{Noerhte-laanti}${hyph-0|Noerhtelaanti} {{saemiej}¢{case,plgen-sggen|saemien} konvensjovne}¥{cmp,2-1|saemienkonvensjovne}

Reerenassh {Nøørjesne}${vowc,øø-öö|Nöörjesne}, {Finlaantesne}€{foreign|Suomesne} {jih}${vowc,i-ï|jïh} Sveerjesne
nænnoestieh

• {saemieh dah {aalkoe-almetjh}${hyph-0|aalkoealmetjh}}¥{wo|Saemieh leah daej laanti aalkoealmetjh}

• {saemieh leah {{tjierte}${vowc,i-ï|tjïerte}}¢{w|åålmege} jalhts ovmese laantine årroeminie}¥{wo|Saemieh leah åålmege, mij laanteraastegi raastah årroeminie}

• {saemiej}¥{saemien åålmege} {leah}¢{infl,pl3prs-sg3prs|jïjtse} {sjiere}€{jïjtsh} kultuvre {jih}${vowc,i-ï|jïh} {ektesvuekie-jieleme}${hyph-0;cmp,es-ie|ektievuekiejieleme}, {tradisjovnh}${foreign|aerpieh}, {gielh}${vowc,i-ï|gïelh}, veasomh {{jih}${vowc,i-ï|jïh}}¥{jïh nïekeds båetije biejjide}

• {båetije {biejjij}${fin,ij-iej|biejjiej} vååjnesassh}¥{jïh nïekeds båetije biejjide}

• dej golme staati leah {naasjovnale}${vowc,aa-a;vowc,a-aa|nasjonaale} {jih}${vowc,i-ï|jïh} {internaasjovnale}${foreign|gaskenasjonaale} {diedte}${vowc,i-ï|dïedte} (saemien kultuvrese {jih}${vowc,i-ï|jïh}

• {{jielemasse}${vowlat,e-ie|jieliemasse} {nuepiem}€{w|våaromem} vedtedh {{øvtiedimmiem}${vowc,ø-ö|övtiedimmiem}}¢{infl,sgacc-verb|övtiedidh} {juhtiehtidh}¥{redun|}}¥{wo|saemien kultuvrese jïh jieliemasse våaromem vedtedh övtiedidh}

• {saemien almetjidie}¢{cmp,2-1;infl,case,plack-plgen|saemienalmetji} leah reaktah {jijtjedh}${vowc,i-ï;infl,sg2dual-pl3pl|jïjtjh} {reerenasse}£{w|reeredh}

• saemien kultuvre {jih}${vowc,i-ï|jïh} {jielemasse}¢{w|siebriedahkejieleme} {laanten}¢{infl,case,sggen-plgen|laanti} {kultuvrese}¢{infl,case,sgill-plill|kultuvride} {lissine}¥{buerie lissine} {båata}¢{w|lea} {{jih}${vowc,i-ï|jïh} nimhtie dam bijjiebasse lutnjie}¥{redun|}

• {saemiej}¢{infl,case,plgen-plnom|saemieh} {leah daerpiesvoete}¥{daarpesjieh} {sjiere}¥{redun|} {rasti}${vowc,a-aa;fin,i-egi|raastegi} {namhtah}£{pp|rastah} {jielemem}¥{jïjtsh jielemem} {øvtiedidh}${vowc,ø-ö|övtiedidh}

• saemide laante {jih}${vowc,i-ï|jïh} tjaetsie daerpies kultuvren {sjiekenassen}¥{redun|} gaavhtan

• gosse saemiej {reaktasvoete}¢{w|reaktah} {edtja}£{infl,3sgprs-3plprs|edtjieh} {tseegesovvedh}${conc,g-gk|tseegkesovvedh}, dellie daerpies mujhtedh guktie saemieh aerebi {aejtemen}${conc,jt-jht|aejhtemen} nuelesne orreme {jih}${vowc,i-ï|jïh} nimhtie ovreaktam dååsteme
saemiedigkieh {dej}£{case,gen-ine|dejnie} golme laantine {sjiekenassen}${vowc,i-ï|sjïekenassen} mietie {naemhtieh}${typos|naemhtie} tjoeverieh vierhtiedieh

