Kystfiskeutvalgets innstilling

Gosse Finnmaarhkelaakine barki dle vihties göölemenænnoestimmieh lin akte vihkeles teema rååresjimmine justisemoenehtsinie. Dïhte illedahke gïetedimmeste Finnmaarhkelaakeste lij Stoerredigkie nænnoesti:

 "Stoerredigkie Reerenassem birrie aktem salkehtimmiem darjodh dan varke gåarede saemiej jïh mubpiej reakteste mearosne gööledh Finnmaarhken ålkolen, dan nuelesne akte unnebe kvote vinhtside unnebe goh luhkie meeterh, jïh aktem minngebe aamhtesem dan bïjre Stoerredægkan buektedh".

Innst.O.nr.80 (2004-2005) dle jienebelåhkoe tjïertesti "gyhtjelasse reaktan bïjre jïh reereme mearoegöölemistie saemien årromedajvine leah gelline salkehtimmine orreme, joekoen boelhken 1990-2001". Jienebelåhkoe vijriesåbpoe vuesiehti "jienebelåhkoen mielen mietie ij [maehtieh] nyöjhkedh raerieh gååvnesieh, dovne almetjereaktesne jïh nöörjen reaktesne, joekoen göölemem mearoesaemien dajvine krööhkedh gosse göölemereeremem evtede, jïh guktie dïhte dorjesåvva. Gosse daan beajjetje sjyöhtehke tsiehkine vierteste, dle ij leah læjhkan vihtieslaakan salkehtamme guktie maahta  daejtie krööhkemidie bööremeslaakan jïh radtjoesommes gorredidh dennie juhtije göölemereeremisnie".

Reerenasse Gööleme-jïh mearoedepartementem stilli hoksehtidh ihke Stoerredigkien maedteme-nænnoestimmie fulkesamme sjïdti. Konsultasjovni mænngan Saemiedigkine, dle Gööleme- jïh mearoedepartemente aktem ekspertemoenehtsem tseegki – Mearoegaedtiemoenehtse – juktie prinsihpen våaroemisnie salkehtidh saemiej jïh mubpiej reaktam mearosne gööledh Finnmaarhken ålkolen. Mearoegaedtiemoenehtse sov salkehtimmiem böökti, NOU 2008: 5 Reakta göölemasse mearosne Finnmaarhken ålkolen.

Saemiedigkien stoerretjåanghkoe lea aamhtesisnie 23/08 govlehtimmielahtesem vadteme Mearoegaedtiemoenehtsen raeriestæmman, jïh dejtie bielide 2. Saemiereaktamoenehtsen raeriestimmeste, mah leah marijne suerkien bïjre. Saemiedigkie Mearoegaedtiemoenehtsem ållesthlaakan dåarjoeji, jïh vuesehte daate vuekie aaj tjuara årrodh dejnie mearoesaemien dajvine, Finnmaarhken åerjielisnie.

2009 jïh 2010 dle konsultasjovnh tjïrrehtin Gööleme-jïh mearoegaedtiedepartementen jïh Saemiedigkien gaskem, juktie vijriesåbpoe barkedh Mearoegaedtiemoenehtsen raeriestimmine. Konsultasjovni tjïrrh dle vihtiesti eah lin siemes vuarjasjimmine man gåhkese almetjereakta jåhta, jïh man vijries dïhte histovrijen åtnoereakta lea. Læjhkan veeljin vuekieh vuartasjidh mej bïjre gåaradi seamadidh, jalhts eah lin siemes guktie edtjien reaktavåaromem toelhkestidh. Saemiedigkie jååhkesjimmiem vadteme akten vuakan mij sæjhta jiehtedh orre nænnoestimmieh vaaltasuvvieh daaletje laaki sïjse. Dam maahta tjåanghkan giesedh 7 mierine:

1. Voestegh aktem orre laakenænnoestimmiem jååhkesje reaktan bïjre gööledh meatanårrojelaaken § 21:
Bielelen heaptoeh nænnoestimmijste, nænnoestamme voestes lïhtsen mietie, dle almetjh mah Finnmaarhkesne, Noerhte-Tromsesne jïh jeatjah tjïeltine årroeh mah leah aajmene Tromsesne jïh Nordlaantesne, jïh aaj aerpievuekien mearoesaemien dajvh, reaktoem utnieh doerskem, saejtiem jïh hysam j.v. gööledh konvensjovnelle dïrregigujmie, jis dïhte vihties aajhtere aktem mïerhkeregistreradamme vïnhtsem unnebe goh 11 meeterh eekie, jïh krievemidie voebnesje göölijelåhkosne årrodh. Departemente maahta lïhkebe nænnoestimmieh vedtedh vierhkiedajven bïjre daan nænnoestæmman, jïh mah göölemh dïhte feerhmie.

