Bargojoavkoovddastus
Pargojuávkkuovdâstem
Sämitigge - Sämmilijd ovdâsteijee jiešhaldâšemorgaan
Sámediggi – sámiid riikkabeaivvit
Sämitigge – sämmilij ovdâskodde
Sámediggi lea jagi 1996 álggus iežas lágain vuođđuduvvon sámiid iešráđđenorgána .
Sämitigge lii ive 1996 aalgâst jieijâs lavváin vuáđudum sämmilij jiešhaldâšemorgaan .
Sámediggi vuođđuduvvui jagi 1995 ođasmahtton vuođđolága vuođul .
Sämitigge vuáđudui ive 1995 uđâsmittum vuáđulaavâ vuáđuld .
Sámedikki ovdal jagiid 1973 - 1995 doaimmai sámi parlameanta , mii lei vuođđuduvvon das addon stáhtaráđi ásahusain .
Ovdil Sämitige iivijn 1973 - 1995 tooimâi Säämi Parlament , mii lâi vuáđudum tast adelum staatârääđi asâttâssáin .
Sámediggi doaibmá vuoigatvuođaministeriija hálddahussuorggis muhto lea iešráđálaš stáhta eiseválddiin .
Sämitigge tuáimá riehtiministeriö haldâttâhsyergist mutâ lii jiecânâs staatâ virgeomâhâin .
Sámedikki doaibma ruhtaduvvo stáhta bušeahttaruhtademiin .
Sämitige toimâ ruttâduvvoo staatâ budjetruttâdmáin .
Sámedikki váldodoaimmaide lea várrejuvvon stáhta bušeahtas s. 1,6 miljon euro .
Sämitige eidusâš tooimân láá väridum staatâ budjetist s. 1,6 miljovn eurod .
Lassin sámedikki bokte mieđihuvvo ruhtadeapmi sámekultuvrrii ja servviide , sámegielat árramánnavuođa bajásgeassin - ja sosiála- ja dearvvasvuohtabálvalusaid várás ja sámegielat oahppamateriálabuvttadeami várás .
Lasseen sämitige peht mieđettuvvoo ruttâdem sämmilâš kulttuurân já servijd , sämikielâlâš arâšoddâdem- já sosiaal- já tiervâsvuođâpalvâlussáid já sämikielâlâš oppâmateriaalpyevtittâsân .
Sámedikkis lea maiddái sierraprojeavttat , maidda boahtá ruhtadeapmi stáhta ja Eurohpa Uniovnna váriin .
Sämitiggeest láá meid sierânâsprojekteh , moid puátá ruttâdem staatâ já Euroop Union varijn .
Sámedikki dehalamos bargu lea ollašuhttit vuođđolágas dasa ásahuvvon doaimmaid dahjege ollašuhttit sáme kulturiešhálddahusa sihke dorvvastit sámi eamiálbmotkultuvrra seailuma ja ovdáneami .
Sämitige tergâdumos toimâ lii olášuttiđ vuáđulaavâst toos asâttum tooimâid ađai olášuttiđ sämmilâš kulttuurjiešhaldâšem sehe turvâstiđ sämmilii algâaalmugkulttuur siäilum já ovdánem .
Sámi kulturiešráđđen guoská sámiid ruovttuguovllu , mas lea mearriduvvon sámediggelága njealjátparagráfas ( 4 § ) .
Sämmilâš kulttuurjiešhaldâšem kuáská sämikuávlun , mast lii asâttum sämitiggelaavâ niäljád ceehist ( 4 § ) .
Guvlui gullet Eanodaga , Anára ja Ohcejoga gielddaid guovllut sihke Lappi bálgosa guovlu Soađegili gielddas dahjege geavadagas Vuohčču .
Kuávlun kuleh Iänuduv , Aanaar já Ucjuv kieldâi kuávluh sehe Laapi palgâs kuávlu Suáđigil kieldâst ađai keevâtlávt Vuáčču .
Kárta : Sámiid ruovttuguovlu
Kárttá : sämikuávlu
Barggut ja doaimmat
Pargoh já toimâ
Sámediggi čealká sámiid virggálaš oaivila .
