Árbevirolaš dieđu suodjaleapmi ovdána Ärbivuáválii tiäđu syeji ovdán Suoma sámedikki ovddasdeaddjit , ságajođiheaddji Klemet Näkkäläjärvi ja sámedikki stivrra lahttu Nilla Tapiola leaba duhtavaččat álbmogiidgaskasaš artihkal 8(j)-bargojoavkku čihččet čoahkkima bohtosiidda . ” Suomâ sämitige ovdâsteijeeh , saavâjođetteijee Klemetti Näkkäläjärvi já sämitige stiivrâ jeessân Nilla Tapiola lává tuđâvááh aalmugijkoskâsii artikla 8(j)-pargojuávhu čiččâd čuákkim puáđusáid . Sámiide árbevirolaš dieđu suodjaleapmi , mii laktása luonddu máŋggahápmásašvuhtii ja álbmogiidgaskasaš árbevirolaš dihtui laktáseaddji mearrádusdahkan lea duođaidge dehalaš . “ Sämmiláid luándu maaŋgâhámásâšvuotân lohtâseijee ärbivuáválii tiäđu suojâlem já aalmugijkoskâsii ärbivuáválii tiätun lohtâseijee miärádâstoohâm lii tuođâi tehálâš . Čoahkkima vuođul lea čielggas , ahte nu Suopma , go buot riikkatge , galget beavttálmahttit árbevirolaš dieđu suodjaleami ja álbmogiidgaskasaš geatnegasvuođaid čađaheami , ” ságajođiheaddji Klemet Näkkäläjärvi muitalii . Čuákkim vuáđuld lii čielgâs , et nuuvt Suomâ , ko puo eres-uv enâmeh , kalgeh pehtilittiđ ärbivuáválii tiäđu suojâlem já aalmugijkoskâsij kenigâsvuođâi olášuttem , ” saavâjođetteijee Klemetti Näkkäläjärvi muštâlij . Álbmogiidgaskasaš artihkal 8(j)-bargojoavku ( Open-Ended Ad-Hoc Working Group on Article 8(j ) and related provisions ) válmmaštallá biodiversitehtašiehtadusa čuovvovaš oassebeallečoahkkima , mii dollojuvvo jagi 2012 Indias ja bargá evttohusaid oassebeallečoahkkima artihkkala 8(j):a mearrádussan . Aalmugijkoskâsâš artikla 8(j)-pargojuávkku ( Open-Ended Ad-Hoc Working Group on Article 8(j ) and related provisions ) valmâštâl biodiversiteetsopâmuš puáttee uásipelisopâmuš , mii tuálloo ive 2012 Intiast já taha iävtuttâsâid uásipeličuákkim artikla 8(j ) kyeskee miärádâssân . Šiehtadusa artihkal 8(j ) suodjala eamiálbmogiid árbevirolaš dieđu , mii gullá luonddu máŋggahápmásašvuhtii . Sopâmuš artikla 8(j ) suoijâl algâaalmugij luándu maaŋgâhámásâšvuotân lohtâseijee ärbivuáválâš tiäđu . Suoma sámedikki ovddasteaddjit válde oasi čoahkkimii Suoma stáhta delegašuvnnas . ” Suomâ sämitige ovdâsteijeeh uásálistáin čuákkimân Suomâ staatâ delegaatiost . Eurohpa Uniovnna oktasaš oaidnu sohppojuvvo oktasaš koordináhtačoahkkimiin . “ Euroop Union ohtsâš uáivil suáppoo ohtsijn koordinaatiočuákkimijn . Lean hui duđavaš dasa , ahte Suoma sámedikkis lea duođalaš váikkuhanvejolašvuohta EU:a evttohusaide ja EU maid doalvvui evttohusaideamet ovddos ” Nilla Tapiola muitalii . Lam uáli tuđâvâš toos , et Suomâ sämitiggeest lâi rievtis vaikuttemmáhđulâšvuotâ EU iävtuttâssáid já EU meid