Sämitige nuorâirääđi Sámedikki nuoraidráđđi Sämitige nuorâirääđi Sámedikki doaibmabaji 2007–2011 okta ulbmil lei vuođđudit nuoraidráđi . Sämitige toimâpaje 2007–2011 ohtâ uulmijn lâi vuáđudiđ nuorâirääđi . Ulbmila olaheami dihte vuođđuduvvui “ Nuoraidlávdegoddi-prošeakta ” ja bargojoavku válmmaštallat ášši . Ulme olášutmân vuáđudui ” Nuorâilävdikodde-proojeekt ” já pargojuávkku valmâštâllâđ ääši . Bargojoavkku rahčamušat ožžo bálkkašumi jagi 2011 sámedikki vuosttas dievasčoahkkimis , gos nammaduvvui vuosttamuš gaskabottasaš nuoraidráđđi . Pargojuávhu äŋgiruššâm palhâšui ive 2011 sämitige vuossâmuu tievâsčuákkimist , mast nomâttui vuossâmuš koskâpuddâsâš nuorâirääđi . Nuoraidráđđi čoahkkanii vuosttas geardde cuoŋománus 2011 . Nuorâirääđi čokkânij vuossâmuu keerdi cuáŋuimáánust 2011 . Vuosttamus čoahkkima deháleamos ášši lei ulbmiliid , linnjáid ja bargguid plánen . Vuossâmuu čuákkim tehálumos äšši lâi uulmij , linjiimij já pargoi vuávám . Gárvves doaibmanmálle ii lean , nu ahte hástalussan , muhto maiddái positiiva áššin lei dat , ahte nuoraidráđđi oaččui ieš meroštallat doaibmavugiidis , ulbmiliiddis , bargguidis ja linnjáidis . Valmâš toimâmmalli ij lamaš , et hástusin , mut še positiivlâš äššin lâi tot , et nuorâirääđi uážui jieš miäruštâllâđ toimâmvuovijd , uulmijd , pargoid já linjiimijd . Málle váldojuvvui Suoma gielddaid nuoraidlávdegottiin ja maiddái Norgga ja Ruoŧa sámedikkiid nuoraidorgánain , goittotge Suoma sámedikki nuoraidráđđi lea áibbas earálágan go ovdalis namuhuvvon nuoraidorgánat . Myenster valdui nuuvt Suomâ kieldâi nuorâilävdikuudijn , ko meid Taažâ já Ruotâ sämitigij nuorâiorgaanâin . Kuittâg Suomâ sämitige nuorâirääđi lii aaibâs ereslágán , ko ovdeláá mainâšum nuorâiorgaaneh . Dat spiehkkasa gielddaid nuoraidlávdegottiin dan láhkai , ahte dan doaibmaguovlun lea olles Suopma eaige dan ráddje gieldda ráját . Tot spiekâst kieldâi nuorâilävdikuudijn nuuvt , et toimâmkuávlun lii ubâ Suomâ . Nuuvtpa tot ij rájášuu kieldâi raajijd . Norgga ja Ruoŧa nuoraidorgánain dat spiehkkasa dan láhkai , ahte nuoraidráđis lea iežas sierra ruhtadeapmi ja ollesáigásaš nuoraidčálli . Taažâ já Ruotâ sämitigij nuorâiorgaanâin tot spiekâst nuuvt , et nuorâirääđist lii jieijâs sierânâs ruttâdem já váldutoimâlâš nuorâičällee . Go veardida ránnjáriikkaid nuoraidorgánaide , Suoma sámedikki nuoraidráđis leat maiddái buoret váikkuhanvejolašvuođat , dasgo das lea hállan- ja mieldeorrunriekti sámedikki dievasčoahkkimis . Verdittijn ránnjáenâmij nuorâiorgaanáid láá Suomâ sämitige nuorâirääđist pyerebeh vaikuttemmáhđulâšvuođah , ko tast lii sárnum- já mieldiorroomvuoigâdvuotâ sämitige tievâsčuákkimist . Kooveest vuossâmuš Nuorâirääđi . Tyehiraddalâsâst čižetpeln Lasse Lehtola , Antti Heikkuri , Anna-Katariina Feodoroff , Elli-Marja Hetta , Nils-Heikki Paltto , Ella Näkkäläjärvi , Aleksi Syrjä já Saara-Maria Salonen . Ovdâraddalâsât Inga Helander , Heli Huovinen já Aslak Satokangas . Nuoraidráđđi válmmaštallá