Sámiid árbevirolaš dieđu suodjaleapmi gáibida doaimmaid Sämmilij ärbivuáválii tiäđu suojâlem váátá tooimâid Varas raporta eaktuda , ahte Suopma doaibmá beaktilabbot sámiid luonddu máŋggahámatvuhtii gulavaš árbevirolaš dieđu dorvvasteamis . Vorâs raapoort váátá Suomâ ruokâsmuđ sämmilij luándu maaŋgâhámásâšvuotân lohtâseijee ärbivuáválii tiäđu turviimist . Raportta mielde sámiid árbevirolaš dieđus ja árbevirolaš luonddugeavaheamis lea guovddáš mearkkašupmi eandalitge davvi luonddu máŋggahámatvuhtii . Raapoort mield sämmilij ärbivuáválâš tiäđust já ärbivuáválâš luándukevttimist lii tehálâš merhâšume aainâs tavekuávlu luándu maaŋgâhámásâšvuotân . Odne birasministeriijai luohpaduvvon raportta ráhkadii birasministeriija ásahan viiddes áššedovdijoavku . Onne pirâsministeriön luovâttum raapoort raahtij pirâsministeriö asâttem vijđesvuáđusâš äššitobdeejuávkku . Sámiid luonddu máŋggahámatvuhtii gulavaš árbevirolaš diehtu lea luonddu dáfus geavatlaš ja albmana erenomážit sámegielas , birasgaskavuođas ja ealáhusain . Sämmilij luándu maaŋgâhámásâšvuotân lohtâseijee ärbivuáválâš tiätu lii luándus peeleest alda vuáválâšvuođâ já tiättoo eromâšávt sämikielâst , pirâskoskâvuođâst já iäláttâsâsâin . Sámiid árbevirolaš ealáhusat dahjege boazodoallu , meahccebivdu , guolásteapmi , čoaggin ja duodji sirdet árbevirolaš dieđu buolvvas nubbái . Sämmilij ärbivuáváliih iäláttâsah ađai puásuituálu , meccipivdo , kyelipivdo , nuurrâm já tyeji sirdeh ärbivuáválii tiäđu suhâpuolvâst nuubán . Sámiid luonddu máŋggahámatvuhtii gulavaš árbevirolaš diehtu lea áitatvuložin hedjoneamen servodatnuppástusaid dihte . Sämmilij luándu maaŋgâhámásâšvuotân lohtâseijee ärbivuáválâš tiätu lii vaarâst hiäjusmuđ ohtsâškodálij nubástusâi puátusin . Bargojoavku evttoha dili divvuma várás 28 doaibmabiju ja ávžžuhusaid . Pargojuávkku iävtut tile tivomân 28 toimâd já avžuuttâssâd . Doaibmabijuin evttohuvvojit luonddu máŋggahámatvuhtii gulavaš árbevirolaš dieđu vuhtiiváldin láhkaásaheami ja hálddahusa ovddidanfidnuin ja maiddái skuvlejumis . Tooimâin iävtuttuvvoo luándu maaŋgâhámásâšvuotân lohtâseijee ärbivuáválii tiäđu vuotân väldim lahâasâttâs já haldâttâs ovdedemhaavâin sehe škovliimist . Bargojoavku evttoha , että resurssat stivrejuvvojit sámiid luonddu máŋggahámatvuhtii gulavaš árbevirolaš dieđu vurkemii , dutkamii ja ealáskahttimii . Pargojuávkku iävtut , et resursseh stivrejuvvojeh sämmilij luándu maaŋgâhámásâšvuotân lohtâseijee ärbivuáválii tiäđu vuorkkiimân , tutkâmân já iäláskitmân . Bargojoavku evttoha maiddái , ahte luonddu máŋggahámatvuođastrategiijai , mii dál ođasmahtto , ja doaibmanprográmmai merkejuvvojit ođđa doaibmabijut árbevirolaš dieđu suodjaleapmin . Pargojuávkku iävtut meid , et luándu maaŋgâhámásâšvuođâstrategian já toimâohjelmân , mon láá eidu uđâsmitmin , kirjejuuččii uđđâ tooimah ärbivuáválii tiäđu suoijâlmân . Bargojoavkku ságajođiheaddji Klemetti Näkkäläjärvi oaidná , ahte raportta válmmaštuvvan lea mearkkašahtti boađus ja dat fállá buori vuođu sisriikkalaš ja riikkaidgaskasaš luonddu máŋggahámatvuođapolitihkai . ” Pargojuávhu saavâjođetteijee Klemetti Näkkäläjärvi uáiná raapoort valmâštume merhâšittee jukson já tot lääjid šiev vuáđu aalmuglii já aalmugijkoskâsii luándu maaŋgâhámásâšvuođâpoli ¬tiijkán . ” Guovddáš ministeriijat ja virgeoapmahaččat čatnasit ovddidit sámiid luonddu máŋggahámatvuhtii gulavaš árbevirolaš dieđu . Kuávdášliih ministeriöh já virgeomâhááh čonnâseh ovdediđ sämmilij luándu maaŋgâ ¬hámásâšvuotân lohtâseijee ärbivuáválii tiäđu . Lea dehalaš , ahte bargu ii bisán dása ja bargojoavkku evttohan doaibmabijut álgojit ollašuhttot ” , Näkkäläjärvi dadjá . Lii tehálâš , et pargo ij ooroost taas já pargojuávhu iävtuttâm tooimâid riemih olášutteđ ” , Näkkäläjärvi iätá . Raporta ovddida bealistis riikkaidgaskasaš biodiversitehtasoahpamuša artikla 8(j ) ollašuhttima Suomas . Raapoort oovded jieijâs uásild aalmugijkoskâsii