Sámi duodji Säämi tyeji Sámi duodji Sámi duoji ruohttasat leat čiekŋalasas historjjás . Säämi tyeje madduuh láá jieŋâlâsâst historjást . Atnudiŋggaid mállet ja hervenstiillat vuođđuduvvet boares atnudiŋggaide , maid dolin measta juohkeokta galggai máhttit duddjot . Tiiŋgâi maalih já hervimstiijhlah vuáđuduveh puáris anotiŋgáid , maid tovle masa juáháš koolgâi mättiđ rähtiđ . Ámmátolbmot nugo niibečeahpit , snihkkárat , goarrut dahje gođđit eai gávdnon . Nijbečeepij , šnikkárij , kuárroi tâi kođđei áámmátkodde ij lamaš . Otne sámi duodji lea dávjá dáiddaduodji ja das lea boahtán máŋgasii ealáhus dahje ealáhusa oassi . Tááláá ääigi säämi tyeji lii távjá taaidâtyeji já tast lii šoddâm maŋgâsáid iäláttâs tâi iäláttâs uási . Čábbát hervejuvvon niibbit , náhpit ( bohcco bahčinlihtti ) , guvssit ( juhkanbollu ) ja silbalihtit leat máŋgasiidda hearvadiŋggat , maid eai ráske geavahit nu mo daid vuođđomálliid leat jahkeduháhiid geavahan . Muččâdávt , hervejum niijbeh , nääpih ( pccuu paččeemkukse ) , kuuvseh já čilbâliteh láá maŋgâsáid čiŋŋâtiiŋgah , maid iä raskii kevttiđ nuuvt tegu toi vuáđumaalih láá kevttum ihetuháttij ääigi . Sámi dáiddárat hutket oppa áigge árbevirolaš materiálaid , hámiid ja hervenvugiid heiveheaddji ođđa málliid , čiŋaid , gárvvuid ja atnudiŋggaid . Säämi taaidâreh rähtih ubâ ääigi uđđâ maalijd , čiiŋâid , káárvuid já anotiiŋgâid , main heiviitteh ärbivuáválij materiaalâi , hämi- já hervimvuovijd . Sámi giehtaduodji lea álgoálggus iešalddes funktionála , árgabeaivve dárbbuide dahkkon . Säämi anotiŋgâ lii vuáđulumosávt funktionaallâš , keevâtlâš tárboid rahtum . Liikká dat galgá leat maid čáppa čalbmái ja vuogas gihtii . Liijká tot kalga meid nevttiđ čaalman muččâdin já leđe vuovâs kietân . Johtti eallinvuogi ja lagaš luondogaskavuođa geažil ii duddjojuvvon miige dušši dahje dárbbašmeahttun gálvu . Jottee eellimvyevi já čovgâ luándukoskâvuođâ keežild tušes tâi tárbuttis topârik ij ärbivuáválávt rahtum . Stuorra oassi materiálain lei ja lea ainge oažžumis iežas ássanguovllu luonddus . Stuorrâ uási materiaalâin láá uážžum já uážžuh ain-uv jieijâs aassâmkuávlu luándust . Duojárat leat oahppan atnit ávkin ovdamearkka dihte bohccos ja muoras measta buot osiid . Tyeje mätteeh láá oppâm ávhástâllâđ ovdâmerkkân poccuu já muorâ masa puohâi osijguin . Soagisge dohkkejit duodjemateriálan muorraávdnasa lassin maid bárku , beassi ja veattit . Suávist-uv tohhejeh tuojijd muorâamnâs lasseen meid párkku , pessi já viäddáh . Duodji juhkkojuvvo dábálaččat dipma ja garra materiálaide . Tyeji juáhhoo táválávt timmâ já korrâ materiaaláid . Nissonat leat dábálaččat duddjon dipma dujiid , maidda gullet bohcconáhki , gođđosiid ja tekstiillaid ávnnasteapmi . Nisoneh láá táválávt porgâm timmâ tuojijguin , moid lohhojeh poccuučeevđi , kuđâlmij já tekstiilij amnâstem . Albmát fas leat duddjon diŋggaid garra dávttis , čoarvvis , muoras ja metállas . Almaah oppeet láá hammim tiiŋgâid korrâ täävtist , čuárvist , muorâst já metallist . Sámi duodjái lea mihtilmas dat ahte materiálaid