2.5 Bušeahttakonsultašuvnnaid
bargovuogit, ILO-konvenšuvnna
nr. 169 artihkal 7 (ja 6)
Konsultašuvdnabargovugiid šiehtadus
ii siskkil bušeahttamearrádusa.
Lea ráđđehusa
ja Sámedikki oktasaš áddejupmi
ahte bušeahttamearrideami
prosedyrat mat mearridit Sámedikki
bušeahta, galget čielggaduvvot
sierra proseassas. Jagi 2006 nammaduvvui departemeanttaidgaskasaš bargojoavku
mas ledje fágadepartemeanttaid
ja Sámedikki lahtut ja mii
galggai geahčadit Sámedikki formála
sajádaga ja árvalit bušeahttabargovugiid.
Bargojoavku geigii iežas
evttohusa njukčamánus
2007.
Bargojoavku árvvoštalai
iežas raporttas iešguđetlágan bušeahttaprosedyramálliid:
«Modell 1 tar utgangspunkt i dagens budsjettrutiner
og konsultasjonsprosedyrene. Modellen innebærer at det
etableres nærmere regler for gjennomføring av
konsultasjoner om budsjettet til samiske formål. Modellen
innebærer videre at det om våren legges fram en
egen stortingsmelding om situasjonen og utviklingsbehov i det samiske samfunnet,
der regjeringen vil kunne gi Sametinget mer forpliktende signaler
om hvordan regjeringen ser for seg oppfølgingen av bl.a.
Sametingets budsjettbehov, tiltak angitt i Faglig analysegruppes rapport
og enighetspunkter mellom Sametinget og regjeringer fra ulike konsultasjonsmøter
siste år. Den endelige fordelingen av bevilgninger til samiske
formål presenteres imidlertid når statsbudsjettet
legges fram i oktober.
Arbeidsgruppens medlemmer fra Sametinget mener at denne modellen
ikke kan anses å være innenfor de folkerettslige
krav som stilles for konsultasjoner av tiltak av direkte betydning
for samene og for Sametingets rett til å fremme og kontrollere
egen økonomisk, sosial og kulturelle utvikling.
Modell 2 tar utgangspunkt i at det overføres til Sametinget
en viss prosentandel av statsbudsjettet til samiske formål.
Modellen bygger på forutsetningene om at samene har rett
til selvbestemmelse og rett til å prioritere over sin egen økonomiske, sosiale
og kulturelle utvikling.
Arbeidgruppens medlemmer fra departementene mener at en slik
modell ikke er realisitisk å få til.
Modell 3 tar utgangspunkt i forholdet til kommuner og fylkeskommuner
i budsjettsammenheng, samt i kjente årlige hovedforhandlinger
mellom staten og næringsorganisasjoner innen jordbruket
og reindriften. Modellen vektlegger også at staten og Sametinget
er likeverdigepartnere, jf. konsultasjonsprosedyrene. Modellen innebærer
at det i likhet med for eksempel kommuneopplegget og reindriftsforhandlingene
legges fram en stortingsproposisjon om våren, og legger
således til rette for at de budsjettmessige rammene til samiske
formål er avklart i god tid før en går
over i nytt budsjettår. Dette medfører at det
også aktivt legges til rette for bedre saksbehandling i
Sametinget, at Sametinget kan føre gode prosesser i forhold
til de institusjonene de har ansvaret for og for øvrig
i det sivile samiske samfunnet om prioriteringer innenfor de økonomiske
rammene.
På bakgrunn av denne samlede vurderingen av modellene
mener arbeidsgruppen at modell 3 (forhandlinger) best ivaretar de
hensyn som arbeidsgruppen har lagt vekt på i utformingen
av nye budsjettprosedyrer. «
(1. málle vuolggasadji
lea dálá bušeahttadagaldumit
ja konsultašuvnnaid bargovuogit.
Modealla mielddisbuktá athe ásahuvvojit
dárkilet njuolggadusat dasa
mo galggašii čađahit bušeahttakonsultašuvnnaid
sámi ulbmiliid oktavuođas.
Málle mielddisbuktá viidáseappot
ahte giđđat ovddiduvvo
sierra stuorradiggedieđáhus sámi
servodaga dili ja ovddidandárbbuid birra,
mas ráđđehus
sáhttá Sámediggái
addit eanet geatnegahtti signálaid
das mo ráđđehus oaidná ee.
Sámedikki bušeahttadárbbu čuovvoleami,
Fágalaš guorahallanjoavkku
raportta čuovvoleami ja daid čuoggáid čuovvoleami,
main Sámedikkis ja ráđđehusas
lei ovttamielalašvuohta
maŋimus jagi iešguđet
konsultašuvdnačoahkkimiin.
Juolludemiid loahpalaš juogadeapmi sámi
ulbmiliidda biddjojuvvo dattetge ovdan go stáhtabušeahtta
ovddiduvvo golggotmánus.