Daate laakeraeriestimmie aktem vaarjelimmiem göölemereakteste vadta laaken mietie, jïh seamma tïjjen dle edtja dejtie prijoriteradidh, mah dam reaktam utnieh, gosse vaenie guelievierhtieh.   Tjuara jeatjah gaavhtan nænnoestimmiem guarkedh ektiedimmesne leavloebïejemenænnoestimmine mearoevierhtielaaken § 11. Nænnoestimmien mietie dle departemente ij luhpiem utnieh aktem naa stoerre giehpiedimmiem tjïrrehtidh göölemisnie doersken, hysan jïh saejtien mietie dejnie dajvine mah leah nænnoestimmesne neebneme, naemhtie departemente raaktan meehti reaktavåaroeminie daan beajjetje laakine.

Nænnoestimmie reaktan bïjre göölemasse ij leah Finnmaarhkese gaertjiedamme naemhtie guktie Mearoegaedtiemoenehtse raeriesti, men faamoem åtna abpe aerpievuekien mearoesaemien dajvesne, naemhtie guktie Saemiedigkie sïjhti sov govlehtimmielahtestimmesne. Departemente lea maahtoem nænnoestimmesne åådtjeme dam geografeles vierhkiedajvem nænnoestidh, jïh mah göölemh mah leah feerhmeme nænnoestimmeste. Dah guejmieh leah evtiedimmiem göölemesuerkesne vuartasjamme konsultasjovnebarkosne, dejnie tjïeltine mah leah Saemiedigkien geografeles vierhkiedajvesne ohtsemedåarjose jielemeråajvarimmide (SUF), jïh jeatjah tjïeltine dejnie noerhtemes fylhkine, jïh daate vuesehte tjïelth mah ellies jallh bieleldh leah SUF’en sisnie, aktem stuerebe vueliedimmiem åtneme göölijelåhkosne, man gellie mah åadtjoeh meatan årrodh, vïnhtsh j.v. goh jeatjah tjïelth. Dan gaavhtan lea iemie SUF-tjïeltide meatan vaeltedh, lissine tjïeltide Finnmaarhkesne jïh Noerhte-Tromsesne, ihke aaj prååsehke göölemesiebriedahkh Finnmaarhken jïh Noerhte-Tromsen åerjielisnie gorresuvvieh laaken tjïrrh.

2. Aktem jïjtsem  leavloebiejemenænnoestimmiem nænnoste mearoevierhtielaaken § 11:
Gosse kvotah jielije marijne vierhtjijste joekede, jïh jeatjah såarhts stuvrehtimmine daejstie vierhtijste, edtja stoerre leavloem bïejedh saemien åtnose, jïh man ulmie daate saemien voenges siebriedahkide åtna, dejnie dajvine mah leah feerhmeme meatanårrojelaaken § 21, minngemes lïhtse.

Tjuara reaktanænnoestimmmiem meatanårrojelaaken § 21 toelhkestidh tjoevkesisnie daehtie leavloebïejemenænnoestimmeste, mij edtja gorredidh staaten diedte mearoesaemiej materijelle kultuvrevåaroemasse, vierhtiereeremisnie gorresuvvieh.

3. Mieriedimmesne nænnoste ij leah luhpie stuerebe vïnhtsigujmie fjovline:
Ajve vïnhtsh unnebe goh 15 meeterh konvensjovnelle dïrregigujme, maehtieh akten vihties fjovleraedtien sisnjelen gööledh. Maahta jeatjahlaakan nænnoestidh jis vierhtievåarome lea naemhtie ihke gåarede.

