Sámedikki dievasčoahkkin celkkii ALKU-fidnu birra
Sämitige tievâsčuákkim ceelhij ALKU-haavâst
Sámedikki dievasčoahkkin lea čoahkkimisttis 10.3.2009 cealkán guovlohálddahusa ođasmahttinfidnu birra ( ALKU-fidnu ) .
Sämitige tievâsčuákkim lii čuákkimistis 10.3.2009 ciälkkám kuávluhaldâšem uđâsmittemhaavâst ( ALKU-haahâ ) .
Sámedikki dievasčoahkkima mielde guovlohálddahusa ovddidanfidnu ii váldde ollege vuhtii sámiide vuođđolágas ja sámediggelágas dorvvastuvvon iežaset giela ja kultuvrra guoski iešráđđema .
Sämitige tievâsčuákkim mield kuávluhaldâšem ovdedemhaahâ mana ollásávt lappâd sämmiláid vuáđulaavâst já sämitiggelaavâst torvejum jieijâs kielâ já kulttuur kyeskee jiešhaldâšem .
ALKU-fidnus berre dahkat vuđolaš árvvoštallama sámiid iešráđđema dilis ja gaskavuođas ođastussii .
ALKU-haavâst kalga toohâđ vuáđulâš árvuštâllâm säämi jiešhaldâšem tiileest já koskâvuođâst uđâsmitmân .
ALKU-fidnus berre dahkat evttohusaid sámiid iešráđđema ovddideamis ja čielgasit sámiid iešráđđema ollái gullevaš bargguid sirdimis sámediggái ráđđehusprográmma ja vuođđolága mielde .
ALKU-haavâst kalga toohâđ iävtuttâsâid säämi jiešhaldâšem oovdedmist já čielgâsávt säämi jiešhaldâšem pirrâdâhân kullee pargoi sirdemist sämitiigán haldâttâsohjelm já vuáđulaavâ miäldásávt .
Vuođđolága ja sámediggelága válmmaštallamis ja ásahuvvon lágaid almmolašvuođustusain vulgojuvvui das , ahte sámiid giela ja kultuvrra guoski iešráđđen manná ovddos iige maŋos .
Vuáđulaavâ já sämitiggelaavâ valmâštâlmist já asâttum laavâi almosvuáđustâsâin lii vuolgum tast , et sämmilij kielâs já kulttuuris kyeskee jiešhaldâšem lii ovdáneijee , ige maŋasmannee .
Vuođđolága njuolggadusaid laktin sámiid iešráđđenorgána , Sámedikki , vuođđudeapmái mearkkašedje álggu ja politihkalaš-hálddahuslaš rámaid ráhkadeami sámiid iešráđđema sisdoalu ovddideapmái boahttevuođas .
Vuáđulaavâ njuolgâdusah ovtâstittum säämi jiešhaldâšemorgaan , sämitige , vuáđđudmân merhâšii aalgâ já pooliitlâš-haaldâtlâš raamij toohâm puátteevuođâst tábáhtuvvee säämi jiešhaldâšem siskáldâslâš oovdedmân .
Guovlohálddahusa ođasmahttin , mii dál lea jođus , rabadettiin máŋggaid stáhta hálddahusbargguid guoski njuolggadusaid ja sirddedettiin bargguid virgeoapmahaččas nubbái addá vejolašvuođa sámiid iešráđđema dorvvasteapmái ja viidásabbot ovddideapmái jagiid 1993-1995 láhkaválmmaštallamis gávnnahuvvon prinsihpaid ja ulbmiliid mielde .
Joton vuálgám kuávluhaldâšem uđâsmittem , lehâdijn maaŋgâid staatâ haldâšempargoid kyeskee njuolgâdusâid já sirdedijn pargoid virgeomâháást nuubán , addel máhđulâšvuođâ säämi jiešhaldâšem turviimân já ain oovdedmân iivij 1993-1995 lahâvalmâštâlmist páhudum prinsiipâi já ulmij miäldásávt .
Guovlohálddahusa ođasmahttinfidnus lea goittotge válmmaštallon sámegiela , sámeoahpahusa ja sámegielat sosiála- ja dearvvasvuođabálvalusaid stáhtadoarjagiid guoskevaš hálddahuslaš nuppástusat , mat bohtet ollašuvadettiin dovdomassii jogo hedjonahttit jo áigáiožžojuvvon sámiid iešráđđema dahje eastit sámiid iešráđđema ovddideami .