sámedikki cealkámušaid , álgagiid ja eará bealiváldimiid mat gusket sámenuoraide ja sin eallindillái . Nuorâirääđi valmâštâl sämitige ciälkkámušâid , alguid já eres peleväldimijd moh kyeskih säminuorâid tâi sii eellimtile . Eará váldoulbmilat leat ovddidit sámenuoraid gielalaš ja kultuvrralaš rivttiid miehtá Suoma sihke nannet sámenuoraid gullevašvuođa sámi kultuvrii . Eres váldupargoh láá ovdediđ säminuorâi kielâlâš já kulttuurlâš vuoigâdvuođâid pirrâ Suomâ sehe nanodiđ säminuorâi kullum sämikulttuurân . Nuoraidráđđi čoahkkana ságadoallis , várreságadoallis ja golmma eará lahttus ja sin várrelahtuin ja viđa bissovaš áššedovdilahtus . Nuorâirääđist láá saavâjođetteijee , värisaavâjođetteijee já kulmâ eres jeessân , sehe sii värijesâneh já vittâ pisovâš äššitobdeejeessân . Lahtut ja várrelahtut galget leat 18–25-jahkásaš sámenuorat dallego sii válljejuvvojit lahttun , spiehkastahkan sámedikki eará lávdegottiin , nuoraidráđi ságádoalli ja várreságádoalli eaba dárbbaš leat sámedikki lahtut . Jesâneh já värijesâneh kalgeh leđe valjiidijn 18–25-ihásiih säminuorah , spiekâstmáin sämitige eres lävdikuudijn , nuorâirääđi saavâjođetteijee já värisaavâjođetteijee iävá taarbâš leđe sämitige jesâneh . Bissovaš áššedovdilahtut leat 15–17-jahkasaš sámenuorat dalle go sii válljejuvvojit lahttun . Pisovâš äššitobdeejesâneh láá valjiidijn 15–17- ihásiih säminuorah . Nuoraidráđi nammadettiin galgá váldot vuhtii guovlluguovdasaš ja gielalaš dásseárvu , nappo galget leat lahttut guđege sámiid ruovttuguovllu gielddas ( Ohcejohka , Anár , Vuohču ja Eanodat ) , ja dan lassin maiddái guđege giellajoavkku ovddasteaddjit ( davvi- , anáraš- ja nuortalašsámegiella ) , sihke nissonolbmuid ja almmáiolbmuid gaskasaš dásseárvu . Nuorâirääđi noomâttijn kalga väldiđ vuotân kuávlulâš já kielâlâš täsiáárvu , ađai kalgeh leđe jesâneh jyehi sämikuávlu kieldâst ( Ucjuuhâ , Aanaar , Vuáčču , Iänudâh ) , sehe jyehi kielâjuávhu ovdâsteijeeh ( tave- , aanaar- já nuorttâsämikielâ ) , sehe nisonij já almai koskâsâš täsiáárvu . Dan lassin nuoraidráđis galget leat ovddastuvvon gávpotsápmelašnuorat ja boazosápmelašnuorat . Lasseen nuorâirääđist láá ovdâstum kaavpugsäminuorah já puásui-iäláttâsâst pargee nuorah . Nuorâirääđi lii šiev tovgâmlyevdi sämipolitiikân já mane ij še kieldâpolitiikân . Nuorâirääđist uápásmuvá sämitige tooimân , ráhtusân já ulmijd sehe uáppá čuákkimvuáválâšvuođâid já algâaamugij – aainâs sämmilij vuoigâdvuođâin já aalmugijkoskâsijn vaikuttemmáhđulâšvuođâin algâaalmugsyergist . Nuorâirääđi uápásmuvá jieškote-uv organisaatioid Suomâst , mut še maailm vijđosávt . Oanehis áiggi siste lea geargan dáhpáhuvvat iešguđetlágan áššit Uánihis eksistens ääigi láá kiergânâm tábáhtuđ ennuv sierâlágáneh ääših Nuoraidráđđi vuosttamuš stuorát dáhpáhus lei ordnet Sámi parlamentáralaš ráđi ( SPR ) davviriikkalaš oktasaš nuoraid konfereanssa Suoločielggis 13.