Mieriedimmienænnoestimmie jïh reakta- jïh leavoebiejemenænnoestimmie sinsitniem dåarjelieh, guktie dovne akte prinsihpeles jååhkesjimmie vadtasåvva göölemereakteste gaajhkide guelievierhtide, jïh gosse byögkeles stuvrehtimmie göölemistie, veahkatsiehkien j.v. gaavhtan, dle joekoen mearoesaemien kultuvrese leavloem beaja. Dïhte nænnoestimmie göölemen bïjre fjovline aaj aktem såarhts fjovlereaktam vadta, ihke stuerebe vïnhtsh eah sïjhth gåhkese juhtedh. Göölemereakta lea vïnhtsen stoeredahkese ektiedamme, jïh dïhte lea Saemiedigkien mielen mietie, ij akte hijven vuekie. Men leavloebïejemenænnoestimmine ektine vuajneme, mij ij leah vïnhtsen stoeredahkese ektiedamme, jïh gaertjiedimmie fjovlegöölemisnie vïnhtside bijjelen 15 meeterh, dle maahta vuarjasjidh goh dïhte åejviekrööhkeme, mij lea fjovle- jïh mearoegöölemem jååhkesjidh jïh gorredidh, sæjhta gorresovvedh.  Ektiedimmie daej nænnoestimmiej gaskem tjuara vååjnesasse båetedh laaken mïerhkesjimmine.  Daate sæjhta jiehtedh dehtie mïerhkesjimmeste leavloebïejemenænnoestæmman dle vååjnoe goh stuvrehtimmmine mearoevierhtijste edtja joekoen mearoesaemien kultuvrem krööhkedh, aaj gosse dïhte saemien gööleme geahpanamme jallh orrijamme dannasinie bivtemekvotah eah leah vadtasovveme, jallh jeatjah vierhtiestuvrehtimmiej gaavhtan, jallh jeatjah vierhtienåhtoe daejnie dajvine.

4. Aktem jïjtse nænnoestimmiem nænnoste goerehtallemen jïh jååhkesjimmien bïjre voenges, histovrijes reaktijste finnmaarhkelaaken  § 29, orre mubpie lïhtse:
Kommisjovne maahta aaj krievemh salkehtidh tjåenghkies jallh indvijduelle reaktaj bïjre göölemesijjide mearoe-jïh fjovledajvine Finnmaarhkesne, mah maehtieh tseegkeldihkie årrodh våaroemisnie daaletje nasjovnale reaktijste.

Daate nænnoestimmie akte fulkesimmie Mearoegaedtiemoenehtsen raeriestimmeste finnmaarhkegöölemelaaken 13. §, jïh 2. Saemiereaktamoenehtsen raeriestimmie.

Nænnoestimmie finnmaarhkelaaken § 29 orre 2. lïhtse vihteste, maahta krievemh vihties reaktaj bïjre göölemesijjide mearosne Finnmaarhkekommisjovnese buektedh. Seammalaakan goh krievemidie åtnoe-jïh aajhterereaktan bïjre laantesne, edtja krievemh göölemereaktaj bïjre salkehtidh våaroemisnie daaletje reaktijste. Daate sæjhta jiehtedh, edtja aaj saemien provhkh jïh reaktavuajnoeh krööhkedh. Ihke ILO-konvensjovne 169 finnmaarhkelaaken nænnoestimmiej åvtelen båetieh v. § 3, jïh EN’i konvensjovnine, sivijle jïh politihkeles reaktaj bïjre (SP) nöörjen reaktan åvtelen båata almetjereaktalaakesne, dle aaj almetjereakta edtja meatan årrodh kommisjovnen vuarjasjimmine, goh akte eevre voernges reaktavåarome.

5. Aktem nænnoestimmiem dorje saemien meatanårrojen bïjre vierhtiereeremisnie mearoevierhtielaaken § 8b:
Departemente maahta aktem fjovlegöölememoenehtsem tseegkedh Finnmaarhkese, Tromsese jïh Nordlaantese, jallh aktem moenehtsem fïereguhten fylhkese. Saemiedigkie jïh dah golme fylhkentjïelth edtjieh reaktam utnedh lïhtsegh nammoehtidh moenehtsisnie. Departemente maahta lïhkebe njoelkedassh vedtedh mah lïhtsegh mah edtjieh fjovlegöölememoenehtsisnie årrodh, jïh mah laavenjassh dïhte edtja utnedh.

Gosse lea tseegkemen bïjre aktede fjovlegöölememoenehtsistie, dle Gööleme- jïh mearoegaedtiedepartemente seamadamme, edtja akte moenehtse årrodh mij edtja seamma jïjnjh lïhtsegh utnedh mejtie Saemiedigkie nammoehtamme goh fylhkentjïelte nammoehtamme, vuesiehtimmien gaavhtan 3+3. Vijriesåbpoe seamadamme moenehtse edtja akte leevles faageles jïh akte leevles politihkeles åårganine årrodh, mij sæjhta vihkeles premissedeallahtæjjine årrodh göölemereeremasse, jïh dïhte edtja vihties jïh vihkeles laavenjassh utnedh.