Kuávluhaldâšem uđâsmittemhaavâst láá kuittâg valmâštâllum sämikielâ , sämimáttááttâs já sä-mikielâlâš sosiaal- já tiervâsvuođâpalvâlusâi staatâtorjuid kyeskee haaldâšlâš nubástusah , moh šaddeh olášumes maŋa merhâšitteht jo-uv hiäjusmitteđ jo ááigán finnejum sämmilij jiešhaldâšem tâi estiđ säämi jiešhaldâšem ovdánem .
Sámiid sajádat ja vuoigatvuođat iežaset giela ja kultuvrra guoski iešráđđemii bohtet hedjonit ja sámiid iežaset iešráđđema ovddideapmi bisánit , joba mannat maŋos jos ALKU-fidnu ollašuvvá .
Sämmilij sajattâh já vuoigâdvuođah jieijâs kielâ já kulttuur kyeskee jiešhaaldâšmân šaddeh hiäjusmuđ já sämmilij jiejiâs jiešhaldâšem ovdánem orostiđ , joba maŋasmoonnâđ ALKU-haavâ olášume ohtâvuođâst .
Sámiid iešráđđema hedjonahttet ja dan ovddideami estet golbma ođastussii gullevaš evttohusa :
Sämmilij jiešhaldâšem hiäjusmittee já ton ovdánem estee kulmâ uđâsmitmân kullee iävtuttâs láá :
- sámegielat ja sámegiela oahpahussii dárkkuhuvvon stáhtadoarjagiid sirdin oahpa-husministeriijas guovlohálddahusvirgebáikái ( iige sámiid iežaset iešráđđema bargun ) ( gielddaid stáhtaruhtaortnega ođasmahttimis ) ,
- sämikielâlâš já sämikielâ máttááttâsân čujottum staatâtorjui sirdem máttááttâsministeriöst kuávluhaldâšemvirgádâhân ( ige sämmilij jieijâs jiešhaldâšem pargon ) ( kieldâi staatâuásusvuá ¬háduv uđâsmitmist ) ,
- sámi giellalágas dárkkuhuvvon stáhtadoarjagiid mieđiheami sirdin vuoigatvuohtami-nisteriijas guovlohálddahusvirgebáikái ( iige sámiid iežaset iešráđđema bargun ) ja
- säämi kielâlaavâst uáivildum staatâtorjui mieđettem sirdem riehtiministeriöst kuávluhaldâ ¬šemvirgádâhân ( ige sämmilij jieijâs jiešhaldâšem pirrâdâhân ) já
- sámegielat sosiála- ja dearvvasvuohtabálvalusaid dorvvasteapmái dárkkuhuvvon stáhtadoar-jaga sirdin eret sámiid iešráđđemis juohkinláhkai njuolgga gielddaide .
- sämikielâlâš sosiaal- já tiervâsvuođâpalvâlusâi turviimân čujottum staatâtorjuu sirdem meddâl sämmilij jiešhaaldâšmist njuolgist kieldáid .
Máinnašuvvon hálddahusbarggut gullet čielgasit sámiid iežaset giela ja kultuvrra guoskevaš iešráđđema ollái ja daid galgá jogo sirdit riikkadási virgeoapmahaččas njuolgga sámiid iešráđđenorgánai , Sámediggái , dahje seailluhit ( sosiála- ja dearvvasvuohtabálvalusaid stáhtadoarjja ) Sámedikki bargun .
Mainâšum haldâšempargoh kuleh čielgâsávt sämmilij jieijâs kielâ já kulttuur kyeskee jiešhaldâšem pirrâdâhân já taid kalga jo-uv sirdeđ väldikodálâš virgeomâháást njuolgist sämmi-lij jiešhaldâšemorgaanân , sämitiigán , tâi siäiluttiđ ( sosiaal- já tiervâsvuođâpalvâlusâi staatâ ¬toorjâ ) sämitige pargon .
Sámediggi ii dohkket sámiide vuođđolágas dorvvastuvvon iešráđđema hedjonahttima ja dan ovdáneami bisánahttima .
Sämitigge ij tuhhit sämmiláid vuáđulaavâst torvejum jiešhaldâšem hiä-jusmittem já ton ovdedem orostittem .
Sámedikki guovddáš evttohusat :
Sämitige kuávdášlâš iävtuttâsah :
1 .
1 .
ALKU-fidnu láhkaásaheamis ja fidnu buktin nuppástusain hálddahussii ja stáhtadoarjjaortnegii galgá lágidit sámediggelága § 9:s dárkkuhuvvon ráđđádallamiid , čielggadit fidnuid váikkuhusaid sámegillii ja sámiid vuođđolágalaš kulturiešráđđemii .