iešvuođaide vuogáiduvvan leamašan dehálut go materiálaid ávnnasteapmi . Säämi tuáján lii tijpâlâš , et materiaalâi hammiimist tehálub lii lamaš materiaalâi jiešvuođáid vuáhádume . Ovdamearkka dihte guvssit , mat duddjojuvvojit báhkis , ja eará atnulihtit leat gohppojuvvon báhki iežas šaddansijaid čuovvumiin . Ovdâmerkkân päähist rahtum kuuvseh já eres anoliteh láá kuovzum päähi jieijâs šoddâmsáigui mield. . Boarrásamos árbevieru sámi duojis ovddastit čoarve- , dákte- , muorra- ja náhkkeduojit . Säämi tyeje puárásumos ärbivyevi ovdâsteh čuárvi- , tähti- , muorâ- já nähkityejeh . Datneárppu ráhkadeami , bárgideami ja tekstiiladuoji sápmelaččat leat oahppan belohahkii eará álbmogiin . Taneáárpu rähtim , päddiponnoom já tekstiilpargo sämmiliih láá oppâm uásild eres aalmugijn . Máŋggaid materiálaid , maidda sámit oahpásmuvve oalle maŋŋit olggobeale gávpegaskavuođaid váikkuhusas , leat goit hárjánan doallat árbevirolažžan , nu oahppásat ovdamearkka dihte láđđi , silki ja silba sámi duojis leat . Maaŋgah materiaaleh , moh láá puáttám viehâ maŋŋeed ulguupiälái kävppikoskâvuođâi vaikuttâsâst , láá kuittâg nobdum lemin ärbivuáváliih , nuuvt uáppáh ovdâmerkkân läđđee , silkke já silbâ säämi tyejeest láá . Nuppe dáfus ovdamearkka dihte silbadiŋggain sámi kultuvra seailluha ain dakkár boares nuorta- ja gaskaeurohpalaš árbevieruid , mat leat dáin máinnašuvvon álgoguovlluin juo áigá jávkan . Nube tááhust ovdâmerkkâm silbâtiiŋgâin säämi kulttuur siäilut ain-uv tagarijd puáris nuorttâ- já koskâeurooplijd ärbivuovijd , moh láá vuolgâsojijnis jo kuhháá tassaaš lappum . Silba geavahuvvo boahkána hervemis ja soljjuin , muhto maid juhkanlihtiin , suorbmasiin , beallječiŋain ja čeabetčiŋain . Silbâ kiävttoo puáhháá čiiŋâin já šoljoin , mut meiddei juuhâmliitijn , suormâsijn , peljičiiŋâin já cimccâhpaadijn . Dákte- ja čoarvedujiid materiálan geavahuvvojit bohcco čoarvedákti , eará dákteoasit ja gusa ja ealgga čoarvvit . Tähti- já čuárvipargoi materiaalân kiävttojeh poccuu čuárvi já täävtih , eres taavtij uásih , sehe kuusâ já soorvâ čuárvih . Dávttis ja čoarvvis duddjojuvvojit basttet , njuikumat , lávkačoarvvit , nállogoađit , niibenađat – dán áigge maid ciŋat . Täävtist já čuárvist ráhtojeh pastemeh , njuškomeh , laavhâ kääibih , náluskuápuh , nijbetoppiittuvah – tááláá ääigi meid čiiŋah . Dasa lassin vuodjuduvvon čoarvehervemat adnojuvvojit máŋggain muorradiŋggain , dego guvssiin , náhpiin , vuodjen- ja mátkesoppiin , boahtaliin ja giissáin . Lasseen hiärváás čuárvivuájuttâsah kiävttojeh maaŋgâin muorâtiiŋgâin , tegu kuuvsijn , naapijn , vyeijim- já mätkisoobijn , puttâlijn já kijssáin ( čukke ) . Sámi ornamentihkka lea valljásamos ja čábbasamos aiddo čoarve- ja dáktedujiin . Säämi ornamentiik lii valjaamus já muččâdumos muddoost eidu čuárvi- já tähtituojijn . Hearvagovadagat graverejuvvojit dábálaččat niibenjuniin ja ivdnejuvvojit leaibebárkogolgosiin dahje gunain . Hervâkovoseh skuážurduvvojeh táválávt nijbekeijijn já ivnejuvvojeh leibiostoin tâi kuunáin . Sámi hábmen fas lea