Noeredaltesen vuepsieh 8.-htie daltesistie – 10.-n daltesasse
Goltelidh jih soptsestidh
Learohkh gelkieh eadtjohkelaakan maehtedh soptsestidh jih joekehth sjaangerinie, joekehth gïeletsiehkine jih joekehth vuepside hijven jih joekehth-laakan maehtedh gïelem utnedh. Gïeline dirrieginie gelkieh maehtedh eadtjohke-laakan saemien kultuvresne jih ektievoete-jieliemisnie meatan. Learohkh gelkieh daej-redh man gellielaaketje saemien lidteratuvrh jih saemien soptsestimmievuekieh leah.
Lohkedh jih tjaeledh
Learohkh gelkieh maehtedh teekstem eajhnijste dorjesasse övtiedidh jih tjaeliemisnie maehtedh lahtesh moenedh jih utnedh. Maehtedh gelkieh jïjtsh teeksth jih jïjtsh övtiedimmiem tjaeliejinie vierhtiedidh. Learohkh gelkieh gïelen åtnoem jih leahtam hijven daejredh jih jïjtsh gïelen övtiedimmiem voerkes sjïdtedh.
Gïele- jih kultuvremaahtoe
Learohkh gelkieh daejredh guktie gïelen tseegkeme jih guktie njaalmeld jih tjaaleld gïele åtnasåvva. Daejredh gelkieh guktie njaalmeld jih tjaaleld gïele-åtnoeh sinsitneste joekehtehtieh jih maam maehtedh joekehth njaalmeld jih tjaaleld sjaangeri vierhtiej jih ikte-bïejemen bïjre.
Åejvietsiehkieh 8.-htie daltesistie – 10.-n daltesasse
8. daltese
Goltelidh jih soptsestidh
Lohkehtimmesne gelkieh learohkh
- Saernieh, noereprogrammh maajh-vååjnesisnie jih raadijovesne goltelidh.
- Daamts soptsesijstie jih vaajesijstie draamah darjodh.
- Joekehth saemien smaareh-tjierth jih saemien meedijagïelh goltelidh.
- Tjiertesne jallh klaassesne ektesne barkedh saerniestimmieh åadtjodh jih lierehtalledh klaassesne/tjiertesne faage-aamhtesh buektedh jih hijven vuesiehtimmiej bïjre soptsestalledh.
- Lohkemem goltelidh jih nimhtie åadtjodh lidteratuvren teeksti elliesvoetem damtedh jih jïjtsh domtesigujmie meatan årrodh teeksti bïjre soptsestidh.
Lohkedh jih tjaeledh
Lohkehtimmesne gelkieh learohkh
- Joekehth vuepsiej gaavhtan jïjnjem lohkedh.
- Sjaangerh goh referath, prievieh jih daamts aartigkelh aamhteseprovsa-teeksth tjaeledh, jijtsissie jallh jeatjah faage-aamhtesasse veadtaldihkie. Learohkh edtjieh aamhtesh ohtsedidh mah eadtjalgehtieh, jih teeksth joekehth dåastoejidie tjaeledh.
- Prosjeektebarkojne teekstegietedallemem utnedh, v.g. prosjeektebarkoeh jeatjah faagide jallh faagesuerkide veadtaldihkie.
- Jïjtsh barkoen tjïrrh voernges tjaelemenjoelkedassh leredh damtedh.
- Dååjrehtalledh guktie jïjtsh teekstijste maehtieh vuesiehtimmieh jih draamah darjodh.
- Joekehth sjaangerijstie tjaaleld vuesiehtimmine barkedh, v.g. goerehtimmie, digkiedimmielahtese, tjihtese.
Gïele- jih kultuvremaahtoe
Lohkehtimmesne gelkieh learohkh
- Baakoesyjjehtimmine jih raajesetseegkeminie barkedh.
- Barkedh jïjtsh njaalmeld gïele-övtiedimmien bïjre voerkes sjïdtedh.
- Jïjtsh guektiengïelevoetem giehtjedidh jih dan bïjre gaskestalledh.
