Bures boahtin Sámedikki ruoktosiidduide . Tiervâpuáttim sämitige päikkisijdoid . Sámediggi lea Suoma sápmelaččaid alimus politihkálas doaibmaorgána mii válljejuvvo juohke njealját jagi . Sämitigge lii Suomâ sämmilij alemus poolitlâš orgaan já tot väljejuvvoo vaaljâiguin jyehi niäljád ive . Áigeguovdil Äigikyevdilis Riikkaidgaskasaš artikla 8(j ) bargojoavku evttoha eamiálbmogiid árbevirolaš dieđu suoji ovddideami Aalmugijkoskâsâš artikla 8(j ) pargojuávkku iävtut algâaalmugij ärbivuáválii tiäđu syeje ovdedem Sámedikki ovddasteaddjit oassálaste riikkaidgaskasaš artikla 8(j)-bargojoavkku gávccát čoahkkimii Montrealis . Sämitige ovdâsteijeeh uásálistii aalmugijkoskâsii artikla 8(j)-pargojuávhu káávcád čuákkimân Montrealist . Bargojoavkku lea vuođđudan biodiversitehtasoahpamuša vuolláičálli riikkaid oassebeallečoahkkin ( COP ) . Pargojuávhu lii vuáđudâm biodiversiteetsopâmuš vuáláčälleestaatâi uásipeličuákkim ( COP ) . Bargojoavkku barggu jođiha COP:a dohkkehan máŋggajahkásaš bargoprográmma artikla 8(j):a ollašuhttima várás . Pargojuávhu pargo stivree COP tuhhiittem maaŋgâihásâš pargo-ohjelm artikla 8(j ) tooimânpieijâmân . Bargojoavkku bargun lea bargoprográmma ollašuhttin sihke čuovvovaš biodiversitehtasoahpamuša oassebeallečoahkkima artikla 8(j):a guoski mearrádusaid válmmaštallan . Pargojuávhu pargon lii pargo-ohjelm olášuttem sehe čuávvoo biodiversiteetsopâmuš uásipeličuákkim artikla 8(j ) kyeskee miärádâsâi valmâštâllâm . Čuovvovaš oassebeallečoahkkin dollo boahtte čavčča Mátta-Koreas . Čuávvoo uásipeličuákkim tolluu puáttee čoovčâ Maadâ-Koreast . Sámedikki ságajođiheaddji Klemetti Näkkäläjärvi , guhte oassálasttii bargojoavkku čoahkkimii juo goalmmát geardde , doalai čoahkkima dehalažžan . ” Sämitige saavâjođetteijee Klemetti Näkkäläjärvi , kote uásálistij pargojuávhu čuákkimân jo kuálmád keerdi , oonij čuákkim tehálâžžân . ” Riikkaidgaskasaš artikla 8(j)-bargojoavkku čoahkkimat leat dehalaččat álbmotlaččat ja riikkaidgaskasaččat . Aalmugijkoskâsiih artikla 8(j)-pargojuávhu čuákkimeh láá teháliih aalmuglávt já almugijkoskâsávt . Čoahkkimiin beassá buktit ovdan Suoma sámiid oainnuid , váikkuhit mearrádusbargamii , oažžut ođđa jurdagiid árbevirolaš dieđu suoji buorideapmin sihke lonuhit jurdagiid máilmmi sierra eamiálbmogiid gaskkas , ” ságajođiheaddji Näkkäläjärvi muitalii . Čuákkimijn piäsá pyehtiđ oovdân Suomâ sämmilij uáinuid , vaikuttiđ miärádâstohâmân , finniđ uđđâ jurduid ärbivuáválii tiäđu syeje pyereedmân sehe lonottiđ jurduid maailm eres algâaalmugij koskân , ” saavâjođetteijee Näkkäläjärvi muštâlij . Čoahkkimii oassálaste buot sámedikki álbmotlaš 8(j)-bargojoavkku lahtut . ” Čuákkimân uásálistii puoh sämitige aalmuglii 8(j)-pargojuávhu jesâneh . ” Álbmotlaš ollašuhttima ja boahttevuođa jurddašettiin lea erenomáš dehalaš , ahte nu máŋga sámedikki ovddasteaddji go vejolaš álbmotlaš 8(j)- bargojoavkkus oahpásma artikla 8(j):i ja dasa gulavaš riikkaidgaskasaš mearrádusbargamii ” , Näkkäläjärvi deattuha . Aalmuglii tooimânpieijâm já puátteevuođâ jurdâččin lii eromâš tehálâš , ete nuuvt maŋgâ sämitige ovdâsteijee aalmuglâš 8(j)-pargojuávhust , ko máhđulâš , uápásmuvá artikla 8(j):n