Arnaq B. Johansen 1.p
16. Okt. 2005
Kalaallisut					Allaaserinninneq

MâliâraK Vebæk: Bussimi naapinneq.

Mâliâqqaap atuakkiaa ”Bussimi naapinneq” misissorlugu {ititnerusumik}${typo,t-0|itinerusumik} {allaaserissuara}${dial,ssu-ssa|allaaserissavara} allaaserinerani ilaatigut inuttat {saqqummiutissuakka}${dial,ssu-ssa|saqqummiutissavakka}, pisut pisut itisilernerullugit taakkartorlugit atuakkiortullu suut ersersinniarsimanerai atuagaq atuakkiarigamiuk. Allatara {naggasissuara}${dial,ssu-ssa|naggasissavara} sanilliussillunga naliliillungalu tunngavilersukkamik.

Allagaq taamani {1950-60-kkunni}${num,0-i|1950-60-ikkunni} arnat kalaallit Qallunaat Nunaannut nuttarnerannut tunngassuteqarpoq, suut ajornartorsiutit naapittarsimaneraat ilaatigullu imigassamut nakkaatiinnartarneri, taakkuinnaalli sammineqanngillat, atuakkammi ingerlanerani ersersinneqarpoq aamma kalaallit ilai qallunaanik ueqarlutik pilluarlutik inuusut. 
 Atuakkami pisut pisseqattaarlutik ipput; Louisep sinnattornerani pisut Katrinellu eqqarsaatai malittaralugit piffissaq uteqattaallattaavoq ”flashback”. Louisep sinnattornerani Katrinep inuunera malittarineqalerpoq, taamaalilluta tikinneqarpoq ”point of no return” isumaqartoq atuagaq iperaannarsinnaajunnaaripput – paasiniartussanngorlugu atuakkap sinnera qanoq imaqarnersoq, qanorlu naaneqarnersoq.
 Piffissaq {assigiingitsunut}${typo,n,1-2|assigiinngitsunut} pingasunut agguarneqarsinnaavoq; siullermik atuagaq {1950-60-kkunni}${num,0-i|1950-60-ikkunni} pisimasuuvoq, taamanimi Kalaallit Nunatsinni sanaartornerujussuaq peqqutaalluni arnat kalaallit Qallunaat Nunaannut {nuttarput}¢{x|nuuttarput} {uininnarlutik}¢{typo,nar-niar|uininniarlutik}. Aappaattut Louisep sinnattornera sivikitsuararsuuvoq; ullaap tungaani ualingajalertoq illup iluani aaqqissuussialoreerluni innakarpoq Katrine pulaartoralugu sinilerpoq sinnattulerlunilu. Pingajuattut Louisep sinnattornera sivisunngikkaluartoq sinnattup iluani piffissaq sivisuujuvoq; Emiliannguaq marlunnik ukiulik Katrine imminorpoq Nyhavnimi.
 Katrine inuugallarami suli Qallunaat Nunaannut nuunnani ilaquttaminik {sapingaasimaqaaq}${dial,ng-g|sapigaasimaqaaq}, isum-manilu kisiat atorniartuusimallugu, Qall. Nunaannummi nuunniarluni aaliangermat qatanngutaata Olep nangartarsimagaluarpaa Erimmi tatiginnginnamiuk iluatsinngitsumilli. Katrine Qall. Nunaannut nuukkami ajornartorsiutit imaaginnavissut nammineerluni kisimi qaangerniaraluarpai, ikiortissarsiornissani eqqarsaatiginagu, - {takusinnaanngittutullusooq}${dial,tt-ts|takusinnaanngitsutullusooq}. Taamaalilluni Katrinep sapikkatut naalungiatullu perorsagaanera tassuunakkut erserpoq nukatsitaasimasoq, imminullu ajukkuttuusoq.
 Eriup arnaa Katrinemut {soqutigittaattuuvoq}${dial,tt-ts|soqutigittaatsuuvoq} tikikkaluarmammi assamminngilaaluunniit qungujuffiginagulu. Katrine {imerniartarfimmiik}${infl,sub,k-t|imerniartarfimmiit} anilluni naapitai qallunaat marluk qaaqqusigaluarput pilerisaarlugu ilaginiaannarlugu, naaggaarmalli {akerartuavaat}${der,a-0|akerartorpaat} arnapalaajunerarlugu. Tassuunakkut malunnarpoq qallunaat kalaallinut taamani qanoq isiginnittuusimasut. Akerlianik kalaallit Kal. Nunaanni najugallit isumaqartarsimapput qallunaat tamarmik pigissaartuusut pisuujullutillu; suliartortitammi immikkut ineqartinneqarput kiffalerlutik kalaallit arnat inuusuttaannik. Taamaalilluni G50 {G60-llu}${num,0-i|G60-illu} nalaanni tikisitat {pissusigisarsimasaat}${sandhi,sig-ser|pissuserisarsimasaat} Qall. Nunaanni pissutsiminninngaanniik allaanerupput; Kal. Nunaanni arnaatitaaminnut kalaallinut asannittuusarsimapput katikkumasarlugillu, Qall. Nunaannulli nuukkaangamik kalaallit nassatatik ,,imminiiginnartarsimavaat” sumiginnartutullusooq ittarsimallugit, tamakkulu arnat pakatsisinneqartarsimallutik imminnullu upperinerat tatiginerallu millisinneqartarsimapput, ullumikkut Qall. Nunaanni ulluinnarni takuneqarsinnaasunik; kalaallit imerajuttut nakkaannikoorpalaartullu. Tamanna kalaallit inuiaqatigiinnut sunniuteqarpoq; qallunaat isumaqarput kalaallit tamarmik taamak imerajuttuusut. Kinguneraallu ullumikkut angutit amerlasuut taamani inuusuttuusimasut {nulianngittoorsimanerat}${dial,tt-ts|nulianngitsoorsimanerat}, arsaagaasutummi ipput {qallunaaniik}${infl,sub,k-t|qallunaaniit}, taamanimi qallunaat pigissaartutut tamarmik isigineqarput.
