Gaajhkesaemien tjåanghkose

EN’n veartenekonferanse aalkoealmetji bïjre öörnesåvva 2014. Daate konferanse lea vihkeles juktie aktem hijven tjïrrehtimmiem gorredidh aalkoealmetji reaktijste daaletje gaskenasjovnale konvensjovni jïh latjkoej mietie, jïh gorredidh guktie akte positijve politihkeles jïh riekteles evtiedimmie aamhtesinie jåarhka, mah leah vihkeles veartenen aalkoealmetjidie.

Dïhte gåalmede Saemieparlamentarihkerekonferanse mij lij Kirkenes’sne (Nöörje) gålkoen 2011, lea nænnoestamme dah saemiedigkieh edtjieh eadtjohkelaakan meatan årrodh konferansem soejkesjidh jïh meatan årrodh veartenekonferansesne 2014, juktie saemiej jïh jeatjah aalkoealmetji reaktaj åvteste barkedh.

Daennie våaroemisnie dle akten gaajhkesaemien tjåanghkose bööredem EN’n veartenekonferansen bïjre aalkoealmetji bïjre Anárisne (Såevmie), ruffien 27. – 28. b. 2012. Tjåanghkoe lea Saemien kultuvrejarngesne Sajos.

Gaajhkesaemien tjåanghkoen åssjele

Gaajhkesaemien tjåanghkoen åssjele EN’n veartenekonferansen bïjre aalkoealmetji bïjre lea saemien siebride, institusjovnide jïh tjïrkijidie veartenekonferansebarkoen bïjre bievnedh, daan nuelesne mij daan mearan heannadamme dan abpeveartenen aalkoealmetjelaavenjostoen sisnjelen, jïh aaj EN-systemen sisnjelen, jïh dej veanhtadimmiej bïjre mejtie åtna dan vijriesåbpoe barkose.

Vijriesåbpoe dle gaajhkesaemien tjåanghkoe sæjhta akte vihkeles sijjie årrodh gusnie maahta saemien politihkeles jïh tematihkeles saemien prijoriteeti bïjre digkiedidh goske veartenekonferanse sjædta jaepien 2014. Daate tjåanghkoe sæjhta dannasinie vihkeles bïhkedassh bïejedh dan vijriesåbpoe saemien barkose veartenekonferansen vööste. Saemien Paralmentarihkeles raerie vuajna vihkeles dan posisjovnh jïh eadtjohkevoete dennie vijriesåbpoe barkosne lea tjarke viedteldahkesne saemien siebriedahkesne. Dastegh gåarede, dle dannasinie aaj vihkeles daate gaajhkesaemien tjåanghkoe juvnehtimmiej bïjre seamede dej saemien prijorieeti jïh posisjovni bïjre dennie vijriesåbpoe barkosne. Akte dagkeres tjaatsege sæjhta vihkeles mierieh bïejedh Saemien Parlamentarihkeles raerien vijriesåbpoe barkose, mij lea dan abpeveartenen aalkoealmetjelaavenjostoen mierien mietie jïh Doh ektiedamme nasjovnh.  

Maadthbïevnesh veartenekonferansen bïjre

EN’n åejviekrirrie sov resolusjovnen tjïrrh sjæjsjalin gålkoen 12.biejjeste 2012, aktem jïjtse veartenekonferansem aalkoealmetji bïjre öörnedh. Konferanse öörnesåvva 2014, hævvi vienth skïereden 2014. Veartenekonferansen åssjele lea vuajnoeh jïh dååjrehtimmieh juekedh guktie aalkoealmetji reaktah tjïrrehtidh, daan nuelesne dej reaktaj bïjre mah leah vihtestamme EN’n bæjhkoehtimmesne aalkoealmetji reaktaj bïjre.

EN’n åejviekrirrie lea åejviekrirrien presidentem bïrreme gaahpoeh rååresjimmieh tjïrrehtidh EN’n lïhtsegestaatigujmie jïh aalkoealmetji tjïrkijigujmie, EN’n ihkuve forumen mierien mietie aalkoealmetjeaamhtesi bïjre, jïh EN’n ekspertemekanismine aalkoealmetjereaktide jïh EN’n Sjïerereektijinie aalkoealmetjereaktide, juktie nænnoestidh guktie edtja konferansem tjïrrehtidh, jïh aaj guktie aalkoealmetjh edtjieh meatan årrodh veartenekonferansesne.

