Sämitige nuorâirääđi
Sámedikki nuoraidráđđi
Sämitige nuorâirääđi
Sámedikki doaibmabaji 2007–2011 okta ulbmil lei vuođđudit nuoraidráđi .
Sämitige toimâpaje 2007–2011 ohtâ uulmijn lâi vuáđudiđ nuorâirääđi .
Ulbmila olaheami dihte vuođđuduvvui “ Nuoraidlávdegoddi-prošeakta ” ja bargojoavku válmmaštallat ášši .
Ulme olášutmân vuáđudui ” Nuorâilävdikodde-proojeekt ” já pargojuávkku valmâštâllâđ ääši .
Bargojoavkku rahčamušat ožžo bálkkašumi jagi 2011 sámedikki vuosttas dievasčoahkkimis , gos nammaduvvui vuosttamuš gaskabottasaš nuoraidráđđi .
Pargojuávhu äŋgiruššâm palhâšui ive 2011 sämitige vuossâmuu tievâsčuákkimist , mast nomâttui vuossâmuš koskâpuddâsâš nuorâirääđi .
Nuoraidráđđi čoahkkanii vuosttas geardde cuoŋománus 2011 .
Nuorâirääđi čokkânij vuossâmuu keerdi cuáŋuimáánust 2011 .
Vuosttamus čoahkkima deháleamos ášši lei ulbmiliid , linnjáid ja bargguid plánen .
Vuossâmuu čuákkim tehálumos äšši lâi uulmij , linjiimij já pargoi vuávám .
Gárvves doaibmanmálle ii lean , nu ahte hástalussan , muhto maiddái positiiva áššin lei dat , ahte nuoraidráđđi oaččui ieš meroštallat doaibmavugiidis , ulbmiliiddis , bargguidis ja linnjáidis .
Valmâš toimâmmalli ij lamaš , et hástusin , mut še positiivlâš äššin lâi tot , et nuorâirääđi uážui jieš miäruštâllâđ toimâmvuovijd , uulmijd , pargoid já linjiimijd .
Málle váldojuvvui Suoma gielddaid nuoraidlávdegottiin ja maiddái Norgga ja Ruoŧa sámedikkiid nuoraidorgánain , goittotge Suoma sámedikki nuoraidráđđi lea áibbas earálágan go ovdalis namuhuvvon nuoraidorgánat .
Myenster valdui nuuvt Suomâ kieldâi nuorâilävdikuudijn , ko meid Taažâ já Ruotâ sämitigij nuorâiorgaanâin . Kuittâg Suomâ sämitige nuorâirääđi lii aaibâs ereslágán , ko ovdeláá mainâšum nuorâiorgaaneh .
Dat spiehkkasa gielddaid nuoraidlávdegottiin dan láhkai , ahte dan doaibmaguovlun lea olles Suopma eaige dan ráddje gieldda ráját .
Tot spiekâst kieldâi nuorâilävdikuudijn nuuvt , et toimâmkuávlun lii ubâ Suomâ . Nuuvtpa tot ij rájášuu kieldâi raajijd .
Norgga ja Ruoŧa nuoraidorgánain dat spiehkkasa dan láhkai , ahte nuoraidráđis lea iežas sierra ruhtadeapmi ja ollesáigásaš nuoraidčálli .
Taažâ já Ruotâ sämitigij nuorâiorgaanâin tot spiekâst nuuvt , et nuorâirääđist lii jieijâs sierânâs ruttâdem já váldutoimâlâš nuorâičällee .
Go veardida ránnjáriikkaid nuoraidorgánaide , Suoma sámedikki nuoraidráđis leat maiddái buoret váikkuhanvejolašvuođat , dasgo das lea hállan- ja mieldeorrunriekti sámedikki dievasčoahkkimis .
Verdittijn ránnjáenâmij nuorâiorgaanáid láá Suomâ sämitige nuorâirääđist pyerebeh vaikuttemmáhđulâšvuođah , ko tast lii sárnum- já mieldiorroomvuoigâdvuotâ sämitige tievâsčuákkimist .
Kooveest vuossâmuš Nuorâirääđi .
Tyehiraddalâsâst čižetpeln Lasse Lehtola , Antti Heikkuri , Anna-Katariina Feodoroff , Elli-Marja Hetta , Nils-Heikki Paltto , Ella Näkkäläjärvi , Aleksi Syrjä já Saara-Maria Salonen .