• sijhtieh saemiej jielemem {jih}${vowc,i-ï|jïh} kultuvren båetije biejjide bueriedidh

• eah {edtjieh}£{infl,3pl-conneg|edtjh} {rasth}${vowc,a-aa|raasth} {saemij}${fin,ij-iej|saemiej} {almetjij}${fin,ij-i|almetji} jallh {ajne}${init,a-aa|aajne} saemiej {ektievuekie-jielemem}${hyph-0|ektievuekiejielemem} jeeredh

• vuejnedh guktie orre saemien konvensjovne maahta reaktide mah aerebi Lappekodisillesne 1751 tjåadtjoejin, orrestehtedh {jih}${vowc,i-ï|jïh} {øvtiedidh}${vowc,ø-ö|övtiedidh}

• vuesiehtidh guktie saemiej reaktah {{jijtjedh}${vowc,i-ï|jïjtjedh}}£{infl,PxSg2-PxPl3|jïjtsh} reerenasse {vååjnose}${vowc,ose-esasse|våajnesasse} båetieh, {krøøhkestimmien}${vowc,øø-öö|krööhkestimmien} {{{nuelesne}£{case,ine-ill|nualan}}¢{w|åalan}

• {saemij}${fin,ij-iej|saemiej} reaktah laantese {jih}${vowc,i-ï|jïh} tjaatsan {goerkese {biejedh}${vowc,i-ï|bïejedh}}£{case,nom-ack|goerkesem bïejedh} {jih}${vowc,i-ï|jïh} nimhtie vuesiehtidh {samieh}${vowc,a-ae|saemieh} {dah {aalkoealmetjh}¢{w|aalkoeåålmegh}}£{infl,pl-sg|dïhte aalkoeåålmege} daej {sjiere}${vowc,i-ï|sjïere} laantine

• vuesiehtidh guktie saemiej {sjiere}${vowc,i-ï|sjïere} maahtoeh {jih}${vowc,i-ï|jïh} {kultuvre-diejvesh}${hyph-0,vowc,i-ï|kultuvredïejvesh} {vihkeles}£{attr-pred|vihkele}, {jih}${vowc,i-ï|jïh} {pråvhkeme}¢{w|pråvhkoe} eatnemen maelmijste {lea}£{infl,sg-pl|leah} leahtah saemien kultuvreste

• moenedh guktie saemiej nyjsenæjjaj vuekieh {jih}${vowc,i-ï|jïh} barkoeh maehtieh {ektievoetesne}¢{w|siebriedahkesne} bijjiebasse lutnjesovvedh, {juktie aaj nimhtie maehtieh buerebe vuesiehtæmman båetedh ovmese {åårganisasjovnine}${vowc,åå-o|organisasjovnine}}¥{wo|juktie aaj nimhtie maehtieh buerebe vuesiehtæmman ovmese organisasjovnine båetedh}

• {sijhtieh edtjieh saemieh ektesne veasodh {goh}¥{redun|} {akte}¥{redun|} {{ålme-tjierte}${vowc,å-åå;cmp,e-eh;hyph-0|åålmehtjïerte}}£{case,nom-ess|åålmehtjïertine} {daej golme laantine}£{case,gen-ine|daejnie golme laantine}}¥{wo|sijhtieh saemieh edtjieh ektesne åålmehtjïertine daejnie golme laantine veasodh}

• vuesiehtidh saemiej vaajtelimmieh, væljoeh {jih}${vowc,i-ï|jïh} reaktah {{jijtje}${vowc,i-ï|jïjtje}}£{infl,sg-pl|jïjtjh} {diedtem}${vowc,i-ï|dïedtem} guedtedh