Sämitigge čáittá sämmilij virgálâš uáinu .
Sámedikki bargun lea sámediggelága § 6 mielde ovddastit sámiid bargguide gulavaš áššiin nu álbmotlaččat go riikkaidgaskasaččatge .
Sämitige pargon lii sämitiggelaavâ § 6 mield ovdâstiđ sämmilijd pargoidis kullee aašijn nuuvt aalmuglávt ko aalmugijkoskâsávt-uv .
Geavadis stuorra oassi sámedikki riikkaidgaskasaš ovddastusain bargo golmma riikka sámedikkiid ja Ruošša sámeservviid , sámi parlamentáralaš ráđi ( SPR ) doaimma bokte .
Keevâtlávt stuorrâ uási sämitige aalmugijkoskâsâš ovdâstemijn tahhoo kuulmâ eennâm sämitigij já Ruošâ sämiseervij , Säämi parlamentaarlâš rääđi ( SPR ) tooimâ peht .
Sámediggi geavaha iehčanas mearridanválddi .
Sämitigge kiävttá jiecânâs meridemvääldi .
Sámediggi sáhttá addit evttohusaid , álgagiid ja čealkámušaid eiseválddiide ( lága § 5 ) .
Sämitigge puáhtá adeliđ oovdânpyehtimijd , alguid já ciälkkámušâid virgeomâháid ( laavâ § 5 ) .
Sámediggi addá jahkásaččat 60-200 iešđudetlágan álgaga ja čealkámuša sierra beliide .
Sämitigge addel ihásávt 60-200 sierâlágán algud já ciälkkámužžâd sierâ peelijd .
Lassin sámediggi nammada ovddasteaddjiid máŋgga eará bargojoavkkuide .
Lasseen sämitigge noomât ovdâsteijeid maaŋgáid sierâ pargojuávhoid .
Nubbi guovddáš doaibmanvuohki lea eiseválddiiguin ráđđádallan .
Nube válduášálâš toimâvyehhin láá virgeomâhâiguin toohum ráđádâlmeh .
Sámediggelága § 9 mielde eiseválddit galget ráđđádallat sámedikkiin buot viidásut váikkuheaddji ja mearkašahtti doaibmabijuin , mat sáhttet dalán ja erenoamáš vugiin váikkuhit sámiid dillái eamiálbmogin .
Sämitiggelaavâ § 9 mield virgeomâhááh kalgeh ráđádâllâđ sämitiggijn puoh vijđáht vaikutteijee já merhâšittee tooimâin , moh pyehtih tállân já eromâš vuovvijn vaikuttiđ sämmilij sajattâhân algâaalmugin .
Ráđđádallanulbmil guoská ee. sámiid guoski láhkaaddima ovddideami , sámegiela ja oahpahusa guoskavaš áššiid sihke eanageavaheami ja ruvkelága mieldásaš lobiid mieđiheami sámiid ruovttuguovllus .
Ráđádâllâmkenigâsvuotâ kuáská el . sämmilijd kyeskee lahâasâttem oovdedmân , sämikielân já máttááttâšân kyeskee aššijd sehe eennâmkevttimân já ruukilaavâ miäldásij luuvij mieđeetmân sämikuávlust .
Álbmotlaš láhkaásaheami lassin sámedikki doaimmaid stivre sámedikki čoahkkima dohkkehan bargoortnet , mas mearriduvvo ee. virggiin , iešguđet orgánain ja daid doaimmain sihke hálddahusmeannudeamis sámedikkis .
Aalmuglii lahâasâttem lasseen sämitige tooimâ stivree sämitige čuákkim tuhhiittem pargo-oornig , mast aasât el . viirgijn , sierâ orgaanijn já tai pargoin sehe haldâttâhlattiimist sämitiggeest .
Válgabaji álggus sámedikki čoahkkin dohkkeha doaibmaplána oppa válgabadjái .
Vaaljâpaje aalgâst sämitige čuákkim tuhhit toimâvuávám ubâ vaaljâpajan .
