviy vositalarning rag'batlantiruvchi rolini oshirish yuzasidan amaliy chora-tadbirlarni ishlab chiqish va hayotga tatbiq etish; - mikroiqtisodiy darajadan to makroiqtisodiy darajagacha harajatlar samaradorligini oshirish; - ichki bozorni sifatli va zarur mahsulotlar bilan to’ldirish, iqtisodiy faoliyatning ilg'or shakllariga asoslangan zamonaviy korxonalarni rivojlantirish yo’li bilan milliy iqtisodiyotning eksport salohiyatini mustahkamlashga yo’naltirilgan industrial siyosatni takomillashtirish; - mahalliy ishlab chiqaruvchilarni yanada qo’llab-quvvatlash; - inflyatsiya jarayonlari bilan kurashishga doir chora-tadbirlar samaradorligini oshirish; - chet ellik xususiy va yuridik shaxslar uchun investitsiya muhitini yanada yaxshilash; - jahon iqtisodiy hamjamiyati bilan integratsiyalashuvni chuqurlashtirish; - iqtisodiyot sohasidagi har qanday huquqbuzarliklarga qarshi ayovsiz kurashish. Partiya, shuningdek horijiy investitsiyailarni jalb qilish, qo’shma korxonalar tashkil etish, ilg'or tehnologiyalarni joriy etish asosida sanoat korxonalarini va iqtisodiyotning boshqa sektorlarini doimiy ravishda modernizatsiyalash orqali raqobatbardosh mahsulot ishlab chiqarish chora-tadbirlarining amalga oshirilishiga ko’maklashishni ham o’zining iqtisodiy sohadagi ustuvor vazifalari deb hisoblaydi. - odamlarda yerni asrab-avaylash ko’nikmasini shaklantirishga ko’maklashish; - qishloq xo’jaligida tabiiy va moddiy resurslardan tejamkorlik va oqilona foydalanishni kafolatlovchi huquqiy va iqtisodiy mexanizmlarni takomillashtirishda faol ishtirok etish; - qishloqda mulkchilikning yangi shakllari, shu jumladan fermerlik xo’jaliklarini jadal rivojlantirish siyosatini har tomonlama qo’llab-quvvatlash; - qishloq xo’jaligi sub’yektlariga xizmatlar ko’rsatish tizimini yanada rivojlantirish, ushbu yo’nalishdagi faoliyat doirasini kengaytirish (qishloq xo’jaligi mahsulotlarini xarid qilish va ularni saqlash, agrar sohasi sub’yektlariga tashkiliy-iqtisodiy yordam ko’rsatish, qishloq xo’jaligida ilmiy-texnikaviy va texnologik servisni rivojlantirish va h.k.) tarafdori bo’lish; - agrar sektorning yanada sanoatlashuviga, qishloq va shaharning ijtimoiy-maishiy shart-sharoitlarini yaqinlashtirish jarayonini tezlashtirishga ko’maklashish. Kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni jadal rivojlantirish ham mamlakat iqtisodiy salohiyatini oshirishning muhim ustuvor yo’nalishi hisoblanadi. Shu munosabat bilan partiya kichik va o’rta biznes sub’yektlariga huquqiy va moliyaviy xizmatlar ko’rsatish mexanizmlarini takomillashtirish va yanada soddalashtirish, ularning tadbirkorlikning ushbu turi yanada rivojlanishini ta’minlovchi rag'batlantiruvchi rolini kuchaytirish bo’yicha aniq maqsadga yo’naltirilgan chora-tadbirlar amalga oshirilishi tarafdoridir. Partiya amaldagi qonun hujjatlariga asoslanib, buning uchun barcha zarur huquqiy mexanizmlardan foydalangan holda kichik va o’rta biznes hamda xususiy tadbirkorlikning rivojlanishiga to’sqinlik qiluvchi kamchiliklarni aniqlash va ularga barham berish borasidagi izchil ishlarni chuqurlashtirish zarur deb hisoblaydi. Xalq farovonligini oshirishning kafolati sifatida O’zbekiston "Milliy tiklanish" demokratik partiyasi fuqarolarning mamlakat ijtimoiy-iqtisodiy hayotida faol va to’laqonli ishtirok etishi tarafdoridir. Iqtisodiyotning barqaror rivojlanishini, uning yanada erkinlashuvini, ijtimoiy yo’naltirilgan bozor iqtisodiyoti tamoyillarining amalga oshirilishini ta’minlashga - partiya xalq farovonligini oshirish va har bir fuqaroning qonuniy manfaatlarini himoya qilish uchun ishonchli asos sifatida qaraydi. Shundan kelib chiqqan holda, partiya ushbu maqsadlarni amalga oshirishga yo’naltirilgan har qanday tashabbuslarni qo’llab-quvvatlaydi. - aholini ish bilan ta’minlash muammolarini hal etishning tashkiliy-huquqiy shart-sharoitlari va mexanizmlarini takomillashtirish; - ish beruvchilar bilan xodimlar o’rtasidagi iqtisodiy va huquqiy o’zaro munosabatlarni tartibga soluvchi qonunlarni hayotga tatbiq etish; - mehnat migratsiyasi bilan bog'liq masalalarni tartibga soluvchi huquqiy bazani takomillashtirish; - aholining kam ta’minlangan qatlamlarini ijtimoiy qo’llab-quvvatlash tizimini takomillashtirish; - shahar va qishloq joylarda ijtimoiy infratuzilmani rivojlantirishga yo’naltirilgan chora-tadbirlarning amalga oshirilishini har tomonlama qo’llab-quvvatlash. Partiya, shuningdek sanoat va qishloq xo’jaligi ishlab chiqarishi, umuman iqtisodiyotning barqaror o’sishi va jadal rivojlanishini ta’minlash xalq farovonligini oshirishning asosi deb hisoblaydi. - hukumatning aholi salomatligini mustahkamlash, shuningdek ijtimoiy xavfli kasalliklarga (sil va boshqalar) barham berish yuzasidan maqsadli dasturlarni ishlab chiqish va amalga oshirishga yo’naltirilgan sa’y-harakatlarini qo’llab-quvvatlash; - ta’lim tarbiya tizimini yanada rivojlantirish va uni jahon yutuqlarini hisobga olgan holda sifat jihatdan yangi darajaga ko’tarish orqali inson omilini rivojlantirish, mamlakatning intellektual salohiyatini mustahkamlashga yo’naltirilgan chora-tadbirlarni ishlab chiqish va amalga oshirishda faol ishtirok etish; - intellektual mulkni himoya qilish va rivojlantirishga yo’naltirilgan huquqiy va ijtimoiy-iqtisodiy shart-sharoitlarni kengaytirishga ko’maklashish, fan va texnikaning zamonaviy yutuqlaridan oqilona foydalanish; - jamiyatning iste’dodli va omilkor a’zolarining yaratuvchanlik mehnatiga intilishlarini qo’llab-quvvatlash. Partiya yoshlarni o’zining ijtimoiy sohadagi siyosati markaziga qo’yadi. Yoshlar - bu mamlakat kelajagi, jamiyatning tayanchi va ajralmas qismi, u tabiiy ravishda katta avlod o’rniga keladi. Partiya yoshlarning salohiyatini Vatanga xizmat qilishga yo’naltirishni o’z vazifasi deb biladi. Mazkur vazifani samarali hal etish uchun yoshlarning o’zini ko’rsatishi uchun shart-sharoitlarni doimiy ravishda yaxshilash zarur. Partiya ushbu talabga javob beradigan qonun loyihalarini qo’llab-quvvatlaydi. Partiya yoshlar ko’proq talab etiladigan sohalarni rivojlantirish maqsadida yoshlar siyosatining dolzarb muammolarini o’rganish va muhokama qilish bilan bog'liq tadbirlarda faol ishtirok etadi. Partiya, shuningdek yoshlar o’rtasida giyohvandlikning tarqalishiga qarshi, bolalar jinoyatchiligi va uni keltirib chiqaruvchi sabablar, boshqa salbiy holatlarga barham berish yo’lida faol kurash olib boradi. - yoshlar o’zining ijtimoiy huquqlari va ijodiy imkoniyatlarini amalga oshirishida ijtimoiy adolat prinsiplariga og'ishmay amal qilish; - yoshlarni har tomonlama kamol toptirish, barcha toifadagi yoshlarning ta’lim olish, mehnat qilish, madaniyat, sport bilan shug'ullanish, ularga tibbiy xizmat ko’rsatilishi va ijtimoiy qo’llab-quvvatlanishi imkoniyatlarini kengaytirish borasidagi sa’y-harakatlarni qo’llab-quvvatlash; - iqtisodiyotning barcha sohalarida yoshlarning ishga joylashishi va bandligi masalalarining hal etilishiga faol ko’maklashish; - imtiyozli soliq solish, kreditlash, yosh oilalarga uy-joy va boshqa hayotiy muhim mol mulklarni harid qilish uchun ssudalar berish va boshqa iqtisodiy yordam ko’rsatilishini nazarda tutuvchi maqsadli dasturlar va vazifalarning amalga oshirilishida ishtirok etish va ko’maklashish; - qiziqishlariga qarab turli to’garaklar, seksiyalar va klublar faoliyatini kengaytirish hamda ularga mumkin qadar ko’proq yoshlarni jalb qilish