Kulturduovdda Kulttuurenâdâh Luonddu máŋggahápmásašvuohta lea sámiid ruovttuguovllus rikkis , muhto dat dego subárktalaš luondu , lea maiddái herket vaháguvvi . Luándu maaŋgâhámásâšvuotâ lii sämikuávlust riges , mutâ tot tego subarktâlâš luandu , lii meid háváduvvee . Davvin duovdaga govvidit viiddes duottarbadjosat ja máddeleabbos viiddes čázádagat ja vuovddit . Tavveen enâduv jiešvuođah kovvejeh vijđes tuodârpajoseh já mäddiláá vijđes čácáduvah já meecih . Guovllu ráđđejeaddji luonddutiippat leat duottarjalgadas ja – maras sihke jeakkit . Kuávlu räđđejeijee luándutiijpah láá tuodârjolgâdâs já laajišvyevdi sehe jeegih . Mátta guovllus šaddet maiddái guolbbavuovddit ja boares álgovuovddit . Máddáá kuávlust šaddeh meid kuolgâmecci já puáris algâvyevdih . Ruovttuguovllus gávdnojit buot Suoma stuorrabeađut , ođđasamosin alvvas . Sämikuávlust láá puoh Suomâ stuorrâpiäđuh , uđđâsumosin iilvâs . Guovllus bessejit máŋggat áitatvuloš ja maiddái dábálaš loddešlájat . Kuávlust pessejeh maaŋgah uhkevuálásiih já meid táváliih loddešlaajah . Ruovttuguovllu máŋggabealat šattolašvuohta ja organismmat leat fállan sámiide resursavuođu kultuvrra ja ealáhusaid várás . Sämikuávlu maaŋgâpiälásâš šadolâšvuotâ já iäláneh láá faallâm sämmiláid reesuursvuáđu kulttuur já iäláttâsâi várás . Sámekultuvrra johtti eallinvuohki ii leat guođđán duovdagii olus bissovaš dološmuittuid . Sämikulttuur jottee eellimtääpi ij lah kuáđđám enâdâhân ennuvgin pisovijd toovlášmuštoid . Duovdagii leat báhcán máddariid goahtegiettit , máđit , áiddit ja rusttegat . Enâdâhân láá pááccám madârvanhimij kuátišiljoh , kiäinuh , käärdih já rakânâsah . Sámi lundui gulavaš kulturárbi ealláge máidnasiin , juigosiin ja báikenamain . Sämmilâš luándun lohtâseijee kulttuurärbivyehi iälá-uv mainâsijn , juoigusijn já päikkinoomâin . Sámiid ruovttuguovllus leat hui rikkis sámegielat báikenamat . Sämikuávlust lii uáli riges sämikielâlâš päikkinommâvuárkká . Báikenamat muitalit ee. eatnamiid geavahusas , historjjás , oskkus , dáhpáhusain ja ealáhusain . Päikkinoomah muštâleh el . kuávlu kiävtust , historjást , oskolduvvâst , tábáhtusâin já iäláttâsâin . Biras Piirâs Sámiid ruovttuguovllu eana - ja čáhceguovlluid viidodat lea oktiibuot badjel golbma miljon hektára . Sämikuávlu eennâm- já čäcikuávlui vijđodâh lii ohtsis paijeel kulmâ miljovn hehtaar . Dat lea sullii logátoassi oppa Suoma viidodagas . Tot lii suulân lovádâs ubâ Suomâ vijđoduvvâst . Sámiid ruovttuguovllus 91 % lea stáhta hálddus ja sullii 80 % lea eará láhkai suodjaluvvon . Sämikuávlust 91 % lii staatâ haldâšem já suulân 80 % lii eresnáál suojâlum . Sámiid ruovttuguovllus stáhta hálddašan eatnamiin ollašuhtto vuovdedoallu lagamustá Lappi bálgosa ja Anára gieldda eatnamiin . Sämikuávlust staatâ haldâšem kuávluin hárjutteh meccituálu eromâšávt Laapi palgâs já Aanaar kieldâ kuávluin . Meahciráđđehus , bálgosat ja luondoorganisašuvnnat leat soahpan máinnašuvvon eatnamiin dehalaš boazodoalloguovlluid ja luondočuozáhagaid ráfoheamis 20 jahkái . Meccihaldâttâs , palgâseh já luánduseervih láá sooppâm koččâmušâst leijee kuávluin tehálij puásuituálukuávlui já luándučuosâttuvâi rávhuidutmist 20 ihán . Soahpamuš dahkkui jagi 2010 . Sopâmuš rahtui ive 2010 . Vuovdedoalloeatnamiin , mat leat stáhta hálddus guoskaduvvojit PEFC-vuovdesertifiserenkritearat . Staatâ haldâšem meccituálukuávluin heiviitteh PEFC-meccisertifisistemkriteerijd . Sámiid ruovttuguovllus leat iežas kritearat , mii lea sohppojuvvon ovttasbarggus Meahciráđđehusain , nuortalaččaid giličoahkkimiin ja sámedikkiin . Sämikuávlust láá jieijâs kriteereh , moh láá sooppum oovtâstpargoost Meccihaldâttâssáin , nuorttâlâšâi sijdâčuákkimáin já sämitiggijn . Sámiid ruovttuguovllu bálgosat leat dohkkehan kritearaid . Sämikuávlu palgâseh láá tuhhiittâm kriteerijd . Gárta : sámiid ruovttuguovllu eanageavaheapmi Meahciráđđehusa hálddašan eana-guovlluin Kárttá : sämikuávlu eennâmkevttim Meccihaldâttâs haldâšem eennâmkuávluin Bohccuin lea friddja guohtunvuoigatvuohta sámiid ruovttuguovllus maiddái luonddusuodjalanguovlluin ja priváhta eana-guovlluin . Poccuin lii rijjâ kuáttumvuoigâdvuotâ sämikuávlust meid luándusuojâlemkuávluin já priivaat ulmui eennâmkuávluin . Gárttas govvidat dehalamos eanageavahanvugiid stáhta hálddašan eana - ja čáhceguovlluin . Káártást kovvejeh tehálumosijd eennâmkevttimhaamijd staatâ haldâšem eennâm- já čäcikuávluin . Suodjevuovdeguovlu lea láhkaásahusain mearriduvvon guovlu , gos vuovddi galgá dikšut ja geavahit nu , ahte dat ii dagat vuovderájá sirdašuvvama vuollelii . Syejimeccikuávlu lii lahâaasâtmáin asâttum kuávlu , kost meeci kalgeh hoittáđ já kevttiđ tienuuvt , ete tot ij toovât meccirääji vuálánem . Suodjevuovdeguvlui gullet Eanodaga ja Ohcejoga gielddaid guovllut sihke guovllut Anára gielddas . Syejimeccikuávlun kuleh Iänuduv já Ucjuv kieldâi kuávluh sehe kuávluh Aanaar kieldâst .