- Saemien gïelehistovrijen voernges bieliejgujmie barkedh.
- Giehtjedidh guktie fierhtenbeajjetje tsiehkine gïelem utnebe, v.g. rïekte jih sveehkes soptsestimmesne.
- Lierehtalledh daataviermiem utnedh politigken jih Saemie-eatnemen reeremen joekehth bieliej bïjre saernieh veedtjedh.
- Elektronigke påastem utnedh jih learoehki-gujmie jeatjah saemien dajvine gaskesadtedh.
9. daltese
Goltelidh jih soptsestidh
Lohkehtimmesne gelkieh learohkh
- Beajjetje aamhtesi bïjre digkiedimmesne meatan årrodh jih dejtie baakojde lahtese jih repligke lïeredh damtedh. Tjaelielidh jih digkiedimmijste referaath darjodh.
- Sjiehteldihkie tsiehkide njaalmeld gïeline joekehth baakoelåhkojne barkedh.
- Vaajeselohkemem goltelidh. Saemien musigketeeksth, saernieh jih raadijoveprogrammh goltelidh.
- Barkedh vuajnoem nænnnoedidh jih jeatjebi soptsestimmide lahtesh buektedh.
- Jïjtsh klaassesne tjihtesh jih daamts draamah buektedh.
Lohkedh jih tjaeledh
Lohkehtimmesne gelkieh learohkh
- Joekehth vuepside teeksth hammoedidh, v.g. digkiedimmielahtesh, ohtsemh, byjjes prievieh.
- Jïjtsh tjaaleld barkose joekehth meedijah våaroeminie jih skreejrehtimmine utnedh.
- Tjaeliemistie nænnoes dååjrehtimmiem åadtjodh, guarkedh jih vuaptan sjïdtedh, maehtedh tjaeledh gosse saemien jih jeatjah faagh lieredh.
- Jïjtsh jih mubpiej barkoeh giehtjedidh vierhtiedidh.
- Lierehtalledh daataviermieh jih skuvleviermieh utnedh, saemien lidteratuvrh elektronigke hammosne åadtjodh, elektronigke plaerieh jih boelhkeplaerieh lohkedh.
- Prosjeekteplaanigujmie ektesne barkedh, prosjeektebarkoen bïjre biejjiegærjam tjaeledh, jih barkoem jih dorjesem vierhtiedidh.
- Ektesevuekiebarkojde teeksth tjaeledh, v.g. plaerieh jih reklaameteeksth darjodh, reklaamh giehtjedidh, jih daajroeh åadtjodh, vierhtiej bïjre jih guktie. Learohkh maehtieh reklaamh guvvine jih teekstine darjodh.
- Daatabaash utnedh, elektronigke påastem jih elektronigke baakoegærjam saerniestimmieh ohtsedidh.
- Joekehth lidteratuvren teeksth veeljedh jih lohkedh.
Gïele- jih kultuvremaahtoe
Lohkehtimmesne gelkieh learohkh
- Tjaelemevuekine jih tjaelemevæhtajgujmie barkedh.
- Baakoesyjjehtimmine barkedh, raajesetseegkeminie jih raajeselihtsh damtijidh.
- Moenemetsiehkieh digkiedidh bielietjaaleld teekstide hijven lahtesh buektedh.
- Raadijove- jallh maajh-vååjneseprogrammi sisvegem jih hammoeh digkiedidh.
- Nuepide giehtjedidh jïjtsh baakoelåhkoem værhtoedidh, v.g. jeatjah saemien baakoeh utnedh mej seamma sisvege.
- Barkedh vuejnedh guktie lidteratuvre jih sosiale/politigke histovrije veadtaldihkie, guarkedh guktie tjaeleme jih ektievoetetsiehkie sinsitniem dijpieh.
- Saemien lidteratuvrinie jih lidteratuvrehistovrijene barkedh jih lidteratuvrem/tjaeliejidie boelhkesievese bïejedh gosse dej gujmie berkieh, jih nimhtie kronologigken mietie vuejnedh.