orqali yoshlarning bo’sh vaqtini mazmunli tashkil etishda ishtirok etish va ko’maklashish; - O’zbekiston xalqining tarixiy, madaniy va ma’naviy merosi asosida yoshlarni vatanparvarlik ruhida tarbiyalash chora-tadbirlarini ishlab chiqish va amalga oshirish; - yoshlarga yuksak axloqiy xususiyatlarga ega bo’lgan har bir shaxsga xos bo’lgan burch, to’g'rilik, o’z Vataniga muhabbat va sadoqat hissini singdirish. O’zbekiston "Milliy tiklanish" demokratik partiyasi ma’naviy-axloqiy tarbiya va ma’rifatni yanada chuqurlashtirishni milliy tiklanish jarayonida butun jamiyat va davlatning muhim vazifasi deb hisoblaydi. Partiya ushbu fundamental vazifaning hal etilishi jamiyatda va inson salohiyatining rivojlanishida tub o’zgarishlarni amalga oshirish imkonini berishiga ishonch bildiradi. Shu munosabat bilan milliy g'ururni mustahkamlash partiyaning muhim vazifasiga aylanmog'i kerak. Bu - aholining katta qismi, shu jumladan yoshlar qalbidan joy olgan va undan huquqiy demokratik davlat va kuchli fuqarolik jamiyatini qurish ishida foydalanish lozim bo’lgan buyuk tuyg'udir. Partiya jamiyatning ma’naviy-axloqiy asosini milliy g'oya tashkil etishi to’g'risidagi konsepsiyani har tomonlama qo’llab-quvvatlaydi. Partiya milliy g'oya asosida va buyuk kelajak yo’lida mamlakatimizda istiqomat qilayotgan barcha millatlarning birlashishiga, fuqarolarni vatanparvar va o’z mamlakatining taqdiri uchun mas’ul bo’lishga undashga har tomonlama ko’maklashadi. Shu munosabat bilan partiya vatanparvarlik bugungi kunda - nafaqat mamlakatni tashqi dushmanlardan himoya qilishiga ichki jihatdan shay turishgina emas, shu bilan birga salbiy ijtimoiy hodisalar, ijtimoiy illatlar bilan kurashishga chuqur tushunib etilgan tarzda qaror qilganlik hamdir, degan konsepsiyani har tomonlama qo’llab-quvvatlaydi. Haqiqiy vatanparvar birinchi navbatda butun xalq farovonligi haqida o’ylashi lozim. Shuningdek adolatli huquqiy davlat jamiyatda vatanparvarlikni mafkuraviy jihatdan asoslab berishga hamda insonda olijanoblik va yuqori axloqiy his-tuyg'ularni jo’sh urishiga xizmat qiladi. Vatanparvarlar nafaqat jamiyat va davlatning xavfsizligini himoya qilishi, balki xalqning farovonligi haqida ham qayg'urishlari lozim, bu ijtimoiy siyosatning samaradorligiga hamda turmushning yuqori darajasi, sifati va uzviyligini, jamiyatning muhtoj qatlamlarini aniq maqsadli qo’llab-quvvatlashni ta’minlash kabi moddiy omillarga bog'liq. Partiya, shuningdek O’zbekiston singari ko’p millatli mamlakatda milliy g'oya ijtimoiy va millatlararo totuvlikni mustahkamlashda asosiy yo’nalishga aylanishi, jamiyat va davlat qurilishida ishonchli poydevor bo’lib xizmat qilishi lozimligini uqtiradi. U birinchi galda, omma ongida mustahkamlanishi, ayniqsa, yoshlar muhitini qamrab olishi va, pirovardida, aholining barcha vatanparvarlik kayfiyatidagi qatlamlarini o’z tomoniga og'dirishi lozim. Aynan milliy g'oyaning zafar quchishi O’zbekistonning milliy va ijtimoiy yaxlitligini saqlab qolish, uning jahon siyosiy va iqtisodiy makondagi o’rni va maqomini mustahkamlash imkoniyatini kengaytiradi. Ushbu jarayonlar O’zbekistonda milliy tiklanishga ko’maklashishiga partiyaning ishonchi komil. Xalqimizning milliy o’zligi asrlar mobaynida shakllandi va hamma vaqt adolatning fundamental g'oyalariga, ezgulik, mehr-muruvvat va shafqat g'oyalariga xizmat qilishga tayandi. Hozirgi sharoitda jamiyat, davlat va qonun ushbu jihatlarni inson huquqlarining hozirgi tushunchasiga monand uyg'unlashtirishi lozim. Bu esa milliy tiklanish g'oyasi O’zbekiston xalqining milliy o’ziga xosligi va madaniyatini saqlab qolish hamda yanada rivojlantirish, O’zbekistonning kelajakka kirib borish strategiyasini amalga oshirish uchun real imkoniyatlar yaratgan holda taraqqiyotning qudratli vositasiga aylanishi uchun xizmat qiladi. Bizning tushunchamizda milliy tiklanishning bosh prinsipi - bu an’analar va taraqqiyotning birdamlik prinsipidir. Qarama-qarshi qo’yish emas, aynan birlik. Biz milliy tiklanishning asosiy mazmun-mohiyatini tashkil qiluvchi millatning o’ziga xos ijtimoiy-madaniy jihatlarimizni saqlab qolishga intilishimiz lozim. Shu bilan bir qatorda shuni yodda tutishimiz zarurki, milliy tiklanish jarayonlari nafaqat o’zbeklar ichida, balki bir vaqtning o’zida o’zini, o’zining etnik madaniy asoslarini anglashning faol jarayonlari O’zbekistonda yashovchi boshqa millatlar vakillari ichida ham kechmoqda. Partiya O’zbekistonning barcha elatlarining milliy-ma’naviy jihatdan yanada tiklanishi va rivojlanishi uchun shart-sharoitlar yaratishga alohida e’tibor qaratishni o’z majburiyati deb hisoblaydi, chunki ularning har biri bizning umummilliy va jahon madaniyatini boyituvchi jihatlarni o’zida mujassam etgan. Partiya shuni chuqur anglab yetadiki, o’z millatiga, umumiy Vatanimiz - mustaqil O’zbekistonga muhabbat va kelajak uchun mas’uliyat sa’y-harakatlarni umumiy vazifalarni hal etish yo’lida birlashtirishni kafolatlaydi, bizning millatni ko’tarish borasidagi harakatlarimizga mazmun-ma’no bahsh etadi. O’zbekiston "Milliy tiklanish" demokratik partiyasi, boshqa partiyalardan farqli o’laroq, milliy g'urur va sha’n tuyg'usini mustahkamlagan holda, xalqimizda milliy o’zlikni anglashni o’stirish masalalariga hamma vaqt katta e’tibor qaratadi. "Biz kimmiz? Bizning ajdodlarimiz kim? Bizning millatimiz nima hisobidan yuksaldi va butun jahonga mashhur bo’ldi? Bugungi kunda jahon arenasiga chiqish uchun qanday imkoniyatlar mavjud? Biz kelajagi buyuk davlatni qurishni istar ekanmiz, u holda buning uchun qanaqa hayotiy shart-sharoitlar mavjud?" kabi savollar hamma vaqt O’zbekiston "Milliy tiklanish" demokratik partiyasining diqqat markazida bo’ladi. Bunda partiya ma’naviy madaniyatning umuminsoniy mazmuni rivojlangan milliy shakllarga asoslanadi, shuning uchun milliy tiklanish butun xalq ma’naviyatining tiklanishidir deb hisoblaydi. Partiya O’zbekiston xalqlari an’anaviy qadriyatlarining ma’naviy-axloqiy ahamiyatini tushunish bilan bir qatorda, mamlakatni izchil va jadal rivojlantirishning dolzarb vazifalarini zamonaviy taraqqiyot yutuqlaridan foydalanmasdan turib, intellektual oshkoraliksiz, jahon fani va ta’limi tizimlari bilan ijodiy integratsiyasiz hal etib bo’lmaydi deb hisoblaydi. - faol ma’naviy-ma’rifiy va xayriya faoliyati uchun qulay shart-sharoitlar yaratish; - O’zbekiston shaharlarining madaniy yodgorliklarini, tarixiy qiyofasini muhofaza qilish, tarixiy inshootlar va me’moriy yodgorliklarni saqlash hamda restavratsiya qilish; - milliy davlatchiligimizning minglab yillik tarihini, shuningdek uning asosida tiklangan yangi o’zbek davlatchiligini rivojlantirishning hozirgi prinsiplarini chuqur o’rganish va tahlil qilish, jamiyatni yangilash va mamlakatni modernizatsiya qilishning asosiy maqsadlarini ilmiy-nazariy jihatdan asoslash, ajdodlarimizning jahon ilmiy tafakkurining rivojlanishiga qo’shgan bebaho hissasini anglab etish, ular tomonidan yaratilgan huquqiy ta’limotdan zarur bilimlarni olish; - O’zbekiston xalqlarining tarixi, falsafasi, ma’naviy-ma’rifiy merosi bo’yicha kitoblar nashr qilishni rivojlantirish, bunday nashrlarni targ'ib qilish va ularni turli tillarda tarqatish; - O’zbekistonda yashovchi turli millatlar va etnik guruhlar vakillarining o’z milliy-madaniy o’ziga xosligini saqlashga bo’lgan intilishlarini qo’llab-quvvatlash; "Adolat" SDP / O‘zbekiston "Adolat" sotsial demokratik