Fagstoff

Lyrihke tjaalegh

Liv Karin Joma, Marion Federl, Cecilie Isaksen Eftedal

Baakoe lyrihke greeske baakoste Lyra båata, mij akte instrumente. Dej beeli laantesne Hellas almetjh lyrihkem lyre-musihkine åehpiedehtin. Daan biejjien lyrihke dovne laavlome-tjaalegh jïh dikth/tjihtesh, men ibie daarpesjh tjoejehtidh mearan lohkeminie. Baakoem lyrihke mijjieh sjangeren bïjre nuhtjebe. Baakoem dikte/tjihtese mijjieh gaajhki dikti bïjre nuhtjebe. Poesije lea gïele mij lyrihke lyrihkese dorje.

Man åvteste lyrihke?

Gosse rijmh nuhtjebe dellie maanah tuhtjieh baakoeh ajve luste, eah sisvegen bïjre pryjjh. Guktie daate vuesiehtimmie:

Ole Dole Doff Kinkelekiane
Koff Koffeliane Birkebane
Ole Dole doff

Gosse geervebe sjïdtebe dellie dikten sisvegen bïjre ussjedibie. Daaroen tjaelije Hans Børli ikth jeehti, gaajhkh dikth aavoste jallh sårkoste tjaaleme. Dikth maehtieh mijjem viehkiehtidh gosse sårkosne jïh aaj gosse aavone.

Laavlome-lyrihke jïh gærja-lyrihke

Daan biejjien laavlome-lyrihke åehpemes lyrihke. Mijjieh ovmessie musihkem goltelibie guktie vueliem, pop-musihkem, jazz-musihkem, laavlomh, rock-musihkem jnv.

Åenehks tjaalegh

Jeenemes lyrihke tjaalegh leah åenehks, jïh tjaelije ovmessie gïeleviehkie-dïrregh nuhtjie. Tjaelije maahta aaj guvvieh nuhtjedh mah ibie veanhtadamme. Dellie aelhkebe mijjese vuejnedh, dam maam mijjese åehpies.

"Gaajhke dovne raejkiem åtna man sïjse tjoevke tjaanga. "

Leonard Cohen

Mijjen jielemh

Leah goh laategh

Paulus Utsi

Dikte maahta aaj joekoen åenehks årrodh guktie dikte “Gåaroes laante“ maam Ella Holm Bull tjaaleme.

Gåaroes laante

Giesie-laanteste jåhteme
Laante dan gåaroes domtoe.1

Guktie tseegkeme

Guktie tjaalege tseegkeme mijjese soptseste magkere tjaalege. Lyrihke tjaalegh leah daamtaj vierse-boelhkine juakeme, jïh maehtieh vihties rijmem jallh jievkehtimmiem utnedh. Vierse-boelhke joekoen sïejhme utnedh laavlome-lyrihkesne dan åvteste dellie aelhkebe laavlomem laavlodh.

Guktie daate laavlome maam Lars Jonas Johansson tjaaleme.

Vïelle vuajna doete stoerre vaerie
Dan tjaebpies gosse biejjie guaka
Bïegke elmie manne damtem
hijven veasodh lea

Daaletjen gærja-lyrihkesne dellie boelhkh eah daarpesjh seamma guhkies årrodh. Eah daaletjen lyrihkh daarpesjh rijmh jall vihties jievkehtimmiem utnedh.

Daejreles almetje akten aejkien soptsesti
Jis sæjhta maam akt darjodh
Jïh ih daejrieh jis hijven jallh nåekie
Mejtie sæjhta darjodh
Dellie
Ih daejrieh gan2

Joseph Fjellgren

Gïele lyrihke tjaaleginie

Lyrihke tjaaleginie mijjieh daamtaj aktem “mannem” gaavnebe. Daate lyrihke“manne” soptseste guktie veartenem gåajhtsede. Mijjieh daejrebe ij tjaelije daarpesjh jïjtje lyrihke“mannem” årrodh , seammalaakan guktie novellesne dellie dïhte “manne“ ij gænnah daarpesjh almetjem årrodh rïektesinie. Men gosse tjaelije “manne” hammoem nuhtjie dellie tjaelije maahta persovneles årrodh tjaalegisnie. Tjaaleginie gusnie lyrihke “manne” gååvnese persovneles tjaalegh gåhtjobe. Tjaalegh mah eah lyrihke “mannem” utnieh, maehtebe sïejhme-tjaalegh gåhtjodh .

Gellie ovmessie lyrihke tjaalegh

Lyrihke tjaalegh maehtieh soptsesem soptsestidh, men maehtieh aaj aajmoem buerkiestidh, jallh aktem dååjresem. Gellie dikth heannadimmiej jïh gyhtjelassi bïjre soptsestieh jieliedisnie guktie gieriesvoeten bïjre, jaememen bïjre, almetji sijjien veartanisnie jïh eatnamisnie jnv. Daam lyrihkem gåhtjobe åtnoe-lyrihke. Lyrihkh mah praktihke åssjelem utnieh, mijjieh gåhtjobe nuhtjeme-lyrihke. Daate lyrihke maahta politihken dïjrem utnedh dikth mah sjïere heannadæmman tjaaleme guktie skyllemasse jallh hïejese. Mijjieh maehtebe aaj dikth jeatjhlaakan juekedh, vuesiehtimmien gaavhtan væhtaj mietie. Sjangere-nommh guktie limericke jïh sonette man akt hammoen bïjre jiehtieh, mearan sjangere-nommh guktie barkoe-dikth jïh maana-rijmh soptsestieh gïese dikte tjaalasovveme.

Saemien dikth

Saepmesne mijjieh aaj utnebe gallesh mah dikth tjaaleme, jïh tjaelemen tjïrrh dah leah saemien njaalmeldh aerpie-vuekiem vijriebasse guadteme.

Doh båarasommes saemien dikth leah teksth vuelide. Aktene vuelesne daamtah ajve naan gille baakoeh, men aarebi meehtin guhkebe soptsesh joejkedh. Daelie etnomusihke daamtah dikth jïh musihkem aktene. Maahtebe aaj laavlomh lohkedh goh poesije.

Naemhtie Gaebpien Gåsta vuelien jïh joejkemen bïjre jeahta:

“Vuelie - dan baakoen tjoeje lea goh svïhtjeminie, guktie almetje åådtje baakoen njuvvesne njyörtedh jïh baaja sealoem dejnie dievhtedh – sårkosne jïh aavosne.”

“Joejkeme maahta vihties deahpadimmide jieliemisnie veadtasovvedh, jïh maahta veadtetjine årrodh almetji gaskemsh.”

Saemien tjaelijh daamhtah johkh jïh eatnemem symboline nuhtjeme gosse tjaelieminie. Dagke dellie saemien kultuvren jïh jielemen symbole lea johke? Dagke Ella Holm Bull johkem symboline nuhtjeme gærjesne "Ovmessie darjomes" gosse gærja diktigujmie johken bïjre aalka jïh orreje?

Baakoeh

aajmoe

stemning

dååjrese

opplevelse

sïejhme tjaalegh

allmenne tekster

åtnoe-lyrihke

brukslyrkk

jargne-lyrihke

sentrallyrikk

deahpadimmie