Tuperna Møller 1.y	Kalaallisut A
Ilinniartitsisoq:	Filmimik misissueqqissaarneq	HTX
Hendrik Lennert		San. Ilinn.

{Qaamarngup}${phon,rng-rn|Qaamarnup} uummataa

Ilitsersuisoq: Jacob Grønlykke

{Qaamarngup}${phon,rng-rn|Qaamarnup} uummataa filmiuvoq, qallunaamit  Jacob Grønlykkemit ilitsersuisuuffigineqartoq, 1998-imilu saqqummerluni. Pingaarnertut inuttaapput Rasmus Lynge nulialu Marie Lynge ernerilu inersimasut marluk Simoni Niisilu. Inuttaaqataasullu allat makkuupput: Karina Simonip arnaataa qallunaatuinnaq oqaluttoq, Mikael Berthelsen utoqqaq qivittorlu.

Isumaqarpunga filmip soqutiginartorigaa kalaallit ulluinnarni inooriaasiata ilaa takutinneqarmat, kalaallimmi arlallit imerajuttuupput, ilaatigut nunanit allanit tusaamanerlugaassutigalutigu. Filmip {isiginnarnerani}¢{typo,a,1-2|isiginnaarnerani} kamanneq, aliasunneq, nuannaarneq tulluusimaarnerlu misigigaakka. Kamappunga pissutigalugu isumaqarama kalaallit ajortortaannai kisimik allamiunit isiginiarneqarpallaartut, soorlu filmimi pisunik, aamma {ajunngitsoortai}${typo,o,2-1|ajunngitsortai} filmiliarineqarnerusariaqaraluarput. Aliasunneq misigaara pissutigalugu ilumut nunatsinni ilaqutariit amerlasuut imerajuttuummata, tamannalu ilaqutariinnut meerartalinnut inersimasuugaluarpataluunniimmi misigissutsitigut nuanniitsumik attorneqaatigisarmassuk. Nuannaarneq tulluusimaarnerlu misigaakkattaaq, takusinnaavarami aamma inuiaqatigiinni ajornartorsiutigut kalaaleqatitsinnit takutinneqarsinnaasut, akueralugulu aap inuiaqatigiinni ajornartorsiuteqarpugut aamma immitsinnut mattutiinnartariaqanngilagut, naak kalaallit {filmialiaritinnermik}${typo,a-0|filmiliaritinnermik} annertunerusumik misilittagaqanngikkaluartut, inuttaasut pikkoreqaat.

       Immikkoortumi siullermi Rasmusi imerajoqaaq illoqarfimmi najugaqarput. Nunaqqataasa piniartorsuarmik taagorpaat imminut {piniartorusartut}¢{typo,metathesis,u-s|piniartorsuartut} isigimmat, imernerminilu piniariassamaarnerminik oqaatsini eqquutinngitsoortittarpai imigassamik salliussinini pissutigalugu. Rasmusip nuliani {najuqatagivaa}${typo,a-i|najuqatigivaa} meerai inersimasunngoreerlutik allami najugaqartut. Nuliata uini asaqaa tapersersorlugulu, nulia saamasuuvoq naammagittarpasillunilu. Niisi ataataminut ataqqinnittuuvoq, piniariassagaangallu ilagisarpaa. Simonip ataatani tatigiunnaarsimavaa neriorsuutinimi eqquutsinneq ajormagit {imeqajuppallaaqimmallu}${typo,q-r|imerajuppallaaqimmallu}. Rasmusi Simoni aqaguttoq imerpoq-aasiit piniariartussaallutillu, taarsereersoq Rasmusip ernini aavai piniaqatiginiarlugit Simonimmi inuuiani nutaarsuanik kalaaliminertugassaqartikkusuppai, kisiannili Rasmusi ataasinnguamilluunnit piniariarnissaminut piareersarsimanngilaq putumaqalunilu, nunaqqataatalu naapikkamigit taamak taartigisoq piareersarneqarnatillu aallalermata nangartarpai, taamaalillutik aallanngitsuuinnarput. Unnuullu sinnera imerpoq, imerniartarfimmilu piniartorsuarmik taallugu illaruaatigaat. Angerlaramilu illaruaatigineqarnini kamaatigalugu imminniittoq aallaat tigoriarlugu inissiarsuami eqqaanni aallaasersorpoq, nammineq uniunngisaannarnini oqaatigiitigalugu, politiinillu tigusarineqarpoq isertitsiveeqqamilu unnuisitaalluni. Rasmusilu politiinit anigami Niisilu piniariaraluarput ulloq taanna Simoni inuuissiortoq, pisaqaratillu angerlaannarput.

