Dah bijjemes åvtehkh inuihtide jïh saemide leah meatan arktiske dajven ryöjredimmietjåanghkosne EN’en veartenekonferansese aalkoealmetji bïjre 2014 mubpien våhkoen. Illedahke tjåanghkoste sæjhta akte galhkuvetjaatsege årrodh gusnie inuihti jïh saemiej prijoriteeth veartenekonferansen vööste leah tjöönghkeldihkie.
EN’en veartenekonferanse aalkoealmetji bïjre
Dïhte våarome daan arktiske dajven tjåanghkose lea dan åvteste EN sæjhta aktem veartenekonferansem tjïrrehtidh aalkoealmetji bïjre skiereden 22. jïh 23. b 2014 New York’sne.
Mænngan EN’en generalekrirrien bæjhkoehtimmie sjæjsjali aktem jolledaltese-tjåanghkoem hööltedh, man nomme lij «veartenekonferanse aalkoealmetji bïjre», dle jueriedisnie orreme guktie edtjin gorredidh aalkoealmetjh meatan sjïdtin dovne ryöjredimmine veartenekonferansese, jïjtjehke konferansesne jïh dennie vijriesåbpoe barkosne veartenekonferansen illedahkijste.
Dannasinie aalkoealmetjh gaskenasjovnale daltesisnie aktem laavenjostoem tseegkeme gusnie ektesne barkeminie guktie aalkoealmetjh maehtieh meatan årrodh hijvenlaakan. Daate laavenjostoe eelki dennie gaahpode jïh ov-partiske tjåanghkosne Københavnesne gusnie åssjaldahkh jöökin raaktan EN’en veartenekonferansen bïjre aalkoealmetji bïjre, gusnie Københavnbæjhkoehtimmiem nænnoesti.
København-resolusjovne sjæjsjele aktem abpeveartenem iktedimmiedåehkiem tseegkedh. Daate abpeveartenen iktedimmiedåehkie sov voestes tjåanghkoem höölti New York’sne njoktjen daan jaepien.
Arktiske dajve dïhte voestes
Akte dejstie aalkoealmetji strategijijste lea regijovnale ryöjredimmietjåanghkoeh tjïrrehtidh veartenekonferansen vööste. Aalkoealmetjh abpe veartenisnie veartenekonferansese ryöjredemnie, jïh gaajhkh 7 regijovnh sijhtieh voerhtjen 2013 åvtelen sijjen regijovnale ryöjredimmietjåanghkoeh tjïrrehtidh.
Arktiske dajve sæjhta rïhkeden 23. jïh 24. b. sov regijovnale aalkoealmetji ryöjredimmietjåanghkoem Nuuk’sne Kruanalaantesne hööltedh. Dïhte arktiske dajve lea dïhte voestes gaajhkijste 7 regijovnijste, mij sov ryöjredimmietjåanghkoem tjïrrehte veartenekonferansen vööste 2014.
Gellie arktiske aalkoealmetji åvtehkh leah stieresne Nuuk’sne
Nuuk-tjåanghkosne dah jeanatjommes inuihti jïh saemiej åvtehkh stïeresne. Gaskem jeatjah dle laanteståvroen åvtehke Kruanalaanten jitjeståvrose, Kuupik Kleist, dam arktiske ryöjredimmietjåanghkoem rïhpestidh. Aaj Kruanalaanten jïjtjeståvroen laantedigkieåvtehke Josef Motzfeldt, Sermersooq’en tjïelten borgermïestere Asii Chemnitz Narup jïh Kruanalaanten presidente Inuit Circumpolar Council (ICC) Carl Christian Olsen jïh Alaskan presidente ICC’se James Stotts leah meatan inuihten bieleste.
Saemien bieleste dle tjïrkijh Saemien parlamentarihkeles raereste (SPR), presidente Egil Ollin baaktoe, SPR-tjïrkije Aili Keskitalo jïh SPR-tjïrkije prosessesne veartenekonferansen vööste, John B. Henriksen. Saemieraereste aaj gellie tjïrkijh, dej gaskem presidente Olav Mathis Eira meatan.
Arktiske bæjhkoehtimmie veartenekonferansen bïjre aalkoealmetji bïjre 2014
Akte raeriestimmie akten arktiske bæjhkoehtæmman veartenekonferansen bïjre aalkoealmetji bïjre gååvnese. Daate raeriestimmie lea tjaalasovveme dovne inuihten jïh saemien tjïrkijigujmie ektine. Tjåanghkoe edtja raeriestimmiem sisvegen bïjre Arktiske bæjhkoehtimmesne digkiedidh.
Jeatjah aamhtesh programmesne Nuuk-tjåanghkose leah våaromebïevnesh EN’en veartenekonferansen bïjre aalkoealmetji bïjre 2014, bïevnesh abpeveartenen iktedimmiedåehkien barkoen bïjre, åehpiedehteme Inaribæjhkoehtimmeste veartenekonferansen bïjre aalkoealmetji bïjre 2014 jïh bïevnesh dan gaskenasjovnale ryöjreden aalkoealmetjekonferansen bïjre Altesne 2013.
Alta mubpie tjåangkoesijjie sjædta 2013
Saemiedigkiepresidente Egil Olli bööredi dæjmetje jaepien EN’en ihkuve forumisnie aalkoealmetji bïjre akten gaskenasjovnale ryöjreden aalkoealmetjekonferansese Altesne. Daam bööredimmiem dovne aalkoealmetjesuerkieh EN’en sisnjelen, goh ihkuve forume jïh ekspertesuerkie aalkoealmetjereaktide, jïh aaj aalkoealmetjh abpe veartenem hijvenlaakan dååsteme.
Saemiedigkie lea gåhkese båateme soejkesjimmiejgujmie juktie aalkoealmetji saadthalmetjh dåastoehtidh Altese ruffien 8.-13. b. 2013. Illedahke arktiske dajven ryöjredimmietjåanghkoste Nuuk’sne rïhkeden 23. jïh 24. b. 2012 lea baaltele vihkeles dåarjojne årrodh ryöjredæmman jïjtjehke veartenekonferansen vööste 2014, aaj akte joekoen vihkeles dåarjoe ryöjredæmman aalkoealmetjekonferansen vööste Altesne 2103.
Arktiske dajve tjuara aaj soejkesjidh guktie satne edtja meatan årrodh dennie gaskenasjovnale ryöjreden aalkoealmetjekonferansesne Altesne ruffien 2013. Dïhte mubpie tjåanghkoesijjie arktiske aalkoealmetjeåvtehkidie sæjhta ojhte Altesne årrodh ruffien 2.-13. b. 2013.