Ovdâraddalâsât Inga Helander , Heli Huovinen já Aslak Satokangas .
Nuoraidráđđi válmmaštallá sámedikki cealkámušaid , álgagiid ja eará bealiváldimiid mat gusket sámenuoraide ja sin eallindillái .
Nuorâirääđi valmâštâl sämitige ciälkkámušâid , alguid já eres peleväldimijd moh kyeskih säminuorâid tâi sii eellimtile .
Eará váldoulbmilat leat ovddidit sámenuoraid gielalaš ja kultuvrralaš rivttiid miehtá Suoma sihke nannet sámenuoraid gullevašvuođa sámi kultuvrii .
Eres váldupargoh láá ovdediđ säminuorâi kielâlâš já kulttuurlâš vuoigâdvuođâid pirrâ Suomâ sehe nanodiđ säminuorâi kullum sämikulttuurân .
Nuoraidráđđi čoahkkana ságadoallis , várreságadoallis ja golmma eará lahttus ja sin várrelahtuin ja viđa bissovaš áššedovdilahtus .
Nuorâirääđist láá saavâjođetteijee , värisaavâjođetteijee já kulmâ eres jeessân , sehe sii värijesâneh já vittâ pisovâš äššitobdeejeessân .
Lahtut ja várrelahtut galget leat 18–25-jahkásaš sámenuorat dallego sii válljejuvvojit lahttun , spiehkastahkan sámedikki eará lávdegottiin , nuoraidráđi ságádoalli ja várreságádoalli eaba dárbbaš leat sámedikki lahtut .
Jesâneh já värijesâneh kalgeh leđe valjiidijn 18–25-ihásiih säminuorah , spiekâstmáin sämitige eres lävdikuudijn , nuorâirääđi saavâjođetteijee já värisaavâjođetteijee iävá taarbâš leđe sämitige jesâneh .
Bissovaš áššedovdilahtut leat 15–17-jahkasaš sámenuorat dalle go sii válljejuvvojit lahttun .
Pisovâš äššitobdeejesâneh láá valjiidijn 15–17- ihásiih säminuorah .
Nuoraidráđi nammadettiin galgá váldot vuhtii guovlluguovdasaš ja gielalaš dásseárvu , nappo galget leat lahttut guđege sámiid ruovttuguovllu gielddas ( Ohcejohka , Anár , Vuohču ja Eanodat ) , ja dan lassin maiddái guđege giellajoavkku ovddasteaddjit ( davvi- , anáraš- ja nuortalašsámegiella ) , sihke nissonolbmuid ja almmáiolbmuid gaskasaš dásseárvu .
Nuorâirääđi noomâttijn kalga väldiđ vuotân kuávlulâš já kielâlâš täsiáárvu , ađai kalgeh leđe jesâneh jyehi sämikuávlu kieldâst ( Ucjuuhâ , Aanaar , Vuáčču , Iänudâh ) , sehe jyehi kielâjuávhu ovdâsteijeeh ( tave- , aanaar- já nuorttâsämikielâ ) , sehe nisonij já almai koskâsâš täsiáárvu .
Dan lassin nuoraidráđis galget leat ovddastuvvon gávpotsápmelašnuorat ja boazosápmelašnuorat .
Lasseen nuorâirääđist láá ovdâstum kaavpugsäminuorah já puásui-iäláttâsâst pargee nuorah .
Nuorâirääđi lii šiev tovgâmlyevdi sämipolitiikân já mane ij še kieldâpolitiikân .
Nuorâirääđist uápásmuvá sämitige tooimân , ráhtusân já ulmijd sehe uáppá čuákkimvuáválâšvuođâid já algâaamugij – aainâs sämmilij vuoigâdvuođâin já aalmugijkoskâsijn vaikuttemmáhđulâšvuođâin algâaalmugsyergist .
Nuorâirääđi uápásmuvá jieškote-uv organisaatioid Suomâst , mut še maailm vijđosávt .
Oanehis áiggi siste lea geargan dáhpáhuvvat iešguđetlágan áššit
Uánihis eksistens ääigi láá kiergânâm tábáhtuđ ennuv sierâlágáneh ääših
Nuoraidráđđi vuosttamuš stuorát dáhpáhus lei ordnet Sámi parlamentáralaš ráđi ( SPR ) davviriikkalaš oktasaš nuoraid konfereanssa Suoločielggis 13.–15.10.2011 .