      Immikkoortup aappaani Simoni inuuissiormat Rasmusikkut kammalaatiminnik ilaquttaminnillu nerisitsipput, soorunami imigassaq mininneqanngilaq. Rasmusip ernini nersualaarlugu oqalugiarpoq  atuarniarmat siunissaalu qaamasuummat qularutiginagu, atuarusunneragooq anaanaminit Mariemit pisimassasoq qularutiginngilaa. Rasmus oqalugiareermat Simonip arnaataata Karinap nipilersuut qallunaatooq appippaa, Rasmusillu tamanna kamassutigaa kalaallisut appittariaqaraluarneranik isumaqarpasilluni, Rasmusip  Karina akerartorpaa kalaallisulluunniinngooq oqarsinnaanngimmat kalaaliugaluarluni, Simonilu aperalugu kalaaliunini kanngugineraa, Simonillu akivaa taamaallaat Rasmusi ataatagigamiuk kanngugalugu. Taamaalilluni unnussioqatigiinneq Rasmusip nuannerunnaarsippaa, Simonip arnaatini kammalaatinilu ilagalugit aninnarput ineqarfimminnullu nangikkiarlutik. Niisip qatanngunni unissaraluaarpaa ataatartik putumalaariarmat {taamaginnarneralugu}${typo,a,1-2;0-r|taamaaginnarnerarlugu}, qatanngutaali ingerlaannarpoq. Unnuup ingerlanerani Niisi putumasorujussuuvoq allaaserlu aariarlugu Simonip ineqarfianukarpoq, Simonip arnaataa Karina kammalaataallu Nuka aallaallugit toquppai qittatileruttortut, naggataagullu Niisi imminorpoq.
Rasmusikkullu politiinit kalerrinneqarput, tamannalu soorunami artorsaatigeqaat.

Immikkoortut pingajuanni toqutaasut ilineqarput, ilaqutaasut aliasoqaat. Rasmusi tarnimigut artorsangaarnini pillugu siunertaqarani pinngortitamut aallarpoq. Ullut arlallit muluvoq. Pinngortitamiinnerminni qivittoq naapippaa taassumalu ikiorpaa.

Angalaartilluni {illu ujaqqanik {qammanillu}${phon,mm-rm|qarmanillu} sanaaq}€{x|illu ujaqqanik issumillu qarmagaq} (Kalaallit illuat) iserfigaa tassanilu takutinneqarpoq inuunermini annilaangaginerpaasaa, meeraalluni qallunaanngorsagaanerup nalaani  pinngitsaalisaalluni qallunaatut erinarsortinneqarnini. Kingorna Rasmusi politiinit ujaarineqarpoq timmisartumik, angummit {utoqqaarmit}${typo,a,2-1|utoqqarmit} Mikael Berthelsenimit maqaasineqartutut nalunaarutigineqarsimammat, Rasmusillu qimmini qimaannarsinnaannginnamigit uninngaannarpoq.

Qivittup Rasmusi suna pillugu qivinnikuunerminik qanga {pisimiasumik}${typo,a-0|pisimasumik} Qullissani takutitsiffigivaa. Takutippaa qititsitsisoqartoq arnaq asasanilu Beate qittareqalutik qiteqatigiitsillutik nuannarineqangaarlutik isiginnaarneqalersullu, Beatemut  aamma asanneqisup qivittup kammalaataata sinngalerluni qitilluataaleruttortut orneriarlugit qivittoq paterujussuarpaa uppisillugu, Beatelu illariarmat tamarrassuarmik isersimaqataasut illalermata Beatekkut qivittullu kammalaataalu qitilermata ajuallaqaluni arpaannaq aniartorpoq qivillunilu. Taamaalilluni qivittup Rasmusi paasitinniarpaa pisut pereersut akueriinnartariaqarmata inuuneq ingerlaqqissappat, ingerlaqqittariaqarmallu.

