Gaskedaltesen vuepsieh 5.-htie daltesistie – 7.-n daltesasse

Goltelidh jih soptsestidh

Learohkh gelkieh njaalmeld gïelem övtiedidh, guktie maehtieh joekehth gïeletsiehkine jih joekehth barkemisnie gïelem utnedh. Learohkh gelkieh saemien lidteratuvren bïjre daejredh jih guktie saemiej båeries vaajesh soptsestieh.

Lohkedh jih tjaeledh

Learohkh gelkieh jïjtsh tjaelemevuekieh övtiedidh jih nuepieh åadtjodh tjaaleld aamhtesh jih teeksth skreejreldahkine jih leahtine jïjtsh tjaeliemasse utnedh. Learohkh gelkieh tjaelemegïelen tseegkemem damtedh, jih gïelem maehtedh tjaeledh jih soptsestidh.

Gïele- jih kultuvremaahtoe

Learohkh gelkieh jïjtsh gïelen jih gïele-övtiedimmien bïjre daejredh jih aavosne gïelese jïjtjetjirkemem damtedh gosse saemiestieh.

Åejvietsiehkieh 5.-htie daltesistie – 7.-n daltesasse

5. daltese

Goltelidh jih soptsestidh

Lohkehtimmesne gelkieh learohkh

• Jïjtsh vuajnoeh jih mielh njaalmeld buektedh.
• Joekehth teeksth buektedh jih lierehtalledh vaajesh mubph soptsestidh.
• Goltelidh gosse båeries saemien lidteratuvreste luhkieh.
• Lierehtalledh giese joem lohkedh jih joekehthlaakan gïelem utnedh, voejngehtidh jih guedteles baakoeh åvtese buektedh.
• Vuejnedh jih digkiedidh guktie njaalmeld gielem jih redtien gïelem joekehth tsiehkine utnedh, v.g. digkiedimmesne, tsælloemisnie, nerrehtimmesne jih seamadimmesne.

Lohkedh jih tjaeledh

Lohkehtimmesne gelkieh learohkh – baakoedåehkiejgujmie barkedh

• Lierehtalledh lohkedh jih daamts teeksth tjielkestidh.
• Barkedh tjaaleld saemiestimmieh joekehth dåastoejidie hammoedidh, v.g. byjjes jih siejhme prievieh jih lohkemelahtesh.
• Urrebi tjaeliji maana- jih noerelidteratuvrh lohkedh jih gåajhtsadidh guktie gærjide gieltegs darjoeh, lustem buektieh jih almetjh vuesiehtieh.
• Tjihtesh tjaeledh jih lyrigken vierhtiejgujmie barkedh.
• Tjaaleld buerkiestidh jih nimhtie vueptiestidh guktie maahta gïelem baakoeveeljeminie jih syntaksine jeatjahtehtedh.
• Lierehtalledh baakoe- jih bihkehtsgærjah utnedh, saerniestimmieh ohtsedidh.
• Tjaaleld aamhtesidie jïjtsh vuajnoen mietie lahtestidh.
• Teekstegietedallemem utnedh jih sjiehteles daataprogrammh joekehth teekstebarkojne.

Gïele- jih kultuvremaahtoe

Lohkehtimmesne gelkieh learohkh

• Vearbesyjjehtimmesne diftångemålsoeminie jih vokaale-jeatjahtehtieminie barkedh.
• Programmh maajh-vååjnesisnie jih raadijovesne vierhtiedidh.
• Gïelem joekehth gïeletsiehkine giehtjedidh jih mohtedidh.
• Giehtjedidh guktie muvhtene saemien raajesetseegkemisnie, jih tjaaleld jih njaalmeld jiehtegh mohtedidh.
• Soptsestidh guktie joekehth vaajesh jih soptsesh saemien dajvine leah sjidteme.

6. daltese

Goltelidh jih soptsestidh

Lohkehtimmesne gelkieh learohkh

• Goltelidh gosse gie joem vaajesh jih gærjah låhka jih joekehth smaareh-tjiertigujmie jïjtsh dajvesne åahpenidh.
• Lierehtalledh joekehth gïeletsiehkine gïelem utnedh.
• Lierehtalledh beajjetje aamhtesi bïjre digkiedidh jih jïjtsh vuajnoeh tjilkedh jih buektedh.
• Jïjtsh vuajnoeh nænnoes-laakan tjilkedh.
• Dååjrehtalledh joekehth teeksth stuerebe dåehkien uvte buektedh.
• Voengen almetji luvnie minnedh jih sjïere sae mien sijjienommigujmie åahpenidh guktie eatnemem joekehthlaakan moenedh (biegke, vearolde, lopme j.j.)