 Katrinep inuunerani inuit sunniuteqarluartut ikittunnguupput nukilli mikinngitsoq tunniuttarsimagaluarpaat; Emiliannguup arni nukissamik, akiuunnissamik nuannaarnermillu tunisarsimavaa, naak meeraaraannannguugaluarluni pisunik tamanik ilisimasaqanngikkaluarluni. Eriup aallaqqanerani Katrinep utoqqaat aappariit aappaa kalaaleq aappaalu qallunaaq, tassaasut Johanne {Larsennilu}${prop,n-0|Larsen-ilu} pulaartaleraluarpai ilagisarlugit qiimmallattorujuullunilu, allaat imigassaq unitsillugu Emiliannguarlu samminerujunngorlugu. Ole Katrinemut ikiuunniartorujuuvoq, inissarsiuullugu inissarsillugulu. Ole nammineq Esbjergimi nuliaqarluni erneqarlunilu najugaqarpoq. Karolinap Katrine najugassaarummat imminiitikkaluarpaa, Karolineli angutinut akilersittartuuvoq, Katrinemut {inissisimasuulluni}€{inissisimasuulluni|innisimasuulluni} toqqissisimananngitsumik. Aasap ingerlanerani Karolinep Kal. Nunaannut tikeraareernermi kingorna Katrine anisippaa. Ammaaliamut uiusaanullu nuuppoq, sivittajaamik taakkunanermiuulluni illup iluani aaqqissuussisarpoq, Ammaaliakkunniinnini nuannaraa, sivitsortorli ajukkutilerluni naak Ammaaliap ajorinngikkaluaraani. Sunniuteqarluartuinnaanngillalli, Katrinep inuunerani sunniuteqarnerluttut imaaginnavissimapput; Erik asannittuulluni Kal. Nunaannit aallarpoq, Katrineli Qall. Nunaannut tikimmat asuli pivaa, sumiginnarlugu unatartarlugulu Katrinemut nakkarsarneqartutut misiginartumik. Eriup arnaa minnerunngilaq, Katrine Erittulli asuli pivaa misigissusai soqutiginagit, Katrinemi ullut ilaanni angerlarluni aperaaq Erik sumiinnersoq, akineqaannarlunili nuliaminut nuussimagunartoq. Oqaluuserisarpaattaaq ”grønlændertøs”-mik taagorlugu. Hardy pisooqataavoq Katrinep Eriullu avinnerannut, tassami Katrine Hardylu aappariissimapput Erik Qaqortumi sanaartoqataanerani paasisaallutillu. Eriup peqannginnerani Katrine angerlarsimaffimminni nipiliortalerpoq paasinikuullugu Erik Kal. Nunanni arnaatilik, taamaalilluni viceværtip Katrine ,,børneværn”-mut unnerluutigaa, ingasatsikkaluttuinnarmallu Katrine Emiliannguamik arsaagaavoq, tassanngaanniillu nakkarlunilusooq suli itinerusumut, naak nakkaqqareeraluarluni. Tage Olep umiartoqatigisimasaa inissiaatilik. Ole Katrinelu takkumata ajunngisaarnikuulluni Katrine inissiamiik akiliisinnaajunnaarluni animmat oqalorujuffigaa nakkarsarlugu. Ado, Amos Siimuullu Katrinep ilisaanerani najuuttuupput, tamarmik qallunaat nuannarinngilaat, soorlu Erittut ittut; Erik Katrinemut qanoq pissusilersortarsimanera. Louisep Katrinep inuunera paaserusullugu Ole saaffigaa, Katrinemi pulaartorinikuugamiuk, imminullu iterami ajorileraluarluni pulaartoqaasaarluni sinilersimagami.
 Atuakkiortup ersersinniartutullusooq takutinniarpai taamani Qall. Nunaanni Kal. Nunaannilu inuunerup assigiinngissusaat, aammalu kalaallit Qall. Nunaannut nuukkaangamik inooriaatsip allanngornerujussuanik paatsiveeruttartut piareersimannginnerup ilisimasallu killeqarneri pissutigalugit. Soorunami tamakkuinnaat takutinnianngilai, taakkartorneqarpummi aamma kalaallit qallunaanik uininnikut pilluarlutillu inuusut. Taamani pisartut uatsinnut inuiaqatigiinnut ullumikkumut sunniuteqarnerlunnikuupput, qanormi tamakku sunniuteqarnerlunnikut pitsanngorsarniarsinnaavagut? Uagut nammineerluta Qallunaat Nunaanni saqquminerusariaqarpugut, takutilluta kalaallit imerajuttuinnaanata, tamakkuinnaanata qallunaat ulluinnarni aqqusinerni takusartagaat; ataasitorujoortut amaartorujuilluunniit, angerlarsimaffeqanngitsut, Herstedvesterimiittut. Makku taakkartorneqartut sakkortupput, kisianniliuna ullumikkut piviusut allanngortissinnaanngisagut. Assersuutigiinnarlugu erinarsortartoq Julie Berthelsen takoriartigu. {Kalallit}${typo,a,1-2|Kalaallit} Nunaat inuilu pillugit takutitsilluartorujuuvoq, qallunaat kalaallinut isiginninnerat {qangarniik}${typo,a,1-2;infl,k-t|qangaaniit} allanngortinnerujuuaa, eqqumaffigineqarnerulerpugut pitsaasumik. Julie {Berthelsenniinnaanngilarli}${prop,n,2-1|Berthelseniinnaanngilarli}, angutit assammik arsarlutik nunanut allanut unammisartut, Rasmus Lyberth allallu aamma qallunaat kalaallinut isaat pitsanngorsaaffigeqataanikuuaat.