já toos lohtâseijee aalmugijkoskâsii miärádâstohâmân ” , Näkkäläjärvi tiäddut . Suoma sámedikki ovddasteaddjit oassálaste čoahkkimii Suoma stáhta delegašuvnnas . Suomâ sämitige ovdâsteijeeh uásálistii čuákkimân Suomâ staatâ delegaatiost . Čoahkkimiin Eurohpa Uniovnna lahttoriikkat geahččalit gávnnahit oktasaš oainnu koordinerenčoahkkimiin , maidda maiddái sámediggi oassálasttii . ” Čuákkimijn Euroop Union jeessânstaatah viggeh ráđádâllâđ ohtsii uáinu koordinaatiočuákkimijn , mooid meid sämitigge uásálistij . ” Mii leamašat fárus válmmaštallamin Suoma oainnuid čoahkkima várás juo guhká ovdal aitosaš čoahkkima ja buktán iežamet evttohusaid ee. Suoma vástádusaide biodiversitehtasoahpamuša čállingoddái čoahkkináššiin , Näkkäläjärvi muitalii ” . Mii lep lamaš fáárust valmâštâlmin Suomâ uáinuid čuákkimân jo kuhháá ovdil eidusâš čuákkim já lep puáhtám jieijah iävtuttâsâid el . Suomâ vástádâssáid biodiversiteetsopâmuš čäällimkoodán čuákkimaašijn , Näkkäläjärvi muštâlij ” . Kahwanake mohawkiid ( Kanien : keha ' ka ) ovddastan Charles Patton attii čoahkkimii árbevirolaš mohawk-sivdnideami ja lávllui ustitvuođa lávlaga . Kahwanake mohawkijd ( Kanien : keha ' ka ) ovdâstâm Charles Patton adelij čuákkimân ärbivuáválii mohawk-sivnádâs já lavlui ustevvuođâ lavluu Govva : Inga-Briitta Magga . Kove : Inga-Briitta Magga . Čoahkkima áššelisttás lei vásáhusaid muitaleapmi artikla 8(j)- bargojoavkkus ja erenomážit das , mo eamiálbmogat leat oassálastán biodiversitehtasoahpamuša ollašuhttimii . Čuákkim äššilistoost lâi vuáttámušâi muštâlem artikla 8(j)- pargojuávhust já eromâšávt tast , maht algâaalmugeh láá uásálistâm biodiversiteetsopâmuš tooimânpieijâmân . EU- ságajođihanriika Liettua muitalii čoahkkimii EU:a sáhkavuorus erenomážit das , mo artikla 8(j):a lei ollašuhtton Suomas . EU- saavâjođetteijeestaatâ Liettua muštâlij čuákkimân EU sahâvuárust eromâšávt tast , maht artikla 8(j ) lâi tooimânpieijum Suomâst . Čoahkkimii muitaluvvui álbmotlaš biodiversitehtastrategiijas sihke vuođđuduvvon álbmotlaš 8(j)-bargojoavkkus , man ságajođiheaddjin doaimmai sámedikki ságajođiheaddji Klemetti Näkkäläjärvi . Čuákkimân muštâlui aalmuglii biodiversiteetstrategiast sehe vuáđudum aalmuglii 8(j)-pargojuávhust , mon saavâjođetteijen tuáimá sämitige saavâjođetteijee Klemetti Näkkäläjärvi . Čoahkkimis gieđahallai ON:id eamiálbmogiid bissovaš foruma ávžžuhus váldit vuhtii biodiversitehtasoahpamuša ollašuhttimis tearbma eamiálbmot ja báikkálašsearvvuš dálá eamiálbmot- ja báikkálašsearvvuš sajis . Čuákkimist kieđâvuššui OA algâaalmugij pissoo foorum avžuuttâs väldiđ kiävtun biodiversiteetsopâmuš tooimânpieijâmist teermâ algâaalmug já páihálâšsiärvus tááláá algâaalmug- já páihálâšsiärvus saajeest . Suopma doarjjui terminologiija nuppástuhttima bissovaš foruma evttohusa mielde biodiversitehtasoahpamuša ođđa mearrádusain . Suomâ tuárjui terminologia nubástittem pissoo foorum iävtuttâs mield uđđâ biodiversiteetsopâmuš miärádâssâin . EU-lahttoriikkat eai lean áššis ovttamielalaččat . EU-jeessânstaatah iä lamaš ääšist oovtmielâliih . Čuákkim ij pastam rähtiđ ääšist Čoahkkin ii bastán bargat áššis čovdosa muhto evttohii ON:id dahkat terminologiija vejolaš rievdadeamis lágalaš analyysa ja oassebeallečoahkkima bargat áššis mearrádusaid.”