Bargojoavkku lahtut Sámedikkis
oaivvildit ahte dát málle
ii sáhte adnojuvvot leat
daid álbmotrievttálaš gáibádusaid
siskkobealde, mat leat biddjojuvvon dakkár
konsultašuvnnaide mat gieđahallet
doaibmabijuid main lea njuolgga mearkkašupmi
sámiide ja Sámedikki vuoigatvuhtii
ovddidit ja hálddašit iežas
ekonomalaš, sosiála
ja kultuvrralaš ovdáneami.
2. málle vuolggasadji
lea dat ahte stáhtabušeahtas
sirdojuvvo vissis proseantaoassi Sámediggái
sámi ulbmiliidda. Málle
vuođđuduvvo
daidda eavttuide ahte sámiin
lea iešmearridanvuoigatvuohta
ja vuoigatvuohta vuoruhit iežas ekonomalaš,
sosiála ja kultuvrralaš ovdáneami.
Departemeanttaid lahtut bargojoavkkus oaivvildit ahte málle
ii leat čađahahtti.
3. málle vuolggasadji
lea oktavuohta gielddaide ja fylkkagielddaide bušeahttaoktavuođas,
ja dat váldošiehtadallamat maid
mii diehtit čađahuvvojit
juohke jagi gaskal stáhta
ja eanadoalu ja boazodoalu ealáhusorganisašuvnnaid.
Málle deattuha maiddái
ahte stáhta ja Sámediggi
leat ovttaárvosaš oasehasat,
gč. konsultašuvdnabargovugiid. Málle
mearkkaša ahte seamma láhkai
go ovdamearkka dihtii gielddaid ja boazodoallošiehtadallamiid
oktavuođas, de ovddiduvvo
stuorradiggeproposišuvdna giđđat,
ja dainna lágiin láhčá dilálašvuođaid dasa
ahte bušeahta dáfus rámmát
sámi ulbmiliidda leat čielgasat
buori áiggis ovdalgo ođđa
bušeahttajahki álgá. Dát
mielddisbuktá ahte maiddái árjjalaččat
láhččojuvvo buoret áššemeannudeapmái Sámedikkis,
ahte Sámediggi sáhttá čađahit
buriid proseassaid daid ásahusaid
ektui main sis lea ovddasvástádus
ja muđui siviila sámi
servodagas vuoruhemiid birra ekonomalaš rámmaid
siskkobealde.
Go ollislaččat
lea árvvoštallan
dáid málliid,
de oaivvilda bargojoavku ahte 3. málle
(šiehtadallamat) fuolaha buoremusat
daid deastagiid maid bargojoavku lea atnán
dehálažžan
ođđa bušeahttabargovugiid
hábmemis.)
3. málle lagat ákkastallamis
daddjojuvvo viidáseappot
bargojoavkoraporttas:
«Hele arbeidsgruppen er enig om at modell 3 først
og fremst legger vekt på praktiske løsninger som
oppfyller forpliktelsene til konsultasjoner i henhold til ILO-KONVENSJON
NR. 169 artikkel 6, og hvor artikkel 7 gir supplerende støtte
til slike prosedyrer.»
(Olles bargojoavku lea ovttamielas das ahte 3. málle
vuosttažettiin deattuha
daid geavatlaš čovdosiid
mat ollašuhttet ILO-konvenšuvnna
nr. 169 6. artihkkala konsultašuvdna-geatnegasvuođaid,
ja mas 7. artihkal addá lassi
doarjaga dakkár bargovugiide.)
Ii leat vel leamaš bušeahttabargovugiid
evttohusa čuovvoleapmi konsultašuvnnaiguin.
Sámediggepresideantta ja
sámi áššiid ovddasvástideaddji
stáhtaráđi jahkebeallásaš konsultašuvdnačoahkkimis
ođđajagimánu
12. beaivvi 2007 dovddahii dattetge stáhtaráđđi
ahte ráđđehusa
prinsihppadieđáhusas
sámepolitihka birra mii lea
ráhkaduvvomin, de čuovvola ráđđehus čovdosa
man vuođus lea 1. málle.
Dán birra eai leat leamaš konsultašuvnnat
Sámedikkiin. Sámediggi
lea hilgon dán čovdosa čujuhettiin
dasa ahte Sámedikki oaivvila
mielde dat ii leat daid rámmaid
siskkobealde mat čuvvot
ILO-konvenšuvnnas nr. 169
artihkkaliin 6 ja 7. Sámediggi ádde
proseassa bargojoavkku nammadeami rájes
bargojoavkku evttohusa rádjai
ja loahpalaš bušeahttabargovugiid šiehtadusa
rádjai oktan konsultašuvdnaproseassan,
mas ráđđehus
proseassa áiggi okto ii sáhte
mearridit makkár čovdosa birra
galget leat konsultašuvnnat.
