\id PRO \ide UTF8 \h Salomo Sanelaskok \toc1 Salomo Sanelaskok \toc2 Salomo Sanelaskok \toc3 Sanel \mt1 Salomo Sanelaskok \mt2 (daihe Sadnevagjasak). \c 1 \s1 1. Kapittal. \s2 Salomo sanelaskok læk c̄allujuvvum oapestam varas visesvutti, 1–6. Hærra ballo læ visesvuođa alggo, 7. Nuorra olmus̄ galgga gullat ja c̄uovvot ac̄es ja ædnes nævvagid ja cuigodusaid ja i galga mieđetet, go suddolaʒ̄ak fillijek su særvvat singuim bivddet laǥamuʒ̄a hæga ja obmudaǥa: sin fillitus læ bære almos, ja sin aiggomus̄ak læk bahak ja dolvvuk sin jec̄aidæsek hævvanæbmai, 8–19. Visesvuotta, mi sardno albmoset ja jidnusi olbmuidi, nævvo jallaid jorggalussi ja cuigod sin, amasek si læt æppegulolaʒ̄ʒ̄an dam nævvagi vuostai; si s̄addek daggo bokte buktet hævvanæme bagjelasasek ja de bære maŋŋed dam jiena jægadis̄goattet. Mutto gulolas̄ olbmuidi lopped dat suogjalusa buok baha vuostai, 20–33. \p \v 1 Salomo, David barne, Israel gonagasa, sanelaskok\x - \xo 1:1 \xt 1 Gon 2:12; 4:32; Sard 1:1\x* \p \v 2 oappam varas dovddat visesvuođa ja bagadusa, arvvedam varas jiermalas̄ sanid, \p \v 3 vuostaivalddem varas bagadusa jiermalas̄vutti, vanhurskesvuođa ja vuoiggadvuođa ja vuoiggadlas̄vuođa, \p \v 4 addem varas daiddemættomidi daido, nuorra olbmui dieđo ja darkkelvuođa,‐\x - \xo 1:4 \xt Matt 10:16\x* \p \v 5 vai vises olmus̄ oaʒ̄ʒ̄o gullat ja ouddanet oppui ja jiermalas̄ olmus̄ fidnit aldsesis c̄æppevuođa stivrrit, — \p \v 6 arvvedam varas sadnevagjasid ja jurdasaǥaid, vises olbmai sanid ja sin arvvedebmus̄id. \p \v 7 Hærra ballo læ dieđo alggo; visesvuotta ja bagadus bagjelgec̄c̄ujuvvu jallain.\x - \xo 1:7 \xt Job 28:28; Salm 111:10; Sanel 9:10\x* \p \v 8 Gula, mu barnac̄am, du ac̄ad cuigodusa ja ale hæite du ædnad laǥa!\x - \xo 1:8 \xt Sanel 6:20\x* \p \v 9 Dastgo c̄abba c̄igŋan dak læk du oaivvai ja viđjen du c̄æbeti. \p \v 10 Mu barnac̄am! Go suddolaʒ̄ak du fillijek, de ale mieđet! \p \v 11 Go si celkkek: Vuolge min mielde! Mi aiggop vuođgŋat varaid, s̄okc̄at dam, gutte dus̄s̄e diti læ viǥetæbme,\x - \xo 1:11 \xt Mika 7:2\x* \p \v 12 mi aiggop njiellat sin ællenaǥa, nuftgo jabmi aibmo, ja obbanaǥa, nuftgo dat njiella sin, guđek havddai vuolas mannek; \p \v 13 mi aiggop gavdnat buoklaǥas̄ mavsolas̄ galvoid, dævddet min viesoidæmek stajadusain; \p \v 14 don galgak suppit du vuorbad min gaski, mist galgga buokain læt okta bursa: — \p \v 15 ale vaʒe dalle maŧke alde singuim, mu barnac̄am, ane juolgad erit sin balggast! \p \v 16 Dastgo sin juolgek vikkek dam baha guvllui, ja si gac̄c̄ek golgatet varaid;\x - \xo 1:16 \xt Es 59:7; Rom 3:15\x* \p \v 17 dastgo dus̄s̄e diti lebbijuvvu fierbme buok soajagi c̄almi ouddi, \p \v 18 ja jec̄a vuđgŋek si sin jec̄aidæsek varaid, si bivddek sin jec̄aidæsek hæga.\x - \xo 1:18 \xt Sanel 1:12\x* \p \v 19 Nuft gævva juokkehaʒ̄ʒ̄i, gutte bivdda vanhurskesmættom vuoito; dat valdda su jec̄as isedi hæga.\x - \xo 1:19 \xt 1 Tim 6:10\x* \p \v 20 Visesvuotta c̄uorvvo allaget balgga alde, dat adda su jienas gullujuvvut s̄iljoin; \p \v 21 s̄labmajis balggai c̄ieǥain c̄uorvvo dat, portai uksaraigin, gavpug siste sardno dat su sanides:\x - \xo 1:21 \xt Sanel 8:1\x* \p \v 22 Man gukka di daiddemættomak aiggobetet rakistet daiddemættomvuođa, ja bilkkedægjek halidet bilkkadussi, ja jallak vas̄otet dieđo? \p \v 23 Jorgideket ruoktot mu cuigodusa mielde! Gæc̄a, mon aigom golgatet mu vuoigŋam digjidi, mon aigom dieđetet digjidi mu sanidam. \p \v 24 Dađemielde go mon c̄urvvum, ja di biettaleidek, mon gæigotim mu giettam, ja i oktage vuttivalddam,\x - \xo 1:24 \xt Es 65:12; 66:4; Jer 7:13\x* \p \v 25 ja di luitidek buok mu rađid mannat, ja epetge vis̄s̄am gullat mu cuigodusa, \p \v 26 de aigom maidai monge boaǥostet din oasetesvuođa siste, mon aigom bilkkedet, go dat boatta, mast di ballabetet, \p \v 27 go dat, mast di ballabetet, boatta nuftgo garra dalkke, ja din oasetesvuotta manna ouddan nuftgo garra biegga, go atestus ja hætte boatta din bagjeli. \p \v 28 De si c̄urvvuk muo, mutto im mon vasted; si occek muo, mutto æi gavna muo.\x - \xo 1:28 \xt Es 59:2; Jer 11:11; Amos 8:11, 12; Joh 8:21\x* \p \v 29 Dainago si vas̄otegje dieđo ja æi valljim Hærra balo, \p \v 30 æi vis̄s̄am gullat mu rađe, bagjelgec̄c̄e buok mu cuigodusaid, \p \v 31 de si galggek borrat sin gæinosek s̄addoin, ja sin rađinæsek galggek si galletuvvut.\x - \xo 1:31 \xt Es 3:10, 11\x* \p \v 32 Dastgo daiddemættomi eritjorgidæbme godda sin, ja jallai oagjebasvuotta hævata sin; \p \v 33 mutto gutte muo gulla, galgga orrot oagjebassan ja læt mas̄o siste oasetesvuođast balakættai. \c 2 \s1 2. Kapittal. \s2 Duođalas̄ barggam visesvuođa maŋŋai doalvvo ibmelballoi ja duotta Ibmel dittui, mi addujuvvu aivefal Hærrast, 1–8, buok dam arvvedæbmai, mi læ vuoiggad ja buorre, 9–11; dat suogjala ibmelmættomi gæc̄c̄alusai vuostai ja gudnetes nissoni sorbmalas̄ fillitusai vuostai, 12–19; nuft dat doalvvo buri olbmui gæino ala ja adda daggo bokte buristsivdnadusa, mutto ibmelmættomak galggek erit hævatuvvut, 20–22. \p \v 1 Mu barnac̄am! Jos don vuostaivaldak mu sanid ja vurkkik mu bakkomid duokkasad, \p \v 2 nuft atte don jorggalak du bæljad visesvuođa bællai, sojatak du vaimod jierme bællai,\x - \xo 2:2 \xt Sanel 4:20\x* \p \v 3 duođai, jos don c̄uorvok fieđo maŋŋai, bajas bajedak du jienad jierme maŋŋai,\x - \xo 2:3 \xt Jak 1:5\x* \p \v 4 jos don ocak dam nuftgo silba ja roggak dam maŋŋai nuftgo c̄ikkujuvvum davveri maŋŋai, \p \v 5 de don s̄addak ibmerdet Hærra balo ja gavdnat Ibmel dieđo. \p \v 6 Dastgo Hærra, son adda visesvuođa, su njalmest boatta dietto ja jierbme,\x - \xo 2:6 \xt Sir 1:1\x* \p \v 7 ja son vurkke duođalaʒ̄aidi bestujume, son læ galbban sigjidi, guđek vagjolek laittemættosen,\x - \xo 2:7 \xt 1 Mos 15:1\x* \p \v 8 go son gatte vuoiggadvuođa balggaid ja varjala su ibmelbalolaʒ̄aides gæino. \p \v 9 De galgak don arvvedet vanhurskesvuođa ja vuoiggadvuođa ja vuoiggadlas̄vuođa, juokke buore balgga. \p \v 10 Dastgo visesvuotta galgga boattet du vaibmoi, ja dietto læt havske du sillui; \p \v 11 darkkelvuotta galgga læt faktan du bagjel, jierbme galgga du varjalet, \p \v 12 bæstem varas du bahas gæinost, daggar olbmast erit, gutte sardno jorgo as̄id, \p \v 13 sist erit, guđek heittek vuoiggadlas̄vuođa balggaid vagjolam varas sævdnjadvuođa gæinoi mielde, \p \v 14 guđek illodek bahaid daǥadedinæsek, avvodek bahas, jorgo daǥoi diti, \p \v 15 guđek læk jorggot sin balggaidæsek alde ja bodnjot sin gæinoidæsek alde, — \p \v 16 bæstem varas du æra olbma nissonest, vierro nissonest, gutte dakka su sanides livtesen,\x - \xo 2:16 \xt Sanel 6:24; 5:3\x* \p \v 17 gutte læ hæittam su nuorravuođas usteba ja vajaldattam su Ibmeles litto;\x - \xo 2:17 \xt Mal 2:14\x* \p \v 18 dastgo su viesso vuogjo vuolas jabmemi, ja su gæinok jamis̄guoʒ̄ai lusa;\x - \xo 2:18 \xt Sanel 5:5\x* \p \v 19 si buokak, guđek mannek sisa su lusa, æi boađe goassege ruoktot æige jovsa goassege ællem balggaid, — \p \v 20 vai don vagjolifc̄ik buri olbmui gæino mielde ja aimoin anas̄ik vanhurskes olbmui balggaid; \p \v 21 dastgo vuoiggadlas̄ olbmuk galggek assat ædnamest, ja laittemættom olbmuk galggek dasa baccet,\x - \xo 2:21 \xt Salm 37:9, 11, 29; Matt 5:5\x* \p \v 22 mutto ibmelmættomak galggek erit hævatuvvut ædnamest, ja oskaldasmættom olbmuk galggek dast erit rottijuvvut.\x - \xo 2:22 \xt Job 18:17\x* \c 3 \s1 3. Kapittal. \s2 Valljogas buristsivdnadus s̄adda sudnji oassen, gutte aimoin adna ja c̄uovvo visesvuođa bakkomid, dorvasta Hærra ala, balla sust ja gudnijatta su, mieđesen ja gierddavaʒ̄ʒ̄an vuoleda jec̄as su ac̄alas̄ bagadusa vuollai, 1–12; duođai, audogas læ dat, gutte gavdna duotta visesvuođa, 13–26. Mi galggap læt arvvasak, oskaldasak, rafhalaʒ̄ak ja fastas̄et bahai gæinoid; sigjidi galgga gævvat lika bahast go ibmelbalolaʒ̄aidi burist, 27–35. \p \v 1 Mu barnac̄am! Ale vajaldatte mu laǥa, ja vurkkijekus du vaibmo mu bakkomid!\x - \xo 3:1 \xt Salm 119:11\x* \p \v 2 Dastgo gukkes ællema ja ællemjaǥid ja rafhe galggek dak dudnji buktet valljogasat.\x - \xo 3:2 \xt 5 Mos 8:1; 30:16\x* \p \v 3 Ale divte rakisvuođa ja oskaldasvuođa aldad erit gaiddat, c̄ana daid du c̄æbetad birra, c̄ale daid du vaimod tavvali!\x - \xo 3:3 \xt Sanel 7:3\x* \p \v 4 De galgak don gavdnat armo ja buore jierme Ibmela ja olbmui c̄almi oudast.\x - \xo 3:4 \xt Sanel 13:15\x* \p \v 5 Dorvast Hærra ala obba du vaimostad, mutto ale dorvast du jiermad ala!\x - \xo 3:5 \xt Salm 118:8, 9\x* \p \v 6 Dovda su buok du gæinoidad alde! De son galgga dakkat du balggaid njuolggaden. \p \v 7 Ale læǥe vises jec̄ad c̄almin, bala Hærrast ja gaida bahast erit.\x - \xo 3:7 \xt Es 5:21; Rom 12:3, 16\x* \p \v 8 Dat galgga læt dalkasen du nappai ja lavtadassan du davtidi. \p \v 9 Gudnijatte Hærra du obmudaǥainad ja buok du gilvvagidad alggos̄addoin!\x - \xo 3:9 \xt 2 Mos 23:19; 5 Mos 26:2\xta ; j. n. v.\x* \p \v 10 De galggek du aitek devddujuvvut valljogasvuođain ja du boc̄c̄emgarek bagjelgolggat vinest.\x - \xo 3:10 \xt 5 Mos 28:8\x* \p \v 11 Mu barnac̄am! Ale bagjelgæc̄a Hærra bagadusa ja ale læǥe vuostemiela su ranggoma diti!\x - \xo 3:11 \xt Ebr 12:5\x* \p \v 12 Dastgo dam, gæn Hærra rakista, su son ranggo, nuftgo ac̄c̄e dam barne, gæn son adna rakisen.\x - \xo 3:12 \xt 5 Mos 8:5; Sanel 13:24; Alm 3:19\x* \p \v 13 Audogas læ dat olmus̄, gutte læ gavdnam visesvuođa, ja dat olmus̄, gutte vuoitta jierme; \p \v 14 dastgo dam vuoittem læ buoreb go silbai vuoittem, ja dam sisaboatto læ buoreb go golle.\x - \xo 3:14 \xt Sanel 8:10\xta ; j. n. v.;\xta* 19; Job 28:13\xta ; j. n. v.\x* \p \v 15 Dat læ mavsolaʒ̄ab go bærralak, ja buok du davverak æi mate værddeduvvut dam lakasaʒ̄ʒ̄an. \p \v 16 Gukkes ællem læ dam olgis̄ gieđast, riggesvuotta ja gudne dam gurot gieđast.\x - \xo 3:16 \xt Sanel 3:2; 8:35; Baruk 3:14\x* \p \v 17 Dam gæinok læk havskes gæinok, ja buok dam balggak læk rafhe. \p \v 18 Dat læ ællem muorran sigjidi, guđek dam doppijek, ja juokke okta, gutte dast gidda doalla, læ oasalas̄. \p \v 19 Hærra vuođđodi ædnama visesvuođa bokte; son rakadi almid jierme bokte.\x - \xo 3:19 \xt Sanel 8:29\xta ; j. n. v.;\xta* Salm 33:6\xta ; j. n. v.\x* \p \v 20 Su dieđo bokte ærotuvvujegje c̄iegŋalis c̄acek, ja dam bokte luittek balvak suolne vuolasgoaikkot. \p \v 21 Mu barnac̄am! Ale luoite daid\f + \fr 3:21 \ft visesvuođa ja jiermalas̄vuođa.\f* gaiddat du c̄almidad oudast erit, aimoin ane visesvuođa ja jiermalas̄vuođa! \p \v 22 De dak galggek læt ællem du sillui ja lieggosvuotta du c̄æbeti. \p \v 23 De galgak don vagjolet oagjebassan du gæinod mielde ikge nordastet du juolgad.\x - \xo 3:23 \xt Salm 91:12\x* \p \v 24 Go don vællanak, de ik don galga ballat, ja go don læk vællanam, de galgga du naǥer læt njalges.\x - \xo 3:24 \xt Salm 3:6; 4:9\x* \p \v 25 Ale dalle bala fakkis suorgatusast daihe garra dalkest ibmelmættomi bagjel, go dat boatta!\x - \xo 3:25 \xt Salm 91:5\xta ; j. n. v.;\xta* 112:7\xta ; j. n. v.\x* \p \v 26 Dastgo Hærra galgga læt du dorvvo, ja son galgga varjalet du juolge darvvanæmest. \p \v 27 Ale biettal sist burid, gæidi dat boatta, go dat læ du famost dam dakkat! \p \v 28 Ale cælke du laǥamuʒ̄ʒ̄asad: Mana erit ja boađe fastain, itten mon galgam dudnji addet, — go dust dadde dat læ!\x - \xo 3:28 \xt Jak 2:16\x* \p \v 29 Ale huŧka bahaid du laǥamuʒ̄ad vuostai, go son assa oagjebassan du lutte! \p \v 30 Ale bælke olbmuin alma as̄etaǥa, go son i læk dakkam dudnji maidege bahaid! \p \v 31 Ale gađas̄t vækkavaldalas̄ olbma, ja ale vallje ovtage buok su gæinoin! \p \v 32 Dastgo jorgo olmai læ Hærrai fastevuottan, mutto vuoiggadlaʒ̄aiguim læ sust usteblas̄ særvvevuotta.\x - \xo 3:32 \xt Salm 25:14\x* \p \v 33 Hærra garrodus læ ibmelmættom olbmu vieso siste, mutto vanhurskasi viste son buristsivdneda.\x - \xo 3:33 \xt 3 Mos 26:3\xta ; j. n. v.;\xta* 14\xta ; j. n. v.\x* \p \v 34 Bilkkedegjid son bilkked, mutto vuollegaʒ̄aidi adda son armo.\x - \xo 3:34 \xt Jak 4:6; 1 Petr 5:5\x* \p \v 35 Visasak arbbijek gudne, mutto jallak oʒ̄ʒ̄uk hæppada oassenæsek. \c 4 \s1 4. Kapittal. \s2 Mi galggap occat visesvuođa ja c̄uovvot dam oapestæme, dastgo dat bukta likko ja buristsivdnadusa, 1–13; mi galggap varotet jec̄aidæmek ibmelmættomi gæinost, 14–19, vuttivalddet ja aimoin adnet visesvuođa sanid, gattit min vaibmomek, njalbmamek, c̄almidæmek ja julgidæmek, amamek mi suddodet jurddagi, sani ja daǥoiguim, 20–27. \p \v 1 Gullet, di barnek, ac̄e cuigodusa ja vuttivalddet oappam varas jiermalas̄vuođa! \p \v 2 Dastgo buore oapa addam mon digjidi; mu laǥa epet di oaʒ̄o hæittet. \p \v 3 Dastgo bardnen mon legjim mu ac̄c̄asam, njuorak ja aidna mannan mu ædnasam.\x - \xo 4:3 \xt 1 Muit 22:5\x* \p \v 4 Ja son oapati muo ja celki munji: Dollus du vaibmo gidda mu sanin; aimoin ane mu bakkomid, de don galgak ællet.\x - \xo 4:4 \xt 3 Mos 18:5; Luk 10:28\x* \p \v 5 Oaste visesvuođa, oaste jierme, ale vajaldatte ja ale erit gaida mu njalme sanin!\x - \xo 4:5 \xt Sanel 3:1\x* \p \v 6 Ale hæite dam, de galgga dat du gattit; rakist dam, de galgga dat du varjalet. \p \v 7 Visesvuođa alggo læ: Oaste visesvuođa, ja buok du obmudaǥad oudast oaste jierme!\x - \xo 4:7 \xt Visesv 6:18\x* \p \v 8 Goargot dam, de galgga dat du goargotet; dat galgga du gudnijattet, go don dam faŧmastak. \p \v 9 Dat galgga bigjat du oaivvai c̄abba c̄iŋa; dat galgga addet dudnji hærvas kruono. \p \v 10 Gula, mu barnac̄am, ja vuostaivalde mu sanid, de galggek du ællemjaǥek s̄addat ædnagen.\x - \xo 4:10 \xt Sanel 3:2; 2 Mos 20:12\x* \p \v 11 Visesvuođa gæino birra mon dudnji mattatam, mon laiddim du vuoiggadlas̄vuođa balggai mielde.\x - \xo 4:11 \xt Salm 32:8; 27:11\x* \p \v 12 Go don vaʒak, de æi du lavkek galga s̄addat basken, ja go don vieǥak, de ik don galga guossalet. \p \v 13 Doala gidda bagadusast, ale luoite dam! Aimoin ane dam, dastgo dat læ du ællem.\x - \xo 4:13 \xt Sanel 6:23\x* \p \v 14 Ibmelmættomi balgga ala ik don oaʒ̄o boattet ja ik ouddan vaʒʒet bahai gæino mielde.\x - \xo 4:14 \xt Sanel 1:10; Salm 1:1\x* \p \v 15 Luoite dam mannat, ale vaʒe ouddan dam mielde, gaida erit dast ja mana mæddel! \p \v 16 Dastgo æi si oaʒ̄o oađđet, muđoigo si læk dakkam bahaid, ja sin naǥer eritvalddujuvvu, jos si æi læk sattam ovtage jorralussi. \p \v 17 Dastgo si borrek ibmelmættomvuođa laibe ja jukkek vækkavaldalas̄vuođa vine. \p \v 18 Mutto vanhurskasi balges læ nuftgo suonjardægje c̄uovgas, mi s̄adda s̄ærradæbbun ja s̄ærradæbbun gidda olles c̄uvggis bæivvai. \p \v 19 Ibmelmættomi gæidno læ nuftgo sævdnjadvuotta; æi si dieđe, man ala si s̄addek guossalet. \p \v 20 Mu barnac̄am! Vuttivalde mu sanid, jorggal du bæljad mu sarne bællai!\x - \xo 4:20 \xt Sanel 5:1\x* \p \v 21 Ale luoite daid gaiddat du c̄almidad oudast erit, amoin ane daid du vaimo gasko!\x - \xo 4:21 \xt Sanel 3:21\x* \p \v 22 Dastgo dak læk ællem juokkehaʒ̄ʒ̄i, gutte daid gavdna, ja dalkas obba su rubmas̄i.\x - \xo 4:22 \xt Sanel 3:8\x* \p \v 23 Varjal du vaimod æmbo go buok dam, mi varjaluvvu; dastgo ællem dast vuolgga. \p \v 24 Doala erit aldad jorgo njalme, ja lekusek bonjo baksamak gukken dust erit! \p \v 25 Gec̄c̄usek du c̄almek njuolgga oudas, ja orrusek du c̄albmerabmasak njuolgga oudas guvllui dust! \p \v 26 Daǥa du julgidad balgga jalggaden, ja buok du gæinok galggek nanosmattujuvvut. \p \v 27 Ale gaida olgis̄ daihe gurot bællai, jorggal du juolgad bahast erit!\x - \xo 4:27 \xt 5 Mos 5:32; Josv 1:7\x* \c 5 \s1 5. Kapittal. \s2 Mi galggap vis̄s̄alet barggat visesvuođa ala, 1:2, ja varotet jec̄aidæmek furrudaǥast, 3-14, occat min illomek oskaldas rakisvuođa siste min bællelaʒ̄ʒ̄asæmek, jurdas̄edinæmek, atte Ibmel oaidna buokrakkan ja dikta ibmelmættom olbmuid hævvanet sin suddoidæsek sisa, 15–23. \p \v 1 Mu barnac̄am! Vuttivalde mu visesvuođa, jorggal du bæljad mu jierme guvllui,\x - \xo 5:1 \xt Sanel 4:20\x* \p \v 2 vai don aimoin anas̄ik jiermalas̄ rađid, ja vai du baksamak vurkodifc̄e dieđo! \p \v 3 Dastgo honnigest goikkuk galle vierro nissona baksamak, ja liktasæbbo go olljo læ su guobme;\x - \xo 5:3 \xt Salm 55:22; Sanel 2:16\x* \p \v 4 mutto maŋemusta læ son ric̄c̄a dego bac̄c̄a urtas, bastel dego guovte‐avjosas̄ miekke. \p \v 5 Su juolgek vaʒʒek vuolas jabmemi; su lavkek dollek jabmi aimost gidda.