Krïevenassh rïektese-argumentasjovne
Ånnetji aelhkieslaakan limh maahteme jiehtedh akte hijven argumeente lea argumeente mij tsavtsa. Men ij leah dan aelhkie. Argumeenth eah edtjh ajve tsevtsedh, dah edtjieh aaj töölledh mijjieh dejtie kraanskobe.
Mijjieh byörebe dan åvteste mijjem gihtjedh:
- Argumeenth nænnoes?
- Argumeenth maereles?
- Man tjarke argumeenth viertiestamme vuestie-argumeentigujmie?
- Gaajhkh vihkeles bielieh aamhtesisnie tjïelkestamme?
Mij akte hijven argumente?
1. Hijven argumeente lea nænnoes
Gosse jiehtebe akte bagkesimmie lea nænnoes dellie mïelebe dïhte lea saatnan, jallh buajhkoes jïh eensi vååjnoe. Mijjen vuesiehtimmie-tjaalegisnie «Nihtieh kreeke-pryövenassh!» tjaelije gellie bagkesimmiejgujmie båata, vuesiehtimmien gaavhtan:
- eah naan kreeke-pryövenassh vaaksjoeh
- laake ij gååvnesh mij pryövenasse-kreekh vaarjelieh
Doh jeanatjommes lohkijh eah sån nuekies maehtieh juktie maehtedh vuarjasjidh mejtie daah bagkesimmieh leah saetnies. Dah maehtieh veeljedh tjaelijem leajhtadidh, men byöroeh goerehtidh mejtie bagkesimmieh leah reaktoe. Dam byöroeh darjodh mejtie tjaeliejasse jaehkieh jallh ij.
2. Akte hijven argumeente lea maereles
Mijjieh tjoerebe aaj gïehtjedidh tjaelije aamhtesasse kreeptjede. Gaajhkh argumeenth jïh premissh tjuerieh maereles årrodh. Jallh maehtebe jiehtedh argumeenth tjuerieh vihkelesvoetem utnedh dan gyhtjelassese maam tjaelije bæjjese vaalta:
- Maereles aamhtesasse dotkijh kreekh hodtedieh jïh dah aaj kreekide buvvieh?
- Maereles dotkijh kreeke-pryövenassh nåhtede juktie kosmetihkh, reejneme-mehtieh jïh plearoeh aath darjodh?
- Man åvteste maereles?
Ij leah ajve tjaelije mij muana mejtie akte argumente lea maereles. Dïhte tjuara aaj lohkijem jaehkiehtidh daate argumeente lea vihkeles aamhtesasse.
3. Akte hijven argumeente lea veaksehke
Mijjieh tjoerebe aaj vuarjasjidh mejtie tjaelijen argumeenth leah nuekies veaksehke vuestie-argumeenti vööste, dastegh dagkerh båetieh. Akte almetje mij aamhtesem voebnesje, maahta vuesiehtimmien gaavhtan aktine vuestie-argumeentine båetedh, goh daate:
- Minngemes aejkien bioteknologije-dotkemh ahkedh buerebe dotkeme-resultath åådtjeme. Daelie dotkijh maehtieh orre dalkesh maadtoe-celline pryövedh. Jïh dle maehtieh sohtem dalkesistie vaeltedh eannan dalkesem kreekide jïh almetjidie pryövoeh. Naemhtie pryövenasse-kreekh eah daarpesjh sohtem åadtjodh.
Dagkeres rïektese-argumeente maahta vuesiehtimmien gaavhtan bagkesimmiem heajjoedidh.
Elliesvoete
Argumentasjovne aktene tjaalegisnie maahta lissiehtidh jallh gaertjiedidh, jïebne jallh aktelaaketje årrodh. Aktene digkiedimmie-håalemisnie vuesiehtimmien gaavhtan, edtjh aktem tjïelke veanhtoem åehpiedehtedh jïh åenehkslaakan soptsestidh. Vihkeles naan vaenie, nænnoes argumeentigujmie båetedh mah dov veanhtoem dåarjoehtieh. Digkiedimmie-tjaalegisnie maahtah argumenteradidh akten vihties vuajnoen åvteste, men daesnie maahtah jienebh argumeenth meatan utnedh jïh vielie dej bïjre tjaeledh.
Gosse edtjh digkiedimmie-laavenjassem skuvlesne tjaeledh, dellie digkiedimmie-laavenasse krïevenassem åtna. Datne edtjh maereles argumeenth åehpiedehtedh dovne aamhtesen mietie jïh vööste, dejtie vuarjasjidh jïh mænngan aktine konklusjovnine båetedh.
Baakoeh
vuestie-argumeente
motargument
bagkesimmie
påstand
elliesvoete
helhet
Kontekst
Kompetansemål
- Læreplan i samisk som førstespråk
- lytte til og vise åpenhet for andres argumentasjon og bruke relevante og saklige argumenter i diskusjoner
- bruke kunnskap om retoriske appellformer i presentasjoner
- bruke faglige kunnskaper og begreper i samtaler om tekst og språk
- mestre ulike roller i samtaler, diskusjoner, dramatiseringer og presentasjoner
- lese et representativt utvalg samtidstekster, skjønnlitteratur og sakprosa, og reflektere over innhold, form og formål
- gjøre rede for argumentasjonen i andres tekster og skrive egne argumenterende tekster
Inngår i
- Sørsamisk som førstespråk (Fag)