• {øvtiedimmien}${vowc,ø-ö|övtiedimmien} {jih}${vowc,i-ï|jïh} båetije {bijjej}${fin,ej-iej|biejjiej} gaavhtan

• sijhtieh aaj vuesiehtidh saemiej reaktah {jih}${vowc,i-ï|jïh} {jijtjh-reereme}${vowc,i-ï;cmp,tjh-tje;hyph,1-0|jïjtjereereme} leah veadtaldihkie {internaasjovnale}${vowc,aa-a;conc,vn-n;vowc,a-aa|internasjonaale} {almetji-reaktide}${hyph-0|almetjereaktide} {jih}${vowc,i-ï|jïh} aaj dan daamts {almetje-reaktese}${hyph-0|almetjereaktese}

Daate konvensjovne lea tjaalasovveme {saemiej}£{infl,plgen-plcom|saemiejgujmie} ektine guhth {munieh}${vowc,u-ue|muenieh} vihkeles daate aerebi goh staate daam {ratifiserie}€{foreign|dåhkasjamme},
lea {dååhkasjehtemem}${vowc,åå-å|dåhkasjehtemem} dejstie golme saemiedigkijste dååsteme.
dah tjuerieh ({{duvtiem}¥{redun|} saemide båetije {bijjiej}¢{case,plgen-plack|biejjide} {vedtedh}£{w|dåarjelidh}}¥{wo|saemide båetije biejjide dåarjeldih}) guktie daate konvensjovne faala.

Voestes {kapittele}${conc,tt-ht|kapihtele} I

Saemiej {sjiere}${vowc,i-ï|sjïere} reaktah

Voestes tjaalege

Man gaavhtan konvensjovne

Daan konvensjovnen aarvoe leah reaktide jååhkesjidh {jih}${vowc,i-ï|jïh} nænnoestidh guktie saemieh {vihties laakan}¥{cmp,2-1|vihtieslaakan} maehtieh sijjen {gielide}¢{vowc,i-ï|gïelide} {øvtiedidh}${vowc,ø-ö|övtiedidh} {jih}${vowc,i-ï|jïh} aaj kultuvrem , {jielemidie}${vowlat,e-ie|jieliemidie} {jih}${vowc,i-ï|jïh} {ektie-voetide}${hyph-0|ektievoetide} vaarjelidh guktie {nimhtie}¥{redun|} {vaenemes}¢{infl,sup-komp|vaenebe} tsagkesh laanti {gaskems}${fin,ms-msh|gaskemsh} sjidtieh.

Mubpie tjaalege

Saemieh {goh}¥{redun|} {aalkoealmetjh}¥{case,nom-ess|aalkoealmetjinie}
Saemieh leah aalkoealmetjh {Finlaantesne}£{foreign|Suomesne}, {Nøørjesne}${vowc,øø-öö|Nöörjesne} {jih}${vowc,i-ï|jïh} Sveerjesne.

Gåalmede tjaalege

Reaktah {jijtjh-reerenasse}${vowc,i-ï;cmp,tjh-tje;hyph,1-0|jïjtjereerenasse}
Saemiej leah reaktah {jijtjh-reerenasse}${vowc,i-ï;cmp,tjh-tje;hyph,1-0|jïjtjereerenasse} nimhtie guktie {{ålma-reaktah}${init,å-åå;hyph-0,cmp,a-eh|åålmehreaktah} jiehtieh {jih}${vowc,i-ï|jïh} aaj nænnoestimmieh daennie konvensjovnesne. Guktie dah reaktah {munieh}${vowc,u-ue|muenieh}, dellie saemieh {jijtje}${vowc,i-ï;sgnom-plnom|jïjtjh} tjoeverieh åadtjodh eavadidh guktie {beetneh-vierhtide}${hyph-0|beetnehvierhtide} stuvredh, guktie jeatja {{almetji}£{infl,plgen-plcom|almetjigujmie} ektine}£{kongr,almetjigujmie ektine} dåemiedidh {jih}${vowc,i-ï|jïh} aaj guktie {dihte}${vowc,i-ï|dïhte} (kultuvre- {øvtiedimmie}${hyph-0;vowc,ø-ö|kultuvreöhpehtimmie} edtja juhtedh. Nimhtie aaj vihkeles åadtjodh {jijtjedh}${vowc,i-ï;sggen2prs-plgen3prs|jïjtsh} {aamhtside}${vowc,0-e|aamhtesidie} stuvredh mah eatnemen maelmide veadtaldihkie.

