Arnaq B. Johansen 1.p				Allaaserinninneq 27. Nov. 2005

Asasara – tassa piga ?

Hans Lyngep atuakkiaani ”Ersinngitsup piumasaa”-neersoq kap. 14 aallaavigalugu oqaaseqatigiit isumaqartitakka {isummersorfigissuakka}${dial,ssa|isummersorfigissavakka}. Naggataagullu asanninnerup kinguneranik kiserliulersarneq nassuiaateqarfigalugu.

”Ullorissap anguteqaterpassuani assigalugit arnap qianera periusissaarutigisarpaa qanorlu iliussalluni nalulluinnalersarlugu, apersutuaraangamiuk angerlarserluni oqaraangat paasisinnaanalugu isumallersaatigiinnartarpaa oqarfigipiloortarlugulu angerlarseqiguni angerlaqqullugu”. Isumaqarpunga Ulloriap qanoq iliornissani nalugaa, taamaattumik inuppalaanngitsumik asannippalaanngitsumillu qisuariartartoq, - inuttut nammineq misigissutsini tunulliullugit arnamullu tassunga inuttut matoqqalluni, naak ”asaqatigiikkaluarlutik”. Imaassorinarpoq Ulloriap peroriartornera: Ulloriaq peroriartorsimasoq misigissutsit tungaasigut apersorneqarneq ajorluni, qanoq misigissutsini annisissanerlugit nassuiaassiffigineqarnikuunani aammalu qanoq inunnut qanilaassusermik takutitsinissaminik ilitsersuunneqarnikuunani.
 ”Asasaminut taartitut asannippalunnerusumik pineqalernissaq, {pilussinnartillugu”Arnannguup}${typo,cmp,1-2|pilussinnartillugu” Arnannguup}  {kissaatigingaluarpaa}${dial,ng-g|kissaatigigaluarpaa} siullermik asasamisut annaasimasamisut Ulloriaq asannittuussasoq, kisiannili Ulloriap inuttut pissusaa allaanerujussuunera pissutigalugu kissaatini pisinnaanngilaa; Ulloriarmi {nipaattuuvoq}${dial,tt-ts|nipaatsuuvoq}, matoqqasoq oqapiloortartorlu. Taamaammallu Arnannguup Ulloriaq qunugisarpaa imminut {asanninninngitsutut}${der,nni-0|asanninngitsutut} peqqarniitsutut inussiarniitsutullu pissuseqarmat (”Nipangiinnartarporlu qunugami asanninneqanngitsumut…”)
”Kalaalermi arnaq angutip pigaa piumasaminillu iliorfigisinnaallugu” Taamani pissutsit taamaapput; angutit naalagaapput, piniartuugamik ilaminnut  pissaqartitsiniartuullutik, arnalli angerlarsimaannartuupput meeqqiortuullutik nerisassiortuullutillu. Kisianni taamani eqqarsartariaatsit naligiissitaanerlu allanngornikorujussuupput ullutsinnut {saneqqiullugu}${der,eqq-ill|sanilliullugu}; ullutsinni angut arnarlu akisussaaffeqaqatigiipput, angutip arnaq piumallerlunilu naalakkersinnaanngilaa aamma arnap angut perusulerlunilu qanoq iliornissaanik naalakkersinnaanngilaa, ullumikkummi taamaalioraluarutta kukkusutut {misinnassooq}${dial,ssa|misinnassaaq}. Angerlarsimaffiit ilaanni arnaq pilersuisuuvoq angut angerlarsimaannartuulluni, taamaakkaluartoq nalunngilaat namminneq tamarmik {akisussaassuteqaqatigiillutik}${der,s-t|akisussaassuseqaqatigiillutik} sutigut tamatigut: asaqatigiinnikkut, najugaqatigiinnikkut, akileeqatigiittarnikkut il.il.
 Ullutsinni naligiissitaaneq ima atulersimatigaaq allaat arnat suliffinni arlalinni pisortatut atorfeqarsinnaatitaallutik; assersuutigiinnartigu Nunatta Atuagaateqarfiani arnamik pisortaqarput (Elisa Jeremiassen), Meeqqat Atuarfii sinerissamiittut arlallit arnanik pisortaqarput (Sara J. Brandt allallu), {Saana}${prop,loan,a,2-1|Sana} arnamik pisortaqarpoq, Inatsisartut allattaat (Ellen Kolby Chemnitz) arnani siullersaalluni Inatsisartut allattaattut atorfilik, socialeqarfiit arnanik pisortaqartiterput allallu suli {taakkartorneqarsimmaasut}${typo,mm-nn|taakkartorneqarsinnaasut}.