–15.10.2011 . Nuorâirääđi vuossâmuš stuárráb tábáhtus lâi orniđ Säämi parlamentaarlâš rääđi ( SPR . ) Ohtsâštave-eennâmlâš nuorâi konferens Suáluičielgist 13.–15.10.2011 . Konfereansa ordnejuvvo juohke nuppi jagi , vurrolagaid Norggas , Ruoŧas ja Suomas . Konferens uárnejuvvoo kyevti ive kooskâi , vuáruttuvâi Taažâst , Ruotâst já Suomâst . Konferensii oassálaste sámenuorat Suomas , Ruoŧas ja Norggas , buohkanassii sullii 70 . Konfereensân uásálistii säminuorah Suomâst , Ruotâst já Taažâst , ohtsis suullân 70 . Konfereanssa váldotemá oaččui jurdaga SPR:a boahttevaš konfereanssas , “ Árbevirolaš diehtu ” , eará temát golmmabeaivásaš konfereanssas ledje “ Sámevuođain ávkkástallan turismas ” , Gákti- ja dan ođadeapmi ” ja “ Mo seailluhit ja doalahit sámevuođa go orru sámeguovllu olggobealde ” . Konferens kyeddee teema uážui idea SPR puáttee konfereensâst , ” Ärbivuáválâš tiätu ” , eres teemah kuulmâpiäiválâš konfereensâst lijjii ” Sämmilâšvuođâ kiävttu turismist ” , Sämimááccuh- já ton uđâsmittem ” já ” Maht siäiluttiđ já paijeentoollâđ sämmilâšvuođâ ko áásá sämikuávlu ulguubeln ” . Konfereanssas ledje logaldallit , iešguđege temá áššedovdit ja maiddái bargobájit ja panelaságastallan . Konfereensâst lijjii luvâldelleeh , jieškote-uv teemai äššitobdeeh já meid juávkkupargeldem já paaneelsavâstâllâm . Eahketprográmmas lei ovddimussan “ Gákti fashion-show ” , gos čájehuvvui guđege guovllu gávttit ja nuppi eahkeda rock-joavku Somby lei čuojaheamen . Eehidohjelmist lâi vuossâmužžân ” Sämimááccuh fashion-show ” mast oovdânpuáhtojii jieškote-uv kuávlui sämimáccuheh já nube eehid lâi rockbändi SomBy suáittimin . Konfereanssa maŋimuš beaivvi dollojuvvui historjjálaš Suoma , Ruoŧa ja Norgga sámedikkiid nuoraidorgánaid vuosttamuš oktasaš čoahkkin . Konferens majemuu peeivi tollui historjállâš , vuossâmuš Suomâ , Ruotâ já Taažâ sämitigij nuorâiorgaanâi ohtsâščuákkim . Čoahkkimis čállojuvvui konfereanssa loahppaárvalus , plánejuvvui ovttasbargu ja válmmaštallojuvvui álgga SPR:i davviriikkalaš nuoraid lávdegottis . Čuákkimist čallui konferens almosciälkkámuš , vuávájui oovtâstpargo já valmâštâllui aalgâ SPR:n tave-eennâmlâš nuorâi lävdikoddeest . Ohtsâškove Suáluičielgi konfereensâst 13.–15.2011 ( Kove : Áile Aikio ) Skábmamánus 2011 ordnejuvvon Sámi parlamentáralaš ráđi konfereanssa oktavuođas lei nuoraid mini-seminára . Skammâmáánust 2011 uárnejum Säämi parlamentaarlâš rääđi konferens ohtâvuođâst lâi nuorâi mini-seminaar . Seminára ordnejuvvui ovttasbarggus Norgga ja Ruoŧa sámedikkiid nuoraidorgánaiguin . Seminaar uárnejui oovtâstpargoost Taažâ já Ruotâ sämitigij nuorâiorgaanâiguin . Seminára oaiveviggamuš lei muitalit sámenuoraid dili birra ja buktit ovdan doaivaga davviriikkalaš nuoraid lávdegottis . Seminaar váldu-uáivil lâi muštâliđ säminuorâi tiileest já tuoivust tave-eennâmlâš nuorâi lävdikoddeest . Konfereanssa oktavuođas dollojuvvon SPR:a čoahkkimis mearriduvvui vuođđudit dakkár lávdegoddi . Konferens ohtâvuođâst toollum SPR čuákkimist meridui ton vuáđđudmist . Sámi