Njealjede tjaalege

Almetjh guhth konvensjovnen {nualan}¢{pp|åalan} båetieh
Konvensjovne dijpieh dejtie guhth {Finlaantesne}£{foreign|Suomesne}, {Nøørjesne}${vowc,øø-öö|Nöörjesne} jallh Sveerjesne årroeminie {jih}${vowc,i-ï|jïh} {{jijtje}${vowc,i-ï|jïjtje}}£{infl,sg-pl|jïjtjh} {damtieh}${vowc,a-e|demtieh} {goh}¥{redun|} {saemieh}¢{infl,plnom-pless|saemine}, {jih}${vowc,i-ï|jïh} aaj

1. saemien {gielem}${vowc,i-ï|gïelem} gåetesne {pruvkieh}£{w|soptsestieh} jallh vaenemes akte eejhtegijstie jallh {aahka/aajja}¢{infl,sgnom-plela|aahkah-aajjijste} leah saemien {gielem}${vowc,i-ï|gïelem} gåetesne {pruvkeme}£{w|soptsestamme}; jallh

2. luhpiem utnieh {båatsoe-jieleminie}${hyph-0|båatsoejielieminie} {giehtelidh}${vowc,i-ï|gïehtelidh} {Nøørjesne}${vowc,øø-öö|Nöörjesne} jallh Sveerjesne ; jallh

3. {lupiem}${conc,p-hp|luhpiem} utnieh {saemiedigkie-veeljemisnie}${hyph-0|saemiedigkieveeljemisnie} meatan {Nøørjesne}${vowc,øø-öö|Nöörjesne} jallh Sveerjesne; jallh

4. jis maanah dejstie guhth 1,2 jallh 3 mieriej {nualan}¢{w|åalan} båetieh.

{Vijhtede}${vowc,i-i|Vïjhtede} tjaalege

Man stoerre staaten {diedte}${vowc,i-ï|dïedte}

{Gaajhkh}£{case,nom-gen|gaajhki} staati {åårgaanh}${vowc,åå-o|orgaanh}, dovne {naasjovnale}${vowc,aa-a;conc,vn-n;vowc,a-aa|nasjonaale},{regiovnale}${conc,io-ijo;conc,vn-n;vowc,a-aa|regijonaale} {jih}${vowc,i-ï|jïh} {lihkemes}${vowc,i-ï|lïhkemes} {byjresen,{diedth}${vowc,i-ï|dïedth}}¥{mix,x|byjresen, dïedth} utnieh daan konvensjovnese. Jeatja {åårganh}${vowc,åå-o|orgaanh} mah {byøgkeles}${vowc,ø-ö|byögkeles} reeremisnie {jih}${vowc,i-ï|jïh} {byøgkeles}${vowc,ø-ö|byögkeles} vyrtehkisnie aaj tjoeverieh {diedtem}${vowc,i-ï|dïedtem} vuesiehtidh. Daate aaj faalegem vadta {private}${vowc,a-aa|privaate} {åårganide}${vowc,åå-o|orgaanide} mah leah barkeminie byjjes faamoeladtje {aamhtsigujmie}${vowc,0-e|aamhtesigujmie} jallh jeatja {sjiere}${vowc,i-ï|sjïere} byjjes laavenjassh {juhtiehteminie}${vowc,ie-e|juhtehteminie}.

