Fagstoff

Soptsesi bïjre

Liv Karin Joma
  • Innbygg
  • Enkel visning
  • Lytt til tekst
  • Skriv ut

göökte stoerre gierkieh. Guvvie. 

Soptsesh mij dïhte? Ij iktegisth aelhkie daejredh jis akte tjaalege lea soptsese, vaajese, heamturh jnv. Almetjh gujhth iktegisth soptsestamme jïh mijjieh fïerhten biejjien maam akt soptsestibie. Gosse mijjieh dellie soptsestibie maam dååjreme jallh mij heannadamme dellie mijjieh soptsesem darjobe. Jïh gosse soptsesem govlebe jallh lohkebe dellie buerie soptsese buerie dååjresh mijjese vadta.

 

Saemien soptsesh

Saemien soptsesh jallh heamturh jeatjhlaakan jeatjah laantijste aaj heamturh Nöörjeste jïh Sveerjeste. Eah saemieh soptsestieh slåahten, gånkan, gånkan nïejten jallh gånkan baernien bïjre. Jens Ivar Nergård1  jeahta saemien soptsestimmie-vuekie lea ”Dïhte jielije dååjrese”. Saemien soptsesh vuesiehtieh guktie saemieh eatnamisnie jealeme jïh guktie eatnemen vierhtide nuhtjeme.

Saemieh soptsestieh guktie saemieh eatnamasse böötin jïh aaj guktie kreekh leah skaepiedamme. Saemieh aaj soptsestieh nåejtiej, sjïele-hearraj jïh mievriestæjjaj bïjre mah meehtin almetjem juvre-hammose bïejedh. Gosse edtjin dam darjodh die tjoerin veeljedh dam juvrem mïsse almetje plïeresadtje. Dïhte guhte juvren hammosne, meehti ussjedidh goh aerebi. Dïhte tjoeri desnie årrodh goske nåejtie gærroem luejhtieji jallh aaj goske jeemi, jallh aaj goske hammoe idtji vielie sjïehth juktie mïele jorkesovveme.

Saemien soptsesi ovmessie ulmieh:

  • edtjieh faepieldidh 
  • edtjieh dååjresi bïjre soptsestidh
  • edtjieh darjodh juktie saemieh maehtieh ovmessie dååjresh seammalaakan guarkedh 
  • edtjieh kultuvrem vaarjelidh 
  • dah edtjieh vuesiehtidh guktie edtjebe dåemiedidh jïh jieledh 
  • maanah jïh geerve almetjh soptsesi tjïrrh lïerin eatnemen seahkaridh
 Dah mah vihkielommes åarjel-saemiej soptsesinie:
  • staaloe 
  • rovhtege
  • saajve 
  • bïerne

Jeatjah aalkoe-almetji soptsesh

Mijjieh hov daejrebe man bïjre saemieh soptsestin. Men jeatjah aalkoe-almetjh dah aaj seammalaakan soptsesh utnieh guktie mijjieh?

Heamturh

Heamturh leah soptsesh almetji, kreeki jïh jeatjah gaagkoej bïjre. Gellien aejkien dahkoe lea slåahten, gånkan, gånkan nïejten jallh gånkan baernien bïjre. Gellie ovmessie heamturh gååvnesieh. Almetje-heamturh dellie soptsestæjja jallh tjaelije ovnohkens. Mearan tjeahpoe-heamturh dellie daejrebe gie heamturem tjaaleme.