partiyasi. Ўзбекистон “Адолат” социал-демократик партиясининг вужудга келиши ва ривожланиш босқичлари Ўзбекистон «Адолат» социал-демократик партияси 1995 йил 18 февралда партиянинг Биринчи таъсис Қурултойида тузилган. Ўзбекистонда социал-демократик партиясини тузиш ғояси Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисида 44 депутатни ташаббускорлар гуруҳига бирлаштирди. Ташаббускор гуруҳ саъйи ҳаракатлари билан Тошкент шаҳар, Қорақалпоғистон Республикаси ва республикамиз барча вилоятларида ташаббускор гуруҳлар тузилиб таъсис Қурултойига тайёргарлик кўрилди. Партиянинг Низоми ва Дастури лойиҳалари ишлаб чиқилди. Қурултойда шу нарса эътироф этилдики, Ўзбекистон «Адолат» социал-демократик партияси Ўзбекистондаги илк ва ягона социал-демократик партия бўлди. Таъсис Қурултойида партиянинг биринчи Низом ва Дастури, Қурултойнинг Ўзбек халқига мурожаатномаси қабул қилинди. Шу билан бирга, Қурултойда 57 кишидан иборат партия Сиёсий Кенгаши ва 5 кишидан иборат Марказий Тафтиш комиссияси сайланди. Қурултойда қабул қилинган Дастурда, партиянинг бош мақсади мустақилликни мустаҳкамлаш, ислоҳотларнинг боришига, ҳуқуқий-демократик, адолатли фуқаролик жамиятини барпо этишга ва пировардида Ўзбекистоннинг жаҳонда ривожланган мамлакатлар сафидан мустаҳкам ўрин олишига муносиб ҳисса қўшишдан иборат деб, белгилаб берилган. Сиёсий Кенгашнинг биринчи Пленумида Анвар Жўрабоев – Сиёсий Кенгашнинг биринчи котиби, Абдували Ғуломмаҳмудов, Нажмиддин Комилов, Ҳалимбой Бобоев ва Улуғбек Дониёровлар – Сиёсий Кенгаш котиблари этиб сайландилар. Таъсис йилида партия сафларига 3 мингдан ортиқ аъзолар кирди. Бу даврда Республикамизнинг барча вилоятларида, шаҳарларида ва деярли ҳамма туманларида партия Кенгашлари фаолият кўрсата бошлади. 1996 йилнинг ноябрида партия Сиёсий Кенгашининг навбатдан ташқари Пленуми бўлиб ўтди. Пленумда ташкилий масала кўрилди: бошқа ишга ўтганлиги сабабли Анвар Жўрабоев Сиёсий Кенгаш биринчи котиби лавозимидан озод этилди. “Адолат” СДП Сиёсий Кенгаши биринчи котиби этиб Турғунпўлат Даминов сайланди. Партиянинг I Қурултойидан кейинги даври оёққа туриш, ташкилий ва ғоявий жиҳатдан ўсиш даври бўлди. Жойларда кўплаб фуқаролар “Адолат” СДП сафларига кира бошладилар. Янги-янги бошланғич партия ташкилотлари тузилди. 1999 йилга келиб партия аъзолари сони 40 мингга яқин кишига етди. 1999 йил 9 октябрь куни Тошкентда Ўзбекистон «Адолат» социал-демократик партиясининг II Қурултойи бўлиб ўтди. Қурултойда партия сайловолди дастури қабул қилинди, партиядан Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси депутатлигига номзодлар кўрсатилди, шунингдек, Ўзбекистон «Адолат» социал-демократик партияси Сиесий Кенгаши ва Марказий Тафтиш комиссияларининг янги таркиблари сайланди. Қурултой куни бўлиб ўтган Сиёсий Кенгаш ташкилий Пленумида Сиёсий Кенгаш биринчи котиби этиб Турғунпўлат Даминов, котиблари этиб Абдували Ғуломмаҳмудов, Равшан Хайдаров, Анвар Жўрабоев, Тўхтамурод Тошев ва Мўтабар Содиқовалар сайландилар. Қурултойдан кейин, 1999 йил декабрида бўлиб ўтган сайловларда Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисига «Адолат» СДПдан 11 депутат ва маҳаллий Кенгашларга 60 депутат сайланди. II Қурултойдан кейинги давр партиянинг халқаро алоқаларини мусаҳкамлаш даври бўлди. Германиянинг Фридрих Эберт ва Конрад Аденауэр фондлари билан ўзаро ҳамкорлик тўғрисида шартномалар тузилди. Ф. Эберт фонди вакиллари Самарқанд ва Бухоро вилоят партия ташкилотлари фаолияти билан танишиб чиқдилар. Тошкент, Самарқанд ва Бухоро шаҳарларида “адолатчи”лар учун семинарлар уюштирдилар. Ф. Эберт фондининг Тошкент ҳудудий бўлими раҳбари доктор Дибольд ёрдамида Киночилар уйида партия Сиесий Кенгаши томонидан сиёсий мавзудаги ҳужжатли фильмлар кинофестивали уюштирилди. Бу давр мобайнида партия Сиесий Кенгаши қароргоҳида Германия, Швейцария, Россия элчилари, Америка Қўшма Штати Конгресси аъзолари, Ҳиндистон Миллий Конгресси партияси вакиллари, Европа хавфсизлиги ва ҳамкорлиги ташкилотининг Тошкентдаги маркази вакиллари, Россия, Украина, Белорусь Сайлов комиссияси аъзолари қабул қилиндилар. 2000 – 2004 йилларда партиямизда хотин-қизлар билан ишлаш сезиларли даражада фаоллашди. Бу Сиесий Кенгаш қошида тузилган Хотин-қизлар Кенгашининг фаолияти жонланганлигидан дарак беради. 2003 йилдан бери Сиёсий Кенгаш қошида “Ёш адолатчилар” Кенгаши фаолият кўрсатиб келмоқда. Партиямиз 2004 йил декабрь сайловларига тайёргарликни олдингиларига нисбатан ниҳоятда эрта 2003 йилнинг 25 декабрида ўтказилган Сиесий Кенгаш XI Пленумидан бошлаб юборди. 2004 йил декабрь – 2005 йил январь ойларида бўлиб ўтган сайловларда Ўзбекистон «Адолат» СДПдан Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Сенати аъзолигига икки киши – Мир-Акбар Раҳмонқулов ва Мамазоир Хўжамбердиев, Олий Мажлис Қонунчилик палатаси депутатлигига 10 киши – Дилором Тошмуҳамедова, Исмоил Сайфназаров, Абдурафиқ Аҳадов, Абдулла Абдуназаров, Худоёр Маматов, Мамит Асқаров, Собир Турсунов, Ойша Ахунова, Зуҳра Ботирова ва Юсибжон Нишоновлар сайландилар. Шунингдек, халқ депутатлари вилоят, шаҳар ва туман Кенгашларига сайловларида эса партиядан 169 та депутат сайланди. Парламент сайловлари натижаларидан келиб чиққан ҳолда 2005 йил 24 январида партия Сиёсий Кенгашининг навбатдан ташқари II Пленумида чақирилди. Унда Ўзбекистон “Адолат” социал-демократик партияси Сиёсий Кенгаши биринчи котиби этиб партиянинг Олий Мажлис Қонунчилик палатасидаги фракцияси раҳбари Дилором Ғофуржоновна Тошмуҳамедова сайланди. 2005 йилнинг биринчи чорагида партия ҳаётига тааллуқли яна бир муҳим сиёсий воқеа содир бўлди. Олий Мажлиси Қонунчилик палатасидаги Ўзбекистон “Адолат” социал-демократик партияси фракцияси Тадбиркорлар ва ишбилармонлар ҳаракати – Ўзбекистон Либерал-демократик партияси ва Ўзбекистон «Фидокорлар» Миллий-демократик партияси фракциялари билан биргаликда ташкил этилган Демократик блокка кирди. 2005 йил 29 сентябрда Ўзбекистон «Адолат» социал-демократик партияси Сиёсий Кенгашининг IV Пленуми бўлиб ўтди. Пленумда партия III Қурултойи томонидан унга берилган ваколатлар доирасида Ўзбекистон «Адолат» СДП Уставининг янги таҳририни тасдиқлаш масаласи кўриб чиқилди ва тасдиқланди. 2005 йил 17 декабрда партиянинг Умумпартия конференцияси бўлиб ўтди. Унда партиянинг 2006-2009 йилларга мўлжалланган Фаолият дастури тасдиқланди ва бошқа масалалар кўриб чиқилди. 2006 йил 4 декабрда Ўзбекистон “Адолат” СДП Сиёсий Кенгашининг VI Пленуми ўтказилди. Пленум кун тартибининг асосий масаласи, яъни “Ўзбекистон Республикаси Президенти томонидан Қонунчилик палатасига киритилган "Дaвлaт бoшқaрувини янгилaш вa янaдa дeмoкрaтлaштириш ҳaмдa мaмлaкaтни мoдeрнизaция қилишдa сиёсий пaртиялaрнинг рoлини кучaйтириш тўғрисидa"ги Кoнституциявий Қoнун юзасидан партия Сиёсий Кенгашининг биринчи котиби Д.Ғ. Тошмуҳамедова маъруза қилди. 2007 йил 14 сентябрь Ўзбекистон “Адолат” СДП Сиёсий Кенгашининг VII Пленуми бўлиб ўтди. Унда “Адолат” СДПнинг фаолиятини кучайтириш ва янгилаш Концепцияси” қабул қилинди. 2007 йил 28 сентябрь Ўзбекистон “Адолат” СДП Сиёсий Кенгашининг навбатдаги VIII Пленуми бўлиб ўтди. Унда “Ўзбекистон “Адолат” СДПнинг Ўзбекистон Республикаси Президенти сайловида иштироки тўғрисида”ги масала муҳокама этилиб, сайловда партия томонидан кўрсатилган бўлажак номзод ва партиянинг IV Қурултойини чақириш тўғрисидаги масалалар муҳокама этилди. Шунингдек, Пленумда партия томонидан Ўзбекистон Республикаси Президентлигига кўрсатилган номзодни тасдиқлаш ва ушбу сайловда партиянинг иштироки билан боғлиқ масалаларни кўриб чиқиш учун навбатдаги IV Қурултойни чақириш тўғрисида қарор қабул қилинди. 