čábbasamos muoras ráhkaduvvon atnudiŋggain nugo guvssiin , náhpiin , boahtaliin ja čikŋadiŋggain . Säämi hammim pelestis lii pyeremuu muddoost muorâst rahtum anotiiŋgâin tegu kuuvsijn , naapijn , puttâlijn já čiŋŋâtiiŋgâin . Daid duddjojit soahkebáhkiin dahje sieđgga veaddebáhkiin . Toh ráhtojeh suáhipaahijn tâi poijuu veedâpaahijn . Muoras duddjojuvvojit maid sabehat , reagat , fatnasat , gerresat ja giissát . Muorâst ráhtojeh meid saveheh , rievah , kárbáh , kerriseh já kiijsáh ( čukke ) . Bohcco gápmasiin ja gállonáhkiin duddjojuvvojit dálvvi várás liegga goikkehat ja gistát . Poccuu kamâsijn já kállunaahkijn kuárrojeh lieggâ sovskammuuh já kistuuh täälvi várás . Miesenáhkis ráhkaduvvojit ee. gahpirat ja rávesbohcco náhkis beaskkat . Vyesi čeevđist kuárrojeh eres lasseen kapereh já rävis poccuu čeevđist peeskah . Navildeami , ostema , buhtisin faskuma ja meaidima maŋŋá sáhttá ráhkadit sistti . Navalittem , ostoliemâst kieđâvuššâm , neskim já timedem maŋa finnee timedum ostočeevđi , mii kočoduvvoo šišnen . Čáppaivnnat sisti gierdá bures anu ja das duddjojuvvojit ovdamearkka dihte lávkkat , sálte- ja káffeseahkat , gápmagat , stohpoloabáhat ja dán áigge ee. mátketelefonskuohput . Šišne lii nanos já muččâd , já tast kuárrojeh ovdâmerkkân laavhah , sältti- já kähviseehah , kammuuh , luáváttuvah já tááláá ääigi meid kietâpuhelinskuápuh . Sámi duojáriin leat Davviriikkain iežaset searvvit , mat fuolahit ee. vuovdin- ja čájáhusdoaimmas . Säämi tyejeest láá Tave-enâmijn jieijâs ornijdumeh , moh tipšoh eres lasseen vyebdim- já čáitálmâstooimâ . Suoma bealde doaibmi Sámi duodji - searvi ordne čájáhusaid ja bagadeami sihke lágida eakti sámedujiid vuovdimassii . Suomâbeln tuáimee Sámi duodji-servi uárnee čáitálmâsâid já ravvim sehe joođeet puigâ säämi tuojijd vyebdimnáál . Searvvis leat buvddat Anára girkosiiddas ja Eanodaga Heahtás . Seervist láá puuvdah Aanaar markkânist já iänuduv Hettaast . Ovdal dán searvvi vuođđudeami Anáris doaimmai jagis 1975 vuođđuduvvon Sápmelaš Duoddjárat ry , man ulbmilin lei gáhttet álbmoga duodjeárbevieru . Seervi ovdedij Anarist ive 1975 vuáđudum Sápmelaš Duoddjárat ry , mon uáivilin lâi aitârdiđ aalmug tyejiäärbi . Sámi duoji dovddaldahkan lea otne davviriikkalaš Sámi Duodji - mearka , mii lea dáhkádus eakti sámeduojis . Säämi tyeje tubdâldâhhân lii tääl ohtsâštave-eennâmlâš Sámi Duodji-merkkâ , mii lii táhádâs , puigâ säämi tyejeest . Tyejisäänih anarâškielân : Duodjesánit davvisámegillii : Nijbe - puukko Mááccuh - puku Stigat - náhkahousut Beaska - peski , poroturkki Peskâ - peski , poroturkki Fáhcat - lapaset Vaacah - lapaset Kijssá - kiisa , arkku Boagán - vyö Poovij - vyö Šišne - sisnanahka Tyelji - talja Liŋkkat : Liiŋkah : Sámi duodji neahttagávpi Suomas http://www.samiduodji.com / Sámi duodji ry Suomâst Sámi duodji Ruotâst Sámi duodji Taažâst Samekki – taaidâtyejipuvdâ Anarist Säämi tyeje aaleeb škovlim Säämi ollâškoovlâst Säämi tyeje škovlim Anarist Sámi duodji Ruoŧas http://www.sameslojdstiftelsen.com / Säämi tyeje škovlim Juhâmohheest