EN’n ihkuve forume åejviekrirrien presidentem juvnehti aktem almetjem nammoehtidh mij edtja daam barkoem sjïehteladtedh (suehpeden 2011). Aalkoealmetjh leah mænngan juvnehtamme åejviekrirrien presidente byöroe göökte vielie sjïehteladtijh nammoehtidh, akte staateles tjïrkije jïh akte aalkoealmetjetjïrkije. Saemien Parlamentarihkeles raerien tjïrkije, John B. Henriksen lea aalkoealmetjijstie nammoehtamme goh meatan-sjïehteladtije (tsiengelen 2012). EN’n åejviekrirrien presidente, Ambassadøre Al-Nassa (Qatar), lea sjæjsjalamme bïrredh John B. Henriksem jïh Mexicon EN-amabassadøre Luis Alfonso de Albam rååresjimmieh tjïrrehtidh sov åvteste EN’n lïhtsegestaatigujmie jïh aalkoealmetjigujmie tjïrrehtimmien bïjre EN’n veartenekonferanseste aalkoealmetji bïjre (voerhtjen 2012). Gåabpatjahkh daam govlehtimmiem jååhkesjamme. Daah rååresjimmieh sijhtieh våaromem bïejedh akten jïjtse resolusjovnese veartenekonferansen bïjre EN’n åejviekrirresne.

Aalkoealmetjh lea sov veartenevijries laavenjostoen tjïrrh sjæjsjalamme aktem abpeveartenen iktedimmiedåehkiem tseegkedh veartenekonferansese, aktine lïhtseginie jïh sæjjasadtijine fïereguhtede dejstie tjïjhtje aalkoealmetjeregijovneste, [1] jïh akte tjïrkije aalkoealmetji nyjsenijstie jïh akte tjïrkije noerijste. Dåehkesne dannasinie uktsie lïhtsegh. Hjalmar Dahl, Inuidte Kruanalaanteste, mij lea tjïrkijinie siebreste Inuit Circumpolar Council (ICC), lea Arktiske lïhtsege dennie abpeveartenen iktedimmiedåehkesne. SPR’en ståvroetjåanghkosne goeven 28. -29. b. 2012 dle. Sara Larson, Saemiedigkietjïrkije Sveerjesne, nammoehtamme sjïdti goh Arktiske sæjjasadtjine dennie abpeveartenen iktedimmiedåehkesne. [2]

10. sesjovnesne Dennie ihkuve forumisnie dle Saemiedigkie Nöörjesne veartenen aalkoealmetjidie bööredi akten abpeveartenen soejkesjien aalkoealmetjekonferansese 2013, juktie tjåenghkies strategijh jïh prijorieeth digkiedidh veartenekonferansese. Veartenen aalkoealmetjh daam skraejriem hijvenelaakan dååsteme. EN’n ihkuve forume jïh EN’n ekspertemekanisme aalkoealmetjereaktide aaj daam skraejriem hijvenlaakan dååsteme.

Dïhte soejkesjien aalkoealmetjekonferanse edtja Altesne (Nöörje) årrodh ruffien 8.-13. b. 2013. Dellie veanhtede medtie 400 saadthalmetjh dejstie tjïjhtje aalkoealmetjeregijovnijste sijhtieh meatan årrodh konferansesne. Lissine dle vihtesjæjjah aaj sijhtieh desnie årrodh. Veanhtede medtie 700 almetjh sijhtieh meatan årrodh konferansesne.

Saemiedigkieh Såevmesne, Nöörjesne jïh Sveerjesne leah bæjhkoehtimmien tjïrrh Saemieparlamentarihkerkonferanseste 2012 (gålkoen 2011), bæjhkoehtamme fïereguhtene haeresne jïh ektesne dle aktem diedtem utnieh gaskenasjovnalelaakan barkedh juktie aalkoealmetji reaktah jïh iedtjh åvtese buektedh jïh voebnesjdih. Bæjhkoehtimmie vijriesåbpoe jeahta saemiedigkieh sijhtieh eadtjohkelaakan meatan årrodh konferansem soejkesjidh jïh meatan årrodh jijtjehke veartenekonferansesne 2014, juktie saemiej jïh jeatjah aalkoealmetji reaktah åvtese buektedh. Saemiedigkieh leah aaj bæjhkoehtamme dah ektesne sijhtieh pryövedh viehkiehtidh aktem hijven tjïrrehtimmiem buektiehtidh dehtie soejkesjien konferanseste aalkoealmetjidie 2013 Altesne.

Dïhte gaajhkesaemien tjåanghkoe Anárisne akte vihkeles bielie saemiedigkiej jïh Saemien parlamentarihkeles raerien soejkesjimmieh dan abpeveartenen soejkesjien aalkoealmetjekonferansese Altesne 2013, jïh dan jijtjehke veartenekonferansese 2014.

Åvtelhbodti programme dan gaajhkesaemien tjåanghkose Anárisne

Vuelielisnie programmen åejviebiehkieh dan gaajhkesaemien tjåanghkose Anárisne. Lïhkebe biejjieöoörnege tjåanghkose sæjhta mænngan båetedh.

