Kultuvra Taaiđâ Kultuvra Juáigus Suomas leat golbma juoiganárbbi : davvisápmelaš luohti , anáraš livđe ja nuortalaš leu ´dd . Suomâst láá kulmâ juáigusärbivyevi : tavesämmilâš luohti , anarâš livđe já nuorttâlâš leu ´dd . Árbevirolaš juoiggus leamaš álggos sámiid riittaide čadni ja luondduálbmogiidda mihtilmas albmabuktinvuohki heaggamáilmmi ja reálamáilmmi albmaneapmi . Ärbivuáválâš juáigus lii algâaalgâst lamaš sämmilij riitijn čonnâšum já luándualmugáid tijpâlâš olgospyehtimhäämi já jieggâmaailm já tuođâlâš maailm tiettumhäämi . Juigosat leat árgga rutiinnaid ja sosiálalaš diliid oassin . Juáiguseh láá uássin aargâ rutiinijd já sosiaallâš tilálâšvuođâid . Boazodoalus juigosiin lea vuodjeluvvon spiret ja ráhkaduvvon gaskavuohta geahččuealli ja olbmo gaskii . Puásuituálust juáigusáin láá kovŋim piäđuid já lááččám koskâvuođâ ellee , mon paimândeh , já ulmuu kooskân . Juigosiin oahpahit nuorat buolvva olbmuid ja fuolkevuogádaga birra , luonddus , báikkiin , boazodoallovugiin ja ealliin . Juáigusijguin máttáátteh nuorâb suhâpuolvâ ulmuin já hiäimuvuotâvuáháduvvâst , luándust , paaihijn , puásuituálutaavijn já ellein . Juigosiid fáttat šaddet servoša dehalašolbmuin , historjjálaš dáhpáhusain , boažodoalus , luonddubirrasis ja ealliin . Juáigusij fáádáh šaddeh siärváduv merkkâulmuin , historjálâš tábáhtusâin , puásuituálust , luándupirrâsist já ellein . Juigosat albmabuktet sosiálalaš vuogádaga ja kulturlaš jotkkolašvuođa . Juáiguseh čäittih sosiaallâš vuáháduv já kulttuurlâš jotkuuvâšvuođâ . Ovdamearkan mánáid juigosat leat variašuvnnat vánhemiid juigosiin , mat leat fas variašuvnnat sin iežaset vánhemiid juigosiin . Ovdâmerkkân párnái juáiguseh láá variaatioh vanhimij juáigusijn , moh láá pelestis variaatioh sii jieijâs vanhimij juáigusijn . Mánáid riegádettiin , juoiggus lea addojuvvon dego gástanama hámis vuos ovttageardásaš nuohttan ( tovdna ) maŋŋelis olmmošjuoiggusin dievasmahtimin . Ko párnááh láá šoddâm , juáigus lii adelum tego ristânoomâ häämist vistig oovtkiärdánis nuottân maŋeláá riggodum olmoošjuáigusin . Dát árbi lea measta jávkan Suoma sámiid siste . Taat ärbivyehi lii masa lappum Suomâ sämmilij juávhust . Juigosis eai leat álo sánit ( dajahusat ) , nuohtta ja jienageavahus leat dalle váibmosis . Juáigusijn iä lah ain säänih , talle nuottâ já jienâkevttim láá kuávdâháást . Oarjjasápmelaš vuohki juoigat lea albmabuktima dáfus gievrrat ja jienageavahus molsašuddá jođáneappot go nuortasápmelaš juoiganvuogis . Viestârsämmilâš stijlâ juoigâd lii olgospyehtim peeleest vuáimálub já jienâkevttim molsâšuvá jotelubbooht ko nuorttâsämmilâš juoigâmstiijlâst . Suoma Sámi Grand Prix oassegilvvu vuoiti 2014 , juoigi Petra Magga-Vars Suomâ Sámi Grand Prix uásikišto vyeittee 2014 , jyeigee Petra Magga-Vars Sámiid musihkkaárbbis eai olus geavahuvvo instrumeanttat . Sämmilâš muusikärbivyevist iä keevti masa ollágin instrumentijd . Dán áigge juoigama sáhttá dáktet dološ shamánaid geavahan mearvrresgáriin . Tááláá ääigi juáigus