biodiversiteettisopâmuš artikla 8(j ) olášuttem Suomâst . Artikla suodjala eamiálbmogiid luonddu máŋggahámatvuhtii gulavaš árbevirolaš dieđu , geavadagaid ja innovášuvnnaid . Artikla suoijâl algâaalmugij luándu maaŋgâhámásâšvuotân lohtâseijee ärbivuáválii tiäđu , keevâtlâšvuođâid já innovaatioid . Akwé : Ko rávvagat geavahussiii Suomas Akwé : Kon - ravvuuh kiävtun Suomâst Bargojoavku evttoha , ahte sámiid ruovttuguovllu eanageavaheami plánemis ja stivremis heivehuvvojit biodiversitehtasoahpamuša Akwé : Ko - rávvagat sisriikkalaš láhkaásaheami olis . Pargojuávkku iävtut , et sämikuávlu eennâmkevttim vuáváámist já stivriimist heiviittuvvojeh biodiversiteettisopâmuš Akwé : Kon - ravvuuh aalmuglii lahâasâttem ooleest . Meahciráđđehus ovttas sámedikkiin lea jo álggahan rávvagiid heiveheami Bátneduoddara meahcceguovllu dikšun- ja geavahanplána ráhkadeamis , vuosttasin máilmmis . ” Meccihaldâttâs oovtâst sämitiggijn lii jo algâttâm ravvui heiviittem Pänituoddâr meccikuávlu hoittám- já kevttinvuávám rähtimist , vuossâmužžân mailmist . ” Oažžut Bátneduoddara meahcceguovllu dikšun- ja geavahanplána ráhkadeamis buriid vásáhusaid , ja Meahciráđđehus lea čatnasan ráhkadit bissovaš meannudanvuogi Akwé : Ko - rávvagiid heiveheapmái Meahciráđđehusa doaimmas ” , illuda bargojoavkku ságajođiheaddji Näkkäläjärvi . Uážžup Pänituoddâr meccikuávlu hoittám- já kevttinvuávám rähtimist tivrâs vuáttámušâid , já Meccihaldâttâs lii čonnâsâm rähtiđ pissoo lattimvyevi Akwé : Kon - ravvui heivitmân Meccihaldâttâs tooimâst ” , illood pargojuávhu saavâjođetteijee Näkkäläjärvi . Bargojoavku atná dehalažžan , ahte maiddái gielddat vuhtiiváldet rávvagiid iežaset fidnuin . Pargojuávkku ana tehálâžžân , et meid kieldah väldih ravvuid vuotân jieijâs haavâin . Eaktodáhtolaš Akwé : Ko rávvagat leat válmmaštallon ovttas eamiálbmogiid ovddasteaddjiiguin ja dohkkehuvvon biodiversitehtasoahpamuša oassebeallečoahkkimis jagi 2004 . Iävtutátuliih Akwé : Kon ravvuuh láá valmâštâllum oovtâst algâaalmugij ovdâsteijeiguin já tuhhiittum biodiversiteettisopâmuš uásipeličuákkimist ive 2004 . Suomas rávvagat gusket dakkár sámiid ruovttuguovllus ollašuhtton fidnuid , mat sáhttet váikkuhit sámiid kultuvrai ja ealáhusaide . Suomâst ravvuuh kyeskih sämikuávlust tagarijd haavâid , moi olášuttem puáhtá vaikuttiđ sämmilij kulttuurân já iäláttâssáid . Bargojoavku evttoha , ahte go birrasa geavaheami ja árbevirolaš sámeealáhusaid stivrejeaddji láhkaásaheapmi ovddiduvvo , vuhtiiváldojit biodiversitehtasoahpamuša geatnegasvuođat ja heivvolaš osiin Akwé : Ko - rávvagat . Pargojuávkku iävtut , et ko pirrâs kevttim já ärbivuáválijd sämi-iäláttâsâid stivrejeijee lahâasâttâs ovdeduvvoo , te kalga väldiđ vuotân biodiversiteettisopâmuš kenigâsvuođâid já heivejeijee oosijn Akwé : Kon - ravvuid . Bargojoavku evttoha , ahte birasministeriija addá rávvagiid Akwé : Ko - rávvagiid heiveheamis birasváikkuhusaid árvvoštallanprosessain ja maiddái eanageavahan- ja huksenlága ollašuhttimis . Pargojuávkku iävtut , et pirâsministeriö addel ravvuid Akwé : Kon - ravvui heivitmist pirâsvaikuttâsâi árvuštâllâmprosessist sehe eennâmkevttim- já huksimlaavâ olášutmist . Bargojoavku lea jorgalan suomagillii ja olggosaddán Akwé : Ko rávvagiid . Pargojuávkku lii jurgâlâm suomâkielân já almostittán Akwé : Kon ravvuid . Suomagielat jorgalus lea okta máilmmi vuosttamus jorgalusain rávvagiin . Suomâkieljurgâlus lii ohtâ maailm vuossâmuin ravvuin toohum jurgâlusâin . Bargojoavkku raporta Pargojuávhu raapoort . Lasetiäđuh : Saavâjođetteijee Klemetti Näkkäläjärvi , Sämitigge , puh. . 050 524 2109 , ovdânommâ.suhânommâ@samediggi.fiLuándusuojâlemjođetteijee Ilkka Heikkinen , pirâsministeriö , puh. . 040 506 1172 , ovdânommâ.suhânommâ@ymparisto.fi Pargojuávhu čällee , pajetärhisteijee Liinu Törvi , Laapi iäláttâs- , jotolâh- já pirâskuávdáš , puh. . 040 719 2997 , ovdânommâ.suhânommâ@ely-keskus.fi