Gosse lea mejtie moenehtse edtja faamoem utnedh sjæjsjalidh jallh ij, dle Saemiedigkie vuesiehtamme akte vuekie mij ij sjæjsjalimmiefaamoem vedtieh, sæjhta dej almetjeriekteles unnemesstandardi nuelesne årrodh, gosse måjhtele dam reaktam saemieh utnieh meatan årrodh byögkelesriekteles vierhtiereeremisnie ILO’n mietie art. 15. Saemiedigkie lea konsultasjovnine tjïertestamme ihke tjuara tjïelke årrodh dïhte konsultasjovnevuekie, maam Nöörjesne åtna konultasjovnelatjkoen mietie, lea akte tjïrrehtimmie ILO’ste 6. art., mij ij dan gåhkese juhtieh goh 15. art. Dovne sïejhmelaakan jïh gosse moenehtsen faamojne vierteste, dle Saemiedigkie dannasinie tsihkestahta akte evtiedimmie tjuara fïnkesidh, guktie aktem vuekiem buektehte mij lea almetjeriekteles mieriej sisnjeli jïh man bïjre siemes.

Saemiedigkie ij dannasinie daam illedahkem vuejnieh goh akte minngemosth punktume juktie Mearoegaedtiemoenehtsen raeriestimmine vijriesåbpoe barkedh. Dannasinie dle konsultasjovnine sïemes sjïdteme akten vijriesåbpoe konsultasjovneprosessen bïjre moenehtsen barkoej bïjre.

6. Aktem orre nænnoestimmiem nænnoste meatanårrojelaakesne:
Edtja laakem nåhtadidh almetjereaktan njoelkedassi mietie aalkoealmetji jïh unnebelåhkoej bïjre.

Nænnoestimmie akte vihtestimmie ihke meatanårrojelaake edtja Nöörjen almetjeriekteles åeliedimmiej mietie årrodh, jïh laake lea almetjereaktan njoelkedassi mieriej sisnjeli aalkoealmetji jïh unnebelåhkoej bïjre. Nænnoestimmien vihkielommes funksjovne lea dïhte daaletje almetjeriekteles åeliedimmieh våajnoes dorje.   

7. Edtja råajvarimmiejgujmie nïerhkedh juktie göölemereaktese jïh leavloebïejemasse mearoesaemien kultuvreste aktem vihtiesåbpoe sisvegem vedtedh.
Lyjke aktem maadthkvotam doerskegöölemasse gaahpoeh dåehkesne, mij leah tjåadtjoen åvtelen dåehkiej gaskem joekede dejnie fïerhten jaepien stuvrehtimmine. Akte dagkeres maadthkvota lea aalkoelistie 3000 tonn, men Saemiedigkie tsihkestahteme dan bïjre tjuerieh jaabnan råårestalledh, gusnie edtja våaroemasse bïejedh:

• Ulmie lea dam mearoesaemien kultuvrem veaksahkåbpoe darjodh, goh årrome, jielemedarjomh jïh siebriedahkejielede.
• Edtja gåaradidh göölemistie gaahpoeh dåehkesne jieledh, oktegh jallh jeatjah gïehteldimmine ektine
• Edtja viehkiehtidh guktie vïnhtselåhkoe jïh göölijelåhkoe læssanieh
• Edtja darjodh guktie ij dan hijven sjïdth kvotam utnedh vïnhtsesne måskoes dåehkesne, dannasinie læssanamme dïeneste gaahpoeh dåehkesne sæjhta darjodh guktie læssanamme ekonomeles nuepieh sjidtieh, jïh vuelege tjaangemeåasa vïnhtside sjædta mah kvotam utnieh måskoes dåehkesne
• Edtja statistihkeles materijalh vinhtselåhkoen bïjre buektedh, aaj man gellie göölijh, gööliji aaltere jïh bivtemeaarvoej bïjre, joekedamme vïnhtside vierhkedajvesne, goh våarome aerviedæmman

Gööleme- jïh mearoegaedtiedepartemente sæjhta laakeproposisjovnem buektedh mij våaromem åtna daan siemesvoetese jïh jååhkesjæmman Saemiedigkeste tjaktjen 2011.

Reakta göölemasse mearosne Finnmaarhken ålkolen