2007 йил 3 ноябрда Ўзбекистон “Адолат” социал-демократик партиясининг IV Қурултойи ўтказилди. Қурултой ишида 150 яқин делегатлар, партия фахрийлари, партия фаоллари, меҳмонлар ва оммавий ахборот воситалари вакиллари иштирок этишди. Унда Ўзбекистон “Адолат” социал-демократик партиясидан Ўзбекистон Республикаси Президентлигига номзод кўрсатиш тўғрисидаги қарори қабул қилинди. 2007 йил 18 ноябрь куни Ўзбекистон Республикаси Марказий сайлов комиссияси раиси Мирзо-Улуғбек Абдусаломов Ўзбекистон “Адолат” социал-демократик партиясидан Ўзбекистон Республикаси Президентлигига кўрсатилган номзод Дилором Ғофурджоновна Тошмуҳамедовага рўйхатга олинганлиги тўғрисида гувоҳнома топширди. 2007 йил 23 декабрь Ўзбекистон Республикаси Президентлигига сайлов бўлиб ўтди. Унда Ўзбекистон “Адолат” социал-демократик партиясидан кўрсатилган номзод Д. Ғ. Тошмуҳамедова 434 минг 111 сайловчининг овозини олиб 3 ўринни эгаллади. Бу сайловда иштирок этган сайловчиларнинг 2, 94% ни ташкил этади. 2008 йилнинг 4 июль куни Ўзбекистон “Адолат” социал-демократик партияси Сиёсий Кенгашининг IX Пленуми бўлиб ўтди. Мазкур Пленумда партиянинг 2008 йилнинг биринчи ярим йиллигидаги фаолияти натижаларини таҳлил этиш ва навбатдаги вазифаларни белгилашдан иборат бўлди. Таъкидланганидек, 2008 йил биринчи ярим йиллиги давомида Ўзбекистон “Адолат” СДП томонидан республика миқёсида жами 1435 дан ортиқ тадбир ўтказилиб, бу тадбирларда 158 минг 920 киши иштирок этганлиги таъкидлаб ўтилди. Ўзбекистон “Адолат” СДП ҳудудий партия Кенгашлари томонидан “Ёшлар йили”да ўтказилаётган тадбирларнинг асосий қисми фуқароларимизнинг сиёсий, ҳуқуқий маданиятини янада юксалтиришга қаратилган. 2 2008 йилнинг 27 сентябрь куни Ўзбекистон “Адолат” социал-демократик партияси Сиёсий Кенгашининг X Пленуми бўлиб ўтди. Пленум ишида ташкилий масалалар кўриб чиқилди. Унда Ўзбекистон “Адолат” СДП Сиёсий Кенгаши раиси Д.Ғ.Тошмуҳамедованинг Олий Мажлис Қонунчилик палатаси Спикери этиб сайланганлиги муносабати билан, партияга аъзоликни вақтинча тўхтатиб туриш ва шу муносабат билан Сиёсий Кенгаш раиси лавозимидан озод этиш тўғрисидаги аризаси қаноатлантирилди. Ўзбекистон “Адолат” СДП Сиёсий Кенгаши раиси лавозимига Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлис Қонунчилик палатаси депутати, партия фракциясининг аъзоси Исмоил Саифназаров номзоди тавсия этилди ҳамда бир овоздан маъқулланди. 2009 йилнинг 13 март куни Ўзбекистон “Адолат” социал-демократик партияси Сиёсий Кенгашининг XI Пленуми бўлиб ўтди. Пленумда қуйидаги масалалар муҳокама этилди. Унда Ўзбекистон “Адолат” социал-демократик партиясининг 2009 йилга мўлжалланган Ҳаракат дастурининг асосий йўналишлари, партиянинг 2008 йил бюджетининг ижроси ва 2009 йил бюджети каби масалалар кўриб чиқилди. Davlat dili. Davlat dili (rasmiy dil) - biror davlat yoki boshqa ma`muriy hududda shu hududdagi dillar orasidagi eng yuqori huquqiy o`ringa ega dil. Entrena. Entrena bi La Rioja, Ispaniya. 2011 yilga koʻra 1.503 kishilik aholisi bor. Kolizey. Kolizey (italyancha: "Colosseo"; asl nomi: Flaviy Amfiteatri) Italiya poytaxti Rimning markazida joylashgan elliptik amfiteatrdir. Kolizey Rim Imperiyasi paytida (milodiy 72-80-yillarda), imperator Vespasian, keyin esa Tit Flaviy tomonidan qurdirilgan. Rim meʼmorchiligi va muhandisligi namunasi hisoblanadi. Zilzila va qaroqchilik tufayli koʻp qismi buzilib ketgan. Odam organizmining tuzilishi. Odam organizmining tuzilishi haqida bir necha xil fikrlar mavjud: Mexanistik materializm organizmga aʼzolarning (D.Morgani), toʻqimalarning (K.Bisha) yoki hujayralarning (R.Virxov) yigʻindisi sifatida qaraydi. Nemis olimi R.Virxov organizmni hujayralarning fedarativ davlatiga oʻxshatadi va bunda har bir hujayra fedaratsiyasi alohida yashashi mumkin deydi. Organizmni ayrim qismlarini bunday ajratish metafizika, alohida hujayra qismlarini alohida yashay olish xususiyatini vitalizm (vita-hayot) deyiladi. Organizm bu oʻzini oʻragan tashqi muhit bilan modda almashinish, oʻsish va koʻpayish xususiyatiga ega boʻlgan yuqori tabaqadagi oqsil moddalarning murakkab yigʻindisidar. U tarixiy tuzilishga ega bir butun, har doim oʻzgarib turuvchi, oʻziga xos tuzilishga va taraqqiyotga ega tizimdir. Organizm maʼlum bir tashqi muhitning maʼlum bir sharoitlariga moslashgan holda yashaydi. Organizm- hujayralar, toʻqimalar, aʼzolar, suyuq moddalardan tuzilgan bir butun tizimdir. Organizmning tarkibiy qismlarini bir tomondan tomirlarda harakat qiluvchi suyuqlik (humor) bir-biriga bogʻlab tursa, ikkinchi tomondan nerv tizimi bir-biriga bogʻlaydi va ularning faoliyatini tartibga solib idora etadi. Hujayra- bu tirik organizmning elimentar zarrachasi boʻlib, hayotning asosiy xususiyatlari: koʻpayish, modda almashinish va boshqalar shu hujayralar tarkibiga kiruvchi oqsillar ishtirokida boʻladi. Hujayralar orasida hujayralararo modda joylashgan boʻlib, ular suyuq, liqildoq va zich holatdagi asosiy modda va turli tolalardan iborat. Hujayralar mikroskopik hosila boʻlib, uning kattaligi bir necha mikrondan 200 mkmgacha boʻladi. Hujayralar murakkab tuzilishga ega. Ular tsitoplazma qobigʻi, tsitoplazma va oʻzakdan tashkil topgan. Hujayra haqidagi toʻliq maʼlumot gistologiya fanida beriladi. Toʻqimalar- bu kelib chiqishi, tuzilishi va faoliyati jihatidan bir xil boʻlgan hujayra va hujayradan tashqari moddalarning tarixan tashkil topgan yigʻindisidan iborat. Organizmda 4 xil: epiteliy, biriktiruvchi, mushak va nerv toʻqima tafovut qilinadi. 1.Epiteliy toʻqimasi (textus epithelialis) bazal membranada yotgan hujayralar qatlamidan iborat boʻlib, uning ostida yumshoq tolali biriktiruvchi toʻqima joylashgan.Bu hujayralar tana yuzasi (teri) va shilliq pardalarni qoplab organizmni tashqi muhitdan ajratib himoya vazifasini bajaradi. Epiteliy ichki va tashqi sekretsiya bezlarini bez toʻqimasini ham hosil qiladi. Epiteliy bir qavatli va koʻp qavatli boʻladi. Bir qavatli epiteliy shakl jihatidan tsilindrik, kubsimon va yassi turlarga boʻlinadi. 2.Ichki muhit toʻqimasi (tayanch-trofik va himoya toʻqimalari, biriktiruvchi toʻqima) mezenximadan hosil boʻlib, uning tarkibiga qon, limfa va biriktiruvchi toʻqima kiradi. Biriktiruvchi toʻqima tuzilishi va faoliyati jihatidan turlicha. Ular hujayralar, kollogen, elastik, retikulyar tolalardan iborat hujayralararo modda va asosiy moddadan tashkil topgan. Biriktiruvchi toʻqimaga xususiy biriktiruvchi toʻqima, togʻay va suyak toʻqimalar kiradi. Xususiy biriktiruvchi toʻqima yumshoq va zich tolali biriktiruvchi toʻqimaga boʻlinadi. Biriktiruvchi toʻqima tayanch, himoya va trofik (oziqlantiruvchi) vazifalarni bajaradi. Yumshoq biriktiruvchi toʻqima tarkibida turli miqdorda hujayra elimentlari va asosiy moddada tartibsiz joylashgan tolalar boʻladi. Bu toʻqima koʻproq qon tomirlar atrofida joylashadi. Yogʻ toʻqima yumshoq tolali biriktiruvchi toʻqima hujayralari tsitoplazmasida yogʻ kiritmalari toʻplanishidan hosil boʻladi. Yogʻ toʻqimasi teri ostida, koʻproq qorinparda ostida, charvida va buyrak atrofida hosil boʻladi. Zich biriktiruvchi toʻqima shakllanmagan: koʻp sonli zich chatishgan tolalar va ular oʻrtasidagi oz sonli hujayra elimentlaridan tashkil topgan (terining toʻr qavati). Shakllangan zich biriktiruvchi