tuálvui mii iävtuttâsâid ovdâskulij ” , muštâlij Nilla Tapiola . Čoahkkimii oassálaste sápmelaččat maid Norggas ja Ruoŧas . Čuákkimân uásálistii sämmiliih meid Taažâst já Ruotâst . Suoma sámedikki ovddasteaddjit leat ságastallan Norgga ja Ruoŧa sámedikki ovddasteaddjiiguin sámiide dehalaš áššiid ovddideamis čoahkkinmearrádusaide . ” Suomâ sämitige ovdâsteijeeh lává savâstâllâm Taažâ já Ruotâ sämitige ovdâsteijeiguin sämmiláid tehálij aašij oovdedmist čuákkimmiärádâssáid . Lea dehalaš , ahte álbmogiidgaskasaš čoahkkimiin iešguđetge riikka sámiide gávdno áigi oktasašdeaivvademiide ja – guorahallamiidda . “ Lii tehálâš , et aalmugijkoskâsijn čuákkimijn jieškote-uv enâmij sämmiláid kávnoo äigi ohtsâšpalaveráid já – suogârdâlmáid . Sámiid álbmotválljen orgánaid dáfus lea dehalaš leat fárus mearrádusdahkama váibmosis , muđui mii manahat váikkuhanvejolašvuođa ” , Näkkäläjärvi ja Tapiola deattuheaba . Sämmilij ovdâstâslâš orgaanâi tááhust lii tehálâš leđe mieldi miärádâstoohâm kuávdážist , mudoi mij monâttep vaikuttemmáhđulâšvuođâ ” , tiäduttává Näkkäläjärvi já Tapiola . Suoma delegašuvdna artihkal 8(j)-bargojoavkku čoahkkimis : Klemetti Näkkäläjärvi , birasráđđeolmmoš Aulikki Alanen ja Nilla Tapiola Suomâ delegaatio artikla 8(j)-pargojuávhu čuákkimist : Klemetti Näkkäläjärvi , pirâsneuvos Aulikki Alanen já Nilla Tapiola Čoahkkimis ovddiduvvui ođđa artihkkala 8(j ) čađaheapmi máŋggajahkásaš bargoprográmman . Čuákkimist tohhui iävtuttâs uđđâ artikla 8(j ) olášuttem maaŋgâihásâžžân pargo-ohjelmân . Máŋggajahkásaš bargoprográmma stivre biodiversitehtašiehtadusa čállingotti ja šiehtadusoassebeliid doaimma . Maaŋgâihásâš pargo-ohjelm stivree biodiversiteetsopâmuš čäällimkode já sopâmušuásipeelij tooimâ . Čoahkkimis válmmaštallojuvvui strategiija biodiversitehtašiehtadusa artihkkala 10(c ) ovttastahttima várás artihkal 8(j)-bargojoavkku bargui . Čuákkimist valmâštâllui strategia biodiversiteetsopâmuš artikla 10(c ) lahtemân artikla 8(j)-pargojuávhu paargon . Artihkal 10(c ) suodjala dábálaš luonddugeavaheami , mii bargo kultuvrralaš vieruid mielde bistevaš láhkai . Artikla 10(c ) suoijâl táválii luándukevttim , maid hárjutteh kulttuurlâš vuovij miäldásávt pištee vuovvijn . Čoahkkin evttoha , ahte artihkkala 10(c ) čađaheami várás čállojuvvojit rávvagat ja ahte álbmotlaš biodiversitehtastrategiijat dáhkidit suvdilis dábálaš luonddugeavaheami . Čáukkim iävtut , et artikla 10(c ) olášutmân ráhtojeh ravvuuh já et aalmugliih biodversiteetstrategiah tuárjuh pištee táválii luándukevttim . Buot doaimmaid artihkkala 8(j ) čađaheami várás galgá válmmaštallat ja ollašuhttit ovttasbarggus eamiálbmogiiguin . ” Puoh tooimâid artikla 8(j ) olášutmân kalga valmâštâllâđ já olášuttiđ oovtâstpargoost algâaalmugijguin . Dábálaš luonddugeavaheami suodjaleapmi lea dehalaš maid árbevirolaš dieđu suodjaleami dihte . “ Táválii luándukevttim suojâlem lii tehálâš meid ärbivuáválii tiäđu suoijâlmân . Suomas artihkkala 10(c ) suodjalan luonddugeavaheapmi lea sámiid árbevirolaš ealáhusaid suvdilis luonddugeavaheapmi . Suomâst artikla 10(c ) suojâlem luándukevttim lii sämmilij ärbivuáválij iäláttâsâi pištee luándukevttim . Suomas artihkkala 10(c ) čađaheapmi lea báhcán fuomášumi haga ja mii boahtit evttohit , ahte Suoma biodiversitehtastrategiijas , mii ođasmahttojuvvo , gieđahallojuvvo sámiid suvdilis luonddugeavaheami dáhkideapmi ” , Näkkäläjärvi muitala . Suomâst artikla 10(c ) olášuttem lii pááccám huámmášhánnáá já mij šoddâp iävtuttiđ , et uđâsmittum Suomâ biodiversiteetstrategiast kieđâvuššoo sämmilij pištee luándukevttim turvim ” , Näkkäläjärvi muštâl . Bargojoavku gieđahalai maid ođđa árbevirolaš dieđu dili mihtideaddji indikáhtoriid sisdoalu ja ávžžuhii stáhtaid váldit indikáhtoriid jođánit atnui . Pargojuávkku kieđâvušâi meid uđđâ ärbivuáválii tiäđu tile kovvejeijee indikaattorij siskáldâs já avžuuttij staatâid väldiđ indikaattorijd jotelávt kiävtun . Indikáhtorat leat dohkkehuvvon biodiversitehtašiehtadusa oassebeallečoahkkimis ( CO10 ) diibmá . Indikaattoreh láá tuhhiittum biodiversiteetsopâmuš uásipeličuákkimist ( CO10 ) moonnâm ive . Goalmmát , COP9- čoahkkimis dohkkehuvvon indikáhtor gielalaš máŋggabealatvuođas lea juo anus . Kuálmád , COP9- čuákkimist tuhhiittum indikaattor kielâlii maaŋgânálásâšvuođâst lii jo kiävtust . Indikáhtorat gieđahallet eamiálbmogiid árbevirolaš orrun- ja návddašanguovlluid eanageavaheami ja hálddašeami dili sihke árbevirolaš ealáhusaid saji . ” Indikaattoreh kieđâvušeh algâaalmugij ärbivuáválij aassâm- já navdâšemkuávlui eennâmkevttim já haldâšem tile sehe ärbivuáválij iäláttâsâi sajattuv . Ođđa indikáhtorat leat dehalaččat , vai mii sáhttit čielggadit árbevirolaš dieđu ja dábálaš luonddugeavaheami dili . . “ Uđđâ indikaattoreh láá teháliih , vâi pyehtip čielgiđ ärbivuáválii tiäđu já táválii luándukevttim tile . Sámiid luonddu máŋggabealatvuhtii laktáseaddji árbevirolaš diehtu lea čatnagasas sámegillii ja árbevirolaš ealáhusaide . Sämmilij luándu maaŋgâhámásâšvuotân lohtâseijee ärbivuáválâš tiätu lii čonâsâm sämikielân já ärbivuáváláid iäláttâssáid . Suomas ii leat goit áiggi dási diehtu sámiid árbevirolaš ealáhusaid sajádagas dahje oppa ealáhusaiguin bargiid mearisge . Suomâst ij kuittâg lah ääigitásásâš tiätu sämmilij ärbivuáválij iäláttâsâi sajattuvâst tâi ubâ iäláttâs hárjutteijei meereest . Suoma sámediggi lea ohcan ruhtadeami sámeealáhusaid dili čielggadeami várás Suomas . Suomâ sämitigge lii uuccâm ruttâdem sämmilâšiäláttâsâi tile čielgiimân Suomâst . Čielggadus lea hohpolaš , vai Suopma sáhttá váldit atnui indikáhtoriid ja čađahit álbmogiidgaskasaš geatnegasvuođaidis . Čielgiittâs lii huápulâš , vâi Suomâ puáhtá väldiđ kiävtun indikaattorijd já olášuttiđ aalmugijkoskâsijd kenigâsvuođâidis . Sávan , ahte stáhta juolluda jođánit ruhtadeami čielggadusa ráhkadeami várás ” Nilla Tapiola ávžžuha . Tuáivum , et staatâ mieđeet jotelávt ruttâdem čielgiittâs rähtimân ” Nilla Tapiola kiäsá . Suomas artihkkala 8(j):a čađaheami válmmaštallan áššedovdibargojoavku lea guođđán iežas raportta birasministeriijai 7.6.2011. ” Montreal čoahkkimis bođii čielggasin , ahte Suopma lea bálggesčuolli artihkal 8(j ) oppalaš čađaheami válmmastallamis . Suomâst artikla 8(j ) olášuttem valmâštâllâm äššitobdeepargojuávkku lii luovâttâm raportis pirâsministeriön 7.6.2011. “ Montreal čuákkimist čielgâi , et Suomâ lii oovdâstjottee artikla 8(j ) olesváldálii olášuttemn valmâštâlmist . Katainen stáhtaráđđehusa ráđđehusprográmma lea čatnašuvvan suodjalit árbevirolaš dieđu . Katais haldâttâs haldâttâsohjelmâst láá čonâsâm suojâliđ ärbivuáválii tiäđu . Akwé:Kona rávvagiid leat heivehallan dušše Suomas bárrásiin johttáhuvvon Bátneduottara meahcceguovllu dikšun- ja geavahanplána ráhkadeamis . Akwé:Kon ravvuuh láá heiviittum Suomâst tuše Pänituoddâr meccikuávlu hoittám- já kevttimvuávám rähtimist , mii lii tääl joođoost . Áššedovdibargojoavkku doaibmabidjoevttohusaid Suoma stáhtii galgá aŋkke ollašuhttit ja doaibmabidju galgá álgit beaktilit Suoma stáhta ja sámedikki ovttasbargun . ” Äššitobdeepargojuávhu olášuttemiävtuttâsah Suomâ staatân kalga kuittâg olášuttiđ já olášuttem kalga älgiđ pehtilávt Suomâ staatâ já sämitige oovtâstpargoin . ” , gáibida ságajođiheaddji Näkkäläjärvi , guhte lea doaibman maid álbmotlaš 8(j)- áššedovdibargojoavkku ságajođiheaddjin . , váátá saavâjođetteijee Näkkäläjärvi , kote lii toimâm meid aalmuglâš 8(j)- äššitobdeepargojuávhu saavâjođetteijen . Lassidieđut : Sámedikki ságajođiheaddji Klemetti Näkkäläjärvi Lasetiäđuh : Sämitige saavâjođetteijee Klemetti Näkkäläjärvi Lassidieđut čoahkkimis ja dan mearrádusain ( eŋgelasgillii ) : Lisätiätu čuákkimist já ton miärádâsâin ( eŋgâlâskielân ) : Suoma artihkal 8(j)-siiddut : www.ymparisto.fi/lumonet/8j Suomâ artikla 8(j)-siijđoh Sámedikki álgga sámeealáhusaid dili čilgejeaddji čielggadusa ráhkadeamis ( suomagillii ) Sämitige aalgâ sämmilâšiäláttâsâi tile čielgejeijee čielgiittâs rähtimist ( suomâkielân )