Taamaalinerani Rasmusip nulia Marie ernumaqaaq. Rasmusilu angerlarumatsakkaluartoq qivittup Rasmusi suli alakkagassaqarnerapaa, nunaqarfimmukarput Mikael Berthelsenip nunaqarfianut. Mikaelilu oqaluttuarpoq qallunaanngorsagaaneq sukaruttormat eqqaamallugu Rasmusi pinngitsaalisaalluni qallunaatut erinarsortinneqarmat, {eqqartorlugulu taamani Rasmusip ataataalu qallunaanut aallartitaallutik Rasmusip ataataata kalaallit {qallunaanngorsaagaanissat}${typo,a,2-1;typo,a,1-2|qallunaanngorsagaanissaat} isumaqataaffigisimavaa tamanna qallunaanit anguniarniarneqartoq}£{x|eqqartorlugulu taamani Rasmusi ataatanilu qallunaanut aallartitaallutik Rasmusip ataataata kalaallit qallunaanngorsaagaanissaat isumaqataaffigisimagaa tamanna qallunaanit anguniarniarneqartoq}, Mikaelilu taamani isumaqarluni piaarpallaartoq taamaaliortoqassappat. Rasmusillu ataataa qallunaatut oqalulluarsinnaagami ajugaasimalluni.

Kingorna Rasmusi angerlarpoq, tarnimigut oqiliallaqaluni. Aqqutaanilu puisimik pisaqarsimavoq, nuliata tikilermat kalaallisuulerluni parsiarpaa. Rasmusip pisani puisi ernermi Simonip arnaatigigaluata Karinap arnaanut tunniuppaa, Karinallu arnaata ilaqutariit Lyngekkut {isumakkerfigivai}¢{typo,e,1-2|isumakkeerfigivai}, akueralugulu pisut pereersut uterteqqinneqarsinnaanngimmata.

Fimimi inuttat pingaaruteqartorujussuupput, taakkumi takutippaat filmimi susoqarnera. Rasmusi imerajuttutut takutinneqarpoq, Rasmusillu ilaqutai eqqorneqarput tujormisinneqarlutik. Rasmusip ernerata Simonip inuunini ingerlalluarpasippaa, kisinnili ataatami imerajuttuunera pissutigalugu {kanngusututigisarlugu}${typo,t-0|kanngusuutigisarlugu}. Niisip ataatani ataqqingaaramiuk piumasai naalattarpai, kisiannili pakatsisitaajuarluni. Naggataagullu pakatsisitaajuarneq qatsukkunarlugu sapilerluni toqoraariarluni imminuinnarpoq.

Filmip nipitalersornera naammagisimaarpara, nipitaa atorlugu filmiliortut tiguaaniarnerat malunnarpoq. Nipilersuutinik nipituumik tusarnaaraangata nipituumik tusaasinnaasarparput. Nipitalersorneqarnera filmimut naleqquttorujussuuvoq, taamaalilluni isiginnaarlugu tiguartinnarluni.

{Fimimi}${typo,0-l|Filmimi} pissanganartut akuttunngitsunik pisarput, filmimilu pissanganartut arlaliupput, Rasmusip inissiarsuarmi eqqaani aallaasersornera pissanganartorujussuuvoq, inunnik eqqueriataarnissaa {annilaartarnarluni}¢{typo,metathesis,t-n|annilaarnartarluni}. Taavalu Simonip inuuiani Rasmusi kamalillarmat, unnuaanilu Niisi aallaasersormat toqutsillunilu naggataagullu imminorluni tamanna {pissangnarnerpaatut}${typo,0-a|pissanganarnerpaatut} isigivara. Aammalu Rasmusip pinngortitami
{{illumut ujaqqanik {qammanillu}${phon,mm-rm|qarmanillu} {samaanut}${typo,m-n|sanaanut}}£{x|illumut ujaqqanik qarmanillu sanaamut}}€{x|illumut ujaqqanik issumillu qarmakkamut} iserluni pinngitsaalisaallunilu erinarsortitaanikuunini misigimmagu pissanganarpoq, qivittullu misiginikuussani takutimmagu pissanganarportaaq.

Filmimi ukiuuvoq issilluni taartaqalunilu, tamannalu ersersitsivorlusooq aliasunnermik nalaanneqarnermut.  Filmip ilarujussua taartumi filmiliaavoq taamaammat tujorminalaarpoq isiginnaarlugu, Rasmusillu tarnimigut anniaateqarluni pinngortitarsuarmiinnerani filmi qaammartutut iliartorpoq tassa qaamanermi filmiliarineqarnerulerpoq, pingaarnertup inuttap nuanniilliornerata qaangiukkiartuaaruusaarnera ilutigalugu.

