Naestievåarhkosne medtie 1200 tihtelh, mah leah saemien tsiehkiej bïjre jallh leah tjaalasovveme aktene dejstie saemien gïelijste. Doh jeanatjommes tihtelh leah båarasåbpoe goh 100 jaepieh. Våarhkosne antikvariske, sveekes, båarasåbpoe gærjah jïh plaerieh stoerre aarvojne, jïh såemies kaarhth bååstede 1600-låhkose. Lissine såemies tihtelh dejstie minngemes 100 jaepijste mej sjïere aarvoe. Mijjieh libie aadtjen våarhkoem gïehtjedamme jïh daelie gaajhkh tihtelh Bibsysesne registreradamme. Dan åvteste gåarede dejtie ohtsedh seammalaakan goh jeatjah tjaatsegh. Doh bæjhkoehtimmieh lea ovrehte naemhtie joekedamme daelie: medtie 10 tihtelh 1600-låhkoste, 80 tihtelh 100-låhkoste jïh 430 tihtelh 1800-låhkoste.
Doh jeanatjommes tjaatsegh naestievåarhkosne lååjkedimmielåhkoeh magasijnesne utnieh, men ij gåaredh låhkojde naestievåarhkosne gåetide löönedh. Muvhti veajkoej maahta dejtie veedtjedh jïh gærjagåetesne lohkedh.
Dejstie båarasommes gærjijste maahta neebnedh Manuale Lapponicum maam Olaus Stepani Graan (Stuehkie 1669) lea tjaaleme jïh Lapponia maam Johannes Schefferus lea tjaaleme, jieniebinie låhkojne 1674 raejeste jïh åvtese.
Saemiedigkien gærjagåetie aktem jïjtse aalkoealmetjevåarhkoem tseegki 2014. Desnie tjaatsegh aalkoealmetji bïjre abpe veartenisnie, jïh dan sisnie ovrehte 200 tihtelh daan biejjien. Destie gærjah mejtie Saemiedigkie tjöönghkeme jïh vadtesinie åådtjeme registreradamme jïh gaavnoes dorjeme lååjkedæmman/maajhlöönemasse Bibsysen tjïrrh. Mijjieh joe vuajneme jienebh dej mietie gihtjieh.