 ”Takusap tamatuma Ulloriaq assut annilaalersippaa, kiinaa paasinnikkusunnermik amiilaarnermik ilalimmik isikkoqalersillugu, massa ima sivisutigisumik qanoq pineri tamaasa soqutiginngitsuusaarsimagaluarai” Isumaqarpunga Ulloriap misigissutsimi anninnissaanut ”ersillunilusooq” ittoq allaqqavormi ”qanoq pineri tamaasa soqutiginngitsuusaarsimagaluarai”. Arnannguup makinnissaa utaqqigaluarlugu alakkaramiuk ilumigut qamuuna tupappoq Arnannguaq takugamiuk. Tassuuna erserpoq Ulloriap Arnannguaq {asangaa}${dial,ng-g|asagaa} takutinnerli ajorlugu, oqaloqatigiinneq ajoramik – asuli Ulloriap Arnannguaq piumasaminik iliorfigiinnartarmagu. Ulloriap Arnannguaq asaneranut ersersiisunut ilaavoq {oqaaseqatieeq}${typo,0-g;infl,plurtant|oqaaseqatigiit}:”Arnarmi soqutiginngikkaluarlugu illup pisataasa pingaarnersaattut sungiusimasap ulloq ataaseq makinngitsoornera pisimasuummat asseqassagaluartoq seqineq ulloq ataaseq nuinngitsuussagaluarpat”.
 ”Illup pisataasa pingaarnersaattut” isumaqarpoq illup pisataasa pingaarnersaat tassa erliginerpaasaq asanerpaasaq iluatiginerpaasarlu. ”asseqassagaluartoq seqineq ulloq ataaseq {nuinngitsuussagaluarpat”assilialersuutaavoq}${typo,cmp,1-2|nuinngitsuussagaluarpat” assilialersuutaavoq}; seqineq seqiniusaajuvoq qaamasoq isumaqartoq ilukkut pisuujussuseq aammalu iluartuussuseq.
 ”Siullermik qanoq pisimasunik naammattumik paasisaqarusuppoq” Isumaqartippara illup iluani imminnut oqaloqatigiinneq ajortut ullumiummat susoqarsimanersoq, qanoq pisoqarsimanersoq qanorlu eqqarsaateqarnerminnik, taamaattumik oqaloqatigiinnissaq taamaattumik pisariaqartikkaat. Pisuussutaanerpa Ulloriap {inutttut}${typo,t,3-2|inuttut} matoqqanera imaluunniit Arnannguup qunulluni nipangiinnartarnera? Namminneq tamarmik  pisuussuteqarput, asaqatigiittummi inuuniarunik oqaloqatigiittartussaapput imminnut akerlilertartussaapput allallu {asaqatigiinerup}${typo,n,1-2|asaqatigiinnerup} iluani pisartut {atortussaangaluarpaat}${dial,ng-g|atortussaagaluarpaat}. ”Aputimineq saniminut ilivaa qipialu aaguut {amiinitqiviulisamit}${typo,cmp,1-2|amiinit qiviulisamit} sanaasoq iluarsillugu, timaa tamaat qipittorluaqqissaarlugu, pikkoornerujussuani annilaarutigalugu” soorlu {allareeringa}${dial,ng-g|allareeriga}, Ulloriap Arnannguaq qanoq asatigalugu qanorlu iluaqutigitigalugu iliornermigut takutippaa. Naak oqapiloortaraluarluni Arnannguaq misigissuseqarfiginngitsutut iliorfigisaraluarlugu asuli pisussaannartut isigisimagaluarlugu {imminut tupatsillunilusooq ippoq Arnannguamut asannitsiginini pisariaqartitsitigininilu paasileramigit}£{x|imminut tupatsillunilusooq ippoq Arnannguamut qanoq asannitsiginini pisariaqartitsitigininilu paasileramigit}.
