Biodiversitehtasoahpamuša suodji ovdána Biodiversiteetsopâmuš syeji ovdán Oassebeallečoahkkimii ja dan eará dáhpáhusaide oassálaste oktiibuot sullii 20 000 olbmo birra máilmmi 194 sierra riikkas . Uásipeličuákkimân já ton miäldustábáhtussáid uásálistii ohtsis suulân 20 000 olmožid pirrâ maailm 194 sierâ staatâst . Suopma oassálasttii čoahkkimii oassin Eurohpa Uniovnna delegašuvnna . Suomâ uásálistij čuákkimân uássin Euroop Union delegaatio . EU-riikkat hábmejedje oktasaš bealiváldima koordinašuvdnačoahkkimiinniset . EU- staatah hämmejii ohtsii uáivil koordinaatiočuákkimijnis . Oassebeallečoahkkimis eanemus ságastallamiid ja ráđđádallamiid gáibideaddji áššeollisvuohta guoskkai biodiversitehtasoahpamuša ruhtadeami ja stáhtaid ruhtadanoasi sierra soahpamušinstrumeanttain . Uásipeličuákkimist äššiubâlâšvuotâ , mii vaatâi puoh enâmustáá savâstâlmijd já ráđádâlmijd , kuoskâi biodiversiteetsopâmuš ruttâdmân já staatâi ruttâdemuásán sierâ sopâmušinstrumentijn . Ng. ovddidanriikkaid biodiversitehtadoaibmabijuid ruhtadeapmi ja doarjaga juohkašuvvan lea leamaš hástaleaddji ságastallanfáddá . Nk. ovdedemenâmij biodiversiteettooimâi ruttâdem já torjuu juáhásem lii lamaš hástulâš savâstâllâmfáddá . Oassebeallečoahkkin mearridii doallat fámus jagi 2012 sohppojuvvon ruhtadanmearrádusas ja duppalastit ovddidanriikkaide čujuhuvvon riikkaidgaskasaš luonddu máŋggahámatvuođa ruhtadeami jagi 2015 rádjai . Uásipeličuákkim meridij anneeđ vyeimist ive 2012 sooppum ruttâdemmiärádâsis já kyevtkiärdásmitteđ ovdedemenâmáid čujottum aalmugijkoskâsii luándu maaŋgâhámásâšvuođâ ruttâdem ive 2015 räi . Lassin oassebeliid roahkasmahtte doarjut eaktodáhtolaččat ng. ovddidanriikkaid luonddu máŋggahámatvuođa doarju fidnuid . Lasseen uásipeelijd movtijdittii tuárjuđ rijjâtátulávt nk. ovdedemenâmij luándu maaŋgâhámásâšvuođâ tuárjoo projektijd . Oassebeallečoahkkin árvvoštalai , ahte jahkásaččat luonddu máŋggahámatvuođa dorvvasteapmái geavahuvvo máilmmiviidosaččat 1,3 miljárdda dollara ( s. 1,07 miljárdda euro ) . ” Uásipeličuákkim miäruštâlâi , ete ihásávt luándu maaŋgâhámásâšvuođâ turviimân kevttih maailmvijđosávt 1,3 miljard dollárid ( n. 1,07 miljard eurod ) . ” Lea čielggas , ahte luonddu máŋggahámatvuođa dorvvasteapmi gáibida lasseruhtadeami ja EU:a ja eará industrialuvvan stáhtaid ekonomalaš doarjaga ovddidanriikkaide . Lii čielgâs , ete luándu maaŋgâhámásâšvuođâ turvim váátá laseruttâdem já EU já eres ráhtulâšvuođâlum staatâi ekonomâlii torjuu ovdedemenâmáid . Industrialuvvan riikkain lea maid stuorra ovddasvástádus luonddu máŋggahámatvuođa dorvvasteamis máilmmiviidosaččat . Ráhtulâšvuođâlum enâmijn lii meid stuorrâ ovdâsvástádâs luándu maaŋgâhámásâšvuođâ turviimist maailmvijđosávt . Jos ovddidanriikkaid luonddu máŋggahámatvuohta ain geahppána , das lea globála váikkuhus máilmmi lundui , ekonomiai , olbmuid dearvvasvuhtii ja dálkkádatnuppástussii . Jis ovdedemenâmij luándu maaŋgâhámásâšvuotâ juátká hiäjusmem , tast lii maailmvijđosâš vaikuttâs luándun , ekonomian , ulmui tiervâsvuotân já šoŋŋâdâhnubástusân . Eanaspáppa luonddu máŋggahámatvuođa dorvvasteapmi gáibida buohkain doaimmaid ” , ságadoalli Klemetti Näkkäläjärvi gávnnaha . Eennâmpáálu luándu maaŋgâhámásâšvuođâ turvim váátá puohâi tooimâid ” , saavâjođetteijee Klemetti Näkkäläjärvi paahud . Ságastallama bohciidahtii maid artihkkal 8(j)-bargojoavkku ruhtadeapmi . Savâstâllâm tovâttij meid artikkâl 8(j)-pargojuávhu ruttâdem . Guhkálaš ságastallamiid maŋŋá riikkaidgaskasaš artihkkal 8(j)-bargojoavkku bušeahtta váldojuvvui oassin oppa soahpamuša bušeahta . ” Kuhes savâstâlmij maŋa aalmugijkoskâsii artikkâl 8(j)-pargojuávhu budjet valdui uássin oles sopâmuš budjet . ” Dát lea hui dehálaš mearrádus . Taat lii hirmâd tehálâš miärádâs . Ovdal buot soahpamušoassebealit eai leat ruhtadan riikkaidgaskasaš 8(j)-bargojoavkku . Ovdil puoh sopâmušuásipeleh iä lah ruttâdâm aalmugijkoskâsii 8(j)-pargojuávhu . Artihkkal lea guovddáš oassi biodiversitehtasoahpamuša ja buot stáhtain lea ovddasvástádus eamiálbmogiid árbevirolaš dieđu dorvvasteamis . Artikkâl lii biodiversiteetsopâmuš tehálâš uási já puoh staatâin lii ovdâsvástádâs algâaalmugij ärbivuáválii tiäđu turviimist . Mearrádus buktá maid jotkkolašvuođa ja buktá buorebut ovdan riikkaidgaskasaš oktavuođa čatnašumi eamiálbmogiid vuoigatvuođaid dorvvasteapmái ” , sámedikki delegáhtat Näkkäläjärvi , Tapiola ja Heikkuri illudit ovttanjálbmái . Miärádâs puáhtá meid jotkuuvâšvuođâ já tiädut aalmugijkoskâsii ohtâvuođâ čonâdâttâmvuođâ algâaalmugij vuoigâdvuođâi turviimân ” , sämitige delegaatih Näkkäläjärvi , Tapiola já Heikkuri ilodeh oovtmielâlávt . Biodiversitehtasoahpamuša hálddahusčálli Braulio Ferreira de Souza Dias muitaleamen biodiversitehta suodjaleami mearkkašumis Biodiversiteetsopâmuš haldâttâhčällee Braulio Ferreira de Souza Dias muštâlmin biodiversiteet suojâlem merhâšuumeest Govva : sámediggi . Kove : sämitigge . Čoahkkimis gieđahallojuvvui maid biodiversitehta dilli . Čuákkimist kieđâvuššii meid biodiversiteet tile . Fuolastahtti lea , ahte biodiversitehta gefo ain , erenomážit mearraluondu ja korállaoazit . Huolâstuttee lii , ete biodiversiteet kiävhu ain , eromâšávt merâluándu já kooraalkáárguh . Čoahkkimis dohkkehuvvojedje guokte ođđa viiddes árktalaš mearraguovllu mearraluondduset dáfus mávssolaš guovlun . Čuákkimist tuhhiittii kyehti uđđâ vijđes arktâlii merâkuávlu merâluándus peeleest mávsulâš kuávlun . Mielde leat juo ovdal nammaduvvon ovcci Ruošša guovločáziid mávssolaš guovllu . ” Mieldi láá jo ovdil nomâttum oovce Ruošâ kuávlučaasij mávsulâš kuávlu . ” Mearaid suodjaleapmi erenomážit árktalaš guovllus lea mearkkašahtti ášši , muhto hui hástaleaddji dálkkádatnuppástusa , mearrajieŋa suddama ja riikkaidgaskasaš politihkalaš