toʻqima tolalari dasta shaklida maʼlum bir tartibda va yoʻnalishda joylashishi bilan farq qiladi (boylamlar, paylar). Togʻay toʻqima guruh shaklida joylashgan 2-3 ta togʻay hujayralari (xondrotsitlar) va gel shaklida joylashgan asosiy moddadan iborat. Togʻay toʻqima gialin va elastik togʻaylarga boʻlinadi. Gialin togʻay xira shisha koʻrinishida boʻlib, tashqi tomondan togʻay usti pardasi bilan qoplangan. Ular suyaklarning boʻgʻim togʻaylarini, qovurgʻalarning togʻay qismini, nafas yoʻllarining togʻayini hosil qiladi. Kollogen tolali togʻay toʻqima asosiy moddasida kollogen tolalar koʻp boʻlib, togʻayni mustahkamligini taʼminlaydi. Ular boʻgʻim ichi diski, menisklar va umurtqalararo diskning fibroz halqasini hosil qiladi. Elastik togʻay toʻqimaning asosiy moddasida koʻp sonli chatishgan elastik tolalar boʻlib, sariq rangga ega. Ular hiqildoq usti togʻayi va quloq suprasi togʻayini hosil qiladi. Suyak toʻqima oʻzining mexanik xususiyatlari bilan farq qiladi. U ossein tolalari va noorganik tuzlari boʻlgan ohaklangan hujayralararo modda ichida joylashgan suyak hujayralaridan tashkil topgan. Suyak toʻqima organizmdagi eng qattiq va pishiq toʻqimadir. 3.Mushak toʻqima (textus muscularis) odam organizmida harakatni vujudga keltiradi. U qisqaruvchi miofibrillardan tashkil topgan. Mushak toʻqima ikki: silliq va koʻndalang targʻil mushaklarga boʻlinadi. Silliq mushak toʻqima duk shaklidagi hujayralardan tashkil topgan boʻlib, qon tomirlar va naysimon ichi boʻsh aʼzolar (meʼda, ichaklar va boshqa) devorida uchraydi. Silliq mushaklarning qisqarishi ixtiyordan tashqari boʻlib, ularni vegetativ nerv tizimi innervatsiya qiladi. Koʻndalang targʻil mushaklar skelet mushaklarini va baʼzi bir ichki aʼzolar (til, halqum, qiziloʻngachning yuqori qismi) tarkibiga kiradi. Ular koʻp oʻzakli murakkab tuzilishga ega boʻlgan koʻndalang targʻil mushak tolalaridan iborat. Ularning qisqarishi odam ixtiyori bilan boshqariladi. 4.Nerv toʻqima (textus nevrosus) nerv hujayrasi va neyrogliyadan tashkil topgan. Nerv hujayrasi tana va turli uzunlikdagi oʻsimtalardan iborat boʻlib, neyron deb ataladi. Oʻsimtalarning uzuni bitta boʻlib neyrit yoki akson deyiladi. Uning uchi boshqa nerv hujayrasida, mushak tolalarida yoki bez aʼzolar toʻqimasida tugaydi. Akson boʻylab nerv impulslari ishchi aʼzolarga yoʻnaladi. Qisqa oʻsimtalari shoxlangan boʻlib, dendritlar deyiladi. Ularning uchlari taʼsirotni qabul qilib, hujayra tanasiga oʻtkazib beradi. Anatoliy, Anatoliy Demyanenko. Anatoliy Vasilyovich Demyanenko (ukraincha: Анатолій Васильович Демяненко) (19 fevral 1959 yil, Dnepropetrovsk, Ukraina) — sobiq Sovet Ittifoqi va Uktaina futbolchisi, himoyachi. Halqaro klass sport masteri. Kiev Milliy Jismoniy tarbiya institutini tamomlagan. AFC Chempionlar Ligasi 2011. 2011 AFC Osiyo Chempionlar Ligasi turniri 30 marotaba bo'lib o'tadi. Ushbu turnir g'olibi 2011 ohirida bo'lib o'tadigan FIFA Jahon Klublar Kubogida ishtirok etadi. Turnir formati va ishtirokchilar. AFC Osiyo futbol konfederaziyasi 2011 va 2012 yil Chempionlar Ligasi mavsumlari uchun ishtirok etish qoidalarini ma'quladi. 30 noyabr 2009 yil, AFC 12tadan ortiq futbol federaziya turnirda ishtirok etish niyatini bildirdi. Hozirda AFC Chempionlar Ligasi turnirida 10 ta futbol federaziya va assoziaziya vakillari ishtirok etmoqda. Singapur keyinchalik turnirda qatnashishdan bosh tortdi. Guruh bosqichi. Guruh bosqichiga qur'a Kuala Lumpur shaxrida, Malayziya 7 dekabr 2010 yil bo'lib o'tdi. Guruh F. [SPASI]: PERTANGDIGAN TELAH TERTUNDA AKIBAT ATAS GEMPA JEPANG. 1/8 final. Guruh bosqichi g'oliblari ma'lum bo'lgach, play-off bosqichida ular kuydagi qur'a bo'ycha mosobaqani davom ettirishadi. Final. 2011 AFC Chempionlar Ligasi Final o'yini kura natijasi finaldagi jamoalarni mezbon stadionida bo'lib o'tadi. 2011 yildagi format 2009 va 2010 yillardagi formatga nisbatan o'zgargan. Arab dunyosi eʼtirozlari (2010-2011). 2010–2011-yillarda arab dunyosida qator eʼtirozlar boʻlib oʻtdi va oʻtmoqda, ular Tunis, Misr, Yaman, Jazoir, Iordaniya, Mavritaniya, Saudiya Arabistoni, Ummon, Sudan, Siriya, Liviya hamda Marokash kabi mamlakatlarni qamrab oldi. Eʼtirozlar inqilob deya baholanmoqda. Eʼtirozlar 2010-yil 18-dekabrida Tunisda, Muhammad Buazizining politsiya poraxoʻrligi va qattiqqoʻlligiga achchiq qilib oʻzini yoqib yuborishidan boshlanib ketdi. Tunis toʻntarilishi muvaffaqiyati va mintaqadagi oʻxshash vaziyatlar tufayli, namoyishlar toʻlqini qoʻshni mamlakatlarga oʻtdi, jumladan eʼtirozlar Jazoir, Iordaniya, Misr va Yamanda davom etdi, nisbatan kichik miqyosda boshqa arab mamlakatlari ham voqealar silsilasiga tushdi. Koʻpgina vaziyatlarda eʼtirozli kunlar "jahl kunlari", deb ataldi. Eʼtirozlar natijasida birinchi boʻlib oʻzgargan hukumat Tunisniki boʻldi: sobiq Prezident Zayn al-Abidin ibn Ali Saudiya Arabistoniga qochdi. Keyingi katta eʼtirozlar Misrda 2011-yil 25-yanvarida boshlandi. Toʻrt kunlik namoyishlardan soʻng Prezident Husni Muborak islohotlar oʻtkazishga vaʼda berdi, biroq lavozimidan kechish niyatini bildirmadi. Bundan keyin davom etgan namoyishlardan soʻng Muborak 30 yillik mansabini boshqa egallamasligini, sentabrda boʻlib oʻtadigan saylovlardan soʻng isteʼfoga chiqishini eʼlon qildi. Bu paytda Iordaniya qiroli Abdulla II bosh vazirni almashtirdi, Yaman Prezident Ali Abdulloh Solih esa keyingi saylovlarda nomzodini qoʻymaslikka vaʼda berdi. Eʼtirozlar butun jahon eʼtiborini oʻziga qaratdi. Namoyishchilarni 2011-yilgi tinchlik uchun Nobel mukofoti bilan taqdirlash takliflari oʻrtaga tashlandi. Jules Verne. Jules Gabriel Verne (talaffuzi: "Jul Gabriel Vern"; 8-fevral, 1828 – 24-mart, 1905) farang yozuvchisi, ilmiy taxayyulot asoschilaridan biri boʻlgan. Uning eng mashhur asarlari sirasiga "Dengiz ostida yigirma ming lye" (1870), "Yer markaziga sayohat" (1864) hamda "Yer atrofida sakson kun" (1873) romanlari kiradi. Verne koinot, havo va suvosti sayohatlari haqida ular amalda qoʻllanmasidan avval yozgan. Yozgan kitoblari koʻp tillarga tarjima qilingan, ekranlashtirilgan. Verne Hugo Gernsback va H. G. Wells bilan birgalikda "Ilmiy taxayyulot otasi", deb hisoblanadi. Vadim Abramov. Vadim Abramov Oʻzbekiston bosh murabbiyi, sobiq o'yinchi. Abramov 1953-yil Boku shahrida tug'ilgan. Klub. 2010-yil milliy terma jamoani boshqarishdan avval Vadim Abramov Toshkentning Lokomotiv jamoasini bosh murabbiyi sifatida faoliyat yuritgan. Milliy jamoa. 2011 yil yanvar oyida Qatarda bo'lib o'tgan Osiyo kubogida, Vadim Abramov jamoasi milliy terma tarihida birinchi marta Osiyo Kubogini yarim finalida o'ynash imkoniyatiga ega bo'ldi va musobaqa 4 o'rinni egaladi. Azizbek Haydarov. Azizbek Saidrahimovich Haydarov (1985-yilning 8-iyulida tug'ilgan) — Oʻzbekiston milliy futbol terma jamoasi va Bunyodkor jamoasi yarim himoyachisi. Futbolchi faoliyati. Futbol faoliyatida birinchi klub jamoasi Lokomotiv Toshkent. Ushbu jamoada Azizbek Haydarov 2005-2007 yillarda o'ynab kelgan. Al-Hilol. Al Hilol futbol klubi saudiyalik Er-Riyod futbol klubidir. Saudiya Arabistoni Oliy Ligasining ko'p marotaba chempioni. Al Hilol shu kungacha 50ta chempionlikni qo'lga kiritgan: 35 marta Saudiya Arabistoni chempioni, 6ta Osiyo chempionligi va 7 marta Arab va Fors ko'rfasi chempioni. Al-Gharafa. Al-Gharafa Sports Club Qatarni Doha shaxrida joylashgan klub jamoa. Jamoaga 6 iyun 1979 yil Al-Ittihad nomi bilan asos solingan. 