Ođđa ráđđehusprográmma doarju sámekultuvrra Uđđâ haldâttâsohjelm tuárju sämikulttuur Bearjadaga almmustahttui Katainen I ráđđehusa ráđđehusprográmma . Vástuppeeivi adelui olgos Katainen I haldâttâs haldâttâsohjelm . Prográmma lea historjjálaš sápmelaččaid dáfus . Ohjelm lii historjállâš sämmilij tááhust . Vuosttas háve ráđđehusprográmmas biddjojedje ulbmilin sámekultuvra ja sápmelaččaid vuoigatvuođaid oppalaš ovddideapmi . Vuossâmuu keerdi haldâttâsohjelmist lii asâttum ulmen sämikulttuur já sämmilij vuoigâd ¬vuođâi olesváládlâš ovedem . Stuorámus oassi sámedikki dán válgabaji guovddáš ulbmiliin girjejuvvojedje ráđđehusprográmmai . ” Stuorrâ uási sämitige taan vaaljâpaje tehálumosijn uulmijn láá kirjejum haldâttâsohjelmân . Lean duođaid duhtavaš ráđđehusprográmma guovddáš linnjemiidda . “ Lam uáli tuđâvâš haldâttâsohjelm kuávdášlâš linjiimáid . Ráđđehusprográmmas dorjojuvvo nu sámegiella , árbevirolaš diehtu , gielaealáskahttinprográmma ja ovddiduvvo sámi kulturiešstivrejupmi ” , muitala sámedikki ságajođiheaddji Klemetti Näkkäläjärvi , gii maiddái oassálasttii sámedikki ovddasteaddjin ráđđehusšiehtadallamiidda . Haldâttâsohjelm tuárju nuuvt sämikielâ , ärbivuáválii tiäđu , kielâiäláskittemohjelm já oovded säämi kulttuurjiešmeridem ” , muštâl sämitige saavâjođetteijee Klemetti Näkkäläjärvi , kote uásálistij še sämitige ovdâsteijen haldâttâsráđádâlmáid . Ráđđehusprgrámmas biddjo ulbmilin ILO 169-soahpamuša ratifiseren . Haldâttâsohjelmist asâttuvvoo ulmen ILO 169-sopâmuš ratifisistem . Vaikke ILO 169-soahpamuša ratifiseren leamašan Suoma ulbmilin guhká , goassige ovdal áššis ii leat girjejuvvon ráđđehusprográmmas . ” Veikkâ ILO 169-sopâmuš ratifisistem lii lamaš Suomâ ulmen jo kuhháá , te kuássin ovdeláá äšši ij lah kirjejum haldâttâsohjelmân . Ráđđehusprográmma ulbmil doarju davviriikkalaš sámi soahpamuša joatkkaráđđádallamiid ” oaivvilda ságajođiheaddji Näkkäläjärvi . “ Haldâttâsohjelm ulme tuárju tave-eennâmlii sämisopâmuš jotkâráđádâlmijd ” uáiná saavâjođetteijee Näkkäläjärvi . Sámedikki bargan evttohusat eanageavahusa stivrenvuogi ođasmahttima várás girjejuvvojedje maiddái ráđđehusprográmmai . Sämitige toohâm iävtuttâsah eennâmkevttim stivrimvuáháduv uđâsmitmân šoddii meid kirjejuđ haldâttâsohjelmân . Ráđđehus čatnasa ovddidit eanageavahusa stivrejeaddji láhkaásaheami čielggasmahttimiin ja oassálastimiin álgoálbmogiid guoski riikkaidgaskasaš ovttasbargui álgoálbmogiid duođalaš suodjaleami nannema várás . ” Haldâttâs čoonnâs ovdediđ eennâmkevttim stivrejeijee lahâasâttâs čielgâsmitmáin já uásálistmáin algâaalmugijd kyeskee aalmugijkoskâsii oovtâstpaargon algâaalmugij tuođâlii suojâlem naanoodmân . Linnjen doarju maiddái biodiversiteahttasoahpamuša artihkal 8(j ) olláhuhttima . “ Linjim tuárju meiddei biodiversiteetsopâmuš artikla 8(j ) olášuttem . Artihkal 8(j)-bargojoavkku loahpparaporttas evttohuvvo eanageavahusa stivrejeaddji láhkaásaheami ovddideapmi ” čilge Näkkäläjärvi . Artikla 8(j)-pargojuávkku loppâraportistis iävtut eennâmkevttim stivrejeijee lahâasâttâs ovdedem ” čielgee Näkkäläjärvi ääši tuávváá . Ráđđehusprográmmas čatnasuvvo nannet boazodoalu ovddideapmi ja