!AG03_2008 15-1.
Ikiliartulersimavugut.
Allattoq Kuupik Kleist, siulittaasoq, Inuit Ataqatigiit.
Ukiumut qaangiuttumut qujalluta nunaqqativut tamaasa ukiortaami ajunngitsunik tamanik kissaassilluta pilluaqquagut. 2007-imi pisoqarfioqisumi Inuit Ataqatigiinniit ilaatigut makku immikkut maluginiagassatut eqqaarusuppavut: Ukioq naalivissoq innuttaasunik kisitsinerup takutippaa nunatsinni inuit ukiuni kingullerni malunnaatilimmik ikiliartulersimasut. Nuannaajallannarporli paasigatsigu inuusuttavut Danmarkimut ilinniariartorlutik aallartartut ilinniakkatik naammassillugit 90%-ii sinnerlugit nunatsinnut uteqqittarmata. Inuit Ataqatigiit akileraartarnikkut nalimmassaanerunissaq ilaqutariillu meerartallit oqilisaavigineqarnissaat nangittumik suliniutiginiarpavut. Inuiaat kalaallit anersaakkut piitsunngoriartornerput paasineqariartorpoq, Inuit Ataqatigiillu nangittumik anersaakkut nukittorsarnissarput sulissutigissavarput.
Nunatsinni innuttaasut ikiliartorput.
Siornatigut aningaasarsiornerup allanngorarnera naapertorlugu nunatsinni inuit amerliartornerat aamma allanngorartarpoq, massakkulli maluginiagassaavoq inuiaqatigiinni aningaasarsiornerup qaffakkiartornerata nalaani innuttaasut ikiliartulersimammata. Tassa nunatta avataanut nuuttut {644-simapput}${num,der,0-u|644-usimapput}, taakkunanngalu nunatsinni inunngortut 468-iusimallutik. Nunattalu avataani inunngortut 176-it nunatsinnit aallarsimapput, 2005-imut naleqqiullugu 110-nik amerlanerullutik. - Naak nunatsinni inunngortut 402-nik toqusuniit amerlanerugaluartut. Nunattalu avataanut noorartut {tassaapput inuusuttut eqqaassanngikkaanni inersimasut 30-niit 44-nik ukiullit sulisinnaasut atorfissaqartitaraluagut}£{instr-term|tassaapput inuusuttut eqqaassanngikkaanni inersimasut 30-niit 44-nut ukiullit sulisinnaasut atorfissaqartitaraluagut}. Tamanna tupaallannartoq eqqarsartitsisariaqarpoq, paasiniartariaqarporlu sooq nunatsinni meeqqat inunngortartut allamiullu nunatsinnut nunasisartut toqusartunit nunatsinniillu nunanut allanut nuuttartunit ikinnerulersimanersut. Sulisussanik nunatsinni pisariaqartitsinerput aatsaat taama annertutigaaq ukiunilu aggersuni annertusiartussalluni, taamaalinerani ikiliartulersimanerput aarlerinartutut oqaatigisariaqarpoq.
Nunani allani ilinniartut uteqqittarput.
Tamanna nunatsinniit aallarlutik ilinniariartorsimasut nunatsinnut uterusuttannginnerannik oqaatiginiarneqartartunut illuatungiliuttoq tamatsinnut nunattalu ineriartortinneqarneranut neriulersitsisariaqarpoq, nunattalu najugaqarfissatut pilerinartuunissaanik suliniuteqarneq erseqqinnerusariaqarpoq.
Nalimmassaaneq ilaqutariillu merartallit.
Inuit Ataqatigiit nangittumik ilaqutariit meerartallit atugaasa suli pitsanngorsaaviginissaat {suliniutigissvaat}${typo,0-a|suliniutigissavaat}, tamatumalu saniatigut naartunermi ernereernermilu akissarsiaqaatigaluni sulinngiffeqarsinnaanerup sivitsoqqinneqarnissaa anguniarusullutigu. Inuit Ataqatigiit 2007-imi nangittumik inuiaqatigiinni naligiinnersumik atugassaqartitaalernissarput sulissutigaarput, ajuusaarnarporli naalakkersuisunit suliniutit siunnersuutillu meeqqat ilaqutariillu atugarissaarnerulernissaannik siunertallit itigartittarmatigit. Isumaqarpugut ukioq 2008 inuiaqatigiinni naligiinnerusumik atugaqalernissatsinnik anguniagaqarluta tamatta pimoorussinerulluta suleqatigiittariaqartugut. Politikerit kisimiillutik suliassaq tamanna annertooq naammassisinnaanngikkaat takoreerparput, taamaattumik inuiaqatigiinni nukiit tamarmik katersortariaqarput neriuutivut timitalerneqassappata. Meerartaarnerup nalaani akissarsiaqarluni sulinngiffeqarsinnaaneq sivitsorneqarsinnaavoq suliffeqarnermut tunngasutigut susassaqartut akilersueqataanerisigut, tassa pisortat, sulisitsisut sulisartullu aningaasalersueqaataanerisigut meeqqat inuunermi aallartinnerani sapinngisamik pitsaasunik atugaqarnissaat qulakkeerniarneqarsinnaavoq. Tamatumunnga atatillugu meeqqanik perorsaanermik paaqqinninnermillu suliallit aammalu ilinniartitsisut sulinerminni atugaasa pitsanngorsaaffigineqarnissaat ukiumi aallartittumi immikkut isigineqartariaqartut Inuit Ataqatigiit isumaqarput.
Inuiaat kalaallit anersaakkut nukittuut.
Ukiumi qaangiuttumi kulturikkut suliaqartut torlulaarutigaat anersaakkut piitsunngoraluttuinnarnerput, tamannalu aamma inuiaqatigiit ingerlaasitsinnut sunniuteqartoq annertuumik. Taamaattumik Inuit Ataqatigiit kulturimik siuarsaaniarnerput nangeqqissavarput inuiattut pingaartitat inuiaqatigiinni ilusilersornerisigut. Takutinneqaqqippoq akisussaaffiit tamarmik politikerinut tunniunneqartariaqanngitsut, inuillu akornanni pikialaarneq annertuumik qujamasuutigisariaqartoq.
Immitsinnut mattutissanngilagut.
Namminersuleriartornitta nunarsuarmioqataasutut annertusiartortumik pisussaaffilersorpaatigut, tamannalu pissusissamisuuginnarpoq. Pisinnaatitaaffiit pisussaaffiillu ingiaqatigiittussaammata nunarsuatta sinnerani pisut isiginngitsuusaarsinnaanngilagut. Nunarsuatsinni eqqissiviilliornerit inoqaterpassuatsinnik {amilaarnartunik}${typo,i,1-2|amiilaarnartunik} atugaqartitsisut, silatta allanngoriartornera annertuumik aalisartunut piniartunullu sunniuteqartoq, uumasut piniarneqarnerat, nukissiornikkut ineriartortitsineq {aallarpassuillu}${typo,a,2-1|allarpassuillu} taaneqarsinnaasut tassaapput nunat tamalaat akornanni suleqataanitsigut isummersorfigisariaqakkavut. {Taamaamat}${typo,m,1-2|Taamaammat} immitsinnut mattukkiartortutut pissusilersussanngilagut, akerlianilli nunarsuatta sinneranut ammaakkiartorneq saneqqunneqarsinnaangitsutut pisariaqartutullu isigalugu nunarsuarmioqativut naligalugit siunissaq ilusilersueqataaffigalugu ornittariaqarparput. Ukiortaami pilluaqqusineq kissaassinerlu manna aamma inuiaqatigiittut ataatsimoornerunissatsinnik ikioqatigiinnerunissatsinnillu kaammattuutaavoq, piffissami aggersumi nalaatassavut suliassavullu annertuut aatsaat ataatsimoornikkut anigorlugillu naammassisinnaavagut.