2004 yil klub nomi Al-Gharafa ga o'zgartirilgan. Al-Gharafa jamoasi 2011 yil Qatarda bo'lib o'tgan AFC Osiyo Kubogidan so'ng Pakhtakor jamoasi sardori Odil Ahmedov uchun 12 million evro taklif qilgan. Al-Jazira Club. Al-Jazira Sports & Culture Club, Birlashgan Arab Amirliklari (BAA) futbol klub jamoasi. Al Jazira klubi BAA poytahti Abu Dabi shahrida joylashgan. Klub tarihi. Al-Jazira 19 mart 1974 yil tashikl topgan. Sepahon FK. Sepahon Esfahan Eronni Isfahon shahrida joylashgan klub jamoa. Sepahon jamoasi Eron Premjer Ligasi 2002-2003 yilgi mavsumida chempion bo'lishga erishgan. Asosiy tarkib. "(vice-captain)" Al-Nassr FK. Al-Nassr FK Saudia Arabistoni futbol klubi, Er-Riyodda joylashgan. Klubga 1955 yil asos solingan. 2011 AFC Chempionlar Ligasi guruh bosqichi. Osiyo Chempionlar Ligasi 2011 yilgi turnirida 32 jamoa guruh bosqichida ishtirok etadi: 16 jamoa G'arb va 16 jamoa Sharq Osiyodan. Ulardan 30 jamoa to'g'ridan tog'ri guruh bosqichida ishtirok etadi, 2 jamoa play-off orqali (bir jamoa G'arb va Sharq Osiyodan). Guruh bosqichida 32 jamoa 8ta guruhga bo'lingan. Qur'a Kuala Lumpur, Malayziyada 7 dekabr 2010. Bitta mamlakatdan jamoalar bir guruhda qur'a qoidalari bo'ycha o'nay olmaydi. Noemi. Noemi (tugʻilgan paytidagi ismi Veronica Scopelliti — 25-yanvar 1982, Rim) — Italiyalik qoʻshiqchi. Grin Baku. Grin Baku (inglizcha "Green Baku" — "Yashil Baku", (oʻzbekcha "Yashil Baku")) — nodavlat ekologiya tashkiloti boʻlib, keng qamrovli ijtimoiyat diqqatini Absheron yarimoroli maishat chiqindilarilari muammosiga qaratish maqsadi bilan yaratilgan. Ushbu tashkilot Ozarbayjondagi oʻzini moliyalashtiradigan ilk nodavlat tashkilotlardan biri hisoblanadi va u Green Peace, 350.org kabi xalqaro mavqega ega boʻlgan ekologiya tashkilotlari tomonidan tan olingan. Tarixi. 2010-yil iyul oyida Ozarbayjon texnika universiteti birinchi kurs talabalari tomonidan Facebook sahifasi yordamida yaratilgan. 2010-yil avgust oyining soʻngiga qadar foydalanuvchilar soni ming nafargacha koʻpayadi. Tashkilotning yaralgan kuni deb birinchi aksiya oʻtkazilgan vaqt hisoblanadi, yaʼni 2-sentabr 2010-yilda «Dunyo iqlim yakshanbaligi» (10/10/10) aksiyasida Ozarbayjon nomidan qatnashgan. Asosiy faoliyati. Harakatning asosiy faoliyati koʻchalarda maishat chiqindilarining kamaytirilishi, darahdlar ekish, aholi oʻrtasida tushuntirish ishlari olib borish va maktab oʻquvchilariga taʼlimlar oʻtkazishdan, shuningdek, davlat volonter tashkilotlari ishini tashkillashtirishdan iboratdir. Maishat chiqindilarini yigʻishtirish aksiyalari Kaspiy dengizi plyajlarida va Baku shahri markaziy koʻchalarida oʻtkaziladi. 2010-yil oʻtkazilgan aksiyalar natijasida Kaspiy dengizi qirgʻoqlaridan 15 tonnaga yaqin chiqindi yigʻilgan. Har bir aksiya qatnashuvchilari esa 25 tadan koʻp boʻlmagan. Yordam faoliyati. Tashkilot faoliyati davomida faollar tomonidan yetim bolalar va qochoqlarga yordam maqsadi bilan bir qancha gumanitar aksiyalar oʻtkazilgan. 2010-yilning 2-noyabrida Ozarbayjon Ekologiya va Tabiiy resurslar vaziri Huseynoglu Bagirov tashkilot vakillarini qabul qiladi. Ushbu koʻrish natijasida «Green Baku» tashkiloti barcha mahalliy loyiha va aksiyalarga qoʻshiladi. Tashkilot va boshqaruv. Tashkilot ustavi hech qanday siyosiy aksiya va chiqishlarga yoʻl qoʻymaydi. Atrof-muhitni ifloslashtirayotgan insonlarga qarshi agressiv harakat qilishni tarafdori emas. Faol volonterlar maʼsuliyatni oʻzaro boʻlishgan holda har 3 oyda bir marta liderni saylaydila. 2011-yil boshlanishi hisoblariga koʻra tashkilotning 1150 nafar aʼzosi bor. Tashkilotning barcha aʼzolari koʻngilli tarzda faoliyat koʻrsatishadi va ishlarning barini bepul amalga oshiradilar. Tandiq. Tashkilot faollarini asosan ham insonlar va ham Ozarbayjon hukumatiga qarshi yumshoq siyosat olib borishlarini tandiq qiladilar. Birinchi aksiyalarning qatnashuvchilari keyinchalik quyidagi ifodani ishlatib keyingi aksiyalarda ishtirok etishdan bosh tortdilar: «Men boshqalarning tashlagan chiqindisini yigʻishtirmayman». Bu nuqtai nazarni hukumatga bosim oʻtkazish va qoidabuzuvchilarga qarshi agressiv siyosat olib borishni yana ham tezroq natija beradi deb hisoblagan faollarning bir qismi qoʻllab-quvvatlaydi. Rishton. Rishton shahri Farg'ona viloyatidagi qadimiy shaharlardan biridir. Bu yerda mashhur fiqhshunos Burhoniddin ar-Rishtoniy al-Marg'inoniy tug'ilgan. Kalila va Dimna. Jahon adabiyoti xazinasining noyob durdonasi sanalmish «Kalila va Dimna» qadim Hindistonda yaratilgan. «Panchatantra» va «Hitopadesha» kabi qadimiy hind ogʻzaki ijodi namunalari zaminida vujudga kelgan. Asar sanskrit tilida yozilgan deb taxmin qilinadi. Aniq yaratilgan vaqti maʼlum emas. «Kalila va Dimna» taʼlim-tarbiya berishga moʻljallangan boʻlib, pand-nasihat ruhida yozilgan. Unda ijtimoiy, siyosiy, axloqiy va maishiy masalalar majoziy yoʻl bilan 2 shagʻol (chiyaboʻri) – Kalila va Dimna munozarasi shaklida bayon etiladi. Asrlar davomida asarning hajmi va shakli oʻzgarib borsa ham, uning asosiy gʻoyasi saqlanib kelgan. U adolat va ezgulikni targʻib qiladi. Yovuzlik, yomonlikdan saqlanishga da’vat etadi. Yaxshilik va insoniy fazilatlarga, ulugʻvor intilishlarga chorlaydi. "Deydilarki, bir tulki oʻrmon oralab ketayotib, bir daraxtning tagida nogʻora yotganini koʻrib qolibdi. Shamol esgan sari daraxt butoqlari nogʻoraga tegar va nogʻoradan dahshatli ovozlar chiqar edi. Tulki nogʻoraning ovozi yoʻgʻonligi va jussasining kattaligiga qarab, nogʻoraning yogʻi bilan goʻshti ham ovozi va jussasiga yarasha boʻlsa kerak deb ogʻzining suvi keldi. Koʻp urinib, nogʻorani yorishga muvaffaq boʻldi. Lekin qurigan teridan boʻlak hech narsa topmagach: "Gavdasi yoʻgʻon va ovozi baland narsaning ichi boʻsh boʻlar ekan", - dedi." Sherga tahdid qilayotgan shagʻol Dimna tasvirlangan miniatyura, forsiy qoʻlyozma (Hirot, 1429) VI asrda Eron shohi Xusrav Anushirvon (531-579) buyrugʻiga binoan uning shaxsiy tabibi Barzuya tomonidan pahlaviy tiliga tarjima qilinadi VIII asrda Abdulloh ibn Muqaffa (721-757) pahlaviy tilidan arab tiliga, undan Rudakiy fors tiliga nazmiy tarjima qiladi. 1142-1145-yillarda al-Muqaffa nusxasidan fors tiliga Nasrulloh bin Muhammad bin Abdulhamid Abul Maoliy qilgan nasriy tarjima keng shuhrat qozonadi. Husayn Boyqaro davrida Husayn Voiz Koshifiy uni fors tiliga tarjima qilib «Anvori Suhayliy» deb nomlaydi. Oʻzbek tiliga tarjimalar. «Kalila va Dimna»ning turkiy tilga qilingan birinchi tarjimasi taxminan XIII asrga mansub boʻlib, tarjimoni Iftixoriddin Muhammad Bahriy deb koʻrsatilgan. 1718-1719-yillarda «Kalila va Dimna»ni Qashqarda Mulla Temur «Anvori Suhayliy» asosida tarjima qilib, «Osori imomiya» deb nom beradi. 1837-1838-yillarda Xivada Muhammad Niyoz asarni tarjima qiladi va unga mufassal soʻzboshi yozadi. XX asr boshida Qori Fazlulloh bin Iso Toshkandiy Almaiy tominidan qilingan tarjima xalq orasida keng tarqalgan. 1901-1913-yillar ichida 3 marta nashr etilgan. Asar hozirgi oʻzbek tilida bir necha bor nashr etilgan (1966, 1977, 1988, 1992, 1994). Saipov Bahram Hasanovich. Saipov Bahram Hasanovich . 