Doaibmaplánas bidjet ulbmiliid sámedikki doaimmaide .
Toimâvuáváámist aasât uulmijd sämitige tooimân .
Dárkilut jahkasaš ulbmiliid ásahit jagi bušeahtas .
Tärhibijd ihásijd uulmijd asâtteh jieškote-uv ive budjetist .
Sámedikki bargoveahkapolitihka stivrejit bargoveahkapolitihkalaš áššegirjjiiguin , maidda gullet bargoveahkapolitihkalaš progrmma sihke dásseárvo- ja ovttaveardásašvuođaplánat .
Sämitige pargoviehâpolitiik stivrejeh pargoviehâpoolitlijn äššikiirjijn , moid kuleh pargoviehâpoolitlâš ohjelm sehe täsiárvu- já oovtviärdásâšvuotâvuáváámeh .
Sámedikki váldodoaibmabáiki lea Anáris sámekulturguovddáš Sajosis .
Sämitige váldutoimâsaje lii Anarist säämi kulttuurkuávdáš Sajosist .
Sámedikkis leat lassin siidodoaibmabáikkit Eanodagas ja Ohcejogas .
Sämitiggeest láá lasseen uálgitoimâsajeh Iänuduvvâst já Ucjuuvâst .
Govva : Sámedikki organisašuvdna
Kove : Sämitige organisaatio
Sámedikki 21 lahtu ja njealje várrelahtu váljejuvvojit sámiid siste juohke njealját jagi dollojuvvon válggain .
Sämitige 21 jesânid já nelji värijeessân väljejuvvojeh sämmilij kooskâst jyehi niäljád ive olášuvvee vaaljâin .
Juohke sámiid ruovttuguovllu gielddas galgá válljet unnimustá golbma ovddasteaddji sámediggái .
Jyehi sämikuávlu kieldâst kalga valjiđ ucemustáá kulmâ ovdâsteijee sämitiigán .
Evttohasa sámediggái sáhttá ásahit golmma sápmelačča vuođđudan váljenovttastupmi .
Kuulmâ sämmilii vuáđudem väljejeijeeservi puáhtá asâttiđ iävtukkâs sämitiigán .
Maŋimuš válggat doaimmahuvvojedje jagi 2011 čakčat .
Majemustáá vaaljâid toimâttij ive 2011 čohčuv .
Govva : Sámedikki čoahkkin
Kove : Sämitige čuákkim
Sámediggelága ođastus
Sämitiggelaavâ uđâsmittem
Sámedikki birra addon lága leat aiddo ođasmahttimin .
Sämitiggeest adelum laahâ lii eidu uđâsmittemnáál .
Ođastusa válmmaštallan bargojoavku luohpadii ovttamielalaš evttohusa jagi 2013 loahpas .
Uđâsmittem valmâštâllâm pargojuávkku luovâttij oovtmielâlâš oovdânpyehtim ive 2013 loopâst .
Árvalusas evttohit nuppástuhttima várás sápmelašmeroštallama , sámedikki doaimmaid , sámedikki ovddasteaddjiid meari lasiheami , evttohuvvo mearrideami várás oktasašdoaibmageatnegasvuođas dálá ráđđadallanulbmila sadjái sihke ođasmahttima várás sámedikki válgavuogádaga .
Oovdânpyehtimist iävtutteh , ete rievdâdeh sämmilâšmiäruštâllâm , sämitige pargoid , lasetteh sämitige ovdâsteijei mere , iävtutteh , ete asâtteh ohtsâštoimâkenigâsvuođâst tááláá ráđádâllâmkenigâsvuođâ sajan sehe ete uđâsmiteh sämitige vaaljâvuáháduv .
Lága leat ulbmil boahtit fápmui válgavuogádaga ja sápmelašmeroštallama guoskavaš paragráfaid oasil jagi 2015 ja muđuid jagi 2016 álggus go ođđa sámediggi lea álggahan barggu .
Lii tárguttâs , ete laahâ šadda vuáimán ceehij uásild , moh kyeskih vaaljâvuáhádâhân já sämmilâšmiäruštâlmân , ive 2015 já mudoi ive 2016 aalgâst talle ko uđđâ sämitigge lii algâttâm tooimâs .