Lohkedh jih tjaeledh

Lohkehtimmesne gelkieh learohkh

• Barkedh guktie åenehks vaajesh darjodh.
• Barkedh guktie tjaaleld aamhtesidie lahtestidh.
• Teeksth joekehth sjaangerinie tjaeledh (vaajesh, referaath, raabporth j.j.).
• Teeksten sisveginie barkedh, eajhnijste ellies dorjesasse, jih lierehtalledh hijven-laakan moenedh jallh laejhtedh.
• Teeksth joekehth sjaangerinie nuerebe Nöörjen tjaeliejijstie lohkedh. Jïjtjh edtjieh gærjah jih teeksth veeljedh, jih nuepiem åadtjodh gærjah lohkedh guktie sijhtieh (lohkemeprosjeekte).
• Misse joem joekehth teeksth darjodh.
• Baakoe- jih bihkehtsgærjah jïjtsh teekstebarkose utnedh.
• Teekstegietedallemem jih elektronigke baakoegærjam jïjtsh barkose utnedh jih dååjrehtalledh guktie e-mailem seedtedh.
• Klaasse- jallh skuvleplaeriebarkose daatamaasjinam jih multimeedijah utnedh

Gïele- jih kultuvremaahtoe

Lohkehtimmesne gelkieh learohkh

• Baakoedåehkiejgujmie barkedh, vearbe- jih novmenesyjjehtimmesne diftångemålsomi jih vokaale-jeatjahtehtemigujmie.
• Giehtjedidh mij lea saemien jih daaroen gïeline seamma jih joekehth.
• Voenges dajven vaajesh jih soptsesh tjöönghkedh jih sjïere öörnedh.
• Såemies njaalmeld sjaangerinie joekehth vierhtiej bïjre digkiedidh, v.g. buerkiestimmine jih goerehtimmine.
• Digkiedidh guktie bielietjaaleld teekstide hijven-laakan lahtestidh.
• Lïeredh guktie gïele joekehth tsiehkine, tijjine jih sijjine molsehth sjædta, jih gåajhtsadidh mij saemien smaareh-tjiertine jih sosiolektine sjïere.
• Draamateeksten lahtesi jih joekehth dåemiedimmiejgujmie barkedh, gïele-åtnoem jih redtiegïelem vierhtiedidh jih dååjrehtalledh daamts tjåenieh utnedh.
• Soptsestalledh mij njaalmeld buektemem hijven dorje, jih dam gïelem vierhtiedidh mejnie diejveldieh

7. daltese

Goltelidh jih soptsestidh

Lohkehtimmesne gelkieh learohkh

• Joekehth saemien gïelide goltelidh, v.g maajhvååjnesisnie jih raadijovesne.
• Barkedh guktie teekstebuektemem lahtestidh.
• Gïelh jih gïelemaahtoeh darjomen vieken utnedh, v.g. teaterisnie jih revyjisnie.
• Dååjrehtalledh tjåanghkojne jih digkiedimmine doestedh maam jiehtedh, jeatjabidie goltelidh, jïjtsh vuajnoeh buektedh jih man åvteste.

Lohkedh jih tjaeledh

Lohkehtimmesne gelkieh learohkh

• Lierehtalledh åenehks vaajesh tjaeledh.
• Barkedh guktie tjaaleld barkojne jïjtsh vuajnoem vuesiehtidh.
• Joekehth teeksth lohkedh, v.g. setnies aamhtesh, bihkedimmieh, plaerieh jih kaarhth.
• Teekstegietedallemem, elektronigke baakoegærjam jih elektronigke påastem utnedh guktie jeatjah saemien learohkigujmie jeatjah laantijste gaskesadtedh.
• Barkedh guktie joekehth vuesiehtimmide teeksth tjaeledh, v.g. buerkiestimmide, håalemidie.
• Sjiehteles lahtesen vieken teekstese viehkiem åadtjodh tjaelemem övtiedidh. Learohkh edtjieh eensi-laakan teekstine barkedh aarebi goh seedtesåvva, guktie tjaeledh, gusnie tjaelemevæhtah jih guktie ikte bïejedh.
• Jaksoes byjjes gmrjagåetine åahpenidh jih jïjtjh faagegærjah jih heevehts-lidteratuvren gærjah ohtsedidh mah sijhtieh lohkedh.

Gærjasaerniestimmiem edtjieh tjaeledh

Gïele- jih kultuvremaahtoe

Lohkehtimmesne gelkieh learohkh

• Novmeni diftångemålsomi jih vokaale-jeahtjahtehtemigujmie barkedh.
• Baakoedåehkiejgujmie jih daamts raajeseraajojne barkedh.
• Joekehth saemien smaareh-tjierth giehtjedidh.
• Åahpenidh guktie gïele lea åvtanamme.
• Joekehth meedijavierhtiejgujmie barkedh, v.g. jielijeguvvieh, raadijove jih maajh-vååjnese.
• Vielie lïeredh guktie gïele jih tsiehkieh veadtaldihkie jih guktie gïele-åtnoe byjjes jih siejhme tsiehkine.
• Voenges tjaelijh ohtsedidh jih goerehtidh maam leah tjaaleme.