Nuorâirääđi vuossâmuš stuárráb tábáhtus lâi orniđ Säämi parlamentaarlâš rääđi ( SPR . ) Ohtsâštave-eennâmlâš nuorâi konferens Suáluičielgist 13.–15.10.2011 .
Konfereansa ordnejuvvo juohke nuppi jagi , vurrolagaid Norggas , Ruoŧas ja Suomas .
Konferens uárnejuvvoo kyevti ive kooskâi , vuáruttuvâi Taažâst , Ruotâst já Suomâst .
Konferensii oassálaste sámenuorat Suomas , Ruoŧas ja Norggas , buohkanassii sullii 70 .
Konfereensân uásálistii säminuorah Suomâst , Ruotâst já Taažâst , ohtsis suullân 70 .
Konfereanssa váldotemá oaččui jurdaga SPR:a boahttevaš konfereanssas , “ Árbevirolaš diehtu ” , eará temát golmmabeaivásaš konfereanssas ledje “ Sámevuođain ávkkástallan turismas ” , Gákti- ja dan ođadeapmi ” ja “ Mo seailluhit ja doalahit sámevuođa go orru sámeguovllu olggobealde ” .
Konferens kyeddee teema uážui idea SPR puáttee konfereensâst , ” Ärbivuáválâš tiätu ” , eres teemah kuulmâpiäiválâš konfereensâst lijjii ” Sämmilâšvuođâ kiävttu turismist ” , Sämimááccuh- já ton uđâsmittem ” já ” Maht siäiluttiđ já paijeentoollâđ sämmilâšvuođâ ko áásá sämikuávlu ulguubeln ” .
Konfereanssas ledje logaldallit , iešguđege temá áššedovdit ja maiddái bargobájit ja panelaságastallan .
Konfereensâst lijjii luvâldelleeh , jieškote-uv teemai äššitobdeeh já meid juávkkupargeldem já paaneelsavâstâllâm .
Eahketprográmmas lei ovddimussan “ Gákti fashion-show ” , gos čájehuvvui guđege guovllu gávttit ja nuppi eahkeda rock-joavku Somby lei čuojaheamen .
Eehidohjelmist lâi vuossâmužžân ” Sämimááccuh fashion-show ” mast oovdânpuáhtojii jieškote-uv kuávlui sämimáccuheh já nube eehid lâi rockbändi SomBy suáittimin .
Konfereanssa maŋimuš beaivvi dollojuvvui historjjálaš Suoma , Ruoŧa ja Norgga sámedikkiid nuoraidorgánaid vuosttamuš oktasaš čoahkkin .
Konferens majemuu peeivi tollui historjállâš , vuossâmuš Suomâ , Ruotâ já Taažâ sämitigij nuorâiorgaanâi ohtsâščuákkim .
Čoahkkimis čállojuvvui konfereanssa loahppaárvalus , plánejuvvui ovttasbargu ja válmmaštallojuvvui álgga SPR:i davviriikkalaš nuoraid lávdegottis .
Čuákkimist čallui konferens almosciälkkámuš , vuávájui oovtâstpargo já valmâštâllui aalgâ SPR:n tave-eennâmlâš nuorâi lävdikoddeest .
Ohtsâškove Suáluičielgi konfereensâst 13.–15.2011 ( Kove : Áile Aikio )
Skábmamánus 2011 ordnejuvvon Sámi parlamentáralaš ráđi konfereanssa oktavuođas lei nuoraid mini-seminára .
Skammâmáánust 2011 uárnejum Säämi parlamentaarlâš rääđi konferens ohtâvuođâst lâi nuorâi mini-seminaar .
Seminára ordnejuvvui ovttasbarggus Norgga ja Ruoŧa sámedikkiid nuoraidorgánaiguin .
Seminaar uárnejui oovtâstpargoost Taažâ já Ruotâ sämitigij nuorâiorgaanâiguin .
Seminára oaiveviggamuš lei muitalit sámenuoraid dili birra ja buktit ovdan doaivaga davviriikkalaš nuoraid lávdegottis .
Seminaar váldu-uáivil lâi muštâliđ säminuorâi tiileest já tuoivust tave-eennâmlâš nuorâi lävdikoddeest .
Konfereanssa oktavuođas dollojuvvon SPR:a čoahkkimis mearriduvvui vuođđudit dakkár lávdegoddi .
Konferens ohtâvuođâst toollum SPR čuákkimist meridui ton vuáđđudmist .
