Aamhtese-tjaalegh

   Fïerhten biejjien mijjieh tjaalegh lohkebe, jïh jeenemes aamhtese-tjaalegh. Dellie lohkebe mij heannede veartanisnie gusnie jielebe. Men eah aamhtese-tjaalegh daarpesjh seammalaakan årrodh.

Gosse datne baakoem aamhtese-tjaalegh govlh, magkerh tjaalegh datne vïenhth?
Dah tjaalegh leah aamhtese-tjaalegh?

• beapmoe-bïevnesh
• tjåanghkoe-referaath
• prievieh
• kåserijh
• esseyh
• saernie-artihkelh

Aamhtese-tjaalegh jallh aamhtese-prosa?

Daamhtah mijjieh baakojde aamhtese-tjaalege jïh aamhtese-prosa nuhtjebe. Mij joekehtse? Aamhtese-tjaalegh leah njaalmeldh, tjaaleldh jïh ektiebïejeme-tjaalegh. Men mijjieh baakoem aamhtese-prosa provhkebe tjaalegi bïjre gusnie tjaalaldahke lea vihkeles. 

Aamhtese-prosan göökte åejvie-dåehkieh. Mijjieh maehtebe aamhteseprosa-tjaalegh juekedh gööktine åejvie-dåehkine:

• funksjovneles aamhtese-prosa
• lidteræære aamhtese-prosa

Funksjovneles aamhtese-prosa

Funksjovneles tjaalegh leah tjaalegh mah mijjieh maehtebe mïsse akt nuhtjedh. Vuesiehtimmien gaavhtan:

• rïevhkehth-tsïegle
• praedtie-bïevnese
• skovtere-saernie
• beapmoe-bïevnese

Rïevkehth-tsïegle mijjese soptseste gusnie ibie maehtieh rïevhkesth. Praedtie-bïevnese mijjese soptseste maam edtjebe darjodh jis bualije. Skovtere-saernie orre skovteri bïjre soptseste jïh beapmoe-bïevnese mijjem viehkehte beapmoem jurjiehtidh. Ibie daarpesjh daejredh gie tjaalegem tjaaleme, men joekoen vihkeles tjaalege tjuara aajkoen mietie juhtedh. Dan åvteste mijjieh maehtebe åtnoe-tjaalegh gåhtjodh funksjovneles aamhtese-prosine.

Lidteræære aamhtese-prosa

Baakoe "prosa" båata dehtie latijnen jiehtiegistie "orátio prósa" mij akte soptsestimmie jaabne jievkehtimmien jïh vierse-boelhken bielelen. Lidteræære aamhtese-prosa leah aamhteseprosa-tjaalegh gusnie daejrebe gie dïhte tjaelije, jïh tjaelije gaajhkesidie siebriedahkesne tjaala. Dagkerh tjaalegh mijjieh maehtebe dovne gærjine jïh plaerine gaavnedh.

Lidteræære aamhtese-prosa leah tjaalegh guktie esseyh, kåserijh, biografijh, fealadimmie-soptsesh jïh artihkelh ovmessie teemaj bïjre.

Ibie veanhtedh edtjebe maehtedh aktem lidteræære tjaalegem nuhtjedh, men maam akt veanhtadibie gosse lohkebe. Kaanne sïjhtebe vielie lïeredh, åadtjodh daejredh maam jeatjebh ussjedieh. Jallh mijjieh sïjhtebe ajve hijven tjaalegistie aavoedidh jallh tjaalege maahta mijjem ajve murriedehtedh. Gellien aejkien rïektese maahta seamma gïltehke årrodh goh fantasije.