ja ekonomalaš dili geažil . Meerâi suojâlem eromâšávt arktâlii kuávlust lii merhâšittee mutâ hirmâd hástulâš šoŋŋâdâhnubástus , merâjieŋâ suddâm já aalmugijkoskâsii pooliitlii já ekonomâlii tile tááhust . Árktalaš mearraluonddu dorvvasteapmi lea hui mearrideaddji ášši máŋgga árktalaš eamiálbmogii ja suodjaleami berre ain ovddidit . Arktâlii merâluándu turvim lii eromâš merhâšittee maaŋgáid arktâlijd algâaalmugáid ja suojâlem kalgeh ovdediđ ain . Dat , mo dát mávssolaš mearraguovllut suodjaluvvojit , báhcá čoavdinláhkai boahttevuođas ” , Pertti Heikkuri ja Nilla Tapiola oaidniba . Tot , maht taid mávsulijd merâkuávluid suojâleh , páácá čuávdimnáál puátteevuođâst ” , Pertti Heikkuri já Nilla Tapiola uáiniv . Oassebeallečoahkkimis lea ságastallon viidát maid biodiversitehta ja dearvvasvuođa gaskasaš oktavuođas . Uásipeličuákkimist láá savâstâllâm vijđáht meid biodiversiteet já tiervâsvuođâ koskâsii ohtâvuođâst . Afrihkás bohciidan ebola-kriisa lea dahkan ášši hui áigeguovdilin . ” Afrikast šoddâm ebola-kriisâ lii toohâm ääšist uáli äigikyevdil . ” Lea buorre , ahte biodiversitehtasoahpamuša oktavuođas lea giddejuvvon fuopmášupmi dearvvasvuođa ja luonddu gaskasaš oktavuhtii . Lii pyeri , ete biodiversiteetsopâmuš ohtâvuođâst láá kiddim huámmášume tiervâsvuođâ já luándu koskâsii ohtâvuotân . Eamiálbmogat , mat ellet luonddus , leat vuosttas indikáhtorat muitaleamen luonddu dilis , dasgo luondduroasut nugo dálkkádatnuppástus čuhcet eanemus aiddo daidda , ja álbmogiid buresveadjin lea čatnagasas luonddu máŋggahámatvuhtii ja buhtisvuhtii ” , Klemetti Näkkäläjärvi deattuha . Algâaalmugeh , kiäh eellih luándust , láá vuossâmuuh indikaattoreh luándu tiileest tastko luándumoivášmeh , tego šoŋŋâdâhnubástus , čyecih enâmustáá eidu tooid já aalmugij pyereestvaijeem lii čonnâsâm luándu maaŋgâhámásâšvuotân já putesvuotân ” , Klemetti Näkkäläjärvi tiädut . COP 12-čoahkkima váldotemá lei biodiversitehta ja suvdilis ovdáneapmi . COP 12-čuákkim válduteema lâi biodiversiteet já killeel ovdánem . Stuorra hástalussan lea , mo biodiversitehta suodjaleapmi váldojuvvo oassin ON:a suvdilis ovdáneami ja geafivuođa geahpedeami ulbmiliid . Stuorrâ hástusin lii , maht biodiversiteet suojâlem váldoo uássin OA killeel ovdánem já kievhivuođâ meddâlistem uulmijd . Suopma lágidii guokte dáhpáhusa oassebeallečoahkkima oktavuođas , main bohte ovdan maid eamiálbmogiid vuoigatvuođat . Suomâ ornij kyehti miäldustábáhtus uásipeličuákkim ohtâvuođâst , main pottii oovdân meid algâaalmugij vuoigâdvuođâh . Vuosttas dáhpáhus gieđahalai Eurohpa Ruoná avádaga oktasašbarggu ja birassuodjaleami mearkkašumi ráfis . Vuossâmuš miäldustábáhtus kieđâvušâi Euroop Ruánáá stiellâs oovtâstpargo já pirâssuojâlem merhâšume ráávhust . Ruoná avádat johtá Eurohpa čađa Jiekŋamearas Gaskamerrii . Ruánáá stielâs jotá Euroop rasta Jieŋâmeerâst Koskâmeerân . Oppa Suoma