Sámi parlamentáralaš ráđi vuollásaš nuoraidlávdegoddi boahtá čoahkkanit Suoma , Norgga ja Ruoŧa sámedikkiid nuoraidorgánaid nammadan lahtuin , muhto maiddái Ruošša sámenuoraid searvvi áigot bivdit nammadit lahtuid lávdegoddái .
Säämi parlamentaarlâš rääđi vuálásâš nuorâilävdikodde šadda čokkâniđ Suomâ , Taažâ já Ruotâ sämitigij nuorâiorgaanâi nomâttem jesânijn , mut še Ruošâ säminuorâi servi pivdoo nomâttiđ ovdâsteijeid lävdikoodán .
Govva Suoločielggis konfereanssas 13.-15.2011 Govva Áile Aikio
Nuoraidráđđi lea maiddái oassálastán ja áigu oassálastit jahkásaččat Ijahis Idja-eamiálbmogiid musihkkafestiválii , Skábmagovat-eamiálbmogiid filbmafestiválaide ja iešguđetlágan semináraide konfereanssaide ja forumaide , ee. UNPFII 2012 ( United Nations Permanent Forum on Indigenous Issues ) .
Nuorâirääđi lii še uásálistám já uásálist ihásávt Ijâttes Ijjâ-algâaamugij muusikfestivaalân , Skammâkoveh-algâaamugij elleekovefestivaalân já sierâlágán seminaaráid , konferenssáid já foorumáid , el . UNPFII 2012 ( United Nations Permanent Forum on Indigenous Issues ) .
Nuoraidráđđi lea fitnan oahpásmuvvamin Brysselis ja ON:i New Yorkas .
Nuorâirääđi lii iällám uápásmuumin Euroop Rááđán Brysselist já OA:n New Yorkist .
Nuoraidráđi lahtut leat máŋggain bargojoavkkuin ja stivrenjoavkkuin .
Nuorâirääđi jesâneh láá maaŋgâin pargojuávhuin já stivrimjuávhuin .
Giđđat 2012 válljejuvvui ođđa nuoraidráđđi .
Kiđđuv 2012 väljejui uđđâ nuorâirääđi .
Spiehkastahkan dušše ovtta jagi doaibman vuosttamuš nuoraidráđđi dagai evttohusa nuoraidráđis , mii galggai nammaduvvot .
Spiekâstâhlávt tuše ive toimâm vuossâmuš nuorâirääđi toovâi iävtuttâs nuorâirääđi noomâtmist .
Ođđasit nammadeami sivvan lei dat , ahte nuoraidráđi doaibmabajit johtet giehtalagaid sámedikki ja eará lávdegottiid doaibmabajiiguin .
Uđđâsist nomâttem suijân lâi , et nuorâirääđi toimâpajeh joteh kietluvâi sämitige já eres lävdikudij toimâpojijguin .
Nuoraidráđđi oahpásmuvvame Eurohpa ráđđái .
Nuorâirääđi uápásmuumin Euroop rááđán .
Govas Nils-Heikki Paltto , Inka Nuorgam ,
Kooveest čižetpeln : Nils-Heikki Paltto , Inka Nuorgam , Elli-Marja Hetta , Saara-Maria Salonen , Laura-Maija Niittyvuopio , Hannu Kangasniemi já Tuomas-Aslak Juuso .
Ulbmilat boahttevuođas
Ulmeh puátteevuotân
Nuoraidráđis leat ollu ulbmilat boahttevaš jagiide main deháleamos ulbmilat lea fitnat sámeguovllu skuvllain muitaleamen sámedikki ja nuoraidráđi birra ja álggahit Ofelaš-doaimma .
Nuorâirääđist láá ennuv ulmeh puátteid ivvijd main tehálumoseh láá jotteeđ sämikuávlu škoovlâin muštâlmin sämitiggeest já nuorâirääđist sehe algâttiđ Ofelaš-tooimâ .
Ofelaš-doaimmas sámenuorat johtet Suoma skuvllain muitaleamen sámiid , sin historjjá , kultuvrra ja gielaid birra .
Ofelaš-tooimâst säminuorah joteh Suomâ škoovlâin muštâlmin sämmilijn , sii historjást , kulttuurist já kielâin .
Ofelaš-doaibma oidnojuvvo hui dehálažžan , vai botnjásan miellagovat ja stereotiippat jávkkaše váldoálbmoga mielas .
Ofelaš-toimâ kiäččoo uáli tehálâžžân , vâi punnjâsâm mielâkuuvijd já stereotypiaid uážžu meddâl válduaalmug mielâst .