Filmip aallaqqaataani Rasmusi imerajuttorujussuuvoq imminuinnapajaarlu eqqarsaatigaluni, tassa imernermini iliuuserisartakkani pillugit ilaquttami kanngusunnissai eqqarsaatiginngilai. Filmillu ingerlanerani ernermi Niisip inuit marluk toqummagit imminorlunilu aatsaat taamatut pisoqareernerata kingorna Rasmusi itertutut ilerpoq. Rasmusip asasani annaavai inuuninilu aaqqittariaqartutut misigalugu. Pinngortitarsuarmukartariaqartutut misigigami aallarpoq, ullullu arlallit mululluni. Pinngortitarsuarmilu qivittup naapinnerani inuunini takujartuaartutut ilerpaa, paasilerlugulu qanoq inuunerlutsigisimagaluarluni. Pinngortitamiinnermi kingorna uterami pereersunik nuanniitsunik allanngortitsisinaannginnini akueraa pisummi pereermata. Rasmusip inuunera aaqqittutullusooq ilisorlu filmi naavoq.
  Isumaqarpunga uanga Rasmusikkut ilaqutariit Rasmusip pinngortitameereernerata kingorna inuunerat ingerlallualersimassasoq. Takorloorsinnaavara Rasmusi immaqa {imertarunnarsimassasoq}${typo,a,1-2|imertarunnaarsimassasoq}, ernerminullu Simonimut atanerulersimassalluni. Naatsumik oqaatigalugu ilaqutariit kukkuneq annertooq ilinniutigisimassavaat taamalu ajunngitsumik inuuneqartariaqalernermik takunnissutigisimassallugu.

Filmi {Qaamarngup}${phon,rng-rn|Qaamarnup} uummataa nuannarivara naak nuanniitsortaqaraluartoq. Pissutigalugu uagut kalaallit kukkussutigut ulluinnarnilu atukkagut takutinneqarmata, tamakkuami asuli toqqortiinnarsinnaanngilagut  isiginngitsuusaarlugillu. Nuannaarutigeqaaralu kalaallit sapernatik filmiliaritissinnaanerat takutinneqarmat.

  Filmip amerlaqisunik eqqarsalersippaanga. Takusinnaanerulerpara ilumut kalaallit amerlaqisut taamatut inooriaaseqarmata, tamannalu takullugu annernaraluaqaaq kisiannili pissutsit piviusut taamaapput. Eqqarsaatigaarattaaq meeqqat qanoq amerlatigisut eqqugaasarnerat, ilumut annernaqaaq, {taakkuuppumi}${typo,m,1-2|taakkuuppummi} oqartarnerattut nunatta siunissai. Filmillu takunerani uppernarsivaralusooq qallunaanngorsagaanerup nalaani meeraanikut ullutsinni qanoq anniaateqartiginersut taamanimi inooriaaseq ilitsoqqussartik qallunaat inooriaasiannik taarserniarneqarporlusooq, tamannalu pissutaaqataavoq taamanikkut meeraanikut inersimaleramik paatsiveerullutik imigassamik atornerluisunngorsinnaanerat.

Uanga isumaqarpunga filmi allanut takutinniarlugu soqutiginarsarniaraanni eqqaasariaqartut qallunaanngorsagaanerup nalaani meeqqat qanoq iliorneqartarnerat, qanorlu taakkununnga siunniuteqarnerat {takuneqasinnaammat}${typo,0-r|takuneqarsinnaammat}. Aammattaaq tassani filmimi Kalaallit Nunatta pinngortitarsua qanoq {nuannertiginnaanersoq}${typo,0-si|nuannertigisinnaanersoq} takuneqarsinnaammat.

Uanga isumaqarpunga taamaattumik filmimik sanasoqartariaqalernera pissutaasimasinnaasoq kalaallit amerlasuut imigassamik atornerluisuummata. Tamannalu meerartaminnut annertuumik inuttut innarliisarmat, takusinnaasariaqarparpummi isiginngitsuusaaginnarnagu. Isumaqarpungattaaq filmi eqqarsalersitsiniarluni sanaajusimasinnaasoq.

Filmimi ilaqutariit taamatut ajornartorsiuteqartut  arlallit takunikuuakka. Aammalu kalaallisut atuakkat arlallit atuarnikuullugit imigassamik atuipilunneq pissutaalluni inuunerlulersartunik, inuunermilu pisariaqartunik annaasaqartoqakkajulluni. Assersuutigalugu illuatungeq imerajuttuusimappat imigassarlu unitsissinnaanagu taava avinnermik kinguneqarajuttarpoq imaluunniit qimattariaqalernermik.

Isumaqarpunga filmip imarisaa inuttallu piviusorsiorpaluttumik filmiliarineqartut. Eqqaassanngikkaanni Rasmusip pinngortitarsuarmiitsilluni puisimik allup eqqaani puisumik pisaqarnermini pisaa aatsaat pisaalluni qaqimmagu pujualaannginnera, aatsaat puisi toqugami aava suli kissalaartussaagaluarmat taamalu pilannerani pujualaartussaagaluarluni.