dahkko soddjileabbon boazodoalu vaháhiid gokčan . Haldâttâsohjelm čoonnâs nanodiđ puásuituálu ovdedem já njyebžilittiđ puásuituálu vaahâgsajanmäksimvuáháduv . Guollebivddu oasil ráđđehusprográmmas čatnasuvvo olláhuhttit dárbbašlaš doaibmabijut goargŋu guliid suodjaleami várás . Kuálástus uásild haldâttâsohjelm čoonnâs olášuttiđ tárbulijd tooimâid vajâldeijee kyelinaalij suoijâlmân . Sámedikki álgagis Suomas válmmaštallo bárrásiin evttohus sámegielaid ealáskahttinprográmman . Sämitige algust láá tääl Suomâst valmâštâlmin iävtuttâs sämikielâi iäláskittemohjelmân . Evttohus prográmman válmmaštuvvá dán jagi loahpas . Iävtuttâs ohjelmân valmâštuvá taan ive loopâst . Ráđđehusprográmmas čatnasuvvo olláhuhttit sámegielaid ealáskahttinprográmma , dan resurseren ja bissovaš doaibmamálle ráhkadeapmi sámegielaid ealáskahttimii . Haldâttâsohjelm čoonnâs olášuttiđ sämikielâi iäláskittemohjelm , ton resurssistem já läjidiđ pissoo toimâmmyenster sämikielâi iäláskitmân . Sámi gielalaš vuoigatvuođat linnjejuvvojit ráđđehusprográmmas viidáseabbotge . Haldâttâsohjelm linjee säämi kielâlijd vuoigâdvuođâid vijđásubbooht-uv . Ráđđehus čatnasa dorvvastit sosiála- ja dearvvašvuohtabálvalusaid sámegillii ja ráhkadit álbmotlaš giellastrategiija . Haldâttâs čoonnâs turviđ sosiaal- já tiervâsvuođâpalvâlusâid sämikielân já rähtiđ aalmuglii kielâstrategia . Strategiijas ja ovddideamis giddejuvvo earenoamáš fuomášupmi sáme- , romána- ja seavagiela sajádahkii . Strategiast já oovdedmist kiddejuvvoo eromâš huámášume sämikielâ , romanikielâ sehe seevvimkielâ sajattâhân . Ráđđehusprográmmas čatnasuvvo dasa , ahte ođasmahtto álbmotlaš biodiversiteahttastrategiija , suvdilis ovdáneami prográmma ja olláhuhtto áitatvuloš luondotiippaid doaibmaplána . Haldâttâsohjelm čoonnâs uđâsmittiđ aalmuglii biodiversiteetstrategia , pištee ovdánem ohjelm já olášuttiđ uhkevulážij luándutiijpâi toimâvuávám . Biodiversiteahttastrategiija olláhuhttimis čatnasuvvo dorvvastuvvot sámi kultuvrralaš vuohki ja árbevierru geavahit luonddu . ” Biodiversiteetstrategia olášutmist čoonnâs haldâttâs turviđ säämi kulttuurlii vyevi já äärbi kevttiđ luándu . Sámekultuvrra dárbbut dorjojuvvojit dáid linnjemiin oppalaččat . “ Sämikulttuur táárbuid haldâttâs tuárju tai linjiimijguin olesváldálávt . Álbmotlaš suvdilis ovdáneami strategiija oassin lea iežas sámi suvdilis ovdáneami strategiija . Aalmuglii pištee ovdánem strategia uássin lii sämmilij jieijâs pištee ovdánem strategia . Álbmotlaš artihkal 8(j)-bargojoavku lea bargan viiddes evttohusa ođđa biodiversiteahttastrategiija sámekultuvrra guoski doaibmabidjun . Aalmuglâš artikla 8(j)-pargojuávkku lii ráhtám vijđes iävtuttâs uđđâ biodiversiteetstrategian sämikulttuur kyeskee toimân . Áitatvuloš luondotiippaid doaibmaplánas lea čatnasuvvon čielggaduvvot vejolašvuođat ođasmahttit boazodoallolága , dan olláhuhttima ja maiddái boazodoalu doarjjahámiid nu , ahte dain sáhtášii buoridit áitatvuloš ja čalmmisadnon luondotiippaid dili ja olláhuhttit seamma háve biodiversiteahttasoahpamuša álgoálbmogiid guoski geatnegasvuođaid ( artihkalat 8 j ja 10 c ) . Uhkevulážij luándutiijpâi toimâvuáváámist lii