\x - \xo 5:5 \xt Sanel 2:18\x* \p \v 6 Ællem balgga i son rakad aldsesis; su gæinok læk stađesmættomak, ige son dieđe dam. \p \v 7 De gullet muo dal, di manak, ja allet eritgaida mu njalme sanin! \p \v 8 Lekus du gæidno gukken sust erit, ja ale boađe su vieso uvsa lakka, \p \v 9 amad don addet ærrasidi du c̄iŋad ja goaves hærrai du jaǥidad, \p \v 10 amasek vierrasak galletuvvut du obmudaǥastad, ja amas du vaivalas̄ fidnimus̄ boattet æra olbma vissui, \p \v 11 nuft atte don ferttik luoibmot du maŋemus̄ hægastad, go du rumas̄ ja du oaʒ̄ʒ̄e ruoidnaduvvuba, \p \v 12 ja don ferttik cælkket: Moft læm mon mattam vas̄otet bagadusa, ja mu vaibmo bagjelgæc̄c̄at cuigodusa, \p \v 13 nuft atte im mon gullam mu oapategjidam jiena ja im jorggalam mu bælljam sin guvllui, guđek muo mattategje! \p \v 14 Mon legjim gosi s̄addam buok oasetesvutti c̄oagganæme ja særvvegodde gasko.\x - \xo 5:14 \xt 3 Mos 20:10; 5 Mos 22:24; Esek 16:40\x* \p \v 15 Juǥa c̄ace du jec̄ad gaivost ja golgge c̄ace du jec̄ad agjagest!\x - \xo 5:15 \xt Sanel 9:17\x* \p \v 16 Galgas̄egobe du agjagak golggat balggai ala, du c̄accejoǥac̄ak s̄iljoi ala? \p \v 17 Lekusek dak aivefal du diti ja allusek vierrasi diti oktan duina! \p \v 18 Lekus du aja buristsivdneduvvum, ja illod du nuorravuođad aka diti!\x - \xo 5:18 \xt Sard 9:9\x* \p \v 19 Dat æcalas̄ sarva‐alddo ja lieggos gæđgegaicca! Apasmattus su occa du juokke aiggai, su rakisvuođast læǥe don jukkam alelassi! \p \v 20 Manne, mu barnac̄am, galgas̄ik don læt jukkam æra olbma akast ja faŧmastet vierro nissona oca? \p \v 21 Dastgo olbma gæinok læk Hærra c̄almi oudast, ja buok su balggaid jalgge son.\x - \xo 5:21 \xt Job 34:21; Jer 10:23; Sanel 16:17\x* \p \v 22 Ibmelmættoma værredaǥok galggek su darvetet, ja su suddos gielai bokte galgga son dollujuvvut gidda. \p \v 23 Son galgga jabmet, dainago son i addam jec̄as bagaduvvut, ja su ollo jallavuođas diti galgga son guosadet. \c 6 \s1 6. Kapittal. \s2 Go olmus̄ jurdas̄kættai læ dakkedam gænge oudast, de berre son barggat nuft fargamusat, go vejolas̄ læ, bæssat luovos su gædnegasvuođastes, 1–5. Cuigodus laikudaǥa vuostai, mi væltakættai doalvvo gæfhevutti, 6–11. Bahajuonalas̄ olbmuid galgga fakkis hævvanæbme dæivvedet, 12–15. C̄iec̄a baha dabest, mak bajaslokkujek, galgga olmus̄ bataret, 16–19. Bardne galgga aimoin adnet ja c̄uovvot ac̄es ja ædnes nævvagid ja ravvagid, 20–23, ja nuft bataret furrudaǥast, mi doalvvo hævvanæbmai, 24–35. \p \v 1 Mu barnac̄am! Jos don læk dakkedam du laǥamuʒ̄ad oudast, jos don læk addam vierro olbmui du gieđad,\x - \xo 6:1 \xt Sanel 11:15\x* \p \v 2 jos don læk addam jec̄ad c̄adnujuvvut du njalmad sani bokte, jos don læk darvetattam jec̄ad du njalmad sanidi, \p \v 3 de daǥa dadde dam, mu barnac̄am, ja gajo jec̄ad, go don juo læk s̄addam du laǥamuʒ̄ad gitti: Mana dokko, luoittad vuolas ja garre du laǥamuʒ̄ad ala, \p \v 4 ale adde du c̄almidasad nakkarid daihe du c̄albmerabmasidasad oađđemmas̄o,\x - \xo 6:4 \xt Salm 132:4\x* \p \v 5 gajo jec̄ad nuftgo sarva bivdde gieđast ja nuftgo lodde loddebivdde gieđast! \p \v 6 Mana goŧka lusa, don laikke, gæc̄a dam luodaid ja s̄adda visesen!\x - \xo 6:6 \xt Sanel 30:25\x* \p \v 7 Vaiko dast i læk oktage oaivamus̄, valdde daihe rađđijægje, \p \v 8 de rakad dat almake gæsseg su laibes, læ c̄akc̄ag c̄oaggam su biemos.\x - \xo 6:8 \xt Sanel 10:5\x* \p \v 9 Man gukka, don laikke, aigok don vællat? Goas aigok don likkat bajas du oađđemestad? \p \v 10 [Don cælkak:] Divte muo ain nokkastet uccanas̄, ajetuvvat uccanas̄, bigjat mu gieđaidam uccanas̄ risti vuoiŋastam varas!\x - \xo 6:10 \xt Sanel 24:33; 20:13\x* \p \v 11 De boatta du gæfhevuotta nuftgo golgolas̄, ja du vagjegvuotta nuftgo olmai, gæst læ galbba. \p \v 12 Navcates olmus̄, bahavuođa olmai læ dat, gutte vaʒʒa jorgo njalmin, \p \v 13 gutte c̄askas̄a su c̄almides, sardno su julgines, c̄uc̄ota su suormaidesguim,\x - \xo 6:13 \xt Sanel 10:10; Salm 35:19\x* \p \v 14 gæn vaimo siste læk jorgo as̄ek, gutte huŧka bahaid juokke aiggai ja dakka bælkoid. \p \v 15 Damditi galgga fakkistaǥa boattet su oasetesvuotta; ovta c̄almeravkkalæme boddost galgga son cuovkas dogjujuvvut, ja i læk mikkege dalkkasid. \p \v 16 Gutta dak læk, maid Hærra vas̄ota, ja c̄iec̄a læk fastevuottan su sillui: \p \v 17 Gorggis c̄almek, betolas̄ njuovc̄a ja gieđak, mak golgatek viǥetes varaid, \p \v 18 vaibmo, mi huŧka baha rađid, juolgek, mak gac̄c̄ek viekkat dam baha guvllui, \p \v 19 dat, gutte vuoigŋa giellasid nuftgo værre‐duođas̄tægje, ja dat, gutte dakka bælkoid vieljac̄i gaski. \p \v 20 Aimoin ane, mu barnac̄am, du ac̄ad bakkoma, ja ale hæite du ædnad laǥa!\x - \xo 6:20 \xt Sanel 1:8\x* \p \v 21 C̄ana daid du vaibmosad alelassi, c̄uolmad daid gidda du c̄æbetad birra!\x - \xo 6:21 \xt 5 Mos 6:8\x* \p \v 22 Go don vagjolak, de galgga dat\f + \fr 6:22 \ft d. l. laka.\f* du laiddit; go don vællak, de galgga dat du varjalet, ja go don goccak, de galgga dat duina sardnot. \p \v 23 Dastgo bakkom læ c̄uovgas, ja laka læ gintal, ja bagadusa cuigodusak læk ællem gæidno,\x - \xo 6:23 \xt Salm 119:105\x* \p \v 24 varjalam diti du erit bahas nissonest, vierro njuokc̄ama livtesvuođast.\x - \xo 6:24 \xt Sanel 2:16; 7:5\x* \p \v 25 Ale anestuva su c̄abbesvuođa du vaimostad, ja ale divte su du gæsotet su c̄albmerabmasides bokte! \p \v 26 Dastgo fuora diti s̄adda olmus̄ laibbevajatasa muddoi\f + \fr 6:26 \ft gefhu olmus̄ maŋemus̄ bittas ragjai.\f*, ja æra olbma akka darveta mavsolas̄ sielo. \p \v 27 Valddago guttege dola occasis, ja æi su biktasak bolddujuvvu? \p \v 28 Daihe vaʒʒago guttege hilai alde, ja æi su juolgek bolddujuvvu? \p \v 29 Nuft gævva sudnji, gutte manna sisa su laǥamuʒ̄as aka lusa; i guttege bæsa rangas̄tuvvukættajen, gutte sudnji duotta. \p \v 30 Igo suola bagjelgec̄c̄ujuvvu, go son suolad galletam varas su sielos, dainago son nælggo? \p \v 31 Ja jos son fattitalla, de fertte son makset c̄iec̄a gærddai; buok su dalos obmudaǥa fertte son addet.\x - \xo 6:31 \xt 2 Mos 22:1\xta ; j. n. v.\x* \p \v 32 Dast, gutte furrus̄a nissonin, vaillo jierbme; dat, gutte datto hævatet su sielos, son dakka dam. \p \v 33 Vaive ja hæppad galgga son gavdnat, ja su hæppad i galga eritsikkujuvvut. \p \v 34 Dastgo anger læ olbma moarre, ja i son sæste maksobæive;\x - \xo 6:34 \xt Sanel 5:9\x* \p \v 35 i son valde maidege soabatusruđaid buorren ja i mieđet, vaiko don vela datus̄ik addet ollo addaldaǥaid. \c 7 \s1 7. Kapittal. \s2 Mi galggap oamastet aldsesæmek visesvuođa bakkomid, 1–4, ja daggo bokte varjaluvvut vierro nissonin, gæi nuoskes mænok ja vahaglas̄ fillitusak muittaluvvujek, 5–23. Gærdoduvvum næva bataret daggaraʒ̄ain, 24–27. \p \v 1 Mu barnac̄am, aimoin ane mu sanid ja vurkke mu bakkomid duokkasad! \p \v 2 Aimoin ane mu bakkomid, de galgak don ællet, ja mu laǥa nuftgo du c̄albmegakad.\x - \xo 7:2 \xt Sanel 4:4; 19:16\x* \p \v 3 C̄ana daid du suormaidad ala, c̄ale daid du vaimod tavvali!\x - \xo 7:3 \xt Sanel 6:21; 3:3\x* \p \v 4 Cælke visesvutti: Don læk mu oabba, ja jierme galgak don goc̄odet oapesenad,\x - \xo 7:4 \xt Visesv 8:2, 9\x* \p \v 5 vai dat varjalifc̄i du erit æra olbma nissonest, vierro nissonest, gutte dakka su sanides livtesen.\x - \xo 7:5 \xt Sanel 2:16; 6:24\x* \p \v 6 Dastgo mon gec̄c̄im olgus ikkunraige mu viesostam, c̄ærgalassam c̄ađa, \p \v 7 ja mon oidnim daiddemættom olbmai gaskast, aiccim nuorai gaskast muttom jiermetes nuorra olbma,\x - \xo 7:7 \xt Sanel 6:32\x* \p \v 8 gutte manai mæddel balgga mielde su nurke guora ja vaʒi ouddan gæino mielde su vieso lusa, \p \v 9 sevnjudedin, go bæivve læi nokkam, sevdnjis ija ja sævdnjadvuođa siste. \p \v 10 Ja gæc̄a, muttom nisson bođi su oudald fuora garvoi siste ja s̄luokes vaimoin. \p \v 11 S̄loabmai læ son ja væidalađas; su juolgek æi biso su viesostes.\x - \xo 7:11 \xt 1 Tim 5:13\x* \p \v 12 Farga læ son balggai alde, farga s̄iljoi alde, ja juokke nurke duokken njaǥad son. \p \v 13 Ja son valdi su gidda ja cummesti su, ja hæbotes amadajoin celki son sudnji: \p \v 14 Gitosoaffarak legje mu alde orromen, odna bæive læm mon maksam mu loppadusaidam;\x - \xo 7:14 \xt 3 Mos 3:1\xta ; j. n. v.;\xta* 7:16\xta ; j. n. v.\x* \p \v 15 damditi mannim mon olgus boattem varas du oudald, occam varas du muođoid, ja mon gavdnim du. \p \v 16 Ranoid mon læm lebbom mu sænggam bagjel, girjag ranoid Egyptalas̄ laigin. \p \v 17 Mon læm bagjelris̄kotam mu oađđemsagjam myrrain, aloin ja kanelin. \p \v 18 Boađe, juǥatædno moai jec̄aidæme rakisvuođain gidda iđđed ragjai, havskotallo jec̄aidæme rakisvuođa siste! \p \v 19 Dastgo boadnja i læk sidast, son læ vuolggam gukkes maŧkai erit; \p \v 20 ruttabursa valdi son mieldes, lađas mano bæivest boatta son ruoktot. \p \v 21 Son viettali su su ollo sarnotæmes bokte, su baksamides livtesvuođa bokte filli son su. \p \v 22 Son c̄uovvo su dallanaǥa nuftgo vuoksa, mi boatta njuovvambævddai, ja nuftgo juolggeruvdi siste, maiguim jalla bagaduvvu, \p \v 23 dassac̄i go njuolla ludde su vuoivvasa, — nuftgo lodde gac̄c̄a gilli ja i dieđe, atte dat maksa dam hæga. \p \v 24 De gullet muo dal, manak, ja vuttivalddet mu njalme sanid! \p \v 25 Ale luoite du vaimod jorggalet jec̄as su gæinoi guvllui, ale c̄agjadada su balggai mielde! \p \v 26 Dastgo ædnag c̄ađac̄uggijuvvum olbmaid læ son njæiddam, ja ædnagak si læk buokak, gæid son læ goddam. \p \v 27 Gæinok jabmi aibmoi læk su vieso siste, dak mannek vuolas jabmem gammaridi.\x - \xo 7:27 \xt Sanel 2:18; 5:5\x* \c 8 \s1 8. Kapittal. \s2 Visesvuotta nævvo olbmuid gullat ja vuostaivalddet dam oapoid, mai buorrevuođa dat muittala, 1–11; dat sardno su hærvas jec̄asvuođa laǥides ja daǥoides birra, 12–21, ouddan divvo jec̄as danen, gutte læ læmas̄ Ibmel lutte aǥalas̄vuođa rajest, ja gæn bokte son læ sivdnedam mailme, 22–31, gærddo su oudeb nævvagides ja c̄ajeta, maggar audogas s̄addoid dat s̄addad daid c̄uovvot, 32–36. \p \v 1 Igo visesvuotta c̄uorvo, ja jierbme adda su jienas gullut.\x - \xo 8:1 \xt Sanel 1:20\x* \p \v 2 Dievvac̄okai alde gæidnoguorast, viesoi siste balgesguorain c̄uoʒ̄ʒ̄o son; \p \v 3 portai guorast, gavpuga uksaraige guorast, portai uksaraige siste c̄uorvvo son allaget: \p \v 4 Digjidi, di olbmak, c̄uorvom mon, ja mu jiedna c̄uogja olbmui manaidi. \p \v 5 Oppet fieđo, di daiddemættomak, ja oppet jierme, di jiermetæmek!\x - \xo 8:5 \xt Sanel 1:4\x* \p \v 6 Gullet! Dastgo gonagaslas̄ sanid sarnom mon, ja mon rabastam mu baksamidam vuoiggadlas̄vuođain; \p \v 7 mu guobme sardno duottavuođa, ja ibmelmættomvuotta læ fastevuottan mu baksamidi.\x - \xo 8:7 \xt Salm 45:8\x* \p \v 8 Buok mu njalme sanek læk vanhurskesvuođast, i dain læk mikkege bonjovuođaid daihe jorgovuođaid.\x - \xo 8:8 \xt Es 53:9; Joh 8:46; 1 Petr 2:22\x* \p \v 9 Dak læk buokrakkan njuolggadak jiermalas̄ olbmui ja vuoiggadak sigjidi, guđek gavdnek dieđo. \p \v 10 Vuostaivalddet mu cuigodusa silba sagjai ja dieđo ouddalgo valljo golle!\x - \xo 8:10 \xt Sanel 3:14; 16:16\x* \p \v 11 Dastgo visesvuotta læ buoreb go bærralak, ja i mikkege davverid mate værddeduvvut dam lakasaʒ̄ʒ̄an.\x - \xo 8:11 \xt Sanel 3:15\x* \p \v 12 Mon, visesvuotta, anam jiermalas̄vuođa oabmenam, ja jiermalas̄ rađi dovddamvuođa gavnam mon. \p \v 13 Hærra ballo læ vas̄otet baha; goarggadvuođa ja c̄ævllaivuođa ja baha gæino ja njalme, dievva jorgovuođast, vas̄otam mon.\x - \xo 8:13 \xt Sanel 16:6\x* \p \v 14 Munji gulla rađđe ja duotta arvvadus, mon læm jierbme, munji gulla fabmo. \p \v 15 Mu bokte rađđijek gonagasak ja asatek oaivamuʒ̄ak, mi riekte læ. \p \v 16 Mu bokte rađđijek rađđijægjek ja oaivamuʒ̄ak, buok duobmarak ædnam alde. \p \v 17 Mon rakistam sin, guđek muo rakistek, ja si, guđek muo occek, galggek muo gavdnat.\x - \xo 8:17 \xt Joh 14:21\x* \p \v 18 Riggesvuotta ja gudne læ mu lutte, bistevas̄ obmudak ja vanhurskesvuotta.\x - \xo 8:18 \xt Sanel 22:4\x* \p \v 19 Mu s̄addo læ buoreb go golle ja fines golle, ja mu sisaboatto læ buoreb go valljo silbba.\x - \xo 8:19 \xt Sanel 3:14; Visesv 7:8\x* \p \v 20 Vanhurskesvuođa gæino mielde vagjolam mon, gasko vuoiggadvuođa balggai mielde \p \v 21 addem varas sigjidi, guđek muo rakistek, duotta riggodaǥa arbben ja dævddem varas sin vuorkkagammarid. \p \v 22 Mon legjim Hærra oabme su gæino algost, su daǥoi ouddal, dolus̄ aige rajest.\x - \xo 8:22 \xt Visesv 8:3; 9:9\x* \p \v 23 Aǥalas̄vuođast læm mon s̄addam, algost juo, ouddalgo ænam læi. \p \v 24 Go c̄iegŋalasak æi vela læm, de mon rieǥadim, go i vela læm oktage c̄accajis aja. \p \v 25 Ouddalgo varek vuogjoduvvujegje, dievai ouddal mon rieǥadim,\x - \xo 8:25 \xt Job 38:6; Salm 90:2; Es 43:13\x* \p \v 26 ouddalgo son læi sivdnedam ædnama ja mæce ja ædnamrika vuostas ænamgappalaǥa. \p \v 27 Dallego son rakadi almid, de mon legjim dobbe, dallego son daǥai gomovuođa c̄iegŋalasa bagjeli. \p \v 28 Dallego son nanni balvaid bajabællai, dallego c̄iegŋalasa agjagak nanosmuvve,\x - \xo 8:28 \xt Job 26:8; 1 Mos 7:11\x* \p \v 29 dallego son bijai appai dam raje, nuft atte c̄acek æi mana dam gaddi bagjel, dallego son mærredi ædnama vuođđodusaid, —\x - \xo 8:29 \xt Job 38:10, 11; Salm 104:9\x* \p \v 30 dalle legjim mon su lutte c̄æppen, ja mon legjim su havskodak bæivest bæivvai ja dukkuraddim alelassi su muođoi oudast, \p \v 31 dukkuraddim su ædnama jorbbadasa alde, ja mu havskodak læi olbmui manain. \p \v 32 Ja dal, manak, gullet muo! Audogasak læk dak, guđek vuttivalddek mu gæinoid.\x - \xo 8:32 \xt Luk 11:28\x* \p \v 33 Gullet cuigodusa ja s̄addet visesen, ja allet luoite dam mannat! \p \v 34 Audogas læ dat olmus̄, gutte muo gulla, nuft atte son gocca mu uvsai guorain bæivest bæivvai, nuft atte son gatte mu uksastoalpoid. \p \v 35 Dastgo dat, gutte muo gavdna, gavdna ællema ja oaʒ̄ʒ̄o buoremielalas̄vuođa Hærrast.\x - \xo 8:35 \xt Sanel 3:16; 12:2\x* \p \v 36 Mutto gutte muo i gavna, vahagatta su hægas; si buokak, guđek muo vas̄otek, rakistek jabmema. \c 9 \s1 9. Kapittal. \s2 Visesvuotta læ huksim aldsesis nana vieso ja rakadam mallasid, maidi son su airrasides bokte bovdde buok ovtagærddasaʒ̄aid, 1–6. Bilkkedegjid ja ibmelmættomid i abot cuigodet, mutto visasidi ja vanhurskasidi læ dast avkke; goabbas̄aǥak oaʒ̄ʒ̄oba sodno visses balkasga, 7–12. Maidai jallavuotta bovdde su mallasidasis; dam bovddima c̄uovvom doalvvo jabmemi, 13-18. \p \v 1 Visesvuotta læ huksim su viesos, son læ c̄uoppam su c̄iec̄a baʒes. \p \v 2 Son læ njuovvam su njuovvamomides, sæǥotam su vines, maidai rakadam su bævdes;\x - \xo 9:2 \xt Matt 22:4; Luk 14:16, 17; Salm 23:5\x* \p \v 3 son læ bigjam su bigaides olgus, son c̄uorvvo gavpuga dievai c̄okain: \p \v 4 Gi læ ovtagærddasas̄, son jorgidekus deiki! Dasa, gæst vaillo jierbme, cælkka son: \p \v 5 Bottet, borret mu laibest, ja jukket dam vinest, maid mon læm sæǥotam! \p \v 6 Heittet jiermetesvuođa, de galggabetet di ællet, ja vaʒʒet njuolgga oudas jierme gæino mielde! \p \v 7 Gi bilkkedægje ranggo, vieʒ̄ʒ̄a aldsesis hæppas̄uttujume, ja dat, gutte cuigod ibmelmættoma, oaʒ̄ʒ̄o dast hæppada.\x - \xo 9:7 \xt Matt 7:6\x* \p \v 8 Ale cuigod bilkkedægje, amas son du vas̄otet! Cuigod dam vises olbmu, ja de son du rakista.\x - \xo 9:8 \xt Sanel 23:9\x* \p \v 9 Adde vises olbmui\f + \fr 9:9 \ft namalassi mattatusa.\f*, ja de son s̄adda ain visasæbbun; oapat dam vanhurskasa, ja son ouddana oppui.\x - \xo 9:9 \xt Matt 13:12\x* \p \v 10 Hærra ballo læ visesvuođa alggo, ja dietto dam basse birra læ jierbme.\x - \xo 9:10 \xt Sanel 1:7; Salm 111:10\x* \p \v 11 Dastgo mu bokte galggek du bæivek s̄addat ædnagen, ja ællemjaǥek galggek dudnji lasetuvvut.\x - \xo 9:11 \xt Sanel 3:2, 16; 4:10\x* \p \v 12 Jos don læk vises, de don læk vises jes̄aldsesad avkken, ja jos don læk bilkkedægje, de galgak don okto dam guoddet. \p \v 13 Jallavuotta læ s̄loabmajes nisson, aive jiermetesvuotta ja i dieđe maidege.\x - \xo 9:13 \xt Sanel 7:11\x* \p \v 14 Ja son c̄okka su viesos uksaraige oudast, truono alde gavpuga dievai alde,\x - \xo 9:14 \xt Sanel 9:3\x* \p \v 15 sin c̄uorvvom varas, guđek mæddel mannek gæino mielde, guđek vagjolek njuolgga oudas sin balggaidæsek mielde: \p \v 16 Gi læ ovtagærddasas̄, son jorgidekus deiki! Dasa, gæst vaillo jierbme, cælkka son:\x - \xo 9:16 \xt Sanel 9:4\x* \p \v 17 Suoladuvvum c̄acce læ njalges, ja c̄ieǥos laibbe læ havske.\x - \xo 9:17 \xt Sanel 20:17\x* \p \v 18 Mutto i son dieđe, atte dast læk jamis̄guoʒ̄ak, atte su bovddijuvvumak læk jabmi aimo c̄iegŋalvuođast.