puáhtá tahtâdiđ rumbuin , mii lâi tovle nuáidij kiävtust . Dan lassin dovdat 3-5-suorbmaráigge njurgganas , fádnobiipa , mii ráhkaduvvui olbmoborranrási vesás . Ton lasseen tobdeh 3-5-suormâräigásâš piili , mii rahtui puurrâmrääsi versost . Meid skilânâs tietih kevttum . Maiddái skilanasaid diehtit geavahuvvon . Ruoŧasápmelaš Maj-Lis Skaltje lea girjjistis Luondu juoiggaha govvidan juigosa čuovvovvaččat ( 2005 ) : Ruotâsämmilâš Maj-Lis Skaltje lii suu čallust Luondu juoiggaha kuvvim juáigus čuávuvávt ( 2005 ) : Juoiggus lea bohcco nuohtta Juáigus lii poccuu nuottâ Juoiggus lea ožžon šuoŋáid lottiid , jogaid ja biekkaid jienain Juáigus lii finnim nuotâs luudij , juuvâi já piegâi jienâst Juoiggus lea oanedan guhkes sevdnjes dálveijaid , Juáigus lii uánidám kuhes sevŋis tälvi-iijâid , lea leamašan skibirin viiddes meahcceguovlluin , lii lamaš skipárin vijđes meccikuávluin , lea addán fámu go miellla lea šlunddas ja bargu lossat . lii adelâm vyeimi ko mielâ lii šlunde já pargo lussâd . Juoiggus lea illu . Juáigus lii ilo . Juoiggus seailluha olbmo nuorran . Juáigus ana ulmuu nuorrân . Juoiggus lea muitinvuohki , oktasašillu ja vuohki čujuhit ráhkisvuođa . Juáigus lii muštemvyehi , ohtsâšilo já vyehi čäittiđ rähisvuođâ . Juoiggus ollá guhkkelii go sánit , lagada ja ovttasta sogaid , ustibažžaid ja olmmošbuolvvaid . Juáigus uulât olgoláá ko säänih , aldeed já ovtâstit hiäimuid , skipárijd já olmoošsuhâpuolvâid . Maiddái dat geat juo lea guođđán dán máilmmi Meid taid kiäh láá jo kuáđđám taam maailm Sámiid juoiganárbi leai váras jávkat . Sämmilâš juoigâmärbivyehi lâi vaarâst lappuđ . Kristtalašosku doalai juigosa hui guhká bahádábálažžan ja dan leat maiddái váldekultuvra badjelgeahččan . Ristâosko oonij juoigâm viehâ kuhháá pahhaan já tot lii meid hálbášum väldikulttuur peeleest . Suomas juigosa árvu álggii lassánit suopmelaččaid siste sámiid stuorra dáiddára Nils Aslak Valkeapää ( Á illohaš ) dáidaga mielde . Suomâst juáigus áárvust anneem aalgij šoddâđ meid syemmilij juávhust sämmilij stuorrâ taaiđâr Nils Aslak Valkeapää ( Áillohaš ) taiđuu mield. . Áillohaš buvtii juigosa servodatlaččat dohkkehahttin ja árvvusatnon dáiddavuohkin ja čujuhii juoiganárbbi sodjilvuođa ja ovdáneami . Áillohaš puovtij juoigâm ohtsâškodálávt tuhhiittum já áárvust oonnum taaiđâhäämmin já čaaitij juoigâmärbivyevi njyebžilvuođâ já ovdánem . Áillohaš buvttii juoiganárbái váikkuhusaid jazzis ja eará musihkkastiillain . Áillohaš puovtij juoigâmärbivuáhán vaikuttâsâid jazzist já eres muusikstiijlâin . Sámeservoša ja dáiddáriid aktiiva barggu boađusin juoiganárbi lea álgán ealáskit ja juoigama oahpahit maiddái skuvllain . Sämisiärváduv já taaiđârij aktiivlâš pargo puátusin juoigâmärbivyehi lii álgám iälláđ já juoigâm máttáátteh meid škoovlâin . Kristtalašosku ii jurddaš šat negatiivalaččat juigosis ja juoigan lea maiddái gullon girkuin . Ristâosko ij ane innig kieldee koskâvuođâ juoigâmân já juáigus lii kullum meid kiirhoin . Juoigama gullá geavatlaččat dušše