parlamentáralaš ráđi vuollásaš nuoraidlávdegoddi boahtá čoahkkanit Suoma , Norgga ja Ruoŧa sámedikkiid nuoraidorgánaid nammadan lahtuin , muhto maiddái Ruošša sámenuoraid searvvi áigot bivdit nammadit lahtuid lávdegoddái . Säämi parlamentaarlâš rääđi vuálásâš nuorâilävdikodde šadda čokkâniđ Suomâ , Taažâ já Ruotâ sämitigij nuorâiorgaanâi nomâttem jesânijn , mut še Ruošâ säminuorâi servi pivdoo nomâttiđ ovdâsteijeid lävdikoodán . Govva Suoločielggis konfereanssas 13.-15.2011 Govva Áile Aikio Nuoraidráđđi lea maiddái oassálastán ja áigu oassálastit jahkásaččat Ijahis Idja-eamiálbmogiid musihkkafestiválii , Skábmagovat-eamiálbmogiid filbmafestiválaide ja iešguđetlágan semináraide konfereanssaide ja forumaide , ee. UNPFII 2012 ( United Nations Permanent Forum on Indigenous Issues ) . Nuorâirääđi lii še uásálistám já uásálist ihásávt Ijâttes Ijjâ-algâaamugij muusikfestivaalân , Skammâkoveh-algâaamugij elleekovefestivaalân já sierâlágán seminaaráid , konferenssáid já foorumáid , el . UNPFII 2012 ( United Nations Permanent Forum on Indigenous Issues ) . Nuoraidráđđi lea fitnan oahpásmuvvamin Brysselis ja ON:i New Yorkas . Nuorâirääđi lii iällám uápásmuumin Euroop Rááđán Brysselist já OA:n New Yorkist . Nuoraidráđi lahtut leat máŋggain bargojoavkkuin ja stivrenjoavkkuin . Nuorâirääđi jesâneh láá maaŋgâin pargojuávhuin já stivrimjuávhuin . Giđđat 2012 válljejuvvui ođđa nuoraidráđđi . Kiđđuv 2012 väljejui uđđâ nuorâirääđi . Spiehkastahkan dušše ovtta jagi doaibman vuosttamuš nuoraidráđđi dagai evttohusa nuoraidráđis , mii galggai nammaduvvot . Spiekâstâhlávt tuše ive toimâm vuossâmuš nuorâirääđi toovâi iävtuttâs nuorâirääđi noomâtmist . Ođđasit nammadeami sivvan lei dat , ahte nuoraidráđi doaibmabajit johtet giehtalagaid sámedikki ja eará lávdegottiid doaibmabajiiguin . Uđđâsist nomâttem suijân lâi , et nuorâirääđi toimâpajeh joteh kietluvâi sämitige já eres lävdikudij toimâpojijguin . Nuoraidráđđi oahpásmuvvame Eurohpa ráđđái . Nuorâirääđi uápásmuumin Euroop rááđán . Govas Nils-Heikki Paltto , Inka Nuorgam , Kooveest čižetpeln : Nils-Heikki Paltto , Inka Nuorgam , Elli-Marja Hetta , Saara-Maria Salonen , Laura-Maija Niittyvuopio , Hannu Kangasniemi já Tuomas-Aslak Juuso . Ulbmilat boahttevuođas Ulmeh puátteevuotân Nuoraidráđis leat ollu ulbmilat boahttevaš jagiide main deháleamos ulbmilat lea fitnat sámeguovllu skuvllain muitaleamen sámedikki ja nuoraidráđi birra ja álggahit Ofelaš-doaimma . Nuorâirääđist láá ennuv ulmeh puátteid ivvijd main tehálumoseh láá jotteeđ sämikuávlu škoovlâin muštâlmin sämitiggeest já nuorâirääđist sehe algâttiđ Ofelaš-tooimâ . Ofelaš-doaimmas sámenuorat johtet Suoma skuvllain muitaleamen sámiid , sin historjjá , kultuvrra ja gielaid birra . Ofelaš-tooimâst säminuorah joteh Suomâ škoovlâin muštâlmin sämmilijn , sii historjást , kulttuurist já kielâin . Ofelaš-doaibma oidnojuvvo hui dehálažžan , vai botnjásan miellagovat ja stereotiippat jávkkaše váldoálbmoga mielas . Ofelaš-toimâ kiäččoo uáli tehálâžžân , vâi punnjâsâm mielâkuuvijd já stereotypiaid uážžu meddâl válduaalmug mielâst . Nuoraidráđđi 2012-2013 . Govas Nils-Heikki Paltto , Elli-Marja Hetta . Ovddas Mira Rauhala , Inka Nuorgam , Inga Helander ja Nuoraidráđi ulbmilin gullá maiddái ordnet jahkásaččat stuorát dáhpáhusa muhtin temáin sámenuoraide birra Suoma . Nuorâirääđi ulmijd kulá še orniđ ihásávt stuárráb tábáhtus moinnii teemain säminuoráid pirrâ Suomâ . Lea dehálaš čohkket sámenuoraid oktii , aŋkke jahkásaččat . Lii tehálâš uážžuđ säminuorâid čokkâniđ oohtân , joba ihásávt . Sámenuorain badjel 65 % orrot sámeguovllu olggobealde ja gávpogis eai leat lunddolaš vuogit seailluhit giela ja kultuvrra , nu ahte oktasaš deaivvademiiguin eará sámenuoraiguin geahččaluvvo nannet nuoraid identitehta ja oktiigullevašvuođa dovddu . Säminuorâin paijeel 65 % áásá sämikuávlu ulguubeln já kaavpugijn ij lah luándulâš vyehi siäiluttiđ kielâ tai kulttuur , et ohtsiih kuáhtáámeh eres säminuorâiguin nanodeh nuorâi identiteet já oohtânkulluuvâšvuođâ tobdo . Eará boahttevuođa plánat leat earret eará ordnet nuortalašnuoraide deaivvademiid ja aktiveret sin ortniidit . Eres puátteevuođâ vuáváámeh láá eres lasseen orniđ om. nuorttâlâšnuoráid kuáhtáámijd já aktivisistiđ sii ornijduđ . Nuortalašnuorain ii leat dál makkárge searvi iige ordnejuvvon doaibma , nuoraidráđđi oaidnáge dehálažžan ealáskahttit nuortalašgiela ja kultuvrra , buktimiin nuortalašnuoraid oktii . Nuorttâlâšnuorâin ij lah eidu tääl maggaargin ornijdume ige uárnejum toimâ . Nuorâirääđi uáiná-uv tehálâžžân iäláskittiđ nuorttâsämikielâ já kulttuur , uážžumáin nuorttâlâšnuorâid oohtân . Nuoraidráđđi ordne čakčat 2012 duodjeskuvlejumi , man temán lea luhka . Nuorâirääđi uárnee čohčuv 2012 tyejiškovlim , mon teeman lii lukkâ . Ráđđi oaidná dehálažžan ordnet skuvlejumiid árbevirolaš giehtadujiide , danin go nuorra dahkkit leat unnán . Rääđi uáiná tehálâžžân orniđ škovlim ärbivuáváláid tuojijd , ko nuorâ tuájáreh láá uccáá . Máŋggain soaitá leat dakkár dilli , ahte ii leat šat vejolaš oahppat vánhemiin dahje ádjáin ja áhkuin dujiid , iige árbevirolaš diehtu sirdás buolvvas nubbái . Maaŋgâin puáhtá leđe taggaar tile , et ij lah innig máhđulâš oppâđ vaanhimijn tâi ááhuin já äijihijn tuojijd , já ko návt lii , te ärbivuáválâš tiätu já táiđu ij sirdâšuu suhâpuolvâst nuubán . Nuoraidráđđái lea dehálaš álggahit ja joatkit ovttasbarggu Suomas , Norggas , Ruoššas ja Ruoŧas doaibmi sámeservviiguin . Nuorâirááđán lii tehálâš algâttiđ já juátkiđ oovtâstpargo Suomâst , Taažâst , Ruošâst já Ruotâst tuáimee sämiservijguin . Nuorâirääđi 2012–2013 . Kooveest čižetpeln Nils-Heikki Paltto , Jouna Näkkälä , Heli Huovinen , Aslak Holmberg , Saara-Maria Salonen já Elli-Marja Hetta . Oovdâst Mira Rauhala , Inka Nuorgam , Inga Helander já Laura-Maija Niittyvuopio . Liŋkkat : Liiŋkah : Nuoraidráđi blogga Nuorâirääđi blogi Nuoraidráđđi Facebookas Nuorâirääđi Facebookist Nuoraidráđđi Nuorâirääđi