Čoahkkima návccahisvuohta bargat áššis mearrádusa lei eamiálbmogiidda stuorra beahttašupmi . čuávdus peic iävtuttij OA rähtiđ terminologia máhđulâš nubástutmist lavâlâš analyys já uásipeličuákkim toohâđ ääšist miärádâsâid.”Čuákkim navcâttemvuotâ toohâđ ääšist miärádâs lâi algâaalmugijd stuorrâ pettâšume . Terminologiija nuppástuhttin vástidivčče fámus leahkki olmmošvuoigatvuohtageavada . Terminologia nubástittem västidiččij vyeimist orroo olmoošvuoigâdvuotâvuáháduv . Mearkkalaš lei , ahte terminologiija rievdadeami vuostálaste maiddái moadde dakkár riikka , geat ledje dohkkehan ON:id eamiálbmotjulggaštusa ” , sámedikki stivrra lahttu Petra Magga-Vars muitalii . Eromâš lâi , ete terminologia nubástittem vuástálistij meid muáddi taggaar staatâ , moh lijjii tuhhiittâm OA algâaalmugjulgáštuš ” , sämitige stiivrâ jeessân Petra Magga-Vars muštâlij . Riikkaidgaskasaš artikla 8(j)-bargojoavkku barggus lea ságastallon máŋgii biodiversitehtai gulavaš árbevirolaš dieđu máhcaheamis ruovttoluotta eamiálbmotservošii . Aalmugijkoskâsii artikla 8(j)-pargojuávhu pargoost lii savâstâllum maŋgii biodiversiteettân lohtâseijee ärbivuáválii tiäđu maacâtmist maasâd algâaalmugsiärvusáid . Čoahkkin evttohage , ahte lagašboahttevuođas lágiduvvo viiddis čoahkkin válmmaštallat eaktodáhtolaš rávvagiid árbevirolaš dieđu máhcaheapmin . Čuákkim iävtut , ete aldapuátteevuođâst uárnejuvvoo viijđes čuákkim valmâštâllâđ rijjâtátulijd ravvuid ärbivuáválii tiäđu maacâtmân . Rávvagat boađášedje čuovvovaš riikkaidgaskasaš 8(j)- bargojoavkku válmmaštallamii ja viidásabbot 13 oassebeallečoahkkimii dohkkeheami várás . ” Ravvuuh puáđáččii čuávvoo aalmugijkoskâsii 8(j)-pargojuávhu valmâstâllâmnáál já ain ovdâskulij 13 uásipeličuákkim tuhhiittemnáál . ” Árbevirolaš dieđu máhcaheapmi lea dehalaš máŋgga eamiálbmogii . Ärbivuáválii tiäđu macâttem lii tehálâš maaŋgâ algâaalmugân . Sámiid árbevirolaš dihtui gulavaš arkiivamateriála lea nu Suoma arkiivalágádusain go olggoriikkainge valjis . Sämmilij ärbivuáválii tiätun lohtâseijee arkkâdâhmateriaaleh láá valjeest nuuvt Suomâ arkkâdâhlágádâssâin ko olgoenâmijn-uv . Suomas galggašii álggahit ságastallama ja čielggadeami mo arkiivamateriála boađášii buoremusat , ovdamearkan digiteremiin , sámiid olámuddui ovdamearkan sámearkiivai dahje sámemusea Siidai ” , sámedikki várreságajođiheaddji Heikki Paltto muitalii . Suomâst kolgâččij algâttiđ savâstâllâm já čielgimpargo , ete maht arkkâdâhmateriaal finnejuččij pyerebeht , ovdâmerkkân digitistmáin , sämmilij olámuudon ovdâmerkkân sämiarkkâdâhân teikâ sämimuseo Siijdân ” , sämitige värisaavâjođetteijee Heikki Paltto muštâlij . Čoahkkin dollui riikkaidgaskasaš áibmojohtolatsearvvi ( IATA ) - váldokantuvrras . Čuákkim tollui aalmugijkoskâsii áimujotolâhseervi ( IATA ) - válduviäsust . Čoahkkimii oassálaste viidát soahpamuša ratifieren riikkaid ovddasteaddjit , dárkojeaddjit sihke eamiálbmogiid ovddasteaddjit . Čuákkimân uásálistij viijđes juávkku sopâmuš ratifisistem staatâi ovdâsteijeid , tárkkojeijeid sehe algâaalmugij ovdâsteijeid Govva : Inga-Briitta Magga Kove : Inga-Briitta Magga Čoahkkimis gevvui temáhtalaš ságastallan biodiversitehtasoahpamuša artiklaid 8(j ) ja 10 ( c):a guoskkahansajiin . Čuákkimist tollui tematlâš savâstâllâm biodiversiteetsopâmuš artiklai 8(j ) já 10 ( c ) ovtâstumesoojijn . Artikla 10 ( c ) suodjala árbevirolaš luonddu suvdilis geavaheami . Artikla 10 ( c ) suoijâl ärbivuáválii luándu pištee kevttim . Čoahkkin evttoha oassebeallečoahkkimii ahte dat dohkkehivčče doaibmabidjoprográmma dábálaš luonddugeavahusa suodjaleapmin dievas ovttasbarggus eamiálbmogiiguin . ” Čuákkim iävtut uásipeličuákkimân ete tot tuhhiittiččij toimâohjelm táválâš luándukevttim suoijâlmân tievâs oovtâstpargoost algâaalmugijguin . ” Suomas artikla 10(c ) guoská erenomážit sámiid boazodoalu ja eará árbevirolaš ealáhusaid . Suomâst artikla 10(c ) kuáská eromâšávt säämi puásuituálu já eres ärbivuáválijd iäláttâsâid . Lea dehalaš ahte sihke árbevirolaš diehtu ja dábálaš suvdilis luondduegeavaheapmi dorjojuvvojit . Lii tehálâš ete sehe ärbivuáválâš tiätu ete táválâš pištee luándukevttim torjuu . Suomas artikla boahtá ovdan erenomážit sámiid árbevirolaš dálve- ja geasseeanaortnega sihkkarastimis ” , Paltto muitalii . Suomâst artikla puátá oovdân eromâšávt säämi ärbivuáválâš kuáttumjuurrâmvuáháduv turviimist ” , Paltto muštâlij . Čoahkkimii oassálaste ovddasteaddjit Ruoŧa ja Norgga sámedikkis . Čuákkimân uásálistii ovdâsteijeeh Ruotâ já Taažâ sämitiggijn . Sámedikkit dolle oktasaš čoahkkima artikla 8(j):a ollašuhttimis guđege riikkas . Sämitigeh tollii ohtsii čuákkim artikla 8(j ) tooimânpieijâmist jieškote-uv staatâst . Čoahkkimis sohppui ahte sámedikkit lávgadit ovttasbarggu artikla 8(j):a ollašuhttima várás . Čuákkimist soppui ete sämitigeh tiätásmitteh oovtâstpargo artikla 8(j ) tooimânpieijâmân . Oktasaš evttohus dolvojuvvo sámi parlamentáralaš ráđi gieđahallamii boahtte giđa . ” Ohtâsâš iävtuttâs tolvuu säämi parlamentaarlâš rääđi kieđâvuššâmnáál čuávvoo kiiđâ . ” Lean ilus , ahte fidnet davviriikkaid ovttasbarggu johtui 8(j)- áššiin . Lam ilolâš , ete uážžup ohtsâštave-eennâmlâš oovtâstpargo joton 8(j)-aašijn . Suoma sámediggi lea figgan ovddidit ovttasbarggu áššis juo ovdal , muhto áigi ii leamaš dalle vel heivvolaš . Suomâ sämitigge lii viggâm ovdediđ oovtâstpargo ääšist jo ovdil-uv , mutâ äigi ij lamaš talle toos vala vaalmâš . Artikla 8(j ) ja árbevirolaš dieđu suodji laktása maiddái davviriikkaid sámesoahpamuššii ja sámi parlamentáralaš ráđi doaimma ovddideapmái . Artikla 8(j ) já ärbivuáválii tiäđu syeji lahtoo meid tave-eennâmláš sämisopâmušân já säämi parlamentaarlâš rääđi tooimâ oovdedmân . Riikkaidgaskasaš artikla 8(j)-bargojoavku evttohii ee. sui generis ( áidnalunddot ) - vuogádaga ráhkadeami diliin , main árbevirolaš dieđu hálddašeaddji álbmot ássá máŋgga sierra riikka viidodagas . Aalmugijkoskâsâš artikla 8(j)-pargojuávkku iävtuttij el . sui generis ( áinoošlajâsâš ) - vuáháduv rähtim tiilijn , main ärbivuáválii tiäđu haldâšeijee aalmug áásá maaŋgâ sierâ staatâ kuávlust . Mii galgatge bidjat deattu SPR:s justa sui generis- vuogádeami dahkamii ” , Näkkäläjärvi muitalii . Mij kolgâp-uv vuáijuđ SPR:st eidu sui