Gosse daam konvensjovnem åtnose vaalteme, dellie eah edtjh saemiedigkieh jallh dah jeatja saemien {åårganh}${vowc,åå-o|orgaanh} {ovjearohks}£{infl,attr-pred|ovjearohke} sijjen {naasjovnale}${conc,vn-n;vowc,aa-a|nasjonaale} jallh {{internaasjovnale}${vowc,aa-a;conc,vn-n|internasjonaale}}¢{w|gaskenasjonaale} reaktijste, nommem vaeltedh goh staate jis eah leah {aamhtsigujmie}${vowc,0-e|aamhtesigujmie} {byjjes-raerine}${hyph-0|byjjesraerine} barkeminie.

Govhtede tjaalege

Magkeres råajvarimmieh staateste saemide

Dah golme staath tjoeverieh {radtjoes laakan}${cmp,2-1|radtjoeslaakan} barkedh guktie saemieh maehtieh {eensi laakan}¥{adv,x|eensilaakan} {gielem}${vowc,i-ï|gïelem} {øvtiedidh}${vowc,ø-ö|övtiedidh} {jih}${vowc,i-ï|jïh} gorredidh, kultuvrem vaarjelidh {jih}${vowc,i-ï|jïh} jielemem {jih}${vowc,i-ï|jïh} ektievoetem bijjiebasse lutnjedh.

Staath edtjieh aaj {buerie laakan}${cmp,2-1|buerielaakan} barkedh guktie saemiej byjrese maahta {{stinks}${vowc,ks-kes|stinkes} laakan}¥{adv,x|stinkeslaakan} tjåadtjodh {jih}${vowc,i-ï|jïh} buerie {øvtiedimmie}${vowc,ø-ö|övtiedimmie} vijriebasse juhtiehtidh.

Daate konvensjovne aaj staateste {kriebpesje}${vowc,i-ï|krïebpesje} {diedtem}${vowc,i-ï|dïedtem} utnedh saemide mah leah {siejme}${vowc,i-ï;conc,j-hj|sïejhme} saemiej voengi bæjngolen {årroemine}${fin,e-ie|årroeminie}.

{Tjijhtjede}${vowc,i-i|Tjïjhtjede} tjaalege

{Namtegh}${conc,t-ht|Namhtegh} diskriminering - {jih}${vowc,i-ï|jïh} {sjiere}${vowc,i-ï|sjïere} råajvarimmieh tseagkodh

Saemien almetjh {jih}${vowc,i-ï|jïh} {ajne}${vowc,a-aa|aajne} saemie edtjieh vaarjelimmesne årrodh guktie eah {jeatjh-laaketje}${adv,x|jeatjhlaaketje} vuajnoen (diskriminering) nualan båetieh. Gosse saemiej reaktah daan konvensjovnen mietie vedtedh,dellie staate tjoevere {sjiere}${vowc,i-ï|sjïere} råajvarimmieh tseagkodh.

Gaaktsede tjaalege

{Vaenemes}€{w|Unnemes} reaktah

Reaktah mah {daan}€{w|dan} konvensjovnese {veadaldihkie}${conc,d-dt|veadtaldihkie}, leah {"vaenemes}¢{w|unnemes} reaktah"(minsterettigheter). Juktie nimhtie {sjiere}${vowc,i-ï|sjïere} staath maehtieh reaktide vijriedidh jallh buerebe råajvarimmieh faaledh. Daerpies lea læjhkan daejredh ij leah nuepie reaktide mah joe gååvnesieh {gærtjiedidh}${vowc,æ-ae|gaertjiedidh}.