Sámedikki čoahkkin dohkkehii čoahkkimisttis 18.12.2013 cealkámuša bargojoavkku evtttohusas .
Sämitige čuákkim tuhhiittij čuákkimistis 18.12.2013 ciälkkámuš pargojuávhu oovdânpyehtimist .
Evttohusa guottihedje earet muhtun nuppástusevttohusaid .
Oovdânpyehtim kyedittui motomij rievdâdemiävtuttâsâiguin .
Sámiid eará álbmotválljen orgánat
Sämmilij eres ovdâsteijeevâš orgaaneh
Sámedikki lassin nuortalaččain lea iežas , sierra oktasašbargoorgána , Nuortalaččaid giličoahkkin nuortalaš guovllus .
Sämitige lasseen nuorttâlâšâin lii jieijâs , sierâ oovtâstpargo-orgaan , nuorttâlâšâi sijdâčuákkim nuorttâlâškuávlust .
Nuortalaš guvlui gullet oasit Anára gielddas .
Nuorttâlâškuávlun kuleh uásih Aanaar kieldâst .
Nuortalašláhka spiehkkasa sámediggelágas leamen eana - ja meahccedoalloministeriija vuolde .
Nuorttâlâšlaahâ lii sämitiggelaavâst spiekâstmáin eennâm- já meccituáluministeriö vuálásâžžân .
Nuortlašlágas mearriduvvo ee. nuortalaččaid ealáhussii guoski vuoigatvuođain .
Nuorttâlâšlaavâst asâtteh el . nuorttâlâšâi iäláttâslijn vuoigâdvuođâin .
Norgga sámiid álmotválljen orgána , sámediggi vuođđuduvvui jagi 1987 ( láhka 1987:56 ) ja dat álggahii doaimmas jagi 1989 .
Taažâ sämmilij ovdâsteijeevâš orgaan , sämitigge vuáđudui ive 1987 ( laahâ 1987:56 ) já tot algâttij tooimâs ive 1989 .
Norga lea ratifiseren ILO 169-soahpamuša eamiálbmogiid vuoigatvuođain .
Taažâ lii ratifisistâm ILO 169-sopâmuš algâaalmugij vuoigâdvuođâin .
Norgga vuođđoláhka dovddasta sápmelaččaid eamiálbmogin .
Taažâ vuáđulaahâ tuubdâst sämmilijd algâaalmugin .
Ruoŧa sámiid álmotválljen orgána , sámediggi vuođđuduvvui jagi 1992 ( láhka 1992:1433 ) ja dat álggahii doaimmas jagi 1993 álggus .
Ruotâ sämmilij ovdâsteijeevâš orgaan , sämitigge vuáđudui ive 1992 ( laahâ 1992:1433 ) já tot algâttij tooimâs ive 1993 aalgâst .
Ruoŧa sámediggi lea sihke iešráđđenorgána ja stáhta virgedoaimmahat .
Ruotâ sämitigge lii sehe jiešhaaldâtlâš orgaan ete staatâ virgádâh .
Ruoŧa sámediggi lea Ruoŧa eanadoalloministeriija hálddahussuorggis .
Ruotâ sämitigge lii Ruotâ eennâmtuáluministeriö haldâttâhsyergist .
Ruoŧa vuođđoláhka dovddasta sámiid álbmogin .
Ruotâ vuáđulaahâ tuubdâst sämmilijd aalmugin .
Ruošša sámiid ovddastit guokte Ruošša sámesearvvi .
Ruošâ sämmilijd oovdâst kyehti Ruošâ sämiseervi .
Ruošša sámit leat vuođđudan iežaset álmotválljen orgána , sámedikki , muhto Ruošša láhkaásaheapmi iige hálddahus dovddas dan sajádaga .
Ruošâ sämmiliih láá vuáđudâm jieijâs ovdâsteijeevâš orgaan , sämitige , mutâ Ruošâ lahâasâttem já haldâttâh iä tuubdâst ton sajattuv .