haldâttâs čonâsâm čielgiđ máhđulâšvuođâid uđâsmittiđ puásuituálulaavâ , ton olášuttem sehe puásuituálu toorjâhaamijd nuuvt , et toiguin puávtáččij pyerediđ uhkevuálážij já čalmeestanettettee luándutiijpâi tile já siämmást olášuttiđ biodiversiteetsopâmuš algâaalmugijd kyeskee kenigâsvuođâid ( artiklah 8j já 10 c ) . Linnjemat leat sámekultuvrra ja sámeboazodoalu dáfus oalle buorit . Linjiimeh láá sämikulttuur já sämmilâšpuásuituálu tááhust tuođâi pyereh . Sámediggi lea bargan ja áŋgiruššá ainge dáid strategiijaid ja prográmmaid válmmaštallama ja olláhuhttima várás ” Näkkäläjärvi muitala . Sämitigge lii porgâm já parga ain-uv korrâsávt pargo tai strategiai já ohjelmij valmâštâlmân já olášutmân ” Näkkäläjärvi muštâl . Ráđđehusprográmmas leat vuhtiiváldon sámedikki dahkan evttohusat sámi kulturiešstivrejumi ovddideami ja dan resurserema várás . Haldâttâsohjelmist láá valdum vuotân sämitige toohâm iävtuttâsah säämi kulttuurjiešmeridem oovdedmân já ton resurssistmân . Ráđđehusprográmmas čatnasuvvo ovddiduvvot sámi kulturiešstivrejupmi ja dan doaibmaneavttut . ” Haldâttâsohjelm čoonnâs ovdediđ säämi kulttuurjiešmeridem já ton toimâmiävtuid . Dát lea duođaige dehalaš linnjágeassin . “ Taat lii tuođâi tehálâš linjim . Ráđđehusprgrámma boahtá buktit lasi vejolašvuođaid sámediggái ja girjemiid olláhuhttin gáibida sámedikkis duođalaš návccaid bidjama dasa ” Näkkäläjärvi oaidná . Haldâttâsohjelm šadda pyehtiđ lase máhđulâšvuođâid sämitiigán já kirjiimij olášuttem váátá noonâ sämitige resussistem ” Näkkäläjärvi uáiná . Sámeáššit bohtet leat ovdan ráđđehusprográmma olláhuhttimis viidáseabbotge . Sämiääših šaddeh leđe uáinusist haldâttâsohjelm olášutmist vijđásubbooht-uv . Ráđđehus ráhkada válgabaji áigge olmmošriektepolitihkalaš doaibmanprográmma . Haldâttâs ráhtá vaaljâpaje ääigi olmoošvuogâdvuođâpoolitlâš toimâohjelmân . Olmmošriektepolitihkalaš doaibmanprográmmas bohtet gieđahallot maiddái sámi vuoigatvuođat . Olmoošvuogâdvuođâpoolitlâš toimâohjelmist šaddeh kieđâvuššâmnáál meid sämmilij vuoigâdvuođah . Ráđđehusprográmmas lea linjejuvvon maiddái Meahciráđđehusa sajádat . Haldâttâsohjelmist lii linjejum meiddei Meccihaldâttâslaavâ sajattâh . Meahciráđđehus boahtá seailluhuvvot ollislašvuohtan . ” Metsähaldâttâs šadda siäiluđ oleslâžžân . Ráđđehusprográmmas čatnasuvvo maiddái dasa , ahte fuolahuvvo vuolitdási geaidnofierpmi ortnegis dálonguovloealáhusaid ja vuovdedoalu doaibmaneavttuid sihkkarasti vugiin . “ Haldâttâsohjelm čoonnâs meid anneeđ huolâ vyeleebtásásii maađijviärmáduv oornigist táálunkuávluiäláttâsâi já meccituálu toimâmiävtui torvejeijee vuovvijn . Linnjen lea dehalaš ja doarju earenoamážit Njellima luotta vuođđodivvuma , go luodda lea dehalaš nuortalaččaid ealáhusaide ” dadjá Näkkäläjärvi . Linjim lii tehálâš já tuárju eromâšávt Njeellim maađij vuáđupyeredem , ko maađij lii tehálâš nuorttâsämmilij iäláttâssáid ” iätá Näkkäläjärvi . Ráđđehusprográmma Interneahtas . Haldâttâsohjelm Interneetist . Artihkal 8(j)-bargojoavkku loahpparaporta . Artikla 8(j)-pargojuávhu loppâraapoort . Lassidieđut : ságajođiheaddji Klemetti Näkkäläjärvi Lasetiäđuh : saavâjođetteijee Klemetti Näkkäläjärvi