10. daltese
Goltelidh jih soptsestidh
Lohkehtimmesne gelkieh learohkh
- Giehtjedidh jih dajve-ektievoeten båeries soptsestimmie-vuekiej bïjre soptsestidh.
- Jieniebidie almetjidie draamateeksth jallh vaajesh åvtese buektedh, v.g. eejhtegetjåahkojne, skuvlen ektietjåanghkojne.
- Lierehtalledh daaroen gïeleste saemien gïelese jarkoestidh.
- Lierehtalledh saemien teeksth tjaeledh, maajh-vååjnesi programmine jallh jielijeguvvine.
- Barkedh jïjtsh njaalmeld gïelem övtiedidh, lidteratuvren teeksti bïjre jiermes-laakan gaskestalledh jih aamhtesi bïjre mah learoehkidievihkeles.
- Sosiale jih byjjes tsiehkine skuvlesne jih dajve-ektievoetesne gïelem utnedh.
- Prosjeektebarkoem vuesiehtidh, jih digkiedidh maam njaalmeld vuesiehtæmman kriebpesjidh
Lohkedh jih tjaeledh
Lohkehtimmesne gelkieh learohkh
- Jïjtsh gïelebarkose jïjnjh joekehth gaaltijh utnedh.
- Teeksth darjodh mah maehtieh mubpide buerine sjïdtedh, v.g. ohtsemh, prievieh.
- Barkedh beajjetje aamhtesi bïjre tjaeledh.
- Barkedh gïelem vijriebasse övtiedidh guktie njoelke jåhta, guktie akte-mierien gïele, baakoej jih jiehtegi sisvegem tjilkedh.
- Lidteratuvresne giengelobpese båetedh jih dam tjaaleld vuesiehtidh, v.g. prosjeektelaavenjassine, jih såemies tjaelijigujmie giengelobpese båetedh, vuejnedh maam utnin vihkeles jih guktie tjeelin.
- Lierehtalledh jïjtsh barkosne meedijah jih jeatjah viehkievierhtieh utnedh.
- Tjaelemevuekine barkedh.
- Plaerieh lohkedh, setnies aamhtesh, byjjes dokumenth, joekehth sjaangeri lidteratuvrem, lidteratuvrem jïjtjh veeljedh.
- Faage-aamhtesigujmie barkedh mïelem gaavnedh jih tsiehkiebaakoej jih öörnegen vierhtieh dååjrehtidh.
- Saemien romanem lohkedh.
- Daajroetjiehpie-guvvieh jih -duedtiem giehtjedidh jih jïjtsh vuajnoej bïjre tjaeledh.
Gïele- jih kultuvremaahtoe
Lohkehtimmesne gelkieh learohkh
- Saemien grammatigken åejvietsiehkiej gujmie vijriebasse barkedh.
- Saemien lidteratuvrehistovrijene dovletje biejjijste daalatjasse barkedh, voernges saemien tjaeliji bïjre daajroem öörnedh, lidteratuvrehistovrijem kronologigken mietie vuejnedh jih guktie teekste jih histovrije veadtaldihkie.
- Tsiehkiejgujmie åahpenidh mah gïele-åtnoem guhkies madtesne dijpieh, jih saemien gïelehistovrijen åejvietsiehkiej gujmie.
- Giehtjedidh guktie gïele vorhte (orrebaakoeh, 1öönemebaakoeh, gaskenaasjovnedimmie jih jeatjah gielijste diedte, noerhtelaanti gielijste joekoen-laakan). Vuesiehtimmine maehtieh ålkoelaante-baakoeh jih jiehtegh saemien gielesne gaavnedh.
- Saemien plaeriejgujmie åahpenidh. Learohkh edtjieh såemies plaerie-sjaangerigujmie barkedh jih vihties madtem teeksth joekehth plaerine giehtjedidh.
- Teeksth jih guvvieh joekehth reklaamine jih buektiemisnie giehtjedidh jih vierhtiedidh.