\x - \xo 9:18 \xt Sanel 7:27\x* \c 10 \s1 10. Kapittal. \s2 Salomo sardno vises ja jallas manai birra, 1, riggesvuođa ja gæfhevuođa birra, 2.3.15.22, laikudaǥa ja vis̄s̄alvuođa birra, 4.5.26, vanhurskasi oasalas̄vuođa ja ibmelmættomi oasetesvuođa birra, 6.7.16.24.25, 27–30, visesvuođa ja jallavuođa birra saǥaidi, 8.10.11.13.14.19—21.31.32, laittemættom ja gavvelis vagjolusa birra, 9, betolaʒ̄a c̄alme ja jalla baksama birra, 10, vas̄e ja rakisvuođa birra, 12, oapestæme ja c̄agjedattem birra, 17, c̄ieǥos vas̄e ja sælgebælde sardnom birra, 18, jalla jorgovuođa ja jiermalaʒ̄a visesvuođa birra, 23. \s1 Salomo sanelaskok. \p \v 1 Vises bardne illodatta su ac̄es, mutto jallas bardne læ su ædnes moras̄.\x - \xo 10:1 \xt Sanel 15:20; 17:25; 19:13\x* \p \v 2 Ibmelmættomvuođa davverak æi avkot, mutto vanhurskesvuotta bæsta jabmemest.\x - \xo 10:2 \xt Sanel 11:4; Esek 7:19\x* \p \v 3 Hærra i divte vanhurskes olbmu sielo nælggot, mutto ibmelmættomi anestume nordasta son erit. \p \v 4 Dat, gutte bargga laikes gieđain, s̄adda vaivas̄en, mutto vis̄s̄ales olbmui gietta dakka riggesen.\x - \xo 10:4 \xt Sanel 12:24, 27\x* \p \v 5 Dat, gutte c̄okke gæsseg, læ jiermalas̄ bardne; dat, gutte oađđa c̄akc̄ag, læ hæjos bardne.\x - \xo 10:5 \xt Sanel 6:8\x* \p \v 6 Buristsivdnadusak bottek vanhurskes olbmu oaive bagjeli, mutto ibmelmættomi njalme galgga sin vækkavaldde gokc̄at.\x - \xo 10:6 \xt Sanel 10:11\x* \p \v 7 Vanhurskes olbmu muittem læ buristsivdnadussan, mutto ibmelmættomi namma galgga guoccaget.\x - \xo 10:7 \xt Salm 9:6; 34:17\x* \p \v 8 Dat, gæst visesvuotta læ vaimost, vuostaivaldda bakkomid; mutto dat, gæst læk jalla baksamak, hævvana.\x - \xo 10:8 \xt Salm 141:5\x* \p \v 9 Dat, gutte vagjola laittemættomvuođa siste, vagjola oagjebassan, ja dat, gutte manna mokkegæinoi mielde, s̄adda dovddujuvvut.\x - \xo 10:9 \xt Sanel 29:30; Sanel 10:1, 33; 2:7; Salm 26:1, 11\x* \p \v 10 Dat, gutte c̄askas̄a c̄almides, dakka bakc̄asa, ja dat, gæst læk jalla baksamak, hævvana.\x - \xo 10:10 \xt Sanel 6:13\x* \p \v 11 Vanhurskes olbmu njalbme læ ællem aja, mutto ibmelmættom olbmui njalme galgga sin vækkavaldde gokc̄at.\x - \xo 10:11 \xt Sanel 10:6; Salm 37:30\x* \p \v 12 Vas̄s̄e bokta bælkoid, mutto rakisvuotta gokc̄a buok bagjelduolbmamid.\x - \xo 10:12 \xt 1 Petr 4:8; 1 Kor 13:4\xta ; j. n. v.\x* \p \v 13 Jiermalas̄ olbmu baksami alde gavdnu visesvuotta, mutto soabbe læ jiermetes olbmu sælge varas. \p \v 14 Visasak vurkkijek dieđo, mutto jalla njalbme ukkeda dus̄s̄ademin. \p \v 15 Rigges olbma obmudak læ su nana gavpug; vaivas̄i gæfhevuotta læ sin hævvanæbme. \p \v 16 Vanhurskes olbmu fidnimus̄ læ ællem varas; ibmelmættom olbmu sisaboatto læ suddo varas.\x - \xo 10:16 \xt Luk 16:19\xta ; j. n. v.\x* \p \v 17 Dat læ gæidnon ællemi\f + \fr 10:17 \ft oapestægjen likkoi ja buristsivdnadussi.\f*, gutte vuttivaldda bagadusa; mutto dat, gutte dikta cuigodusa mannat, c̄agjedatta. \x - \xo 10:17 \xt Jak 5:20; Sanel 13:1, 18\x* \p \v 18 Dat, gutte c̄iekka vas̄e, adna værre‐baksamid, ja dat, gutte maŧkai satta baha saǥaid, son læ jalla. \p \v 19 Gost læk ollo sanek, dast i vailo suddo, mutto dat, gutte doalla su baksamides lavc̄est, læ jiermalas̄. \p \v 20 Vanhurskes olbmu njuovc̄a læ valljo silbba; ibmelmættomi vaibmo i læk mange væra.\x - \xo 10:20 \xt Sanel 12:18\x* \p \v 21 Vanhurskes olbmu baksamak bibmek ædnagid, mutto jallak jabmek, dainago sist vaillo jierbme. \p \v 22 Hærra buristsivdnadus, dat dakka riggesen, ja vaivalas̄ barggo i laset dasa maidege.\x - \xo 10:22 \xt Salm 127:2\x* \p \v 23 Jalli læ dat havskodak dakkat hæpadlas̄ daǥo, mutto visesvuotta læ havskodak jiermalas̄ olbmai. \p \v 24 Mast ibmelmættom olmus̄ hirmastuvva, dat galgga boattet su bagjeli; mutto vanhurskasi adnomus̄a adda son\f + \fr 10:24 \ft Ibmel\f* sigjidi. \x - \xo 10:24 \xt Sanel 1:27; Visesv 3:10; Salm 145:19\x* \p \v 25 Go ramadak‐biegga manna dokko, de i læk ibmelmættom olmus̄ s̄atan æmbo; mutto vanhurskes olbmust læ aǥalas̄ vuođđodus.\x - \xo 10:25 \xt Sanel 14:32; 1 Joh 2:17\x* \p \v 26 Nuftgo eddik banidi ja suovva c̄almidi, nuft læ laikes olmus̄ sudnji, gutte su vuolgata. \p \v 27 Hærra ballo laseta ællembeivid, mutto ibmelmættomi jaǥek oadnanek.\x - \xo 10:27 \xt Sanel 3:2; 14:27; Salm 128:4, 6\x* \p \v 28 Vanhurskasa vuorddamus̄ læ illo, mutto ibmelmættomi doaivvo dus̄s̄a.\x - \xo 10:28 \xt Sanel 11:7, 23\x* \p \v 29 Hærra gæidno læ nana ladne laittemættom olbmui, mutto hævvanæbme sigjidi, guđek dakkek verid. \p \v 30 Vanhurskes olmus̄ i galga likkatuvvut aǥalaʒ̄at, mutto ibmelmættomak æi galga assat ædnamest.\x - \xo 10:30 \xt Salm 112:6; 104:35\x* \p \v 31 Vanhurskes olbmu njalbme s̄addad visesvuođa s̄addo, mutto jorgovuođa njuovc̄a galgga erit c̄uppujuvvut.\x - \xo 10:31 \xt Salm 37:30; Sanel 8:13\x* \p \v 32 Vanhurskes olbmu baksamak dovddek, mi buoredokkalas̄ læ, mutto ibmelmættomi njalbme læ aive jorgovuotta. \c 11 \s1 11. Kapittal. \s2 Værre ja olles viekkaga birra, 1, c̄ævllaivuođa ja vuollegas̄vuođa birra, 2, vuoiggadlas̄vuođa ja laittemættomvuođa birra ja dam birra, mi dam vuostai læ, 3:20, ibmelmættomi riggesvuođa birra, 4:28, bagjelgæc̄c̄amvuođa saǥai ja sælgebælde sardnom birra, 12:13; vanhurskasi ja ibmelmættomi birra, 5—11.18.19.21.23.28.30.31, rađđe‐addi birra, 14; dakkedæme birra ærrasi oudast, 15; gudnalas̄ nissona ja jiermetes nissona birra, 16:22, vaibmolađesvuođa ja goavvevuođa birra, 17, buoredakkesvuođa ja divasvuođa birra, 24–26; buri ja bahai vainotæme birra, 27; jiermetes dallodoallam birra, 29. \p \v 1 Værre‐vævtak læk fastevuottan Hærrai, mutto olles‐deddug vikkimloddak læk sudnji buoredokkalas̄vuottan.\x - \xo 11:1 \xt Sanel 16:11; 20:10, 23; 3 Mos 19:35, 36; 5 Mos 25:13, 16\x* \p \v 2 Go c̄ævllaivuotta boatta, de boatta hæppas̄uttujubme; mutto vuollegaʒ̄ai lutte læ visesvuotta.\x - \xo 11:2 \xt Sanel 16:18\x* \p \v 3 Vuoiggadlaʒ̄ai vuiggis miella oapesta sin, mutto oskaldasmættomi jorgo miella dus̄s̄ada sin.\x - \xo 11:3 \xt Salm 52:6, 7\x* \p \v 4 Obmudak i væket moare bæive, mutto vanhurskesvuotta bæsta jabmemest.\x - \xo 11:4 \xt Sanel 10:2; Esek 7:19\x* \p \v 5 Laittemættom olbmu vanhurskesvuotta dakka su gæino dasseden, mutto ibmelmættom olmus̄ gac̄c̄a su ibmelmættomvuođas bokte. \p \v 6 Vuoiggadlas̄ olbmui vanhurskesvuotta bæsta sin, mutto oskaldasmættomak darvetuvvujek sin jec̄aidæsek bahavutti. \p \v 7 Go ibmelmættom olmus̄ jabma, de dus̄s̄a su doaivvo, ja bahas olbmui vuorddamus̄ nokka.\x - \xo 11:7 \xt Sanel 10:28\x* \p \v 8 Vanhurskes olmus̄ erit bestujuvvu aŧestusast, ja ibmelmættom olmus̄ s̄adda su sagjai.\x - \xo 11:8 \xt Sanel 21:18\x* \p \v 9 Njalmines hævata navcates olmus̄ su laǥamuʒ̄as, mutto dieđo bokte erit bestujuvvujek vanhurskes olbmuk. \p \v 10 Go vanhurskes olbmuidi gævva burist, de illodalla gavpug, ja go ibmelmættomak hævvanek, de læ avvoc̄uorvvom.\x - \xo 11:10 \xt Sanel 28:12, 28; 29:2\x* \p \v 11 Vuoiggadlaʒ̄ai buristsivdnadusa bokte aleduvvu gavpug, mutto ibmelmættomi njalme bokte dat vuolasgaikkujuvvu. \p \v 12 Dast, gutte sardno bagjelgæc̄c̄amin su laǥamuʒ̄as birra, vaillo jierbme; mutto jiermalas̄ olmai orro javotaǥa. \p \v 13 Dat, gutte birra vazza sælgebælde sardnon, almostatta c̄ieǥosvuođaid; mutto dat, gutte læ oskaldas vuoiŋastes, c̄iekka as̄e.\x - \xo 11:13 \xt Sanel 20:19; 3 Mos 19:16\x* \p \v 14 Gost i læk mikkege rađđijumid, dast jorrala almug; mutto gost læk ollo rađđe‐addek, dast læ bestujubme.\x - \xo 11:14 \xt Sanel 15:22\x* \p \v 15 Bahast gævva sudnji, gutte dakkeda vierro olbmu oudast; mutto dat, gutte sin vas̄ota, guđek gieđaid addalek, læ oagjebas.\x - \xo 11:15 \xt Sanel 6:1\xta ; j. n. v.\x* \p \v 16 Lieggos nisson vuoitta gudne, ja vækkavaldalaʒ̄ak vuittek riggesvuođa. \p \v 17 Buoredakkes olmai dakka burist su sielos vuostai, mutto goavve givsed su oaʒ̄es. \p \v 18 Ibmelmættom olmus̄ fidne betolas̄ balka, mutto dat, gutte gilvva vanhurskesvuođa, oaʒ̄ʒ̄o duotta balka.\x - \xo 11:18 \xt Sanel 22:8\x* \p \v 19 Dasa, gutte bisso nanosen vanhurskesvuođa siste, sudnji s̄adda dat ællemen; mutto dat, gutte bargga bahai maŋŋai, dakka dam aldsesis jabmemen.\x - \xo 11:19 \xt Sanel 19:23\x* \p \v 20 Fastevuottan Hærrai læk si, gæi vaibmo læ jorggot; mutto buoredokkalas̄vuottan sudnji læk si, gæi gæidno læ laittemættom.\x - \xo 11:20 \xt Sanel 17:20; 12:22\x* \p \v 21 Olmus̄ oaʒ̄ʒ̄o addet su gieđas dam ala: Bahas olmus̄ i bæsa rangas̄tkættai, mutto vanhurskasi nalle bæssa.\x - \xo 11:21 \xt Sanel 16:5\x* \p \v 22 Nuftgo golleriegges spinenjunest læ daggar c̄abba nisson, gæst jierbme vaillo. \p \v 23 Vanhurskasi halidus læ aive buorre; ibmelmættomi vuorddamus̄ læ moarre.\x - \xo 11:23 \xt Sanel 10:24, 28; Job 8:13, 14\x* \p \v 24 Læ daggar, gutte boŧkota olgus ja oaʒ̄ʒ̄o ain æmbo; ja læ daggar, gutte doalla duokkasis æmbo, go vuoiggad læ, ja dadde dus̄s̄e vaivas̄vuottan s̄adda.\x - \xo 11:24 \xt Salm 112:9\x* \p \v 25 Daggar siello, mi buristsivdneda, galgga aiggai boattet, ja dat, gutte adda ærrasidi jukkat, son oaʒ̄ʒ̄o maidai jes̄ jukkat.\x - \xo 11:25 \xt 2 Kor 9:6; Luk 6:38\x* \p \v 26 Dam, gutte doalla gornid duokkasis, su garrod almug; mutto buristsivdnadus boatta dam oaive bagjeli, gutte gornid vuovdda. \p \v 27 Dat, gutte occa, mi buorre læ, occa buoredokkalas̄vuođa; mutto dat, gutte occa bahaid, su bagjeli dat boatta.\x - \xo 11:27 \xt Salm 7:17\x* \p \v 28 Dat, gutte dorvasta su riggesvuođas ala, son galgga gac̄c̄at; mutto vanhurskasak galggek runodet nuftgo lastak.\x - \xo 11:28 \xt Salm 49:6, 7; 52:10; 92:13\x* \p \v 29 Dat, gutte moivvas̄utta su viesos, galgga biega arbbit, ja jalla s̄adda sudnji balvvalægjen, gutte læ vaimostes vises. \p \v 30 Vanhurskes olbmu s̄addo læ ællem muorra, ja vises olmus̄ darveta sieloid.\x - \xo 11:30 \xt Sanel 3:18; Luk 5:10; Jak 5:19, 20\x* \p \v 31 Gæc̄a, vanhurskes olmus̄ oaʒ̄ʒ̄o balkas ædnam alde, man sagga æmbo dalle dat ibmelmættom ja suddolas̄!\x - \xo 11:31 \xt 1 Petr 4:18; Luk 23:31\x* \c 12 \s1 12. Kapittal. \s2 Bagadusa birra, 1, buri ja vanhurskasi birra ja ibmelmættom olbmui birra, 2.3.5.7.10.12.21.26.28, buri ja hæjos nissoni birra, 4, buri ja baha, duotta ja værre saǥai ja duođas̄tusai birra, 6.8.13.14.17–19, 22, bagjelgec̄c̄ujuvvum ja stuorastalle olbmui birra, 9, vis̄s̄ales, joavddelas ja laikes olbmui birra, 11.24.27, jallai ja visasi moaddelaǥas̄ mænoi birra, 15.16.23, bahajuonalaʒ̄ai ja rafherakadegji birra, 20, dam birra, mi vuolasdævdda, ja mi illodatta vaimo, 25. \p \v 1 Dat, gutte rakista bagadusa, rakista dieđo; mutto dat, gutte vas̄ota bagadusa, læ jalla.\x - \xo 12:1 \xt Salm 141:5; Sanel 13:18\x* \p \v 2 Buorre olmus̄ vuoitta buoremielalas̄vuođa Hærrast, mutto bahajuonalas̄ olbma son dubme gađotussi. \p \v 3 Olmus̄ i nannijuvvu ibmelmættomvuođa bokte, mutto vanhurskes olbmui ruotas i likkatuvvu. \p \v 4 Buorre akka læ su boadnjas kruonno, mutto hæjos akka læ nuftgo guoccagæbme su davtin.\x - \xo 12:4 \xt Sanel 31:10\xta ; j. n. v.\x* \p \v 5 Vanhurskasi jurddagak læk vuoiggadvuotta; ibmelmættomi rađek læk betus.\x - \xo 12:5 \xt 1 Gon 12:6\xta ; j. n. v.\x* \p \v 6 Ibmelmættomi sakka læ varai vuođgŋam birra, mutto vuoiggadlaʒ̄ai njalbme bæsta sin.\x - \xo 12:6 \xt Sanel 1:10, 16, 18; 1 Sam 25:24\xta ; j. n. v.;\xta* 2 Sam 20:16\xta ; j. n. v.\x* \p \v 7 Ibmelmættomak njeiddujuvvujek, ja æi si læk s̄atan æmbo; mutto vanhurskasi viesso bisso nanosen.\x - \xo 12:7 \xt Sanel 14:11; Matt 7:24\xta ; j. n. v.\x* \p \v 8 Su jiermes mielde maidnujuvvu olmai, mutto dat, gutte læ jorggot vaimostes, s̄adda bagjelgæc̄atassan. \p \v 9 Buoreb læ vuollegis olmus̄, gæst læ balvvalægje, go stuorastalle, gæst vaillo laibbe. \p \v 10 Vanhurskes olmus̄ adna fuola su omides hæga oudast, mutto ibmelmættomi vaibmo læ garas. \p \v 11 Dat, gutte bargga su ædnames, galletuvvu laibin; mutto dat, gutte huovved luovos olbmui maŋŋai, sust vaillo jierbme.\x - \xo 12:11 \xt Sanel 28:19\x* \p \v 12 Ibmelmættom olmus̄ halida dasa, mi læ giellan bahas olbmuidi; mutto vanhurskasidi adda son\f + \fr 12:12 \ft Ibmel.\f* nana ruottasa.\x - \xo 12:12 \xt Sanel 11:6; 1 Tim 6:9\x* \p \v 13 Baksami bagjelduolbmama siste læ bahas giella, mutto vanhurskes olmus̄ bæssa erit aŧestusa siste. \p \v 14 Su njalmes s̄addoin galletuvvu olmai burin, ja maid olbmu gieđak læk dakkam, dat maksujuvvu sudnji fastain.\x - \xo 12:14 \xt Sanel 13:2; Salm 62:13; Matt 16:27; Rom 2:6; Alm 22:12\x* \p \v 15 Jalla gæidno læ riekta su jec̄as c̄almi oudast, mutto dat, gutte rađe gulddala, læ vises.\x - \xo 12:15 \xt Sanel 18:2\x* \p \v 16 Jalla moarre gulostuvva damanaǥa bæive, mutto dat, gutte c̄iekka hæppas̄uttujume, læ vises.\x - \xo 12:16 \xt Sard 7:9\x* \p \v 17 Dat, gutte vuoigŋa vuoiggadlas̄vuođa, sardneda vuoiggadvuođa, mutto værre‐duođas̄tægje sardneda bettusa.\x - \xo 12:17 \xt Sanel 6:19\x* \p \v 18 Læ maidai daggar, gutte sardno jurdas̄kættes sanid, nuftgo miekkec̄uggistaǥaid; mutto visasi njuovc̄a læ dalkas. \p \v 19 Duottavuođa bavsa bisso nanosen alelassi, mutto betolas̄vuođa njuovc̄a dus̄s̄e c̄almeravkkalæme boddo. \p \v 20 Betus læ sin vaimo siste, guđek huŧkek bahaid; mutto si, guđek nevvuk rafhai, adnek ilo. \p \v 21 I mikkege hahaid dapatuva vanhurskes olbmui, mutto ibmelmættomin læk ollo oasetesvuođak.\x - \xo 12:21 \xt Salm 32:10; 34:22\x* \p \v 22 Værre‐baksamak læk fastevuottan Hærrai, mutto si, guđek mænnodek oskaldasat, læk sudnji buoredokkalas̄vuottan.\x - \xo 12:22 \xt Sanel 6:16, 17; 11:20; Salm 5:7\x* \p \v 23 Jiermalas̄ olmus̄ c̄iekka su dieđos, mutto jallai vaibmo c̄uorvvo su jallavuođas.\x - \xo 12:23 \xt Sanel 13:16\x* \p \v 24 Vis̄s̄ali gietta galgga rađđit, mutto laikudak galgga s̄addat balvvalægjen.\x - \xo 12:24 \xt Sanel 10:4; 13:4\x* \p \v 25 Moras̄ olbma vaimost vuolas dædda dam, mutto buorre sadne illodatta dam.\x - \xo 12:25 \xt Sanel 15:13\x* \p \v 26 Vanhurskes olmus̄ oapesta su laǥamuʒ̄as, mutto ibmelmættomi gæidno c̄agjedatta sin. \p \v 27 Laikudak i base su bivdos, mutto vis̄s̄ales olmus̄ læ mavsolas̄ davver olbmui.\x - \xo 12:27 \xt Sanel 10:4\x* \p \v 28 Vanhurskesvuođa balgga alde læ ællem, ja rakaduvvum balges i doalvo jabmemi.\x - \xo 12:28 \xt Matt 7:14; Salm 1:6\x* \c 13 \s1 13. Kapittal. \s2 Bagadusa birra, 1.18.24, vises ja jallas sarne birra, 2, 3, 5, 14, laikudaǥa ja vis̄s̄alvuođa birra, 4.11.23, vanhurskasi ja ibmelmættomi birra, 6.9.21.22.25, riggasi ja vaivas̄i birra, 7:8, c̄ævllaivuođa ja mieđesvuođa birra vuostaivalddet rađid, 10, doaivo ja halidusa birra, 12:19, sane ja bakkoma bagjelgæc̄c̄am ja gudnijattem birra, 13, jierme ja jiermalas̄vuođa birra, 15:16, oskaldas ja oskaldasmættom airrasi birra, 17, guoibmevuođa birra visasiguim daihe jallaiguim, 20. \p \v 1 Vises bardne gulla su ac̄es cuigodusa, mutto bilkkedægje i gula ranggoma.\x - \xo 13:1 \xt Sanel 1:8\x* \p \v 2 Su njalmes s̄addoin nikte olmai burid, mutto oskaldasmættomi halidus læ vækkavalddai.\x - \xo 13:2 \xt Sanel 12:14; 18:20\x* \p \v 3 Dat, gutte varota su njalmes, varjala su sielos; dasa, gutte rabasta su baksamides galljen, sudnji s̄adda dat hævvanæbmen.\x - \xo 13:3 \xt Sanel 21:23; 12:18\x* \p \v 4 Laikes olbmu siello halida ja i oaʒ̄o maidege, mutto vis̄s̄ala siello bibmujuvvu valljogasat.\x - \xo 13:4 \xt Sanel 10:4; 12:24\x* \p \v 5 Vanhurskes olmus̄ vas̄ota gieles sanid, mutto ibmelmættom olmus̄ mænnoda bahast ja hæppadlaʒ̄at.\x - \xo 13:5 \xt Salm 119:163\x* \p \v 6 Vanhurskesvuotta varjala dam, gutte vagjola laittemættosen, mutto ibmelmættomvuotta njæidda dam, gutte dakka suddo.\x - \xo 13:6 \xt Sanel 10:30\x* \p \v 7 Læ maidai daggar, gutte c̄ajet jec̄as nuftgo rigges olmajen, ja i sust dadde læk mikkege, ja daggar, gutte c̄ajet jec̄as nuftgo vaivas̄en, ja sust læ dadde ollo obmudak.\x - \xo 13:7 \xt Sanel 12:9\x* \p \v 8 Olbma riggesvuotta læ lonastusruttan su hæga oudast, mutto vaivas̄ olmus̄ i gula aittaga. \p \v 9 Vanhurskasi c̄uovgas baitta havskajet, mutto ibmelmættomi goallo c̄askaduvvu.\x - \xo 13:9 \xt Sanel 24:20\x* \p \v 10 C̄ævllaivuođa bokte dakka olmus̄ dus̄s̄e bælkoid, mutto sin duokken, guđek diktek jec̄aidæsek nevvujuvvut, læ visesvuotta.\x - \xo 13:10 \xt Sanel 28:25; Jak 3:17\x* \p \v 11 Obmudak uccana goargastallam bokte, mutto dat, gutte giettasis c̄okke, laseta dam. \p \v 12 Gukkalmas vuorddem dakka vaimo buoccen, mutto devddujuvvum halidus læ ællem muorra. \p \v 13 Dat, gutte sane bagjelgæc̄c̄a, rakada aldsesis hævvanæme; mutto dat, gutte bakkomest balla, son oaʒ̄ʒ̄o balka dam oudast. \p \v 14 Vises olbmu oappo læ ællem aja erit gaiddam varas jabmem gielain.\x - \xo 13:14 \xt Sanel 10:11\x* \p \v 15 Buorre jierbme adda armo, mutto oskaldasmættomi gæidno læ garas. \p \v 16 Juokkehas̄, gutte læ jiermalas̄, mænnoda jiermalaʒ̄at, mutto jalla lebbe jallavuođa.