Yle Sápmi prográmmain earet eará muhtun váldegottálaš konsearttaid dahje prográmmavurkemiid . Juáigus kulloo keevâtlávt tuše Yle Säämi ohjelmijn muádi väldikodálâš konsert teikâ ohjelmvuárhá vuotânväldihánnáá . Juoiganárbi lea goit ainge áitatvuloš . Juoigâmärbivyehi lii kuittâg ain-uv uhkevuálásâš . Bargoeallin , eretfárren sámiid ruovttuguovllus ja gielamolsun leat váikkuhan sámiid siste juigosa gullamii ja geavaheapmai . Pargoeellim , meddâlvarrim sämikuávlust já kielâmolsom láá vaikuttâm sämmilij juávhust juoigâm kulluumân já kiävtun . Sápmelaš juoigiin lea iežas gáhttoorganisašuvnna , Sámi juoigiid searvi . Sämmilijn jyeigein lii jieijâs káttuservi , Sámi juoigiid searvi . Stuorámus juoigandáhpáhus lea jahkásaččat Norgga Guovdageainnus beassážiid áigge lágiduvvon Sámi Grand Prix-gilvu , mas válljejit jagi buoremus juoiganluoiddastemiid . Stuárráámus juoigâmtábáhtus lii Sámi Grand Prix-kišto , mii uárnejuvvoo ihásávt Taažâ Kuovdâkiäinust pessijái ääigi . Tobbeen väljejuvvojeh ive pyeremusah jyeigeeh . Modearna sámemusihkkka Tááláš sämimuusik Dálásámemusihkka oažžu váikkuhusaid nannosit árbevirolaš juigosis ja albmabuktimin ođđa albmabuktinvugiid ja sámekultuvrra ovdáneami . Tááláš sämimuusik váldá vaikuttâsâid ärbivuáválâš juáigusist já čáittá uđđâ olgospyehtimvuovijd já sämikulttuur ovdánem . 1960-logu rájes sámegielat musihkka álggii čuovvut áiggi trendiid . 1960-lovo rääjist sämikielâlâš muusik aalgij čuávvuđ ääigi ovdánemsuundijd . Otná beaivve sámegillii rockki , poppi , etno , hevi , dánsamusihka , tekno , mánáidlávlagiid , sálmmaid ja ráp-musihka . Taan ääigi sämikielân čuojâtteh rock , pop , etno , hevi , tanssâmuusik , tekno , párnáilavluid , saalmâid já rap-muusik . Erenomážit sámegielat ráp-musihkka lea ožžon fuopmášumi maiddái álbmotlaš dásis . Eromâšávt sämikielâlâš rap-muusik lii finnim huámášume meid aalmuglâš tääsist . Anarâškielâlâš rappar Amoc Girjjálašvuohta Kirjálâšvuotâ Sámegielat girjjálašárbi lea nuorra . Sämikielâlâš kirjálâšvuotâärbivyehi lii nuorâ . Máidnasiid muitaleapmi ja njálmmálaš muitalanárbi lea leamaš dehalaš sámekultuvrra oassi ja dieđusirdima buolvvas nubbái ja ráhkadan vuođu sámegielat girjjálašvuođa šaddamii . Mainâsij mainâstem já njálmálâš mainâstemärbivyehi láá lamaš sämmilâš kulttuur já tiäđusirdem tergâdiih uásih suhâpuolvâst nuubán já lááččám vuáđu sämikielâlii kirjálâšvuođâ šoddâmân . Vuosttas sámegielat prentosat ledje Ruoŧas jagi 1619 deaddiluvvon guokte kristtalaš girjji . Vuossâmuuh sämikielâliih almostitmeh lijjii Ruotâst ive 1619 teddilum kyehti oskoldâhlii kirjáá . Vuosttas davvisámegielat čáppagirjjálašvuođa bargu lei ruoŧasápmelaš Johan Turi čállán ja govuhan girji jagis 1910 Muitalus sámiid birra , mii lea muitalus badjesámiid eallimis . Vuossâmuš tavesämikielâlâš čaabâkirjálâš kirje lâi ruotâsämmilii Johan Turi čáállám já kuvvim kirje ivveest 1910 Muitalus sámiid birra , mii lii muštâlus puásuisämmilij elimist . Turi hálidii iežas sániid mielde muitalit eiseválddiide