Åktsede tjaalege

Saemiej vuekieh

Staath edtjieh saemiej {reaktaj-sisvegh}${hyph-0;fin,aj-a|reaktasisvegh} {jih}${vowc,i-ï|jïh} {reaktaj-vuekieh}${hyph-0;fin,aj-a|reaktajvuekieh} {jih}${vowc,i-ï|jïh} pråvhkoeh {krøøhkestidh}${vowc,øø-öö|krööhkestidh}.
Guktie voestes raajese vuesehte, dellie edtjieh staath gosse orre reaktah buektedh dajvide gusnie maahtah {saemij}${fin,ij-iej|saemiej} {mojhtsh}${vowc,0-e|mojhtesh} gååvnesidh, tjilkedh mejtie daerpies sijjide vaarjelidh jallh {jeatjh laakan}¥{adv,x|jeatjhlaakan} viehkiem vedtedh laaken {tjirrh}¢{vowc,i-ï|tjïrrh}. {Reakta-åtnosne}${hyph-0|Reaktaåtnosne} edtjieh aaj saemiej vuekieh bæjjese lutnjesovvedh.

Låhkede tjaalege

{Reakta-njolkedassi}${hyph-0|Reaktanjoelkedassi} {sjiehtesjimmie}${vowc,i-ï|sjïehtesjimmie}

Staath edtjieh {saemiedigij}${conc,g-gk;fin,ij-iej|saemiedigkiej} ektine laakide {jih}${vowc,i-ï|jïh} aaj jeatja {aamhtside}${vowc,0-e|aamhtesidie} mah daerpies, {sjiehtesjedtedh}${vowc,i-ï;vowc,e-a|sjïehtesjadtedh} guktie saemide laanti {rasti}${vowc,a-aa|raasti} gåabpegh bielesne {bøøremes}${vowc,øø-öö|bööremes} sjædta.

{Luhkie-voestes}${hyph-0|Luhkievoestes} tjaalege

{Ektes-vuekiebarkoe}${cmp,es-ese|Ektesevuekiebarkoe} kultuvren {-jih}${vowc,i-ï|-jïh} {jielemesjiehtesjimmien}${vowc,i-ï|jielemesjïehtesjimmien} gaavhtan

{Staat}${fin,t-th|Staath} edtjieh råajvarimmieh tseagkodh guktie aelhkebe saemide {{jielebarkojne}${vowc,i-ï|jïelebarkojne}}¢{w|jielemebarkojne} {giehtelidh}${vowc,i-ï|gïehtelidh} laanti {gaskems}${pp,con|gaskemsh} {jih}${vowc,i-ï|jïh} aaj buerielaakan {kultuvre-daerpiesvoetide}${hyph-0|kultuvredaerpiesvoetide} tseagkodh. Nimhtie aaj staath tjoeverieh barkedh guktie gaajhkh tsagkesh mah saemiej {jieleme-barkose}${hyph-0|jielemebarkose} {veadtaldihke}${fin,e-ie|veadtaldihkie} {suenieh}${vowc,ue-åe|såenieh} . Daate tjoevere {daeahpadidh}${vowc,aea-ea|deahpadidh} seamma gusnie saemiej årromesijjieh {jih}${vowc,i-ï|jïh} {magkeres laantesne}£{congr,nom-ine|magkarinie laantesne}. Seamma reaktam aaj {saemiede}${vowc,ie-i|saemide} vedtedh guktie {dihte}${vowc,i-ï|dïhte} {kultuvre- faaleldahke}${hyph-0|kultuvrefaaleldahke} {bøøremes}${vowc,øø-öö|bööremes} {sjeadta}${vowc,ea-æ|sjædta} seamma {magkeres laantesne}£{congr,nom-ine|magkarinie laantesne} jielieminie.

{Luhkie mubpie}${cmp,2-1|Luhkiemubpie} tjaalege

{Ektesvuekie-barkoe}${cmp,es-ese;hyph-0|Ektesevuekiebarkoe} {øøhpehtimmien}${vowc,øø-öö|ööhpehtimmien} {jih}${vowc,i-ï|jïh} {{tryjje-jielemen}${hyph-0|tryjjejielemen}}¢{w|murriedimmien} gaavhtan

Staath edtjieh råajvarimmieh tseagkodh guktie saemieh maehtieh viehkiem åadtjodh {øøhpehtæmman}${vowc,øø-öö|ööhpehtæmman}, healsose {jih}${vowc,i-ï|jïh} {siemes-voetese}${vowc,i-ï;hyph,2-1|sïemesvoetese} laantesne gusnie {bøøremes}${vowc,øø-öö|bööremes}.