\x - \xo 13:16 \xt Sanel 15:2\x* \p \v 17 Ibmelmættom airas gac̄c̄a oasetesvutti, mutto oskaldas sadnedoalvvo læ dalkasen. \p \v 18 Gæfhevuođa ja hæppad oaʒ̄ʒ̄o dat, gutte hilggo bagadusa; mutto dat, gutte vuttivaldda bagadusa, gudnijattujuvvu.\x - \xo 13:18 \xt Sanel 10:8, 17; 12:1; 15:5, 32\x* \p \v 19 Devddujuvvum halidus læ njalges sillui, mutto gaiddat bahast erit læ fastevuottan jalli.\x - \xo 13:19 \xt Sanel 13:12; Job 28:28\x* \p \v 20 Bivde guoibmevuođa visasiguim, ja don galgak s̄addat visesen; mutto jallai ustebi gævva bahast. \p \v 21 Oasetesvuotta doarreda suddolaʒ̄aid, mutto vanhurskasak balkas̄uvvujek burin. \p \v 22 Buorre olmus̄ maŋŋasis guođđa arbe manai manaidi, mutto suddolaʒ̄a obmudak læ vurkkijuvvum vanhurskes olbmui.\x - \xo 13:22 \xt Job 27:16, 17\x* \p \v 23 Vaivas̄i ođđa ænam adda ollo biemo; mutto læ maidai daggar, gutte eritrottijuvvu, dainago son i daǥa vuoiggadvuođa. \p \v 24 Gutte sæsta su risses, vas̄ota su barnes; mutto dat, gutte su rakista, bagada su arrad.\x - \xo 13:24 \xt Sanel 3:12; 22:15; 23:13\xta ; j. n. v.;\xta* Sir 30:1\xta ; j. n. v.\x* \p \v 25 Vanhurskes olmus̄ borra, nuft atte su siello gallana, mutto ibmelmættomi c̄oavje gilla vaile.\x - \xo 13:25 \xt Sanel 10:3\x* \c 14 \s1 14. Kapittal. \s2 Vises ja jallas nissoni birra, 1, vuoiggadlaʒ̄ai ja jorgo olbmui birra, 2:14, jallas ja vises sardnom birra, 3:7, bargo birra, 4:23, duođas̄tegji birra, 5:25, bilkkedegji birra, 6, jiermalas̄vuođa birra ja dam birra, mi dam vuostai læ, 8.15.18, vuoiggadlas̄vuotta darbas̄uvvu, jos olmus̄ galgga læt Ibmeli buoredokkalas̄, 9; vaimo birra, 10.13.30, ibmelmættomi ja ibmelbalolaʒ̄ai birra, 11:32, jec̄as gæinoi birra, 12, hoppus miela ja gukkesmielalas̄vuođa birra, 16.17.29, bahas olbmui vuoledume birra, 19, gæfhevuođa ja riggesvuođa birra, 20.23.24.31, ærrasi bagjelgæc̄c̄am birra, 21, baha ja buri jurddagi birra, 22, Hærra balo birra, 26:27, gonagasa gudne birra, 28, gefhi givsedume birra ja armetæme birra sin bagjeli, 31, visesvuođa birra, 33, albmuga gudne ja hæppad birra, 34, gonagasa balvvalegji birra, 35. \p \v 1 Nissoni visesvuotta hukse su viesos, mutto jallavuotta gaikko dam vuolas su gieđaidesguim.\x - \xo 14:1 \xt Sanel 12:4; 19:14; 31:10\x* \p \v 2 Dat, gutte vagjola su vuoiggadlas̄vuođas siste, balla Hærrast; mutto dat, gutte manna mokkegæinoi mielde, bagjelgæc̄c̄a su. \p \v 3 Jalla njalme siste læ su c̄ævllaivuođa risse, mutto visasi baksamak varjalek sin. \p \v 4 Gost æi læk makkege vuovsaid, dast læ krubba guoros; mutto ollo sisaboatto boatta vuovsa famo bokte.\x - \xo 14:4 \xt Sanel 12:11\x* \p \v 5 Oskaldas duođas̄tægje i gielastala; mutto dat, gutte vuoigŋa giellasid, læ værre‐duođas̄tægje.\x - \xo 14:5 \xt Sanel 6:19; 12:17\x* \p \v 6 Bilkkedægje occa visesvuođa, mutto i gavna dam; mutto jiermalas̄ olbmui læ dietto gæpas. \p \v 7 Vuolge erit jalla lutte, ja ik don læk oappam su duokken dovddat dieđo baksamid.\x - \xo 14:7 \xt Sanel 1:22\x* \p \v 8 Jiermalas̄ olbmu visesvuotta læ, atte son arvved su gæinos, mutto jallai jallavuotta læ jec̄as bættem.\x - \xo 14:8 \xt Efes 5:15\x* \p \v 9 Jallaid adna sin jec̄aidæsek vælgge‐oaffar bilkkadussan, mutto vuoiggadlaʒ̄ai gaskast læ buoredokkalas̄vuotta\f + \fr 14:9 \ft Ibmela.\f* gavdnamest. \p \v 10 Vaibmo dovdda su jec̄as bac̄c̄a bakc̄as, ja dam illoi i vieres jec̄as sæǥot. \p \v 11 Ibmelmættomi viesso galgga hævatuvvut, mutto vuoiggadlaʒ̄ai goatte galgga runodet.\x - \xo 14:11 \xt Sanel 12:7\x* \p \v 12 Ædnag gæinok orruk olbmai vuoiggaden, mutto dai loappa læ jabmem gæinok.\x - \xo 14:12 \xt Sanel 16:25\x* \p \v 13 Vela boaǥostæme sistege læ vaimost bavc̄as, ja ilo loappa læ moras̄.\x - \xo 14:13 \xt Sard 2:2\x* \p \v 14 Su gæinoines galgga dat galletuvvut, gæn vaibmo læ eritjorgidam\f + \fr 14:14 \ft Ibmel lutte.\f*, ja buorre olmai doalla jec̄as sust erit.\x - \xo 14:14 \xt Sanel 1:31\x* \p \v 15 Ovtagærddasas̄ olmus̄ osko juokke sadnai, mutto jiermalas̄ olmus̄ varota su lavkides. \p \v 16 Vises olmus̄ balla ja batara bahast erit, mutto jalla læ c̄ævllai ja oagjebas.\x - \xo 14:16 \xt 1 Mos 39:9\xta ; j. n. v.\x* \p \v 17 Hoppusmielag olmus̄ dakka jallavuođa, ja bahajuonalas̄ olmai vas̄otuvvu.\x - \xo 14:17 \xt Sanel 12:16\x* \p \v 18 Ovtagærddasaʒ̄ak arbbijek jallavuođa, mutto jiermalaʒ̄ak faŧmastek dieđo. \p \v 19 Bahak gobmerdek jec̄aidæsek buri muođoi oudast, ja ibmelmættomak vanhurskes olbmu portai guorast. \p \v 20 Vela su ustebestesge vaivas̄ olmus̄ vas̄otuvvu; mutto si, guđek rakistek rigges olbmu, læk ædnagak.\x - \xo 14:20 \xt Sanel 19:7\x* \p \v 21 Gutte bagjelgæc̄c̄a su laǥamuʒ̄as, suddoda; mutto audogas læ dat, gutte armeta varnotemi bagjeli.\x - \xo 14:21 \xt Sanel 14:31; Salm 41:2\x* \p \v 22 Æigo si galgas̄e c̄agjadaddat, guđek bahaid huŧkek? Mutto arbmogasvuođa ja oskaldasvuođa gavdnek si, guđek huŧkek burid.\x - \xo 14:22 \xt Salm 7:15\xta ; j. n. v.\x* \p \v 23 Juokke vaivalas̄ barggo bukta valljogasvuođa, mutto joavddelas hallam doalvvo dus̄s̄e vagjegvutti.\x - \xo 14:23 \xt Sanel 10:4; 12:24; 21:5\x* \p \v 24 Visasi riggesvuotta læ sin kruonno, mutto jallai jallavuotta læ ja bisso jallavuottan. \p \v 25 Oskaldas duođas̄tægje gagjo sieloid, mutto dat, gutte vuoigŋa giellasid, læ dievva bettusest.\x - \xo 14:25 \xt Sanel 14:5\x* \p \v 26 Hærra balo siste læ olbmust nana suogje, ja su manaidi galgga læt bataramsagje.\x - \xo 14:26 \xt Sanel 18:10; 20:7; 2 Mos 20:6\x* \p \v 27 Hærra ballo læ ællem aja, nuft atte olmus̄ væltta jabmem gielain.\x - \xo 14:27 \xt Sanel 10:11, 17; 13:14\x* \p \v 28 Ædnag almug læ gonagasa gudne, mutto albmuga vadnodak læ oaivamuʒ̄a gac̄c̄am. \p \v 29 Gukkesmielalas̄ olbmust læ ollo jierbme; mutto hoppusmielag olmus̄ c̄ajeta stuora jallavuođa.\x - \xo 14:29 \xt Sanel 19:11; 14:17; 12:16\x* \p \v 30 Lojes vaibmo læ rubmas̄a ællem, mutto hoppuivuotta læ guoccagæbme davtin. \p \v 31 Gutte givsed hæjos olbmu, higjed su sivdnedægje, mutto dat, gutte armeta vaivas̄ olbmu bagjeli, gudnijatta su.\x - \xo 14:31 \xt Sanel 17:5; 22:2; Job 31:15\x* \p \v 32 Ibmelmættom olmus̄ njeiddujuvvu oasetesvuođas siste, mutto vanhurskes olbmust læ dorvvo su jabmemes siste.\x - \xo 14:32 \xt Salm 35:5, 6; 36:13; 73:18, 19\x* \p \v 33 Jiermalas̄ olbmu vaimo siste orro visesvuotta jaska, mutto jallai siste dovdata dat\f + \fr 14:33 \ft dat visesvuotta, mi sist læ, d. l. sin jallavuotta.\f* jec̄as. \p \v 34 Vanhurskesvuotta aled albmuga, mutto suddo læ albmugi hæppas̄ubme. \p \v 35 Jiermalas̄ balvvalægje oaʒ̄ʒ̄o gonagasa buoremielalas̄vuođa, mutto hæjos balvvalægje bagjeli boatta su moarre.\x - \xo 14:35 \xt 1 Mos 41:38\xta ; j. n. v.\x* \c 15 \s1 15. Kapittal. \s2 Vises ja jallas sardnom birra, 1.2.4.7.23.26.28, Ibmel buokdiettevuođa birra, 3:11, bagadusa ja cuigodusa birra, 5.10.12.31.32, vanhurskasi ja ibmelmættomi obmudaǥa birra, 6, sin ibmelbalvvalusa ja gæinoi birra, 8.9.24.29, ilo ja morras̄ birra, 13:15, visesvuođa ja jallavuođa birra, 14:21, duttavas̄vuođa birra Hærra baloin ja rakisvuođain, 16:17, moare ja gukkesmielalas̄vuođa birra, 18, laikudaǥa birra, 19, buri ja bahas manai birra, 20, rađđadallama darbas̄vuođa birra, 22, c̄ævllas olbmui ja læskai birra, 25, bahas olbmui juonai birra, 26, vanhurskesmættom vuoito vainotæme ja bættembalka valddemættomvuođa birra, 27, ilolas̄ saǥai birra, 30, ibmelbalo ja vuollegas̄vuođa birra, 33. \p \v 1 Lađes vastadus loaʒ̄ʒ̄oda moare, mutto norddas̄utte sadne bokta moare.\x - \xo 15:1 \xt Sanel 25:15; 1 Sam 25:23\xta ; j. n. v.\x* \p \v 2 Visasi njuovc̄a adda buore dieđo, mutto jallai njalbme dikta jallavuođa olgus golggat.\x - \xo 15:2 \xt Sanel 13:16; Es 32:6\x* \p \v 3 Hærra c̄almek læk juokke baikest, dak gec̄c̄ek bahai ja buri bællai.\x - \xo 15:3 \xt Ebr 4:13\x* \p \v 4 Njuokc̄ama logjevuotta læ ællem muorra, mutto dam jorgovuotta bavc̄agatta vaimo.\x - \xo 15:4 \xt Sanel 12:18\x* \p \v 5 Jalla bagjelgæc̄c̄a su ac̄es bagadusa, mutto dat, gutte vuttivaldda cuigodusa, mænnoda jiermalaʒ̄at.\x - \xo 15:5 \xt Sanel 13:1, 18; Salm 141:5\x* \p \v 6 Vanhurskes olbmu viesost læ ollo obmudak, mutto ibmelmættom olbmu sisaboattamus̄ast læ moivvas̄ubme.\x - \xo 15:6 \xt Sanel 3:33\x* \p \v 7 Visasi baksamak gilvvek dieđo, mutto jallai vaimok æi daǥa nuft.\x - \xo 15:7 \xt Sanel 12:23\x* \p \v 8 Ibmelmættomi oaffar læ Hærrai fastevuottan, mutto vuoiggadlaʒ̄ai rokkus læ sudnji buoredokkalas̄vuottan.\x - \xo 15:8 \xt Sanel 21:27; Es 1:11, 15\x* \p \v 9 Ibmelmættom olbmu gæidno læ Hærrai fastevuottan, mutto dam, gutte vainota vanhurskesvuođa, rakista son.\x - \xo 15:9 \xt Sanel 11:20\x* \p \v 10 Garra rangas̄tus dæivved dam, gutte hæitta balgga; dat, gutte vas̄ota cuigodusa, galgga jabmet.\x - \xo 15:10 \xt Sanel 29:1\x* \p \v 11 Jabmi aibmo ja c̄iegŋalas læba albmosak Hærrai, man sagga æmbo olbmui manai vaimok!\x - \xo 15:11 \xt Job 26:6\x* \p \v 12 Bilkkedægje i rakist, go son cuigoduvvu; i son mana visasi lusa.\x - \xo 15:12 \xt Sanel 9:7, 8\x* \p \v 13 Ilolas̄ vaibmo dakka arvokes amadajo, mutto vaimo morras̄ bokte hærdotuvva miella.\x - \xo 15:13 \xt Sanel 17:22\x* \p \v 14 Jiermalas̄ olbmu vaibmo occa dieđo, mutto jallai amadagjo vuollod jallavuođast. \p \v 15 Buok varnotes olbmu bæivek læk bahak, mutto ilolas̄ vaibmo læ bissovas̄ guossemales. \p \v 16 Buoreb læ uccanas̄ Hærra balo siste go stuora davver ja ollo rafhetesvuotta dam mielde.\x - \xo 15:16 \xt 1 Tim 6:6; Sanel 16:8\x* \p \v 17 Buoreb læ rudnis hærsko ja rakisvuotta dam mielde, go buoides vuoksa ja vas̄s̄e dam mielde.\x - \xo 15:17 \xt Sanel 17:1\x* \p \v 18 Hoppuslundog olmai bokta bælkoid, mutto gukkesmielalas̄ olmus̄ jaskodatta naggoid.\x - \xo 15:18 \xt Sanel 26:21; 29:22\x* \p \v 19 Laikes olbmu gæidno læ nuftgo bastelis ladnjagardde, mutto vuoiggadlaʒ̄ai gæidno læ rakaduvvum. \p \v 20 Vises bardne illodatta su ac̄es, mutto jallas olmus̄ bagjelgæc̄c̄a su ædnes.\x - \xo 15:20 \xt Sanel 10:1; 17:25; 19:13, 26\x* \p \v 21 Jallavuotta læ illon dasa, gæst vaillo jierbme; mutto jiermalas̄ olmai vagjola njuolgga oudas. \p \v 22 Arvvalusak s̄addek dus̄s̄en, go i rađđadallujuvvu; mutto gost læk ollo rađđe‐addek, dast dak ouddanek.\x - \xo 15:22 \xt Sanel 20:18; 11:14; 24:6\x* \p \v 23 Ilo oaʒ̄ʒ̄o olmai su njalmes vastadusast, ja okta sadne vuoǥas aiggai — man buorre!\x - \xo 15:23 \xt Sanel 16:1; 25:11\x* \p \v 24 Jiermalas̄ olmus̄ manna ællem gæino mielde bajas guvllui vælttam varas jabmi aimost vuolabælde.\x - \xo 15:24 \xt Matt 7:13, 14; Kol 3:1, 2\x* \p \v 25 Hærra vuolas gaikko c̄ævllas olbmui vieso, mutto nanosmatta læskai ædnamrajid.\x - \xo 15:25 \xt Sanel 12:7; 1 Petr 5:5\x* \p \v 26 Bahas olbmu aiggomus̄ak læk fastevuottan Hærrai, mutto havskajes sarnek læk buttasak. \p \v 27 Dat, gutte bivdda vuoito, moivvas̄utta su viesos, mutto dat, gutte vas̄ota addaldaǥaid, galgga ællet.\x - \xo 15:27 \xt Salm 15:5\x* \p \v 28 Vanhurskes olbmu vaibmo jurdas̄adda vastedam varas, mutto ibmelmættomi njalbme dikta bahas as̄id olgus golggat.\x - \xo 15:28 \xt Sanel 15:23\x* \p \v 29 Hærra læ ibmelmættomi lutte gukken erit, mutto vanhurskasi rokkadusa gulla son.\x - \xo 15:29 \xt Joh 9:31; Jak 5:16\x* \p \v 30 C̄almi c̄uovgas\f + \fr 15:30 \ft d. l. usteblas̄ gæc̄astak.\f* illodatta vaimo; buorre sakka adda davtidi ađđama. \p \v 31 Dat bællje, mi gulla cuigodusa ællemi, orro mielastes visasi gaskast.\x - \xo 15:31 \xt Sanel 12:1; 13:18\x* \p \v 32 Dat, gutte hilggo bagadusa, bagjelgæc̄c̄a su sielos, mutto dat, gutte gulla cuigodusa, fidne aldsesis jierme.\x - \xo 15:32 \xt Salm 141:5\x* \p \v 33 Hærra ballo læ bagadus visesvutti, ja vuollegas̄vuotta manna gudne ouddalist.\x - \xo 15:33 \xt Sanel 16:18; 18:12\xta ; j. n. v.\x* \c 16 \s1 16. Kapittal. \s2 Ibmelest boatta njuokc̄am vastadus, olbmu lavkek ja vuorbe c̄ilggitus, 1.9.33. Olbmu jec̄as gæinoi ja daidi likoma birra, 2:25; dorvastæme birra Hærrai, 3:20. Ibmel læ mærredam rangas̄tusa ibmelmættomi, 4. C̄ævllaivuođa birra, 5.18.19, arbmogasvuođa ja Hærra balo birra, 6. Hærra buoredokkalas̄vuotta adda rafhe vela vas̄alaʒ̄aigeguim, 7. Duttavas̄vuođa birra, 8, gonagasai birra, 10:12-15, rievtes viekkag birra, 11, visesvuođa birra, 16, vuoiggadlaʒ̄ai gæino birra, 17, visasi sarne birra, 21–24, bargolas̄vuođa birra, 26, oasetesvuođa rakadegji birra, 27–30, c̄urggis vuovtai birra, 31, gukkesmielalas̄vuođa birra, 32. \p \v 1 Vaimo arvvalusak gullek olbmui, mutto Hærrast oaʒ̄ʒ̄o njuovc̄a su vastadusas.\x - \xo 16:1 \xt Sanel 19:21; Jer 10:23\x* \p \v 2 Buok olbma gæinok læk buttasak su jec̄as c̄almi oudast, mutto Hærra vikke vuoiŋaid.\x - \xo 16:2 \xt Sanel 21:2; 24:12\x* \p \v 3 Bija Hærra ala du daǥoidad, de galggek du arvvalusak ouddanet.\x - \xo 16:3 \xt Salm 22:9; 37:5\xta ; j. n. v.;\xta* 55:23; Matt 6:25\xta ; j. n. v.\x* \p \v 4 Hærra læ dakkam buok dam mærradussi, maidai dam ibmelmættoma rangas̄tusa bæivvai.\x - \xo 16:4 \xt 1 Petr 2:8\x* \p \v 5 Juokke c̄ævllas olmus̄ læ fastevuottan Hærrai; olmus̄ oaʒ̄ʒ̄o addet su gieđas dam ala: i son bæsa rangas̄tkættai.\x - \xo 16:5 \xt 1 Petr 5:5; Sanel 11:21\x* \p \v 6 Rakisvuođa ja oskaldasvuođa bokte soabatuvvu værredakko, ja Hærra balo bokte batara olmus̄ bahast erit.\x - \xo 16:6 \xt Sanel 10:12; 1 Petr 4:8; Matt 5:7; 6:14; Sanel 8:13\x* \p \v 7 Go Hærra liko olbma gæinoidi, de son dakka, atte vela su vas̄alaʒ̄akge adnek rafhe suina. \p \v 8 Buoreb læ uccanas̄ vanhurskesvuođain, go stuora sisaboattamus̄ak værrevuođain.\x - \xo 16:8 \xt Sanel 15:16\x* \p \v 9 Olbmu vaibmo arvvala su gæinos, mutto Hærra doarjal su lavkid. \p \v 10 Ibmelvuođa sadne læ gonagasa baksami alde; su njalbme i galga suddodet duomo siste. \p \v 11 Rievtes viekkag ja rievtes vævtak gullek Hærrai; buok viekkaggæđgek bursa siste læk su daǥok.\x - \xo 16:11 \xt Sanel 11:1; 20:10, 23; 3 Mos 19:36; 5 Mos 25:13\x* \p \v 12 Ibmelmættom mænok læk fastevuottan gonagasaidi; dastgo vanhurskesvuođa bokte nannijuvvu truonno.\x - \xo 16:12 \xt Sanel 20:28; 25:5\x* \p \v 13 Vanhurskes baksamak læk buoredokkalas̄vuottan gonagasaidi, ja dam, gutte sardno vuoiggadlas̄vuođa, rakistek si. \p \v 14 Gonagasa moarre læk jabmem airrasak; mutto vises olmai jaskodatta dam.\x - \xo 16:14 \xt Sanel 20:2\x* \p \v 15 Gonagasa muođoi c̄uovggasest læ ællem, ja su buoremielalas̄vuotta læ nuftgo balvva maŋŋed arvin.\x - \xo 16:15 \xt Sanel 19:12\x* \p \v 16 Oastet visesvuođa — man sagga buoreb læ alma dat go golle! Ja oastet jierme læ æmbo væra go silbba.\x - \xo 16:16 \xt Sanel 4:7; 3:14; 8:11, 19\x* \p \v 17 Vuoiggadlaʒ̄ai rakaduvvum gæidno læ gaiddat bahast erit; dat, gutte vuttivaldda su gæinos, varjala su sielos. \p \v 18 Hævvanæme oudast manna c̄ævllaivuotta, ja jorralæme oudast c̄ævllas miella.\x - \xo 16:18 \xt Sanel 18:12\x* \p \v 19 Buoreb læ læt vuollegas̄ varnotemiguim, go juoǥadet sallas̄a c̄ævllas olbmuiguim. \p \v 20 Gutte vuttivaldda sane, galgga burid gavdnat, ja dat, gutte dorvasta Hærra ala, — audogas læ son!\x - \xo 16:20 \xt Sanel 13:13; Salm 2:12; 146:5\x* \p \v 21 Dat, gutte læ vises vaimostes, galgga goc̄c̄ujuvvut jiermalaʒ̄ʒ̄an, ja baksami njalgodak oudeda oppi. \p \v 22 Ællem aja læ jiermalas̄vuotta sigjidi, guđek dam adnek, mutto jallai rangas̄tus læ sin jec̄aidæsek jallavuotta.\x - \xo 16:22 \xt Sanel 13:14\x* \p \v 23 Vises olbmu vaibmo dakka su njalme jiermalaʒ̄ʒ̄an ja bigja æmbo ja æmbo oapo su baksami ala.\x - \xo 16:23 \xt Sanel 16:21\x* \p \v 24 Havskajes sanek læk mavsolas̄ honnig, njalggak sillui ja dalkasen davtidi.\x - \xo 16:24 \xt Sanel 12:25\x* \p \v 25 Ædnag gæinok orruk olbmai njuolggaden, mutto dai loappa læk jabmem gæinok.\x - \xo 16:25 \xt Sanel 14:12\x* \p \v 26 Bargge olbmu nælgge bargga su oudast; dastgo su njalbme gevrre su. \p \v 27 Navcates olmai rogga oasetesvuođa havde, ja su baksami alde læ dego buolle dolla.\x - \xo 16:27 \xt Jak 3:6\x* \p \v 28 Jorgo olmai dakka bælkoid, bælljesavkastalle ærota usteba ustebest erit.\x - \xo 16:28 \xt Sanel 17:9\x* \p \v 29 Vækkavaldalas̄ fille su laǥamuʒ̄as ja doalvvo su daggar gæino ala, mi i læk buorre.\x - \xo 16:29 \xt Sanel 1:10\xta ; j. n. v.\x* \p \v 30 Dat, gutte dappa su c̄almides huŧkam varas jorgo as̄id, ja dat, gutte c̄arvvo su baksamides okti, son læ juo ollas̄uttam dam baha.\x - \xo 16:30 \xt Sanel 6:13; 10:10\x* \p \v 31 C̄urggis vuovtak læk c̄abba kruonno; dat gavdnujuvvu vanhurskesvuođa gæino alde.