Nuoraidčálli fástida
Nuorâičällee västid
Sámenuorat ožžo iežaset váikkuhankanála go sámediggi vuođđudii iežas oktavuhtii nuoraidráđi njukčamánus 2010 .
Säminuorah ožžuu jieijâs vaikuttâskanava ko sämitigge vuáđudij jieijâs ohtâvuotân nuorâirääđi njuhčâmáánust 2010 .
Ođđa nuoraidráđđi álggahii doaimmas cuoŋománus 2011 .
Uđđâ nuorâirääđi algâttij tooimâs cuáŋuimáánust 2011 .
Nuoraid áššiid sámedikki hálddahusas dikšu skábmamánus 2010 barggus álggahan nuoraidčálli Niina Siltala .
Nuorâi aašijd sämitige haldâttâsâst tipšo roovvâdmáánust 2010 pargoidis algâttâm nuorâičällee Niina Siltala .
Jearaimet Niinas logi gažaldaga , maidda son vástida ná :
Toovâin Niinan love koččâmâššâd , moid sun västidij návt :
1 .
1 .
Gii leat ja gos leat eret ?
Kii tun lah já kost puáđáh ?
Lean Niina Siltala ( iežas goargu Aikio ) .
Mun lam Niina Siltala ( js. . Aikio ) .
Lean eret Avvilis , mu sohka lea eret Idjajávrri guovllus .
Lam šaddaaš Avelist já muu suuhâ lii vuálgus Ijjäävrist .
2 .
2 .
Maid leat bargan ovdal go du válljejedje nuoraidčállin ?
Maid lah paorgâm tađe ovdil ko tuu väljejii nuorâičällen ?
Gárvvásmuvven stuđeantan Avvila logahagas giđđat 2009 ja čakčat vulgen Durdnosii Humanisttalaš ámmátallaskuvlii lohkat servodatdoaimma ja nuoraidbarggu , nu ahte jagi gergen stuđeret ovdal bargui boahtima .
Valmâštuvvim pajeuáppen Avveel luvâttuvâst kiđđuv 2009 já čohčuv vuolgim Tuárnusân Humanistlii áámmátollâškoovlân luuhâđ aalmuglâštooimâ já nuorâipargo , ađai oovtâ ive kiergânim luuhâđ ovdil paargon puáttim .
Barggu olis livččii oaivil gárvvásmuvvatge maŋimuštá golmma ja bealle jagi geažes .
Pargo lasseen ličij uáivil valmâštuđ-uv majemustáá pelniäljád ive keččin .
3 .
3 .
Manin hálidit nuoraidčállin ?
Mane halijdih nuorâičällen ?
Vejolašvuohta bargat sámenuoraiguin iežan ruovttuguovllus geasuhii sakka .
Máhđulâšvuotâ porgâđ säminuorâiguin jieijâs päikkikuávlust hokâttâlâi korrâsávt .
4 .
4 .
Mii nuoraidčálli doaibmagovvii gullá ?
Mii nuorâičällee toimâkován kulá ?
Nuoraidčálli doaibmá nuoraidráđi ollesáigásaš čállin , mii oaivvilda ahte válmmaštalan buot nuoraidráđi álgagiid , cealkámušaid ja eará bealiváldimiid , bovden čoahkkái ja válmmaštalan nuoraidráđi čoahkkimiid ja fuolahan das ahte nuoraidráđi mearrádusat šaddet duohtan .
Nuorâičällee tuáimá nuorâirääđi váldutoimâlâš čällen , ađai valmâštâlâm puoh nuorâirääđi alguid , ciälkkámušâid já eres peleväldimijd , povdiim čuákán já valmâštâlâm nuorâirääđi čuákkimijd já olášutám nuorâirääđi miärádâsâid .
Die dat váldobarggut iešalddes leat .
Tie toh váldupargoh riävtui láá .
Leamašan maiddái veahkkin ordnemin Sámenuoraid dáiddadáhpáhusa ja geahččalan fierpmáiduvvat nuoraidsuorggi eará doaibmiiguin ( ee. sámeguovllu ja Lappi gielddaid nuoraiddoaimmaiguin ) .