{Luhkie gåalmede}${cmp,2-1|luhkiegåalmede} tjaalege

Saemiej symbovlh

Staath edtjieh saemiej {reaktam}£{case,sgack-plack|reaktide} {krøøhkestidh}${vowc,øø-öö|krööhkestidh} saevegem pruvhkedh {jih}${vowc,i-ï|jïh} aaj jeatja {naasjovnale}${conc,vn-n;vowc,a-aa|nasjonaale} symbolh. Dah edtjieh aaj {saemiedigkijne}${fin, ijne-ine|saemiedigkine} {ekti-vøøki}${hyph-0;vowc,øø-yö|aktivyöki} barkedh guktie saemiej symbovlh {vååjnose}${vowc,åå-åa|våajnesasse} båetieh {jih}${vowc,i-ï|jïh} vuesiehtieh saemieh leah {sjiere}${vowc,i-ï|sjïere} {{tjierte}${vowc,i-ï|tjïerte}}£{case,nom-ess|tjïertine} {dej golme laantine}£{case,gen-ine|dejnie golme laantine}.

Mubpie {Kapittele}${conc,tt-ht|Kapihtele} II

Saemiej {jijtjh}${vowc,i-ï|jïjtjh} - reereme

{Luhkie njealjede}${cmp,2-1|Luhkienjealjede} tjaalege

Saemiedigkieh

Saemiedigkieh edtjieh {gaajhki golme laantine}£{case,gen-ine|gaajhkine golme laantine} gååvnesidh. {Dihte}${vowc,i-ï|Dïhte} saemiej jillemes {åårgaane}${init,åå-o|orgaane}. Saemiedigkieh berkieh guktie {bøøremes}${vowc,i-ï|bööremes} saemide {jih}${vowc,i-ï|jïh} almetjh {disse}${vowc,i-ï|dïsse} veeljesuvvieh
{veeljeme –reaktan}¥{cmp,2-1|veeljemereaktan} mietie abpe laanteste.

{Veeljeme- reaktah}¥{cmp,2-1|Veeljemereaktah} saemiedægkan båetieh laaken {tjirrh}¢{vowc,i-ï|tjïrrh}. Dah {moenesovvieh}${vowc,o-u|moenesuvvieh} barkoen {tjirrh}¢{vowc,i-ï|tjïrrh} {saemiedigkijne}${fin,ijne-ine|saemiedigkine}, tjaalege 16.

Saemiedigkieh edtjieh dagkeres laavenjassh utnedh guktie maahta {{radtjoes laakan}${hyph-0|radtjoeslaakan}}€{w|eadtjoeslaakan} barkedh guktie saemiej {jijtjh-reereme}${vowc,i-ï;cmp,tjh-tje;hyph,1-0|jïjtjereereme} reaktah bæjjese {lutjnesovvieh}${vowc,o-u|lutnjesuvvieh} {daan}¢{w|dan} konvensjovnen aarvoen mietie. Nænnoestimmieh {saemiedigkij}${fin,ij-iej|saemiedigkiej} {faamojse}${fin,ojse-ojste|faamojste} laaken {tjirrh}¢{vowc,i-ï|tjïrrh} båetieh.

Saemiedigkieh {råajverieh}${vowc,e-a|råajavarieh} {jih}${vowc,i-ï|jïh} jiehtesh buektieh {aamhtsidie}${vowc,0-e|aamhtesidie} mejtie daerpies.