\x - \xo 16:31 \xt Sanel 20:29; Visesv 4:8, 9\x* \p \v 32 Gukkesmielalas̄ olmus̄ læ buoreb go væǥalas̄ gievrra, ja dat, gutte rađđe su mielas, læ buoreb go dat, gutte valdda gavpuga. \p \v 33 Askai suppijuvvu vuorbbe; mutto Hærrast boatta buok dam c̄ilggitus.\x - \xo 16:33 \xt Ap. daǥ 1:26\x* \c 17 \s1 17. Kapittal. \s2 Rafhe ja bælko birra, 1, jiermalas̄ balvvalægje, 2; Hærra suoggarda vaimoid, 3; gielesvuođa birra, 4:7, vaivas̄i ja varnotemi bilkkedæme birra, 5; manai manai ja vanhemi birra, 6, ramppom ja javotesvuođa birra, 7.27.28, addaldaǥa birra, 8:23, rikkosid c̄iekkam birra, 9; rangas̄tusa birra, 10:26; bahaidi gævva bahast, 11; jallai birra, 12.16.21; burid bahain maksem birra, 13; bælko birra, 14:19, vanhurskesmættom duomo ja rangas̄tusa birra, 15:26, ustebi birra, 17; dakkedæme birra, 18; c̄ævllaivuođa birra, 19, jorgo vaimo ja njuokc̄ama birra, 20, vaimo ilo ja morras̄ birra, 22, vises olbmu ja jalla mænoi birra, 24, hæjos barne birra, 25. \p \v 1 Buoreb læ goikke laibbebitta ja rafhe daina, go viesso, dievva njuvvujuvvum omin, bælkoin.\x - \xo 17:1 \xt Sanel 15:16, 17; 16:8\x* \p \v 2 Jiermalas̄ balvvalægje galgga rađđit jallas barne bagjel, ja vieljac̄i gaskast galgga son oaʒ̄ʒ̄ot arbest oase.\x - \xo 17:2 \xt Sir 10:28\x* \p \v 3 Staʒ̄ʒ̄o læ silba varas ja uvdna golle varas; mutto dat, gutte suoggarda vaimoid, læ Hærra.\x - \xo 17:3 \xt Sanel 27:21\x* \p \v 4 Bahas olmus̄ vuttivaldda bahavuođa baksamid; gielastalle gulddala billas̄ume njuokc̄ama. \p \v 5 Dat, gutte bilkked vaivas̄ olbmu, higjed su sivdnedægje; dat, gutte illod oasetesvuođa diti, i galga bæssat rangas̄tkættai.\x - \xo 17:5 \xt Sanel 14:31\x* \p \v 6 Vuorrasi kruonno læk manai manak, ja manai c̄igŋa sin vanhemak.\x - \xo 17:6 \xt Salm 128:6\x* \p \v 7 I soaba jalli sardnot alla sanid, vela ucceb s̄iega olbmui giellasid sardnot. \p \v 8 Addaldak læ lieggos gæđge vuostaivaldde c̄almidi; gosaikkenessi dat\f + \fr 17:8 \ft addaldak.\f* jorgetæʒ̄ʒ̄a, de adna dat likko. \p \v 9 Dat, gutte gokc̄a bagjelduolbmama, bivdda rakisvuođa; mutto dat, gutte muittata as̄e, ærota usteba ustebest erit.\x - \xo 17:9 \xt Sanel 10:12; 16:28\x* \p \v 10 Bælkko ciegga c̄iegŋalebbui jiermalas̄ olbmu duokken, go cabmet c̄uođe gærde jallas olbmu. \p \v 11 Dus̄s̄e vuostehaǥolas̄vuođa bivdda bahas olmus̄, ja goaves engel vuolgatuvvu su vuostai. \p \v 12 Buoreb læ olbmai boattet guovc̄a njæigga, mast c̄ivgak læk rieveduvvum, go jalla njæigga su jallavuođast. \p \v 13 Gutte mavsata burid bahain, su viesost i galga gaiddat oasetesvuotta.\x - \xo 17:13 \xt 1 Tess 5:15; 1 Petr 3:9\x* \p \v 14 Algatet bælko læ dego rabastet c̄accai gæino; luoite dalle bælko vasset, ouddalgo banek c̄ajetuvvujek! \p \v 15 Dat, gutte as̄etæbmen dubme ibmelmættom olbmu, ja dat, gutte dubme vanhurskes olbmu as̄alaʒ̄ʒ̄an, dak læba goabbas̄aǥak Hærrai fastevuottan.\x - \xo 17:15 \xt 5 Mos 25:1; Es 5:23\x* \p \v 16 Manditi læk dadde ruđak jalla gieđast oastem varas visesvuođa, go son læ alma jiermetaǥa? \p \v 17 Usteb rakista juokke aige, ja viellja rieǥada vækken aŧestusa siste. \p \v 18 Daggar olmus̄, gæst vaillo jierbme, adda gieđas ja dakkeda su laǥamuʒ̄a lutte.\x - \xo 17:18 \xt Sanel 6:1\xta ; j. n. v.;\xta* 11:15\x* \p \v 19 Dat, gutte rakista bælkoid, rakista bagjelduolbmamid; dat, gutte bivdda hævvanæme, dakka su uvsas allagen.\x - \xo 17:19 \xt Sanel 16:18; 18:12\x* \p \v 20 Dat, gutte læ jorggot vaimostes, i galga burid gavdnat, ja dat, gutte læ moalkkai su saǥaidasas, galgga gac̄c̄at oasetesvutti.\x - \xo 17:20 \xt Sanel 11:20\x* \p \v 21 Dasa, gutte sakkanatta jalla, sudnji s̄adda dat moras̄en, ja jalla ac̄est i læk mikkege iloid.\x - \xo 17:21 \xt Sanel 17:25; 15:20\x* \p \v 22 Ilolas̄ vaibmo adda buore dalkkasa, mutto hærdotuvvam miella astada davtid.\x - \xo 17:22 \xt Sanel 15:13, 15; 18:14\x* \p \v 23 Ibmelmættom olmus̄ valdda addaldaǥa ocast bodnjam varas vuoiggadvuođa balggaid.\x - \xo 17:23 \xt 5 Mos 16:19\x* \p \v 24 Jiermalas̄ olbmust læ visesvuotta su c̄almides oudast, mutto jalla c̄almek læk ædnam ravdain.\x - \xo 17:24 \xt Sard 2:14\x* \p \v 25 Jallas bardne læ bac̄c̄avuottan su ac̄c̄asis ja bac̄c̄a moras̄en sudnji, gutte su rieǥadatti.\x - \xo 17:25 \xt Sanel 17:21; 19:13\x* \p \v 26 Rangas̄tet maidai vanhurskes olbmu i læk buorre; cabmet s̄iega olbmuid læ halga buok vuoiggadvuođa vuostai. \p \v 27 Gutte sæsta su sanides, sust læ daiddo, ja loŧkismielag olmus̄ læ jiermalas̄ olmai.\x - \xo 17:27 \xt Sanel 10:19; Jak 1:19\x* \p \v 28 Maidai jallage adnujuvvu jiermalaʒ̄ʒ̄an, go son orro javotaǥa, visesen, go son adna su baksamides dappagasast. \c 18 \s1 18. Kapittal. \s2 Dam birra, gutte sirre jec̄as ærrasin, 1; jallas olbmu halo birra, 2; ibmelmættom olbmuk bagjelgec̄c̄ujuvvujek, 3; vises sardnom birra, 4, olbmui hame bællai gæc̄c̄am birra, 5; jallai birra, 6:7, bælljesavkastalli birra, 8, laikudaǥa birra, 9, dorvo birra Ibmeli, 10, riggesvuođa birra, 11, c̄ævllaivuođa ja yuollegas̄vuođa birra, 12, avvirmættom vastadusa birra, 13, roakkadvuođa birra, 14, dieđo vainotæme birra, 15, addaldaǥai birra, 16, bælko birra, 17, vuorbe avke birra, 18, vieljac̄i suttadæme birra, 19, njuokc̄ama s̄addoi birra, 20, 21, buore aka birra, 22, vaivas̄i ja riggasi sardnom birra, 23, ustebvuođa birra, 24. \p \v 1 Jec̄aslaǥan olmus̄ bivdda su jec̄as halo; buok vises rađi vuostai c̄ajatalla son banides. \p \v 2 Jallast i læk hallo jierbmai, mutto almostattet su vaimos. \p \v 3 Go ibmelmættom olmus̄ boatta, de boatta maidai bagjelgæc̄c̄am, ja hæppadin higjedæbme. \p \v 4 Sanek olbma njalmest læk c̄iegŋalis c̄acek, visesvuođa aja læ ouddangolgge jokka.\x - \xo 18:4 \xt Sanel 20:5\x* \p \v 5 Gæc̄c̄at as̄alas̄ olbmu hame bællai i læk buorre, ige bodnjat vanhurskes olbmu vuoiggadvuođa duomo dafhost.\x - \xo 18:5 \xt Sanel 28:21; 5 Mos 1:17; 16:19\x* \p \v 6 Jalla baksamak s̄addek belkkui, ja su njalbme c̄uorvvo cabmujume maŋŋai. \p \v 7 Jalla njalbme læ sudnji aldsesis hævatussan, ja su baksamak giellan su sillui.\x - \xo 18:7 \xt 2 Sam 1:16; 1 Gon 2:23\x* \p \v 8 Bælljesavkastalle sanek læk nuftgo hærskok, mak mannek vuolas siskemus̄ c̄oavjai.\x - \xo 18:8 \xt Sanel 26:22; Salm 55:22; Jer 9:8\x* \p \v 9 Maidai dat, gutte læ fuollamættom su daǥoides siste, læ hævatægje olbmu viellja.\x - \xo 18:9 \xt Sanel 20:4\x* \p \v 10 Hærra namma læ nana toardna; dam lusa viekka vanhurskes olmus̄ ja gagjujuvvu.\x - \xo 18:10 \xt Sanel 14:26; Salm 61:4\x* \p \v 11 Rigges olbmu obmudak læ su nana gavpug ja nuftgo goargŋomættom muvrra su jec̄as oalgotusa mielde.\x - \xo 18:11 \xt Sanel 10:15\x* \p \v 12 Jorralæmes ouddal goargota olbma vaibmo jec̄as, mutto vuollegas̄vuotta manna gudne ouddalist.\x - \xo 18:12 \xt Sanel 16:18; 15:33\x* \p \v 13 Go guttege vasted, ouddalgo son gulla, de dat læ sudnji jallavuottan ja hæppaden. \p \v 14 Olbma roakkadvuotta matta su bajasdoallat su buocalvasast; mutto hærdotuvvam miella, — gi matta dam guoddet? \p \v 15 Jiermalas̄ olbma vaibmo oasta dieđo, ja visasi bællje bivdda dieđo. \p \v 16 Olbma addaldak doaimata sudnji saje ja doalvvo su ouddan stuora hærrai muođoi ouddi. \p \v 17 Vuostemuʒ̄ast orro læmen vuoiggadvuotta su bælkostes; mutto de boatta su laǥamus̄ ja suoggarda su. \p \v 18 Vuorbbe loapata ridoid ja c̄ilgge famolaʒ̄ai gaski. \p \v 19 Viellja, gæn vuostai olmus̄ læ mænnodam oskaldasmættoset, læ vaddasæbbo vuoittet go nana gavpug, ja riddo suina læ nuftgo smartte s̄loata oudast. \p \v 20 Olbma njalme s̄addoi bokte galletuvvu su c̄oavje; su baksamides s̄addoiguim galletuvvu son.\x - \xo 18:20 \xt Sanel 12:14; 13:2\x* \p \v 21 Jabmem ja ællem læba njuokc̄ama haldost, ja juokkehas̄, gutte dam\f + \fr 18:21 \ft mielastes adna dam.\f* rakista, galgga borrat dam s̄addoid.\x - \xo 18:21 \xt Sanel 13:3\x* \p \v 22 Gutte læ gavdnam aka, læ gavdnam buore oame ja oʒ̄ʒ̄om arbmo‐addaldaǥa Hærrast.\x - \xo 18:22 \xt Sanel 19:14; 31:10\xta ; j. n. v.\x* \p \v 23 Vuollegis rokkadusai siste sardno vaivas̄ olmus̄, mutto rigges olmus̄ vasted garra saniguim. \p \v 24 Olbmai, gæst læk ædnag ustebak, gævva bahast; mutto læ daggar usteb, gutte doalla c̄avggadæbbut guoimestes gidda, go viellja. \c 19 \s1 19. Kapittal. \s2 Vaivas̄i ja riggasi birra, 1:4, 7, avvirmættomvuođa birra, 2, jallai ja bilkkedegji birra, 3.10.29, ustebi birra, 4, værre‐duođas̄tusa ja gielesvuođa birra, 5.9.22.28, buoredakkesvuođa birra, 6:17, 22, jierme ja visesvuođa birra, 8.11.20.25, gonagasai armo ja armotesvuođa birra, 12, jallas ja ibmelmættom manai birra, 13:26, riddojes ja jiermalas̄ nissoni birra, 13:14, laikudaǥa birra, 15:24, ibmelbalo ja ibmelmættomvuođa birra, 16:23, bagadusa birra, 18 .20.25.27, moare birra, 19, arvvalusai birra, 21. \p \v 1 Buoreb læ vaivas̄ olmus̄, gutte vagjola su laittemættomvuođas siste, go daggar olmai, gæst læk jorgo baksamak, ja gutte dasa vela læ jalla.\x - \xo 19:1 \xt Sanel 28:6\x* \p \v 2 Maidai go siello læ avvirmættom, de gævva bahast, ja dat, gutte gac̄c̄a julgidesguim, vaʒʒa boastot. \p \v 3 Olbmu jallavuotta billas̄utta su gæino, mutto Hærra ala moaratuvva su vaibmo. \p \v 4 Obmudak doaimata ollo ustebid, mutto vaivas̄ olmus̄ ærotuvvu su ustebestes. \p \v 5 Værre‐duođas̄tægje i bæsa rangas̄tkættai, ja dat, gutte vuoigŋa giellasid, i galga bæssat.\x - \xo 19:5 \xt 5 Mos 19:18, 19; Sanel 24:28; 25:18\x* \p \v 6 Ædnagak dokkistuvvek addalas olbmui, ja juokkehas̄ læ ustebas̄ arvas olbmain. \p \v 7 Buok vaivas̄ olbmu vieljak vas̄otek su; man sagga æmbo adnek su ustebak jec̄aidæsek gukken sust erit! Son oʒ̄uda sanid, mak æi læk gavdnamest.\x - \xo 19:7 \xt Sanel 14:20\x* \p \v 8 Dat, gutte fidne aldsesis jierme, rakista su sielos; dat, gutte aimoin adna daido, galgga gavdnat burid. \p \v 9 Værre‐duođas̄tægje i bæsa rangas̄tkættai, ja dat, gutte vuoigŋa giellasid, galgga hævvanet.\x - \xo 19:9 \xt Sanel 19:5\x* \p \v 10 Buorre dille i soaba jallas olbmui, man sagga ucceb balvvalægjai rađđit oaivamuʒ̄ai bagjel. \p \v 11 Olbmu jiermalas̄vuotta dakka su gukkesmielalaʒ̄ʒ̄an, ja dat læ sudnji gudnen mannat rikkosa mæddel.\x - \xo 19:11 \xt Sanel 14:29; 16:32\x* \p \v 12 Gonagasa moarre læ nuftgo legjona gilljom, mutto su arbmo læ nuftgo suoldne urttasi alde.\x - \xo 19:12 \xt Sanel 16:14, 15; 20:2\x* \p \v 13 Jallas bardne læ aive oasetesvuottan su ac̄c̄asis, ja nissona naggarvuođak læk dassedes dakkegoaikkom.\x - \xo 19:13 \xt Sanel 17:25; 15:20; 27:15\x* \p \v 14 Viesso ja obmudak læ arbbe vanhemin, mutto jiermalas̄ nisson boatta Hærrast.\x - \xo 19:14 \xt Sanel 18:22\x* \p \v 15 Laikudak vuogjoda vuolas lossis nakkaridi, ja laikes siello galgga nælggot.\x - \xo 19:15 \xt Sanel 10:4; 12:24, 27\x* \p \v 16 Dat, gutte aimoin adna bakkoma, varjala su sielos; dat, gutte i ane fuola su gæinoines, galgga hægas masset.\x - \xo 19:16 \xt Luk 10:28\x* \p \v 17 Dat, gutte armeta vaivas̄ olbmu bagjeli, lone Hærrai, ja son galgga makset sudnji su buoredaǥo.\x - \xo 19:17 \xt Matt 10:42; 25:40; Luk 6:38; Sanel 12:14\x* \p \v 18 Bagad du barnad, dastgo vela ain læ doaivvo; mutto su goddet ik don galga diktet jec̄ad gessujuvvut.\x - \xo 19:18 \xt Sanel 13:24\x* \p \v 19 Dat, gæn moarre læ stuores, berre makset dam diti; dastgo jos don væketak su, de oaʒ̄ok don fastain ja fastain dakkat dam. \p \v 20 Gulddal nævvaga ja vuostaivalde bagadusa, vai don s̄addas̄ik visesen du maŋemus̄ hægastad! \p \v 21 Ædnag jurddagak læk olbma vaimost, mutto Hærra rađđe galgga ouddanet.\x - \xo 19:21 \xt Sanel 16:1\x* \p \v 22 Olbmu arbmogasvuotta læ su illo, ja vaivas̄ olmus̄ læ likkolaʒ̄ab go stuora hærra, gutte gielastalla. \p \v 23 Hærra ballo doalvvo ællemi, ja gallasen manna daggar olmus̄ vuoiŋadussi, ige ocatallujuvvu oasetesvuođast.\x - \xo 19:23 \xt Sanel 11:19\x* \p \v 24 Laikes olmus̄ naket su gieđas vuolas gare sisa, — i son bajed dam fastain njalmes lusage.\x - \xo 19:24 \xt Sanel 26:15\x* \p \v 25 Cabme bilkkedægje, de galgga daiddemættom olmus̄ s̄addat jierbmajen; ja cuigod jiermalas̄ olbmu, de bæssa son arvvadussi ja dittui.\x - \xo 19:25 \xt Sanel 21:11\x* \p \v 26 Dat, gutte dakka vækkavalde su ac̄es vuostai ja agja su ædnes erit, læ navcates ja hæppadlas̄ bardne.\x - \xo 19:26 \xt Sir 3:15\x* \p \v 27 Hæite erit, mu barnac̄am, gullamest nævvagid c̄agjedam varas erit dieđo sanin! \p \v 28 Navcates duođas̄tægje bilkkeda, mi vuoiggadvuotta læ, ja ibmelmættomi njalbme njiella værrevuođa. \p \v 29 Rangas̄tusak læk rakaduvvum bilkkedegjidi, ja cabmujubme jallai sælge varas.\x - \xo 19:29 \xt Sanel 20:30; 10:13\x* \c 20 \s1 20. Kapittal. \s2 Vine boasto‐adnem birra, 1; gonagasai birra, 2.8.26.28, bælko birra. 3, laikudaǥa birra. 4:13, arvvalusai birra. 5:18; oskaldas olbmuk læk harvvak, 6; vanhurskes olbmu balkka, 7; buokain læ suddo, 9; viekkaga ja mitto birra, 10:23, manai mænoi birra, 11; c̄almek ja bæljek læk sivdneduvvum Ibmelest, 12; osti lake, 14; jiermalas̄ saǥai makso, 17; vahag dakkedæme bokte, 16; dam laibe birra, mi vuittujuvvu bettusa bokte, 17; sælgebælde sardno ja sardnas olbmu birra, 19; vanhemi garrodæme birra, 20; arbbe alma buristsivdnadusataǥa, 21; mavsatakkesvuođa vuostai, 22; Ibmela doarjalæbme, 24; jurdas̄kættes loppadusai birra, 25; vuoigŋa læ goallo, 27; dam birra, mi nuoraid ja vuorrasid gudnalaʒ̄ʒ̄an dakka, 29; bahas olmus̄ darbas̄a garra bagadusa, 30. \p \v 1 Vidne læ bilkkedægje, garra jukkamus̄ dakka s̄lama, ja juokkehas̄, gutte dam siste suoibbo, i s̄adda visesen.\x - \xo 20:1 \xt Sanel 31:4\xta ; j. n. v.\x* \p \v 2 Dat suorgatus, maid gonagas bokta, læ nuftgo legjona gilljom; gutte su moaratutta, massa su hægas.\x - \xo 20:2 \xt Sanel 16:14; 19:12\x* \p \v 3 Dat læ gudnen olbmai adnet jec̄as erit bælkoin, mutto juokke jalla c̄ajatalla banides. \p \v 4 Dainago dalvve læ, i dato laikes olmus̄ ædnama jorggot; son s̄adda gærjedet lajoi aige, mutto i læk mikkege oaʒ̄ʒ̄omest.\x - \xo 20:4 \xt Sanel 18:9\x* \p \v 5 Arvvalus olbma vaimost læ c̄iegŋalis c̄acce, mutto jiermalas̄ olmai gæssa dam bajas.\x - \xo 20:5 \xt Sanel 18:4\x* \p \v 6 Ollo olbmuk c̄urvvuk allaget, juokkehas̄ su rakisvuođas birra; mutto oskaldas olbma — gi gavdna su? \p \v 7 Vanhurskes olmus̄ vagjola su laittemættomvuođas siste; oasalaʒ̄ak læk su manak su maŋŋel.\x - \xo 20:7 \xt Salm 112:1, 2\x* \p \v 8 Gonagas, gutte c̄okka duobmostuolo alde, ærota su c̄almidesguim buok baha. \p \v 9 Gi matta cælkket: Mon læm buttestam mu vaibmom, mon læm buttes mu suddostam?\x - \xo 20:9 \xt 1 Gon 8:46; Sard 7:20; 1 Joh 1:8\x* \p \v 10 Guovtelaǥas̄ viekkaggæđgek ja guovtelaǥas̄ efak læba goabbas̄aǥak fastevuottan Hærrai.\x - \xo 20:10 \xt Sanel 11:1; 16:11; 5 Mos 25:13, 14\x* \p \v 11 Maidai barnas̄ dovddujuvvu su daǥoines, s̄addekgo su mænok buttesen ja vuoiggaden.\x - \xo 20:11 \xt Sanel 22:6\x* \p \v 12 Gulle bællje ja oaidne c̄albme — Hærra læ sivdnedam daid goabbas̄aǥaid.\x - \xo 20:12 \xt Salm 94:9\x* \p \v 13 Ale rakist nakkarid, amad don s̄addat gæfhen! Rabast du c̄almidad, ja don gallanak laibest.\x - \xo 20:13 \xt Sanel 6:10\xta ; j. n. v.;\xta* Sanel 24:30\xta ; j. n. v.\x* \p \v 14 Hægjo, hægjo! cælkka oaste; mutto go son manna erit, de ramed son jec̄as. \p \v 15 Læ galle golle ja ollorakkan bærralak, ja lieggos baksamak læk mavsolas̄ litte. \p \v 16 Valde su biktasid, dastgo son læ dakkedam vierro olbmu oudast, ja valde panta sust abmasi diti!\x - \xo 20:16 \xt Sanel 27:13\x* \p \v 17 Laibbe, fidnijuvvum bettus bokte, njalgid olbmai burist, mutto dasto s̄adda su njalbme dievva smavva geđgin.\x - \xo 20:17 \xt Sanel 9:17\x* \p \v 18 Arvvalusak ouddanek rađđadallam bokte, ja ane mattatusa, go don doalak soađe.\x - \xo 20:18 \xt Sanel 15:22; 24:6\x* \p \v 19 Dat, gutte birra vaʒʒa sælgebælde sardnon, almostatta c̄ieǥosvuođaid, ja daina, gutte læ sardnai, ik don galga sardnogoattet.\x - \xo 20:19 \xt Sanel 11:13\x* \p \v 20 Gutte garrod su ac̄es ja su ædnes, su goallo galgga c̄askaduvvut sukkis sævdnjaden.\x - \xo 20:20 \xt 2 Mos 21:17\x* \p \v 21 Daggar arbbe, maid olmus̄ algost fertte fastas̄et, i s̄adda maŋemustage buristsivdneduvvut. \p \v 22 Ale cælke: Mon aigom makset bahain! Vuorde Hærra, ja son galgga du bæstet!\x - \xo 20:22 \xt Sanel 24:29; 1 Petr 3:9\x* \p \v 23 Guovtelaǥas̄ viekkaggæđgek læk fastevuottan Hærrai, ja værrevævtak æi læk buorek.\x - \xo 20:23 \xt Sanel 20:10; Esek 45:10\x* \p \v 24 Hærrast bottek olbma lavkek, ja olmus̄ — moft son galgas̄i arvvedet su gæinos?