makkár leat sámiid eallin ja dilit , vai eiseválddit boađašedje dain diehtit . Turi halijdij jieijâs saanij mield muštâliđ virgeomâháid ete maggaar lii sämmilij eellim já tile , vâi virgeomâhááh šaddeh tiettiđ tain . Turi govvida girjjistis erenoamáš dárkilit sámiid eallima , historjjá ja sámiid álbmotárbbi . Turi kovvee kirjestis uáli tárkká sämmilij eellim , historjá já sämmilij aalmugärbivyevi . Maiddái girječálli , dáiddár ja badjealmmái , Ruoŧa Jelleváris eret Nils Nilsson Skum govvidii sámiid luonddubirrasa ja baozodoalu . Meid čällee , taaiđâr já puásuituállee , Ruotâ Vääččirist meddâl leijee Nils Nilsson Skum kuvvij sämmilâš luándupirrâs já puásuituálu . Muitaluvvui , ahte son árvvoštalai iežas girjji hátti das govviduvvon boazologu vuođul . Lii ettum , ete sun piejâi hade suu kiirjijd tain kovvejum puásuilovo vuáđuld . Beakkánin Skum šattai , eandalii girjjiinnis Same sita - samebyn ( 1938 ) . Aalmug tiäđulâšvuotân Skum poođij vuosâsajasávt kiirjijn Same sita - samebyn ( 1938 ) . Suoma sámeguovllus vuosttas mearkkašahtti sámegielat čáppagirjjálašvuođa girji lei vuovdaguoikkalaš oahpaheaddji Hans-Aslak Guttorma čoakkáldatgirji Koccam spalli ( Herännyt tuulispää 1941 ) . Suomâ sämikuávlust vuossâmuš merhâšittee sämikielâlâš čaabâkirjálâš kirje lâi vuovdâkuoškâlii máttáátteijee Hans-Aslak Guttorm nurâldâh Koccam spalli ( Koccám spälli 1941 ) . Čoakkáldagastis Guttorm ovddidii maiddái davvisámegiela čálalaš giela . Nurâlduvvâstis Guttorm ovdedij meid tavesämikielâ kirjálâš kielâ . Sámegiela girjegiela ovdánettiin ja sámeservoša kultuvrralaš moriheami mielde sámegirjjálašvuohta álggii ovdánit 1970-logu álggu rájes . Sämikielâ kirjekielâ ovdánmijn já sämisiärváduv kulttuurlâš moránem mield sämikirjálâšvuotâ aalgij ovdániđ 1970-lovo aalgâ rääjist . Girjjálašvuođas bođii vuohki govvidit servodaga dohkketmeahttun diliid ja láttiiduhttinproseassa váikkuhusaid sámiide . Kirjálâšvuođâst šoodâi vyehi kuvviđ ohtsâškode tuhhitmettum tiilijd já lädijduttemproosees vaikuttâsâid sämmilijd . Kirsti Paltto vuosttasromána Guhtoset dearvan min bohccot ( Voijaa minun poroni ) lei Finlandia-evttohassan jagi 1986 . Kirsti Palto vuossâmuš roomaan Guhtoset dearvan min bohccot ( Kuáđuttus tiervân mii poccuuh ) lâi Finlandia-iävtukkâssân ive 1986 . Nils-Aslak Valkeapää diktaepos Beaivi , áhčážan , 1988 ( Aurinko , isäni ) vuittii Davvirikkaid ráđi girjjálašvuođabálkkášumi jagi 1991 . Nils-Aslak Valkeapää tihtârááhtus Beaivi , áhčážan ( Piäiváš , iäččám ) , 1988 vuoitij Tave-enâmij rääđi kirjálâšvuođâpalhâšume ive 1991 . Suomas ii doaimma sámegielat girjjálašvuođa goasttideaddji goasttádus . Suomâst ij tooimâ kuástideijee , mii kuástid sämikielâlâš kirjálâšvuođâ . Norggas doaibmi Davvi Girji goasttida maiddái Suoma sámiid dahkan girjjiid . Taažâst tuáimee Davvi Girji kuástid meid Suomâ sämmilij čáállám kiirjijd . Girjjálašvuođa ovdáneami váttásmahttet sm á vva márkanat erenoamžit anáraš- ja nuortalašgielat čáppagirjjálašvuođas . Kirjálâšvuođâ ovdánem taheh vaigâdin uccâ markkâneh eromâšávt anarâš- já nuorttâlâškielâlâš čaabâkirjálâšvuođâst . Dán áigge čáppagirjjálašvuohta jorgaluvvo váldogiela ja sámegiela gaskkas . Tááláá ääigi čaabâkirjálâšvuođâ jurgâleh väldikielâi já sämikielâi kooskâst . Govvadáidda Kovetaaiđâ Vuosttas sápmelaš govvadáiddárat ledje girječálli Juhan Turi sihke norggasápmelaš John Savio . Vuossâmuuh sämmiliih kovetaaiđâreh lijjii čällee Juhan Turi sehe taažâsämmilâš John Savio . 1900-logu álggus eallán Savio bođii dovddusin muorrasárgosiiguin , mat ovdanbuktet árbevirolaš sápmelaš fáttaid . 1900-lovo aalgâst iällám Savio šoodâi tobdosin muorâsárgusijnis , moh oovdânpyehtih ärbivuáválijd sämifáádáid . Sápmelaš govvadáidaga golleáigodaga álggahii Nils Aslak Valkeapää sáme álbmoga mytologiijain ja luondogaskavuođas muitaleaddji dávvaliin . Sämmilii kovetaiđuu kollepaje algâttij Nils Aslak Valkeapää sämiaalmug myytâin já luándukoskâvuođâst muštâleijee tavluidiskuin . Govvadáidda váldá inspirašuvnnaidis dán áiggege nu báktetevnnegiin , shamanismmas , luonddus go duodjeárbbisge . Kovetaaiđâ váldá movtijdem tääl-uv nuuvt källeesárgusijn , nuáidioskoost , luándust ko tyejiärbivyevist-uv . Dán áigge govvadáidagis govvidit ain eanet sámiid vásihan servodatlaš dohkketmeahttun diliid ja láttiiduhttinpolitihka váikkuhusaid sámeservošii . Tááláá ääigi kovetaiđuu vievâst kovvejeh ain eenâb ohtsâškodálijd tuhhitmettum tiilijd , maid sämmiliih láá feerim já lädijduttempolitiik vaikuttâsâid sämisiärvádâhân . Erenoamážit Anáris ássi Merja Aletta Ranttila lea beakkán shamanismma ja mytologiija málagovain gieđahalli . Eromâšávt Anarist ässee Merja Aletta Ranttila lii tobdos nuáidiosko já myytâid kieđâvuššee maalâkuvijnis . Árbevirolaččat dáidda lea sárgojuvvon bohcconáhkiide , dán áigge dáidaga dahket hui máŋggaide materiálaide ja máŋggain eará materiálain . Ärbivuáválávt taiđuu láá sárgum puásuinahkijd , tääl taiđuu rähtih viehâ maaŋgáid materiaalijd já maaŋgâlágán materiaalijn . Dáiddár Outi Pieski dáiddabargu Sámekulturguovddáš Sajosis Taaiđâr Outi Pieski taiđârááhtus Säämi kulttuurkuávdáš Sajosist Dánsa Tanssâ Sáme dánsaárbbis lea seilon dušše nuortalaččaid katrilla , mii lea ožžon váikkuhusaid ruošša dánsaárbbis . Sämmilâš tanssâärbivyehist lii siäilum tuše nuorttâlâšâi katrilli , mii lii finnim vaikuttâsâid ruošâ tanssâärbivyevist . Katrilli oahpahit Anára skuvllain ja Čeavetjávrris ja Njellimis leat iežas katrillajoavkkut . Katrilli máttáátteh Aanaar škoovlâin já Čevetjäävrist já Njellimist láá jieijâs katrillijuávhuh . Lea navdimis ahte sámiin leamašan shamanistalaš dološoskui ja bivdui gulavaš dánsaárbi , muhto das eai leat báhcán válddekeahttá dieđut sápmelaš álbmotárbái ii ge girjjálašvuhtii . Nabdemist lii , ete sämmilijn lii lamaš toovlâš nuáidioskon já pivdon lohtâseijee tanssâärbivyehi , mutâ tast ij lah pááccám tiäđuid sämmilij aalmugärbivuáhán ige kirjálâšvuotân . Filbma ja dokumeanta Elleekove já dokument Filbmadáidagis ja dokumeanttain lea