 Ulloriap oqaloqatigiittarsimannginnertik peqqissimissutigaa, asasaminullu ittoortutut misigineranut pisuutippakka oqaaseqatigiit uku atorneqartut:”Naalliunneq nipaatsoq paasilluanngisani eqqarsaatigiuarpaa. Aatsaallu najuleramiulli ilisimarusuummeraluarlugu aapparmi qamuuna naalliuutigisaa” aammalu ”Sanimini qisuasarluni sinittup uluai qullinit masaqisut allartissanerlugit?”.
 Ulloriap inuiaqatimi imminut isiginnittarnerat namminiussuserminiit salliutippai, taassumunngalu isumaqartippara Ulloriap kinaassutsini tunullugu imminut nalulertoq inuiaqatimi nunaqqatimi isumaat eqqarsaataallu salliutinnerusuaramigit; iliuutsini anguterpalunnersut imaluunniit arnarpalunnersut.
 ”Ullunilu kingulerni kingumut toqu {isumaliorsuaatigisalerpaa}${der,0-ru|isumaliorsuaarutigisalerpaa} inuunerlu isumasiortaraluarlugu aallartiffissaqarnanilu naaffissaqanngitsumik.” Ulloriap toqu kingornatigut eqqarsaatigisarsimavaa. Kisiannili aamma isumaqarpunga {eqqarsaatigingaa}${dial,ng-g|eqqarsaatigigaa} Arnannguaq toquppat inuuneq qanoq ingerlaqqissanersoq. Inuuneq pisarnermisut {ingerlaqqissua}${dial,ssa|ingerlaqqissava}? Ulloriap kiserliortalernissani qularnaareerpaa {Arnannguarni}${typo,n-m|Arnannguarmi} nikallornaveeqqutigisarsimagamiuk kiserliornaveeqqutigisarlugulu.

Inuit ilarpassuisa aapparisimasamik imaluunniit qanigisamik peerutereernerisa kingorna tupinnanngitsumik aliasuutigerujuttarpaat. Amerlanerit akueriinnartarpaat naak peerussimasoq uummamminniitikkaluarlugu, ilaasali {qaaginngitsoortarpaat}¢{dial,hypcorr,g-ng|qaanginngitsoortarpaat} napparsimalissutigisarlugu {akuttungaluartumilli}${dial,ng-g|akuttugaluartumilli} ilaasa toqqutigiinnartarpaat aliasunnertik; assersuutigeriarlara aviisikkoornikoq ukioq kingulleq Thailandimi Tsunameqarnerata kingorna anaanaasup panni annaavaa. Pania Qallunaat Nunaanni ilisaavoq. Taamanili anaanaq taanna kiserliornermik napparsimalerpoq inuttut qaangersinnaanngisaminik. Ukiup affaa {sininnilaarlugu}${der,typo,ni-0|sinnilaarlugu} qaangiuttoq anaanaasoq napparsimalluni toquvoq. – Uuma pisimasup  takutippaa nassuiarlugulu peerussimasup qimagaasullu qanoq imminnut qanissimatiginerat.
 Assersuutitut aappaattut tigusinnaavara ukiut arlallit matuma siorna arnap utoqqasaap ernini imminormat annaavaa. Uinilu pisimasoq aliasuutigeqaat. Ukiut arlaqanngitsut qaangiummata uia aamma imminorpoq arnap taassuma assut aliasuutigisaanik. Arnap taassuma {kiserngorunnini}${phon,rng-rn|kisernorunnini} aliasuutigalugu oqarsimavoq {ima:”sooruna}${typo,cmp,1-2|ima: ”sooruna} ilamma qanigisama taama piinnaraannga?! Kiisa uanga nukissaaruppunga.” {kiserngorunnermi}${phon,rng-rn|kisernorunnermi} kingorna assut aliasuttarsimavoq, kisiannili oqaloqateqartarnermigut akueriartuaarsimallugu naggataagullu akueriinnarsimallugu. Una arnaq utoqqasaaq eqqartugara massakkut ajorani inuuvoq pisimasut {erloqinagaarsimaqisut}${dial,hypcorr,g-ng|erloqinangaarsimaqisut} artornangaarsimaqisullu aqqusaareerlugit.
 Uku assersuutit marluk tamarmik nassiuarpaat inuit qanoq assigiinngitsigisumik qisuariaateqarsinnaanerat qimagaanerup kingorna.
 Assersuutitut tigusimasakka tamarmik piviusumi pisimasuupput.