\x - \xo 20:24 \xt Sanel 16:9; 19:21\x* \p \v 25 Dat læ giellan olbmui jurdas̄mættomet dagjat: Basotuvvum læ dat\f + \fr 20:25 \ft 3 Mos. 27, 14 j. n. v. Sard. 5:1.\f*, ja æska loppadusai maŋŋel daid guoratallat. \p \v 26 Vises gonagas eritc̄uoldda ibmelmættom olbmuid ja dikta vavdnajuvla mannat sin bagjel.\x - \xo 20:26 \xt Sanel 20:8; Es 28:27, 28; 2 Sam 12:31; 1 Muit 20:3; Amos 1:3\x* \p \v 27 Olbmu vuoigŋa læ okta Hærra goallo; dat suoggarda buok c̄ieǥos baikid su siskaldasast.\x - \xo 20:27 \xt 1 Kor 2:11\x* \p \v 28 Arbmogasvuotta ja duođalas̄vuotta varjalek gonagasa, ja son doarjo su truonos arbmogasvuođa bokte.\x - \xo 20:28 \xt Sanel 16:12\x* \p \v 29 Nuorai c̄igŋa læ sin fabmo, ja vuorrasi gudne c̄urggis vuovtak.\x - \xo 20:29 \xt Sanel 16:31\x* \p \v 30 Buttastussan bahas olbmui læk guvhlek ja havek ja c̄askastaǥak, mak bakkijek sisa su siskaldasa c̄ieǥos baikidi. \c 21 \s1 21. Kapittal. \s2 Gonagasa vaimo birra, 1, olbmu dubmim birra, 2, vanhurskesvuođa ja oaffara birra, 3:27, c̄ævllaivuođa birra, 4:24, vis̄s̄alvuođa birra, 5, vanhurskesmættom riggesvuođa birra, 6, ibmelmættom ja vanhurskes, rakislas̄, vuoiggadlas̄ olbmui birra, 7.10.12.15.18.21.26.27.29, jorgo ja rievtalas̄ ællemgærde birra, 8, bælkkalas nissoni birra, 9:19, bagadusa ja mattatusa birra, 11, vaibmolađesmættomvuođa birra, 13, addaldaǥai birra, 14, jallavuođa oase birra, 16, mailmalas̄ halo birra, 17, visesvuođa s̄addo ja famo birra, 20.22.30, njuokc̄ama varjalæme birra, 23, laikudaǥa birra, 25:26, værre‐duođas̄tegji birra, 28; bestujubme boatta Hærrast, 31. \p \v 1 Gonagasa vaibmo læ nuftgo c̄accejoǥac̄ak Hærra gieđast; son sojata dam, gosa son datto.\x - \xo 21:1 \xt Salm 33:15\x* \p \v 2 Buok olbma gæinok læk riekta su jec̄as c̄almi oudast, mutto Hærra vikke vaimoid.\x - \xo 21:2 \xt Sanel 16:2\x* \p \v 3 Dakkat vuoiggadvuođa ja vanhurskesvuođa læ Hærrai rakkasæbbo go oaffar.\x - \xo 21:3 \xt Es 1:11\xta ; j. n. v.;\xta* 1 Sam 15:22; Matt 9:13\x* \p \v 4 Gorggis c̄almek ja c̄ævllas vaibmo, ibmelmættom olbmui goallo\f + \fr 21:4 \ft sin oasalas̄vuotta;\f* læ suddo.\x - \xo 21:4 \xt Salm 101:5; Sanel 13:9; 20:20\x* \p \v 5 Vis̄s̄ales olbmu jurddagak dolvvuk dus̄s̄e valljogasvutti, mutto hus̄s̄aivuotta dus̄s̄e vagjegvutti.\x - \xo 21:5 \xt Sanel 14:23\x* \p \v 6 Davverid fidnit betolas̄ njuokc̄am bokte læ vuoiŋatak, mi erit bossaluvvu, læ jabmema occam.\x - \xo 21:6 \xt Sanel 10:2\x* \p \v 7 Ibmelmættom olbmui vækkavaldde galgga eritrottit sin jec̄aidæsek, dainago si biettalegje dakkamest vuoiggadvuođa. \p \v 8 As̄in losidattujuvvum olbma gæidno læ moalkkai, mutto buttes olmus̄ — su dakko læ njuolggad. \p \v 9 Buoreb læ dakkec̄ieǥa alde assat, go bælkkalas nisson ja særvve‐viesso.\x - \xo 21:9 \xt Sanel 21:19; 25:24\x* \p \v 10 Ibmelmættom olbmu siello anestuvva bahaid; su laǥamus̄ i gavna armo su c̄almi oudast. \p \v 11 Go bilkkedægje rangas̄tuvvu, de s̄adda daiddemættom olmus̄ visesen, ja go vises olmus̄ oapatuvvu, de son vuostaivaldda dieđo.\x - \xo 21:11 \xt Pro 19:25\x* \p \v 12 Læ daggar vanhurskes, gutte vuttivaldda ibmelmættom olbmu vieso; son nordasta ibmelmættom olbmuid oasetesvutti.\x - \xo 21:12 \xt Salm 34:17; Sard 5:7\x* \p \v 13 Dat, gutte noŧka su bæljes gæfhes olbmu c̄uorvvomi, son maidai s̄adda c̄uorvvot, mutto i oaʒ̄ʒ̄ot vastadusa. \p \v 14 Addaldak c̄ikkusist jaskodatta moare, ja skænkka askest garra sutto.\x - \xo 21:14 \xt 1 Sam 25:18\xta ; j. n. v.\x* \p \v 15 Dat læ illon vanhurskasi dakkat vuoiggadvuođa, mutto suorgatussan sigjidi, guđek dakkek værrevuođa. \p \v 16 Dat olmus̄, gutte erit c̄agjed jiermalas̄vuođa gæinost, galgga vuoiŋadet jamis̄guoʒ̄ai c̄oagganæme siste. \p \v 17 Gæfhes olmajen s̄adda dat, gutte rakista ilo; dat, gutte rakista vine ja oljo, i s̄adda riggesen.\x - \xo 21:17 \xt Luk 15:13\xta ; j. n. v.\x* \p \v 18 Ibmelmættom olmus̄ s̄adda lonastusruttan vanhurskes olbmu oudast, ja oskaldasmættom olmus̄ boatta vuoiggadlaʒ̄ai sagjai.\x - \xo 21:18 \xt Sanel 11:8\x* \p \v 19 Buoreb læ assat avddem ædnamest, go bælkkalas ja buos̄es nisson lutte.\x - \xo 21:19 \xt Sanel 21:9; 25:24; Sir 25:24\x* \p \v 20 Mavsolas̄ davver ja olljo læ vises olbmu viesost, mutto jallas olmus̄ njiella dam erit. \p \v 21 Dat, gutte vainota vanhurskesvuođa ja arbmogasvuođa, son galgga gavdnat ællema, vanhurskesvuođa ja gudne.\x - \xo 21:21 \xt Jak 2:13\x* \p \v 22 Vises olmus̄ valdda væǥalaʒ̄ai gavpuga ja vuolasnjæidda dam suogjalusa, man ala dat dorvasti. \p \v 23 Dat, gutte varjala su njalmes ja su njuokc̄ames, varjala su sielos aŧestusain erit. \p \v 24 Ramppojægje c̄ævllai — su namma læ bilkkedægje; son mænnod c̄ævllaivuođa goarradvuođa siste. \p \v 25 Laikes olbmu halidus godda su, dainago su gieđak biettalek dakkamest maidege. \p \v 26 Gæc̄os bæive halid ja halid son; mutto vanhurskes olmus̄ adda ja i sæste. \p \v 27 Ibmelmættomi oaffar læ fastevuotta; man sagga æmbo dalle, go si buktek dam hæppadlas̄ aiggomus̄ain.\x - \xo 21:27 \xt Sanel 15:8; Es 1:11-15\x* \p \v 28 Gielastallalas duođas̄tægje galgga hævvanet, mutto daggar olmai, gutte gulla, galgga alo oaʒ̄ʒ̄ot sardnot.\x - \xo 21:28 \xt Sanel 19:5\x* \p \v 29 Ibmelmættom olmai dakka su amadajos hæbotæbmen, mutto vuoiggadlas̄ olmus̄ nanne su gæinoides. \p \v 30 I gavdnu mikkege visesvuođaid ja i mikkege jirmid ja i mikkege rađid Hærra vuostai.\x - \xo 21:30 \xt Job 5:12, 13\x* \p \v 31 Hæsta rakaduvvu garvesen soađe bæive varas, mutto Hærrai gulla vuoitto.\x - \xo 21:31 \xt Salm 33:16, 17; 144:10; 1 Makk 3:19\x* \c 22 \s1 22. Kapittal. \s2 Buore nama ja dokkalas̄vuođa birra, 1, riggasi ja vaivas̄i birra. 2.7.16, jiermalas̄vuođa ja ovtagærddasas̄vuođa birra, 3, lojesvuođa balka birra, 4, jorgo olbmu gæino birra, 5, nuorra olbmui mattatusa birra, 6:15, vanhurskesmættomvuođa balka birra, 8, arvasvuođa birra, 9, bilkkedægje birra, 10, dam birra, mi adda gonagasa ustebvuođa, 11; rievtes dietto dokke Ibmeli, 12; laikes olbmu birra, 13, vierro nissoni birra, 14, vaivas̄i givsedume birra, 16.22.23; man avkalas̄ dat læ gullat ja aimoin adnet dam visesvuođa, mi dast oapatuvvu, 17–21; suttadakkis olbmu guoibmevuotta, 24:25; dakkedæme birra, 26:27, boares ragjemærkai sirddem birra, 28; doabmeles olbmui rievtes dile birra, 29. \p \v 1 Buorre namma læ æmbo væra go stuora riggesvuotta; dokkalas̄vuotta læ buoreb go silbak ja gollek.\x - \xo 22:1 \xt Sard 7:1\x* \p \v 2 Riggasak ja vaivas̄ak gavnadek; Hærra læ dat, gutte læ sivdnedam sin buokaid.\x - \xo 22:2 \xt Sanel 29:13\x* \p \v 3 Jiermalas̄ olmus̄ oaidna oasetesvuođa ja c̄iekka jec̄as, mutto daiddemættomak mannek ouddan ja ferttijek makset.\x - \xo 22:3 \xt Sanel 27:12\x* \p \v 4 Lojesvuođa, Hærra balo balkka læ riggesvuotta ja gudne ja ællem. \p \v 5 Bastelis lanjak, gielak læk jorgo olbmu gæino alde; dat, gutte varota su sielos, bisso dain gukken erit. \p \v 6 Mattat nuorra olbmui dam gæino, man mielde son galgga vagjolet! Maidai go son s̄adda boaresen, de i son galga dast erit gaiddat.\x - \xo 22:6 \xt Sanel 20:11\x* \p \v 7 Rigges olmus̄ rađđe vaivas̄i bagjel, ja loadnavaldde s̄adda lonijægje balvvalægjen. \p \v 8 Dat, gutte værrevuođa gilvva, galgga bahaid lagjit, ja su moare risse galgga nokkat.\x - \xo 22:8 \xt Job 4:8, 9; Hos 10:12, 13; Gal 6:7, 8\x* \p \v 9 Dat, gæst læ buorre c̄albme, buristsivdneduvvu, dainago son addi gæfhes olbmui su laibestes. \p \v 10 Aje bilkkedægje erit! De manna bælkko mielde, ja naggo ja hæppas̄uttujubme hæitteba. \p \v 11 Dat, gutte rakista vaimo buttesvuođa, gæn baksamak læk liggosak, su usteb læ gonagas.\x - \xo 22:11 \xt Sanel 16:13\x* \p \v 12 Hærra c̄almek varjalek dieđo, mutto son njæidda oskaldasmættom olbmu sanid. \p \v 13 Laikes olmus̄ cælkka: Legjon læ dobbe olggon, mon soaitam goddatallat balgga ala.\x - \xo 22:13 \xt Sanel 26:13\x* \p \v 14 Vierro nissoni njalbme læ c̄iegŋalis havdde; dat, gæn ala Hærra læ moarest, galgga gac̄c̄at dam sisa.\x - \xo 22:14 \xt Sanel 23:27\x* \p \v 15 Jallavuotta læ c̄adnujuvvum nuorra olbmu vaibmoi; bagadusa risse galgga vuojetet dam gukkas dast erit. \p \v 16 Givsedet gæfhes olbmu laseta dus̄s̄e su obmudaǥa; addet rigges olbmui bukta sudnji dus̄s̄e vagjegvuođa. \p \v 17 Jorggal du bæljad deiki ja gulddal vises olbmai sanid ja jorggal du vaimod mu dieđo guvllui!\x - \xo 22:17 \xt Sanel 5:1\x* \p \v 18 Dastgo dat læ havske, go don vurkkik daid sisad, go dak buokakrakkan darvvanek du baksamidi. \p \v 19 Atte du dorvvo galgga læt Hærrai, læm mon odne oapatam dudnji, aito dudnji.\x - \xo 22:19 \xt Salm 71:5\x* \p \v 20 Imgo mon læk c̄allam dudnji oaivve‐oapoid rađiguim ja dieđoin. \p \v 21 dieđetam varas dudnji, mi vuoiggad læ, duottavuođa sanid, vai don matak vastedet sigjidi, guđek du vuolgatek, sanid, mak læk duottavuotta? \p \v 22 Ale rieved gæfhes olbmust, dainago son læ gæfhe, ja ale cuvkke varnotes olbmu portast! \p \v 23 Dastgo Hærra galgga c̄uoʒ̄otet sin as̄e, ja son galgga valddet sin hæga, guđek rievedek maidege sist erit.\x - \xo 22:23 \xt Salm 35:1\x* \p \v 24 Ale ustebastal moarras olbmuin, ja ale guoibmadala suttadakkis olbmain,\x - \xo 22:24 \xt Sanel 29:22\x* \p \v 25 amad don oappat su balggaid ja oaʒ̄ʒ̄ot giela du sillusad! \p \v 26 Ale læǥe sin gaskast, guđek gieđaid addalek, sin gaskast, guđek velgid dakkedek!\x - \xo 22:26 \xt Sanel 11:15; 17:18\x* \p \v 27 Go dust i læk mikkege, maina makset, de manne galgga dalle olmus̄ eritvalddet du sænga du vuolde? \p \v 28 Ale sirde boares ragjemærka, maid du vanhemak læk bigjam!\x - \xo 22:28 \xt Pro 23:10; 5 Mos 27:17; Job 24:2\x* \p \v 29 Jos don oainak daggar olbma, gi læ doabmel su daǥoides siste, — gonagasai ouddi galgga son divvot jec̄as ouddan; i son galga divvot jec̄as ouddan hæjos olbmui ouddi.\x - \xo 22:29 \xt 1 Mos 41:39\xta ; j. n. v.\x* \c 23 \s1 23. Kapittal. \s2 Borrama birra stuora hærraiguim ja olbmuiguim, gæk æi udno ærrasidi jec̄aidæsek dassai, 1–3, 6–8; olmus̄ i galga barggat riggodaǥa maŋŋai, 4:5; jallaidi sardnujuvvu dus̄s̄as, 9; ragjemærkai sirddema ja oarbes manai ædnami birra, 10:11; bagadusa birra, 12—14:23, visesvuođa, duottavuođa ja jierme birra, 15.16.19.23.24; olmus̄ i galga gađas̄tet suddolaʒ̄aid. mutto ballat Ibmelest, 17:18; vanhemi ja manai birra, 22.24.25; boris̄vuođa ja juǥis̄vuođa vuostai, 20.21.29–35; olmus̄ galgga addet Hærrai su vaimos, 26 ja bataret fuorain erit, 27:28. \p \v 1 Go don c̄okkak bævdest rađđijegjin, de galgak don visut vuttivalddet, gi dat læ du muođoi oudast,\x - \xo 23:1 \xt Sir 31:13\xta ; j. n. v.\x* \p \v 2 ja bigjat nibe du c̄ovddagad ala, jos don læk vuovddai. \p \v 3 Ale læǥe himolas̄ su njalgga hærskoi maŋŋai, dastgo dat læ betolas̄ borramus̄!\x - \xo 23:3 \xt Sanel 23:6\x* \p \v 4 Ale vaivved jec̄ad riggesen s̄addam varas, luoite daggar jiermalas̄vuođad mannat! \p \v 5 Aigokgo don diktet du c̄almidad girddet dokko dam\f + \fr 23:5 \ft ædnamlas̄ obmudak.\f* lusa, ja i dat læk almake dast? Dastgo dat dakka aldsesis vissasi soajaid; nuftgo goaskem, nuft girdda dat alme guvllui. \p \v 6 Ale bora su laibe, gæst læ bahas c̄albme\f + \fr 23:6 \ft d. l. gađas̄, divas olmus̄;\f*, ja ale læǥe himolas̄ su njalgga borramus̄a maŋŋai!\x - \xo 23:6 \xt Sanel 28:22; Matt 20:15; Mark 7:22\x* \p \v 7 Dastgo nuftgo son jurdas̄a su sielostes, nuft læ son; bora ja juǥa! cælkka son dudnji, mutto i su vaibmo læk duina. \p \v 8 Du borramus̄bittac̄ad, maid don læk borram, dam don vuovsadak, ja don læk golatam du suotas sanidad. \p \v 9 Ale sarno jalla belji gullot, dastgo son bagjelgæc̄c̄a du jiermalas̄ sanid!\x - \xo 23:9 \xt Sanel 9:8; Matt 7:6\x* \p \v 10 Ale sirde boares ragjemærka, ja ale boađe oarbes manai ædnami ala!\x - \xo 23:10 \xt Sanel 22:28; 5 Mos 19:14; Hos 5:10\x* \p \v 11 Dastgo sin lonestægje læ gievrra, son galgga c̄uoʒ̄otet sin as̄e du vuostai.\x - \xo 23:11 \xt Sanel 22:23; 3 Mos 25:25; Salm 10:14; 68:6\x* \p \v 12 Jorggal du vaimod bagadusa bællai ja du beljidad dieđo sani bællai! \p \v 13 Ale ane bagadusad erit nuorra olbmust! Go don hus̄kok su rissin, de i son galga jabmet.\x - \xo 23:13 \xt Sanel 13:24; Sir 30:1\x* \p \v 14 Don hus̄kok su rissin, mutto don gajok su sielo jabmi aimost. \p \v 15 Mu barnac̄am! Jos du vaibmo læ vises, de galgga maidai mu vaibmo illodet,\x - \xo 23:15 \xt Sanel 10:1; 27:11\x* \p \v 16 ja mu monemuʒ̄ak galggek avvodallat, go du baksamak sardnuk vuoiggadlas̄vuođa. \p \v 17 Ale divte du vaimod læt angeren suddolaʒ̄ai diti, mutto divte dam alelassi læt angeren Hærra balo diti!\x - \xo 23:17 \xt Sanel 24:1; Salm 37:1\xta ; j. n. v.\x* \p \v 18 Duođai, boatte aigge læ, ja du doaivvo i galga dus̄s̄en s̄addat.\x - \xo 23:18 \xt Sanel 24:14, 20\x* \p \v 19 Gula don, mu barnac̄am, ja s̄adda visesen, ja divte du vaimod mannat njuolgga oudas guvllui gæino mielde!\x - \xo 23:19 \xt Pro 9:6\x* \p \v 20 Ale læǥe vidnejukki gaskast, sin gaskast, guđek vuovdos̄tek biergo! \p \v 21 Dastgo jukke ja boris̄ galggaba gefhut, ja nakkarak garvotek lippari sisa.\x - \xo 23:21 \xt Luk 15:11\xta ; j. n. v.\x* \p \v 22 Gula du ac̄ad, gutte du sakkanatti, ja ale bagjelgæc̄a du ædnad, go son læ s̄addam boaresen!\x - \xo 23:22 \xt Sanel 1:8\x* \p \v 23 Oaste duottavuođa ja ale vuovde dam, nuft maidai visesvuođa ja bagadusa ja jierme! \p \v 24 Vanhurskes olbmu ac̄c̄e galgga avvodallat; dat, gutte sakkanatta vises olbmu, son galgga illodet su diti.\x - \xo 23:24 \xt Sanel 10:1; 15:20\x* \p \v 25 Illodekusga du ac̄c̄at ja du ædnat, ja avvodallus son, gutte du rieǥadatti! \p \v 26 Mu barnac̄am! Adde munji du vaimod, ja likujekusek du c̄almek mu gæinoidi! \p \v 27 Dastgo fuorra læ c̄iegŋalis havdde, ja vierro nisson garʒ̄es gaivvo;\x - \xo 23:27 \xt Sanel 22:14\x* \p \v 28 duođai, son njaǥad nuftgo rievvar, ja son laset oskaldasmættomid olbmui gaski.\x - \xo 23:28 \xt Sanel 7:12\x* \p \v 29 Gi c̄uorvvo: O? Gi c̄uorvvo: Vuoi? Gæst læ bælkko? Gæst læ vaiddalus? Gæst læk havek dus̄s̄e diti? Gæst læk ruksis c̄almek? \p \v 30 Sist, guđek goccek gukka vine barast, sist, guđek bottek gæc̄c̄alet sæǥotuvvum jukkamus̄a. \p \v 31 Ale gæc̄a vidnai, man ruoksad dat læ, moft dat c̄uovgga litte siste, man alket dat manna vuolas! \p \v 32 Maŋemusta galgga dat gasket nuftgo guovdde ja c̄uollat nuftgo gærmas̄; \p \v 33 du c̄almek galggek gæc̄c̄at vierro nissoni maŋŋai, ja du vaibmo galgga sardnot jorgo as̄id, \p \v 34 ja don s̄addak nuftgo muttom, gutte oađđa gasko abe alde, ja nuftgo muttom, gutte oađđa sivllegæc̄est. \p \v 35 [Don s̄addak cælkket:] Si cabme muo, im mon dovddam maidege bakc̄asid; si nordde muo, im mon fuobmas̄am dam. Goas son mon morranam? Mon bisom ain dam\f + \fr 23:35 \ft vine.\f* occamest. \c 24 \s1 24. Kapittal. \s2 Olmus̄ i galga adnet maidege dakkamus̄s̄an ibmelmættomiguim, bilkkedegjiguim ja jallaiguim; sin daǥok læk babak, ja sigjidi gævva bahast, 1.2.8.9.15.16.19.20; visesvuođa ja rađe birra, 3—7.13.14; olmus̄ i berre hærdotuvvat aŧestusa bæive, mutto dakkat, maid vægja, gagjom varas viǥetemid, 10-12; vanhurskasi vuostegieđagævad ja bestujubme, 15:16; olmus̄ i galga illodet vas̄alaʒ̄ai gac̄c̄ama diti, 17:18; olmus̄ galgga ballat Hærrast ja gonagasast ige guoibmadallat daggariguim, guđek æi læk sodnoidi oskaldasak, 21:22; duobmari gædnegasvuotta, 23–25; rievtes vastadus, 26; assagoattem birra, 27; værre‐duođas̄tus. 28; mavsatakkesvuotta, 29; laikudak, 30–34. \p \v 1 Ale gađas̄t baha olbmuid, ja ale halid læt singuim!\x - \xo 24:1 \xt Sanel 23:17; 1:10\x* \p \v 2 Dastgo sin vaibmo huŧka hævatæme, ja sin baksamak sardnuk vaive. \p \v 3 Visesvuođa bokte huksijuvvu viesso, ja jierme bokte dat nannijuvvu, \p \v 4 ja dieđo bokte devddujuvvujek gammarak buok mavsolas̄ ja havskes obmudaǥaiguim. \p \v 5 Vises olmai læ gievrra, ja c̄æpes olmai nanosmatta su famos. \p \v 6 Dastgo don galgak adnet mattatusa, go don doalak soađe, ja gost læk ollo rađđe‐addek, dobbe læ bestujubme.\x - \xo 24:6 \xt Sanel 20:18; 11:14; 15:22\x* \p \v 7 Visesvuotta læ jalli bære allag; portast i son rabast su njalmes. \p \v 8 Dat, gutte huŧka dakkat bahaid, son goc̄c̄ujuvvu bahajuonalaʒ̄ʒ̄an. \p \v 9 Jallavuođa aiggomus̄ læ suddo, ja bilkkedægje læ fastevuottan olbmui gaskast. \p \v 10 Jos don c̄ajetak jec̄ad hærdotæbmen aŧestusa bæive, de læ du fabmo hægjo. \p \v 11 Gajo sin, guđek viʒ̄ʒ̄ujuvvujek jabmemi, ja sin, guđek suibbuk dokko goddujuvvum varas, — vare don dadde caggas̄ik sin mannamest!