1986 yil, 11 Fevral kuni Chimkent shahrida ziyolilar oilasida tavallud topgan. Otasi - Saipov Hasan Jo'raevich 1954 yil 31 Avgust va onasi Saipova (qizlik - Ibragimova) Farida Kazakbaevna 1958 yil 21 Noyabr kuni, Chimkent shahrida tavallud topganlar. Oilada 3 ta farzand, Bahramdan tashqari: to'ng'ich - Malika 1984 yil va kenja Shohida 1989 yilda tavallud topganlar. Detroit. Detroit är den största staden i den amerikanska delstaten Michigan. Staden har en omfattande verkstadsindustri och är centrum för den amerikanska bilindustrin. Genom läget vid Stora sjöarna (mellan Lake Huron och Lake Erie) har staden även utvecklats till en av USA:s största inlandshamnar och den har förbindelse med Atlanten via Saint Lawrenceleden. Detroit har en yta av 370,2 kvadratkilometer har omkring 900 190 invånare (2007). Inom storstadsregionen bor omkring 3,9 miljoner invånare. Detroit är belägen vid Detroit Rivershttp://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Munozara:Detroit&action=edit&redlink=1 utflöde i Saint Clairsjön. Staden fick namnet Détroit av franska kolonisatörer och betyder sund. På andra sidan Detroit River ligger Kanada, med staden Windsor. År 1701 grundade Antoine Laumet de la Mothe Sieur de Cadillac och löjtnanten Alphonse de Tonty utposten Fort Pontchartrain på platsen där dagens Detroit ligger. Den första byggnaden som byggdes i Detroit var Ste. Anne de Detroit Catholic Church byggd år 1701. Staden började efter ett tag växa, och fick sin första borgmästare, Solomon Sibley år 1806. År 1805 härjade en stadsbrand. Tio år senare blev staden officiellt en stad. Från 1837 till 1847 var Detroit huvudstad i Michigan. Det första rasutbrottet kom år 1863, och år 1943 inträffade nästa. Under 1900-talet började bilindustrin på allvar växa fram, och år 1950 hade Detroit 1,85 miljoner invånare. År 1974 blev Coleman Young Detroits första svarta borgmästare, och han blev också den som satt längst, fram till 1993. Detroit är känd för sin verkstadsindustri och då framförallt biltillverkning. Henry Ford startade bilmärket Ford här år 1903. De två andra amerikanska fordonsjättarna, General Motors och DaimlerChrysler, håller också till i Detroit. Detta gjorde att Detroit fick status som USA:s viktigaste bilstad. Detroit har haft en extrem utflyttning de senaste 20-30 åren. Detroit hade i många årtionden USA:s största bilproduktion (DaimlerChrysler), vilket genererade en mängd arbetsplatser. Då produktionen flyttade till Asien skedde en våldsam avfolkning av staden och massnedläggningar av industrier. Idag består stadens centrum delvis av övergivna byggnader och kriminaliteten är hög.[1] 33%, eller en tredjedel, av Detroits invånare lever under de av Förenta Nationerna angivna gränserna för fattigdom.[2][3] Andra stora företag med huvudkontor i Detroit är Fortune 500-företagen American Axle & Manufacturing, Comerica(numera flyttat till Dallas) och DTE Energy. Compuware håller också till i staden. Kasinoverksamhet är http://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Munozara:Detroit&action=edit&redlink=1också viktig för staden, då staden är USA:s största som har kasinohotell. Detroit är en viktig knutpunkt för USA:s vägsystem. Nord-sydgående Interstate 75 korsar öst-västgående Interstate 94 i Detroit. Huvudflygplats för Detroit är Detroit Metro Airport. Detroit har en säregen musik inom tre genrer: rock (kallas "Rock City"), hiphop och soul. Detroitrocken började att göra sig gällande under mitten av 1960-talet då det dök upp garagerockgrupper som Question Mark & the Mysterians i staden. Därefter började grupper som Mitch Ryder and the Detroit Wheels, MC5 och The Stooges att producera sin egen säregna form av garagerock. Denna blev viktig för utvecklingen av punken på 1970-talet. Under 1970-talet bidrog Detroit med två av glamrockens största aktörer: Alice Cooper och Iggy Pop. Därefter låg Detroitrocken i dvala ett tag, innan The White Stripes och The Von Bondies ledde staden in i en ny våg av garagerock under 2000-talet. Detroits hiphopscen fhttp://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Detroit&action=editöreträds av bland andra Eminem. Filmen 8 Mile, med Eminem i huvudrollen, beskriver Detroits olika miljöer. Det legendariska soulskivbolaget Motown var också från Detroit. Två av deras toppartister, Marvin Gaye och Aretha Franklin, var äkta stadsbarn. Namnet kommer från Detroits roll som Motor town. Andra kända Detroitartister är Bill Haley, Aaliyah och John Lee Hooker. Den moderna dansmusiken Techno skapades i Detroit under 1980-talet av Derrick May, Juan Atkins och Kevin Saunderson. Rockbandet Kiss har gjort en låt som heter Detroit Rock City (sång) http://t2.gstatic.com/images?q=tbn:ANd9GcS8p8n1jLdtLc9lJsrBSvnEmzTugDlQVWxEKkQAtQS4Xd_vQzP9 http://t3.gstatic.com/images?q=tbn:ANd9GcSp5VvbTrU5xRFJhjP0uuJ_bQuvsZvO4zuZqSaRfVJucvJDNjUlnsWa46LhGw http://t1.gstatic.com/images?q=tbn:ANd9GcQEzMkNM_8jijcuzCvy1yDf2VC2tmnJNB4R2gUHq-mVvY5h9iuk4sbNiCe_ http://t2.gstatic.com/images?q=tbn:ANd9GcSdM-KP0bTU3kdHJF6-jY0-sn_R87PaZbMFg74AukMwZaZljpKCzk65KUo Shaxand. Shaxand juda xam chiroyli qishloq bo'lib bu qishloqda xozirda 30000 axoli istiqomat qiladi bu qishloqda 7ta maktab va 1ta kollej bor axolisini 56,7%ni yoshlar tashkil etadi Shaxand qishlog'ida o'ta ko'rkam Shaxand sihatgohi bor bu sihatgohda 1200m dan qazib olinadigan meneral suv bilan davolanadi bu suvdan maxalliy axoli xam foydalanish uchun sihatgih tashqarisiga chiqarilgan Imkoni bo'lsa bu qishloqqa keling odamlari mehmondo'st. buhaqda ma'lumotlarni shaxandsihatgohi.ucoz.net va shaxandko'llej.ucoz.net va meni shaxsiysaytim mrkamol.ucoz.netdan olishingiz mumkin Emma Watson. Emma Watson (to'liq ismi: "Emma Charlotte Duerre Watson"; 1990-yil 15-aprelda, Fransiyaning Parij shahrida tavallud topgan) - britaniyalik aktrisa, Harry Potter haqidagi filmlarda Germiona Greynjer roli ijrochisi. Kambodja. Kambodja (Kambodja Qirolligi) poytaxti – Pnompen. Davlat tili – kxmer. Xitoy Respublikasi. Tayvan (Xitoy Respublikasi yoki Tayvan Respublikasi) poytaxti – Taybey. Chelak. Chelak shahri. 1981 yilda tashkil topgan. Samarqand shahridan 36 km uzoqlikda, shimoliy qismida joylashgan. Aholisi 1990 yilda 13.11 ming. Chelak Paxta Tozalash Zavodi, Chelak Dehqon Bozori, Chelak Markaziy Shifoxonasi, Imom al-Buxoriy Ziyoratgohi. Robert Bunsen. Robert Wilhelm Eberhard Bunsen (talaffuzi: Robert Vilhelm Eberhard Bunzen; 31-march 1811 – 16-avgust 1899) olmon kimyogari boʻlgan. U Gustav Kirchhoff bilan birgalikda 1860-yili seziy, 1861-yili rubidiy unsurlarini ochgan. Bunsen gaz tahlili, fotokimyo, organoarsenik kimyo sohalarining kashshoflaridan biri boʻlgan. Yordamchisi Peter Desaga bilan hozirgacha laboratoriyalarda ishlatiluvchi Bunsen gorelkasini yaratgan. Rebecca Black. Rebecca Black (talaffuzi:Rebekka Blek; 1997-yil, 21-iyun) amerikalik pop-qoʻshiqchidir. 2011-yili "Friday" nomli ashulasi orqali shuhratga erishdi. Qoʻshiq qattiq tanqidga uchradi, "eng yomon ashula", deb topildi. YouTubega ortilgan klip millionlab bora tomosha qilindi. Mirzaobod ijtimoiy iqtisodiy kasb hunar kolleji. Mirzaobod ijtimoiy iqtisodiy kasb hunar kolleji Kollej 2001 yilda qurilib faoliyat koʻrsata boshlagan. Loyiha quvvati 540 oʻrinli. Kollej 200 oʻrinli talabalar turar joyiga, 150 oʻrinli oshxona, 150 oʻrinli kutubxona, 200 oʻrinli faollar zali, qishki sport zali, yozgi sport maydonchasi, 35 ta fan kabineti, 3 ta ustaxona, 2 ta kompyuter sinfi, 2 ta lingafon kabineti, fizika, kimyo va biologiya labarotoriya xonalari hamda maʼmuriy ish yuritish xonalari kabi moddiy texnika bazasiga ega. Shuningdek Axborot resurs markazi adabiyotlar fondi 23301 tani tashkil etadi, shundan 3334 tasi umumiy fanlar, 2197 tasi maxsus fanlar, 316 tasi elektron adabiyotlar va boshqa turdagi adabiyotlar bilan taʼminlangan. Kollejda bugungi kunda quyidagi yoʻnalishlar mavjud: moliya, bank ishi, ijtimoiy muhofaza huquqshunosi, buxgalteriya hisobi, boshlangʻich taʼlim, transporlarda tahish va boshqarishni tashkil etish, kompyuter va kompyuter tarmoqlarini montaj qilish, sozlash va ishlatish hamda tikuvchilik ishlab chiqarish. Kollej pedagog xodimlar soni 67 ta, shundan umumtaʼlim fan oʻqituvchilari 36 ta, pedagog ayollar soni 27 ta, bosh oʻqituvchi 2 ta, yetakchi oʻqituvchi 5 ta, katta oʻqituvchi 15 ta. Kollejda jami oʻquvchilar kontingenti 1102 ta, shulardan 493 nafari qizlardir. 