Lasseen lam lamaš iššeen orniimin Säminuorâi taaidâtábáhtus já viggâm viärmádâttâđ eres nuorâisyergi tuáimeiguin ( el . sämikuávlu já Laapi kieldâi nuorâituáimeiguin ) .
5 .
5 .
Makkár lea du dábálaš bargobeaivi ?
Maggaar lii táválâš pargopiäivád ?
Boađán bargui iđđes gávcci sulain ja vuosttasin manan čađa šleađgapoastta .
Puáđám paargon iđedist käävci suulâin já vuossâmužžân tárhistân šleđgâpoostâ .
Dasto válmmaštalan čoahkkima , divššon geavatlaš áššiid ( omd. čoahkkinkáfestallama dahje dáiddadáhpáhusa sáhtuid ) , doalan smávva ráđđádallama bargoskihpáriin / - skihpáriiguin , vástidan telefovdnii ja čálán šleađgapoastta .
Talle valmâštâlâm čuákkim , tipšom keevâtlijd aašijd ( om. čuákkimkaahvijd tâi taaidâtábáhtus orniidijn sáátuid ) , toolâm siemin ráđádâllâm pargoskipáráin / pargoskipárijguin , västidâm puhelimân já čálám šleđgâpoostâ .
Dakkár áibba dábálaš doaimmahatbargu , mii gal boahtá sihkkarit vehá rievdat go nuoraidráđđi álggaha doaimmas albmaláhkai .
Taggaar aaibâs vuáđutoimâttâhpargo , mii šadda kale vissásávt mottoomverd rievdâđ , ko nuorâirääđi aalgât olmânáál tooimâs .
Sullii oktii mánus oassálasttán Selvä Peli-bargojoavkku čoahkkimii ja sullii oktii guovtti mánus mis lea nuoraidráđi iežas čoahkkin .
Suullân ohtii mánuppaajeest uásálistám “ Selvä Peli ” - pargojuávhu čuákkimân já suullân ohtii muádi mánuppaajeest mist lii nuorâirääđi jieččân čuákkim .
6 .
6 .
Mii nuoraidráđđi lea ?
Mii nuorâirääđi lii ?
Nuoraidráđđi lea okta sámedikki lávdegottiin , masa gullet 5 fásta lahtu ja persovnnalaš várrelahtut sihke 5 áššedovdilahtu .
Nuorâirääđi lii ohtâ sämitige lävdikuudijn , moos kuleh 5 eidusii jeessân já sii persovnliih värijesâneh sehe 5 äššitobdeejeessân .
Fásta lahtut ja várrelahtut leat 18-25-jahkásaččat ja áššedovdilahtut 15-17-jahkásaččat .
Eidusiih jesâneh já värijesâneh láá 18-25-ihásiih já äššitobdeejesâneh 15-17-ihásiih .
Nuoraidráđi doaibmasuorgái gullet buot sámenuoraide ja sámenuoraid eallindiliide guoski áššit .
Nuorâirääđi toimâsuárgán kuleh puoh säminuorâid já säminuorâi eellimtile kyeskee ääših .
7 .
7 .
Mo nuoraidráđđi sáhttá doaimmainisguin ovddidit sámenuoraid sajádaga Suomas ?
Maht nuorâirääđi puáhtá toimâinis ovdediđ säminuorâi sajattuv Suomâst ?
Nuoraidráđđi sáhttá dahkat álgagiid ja addit cealkámušaid daid áššiin , mat gusket sámenuoraide dahje sámenuoraid eallindiliide .
Nuorâirääđi puáhtá toohâđ alguid já adeliđ ciälkkámušâid toin aašijn , moh kyeskih säminuorâid tâi sii eellimtile .
Nuoraidráđđi sáhttá maid ordnet dáhpáhusaid ja oassálastit sierralágan dáhpáhusaide .
Nuorâirääđi puáhtá meid orniđ tábáhtusâid já uásálistiđ jieškote-uvlágán tábáhtussáid .
8 .
8 .