nuortarádjá gullá Ruoná avádahkii ja sámediggi oassálastá maid Ruoná avádaga oktasašbargui . Ubâ Suomâ nuorttârääji kulá Ruánáá stielâsân já sämitigge uásálist meid Ruánáá stiellâs oovtâstpaargon . Dáhpáhusa ságadoallin lei riikkabeaialmmái Pekka Haavisto . Tábáhtus saavâjođetteijen lâi aalmugovdâsteijee Pekka Haavisto . Riikkabeaialmmái Pekka Haavisto ja sámedikki ságadoalli Klemetti Näkkäläjärvi . Aalmugovdâsteijee Pekka Haavisto já sämitige saavâjođetteijee Klemetti Näkkäläjärvi Govva : Sámediggi . Kove : Sämitigge . ” Oassebeallečoahkkin lea dehálaš dáhpáhus , dasgo eamiálbmogiin lea duođalaš vejolašvuohta váikkuhit . ” Uásipeličuákkim lii tergâdis tábáhtus , ko algâaalmugijn lii puigâ máhđulâšvuotâ vaikuttiđ . Dasge lea iežas váikkuhus , ahte sámit oidnojit čoahkkinbáikkiin . Tast-uv láá vaikuttâsâidis , ete sämmiliih uáinojeh čuákkimsoojijn . Lassin čoahkkimat addet vejolašvuođa fierpmáiduvvat ja jurdagiid sáhttá lonuhit viidásabbotge luonddusuodjaleamis ja buohkaide oktasaš luonddu dilis sihke eamiálbmogiid ja sámiid vuoigatvuođain ” , Nilla Tapiola ja Pertti Heikkuri deattuheaba . Lasseen čuákkimeh adeleh máhđulâšvuođâ viärmádâttâđ já jurduid puáhtá lonottiđ vijđásubboht-uv luándusuojâlmist já puohháid ohtsii luándu tiileest sehe algâaalmugij já sämmilij vuoigâdvuođâin ” , Nilla Tapiola já Pertti Heikkuri tiäduttává . Govva : sámediggi Kove : Sämitigge Čuovvovaš biodiversitehtasoahpamuša oassebeallečoahkkin COP 13 mearriduvvui ordnejuvvot Meksikos Los Cabosa gávpogis skábmamánus 2016 . Čuávuvâš biodiversiteetsopâmuš uásipeličuákkim COP 13 meridui orniđ Meksikost Los Cabos kaavpugist skammâmáánust 2016 . Meksiko vuovdala čalbmáičuohcci vugiin čuovvovaš COP 13 – oassebeallečoahkkima . ” Meksiko markkânistij uáli fijnáht čuávuváá COP 13 – uásipeličuákkim . ” Meksiko hálida lágidit čuovvovaš oassebeallečoahkkima , dasgo Meksiko luonddu máŋggahámatvuohta lea hui rikkis . Meksiko haalijd orniđ čuávuváá uásipeličuákkim , tastko Meksiko luándu maaŋgâhámásâšvuotâ lii hirmâd riges . Meksiko lea čatnasan suvdilis ovdáneapmái ja biodiversitehta suodjaleapmái . Meksiko lii čonâdâttâm killeel ovdánmân já biodiversiteet suojâlmân . Dálkkádatnuppástusa caggan ja biodiversitehta dili fuotnáneapmi leat áššit , maid galgá dikšut dalán . Šoŋŋâdâhnubástus coggâm já biodiversiteet hiäjusmem láá ääših , maid kalgeh tipšođ ájáttâlhánnnáá . Biodiversitehta stuorámus áitta lea geafivuohta , ” ministtar Abud muitalii dieđihandilálašvuođas 15.10.2014 Meksiko birassuodjalanulbmiliin . Biodiversiteet stuárráámus uhke lii kievhivuotâ , ” minister Abud muštâlij tieđettemtilálâšvuođâst 15.10.2014 Meksiko pirâssuojâlemuulmijn . Čoahkkima buot mearrádusat gávdnojit Čuákkim puoh miärádâsah láá biodiversitehtasoahpamuša siidduin biodiversiteetsopâmuš siijđoin giela olgguldas hámi dárkkisteami maŋŋá . kielâhäämi tärhistem maŋa .