Nuoraidráđđi 2012-2013 .
Govas Nils-Heikki Paltto ,
Elli-Marja Hetta .
Ovddas Mira Rauhala , Inka Nuorgam , Inga Helander ja
Nuoraidráđi ulbmilin gullá maiddái ordnet jahkásaččat stuorát dáhpáhusa muhtin temáin sámenuoraide birra Suoma .
Nuorâirääđi ulmijd kulá še orniđ ihásávt stuárráb tábáhtus moinnii teemain säminuoráid pirrâ Suomâ .
Lea dehálaš čohkket sámenuoraid oktii , aŋkke jahkásaččat .
Lii tehálâš uážžuđ säminuorâid čokkâniđ oohtân , joba ihásávt .
Sámenuorain badjel 65 % orrot sámeguovllu olggobealde ja gávpogis eai leat lunddolaš vuogit seailluhit giela ja kultuvrra , nu ahte oktasaš deaivvademiiguin eará sámenuoraiguin geahččaluvvo nannet nuoraid identitehta ja oktiigullevašvuođa dovddu .
Säminuorâin paijeel 65 % áásá sämikuávlu ulguubeln já kaavpugijn ij lah luándulâš vyehi siäiluttiđ kielâ tai kulttuur , et ohtsiih kuáhtáámeh eres säminuorâiguin nanodeh nuorâi identiteet já oohtânkulluuvâšvuođâ tobdo .
Eará boahttevuođa plánat leat earret eará ordnet nuortalašnuoraide deaivvademiid ja aktiveret sin ortniidit .
Eres puátteevuođâ vuáváámeh láá eres lasseen orniđ om. nuorttâlâšnuoráid kuáhtáámijd já aktivisistiđ sii ornijduđ .
Nuortalašnuorain ii leat dál makkárge searvi iige ordnejuvvon doaibma , nuoraidráđđi oaidnáge dehálažžan ealáskahttit nuortalašgiela ja kultuvrra , buktimiin nuortalašnuoraid oktii .
Nuorttâlâšnuorâin ij lah eidu tääl maggaargin ornijdume ige uárnejum toimâ . Nuorâirääđi uáiná-uv tehálâžžân iäláskittiđ nuorttâsämikielâ já kulttuur , uážžumáin nuorttâlâšnuorâid oohtân .
Nuoraidráđđi ordne čakčat 2012 duodjeskuvlejumi , man temán lea luhka .
Nuorâirääđi uárnee čohčuv 2012 tyejiškovlim , mon teeman lii lukkâ .
Ráđđi oaidná dehálažžan ordnet skuvlejumiid árbevirolaš giehtadujiide , danin go nuorra dahkkit leat unnán .
Rääđi uáiná tehálâžžân orniđ škovlim ärbivuáváláid tuojijd , ko nuorâ tuájáreh láá uccáá .
Máŋggain soaitá leat dakkár dilli , ahte ii leat šat vejolaš oahppat vánhemiin dahje ádjáin ja áhkuin dujiid , iige árbevirolaš diehtu sirdás buolvvas nubbái .
Maaŋgâin puáhtá leđe taggaar tile , et ij lah innig máhđulâš oppâđ vaanhimijn tâi ááhuin já äijihijn tuojijd , já ko návt lii , te ärbivuáválâš tiätu já táiđu ij sirdâšuu suhâpuolvâst nuubán .
Nuoraidráđđái lea dehálaš álggahit ja joatkit ovttasbarggu Suomas , Norggas , Ruoššas ja Ruoŧas doaibmi sámeservviiguin .
Nuorâirááđán lii tehálâš algâttiđ já juátkiđ oovtâstpargo Suomâst , Taažâst , Ruošâst já Ruotâst tuáimee sämiservijguin .
Nuorâirääđi 2012–2013 .
Kooveest čižetpeln Nils-Heikki Paltto , Jouna Näkkälä , Heli Huovinen , Aslak Holmberg , Saara-Maria Salonen já Elli-Marja Hetta .
Oovdâst Mira Rauhala , Inka Nuorgam , Inga Helander já Laura-Maija Niittyvuopio .
Liŋkkat :
Liiŋkah :
Nuoraidráđi blogga
Nuorâirääđi blogi
Nuoraidráđđi Facebookas
Nuorâirääđi Facebookist
Nuoraidráđđi
Nuorâirääđi