Filmimi inuttaasut atugarisaannik ilisarisaqaqaanga. Uanga aatakkukka imerajuttuummata imerajuttukkunni peroriartornikuuvunga, filmimilu atugarisaat arlallit ilisarisinnaaqaakka. Assersuutigisinnaavara imerajuttut neriorsuigaluarlutik eqquutsitsisinnaannginnerat, putumariarlutillu aatsaat eqqortunik oqalunniartarnerat.

Aap taamatut iliuuseqalersinnaasoraanga imigassaq killeqanngitsumik atortassagukku. Filmimimi imigassamik atuinertik killilersinnaarpasinngilaat taamatumalu kingunerisaa ajorluinnartuuvoq. Taamaammat isumaqarpunga imigassaq killilimmik ajunngitsumillu atortaraanni taamatut iliuuseqarnissaraluaq qatangiinnarneqarsinnaasoq.

Isumaqarpunga filmi nuannaarutissiisinnaasoq inunnik isumaqartunik uagut kalaallit immitsinnut takusariaqartugut filmi taanna aqqutigalugu. Isumaqarpungalu inuit ilungersorlutik inuiaqatigiinnut suliniuteqartut filmi inuiaqatigiinnut takutissallugu pisariaqarsorigaat, taakkununngami filmimik taamaattumik filmiliortoqarneq nukittorsaataasinnaammat, filmimi {ajornartsortiutitsinnik}${typo,s-0;t-s|ajornartorsiutitsinnik} takunnissinnaanngortitsisinnaasorigakku.

Isumaqarpunga filmi {Qaamarngup}${phon,rng-rn|Qaamarnup} uummataa saqqummermat nunatsinni pisuunnguallaatigalutigu.
Pissuutigalugu kalaallinik inuttalinnik kalaallisullu oqaluttunik filminik qaqutigorujussuaq filmiliortoqartarpoq filmillu saqqummernera tulluusimaarutissarujussuuvoq, naak ajornartorsiutinik annertuunik takutitsigaluartoq. Tamannami takutippaalusooq uagut kalaallit aamma inuiaqatigiinni ajornartorsiutigut nassuerutigisinnaagigut toqqortuinnarnagit, aatsaallu ajornartorsiutigut nassuerutigigutsigit inuunerput iluamik ingerlaqqilersinnaammat. Filmimi inuttaasut pikkorigeqaakka qanoq filmiliaritillaqqitsigisinnaanerlutik piginnaasaqartiginerlutillu takutissinnaammassuk. Qujanarporlu aamma qallunaat nikaginniinnaratik piumassuseqarlutik ikiuisinnaammata, isiginnaartitsisartutsinnullu filmip tungaatigullu {filmilorteqqinnissaminnut}${typo,0-i|filmiliorteqqinnissaminnut} {sungiussinerunissaamut}${typo,a,2-1|sungiussinerunissamut} aqqutissiueqataammata.
    Aappaatigut {Qaamarngup}${phon,rng-rn|Qaamarnup} uummataata saqqummernerata kingorna maluginiarnikuuara qallunaat tamatigut isumaqartartut kalaallit tamarmik pinngitsoqaratik imerajuttuusut, soorlu filmimisut. Tamannalu ilaanni {uagitsinnut}${typo,i-u|uagutsinnut} erloqinartarpoq. Isumaqarpunga qallunaat nunani allamiut nunatsinnut tunngasunik paasisimasakippallaarnerat aamma pissutaaqataasoq. Tupinnaqaarmi qallunaat nunasiaatiginikuulluta kalaallinut qaammaassaqannginerat. Allaammi qallunaat nunani allamiullumi suli isumaqartarput illuikkiani najugaqartugut amiinnarnillu atisaqartartugut.

 Uanga  aappaatigut qujasarpunga {imerajuttukkuni}${typo,n,1-2|imerajuttukkunni} peroriartorsimagama, pissutigalugu {meeraaqatiginikuusamma}${infl,m,2-1|meeraaqatiginikuusama} angajoqqaavi meeraanitsinni iminngisaannartuupput, meeraaqatiginikuusakkalu peroraangamik misilittaalerlutillu imigassaq atuleraangamikku ilaanni killilersinnaaneq ajorpaat, pissutigalugu takunikuunnginnamikkit angajoqqaatik imertut taamalu misiginerlutsitaanikuunatik, taamaasillutik taakkua imigassaq qanoq atussallugu {nalulertartpaat}${typo,t-0|nalulertarpaat} atornerluisunngortarlutillu.