ALKU-haavâ lahâaasâtmist já haavâ puáhtám nubástusâin haaldâšmân já staatâtoor ¬jâvuáhádâhân kalga orniđ sämitiggelaavâ § 9 miäldásijd ráđádâlmijd , čielgiđ haavâi vaikuttâsâid sämikielân já säämi vuáđulavâlâš kulttuurjiešhaaldâšmân .
2 .
2 .
Sámi giellalága 1086/2003 galgá čuovvut ALKU-fidnu válmmaštallamis ja fidnu ollašuvvamis .
Säämi kielâlaavâ 1086/2003 kalga nuávdittiđ ALKU-haavâ valmâštâlmist já haavâ olášutmist .
3 .
3 .
Sámediggái galgá sirdit sámiid ruovttuguovllu eanangoddeprográmma ráhkadeami ja maiddái skuvlema , luondduriggodagaid , birrasa ja johtolaga ráhkkanan- ja plánenbargguid .
Sämitiigán kalga sirdeđ sämikuávlu eennâmkodde-ohjelm rähtim sehe škovlim , luán-duriggoduvâi , pirrâs já jotoluv muneldistem- já vuávámpargoid .
4 .
4 .
Guovlohálddahusvirgeoapmahaččat galget ráđđádallat ja ráhkadit ovttasbarg-gus sámiid ruovttuguovllu ja sámekultuvrra guoski strategiijaáššebáhpáriid .
Kuávluhaldâšemvirgeomâhááh kalgeh ráđádâllâđ já rähtiđ ohtsâšpargoost sämikuáv-lu já sämikulttuur kyeskee strategiaäššikiirjijd .
5 .
5 .
Sámeoahpahusa oahpaheaddjiid bálkáheapmái dárkkuhuvvon stáhtadoarjagiid ( L1998/635 ; nuppástus 1998/1186 , 43§ 2 mom ) hálddahus galgá sirdit Sámedikki bargun .
Sämimáttááttâs máttáátteijei pálkkátmân uáivildum staatâtorjui ( L1998/635 ; nubás-tus 1998/1186 , 43 § 2 mom ) haldâšem kalga sirdeđ Sämitige pargoid .
Stáhtadoarjagiid ollái galgá sirdit heailla sámeoahpahusa fuolakeahttá das gos oahpahusa lágideaddji skuvlla lea .
Staatâtorjuu pirrâdâhân kalga jođettiđ sämimáttááttâs ollásávt máttááttâs uárnejeijee škoovlâ soi-jimpäikkikoddeest peerusthánnáá .
6 .
6 .
Sámi giellalága § 31:s dárkkuhuvvon ruhtadanbarggut sirdojit Sámedikki hálddašeapmái .
Säämi kielâlaavâ § 31 miäldásâš ruttâdempargoh sirdojeh sämitige haaldâšmân .
7 .
7 .
Guovlohálddahusvirgebáikkiide ollašuhtto sámegielat bálvalanossodat sámiid ruovttuguvlui .
Kuávluhaldâšemvirgáduvváid ráhtoo sämikielâlâš palvâlemohtâdâh sämikuávlun .
8 .
8 .
Sámediggi evttoha , ahte sámegielat sosiála- ja dearvvasvuohtabálvalusaid ruhtadan- , gohcin- ja stáhtadoarjjabarggut sirdojit Sámediggái Sámedikki evttohusa mielde .
Sämitigge iävtut , et sämikielâlâš sosiaal- já tiervâsvuođâpalvâlusâi ruttâdem- , kocceem- já staatâtoorjâpargoh sirdojeh sämitiigán sämitige iävtuttâs miäldásávt .
9 .
9 .
ALKU-fidnu galgá gieđahallat vuođđoláhkaváljagottis .
ALKU-haavâ kalga kieđâvuššâđ vuáđulahâváljukoddeest .
10 .
10 .
ALKU-fidnus vuhtiiváldo ráđđehusprográmma ulbmil sámiid kulturiešráđđema dorvvasteamis ja ILO 169-soahpamuša ratifieremis ja maiddái davviriikkalaš sámesoahpamuša ratifieremis .
ALKU-haavâst váldoo vuotân haldâttâsohjelm ulme säämi kulttuurjiešhaldâšem tur-viimist , ILO 169-sopâmuš ratifistem máhđulâžžântohâmist sehe tave-eennâmlâš sä-misopâmuš ratifistem máhđulâžžântohâmist .
Lassedieđut : ságajođiheaddji Klemetti Näkkäläjärvi
Lasetiäđuh : saavâjođetteijee Klemetti Näkkäläjärvi
puh . :
+358505242109