generis- vuáháduv rähtimân ” , Näkkäläjärvi muštâlij . ” Bargu ii báze dása . ” Pargo ij pääsi taas . Buktit ovdan čoahkkima bohtosiid álbmotlaš artikla 8(j)-bargojovkui , mii mearrida vejolaš joatkkadoaibmabijuin . Oovdânpyehtip čuákkim puátusijd aalmuglâš artikla 8(j)-pargojuávkun , mii meerrid máhđulijn jotkâtooimâin . Riikkaidgaskasaš artikla 8(j)-bargojoavkku čoahkkinmearrádusain oassi báhcá šiehttanláhkai obban COP:i almmá bargojoavkku ávžžuhusa haga . Aalmugijkoskâsii artikla 8(j)-pargojuávhu čuákkimmiärádâsâin uási paasij čuávdimnáál ollásávt COP:n nuhtán pargojuávhu avžuuttem . Dát dárkkuha dan , ahte sámediggi galgá leat aktiivvalaččat fárus váikkuheamen Suoma ja EU : oainnuide čuovvovaš COP:s ja dan válmmaštallamis ” ; Näkkäläjärvi deattuha . Taat meerhâš tom , ete sämitigge kalga leđe aktiivlávt fáárust vaikutmin Suomâ já EU uáinuid čuávvoo COP:st já ton valmâštâlmijn ” ; Näkkäläjärvi tiäddut . Sámedikki delegašuvdna beasai čuovvut kanien ’ kéha- giela rávesolbmuidoahpahusa keha ' ka- álbmoga olbmuide . Sämitige delegaatio peesâi čuávvuđ kanien ’ kéha- kielâ rävisolmoošmáttááttâs keha ' ka- aalmug jesânáid . Dilálašvuođas ságastallui eamiálbmotgielaid oahpahusa ja gielaid ealáskahttima hástalusain . Tilálâšvuođâst savâstâllii algâaalmugkielâi máttááttâs já kielâi iäláskittem hástusijd . Govva : Inga-Briitta Magga . Kove : Inga-Briitta Magga . Sámedikki delegašuvdna galledii čoahkkinbottus keha ' ka ( mohawk ) - Álbmoga giella- ja kulturguovddážis Kahnawakes , Montreal máttabealde . Sämitige delegaatio kolliistâlâi čuákkimpuudâ ääigi keha ' ka ( mohawk ) – Aalmug kielâ- já kulttuurkuávdáást Kahnawakest , Montreal maadâbeln . “ Lea dehalaš oahpásmit maiddái eará eamiálbmogiid giela ja kultuvrra doarju doaibmamii . “ Lii tehálâš uápásmuđ meid eres algâaalmugij kielâ já kulttuur tuárjoo tooimân . Oahpásmuvaimet giella- ja kulturguovddáža doaimmaide ja beasaimet čuovvut oahpahusa . Uápásmuim kielâ- já kulttuurkuávdáá tooimân já peesâim čuávvuđ máttááttâs . Vaikke kultuvrrat leat sierraláganat , hástalusat iežas giela ja kultuvrra seailluheami várás leat seammáláganat . ” Veikâ mii kulttuureh láá ereslágáneh , hástuseh jieijâs kielâ já kulttuur siäilutmân láá siämmáálágáneh . ” Petra Magga-Vars muitalii . Petra Magga-Vars muštâlij . Čoahkkimiid nogadettiin sámedikki ovddasteaddjit oahpásmuvve biodiversitehtamuseai ( Biodome ) , mii ovdanbuktá Kanada sierra luondotiippaid ja daid ealliid . Čuákkimij nuuhâm maŋa sämitige ovdâsteijeeh uápásmuvvii biodiversiteetmuseon ( Biodome ) , mii kovvee Kanada jieškote-uv luándutijpâid já tai elleid . Lasi dieđut biodiversitehtasoahpamuša artikla 8(j):s Lase tiäđuh biodiversiteetsopâmuš artikla 8(j):st Čoahkkinmearrádusat Čuákkimmiärádâsah Dieđáhus sámedikki lágidan siidodáhpáhusas 8(j)-čoahkkimis Tiäđáttâs sämitige ornim miäldustábáhtusâst 8(j)-čuákkimist Álbmotlaš biodiversitehtastrategiija ja - doaibmanprográmma Aalmuglâš biodiversiteetstrategia já - toimâohjelm Sámedikki ságajođiheaddji blogga , mas son muitala 8(j)-čoahkkima dovdamušain Sämitige saavâjođetteijee blogi , kost sun maainâst 8(j)-čuákkim tubdâmušâin Lassidieđut : Lasetiäđuh :