boahtán vuohki muitalit sámekultuvrras ja dan árbbis sihke govat váldekulruvraid doaimmaid váikkuhusain sámekultuvrii ja oktonas sámesogaide . Elleekovetaiđust já dokumentijn lii šoddâm vyehi mainâstiđ sämikulttuurist já ton ärbivuovijn sehe kuvviđ väldikulttuurij tooimâi vaikuttâsâin sämikulttuurân já ovtâskâs sämisuvváid . Servodatlaš ovdanbuktin lea nana oassi sámi filbma - ja dokumeantadáidaga . Ohtsâškodálâš olgospyehtim lii noonâ uási sämmilâš elleekove- já dokumenttaiđuu . Sápmelaš filmma áigi álggii jagi 1987 , go Nils Gaup bagadalai filmma Ofelaš ( Tiennäyttäjä ) . Sämmilii elleekove äigi aalgij ive 1987 , kuás Nils Gaup stivrij elleekove Tiennäyttäjä ( Ofelaš ) . Filbma lei Oscar-evttohassan . Elleekove lâi Oscar-iävtukkâssân . Sámefilmma ” ođđa bárru ” 2000-logu álggus lea buktán oidnosii ođđa bagadallibuolvva . Sämmilâš elleekove ” uđđâ pááru ” 2000-lovo aalgâst lii pajedâm oovdân uđđâ stivrejeijeesuhâpuolvâ . Čalmmustahttima lea jođálmahttán filbmasuorggi lassánan oahpahus davvin . Elleekovesyergi škovlim lasanem tavveen lii išedâm pajedem . Jahkásaččat ođđajagemánus Anáris lágiduvvo eamiálbmogiid filbmafestivála Skábmagovat ( ” Kaamoksen kuvia ” ) lea sámefilmma guovddáš forum . Ihásávt uđđâivemáánust Anarist uárnejum algâaalmugij ellekovefestivaal Skábmagovat ( ” Skammâkoveh ” ) lii sämmilii elleekove merhâšittee foorum . Oktasašrádio álggahii jeavddalaš sámegielat rádiosáddagiid Suomas jagi 1947 golggotmánus . Prográmmas lei álggos vuoiŋŋalaš prográmma sihke áigeguovdilis ođđasat . Aalmuglâš symbooleh Säämi suuvâ laavlâ lii sämmilij virgálâš aalmuglâšlaavlâ . Dán áigge sámerádio , Yle Sápmi , lea ain dehalamos sámegielat diehtojuohkingaskaoapmi Suoma sámiide . Säämi suuvâ lavlui lii čáállám saanijd vuosmuš sämmilâš riijkâpeivialmai Isak Saba já nuotâ pieijâm taažâ nyettejeijee Arne Sørlie . Säämi liipu lii vuávám sämitaaidâr Astrid Båhl . Ton arttâ puátá nuáiduruumbust já maadâsämmilâš Anders Fjellner tiivtâst Páiven párneh ( Piäiváá päärnih ) , mast Fjellner kovvee sämmilijd piäiváá nieidân já kandân . Liipu ruopsis riegis kovvee piäiváá já čuovjâd máánu . Lippu já Säämi suuvâ laavlâ tuhhittuvvojii Sämmilij 13. konfereensâst Årest 1986 . Aalmuglâšlavluu melodia tuhhiittui Sämmilij 14. konfereensâst Helsigist 1992 . Yleisradio algâttij merikoskâsijd sämikielâlijd radiovuolgâttâsâid Suomâst ive 1947 roovvâdmáánust . Ohjelmist lijjii aalgâst vuoiŋâlâš ohjelm sehe äigikyevdilis uđđâseh . Yle Sápmi sádde prográmma davvisámegillii , anáraš- ja nuortalašgillii . Tääl sämiradio , Yle Sápmi , lii ain tergâdumos sämikielâlâš tieđettemniävvu Suomâ sämmilijd . vuolgât ohjelm tavesämi- , anarâš- já nuorttâlâškielân . Yle Sápmi lea maid dehalaš čálalaš media , daningo dehalamos ođđasat leat čállon Yle Sápmi ruoktosiidduide . Yle Sápmi lii meid tergâdis kirjálâš media , ko tergâdumoseh uđđâseh láá čallum Yle Sápmi päikkisiijđoid . Yle Sápmi lea measta áidna media , gos sáhttá gullat sámiid juoiganárbbi ja ođđa sámemusihka . Yle Sápmi lii masa áinoo media , kost puáhtá kuullâđ sämmilâš juoigâmäärbi já uđđâ sämmilâš muusik . Yle Sápmi oažžui sámedikki sámi giellaráđi mieđihan gielladahku – bálkkášumi jagi 2013 . Yle Sápmi finnij sämitige säämi kielârääđi mieđettem säämi kielâtaho – palhâšume ive 2013 . Yleisradio kalga Oktasašrádio galgá buvttadit lága mielde oassin servodaga bálvalandoaimma bálvalusaid sámegillii . laavâ mield uássin ohtsâškodálâš palvâlemtooimâ pyevtittiđ palvâlusâid sämikielân . davviriikkaid oktasaš sámegielat tv-ođđasat , Ođđasat , álge jagi 2002 álggus . Ohtsâštave-eennâmliih sämikielâliih tv-uđđâseh , Ođđasat , algii ive 2002 aalgâst . Dat buvttaduvvojit ovttasbarggus Suoma Yle Sámi Rádioin , Norgga NRK Sámi Radioin ja Ruoŧa SVT Sápmiin . Taid pyevtitteh ohtsâšpargon Suomâ Yle Säämi Radioin , Taažâ NRK Säämi Radioin já Ruotâ SVT Sápmijn . Čakčat 2013 Oktasašrádio álggahii iežas sámegielat tv-ođđasiid sáddema váldegotti fierpmis . Čohčuv 2013 Yleisradio algâttij jieijâs sämikielâlij tv-uđđâsij vuolgâttem väldikode viermist . Yle Sápmi buvttada Suoma áidna sámegielat mánáidprográmma , Unna Junná . Yle Sápmi pyevtit Suomâ áinoo sämikielâlâš párnáiohjelm , Unna Junná . Sápmelaš lei Suoma vuosttas sámegielat áigečála . Sápmelaš lâi Suomâ vuossâmuš sämikielâlâš äigipajelostâ . Dat almmustuvai davvisámegillii jagiid 1935–2002 . Tot almostui tavesämikielân iivijn 1935–2002 . Dán áigge áidna sámegielat aviisa lea Norggas almmustuvvi Avvir , mii almmustuvvá guovtti geardde vahkus . Tääl áinoo sämikielâlâš aavis lii Taažâst almostuvvee Avvir , mii almostuvá kuohtii ohhoost . Ánárašgielat searvi ( Anarâškielâ Servi ) lea almmustahttán Anarâš-lastta jagis 1987 . Anarâškielâ Servi lii almostittâm Anarâš-loostâ ive 1987 rääjist . Jagi 2011 addojuvvon ásahus aviissaid doarjagis dagai vejolažžan vuosttas geardde servodaga doarjaga mieđiheapmai sámegielat aviisamateriála buvttadeami várás . Ive 2011 adelum asâttâs avisij torjust toovâi máhđulâžžân vuossâmuu keerdi ohtsâškodálâš torjuu mieđettem sämikielâlâš aavisamnâstuv pyevtitmân . Doarjja lea mieđihuvvon ásahusa fápmui boahtima maŋŋá Lapin Kansai , mii buvttada sámegielat ođđasiid sihke deaddiluvvon aviisii ja fierbmái . Toorjâ lii mieđettum asâttâs vuáimánšoddâm maŋa , mii pyevtit sämikielâlijd uđđâsijd sehe teddilum loostân ete viärmán . Álbmotlaš symbolat Sámi soga lávll a lea sámiid virggálaš álbmotlávlla . Sámi soga lávlaga sániid lea čállán vuosttas sápmelaš riikkabeaialmmái ( stuorradikki áirras ) Isak Saba ja nuohta bidjan komponista Arne Sørlie . Sámi leavgga lea plánen sápmelaš dáiddár Astrid Båhl . Dan fáddá boahtá meavrresgáris ja lullisápmelaš Anders Fjellnera divttas Páiven párneh ( Beaivvi bártnit ) , mas Fjellner govve sámiid beaivvi nieidan ja bárdnin . Leavgga rukses gierdu govve beaivváža ja alit mánu . Leavga ja Sámi soga lávlla dohkkehuvvojedje Sámiid 13. konferánssas Åres jagi 1986 . Álbmotlávlaga melodiija dohkkehuvvui Sámiid 15. konferánssas Helssegis 1992 .