Mo sámenuoraid sajádat buorránii Suomas nuoraidráđi mielde ?
Maht säminuorâi sajattâh puáránij Suomâst nuorâirääđi mield ?
Stuorámus ášši lea sihkkarit dat , ahte dál sámenuorat sáhttet ieža váikkuhit iežaset vuoigatvuođaide ja daid ollašuhttimii .
Iävtuittáá stuárráámus äšši lii tot , et tääl säminuorah pyehtih jieijah vaikuttiđ vuoigâdvuođáidsis já toi olášumán .
Dasa lassin sámenuorain lea dál kanála , man bokte sii sáhttet addit virggálaš cealkámušaid ja dahkat álgagiid .
Lasseen säminuorâin lii tääl kanava , mon pehti sij pyehtih adeliđ virgálijd ciälkkámušâid já toohâđ alguid .
Nuoraidráđđi dahká vejolažžan maiddái dan , ahte sámenuorat sáhttet leat ollu beaktilabbot fárus sámedikki doaimmas ja mearrádusaid dahkamis nuoraide guoski áššiin .
Nuorâirääđi taha máhđulâžžân meid tom , et säminuorah pyehtih leđe čuuvtij aktiivlubbooht mieldi sämitige tooimâst já miärádâstohâmist nuorâid kyeskee aašijn .
9 .
9 .
Makkár áššiide áiggot giddet erenomáš fuopmášumi nuoraidčállin ?
Maggaar aššijd ááiguh kiddiđ eromâš huámášume nuorâičällen ?
Geahččalan doaibmat nu , ahte nuoraidráđđi dieđihivččii aktiivvalaččat doaimmastis .
Viigâm toimâđ nuuvt , et nuorâirääđi tieđettičij aktiivlávt jieijâs tooimâin .
In hálidivčče dakkár dili , ahte ráđđi dušše mearrida áššiid birra čoahkkimiin ja eará nuorat eai dieđe oppa dange geat čoahkkimiin čohkkájit , hálakeahttáge áššelisttuin dahje earás .
Jiem halijdiččii taggaar tile , et rääđi tuálá čuákkimijd já meerrid aašijn , mut eres nuorah iä ubâ tieđegin kiäh čuákkimijn čokkájeh , tađe eenâb ko äššilistoin tâi eres aašijngin .
Anáražžan hálidan dieđusge maid giddet fuopmášumi anáraš- ja nuortalašgielat nuoraid gielalaš vuoigatvuođaide .
Lasseen aanaarsämmilâžžân šadda luándulávt-uv kiddiđ huámášume aanaar- já nuorttâsämikielâlij nuorâi kielâlijd vuoigâdvuođáid .
10 .
10 .
Makkárin oainnát sámenuoraid sajádaga Suomas logi jagi geažes ?
Magarin uáináh säminuorâi sajattuv Suomâst love ive keččin ?
Doaivvu miel nuoraidráđđi lea stáđásmahttán sajádagas nu sámenuoraid gaskavuođas go riikkaviidosaččatge dakkár doaibmin , man beallái lea álki jorgalit sámenuoraide guoski áššiin .
Tuáivumield nuorâirääđi lii vuáháduttám sajattuvâs nuuvt säminuorâi koskâvuođâst ko väldikodálávt-uv tagarin tuáimen , mon piälán lii älkkee jurgâluđ säminuorâid kyeskee áášijn .
Sávan ahte logi jagi geažes buot sámenuorain leat ássanbáikkis ja giellajoavkkus fuolakeahttá ovttalágan vejolašvuođat stuđeret giela skuvllas .
Tuáivum , et love ive keččin puohâin säminuorâin láá aassâmsaajeest já kielâjuávhust peerusthánnáá siämmáálágneh máhđulâšvuođah oppâđ kielâ škoovlâst .
Sávan maiddái , ahte sámenuorat anášedje ain árvvus iežaset kultuvrra ja dan ahte sii leat sápmelaččat .
Tuáivum meid , et säminuorah ain-uv anaččii áárvust jieijâs kulttuur já liččii čiävlááh sämmilâšvuođâstis .