1 bosqichda 333 nafar, 2 bosqichda 375 va 3 bosqichda 394 nafar talabalar tahsil olishmoqda. 1 bosqichda 11 guruh, 2 bosqichda 11 guruh, 3 bosqichda 13 guruh, jami 35 ta guruh mavjud boʻlib, shulardan 7 tasi boshlangʻich taʼlim, 7 tasi transport vositalaridan foydalanish va taʼmirlash, 6 tasi bank ishi, 4 tasi moliya, 4 tasi buxgalteriya, 3 tasi xoʻjalik huquqiy faoliyati, 2 tasi kompyuter va kompyuter tarmoqlarini montaj qilish va 2 tasi tikuv va tikuvchilik trikotaj mahsulotlarini ishlab chiqarish texnologiyasi yoʻnalishlariga tegishlidir. Kollejda ish yurutuvchi maʼmuriyat quyidagi tarkibdan tashkil topgan: 3 ta kafedra, 3 ta boʻlim, xotin qizlar qoʻmitasi, Kamolot YoIHH, Kasaba uyushmasi qoʻmitasi, oqsoqollar kengashi, uslubiy kengash, guruh rahbarlari kengashi, ota-onalar qoʻmitasi. Kafedrlar: 1-Aniq va tabiiy fanlar kafedrasi, 2- Ijtimoiy gumanitar fanlar kafedrasi, 3-Ijtimoiy iqtisodiy fanlar kafedrasi. Boʻlimlar: Moliya-Iqtisod boʻlimi, Pedagogika boʻlimi, Avtotransport va ijtimoiy boʻlim. Rio-de-Janeyro. Rio-de-Janeyro (mahalliy toʻliq nomi: São Sebastião do Rio de Janeiro, talaffuzi: "San Sebastyanu du Hiu de Janeyru"; tarjimasi: "yanvar daryosi") yoki qisqacha Rio Rio-de-Janeyro shtatining poytaxti boʻlib, Braziliyaning ikkinchi, Janubiy Amerikaning uchinchi,dunyoning 26-chi eng katta shahridir. Rio deyarli ikki asr Braziliyaning poytaxti boʻlgan: 1763—1815-yillarda portugal mustamlakasi paytida, 1815—1821-yillarda Portugaliya, Braziliya va Algarves Birlashgan Qirolligi paytida, hamda 1822—1960-yillarda mustaqil Braziliyada. Shaharga "Cidade Maravilhosa" ("Ajabtovur Shahar") degan laqab qoʻyilgan. Rio-de-Janeyro maktab otishmasi. Rio-de-Janeyro maktab otishmasi 2011-yil 7-aprelda Rio-de-Janeyro (Braziliya) shahrining Realengo mahallasida joylashgan Escola Municipal Tasso da Silveira maktabida boʻlib oʻtgan otishmadir. Voqea mahalliy vaqt boʻyicha 8:30 da (Toshkent vaqti bilan 16:30) sodir boʻlib, 13 kishi halok boʻldi, 20 kishi yaralandi. Voqea joyiga yetib kelgan politsiya tomonidan yaralangan jinoyatchi oʻzini otib oʻldirgan. Uning shaxsi aniqlangan: 23 yoshli Wellington Menezes de Oliveira, shu maktabning sobiq oʻquvchisi boʻlgan. Isroil tarixi. — Tanvir • 05:55, 9 Aprel 2011 (UTC) Duran Çetin. Duran Çetin (1964 yilning 15 fevralida t. Konya shahrida) — zamonaviy turk yozuvchisi. Tanlangan bibliografiya. İlkokulu köyünde okuyan Duran Çetin, ortaöğrenimini "Çumra İmam Hatip Lisesi"nde 1981 yılında tamamladı. Selçuk Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi'nden 1986 yılında mezun oldu. “Edebiyat Otağı”, “Berceste”, “Yeni Kardelen”, “Son Çağrı”, “Müsvedde”, “Yedi İklim”, “Dergah”, “Hece”, “Hece Öykü” gibi basılı, “Edebistan.com”, “Kırkikindi”, “Hikayeler.Net”, “Hikayelerarşivi”, “Edebiyat Ufku”, “İzedebiyat”, gibi internet dergilerinin yanında bölge gazetelerinde hikâye ve yazıları yayımlandı. İlk yazısı, 1990'da Eskişehir "İki Eylül" Gazetesinde çıktı. Radyolarda farklı alanlarda programları hazırlayıp sundu. KONTV'de “Kültür Dünyamız” programını sunmaktadır. Duran Çetin, aynı zamanda Türkiye Yazarlar Birliği Konya Şubesi yönetim kurulu üyesidir. Yuriy Gagarin. Yuriy Alekseyevich Gagarin (; 9-mart 1934 – 27-mart 1968) sovet uchuvchisi va fazogiri boʻlgan. 1961-yili 12-aprelda Vostok fazoviy kemasida Yer orbitasini aylanib chiqib, koinotdagi ilk inson boʻldi. Gagarin butun dunyoda tanilgan, koʻplab medal va ordenlar, jumladan, "Sovet Ittifoqi Qahramoni" ordeni bilan taqdirlangan. Gagarin keyinchalik Moskva yaqinida joylashgan Kosmonavt Tayyorlash Markazining boshligʻ oʻrinbosari boʻldi; ushbu markaz hozirda uning nomi bilan ataladi. Gagarin 1968-yili Mig 15 uchogʻini boshqarayotib, halokatga uchradi va vafot etdi. Gagarin sharafiga xotira tangalari, pochta markalari zarb etilgan, haykal va monumentlar oʻrnatilgan, uning sharafiga maktab, kinoteatr, topografik joylar nomlangan. Har yili 12-aprelda Kosmonavtika Kuni nishonlanadi. 2011-yili odamzotning ilk parvozini Google ham xotirladi. Fazogir. Fazogir (AQShda: "astronavt", Rossiyada: "kosmonavt", Xitoyda: "taykonavt") fazoviy kema ekipaji aʼzosi boʻlib xizmat qilishga tayyorlangan shaxsdir. Fazogirlar koinotda ishlashadi, fazoga sayohat qiluvchilar esa fazoviy sayyoh, deb atalishadi. Ilk fazogir Yuriy Gagarindir. Xalqaro Aviatsiya Federatsiyasi (Yevropa) 100 kilometrdan, NASA (AQSh) esa 80 kilometrdan yuqoriga parvoz qilgan shaxslarni koinotga uchgan, deb hisoblaydi. 2009-yilgacha 38 mamlakatdan 505 kishi 100 kilometrdan tepaga parvoz qilgan, ulardan 24 nafari Oyga uchib kelgan. Aksariyat fazogirlar davlat tomonidan tayyorlanib, harbiy unvonli boʻlishadi, biroq 2004-yildan beri xususiy kompaniyalar fuqaro fazogirlarni tayyorlashmoqda. Charlie Chaplin. Sir Charles Spencer "Charlie" Chaplin (talffuzi: "Charlz Spenser Charli Chaplin"), KBE (16-aprel 1889 – 25-dekabr 1977) ingliz komik aktyori, rejissor, bastakor, ovozsiz kino davrining muhim shaxslaridan biri boʻlgan. Mirzo Abdullatif. Abdullatif - (1423–1450) Movarounnahrda 1449-1450-yillarda hukmronlik qilgan temuriy hukmdor. Ulug‘bekning o‘g‘li. Shohrux Mirzo saroyida tarbiya olgan, harbiy yurishlarda qo‘shinning o‘ng qanotiga qo‘mondonlik qilgan. Gavharshodbegim va Tarxon amirlar Shohrux Mirzo o‘limidan so‘ng (1447) Abdulatifni oliy bosh qo‘mondonlikka tayinlab, uning amakivachchasi Alouddavlani taxtga o‘tqazishgan. Bu qarordan norozi bo‘lgan Abdullatif Alouddavlaga qarshi urush ochgan, lekin Nishopur yaqinidagi jangda (1447) yengilib, hibsga olingan. Ulug‘bek farzandi hayotini saqlab qolish maqsadida Alouddavla bilan sulh tuzishga majbur bo‘lgan. Unga ko‘ra, Alouddavla Xuroson hukmdori deb tan olinib, Abdullatifga Balx ulusi berilgan. Abdullatif Ulug‘bekning 1448-yil ilk bahoridan yozigacha Alouddavla va Abulqosim Boburga qarshi janglarida qatnashgan. So‘ng, toj-taxtni egallash maqsadida otasiga qarshi Abulqosim Bobur bilan ittifoq tuzgan. Ulug‘bek Abdullatifga qarshi qo‘shin tortgan va Amudaryo bo‘yida ikki tomon qo‘shini 3 oy muqobil turgan (1449). Samarqandda qolgan beklar isyoni tufayli Ulug‘bek poytaxtga qaytishga majbur bo‘lgan, natijada Abdullatif Amudaryodan o‘tib Termiz, Shahrisabzni egallagan. Samarqand yaqinidagi Damishq qishlog‘i yonida otasini yengib, taxtni egallagan (1449). Abdullatifning roziligi bilan Ulug‘bek va ukasi - Abdulaziz Mirzo qatl etilgan. Abdullatif olti oylik hukmronligidan so‘ng, Ulug‘bekning xos navkarlaridan Bobo Husayn bahodir tomonidan 1450-yil 8-mayda o‘ldirilgan (). Abdulatif o‘jar, xudbin va shuhratparast bo‘lsada, otasi Ulug‘bek kabi ilm axliga ixlosmand edi. U o‘zi ham falakkiyot va tarix ilmi bilan shug‘ullanar, she’rlar bitardi.