\x - \xo 24:11 \xt Salm 82:4\x* \p \v 12 Go don cælkak: Gæc̄a, æp mi diettam maidege dam birra, igo dalle son, gutte vikke vaimoid, igo son arvved dam, ja son, gutte vuttivaldda du sielo, igo son dieđe dam ja mavse olbmui dam daǥoi mielde?\x - \xo 24:12 \xt 1 Sam 16:7; Salm 62:13; Matt 16:27; Rom 2:6; Alm 2:23\x* \p \v 13 Bora honnig, mu barnac̄am, dastgo dat læ buorre, ja fines honnig læ njalges du guobmai! \p \v 14 Oapa nuft visesvuođa du sillusad! Jos don læk dam gavdnam, de læ boatte aigge, ja du doaivvo i galga dus̄s̄en s̄addat.\x - \xo 24:14 \xt Sanel 23:18\x* \p \v 15 Ale vuođŋa nuftgo ibmelmættom vanhurskes olbmu vieso, ale hævat su sida!\x - \xo 24:15 \xt Salm 10:9; 37:32\x* \p \v 16 Dastgo c̄iec̄a gærde gac̄c̄a vanhurskes olmus̄ ja c̄uoʒ̄ʒ̄ela fastain, mutto ibmelmættomak gac̄c̄ek hævvanæbmai.\x - \xo 24:16 \xt Sanel 14:32; Salm 37:24; 34:20; 27:2; 9:4\x* \p \v 17 Go du vas̄alas̄ gac̄c̄a, de ale illod, ja go son guossala, de allus du vaibmo avvodeku,\x - \xo 24:17 \xt Job 31:29; Mika 7:8\x* \p \v 18 amas Hærra dam oaidnet, ja amas dat læt baha su c̄almi oudast, nuft atte son jorggala su moares sust erit\f + \fr 24:18 \ft ja bigja dam du ala.\f*. \p \v 19 Ale divte du moarad cakkidet dai bahai vuostai, ale moaratuva ibmelmættom olbmui ala!\x - \xo 24:19 \xt Salm 37:1\x* \p \v 20 Dastgo bahas olbmust i læk mikkege boatte aigid; ibmelmættomi goallo c̄askaduvvu.\x - \xo 24:20 \xt Sanel 13:9; Salm 37:38\x* \p \v 21 Bala Hærrast, mu barnac̄am, ja gonagasast! Daiguim, guđek bigjek jec̄aidæsek sodno vuostai, ik don galga guoibmadallat;\x - \xo 24:21 \xt 1 Petr 2:17\x* \p \v 22 dastgo fakkistaǥa c̄uoʒ̄ʒ̄el sin likkotesvuotta, ja hævvanæbme sodnost goabbas̄aǥain\f + \fr 24:22 \ft Ibmelest ja gonagasast.\f*, gi dovdda dam? \p \v 23 Maidai dak sanek læk visasi sanek: Olbmui hame bællai gæc̄c̄at duomo dafhost i læk buorre.\x - \xo 24:23 \xt Sanel 18:5; 28:21; 3 Mos 19:15\x* \p \v 24 Gutte cælkka as̄alas̄ olbmui: Don læk as̄etæbme, su garrodek olmus̄‐s̄lajak, su garrodallek albmugak; \p \v 25 mutto sigjidi, guđek su rangas̄tek, galgga burist gævvat, ja likko ja buristsivdnadus galgga sin bagjeli boattet. \p \v 26 Cumma baksami ala adda dat, gutte vasted rievtes saniguim. \p \v 27 Ollas̄utte dobbe olggon du daǥod ja daǥa dam garvesen bældo alde! De dasto oaʒ̄ok don huksit du viesod. \p \v 28 Ale læǥe alma as̄etaǥa duođas̄tægjen du laǥamuʒ̄ad vuostai! Daihe galgas̄ikgo don bættet du baksamidadguim?\x - \xo 24:28 \xt Sanel 19:5\x* \p \v 29 Ale cælke: Nuftgo son læ dakkam mu vuostai, nuft aigom mon dakkat su vuostai; mon aigom makset juokkehaʒ̄ʒ̄i su daǥo mielde.\x - \xo 24:29 \xt Sanel 20:22\x* \p \v 30 Mon bottim vaʒe laikes olbma ædnam mæddel ja jiermetes olbmu vidnegarde mæddel, \p \v 31 ja gæc̄a, dat læi aibas bajasboccidattam gaskalasaid; arvotes rasek gokc̄e dam vuođo, ja gæđgeaidde dam birra læi gaikkujuvvum vuolas. \p \v 32 Ja mon, mon aiccim dam, mon vuttivalddim dam; mon oidnim dam, mon vuostaivalddim cuigodusa: \p \v 33 [Jos don cælkak:] Divte muo ain nokkastet uccanas̄, ajetuvvat uccanas̄, bigjat mu gieđaidam uccanas̄ risti vuoiŋastam varas, —\x - \xo 24:33 \xt Sanel 6:10, 11\x* \p \v 34 de boatta du gæfhevuotta nuftgo golgolas̄, ja du vagjegvuotta nuftgo olmai, gæst læ galbba.\x - \xo 24:34 \xt Sanel 28:19\x* \c 25 \s1 25. Kapittal. \s2 Salomo sanelaskoi ođđa c̄oaggam, 1. Ibmela ja gonagasai gudne; gonagasai vaibmo; moft gonagasa truonno nannijuvvu; moft olmus̄ galgga gævatet jec̄as gonagasai lutte, 2–7; ridok ja digge‐as̄ek laǥamuʒ̄ain, 8–10; sadne vuoǥas aiggai, 11; næva. 12; oskaldas airas, 13; addaldaǥa loppedet ja i addet dam, 14; gukkesmielalas̄vuotta ja vac̄as sardne, 15. Nuftgo olmus̄ galgga navdas̄et honniga muddaget, nuft i galga olmus̄ davja finadet ustebes lutte, ige galga sundagus̄s̄at bære sagga, 16.17.27. Værre‐duođas̄tus, 18; værre‐dorvvo, 19; arvokes lavla moras̄las̄ vaibmoi, 20; buoredakkesvuotta vas̄alaʒ̄ai vuostai, 21:22; bahas njuovc̄a, 23; bælkkalas nisson, 24; buorre sakka, 25; vanhurskasi hægjovuotta, 26; olmai, gutte i mate jec̄as rađđit, 28. \p \v 1 Maidai dak læk Salomo sanelaskok, maid Esekias, Juda gonagasa, olbmak læk c̄okkim.\x - \xo 25:1 \xt 2 Gon 18:1\x* \p \v 2 Dat læ Ibmel gudne c̄iekkat as̄e\f + \fr 25:2 \ft Es 45:15; Rom 11:33\f*, mutto gonagasai gudne duŧkat as̄e. \p \v 3 Albme allodaǥa dafhost, ænam c̄igŋudaǥa dafhost ja gonagasai vaimok læk guoratallamættomak. \p \v 4 Skartta ærotuvvu silbast erit, de dakka gollec̄æppe litte dast. \p \v 5 Gaiddaduvvus ibmelmættom olmus̄ erit gonagasa muođoi oudast, de nannijuvvu su truonno vanhurskesvuođa bokte.\x - \xo 25:5 \xt Sanel 16:12\x* \p \v 6 Ale ramadala gonagasa muođoi oudast, ja ale divo jec̄ad stuorrai sagjai! \p \v 7 Dastgo buoreb læ, go dudnji celkkujuvvu: Boađe bajas deiki, go atte don vuoleduvvuk stuora hærra muođoi oudast, gæn du c̄almek læk oaidnam.\x - \xo 25:7 \xt Luk 14:8\xta ; j. n. v.\x* \p \v 8 Ale diggogoađe bære farga gæinage, amas celkkujuvvut: Maid don aigok dakkat maŋemusta, go du laǥamus̄ hæppas̄utta du? \p \v 9 C̄uoʒ̄ot du as̄ad du laǥamuʒ̄ad vuostai, mutto ale almostatte nubbe olbma c̄ieǥosvuođa, \p \v 10 amas dat, gutte dam gulla, du soaibmat, ja de i erit gaida baha sakka du alde! \p \v 11 Nuftgo golle‐æbelak silbbagovaiguim læ sadne, sardnujuvvum vuoǥas aiggai.\x - \xo 25:11 \xt Sanel 15:23\x* \p \v 12 Nuftgo golleriegges ja fines gollec̄igŋa læ vises olmai, gutte ranggo gulddalægje bælljai.\x - \xo 25:12 \xt Salm 141:5\x* \p \v 13 Nuftgo c̄oaskodægje muotta\f + \fr 25:13 \ft d. l. jukkamus̄, mi læ muottag bokte c̄oaskoduvvum.\f* lajoi aige læ oskaldas airas sudnji, gutte su vuolgata; son dærvasmatta su isedes sielo. \p \v 14 Nuftgo balvak ja biegga alma arvetaǥa læ dat olmai, gutte ramppo jec̄as aiggot addet ja gielastalla.\x - \xo 25:14 \xt Jud 12\x* \p \v 15 Gukkesmielalas̄vuođa bokte sarnotuvvu oaivamus̄, ja lidna njuovc̄a\f + \fr 25:15 \ft vac̄as sadne.\f* doagja davtid.\x - \xo 25:15 \xt Sanel 15:1\x* \p \v 16 Jos don læk gavdnam honniga, de bora, maid don darbas̄ak, amad don gallanet dast ja vuovsadet dam olgus! \p \v 17 Bija harve du juolgad du ustebad vieso sisa, amas son dudnji c̄almastuvvat ja du vas̄otet! \p \v 18 Nuftgo væc̄er ja miekke ja bastelis njuolla læ daggar olmai, gutte cælkka værre‐duođas̄tusa su laǥamuʒ̄as vuostai.\x - \xo 25:18 \xt Sanel 19:5; 21:28; 24:28\x* \p \v 19 Nuftgo smieros badne ja suoibodægje juolgge læ dorvastæbme oskaldasmættom olbmui hættebæive. \p \v 20 Nuftgo dat, gutte nuolla biktasides buolas̄bæive, nuftgo eddik gudnasalti sækka, nuft læ dat, gutte lavllo visoid moras̄tægje vaibmoi. \p \v 21 Jos du vas̄alas̄ læ nælggomen, de adde sudnji laibe borrat, ja jos son læ goikkamen, de adde sudnji c̄ace jukkat!\x - \xo 25:21 \xt 2 Gon 6:22; Matt 5:44; Rom 12:20\x* \p \v 22 Dastgo dalle c̄okkik don buolle hilaid su oaive ala, ja Hærra galgga dam dudnji makset. \p \v 23 Davvebiegga rieǥadatta arve, ja njuovc̄a, mi savkastalla suollemasat, unokas amadajo. \p \v 24 Buoreb læ dakkec̄ieǥa alde assat, go bælkkalas nisson ja særvveviesso.\x - \xo 25:24 \xt Sanel 21:9\x* \p \v 25 Nuftgo galbma c̄acce vaibbam sillui, nuft læ buorre sakka gaidos ædnamest. \p \v 26 Nuftgo moivvas aja ja billas̄uvvum gaivvo læ daggar vanhurskes, gutte mieđeta ibmelmættom olbmui. \p \v 27 Borrat ollo honnig i læk buorre, ja sundagus̄s̄i gudne læ lossad guoddet.\x - \xo 25:27 \xt Sanel 24:13; 25:16\x* \p \v 28 Nuftgo c̄ađagaikkujuvvum gavpug alma muvrataǥa læ daggar olmai, gutte i mate mielas rađđit.\x - \xo 25:28 \xt Sanel 16:32\x* \c 26 \s1 26. Kapittal. \s2 Jallai gudne, 1:8; garrodus alma famotaǥa, 2; jallak darbas̄ek bagadusa, 3; jallaidi vastedæme birra, 4:5; jalla airasen adnema birra, 6; sadnevajas jalla njalmest, 7:9; jiermetesvuotta balvvalegji valljededin, 10; jalla buorrankættaivuotta, 11; oamevisesvuotta, 12; laikudak, 13-16; su birra, gutte sæǥota jec̄as bælkkoi, mi i guoska sudnji, 17; hæjos bælos̄tus laǥamuʒ̄as bættem harrai, 18:19; bælljesavkastallek, 20:22; bælkkalasak, 21; guoktelas̄vuotta, c̄ieǥos vas̄s̄e, hæga bivddem ja betolas̄vuotta, 23–28. \p \v 1 Nuftgo muotta gæsseg ja nuftgo arvve lajoi aige, nuft i soaba gudne jallas olbmui.\x - \xo 26:1 \xt Sanel 26:8\x* \p \v 2 Nuftgo cicas̄ jođostes, nuftgo beskus̄ girdededines, nuft læ ansas̄kættes garrodus, — i dat dæivved. \p \v 3 Spiggo hesti, lavc̄c̄e aseni, ja soabbe jallai c̄ielggai!\x - \xo 26:3 \xt Salm 32:9; Sanel 10:13\x* \p \v 4 Ale vasted jalli su jallavuođa mielde, amad don s̄addat su lakasaʒ̄ʒ̄an, don maidai! \p \v 5 Vasted jalli su jallavuođa mielde, amas son s̄addat visesen su jec̄as c̄almi oudast!\x - \xo 26:5 \xt Sanel 26:12\x* \p \v 6 Son c̄uoppa julgid aldes erit, son fertte bahaid gillat, gutte vuolgata sane jalla mielde. \p \v 7 Loaʒ̄ʒ̄a hænggajek lames olbmu juolgek, nuftgis maidai sadnevajas jallai njalmest. \p \v 8 Nuftgo dat, gutte bigja gæđge s̄lenggoi, nuft læ dat, gutte adda jalli gudne.\x - \xo 26:8 \xt Sanel 26:1\x* \p \v 9 Nuftgo bastelisladnja‐oakse, mi s̄adda jukkam olbma gitti, nuft læ sadnevajas jallai njalmest. \p \v 10 C̄æpes olmus̄ satta buok dingaid doibmi; mutto dat, gutte balkat jallas olbmu, balkat mæddelmanne\f + \fr 26:10 \ft d. l. sattehaʒ̄a.\f*. \p \v 11 Nuftgo bæna, mi jorgid fastain su jec̄as vuovsanasaidi, læ jallas olmus̄, gutte boatta fastain su jallavuođaines.\x - \xo 26:11 \xt 2 Petr 2:22\x* \p \v 12 Jos don oainak daggar olbma, gutte læ vises su jec̄as c̄almi oudast, — æmbo doaivvo læ jalli go sudnji.\x - \xo 26:12 \xt Rom 12:16\x* \p \v 13 Laikes olmus̄ cælkka: Legjon læ gæino alde, legjon balggai alde.\x - \xo 26:13 \xt Sanel 22:13\x* \p \v 14 Uksa jorra su gic̄aldaǥaides alde, ja laikes olmus̄ su oađđemsajestes.\x - \xo 26:14 \xt Sanel 24:33\x* \p \v 15 Laikes olmus̄ nakket su gieđas vuolas gare sisa; dat læ sudnji bære vaivalas̄ bajedet dam fastain su njalmes lusa.\x - \xo 26:15 \xt Sanel 19:24\x* \p \v 16 Laikes olmus̄ læ visasæbbo su jec̄as c̄almi oudast go c̄iec̄as, guđek vastedek arvvadusain.\x - \xo 26:16 \xt Sanel 26:5\x* \p \v 17 Nuftgo dat, gutte doppe bædnag beljidi, læ dat, gutte manna mæddel ja moaratuvvagoatta daggar bælko diti, mi i guoska sudnji. \p \v 18 Nuftgo dagjo, gutte bac̄ala buolle njuolaid, njuolaid ja jabmema, \p \v 19 nuft læ daggar olmai, gutte læ bættam su ustebes ja de cælkka: Alma mon dus̄s̄e læikastalam! \p \v 20 Go muorak læk nokkam, de c̄aska dolla, ja go i læk oktage bælljesavkastalle, de jaskod bælkko. \p \v 21 Nuftgo c̄ađak as̄s̄oi ja muorak dolli, nuft læ bælkkalas olmai cakketet naggoid.\x - \xo 26:21 \xt Sanel 15:18\x* \p \v 22 Bælljesavkastalle sanek læk nuftgo hærskok, mak mannek vuolas siskemus̄ c̄oavjai.\x - \xo 26:22 \xt Sanel 18:8\x* \p \v 23 Nuftgo lairrelitte, mi læ muiddijuvvum silbbaskartain, læk buolle baksamak ja bahas vaibmo. \p \v 24 Su baksamidesguim dakkaludda vas̄s̄as olmus̄ jec̄as, mutto su siskeldassasis vurkke son bettusa. \p \v 25 Go son dakka su jienas havskajen, de ale osko sudnji! Dastgo c̄iec̄a fastevuođa læk su vaimo siste.\x - \xo 26:25 \xt Ap. daǥ 16:17\x* \p \v 26 Vas̄s̄as olmus̄ c̄iekka jec̄as bettusa sisa, mutto su bahavuotta almostatta jec̄as c̄oaggalmasa siste. \p \v 27 Gutte havde rogga, galgga dasa gac̄c̄at, ja gutte gæđge bajasfierata, su ala galgga dat ruoktot fierralet.\x - \xo 26:27 \xt Salm 7:16; 9:16; Sard 10:8\x* \p \v 28 Betolas̄ njuovc̄a vas̄ota sin, gæid dat læ cuvkkim, ja livtes njalbme rakad jorralusa. \c 27 \s1 27. Kapittal. \s2 Boatte aige vissesmættomvuođa birra, 1; jec̄as ramedæme vuostai, 2; moare ja gađas̄vuođa birra, 3:4, duotta ja betolas̄ rakisvuođa birra, 5.6.14; gallanam ja nælggo olmus̄, 7; golgolaʒ̄a birra, 8; ustebi birra, 9:10; visesvuotta ja varrogasvuotta, 11:12; dakkedæme birra, 13; bælkkalas nisson, 15:16; laǥamuʒ̄as arvvadusa oudedæme birra, 17; oskaldas balvvalægje, 18; vaibmo læ olbmu luondo spægjal, 19; c̄almi gallanmættomvuotta, 20; man bokte olmai gæc̄c̄aluvvu, 21; jalla buorrankættaivuotta, 22; jiermalas̄ fuola‐adnem ælo oudast, 23–27. \p \v 1 Ale ramed jec̄ad ittas̄ bæive diti; dastgo ik don dieđe, maid bæivve læ rieǥadattemen!\x - \xo 27:1 \xt Jak 4:13, 14\x* \p \v 2 Ramedekus muttom æra du, ja allus du jec̄ad njalbme, vierro olmus̄, ja allusek du jec̄ad baksamak.\x - \xo 27:2 \xt 2 Kor 10:12, 18\x* \p \v 3 Gæđge læ lossad, ja saddo læ dæddos, mutto jalla sutto læ loseb go dak goabbas̄aǥak.\x - \xo 27:3 \xt Sir 22:18\x* \p \v 4 Hoppuivuotta læ goavve, ja moarre c̄accedulvve; mutto gi matta bissot gađas̄vuođa oudast? \p \v 5 Almos cuigodæbme læ buoreb go rakisvuotta, mi c̄ikkujuvvu. \p \v 6 Oskaldasak læk usteba c̄askastaǥak, mutto oskaldasmættomak læk vas̄alaʒ̄a cummak.\x - \xo 27:6 \xt Salm 141:5\x* \p \v 7 Gallanam siello hilggo honniga, mutto nælggo sillui læ buok ric̄c̄a njalges. \p \v 8 Nuftgo cicas̄, mi girdda birra su bæsestes gukken erit, nuft læ daggar olmai, gutte vagjola birra su sidastes gukken erit. \p \v 9 Olljo ja suovas illodatteba vaimo, ja nuftgis maidai usteba njalgesvuotta rađe bokte, mi boatta su sielost. \p \v 10 Ale hæite du ustebad ja du ac̄ad usteba, ja ale boađe du vieljad vissui hættebæivad! Laǥas sidaguoibme læ buoreb go gaidos viellja.\x - \xo 27:10 \xt Sanel 18:24\x* \p \v 11 Læǥe vises, mu barnac̄am, ja illodatte mu vaimo, vai mon matam sudnji vastedet, gutte muo higjed!\x - \xo 27:11 \xt Sanel 23:15\x* \p \v 12 Jiermalas̄ olmus̄ oaidna oasetesvuođa ja c̄iekka jec̄as; daiddemættomak mannek ouddan ja ferttijek makset.\x - \xo 27:12 \xt Sanel 22:3\x* \p \v 13 Valde su biktasid, dastgo son læ dakkedam vierro olbmu oudast, ja valde panta sust amas nisson diti!\x - \xo 27:13 \xt Sanel 20:16\x* \p \v 14 Dat, gutte buristsivdned su ustebes alla jienain\f + \fr 27:14 \ft guoktelas̄ lakai.\f* arrad iđđedest, sudnji galgga dat garrodussan lokkujuvvut. \p \v 15 Dassedes dakkegoaikkom arvvebæive ja bælkkalas nisson læba goabbag guoimesga lakasaʒ̄ak.\x - \xo 27:15 \xt Sanel 19:13; 25:24\x* \p \v 16 Gutte su duokkenes doalla, duokkenes doalla biega, ja su olgis̄ gietta doppe olljoi. \p \v 17 Ruovdde bastalmuttujuvvu ruovde bokte, ja olmai bastalmuttujuvvu su laǥamuʒ̄as muođoi oudast c̄uoʒ̄odedin. \p \v 18 Dat, gutte divs̄od su fikunmuoras, galgga borrat dam s̄addoid, ja dat, gutte vuttivaldda su isedes, galgga gudnijattujuvvut. \p \v 19 Mi c̄acce læ, mast muođok læk muođoi vuostai, dat læ olbmu vaibmo olbmui. \p \v 20 Jabmi aibmo ja c̄iegŋalas æba gallan, ja olbmui c̄almek æi gallan.\x - \xo 27:20 \xt Sanel 30:16; Sard 1:8\x* \p \v 21 Staʒ̄ʒ̄o læ silba varas ja uvdna golle varas, ja olmai gæc̄c̄aluvvu dam mielde, maid son ramed.\x - \xo 27:21 \xt Sanel 17:3\x* \p \v 22 Jos don nordak jalla cuvkkimlitte siste nordanin rievnai sækka, de i gaida almake su jallavuotta sust erit. \p \v 23 Visut galgak don dovddat du savcaidad hame; bija du æloidad mielad vuollai! \p \v 24 Dastgo obmudak i biste aǥalas̄ aiggai, ige kruonno buok sokkagoddi c̄ađa.\x - \xo 27:24 \xt 1 Tim 6:7\x* \p \v 25 Go avjek læk javkkam, de ittek varas rasek ouddan, ja vari urttasak sisac̄okkijuvvujek. \p \v 26 Labbak læk dudnji bivtasen, ja bokkak læk bældo værddasaʒ̄ak, \p \v 27 ja gaicamielkke læ dudnji valljet biebmon, du dalloi biebmon ja hæga‐bajasdoalatussan du bigaidi. \c 28 \s1 28. Kapittal. \s2 Vanhurskasak ja vanhurskesmættomak, 1.12.28; ovteles gonagasai molsas̄uddam læ rangas̄tussan ædnam suddoi diti, 2; gæfhes givsedægje olmus̄, 3; gi læ ibmelmættoma usteb daihe vuostaic̄uoʒ̄ʒ̄o, 4; gi arvved, mi riekta læ, 5; vaivas̄ ja rigges, 6:11; jiermalas̄ bardne, 7; vuoitovaldde, 8; ibmelmættoma fastevuotta, 9; fillijægje rangas̄tus, 10; c̄iekkat daihe dovdastet bagjelduolbmamid, 13; rievtes ballo, 14; ibmelmættom rađđijægjek, 15:16; olmus̄godde, 17; laittemættom ællema balkka ja ibmelmættom ællema rangas̄tus, 18; vis̄s̄ales olmus̄ ja joavddelaste, 19; riggesvuođa vainotæbme, 20:22; olbmui hame bællai gæc̄c̄am, 21; cuigodæbme ja dokkistuvvam, 23; vanhemi stajedæbme, 24; c̄ævllaivuotta, dorvvo Ibmeli, jec̄as ala dorvastæbme, 25:26; arvasvuotta ja vaibmolađesmættomvuotta, 27. \p \v 1 Ibmelmættom olbmuk batarek, go i guttege sin doarred; mutto vanhurskasak læk oagjebasak nuftgo nuorra legjon.\x - \xo 28:1 \xt 3 Mos 26:36; Sanel 14:32\x* \p \v 2 Ædnama erit jorralæme diti s̄addek dam oaivamuʒ̄ak ædnagen; mutto go olbmuk læk daidolaʒ̄ak ja jiermalaʒ̄ak, de ælla son\f + \fr 28:2 \ft oaivamus̄.