Te del pe e ternen protekcia khatar kadal daravne buča sar duxano, si jekh zakono khaj phenel ke naštik te khinel pe duxano te si o manuš tela 18 berš.

Duxano

Šaj te pel pe duxano ande civari, cigarura, cigarilli, luljavi thaj pajenge luljavi. Civari si maj normalne. Ande civari naj feri duxano, ando thuv khatar jekh phabardi civara si karing 4000 kemicne buča. But anda kadal šaj te den cancer. Maj nasul substansura ande civari si:

  • Nikotina, jekh substancia so feri šaj te avel ande civari thaj kaver produktura khaj pel pe (phabarel) vaj kana kamel pe te mukhel pe e civari vaj snus. Nikotina si kade nasul ke te linov pe e nikotina anda štar civari thaj šutov pe kodo ande e manušesko rat mulav o manuš.
  • Cyanhydrogeno (cyanväte), jekh nasul toksicno gaso.
  • Kolmonoxid, jekh nasul toksicno gaso si maj but ande vurdonenge gasura.
  • Tjära (smola), so inkrel but diferentne substansura, uni anda lende šaj te den cancer. Ande kaver buča paša civari šol pe e tjära ando asfalto thaj makhimasko koloro.
  • Eksemplo pe kaver nasul toksicne substansura si bly, kadmium, ammoniak, bensen thaj radioaktivno polonium.

Sostar lel pe te pel duxano?

Maj normalno buč si ke zumavel pe kado angluni data paša peske amala. Kamel te zumavel pe kado thaj te žanel pe sar kado smakulij. Kam si kade ke ghindoj pe ke kado si bendžalo. Naj but manuš khaj phenen ke kado smakulij mišto angluni data.

Uni pen civari te ačaren pe maj phure, vaj maj independentno. Šaj vi te avel kade ke ačarel pe maj lokho te avel pe kaverenca, so vi pen civari.

Maj but anda e manuš žanen ke kado si nasul

Maj but anda e manuš žanen ke si nasul te pel pe civari. Lokho si te ghindoj pe ke e nasvalimata či aresen pe jekheste, vaj ke šudela pe e civari ži pun kodo avla nasul.

Kana lel pe te pel pe duxano si uni buča so lel pe sama dosta sigo, thaj e nikotina so si ando duxano kerel ke o hjilo marel maj sigo. Kado kerdžol ke o stato lel maj čores oksygeno kana pel pe civari, thaj nikotina si si ando duxano kerel ke o hjilo marel maj sigo.

So maj sigo pel pe civari ando trajo, maj baro riziko si ando ašol o manuš maj adiktovano thaj ke avna dukhajimata thaj nasulimata khatar o duxano. Ži pun e bokhe barile ghata si von zurales sensetivne karing thuv. Numa čačimasa si te avel kade ke či birij pe te pel pe duxano te si o manuš tela 18 berš, vi kade pen maj terne o duxano.

Pasivno pipe

Kana si o manuš paša manuš so pen duxano, sar eksemplo ande sa kodi soba, atunči cirdel pe andre kodol gasura so si ando thuv. Kodo bušol pasivno pipe. Anda kodo ke vi o pasivno pipe si nasul či mukhek pe te pel pe civari ande restoranura, café, bučake thana thaj andre ande phuterde (offentliga) thana. 

Te šudel pe o duxano

Lokho si te kerdžol pe o manuš adiktovano khatar o duxano. Feri pala uni civari birij e godži te kerdžol adiktovano khatar e nikotina. Te avel pe adiktovano khatar o duxano značil pe kodo ke o stato sičilas khatar nikotina, ke phares si e manušeske kana či pel pe, kodo bušol abstinenso. Numa vi ande manušesko trajo ašol e adiktsia, sičol o manuš te pel civari.

Phares si te šudel pe e civari, vi te kamel pe te šudel pe e civari. Numa vi te si phares žal te šudel pe e civari, thaj so maj sigo kodo kerel pe so maj lokho žal. Maj but anda e nasvalimata so o duxano del, šaj te sastčol kana šudel pe e civari. 

Laše doša te na pel pe duxano:

  • Ašon e love pe kaver buča, ke kuč si te pel pe duxano.
  • Maj laši konditsia si e manušen kana či pel pe duxano.
  • Maj sastoj o manuš bi civarengo, vi akanak thaj vi maj angle.
  • Fajma avla jekh maj lungo trajo te na pela pe duxano.  
  • Či holjajvel o dat, dej thaj kaver žene.
  • Či trobuj te avel jekh adiktsia thaj te ačarel pe abstinenso pala duxano, te ačarel pe stresso vaj čores.
  • E ghada či khanden thov.
  • Či trobuj o muj te khandel vaj te aven jekhes galbeni dand.
  • Te si o manuš tela 18 berš šaj te kerel pe maj interesne buča sar te rodel pe duxano.  
  • E morci si maj laši.
  • Duxanosko bararipe rumuj o envairomento thaj kodol so bararen duxano dukhadžon khatar toksicne substansura.

Te si kade ke del pe o manuš ghindo vaj te pel duxano vaj na, šaj te kerel pe lista kusa positivne buča thaj negativne buča. Šaj te aven cine bajura thaj bare bajura, so si ande e manušesko trajo, pa kaver manuš, enavairomento vaj kaver buča. Kodo si čiri lista, thaj korkori alosarel savi lista te alosarel, sar kamel pe te kerel pe e duxanosa.