Qangaanerusumut sanilliussissaguma ,,Minik” avanersuarmioq New Yorkimut aallartitaanikoq allat kalaaleqatini amerlanngitsut ilagalugit sanilliussinnaavara. Minik meeraalluni New Yorkimut aallartitaavoq, taakaniinnermini nunaminut angerlarsertarpoq eqqarsaatigisarlugu arlaanni uterumaarluni. Uterami paasilerpaa kalaallisut oqaaseqarsinnaajunnaarsimalluni, tamanna naalliuutigeqaa, kisianni nuliaraluarpoq assigiinnginnertilli pillugu inuuniarnertik ajornartillugu. Minik aaliangerpoq New Yorkimut uterniarluni, uteramilu kingullermisut pilluartiginngilaq, ilaqutarilersimasai peerussimapput, ukiorlu {iluitsunngornaluguunniit}${typo,metathesis,lugu-gulu|iluitsunngornaguluunniit} TB-mik nappaateqarluni Minik New Yorkimi toquvoq. Miniup misigissusai Katrinep misigissusaanut sanilliunneqarsinnaapput; tamarmik nunaminnit asasaminnit aallarput nunamut nalusaminnut, sivitsunngitsorlu inooriaatsit assigiinngitsorujussuit akuuffigilerlugit. Taamaalillutik ,,nunarsuarnut marlunnut” kanngillutik; kalaalioqqusaanngillat, kisiannili aamma nunami sumiiffimminnermiuunatik.

Maannamut ullumikkumut sanilliutissagukku, tulluutsippara ulluni kingullerni eqqartorneqartumut niviarsiaqqamut 17-nik ukiulimmut Qall. Nunaanni tammartumut. Erik Qaqortulialermat Katrine ilaaqqusaanngilaq, aamma una niviarsiaraq upperisaq pillugu nunaminut uteqqusaanngilaq. Qularnanngilaq Katrinep taassumalu niviarsiaqqap tammartup misigissusaat imminnut ungasippallaanngitsut, tamarmimmi ilaquttatik angajoqqaatik qanigisatillu qularnanngitsumik maqaasivaat.

Atuagaq nuannersuuvoq paasiuminartuullunilu, naak imaa sakkortuginarsinnaagaluartoq piviusorsiorpalaartuugaluartorlu. Sakkortuneranut piviusorsiorpalunneranullu tunngavigaara Katrinep inuunermini ajornartorsiutit imaannaanngitsut oqitsuinnaanngitsullu aqqusaartarsimammagit. Atuakkap torraqutigivaa taamani G50 {G60-kut}${num,0-i|G60-ikkut} nalaanni pisimasumik qanoq ilaatigut inuusoqartarsimaneranik oqaluttuarmat, inooriaatsillu assigiinngitsut imminnut sanilliukkuminaatsut atorneqarmata.
 Atuakkap misissoqqissaarnerani aamma paasinarpoq qanoq pingaaruteqartigisoq qanoq perorsagaasimaneq; Katrine sapingaalluni naalungiaallunilu alliartortinneqarpoq, inersimasunngoramili nammineersinnaanera killeqarpoq, naak neriuuteqaraluarluni. Ole naalungiaanani alliartoriarmat imaassoraara Ole nammineersinnaanerusoq, angutitut pilersuisussatut sukannersumik perorsagaasimasoq, taamaammallu umiartortuusimasoq.