\f* gukka. \p \v 3 Olmai, gutte læ gæfhe ja givsed vuollegaʒ̄aid, læ nuftgo arvve, mi doidda erit\f + \fr 28:3 \ft gornid bældost.\f*, nuft atte i s̄adda laibbe. \p \v 4 Si, guđek heittek laǥa, ramedek ibmelmættomid, mutto si, guđek dollek laǥa, naggatallek singuim.\x - \xo 28:4 \xt Salm 49:14\x* \p \v 5 Bahas olbmuk æi arvved, mi riekta læ, mutto si, guđek occek Hærra, arvvedek buok.\x - \xo 28:5 \xt 1 Kor 2:14, 15\x* \p \v 6 Buoreb læ vaivas̄ olmus̄, gutte vagjola su laittemættomvuođas siste, go daggar jorgo olmus̄, gutte vagjola guovte gæino mielde, vaiko son læ rigges.\x - \xo 28:6 \xt Sanel 19:1\x* \p \v 7 Dat, gutte vuttivaldda laǥa, læ jiermalas̄ bardne; mutto dat, gutte adna ustebvuođa boris̄ olbmuiguim, dakka su ac̄c̄asis hæppada. \p \v 8 Dat, gutte laset su obmudaǥas ræntoi ja ligge‐vuoitoi bokte, son c̄okke dam dasa, gutte armet gefhi bagjeli.\x - \xo 28:8 \xt 3 Mos 25:36; Sanel 13:22; Sard 2:26\x* \p \v 9 Gutte jorggal su bæljes erit gullamest laǥa, vela su rokkadusge læ fastevuottan.\x - \xo 28:9 \xt Sanel 21:27; Joh 9:31; Salm 66:18\x* \p \v 10 Gutte c̄agjedatta vuoiggadlaʒ̄aid bahas gæino ala, galgga jorralet su jec̄as roggai; mutto laittemættomak galggek arbbit, mi buorre læ. \p \v 11 Rigges olmai læ vises su jec̄as c̄almi oudast; mutto gæfhe, gutte læ jiermalas̄, suoggarda su. \p \v 12 Go vanhurskasak illodallek, de læ stuora hærvasvuotta; mutto go ibmelmættomak allanek, de ferttijek olbmuk occujuvvut.\x - \xo 28:12 \xt Sanel 28:28; 29:2\x* \p \v 13 Dat, gutte c̄iekka su bagjelduolbmamides, i ane maidege likkoid; mutto dat, gutte dovdasta ja hæitta daid, gavdna arkalmastujume.\x - \xo 28:13 \xt 1 Joh 1:8, 9\x* \p \v 14 Audogas læ dat olmus̄, gutte alelassi balla; mutto dat, gutte buos̄s̄od su vaimos, gac̄c̄a oasetesvutti. \p \v 15 Gilljo legjon ja birra manne guovc̄c̄a læ ibmelmættom rađđijægje gæfhes albmuga bagjel. \p \v 16 O oaivamus̄, gutte læk gæfhe jierbmai ja rigges givsedæbmai! Si, guđek vas̄otek vuoiggadmættom vuoito, galggek gukka ællet. \p \v 17 Daggar olmus̄, gutte losidattujuvvu varraviǥest, læ bataræmen gidda havde ragjai; allus son caggaduvvu\f + \fr 28:17 \ft gagjujuvvum varas.\f*! \p \v 18 Gutte vagjola laittemættosen, galgga bestujuvvut; mutto jorgo olmus̄, gutte vagjola guovte gæino mielde, galgga gac̄c̄at juobba gæino ala. \p \v 19 Dat, gutte bargga su ædnames, galletuvvu laibin; mutto dat, gutte huovved Iuovos olbmui maŋŋai, galletuvvu gæfhevuođain.\x - \xo 28:19 \xt Sanel 12:11; 24:34\x* \p \v 20 Oskaldas olmai oaʒ̄ʒ̄o ollo buristsivdnadusa; mutto dat, gutte gac̄c̄a s̄addat riggesen, son i bæsa rangas̄tkættai.\x - \xo 28:20 \xt 1 Tim 6:9\x* \p \v 21 Gæc̄c̄at olbmui hame bællai i læk buorre, ja daddeke suddod olmai ovta laibbebittac̄a diti.\x - \xo 28:21 \xt Sanel 18:5; 24:23; Jak 2:1, 9\x* \p \v 22 Daggar olmai, gæst læ bahas c̄albme, gac̄c̄a ballamin obmudaǥa maŋŋai ige dieđe, atte vagjegvuotta galgga boattet su bagjeli.\x - \xo 28:22 \xt 1 Tim 6:9\x* \p \v 23 Gutte cuigod olbmu, galgga dasto maŋŋel gavdnat æmbo dokkalas̄vuođa go dat, gutte dakka su njuokc̄ames livtesen.\x - \xo 28:23 \xt Sanel 25:12\x* \p \v 24 Dat, gutte spægja su ac̄es ja su ædnes ja cælkka: I dat læk mikkege suddoid, son læ hævatægje guoibme. \p \v 25 Dat, gæst læ c̄ævllas miella, bokta bælkoid; mutto dat, gutte dorvasta Hærra ala, galgga aiggai boattet.\x - \xo 28:25 \xt Sanel 13:10; 15:18; 29:22\x* \p \v 26 Dat, gutte dorvasta su vaimos ala, son læ jalla; mutto dat, gutte vagjol visesvuođa siste, son galgga erit bæssat. \p \v 27 Dat, gutte adda vaivas̄ olbmui, i galga gillat vagjegvuođa; mutto dat, gutte dappa su c̄almides\f + \fr 28:27 \ft vaivas̄a hæđe ouddi.\f*, oaʒ̄ʒ̄o ædnag garrodusaid.\x - \xo 28:27 \xt 5 Mos 15:7; 2 Kor 9:9\x* \p \v 28 Go ibmelmættomak allanek, de c̄iekkadek olbmuk; mutto go si hævvanek, de s̄addek vanhurskes olbmuk ædnagen.\x - \xo 28:28 \xt Sanel 28:12; 11:10\x* \c 29 \s1 29. Kapittal. \s2 Gaʒ̄ʒ̄arvuođa rangas̄tus, 1; hæjos ja buorre rađđijubme, 2.4.12.14; visesvuotta ja fuorravuotta, 3; dokkistuvve, 5; ibmelmættomak ja vanhurskasak, 6.7.16.27; bilkkedægjek, jallak ja visasak, 8.9.11; laittemættom olmus̄ vas̄otuvvu ja rakistuvvu, 10; vaivas̄ olbmu ja givsedægje birra, 13; bagadus, 15.17.19.21; almostusa mavsolas̄vuotta, 18; dam birra, gutte sardno jurdas̄kættai, 20; moarras olmus̄, 22; c̄ællaivuotta ja vuollegas̄vuotta, 23; suollagiguim juoǥadæme ja c̄iekkam birra, 24; olmus̄ballo, 25; Hærra rađđe vuoiggadvuođa ja duomo, 26. \p \v 1 Daggar olmai, gutte læ davja rangas̄tuvvum ja almake buos̄s̄od su niskes, s̄adda fakkistaǥa dogjujuvvut, ige læk mikkege dalkkasid.\x - \xo 29:1 \xt Sanel 13:18; 15:10; Es 1:5, 20, 28\x* \p \v 2 Go vanhurskasak bessek fabmoi, de illoda almug; mutto go ibmelmættom olmus̄ læ rađđimen, de s̄uokka almug.\x - \xo 29:2 \xt Sanel 11:10; 28:12, 28; 2 Mos 2:23; 6:9\x* \p \v 3 Daggar olmai, gutte rakista visesvuođa, illodatta su ac̄es; mutto dat, gutte adna ustebvuođa fuoraiguim, skittarda obmudaǥas.\x - \xo 29:3 \xt Luk 15:13, 14\x* \p \v 4 Gonagas nanosmatta ædnames vuoiggadvuođa bokte; mutto daggar olmai, gutte vuostaivaldda addaldaǥaid, vuolasnjæidda dam. \p \v 5 Daggar olmai, gutte dokkistuvva su laǥamuʒ̄ʒ̄asis, lebbe fierme su lavki ouddi. \p \v 6 Bahas olbma bagjelduolbmam læ sudnji giellan, mutto vanhurskes olmus̄ galgga avvodet ja illodet.\x - \xo 29:6 \xt Sanel 12:13\x* \p \v 7 Vanhurskes olbmust læ dietto vuollegas̄ olbmu as̄e harrai; ibmelmættom olmus̄ i arvved maidege dieđoid.\x - \xo 29:7 \xt Sanel 28:5\x* \p \v 8 Bilkkedægjek hattijek gavpuga, mutto visasak jaskodattek moare.\x - \xo 29:8 \xt 2 Sam 20:16\xta ; j. n. v.\x* \p \v 9 Go vises olmai manna rievte ouddi jallas olbmain, de dat moaratuvva ja boaǥosta, ja de i s̄adda mikkege orrommas̄oid. \p \v 10 Varravaibmelis olbmak vas̄otek laittemættom olbmu, mutto vuoiggadlaʒ̄ak viggek gagjot su hæga. \p \v 11 Buok su moares luoitta jalla olgus boattet, mutto vises olmus̄ doalad dam ja jaskodatta dam. \p \v 12 Go rađđijægje vuttivaldda gielesvuođa sanid, de s̄addek buok su balvvalægjek ibmelmættomen. \p \v 13 Vaivas̄ olmus̄ ja givsedægje olmus̄ gavnadæba; Hærra adda goabbas̄aǥai c̄almidi sin c̄uovggasa.\x - \xo 29:13 \xt Sanel 22:2\x* \p \v 14 Gonagas, gutte dubme vuollegaʒ̄aid duottavuođain, su truonno bisso aǥalaʒ̄at nanosen.\x - \xo 29:14 \xt Sanel 16:12\x* \p \v 15 Risse ja bagadus addeba visesvuođa; mutto daggar barnas̄, gutte læ heittujuvvum jes̄ jec̄as halddoi, dakka su ædnasis hæppada. \p \v 16 Go ibmelmættomak oʒ̄ʒ̄uk famo, de vægja suddo; mutto vanhurskasak galggek iloin oaidnet sin gac̄c̄ama. \p \v 17 Bagad du barnad, de galgga son du dærvasmattet ja havskosmattet du sielo!\x - \xo 29:17 \xt Sanel 19:18; Sir 30:1\x* \p \v 18 Go i læk mikkege oainatusaid\f + \fr 29:18 \ft mikkege ibmelvuođa almostusaid.\f*, de s̄adda almug væidalađasen; mutto dat, gutte doalla laǥa, son læ audogas. \p \v 19 Sani bokte i læk balvvalægje bagadæmest; dastgo vaiko son vela daid arvved, de i boađe almake mikkege vastadusaid. \p \v 20 Lækgo don oaidnam daggar olbma, gutte læ hoppui su sanidasas, — æmbo doaivvo læ jalli go sudnji.\x - \xo 29:20 \xt Jak 1:19; Sard 5:1\x* \p \v 21 Go olmus̄ jiellatalla su balvvalægjes gidda nuorravuođa rajest, de s̄adda son maŋemusta bardnen dalloi. \p \v 22 Moarras olmus̄ bokta bælkoid, ja hoppujis olmai dakka ædnag bagjelduolbmamid.\x - \xo 29:22 \xt Sanel 15:18; 30:33\x* \p \v 23 Olbmu c̄ævllaivuotta vuoled su, mutto vuollegis olmus̄ oaʒ̄ʒ̄o gudne.\x - \xo 29:23 \xt Matt 23:12; Jak 4:6, 10; Job 22:29; Sanel 18:12\x* \p \v 24 Dat, gutte suollagin juoǥad, vas̄ot su sielos; son gulla vuornotæme ja i dieđet almake maidege.\x - \xo 29:24 \xt 3 Mos 5:1\x* \p \v 25 Ballat olbmuin doalvvo gilli, mutto dat, gutte dorvasta Hærra ala, son gagjujuvvu.\x - \xo 29:25 \xt Sanel 16:20; Salm 2:12; 118:7, 8; Matt 10:28\x* \p \v 26 Ædnagak occek rađđijægje muođoid, mutto Hærrast boatta olbma vuoiggadvuotta. \p \v 27 Fastevuottan vanhurskasidi læ vanhurskesmættom olmai, ja fastevuottan ibmelmættom olbmui læ dat, gæn gæidno læ vuoiggad.\x - \xo 29:27 \xt Joh 15:19\x* \c 30 \s1 30. Kapittal. \s2 Agur, vises olmai, duođas̄ta c̄ævllas olbmuidi hæppas̄uttujubmen, atte i son læk oappam visesvuođa, ja atte sust i læk mikkege dieđoid Ibmel birra ja dam birra, mi sudnji gulas̄, ja c̄ajet Ibmel buttes sane lusa, masa i galga mikkege lasetuvvut, 1–6. Son rokkadalla Ibmela varjalet su dus̄s̄alas̄vuođast, gielesvuođast, gæfhevuođast ja riggesvuođast erit, 7–9, cuigod sælgebælde sardnomest balvvalægje birra su ised oudast, 10, sardno njælje fastes suddo birra, 11–14, ja njælje gallanmættom dinga birra, 15:16, vanhemi bagjelgæc̄c̄am birra, 17, njælje guoratallamættom as̄e ja fuorranissona hæbotesvuođa birra, 18–20, njæljelaǥas̄ olbmui birra, guđek æi læk ædnami gierdatattek, 21–23, njæljelaǥas̄ smavva, mutto huŧkalas̄ spiri birra, 24–28; golmalaǥas̄ spirin læ c̄abba vaʒʒemlake, nuftgis maidai vuoittevas̄ gonagasast, 29–31; dakkujuvvum suddo bælos̄tæme bokte bagjelasas gæssa olmus̄ bahab rangas̄tusa, 32:33. \p \v 1 Agur, Jake barne, sanek, væǥalas̄ sardne, olbma sardnom Itieli, Itieli ja Ukkali: \p \v 2 Mon læm jiermetæbme imge olmai, ja olbmu jierbme must i læk. \p \v 3 Ja im mon læk oappam visesvuođa, nuft atte must lifc̄i dietto dam basse birra. \p \v 4 Gi manai bajas albmai ja manai vuolas? Gi c̄okki dalke su c̄ormaides sisa? Gi c̄anai c̄ace biktasa sisa? Gi mærredi buok ædnam ravdaid? Mi læ su namma, ja mi læ su barne namma? Alma don dam dieđak.\x - \xo 30:4 \xt Job 38:4\xta ; j. n. v.;\xta* Es 40:12; Matt 11:27\x* \p \v 5 Buok Ibmel sadne læ c̄ilggijuvvum; galbban læ son sigjidi, guđek dorvastek su ala.\x - \xo 30:5 \xt Salm 12:7; 19:9; 18:31\x* \p \v 6 Ale laset maidege su sadnai, amas son du rangas̄tet, ja amad don s̄addat gielastallen!\x - \xo 30:6 \xt 5 Mos 4:2; 12:32\x* \p \v 7 Guokte as̄e mon dust rokkadalam, ale must daid biettal, ouddalgo mon jamam: \p \v 8 Adde dus̄s̄alas̄vuođa ja gielesvuođa sanid læt gukken must erit! Gæfhevuođa ja riggesvuođa ale don munji adde! Suova muo borrat mu asatuvvum laibbam, \p \v 9 amam mon, go mon gallanam, biettalet ja cælkket: Gi læ Hærra? ja amam mon, go mon gæfhom, suoladet ja boastot adnet mu Ibmelam nama!\x - \xo 30:9 \xt 5 Mos 32:15\x* \p \v 10 Ale sarno balvvalægje sælgebælde su ised oudast, amas son du garrodet, ja amad don siva bagjelasad gæsset! \p \v 11 Læ galle daggar sokkagodde, mi garrod su ac̄es ja i buristsivdned su ædnes,\x - \xo 30:11 \xt 2 Mos 21:17\x* \p \v 12 daggar sokkagodde, mi læ buttes su jec̄as c̄almi oudast ja i læk dadde bassujuvvum su durdines buttesen, \p \v 13 daggar sokkagodde, — man goarggadak alma læk dam c̄almek, ja dam c̄albmerabmasak, moft dak bajedek jec̄aidæsek! — \p \v 14 daggar sokkagodde, man banek læk miekek, ja man maddabanek læk nibek borram varas varnotemid ædnamest ja vaivas̄id olbmui loǥost. \p \v 15 Varra‐njammest læba guokte nieida: Adde deiki! Adde deiki! Golmas læk, mak æi gallan goassege, njæljes, mak æi cælke goassege: Galle juo læ! \p \v 16 Dak læk jabmi aibmo ja dappujuvvum ædnehægga, ænam, mi i gallan goassege c̄acest, ja dolla, mi i cælke goassege: Galle juo læ!\x - \xo 30:16 \xt Pro 27:20\x* \p \v 17 Daggar c̄alme, mi bilkked ac̄es ja bagjelgæc̄c̄a gulolas̄vuođa ædnes vuostai, dam galggek garanasak jokkagaddest eritc̄uoggot, ja goaskemc̄ivgak galggek dam borrat.\x - \xo 30:17 \xt 5 Mos 27:16\x* \p \v 18 Golmas læk, mak læk munji bære ovdulaʒ̄ak, ja njæljes, maid mon im arvved: \p \v 19 goaskema gæidno almest, gærbmas̄a gæidno bavte bagjel, skipa gæidno abe gasko ja olbma gæidno nieida lusa. \p \v 20 Daggar læ fuorranissona gæidno: Son borra ja sikko su njalmes ja cælkka: Im mon læk dakkam maidege bahaid. \p \v 21 Golbmasa vuolde doargesta ænam, ja njælljasa vuolde i dat mate gierddat: \p \v 22 balvvalægje vuolde, go son s̄adda gonagassan, ja jallas olbmu vuolde, go son gallana laibest, \p \v 23 hilggujuvvum nisson vuolde, go son naittala, ja biga vuolde, go son arbbe su æmedes. \p \v 24 Njæljes læk, mak læk smavvak ædnam alde ja daddeke erinoamas̄ visak: \p \v 25 Goŧkak æi læk gievras almug, ja almake rakadek dak gæsseg sin biemosek;\x - \xo 30:25 \xt Sanel 6:6\xta ; j. n. v.;\xta* 10:5\x* \p \v 26 njuikkom‐njoammelak æi læk famolas̄ almug, ja daddeke dakkek dak baktai sin viesosek; \p \v 27 rasselokkoin i læk oktage gonagas, ja almake vulggek dak buokak olgus, doki doki; \p \v 28 dæc̄alagges njoammo gieđaides alde, ja daddeke læ dat gonagaslas̄ viesoin. \p \v 29 Golmas læk, mak vaʒʒek c̄abbat oudas, ja njæljes, main læ c̄abba vaʒʒemlake: \p \v 30 legjon, mi læ gievrra spiri gaskast, ja mi i jorget ruoktot guđege oudast, \p \v 31 hæsta boakkanin almides birra, bokka ja gonagas albmuges njunnos̄est. \p \v 32 Jos don læk mænnodam jallat jec̄ad alededin, daihe jos don læk huŧkam bahaid, de bija gieđad njalmad ala!\x - \xo 30:32 \xt Job 39:37; Mika 7:16\x* \p \v 33 Dastgo mielke norddujubme adda vuoja, ja njune norddujubme adda varaid, ja moare norddujubme\f + \fr 30:33 \ft hattijubme.\f* adda bælko. \c 31 \s1 31. Kapittal. \s2 Gonagas Lemuel ouddanbigja su ædnes nævvagid aldsesis, atte son galgga bataret fuorravuođast ja juǥis̄vuođast, gæpasmattet varnotemi hæđe ja dubmit vanhurskaset, 1–9. Daidi nævvagidi lasetuvvu muittalus s̄iega aka birra, 10–31. \p \v 1 Lemuel, gonagasa sanek, væǥalas̄ sardne, maina su ædne mattati su: \p \v 2 Maid galgam mon cælkket, mu barnac̄am, duođai, maid, don mu hæggam bardne, duođai, maid don mu loppadusaidam bardne? \p \v 3 Ale adde nissonidi du famod, ja ale mana daggar gæinoi mielde, mak dolvvuk hævvanæbmai gonagasaidi! \p \v 4 I heivve gonagasaidi, o Lemuel, i heivve gonagasaidi jukkat vine, ige oaivamuʒ̄aidi jukkat garra jukkamus̄a,\x - \xo 31:4 \xt Sanel 20:1\x* \p \v 5 amas son jukkat ja vajaldattet, mi laka læ, ja bodnjat buok varnotes olbmui vuoiggadvuođa.\x - \xo 31:5 \xt Es 5:22\xta ; j. n. v.;\xta* Sanel 28:7; Est 3:15\x* \p \v 6 Addet dasa garra jukkamus̄a, gutte læ hævvanæme lakka, ja dasa vine, gutte læ bac̄c̄aget morras̄est sielostes! \p \v 7 Son galgga jukkat ja vajaldattet su vaivas̄vuođas, ja su vaives i son galga s̄atan æmbo muittet. \p \v 8 Rabast du njalmad gielatæme oudast, sin buokai as̄e diti, guđek læk farga hævvanæmen! \p \v 9 Rabast du njalmad, dubme vanhurskaset ja doaimat varnotæbmai ja vaivas̄i vuoiggadvuođa! \p \v 10 S̄iega akka, — gi gavdna su? Sagga æmbo væra læ son go bærralak.\x - \xo 31:10 \xt Sanel 18:22; Sir 26:1\xta ; j. n. v.\x* \p \v 11 Su boadnja vaibmo luotta su ala, ja vuoitto i vailo. \p \v 12 Son dakka sudnji burid ja i bahaid buok su ællembeivides mietta. \p \v 13 Son bargga oʒ̄udet ulloid ja bællevasaid, ja su gieđak barggek iloin. \p \v 14 Son læ nuftgo gavppe‐olbma skipak; son dikŧa su laibes boattet gukkes maŧke duokken. \p \v 15 Ja son likka bajas, go igja ain læ, ja adda su vissusis laibe ja su bigaidasas sin mærreduvvum bargo. \p \v 16 Son jurdas̄a ædnama harrai ja oaʒ̄ʒ̄o dam; su gieđaides s̄addoin gilvva son vidnegarde. \p \v 17 Son boakkanasta su alemides famoin ja dakka su gieđaides gievrran. \p \v 18 Son muosat, atte dat, maid son læ fidnim, læ buorre; su goallo i c̄askaduvvu ikko. \p \v 19 Son bigja su gieđaides dorte ala, ja su suormak valddek gidda snalddoi. \p \v 20 Son rabasta su gieđas varnotæbmai ja geigge su gieđaides vaivas̄ olbmui. \p \v 21 I son ballat su viesos muottagest; dastgo obba su viesso læ garvotuvvum skarlag‐ivdnasas̄ ulloi sisa. \p \v 22 Son dakka aldsesis ranoid; fines lidne ja purpur læk su garvok. \p \v 23 Su boadnja læ bæggalmas portai siste, go son c̄okka ædnama vuorrasiguim. \p \v 24 Son dakka baidid ja vuovdda daid, ja boakkanid bigja son gavppe‐olbmai.\x - \xo 31:24 \xt Ap daǥ 9:39\x* \p \v 25 Fabmo ja allagvuotta læk su garvok, ja son boaǥosta boatte aige harrai. \p \v 26 Son rabasta su njalmes visesvuođain, ja rakisvuođa laka læ su njuokc̄am alde. \p \v 27 Son adna varast, moft su viesost gævva, ja laikudaǥa laibe i son bora. \p \v 28 Su barnek likkek bajas ja ramedek su oasalaʒ̄ʒ̄an; su boadnja likka bajas ja rameda su: \p \v 29 Ædnag nieidak fidnijek buore dile, mutto don vuoitak sin buokai bagjel. \p \v 30 Lieggosvuotta læ betolas̄, ja c̄abbesvuotta læ dus̄s̄alas̄; daggar nisson, gutte balla Hærrast, son galgga rameduvvut. \p \v 31 Addet sudnji su gieđai s̄addoin, ja su daǥok galggek su ramedet portai siste.