Gaskevåhkoen, ruffien 27.b. 2012

Ts. 12:00 – 17:00

• Rihpestimmie
• Bïevnesh veartenekonferansebarkoen bïjre, daan nuelesne mij daan mearan heannadamme dan abpeveartenen aalkoealmetjelaavenjostoen sisnjelen, jïh aaj EN-systemen sisnjelen, jïh magkeres veanhtadimmieh åtna dan vijriesåbpoe barkose. Dan mænngan gyhtjelassh, lahtestimmieh jïh digkiedimmie.
• Saemien tjirkiji, siebriej jïh institusjovni raerieh jïh raeriestimmieh politihkeles jïh tematihkeles prijoriteetide veartenekonferansese.
• Lahtestimmieh, gyhtjelassh jïh digkiedimmie

19:00

• Gaskebiejjie

Duarstan, ruffien 28.b. 2012

Ts. 09:00 – 13:00

• Gaajhkesaemien tjåanghkoen juvnehtimmieh Saemien Parlamentarihkeles raaran.
• Nænnoestimmie aktede galhkuvetjaatsegistie, jis seamede tematihkeles jïh politihkeles konklusjovni jïh juvnehtimmiej bijre. Daah juvnehtimmieh sijhtieh nænnoes bïhkedassh jïh mierieh bïejedh Saemien Parlamentarihkeles raaran dan vijriesåbpoe barkose veartenekonferansen vööste 2014.

Dæjpeles bïevnesh

Såemies tjaatsegh mah leah vihkeles soejkesjimmien gaavhtan leah Nöörjen Saemiedigkien nedtesæjrosne.

Govlehtallh Inger Johanne Mudenia jallh Trine Guttorm Anti jis tjaatsegh e-påastine jallh sïejhme påastine sïjhth, vuartesjh govlehtallijebïevnesh vuelielisnie.

Vuelkemesïelte Via Travel Alta bieljelimmine jïh vihtesjadteminie öörnie  jis sïjhth meatan årrodh dennie gaajhkesaemien tjåanghkose nedtesæjrosne.

Tjuara jïjtjemse vihtesjadtedh dan gaajhkesaemien tjåanghkose suehpeden 25. b. 2012 åvtelen.

Maaksa raajan 4000 NOK vuelkemen jïh årromen åvteste akten saadthalmetjen åvteste fierhtede siebreste/institusjovneste.

Bööredimmie saemien siebride seedtesåvva mah leah adresselæstosne vuelielisnie. Dastegh naaken eah adresselæstosne tjåadtjoeh jïh mah byöroeh bööredimmiem åadtjodh, dle birrebe bïevnesh dan bïjre åadtjodh.

Govlehtallijh

John B. Henriksen

Tellefovne +1 917 915 9564 (mænngan ts 15:00 aejkiejoekehtsen gaavhtan)

E-påaste  john.henriksen@samediggi.no

Inger Johanne Mudenia

Tellefovne +47 78 47 40 20

E-påaste  inger.johanne.mudenia@samediggi.no

Trine Anti Guttorm 

Tellefovne +47 78 47 41 41

E-påaste trine.guttorm.anti@samediggi.no

Märja Männistö

Tellefovne/ +358 50 3641 378

E-påaste  marja.mannisto@samediggi.fi

Manne gaajhkesidie buerie båeteme vaajtelem dan gaajhkesaemien tjåanghkose Anárisne.

Jïjnjh heelsegh

Egil Olli

Saemien parlamentarihkeles raerien presidente

[1] Afrika, Arktisk, Asia, Gaskoeh- jïh Åarjel Amerijke jïh Kariben, Gaskoeh jïh Luvlie Europa, Gaskoeh Asia jïh Trans Kaukasia, Russiske Føderasjovne, Noerhte Amerijhke, jïh Stillehavsområdet

[2] Lïhtsegh: (1) Afrijhke: Joseph Ole Simmel jïh Saoudata Aboubacrine (lïhtsegh); (2) Arktiske: Hjalmar Dahl (lïhtsege), Sara Larsson (sæjjasadtje); (3) Asia: Joan Carling (lïhtsege), Ang Kaji Sherpa (sæjjasadtje); (4) Gaskoeh- jïh Åarjel Amerijhke jïh Kariben: Gilbert Solano (lïhtsege), Ivan Escobar Diego Guzman (sæjjasadtje); (5) Stillehav-dajve: Tracey Castro Whare (lïhtsege goske minngemosth nammoehtimmie orreme); (6) Gaskoeh jïh Luvlie Europa, Gaskoeh Asia jïh Trans Kaukasia: Rodion Sulyandziga (lïhtsege), Dmitry Berezhkov (sæjjasadtje); (7) Noerhte Amerijhke: Kenneth Deer jïh Randy Kapashesit (lïhtsegh), Jessica Danford (sæjjasadtje); (8)  aalkoealmetjenyjsenh: Tarcila Rivera (annjebodts lïhtsege goske minngemosth nammoehtimmie orreme); (9) aalkoealmetjenoerh: Jocelyn Hung Chien jïh Alancay Morales (annjebodts lïhtsegh goske minngemosth nammoehtimmie orreme).