{Luhkie {vijhtede}${vowc,i-i|vïjhtede}}${cmp,2-1|Luhkievïjhtede} tjaalege

Saemiedigkien {jijtjh-reereme}${vowc,i-ï;cmp,tjh-tje;hyph,1-0|jïjtjereereme} {njolkedassh}${vowc,o-oe|njoelkedassh}

{Saemiedigkij}${fin,ij-iej|Saemiedigkiej} {jijtjh-reereme}${vowc,i-ï;cmp,tjh-tje;hyph,1-0|jïjtjereereme} nænnoestimmieh gyhtjelasside buektieh {nasjovnale}${conc,vn-n,vowc,a-aa|nasjonaale} jallh {internasjovnale}${conc,vn-n;vowc,a-aa|internasjonaale} reaktaj {tjirrh}¢{vowc,i-ï|tjïrrh}.

Saemiedigkieh aaj maehtieh mååhtedimmieh {nasjovnale}${conc,vn-n;vowcma-aa|nasjonaale}, {regiovnale}${conc,vn-n;vowc,a-aa|regijonaale} {jih}${vowc,i-ï|jïh} byjrese {ektievoetij}${fin,ij-i|ektievoeti} {tjirrh}¢{vowc,i-ï|tjïrrh} buektedh jis daerpies saemiej kultuvrem {jih}${vowc,i-ï|jïh} {ektievoete-jielemem}${hyph-0|ektievoetejielemem} nænnoestidh.

{Luhkie govhtede}${cmp,2-1|Luhkiegovhtede} tjaalege

Saemiedigkien reaktah {{gietelæmman}${vowc,i-ï;conc,t-ht|gïehtelæmman}}¢{w|gïetedallemasse}

Gosse vihkeles gyhtjelassh saemide, dellie edtjieh saemiedigkieh voestegh {aamhtside}${vowc,0-e|aamhtesidie} {gietedalledh}${vowc,i-ï|gïetedalledh} aerebi goh nænnoestimmie byjjes reeremistie båata. Dagkeres digkiedimmieh {jih}${vowc,i-ï|jïh} nænnoestimmieh tjoeverieh nimhtie juhtedh guktie saemiedigkieh maehtieh {aamhtse-juhtemem}${vowc,0-e|aamhtesejuhtemem} {jih}${vowc,i-ï|jïh} {darjoemen}${vowc,oe-o|darjomen} tsevtsiehtidh.

Eah {edtjieh}£{infl,3pl-conneg|edtjh} staath nænnoestidh jallh {luhpiem vedtedh {dagkeres}£{case,nom-ill|dagkaridie} råajvarimmide}¥{wo|luhpiem dagkaridie råajvarimmide vedtedh} mah maehtieh {goerpehtidh}${verb,con|goerpedidh} {maadth-kriebpesjide}${hyph-0;vowc,i-ï|maadthkrïebpesjimmide} saemien kultuvrese, saemiej {jielemidie}${vowc,e-ie|jieliemidie} jallh saemiej {ektievoete-jielemasse}${hyph-0|ektievoetejieliemasse} jis eah saemiedigkieh {disse}${vowc,i-ï|dïsse} {siemedh}${vowc,ie-ea|seamedh}.

{Luhkie {tjijhtjede}${vowc,i-i|tjïjhtjede}}${cmp,2-1|Luhkietjïjhtjede} tjaalege

{Saemiedigkij}${fin,ij-iej|Saemiedigkiej} reaktah jeatja {aamhtse-ryøjredimmesne}${hyph-0;vowc,ø-ö|aamhteseryöjredimmesne}

{Saemiedigkieh reaktah utnieh}£{hab|Saemiedigkiej leah reaktah} meatan årrodh byjjes {raerijne}${fin,ijne-ine|raerine} gosse {aamhtsi}${vowc,0-e|aamhtesi} {bijre}${vowc,i-ï|bïjre} digkiedidh mah saemide dijpieh.

Saemiedigkieh edtjieh saemien {aamhtside}${vowc,0-e|aamhtesidie} {giehtjedidh}${vowc,i-ï|gïehtjedidh} aerebi goh byjjes raerieh dejtie nænnoestieh.

Staath edtjieh {daerpies-voetide}${hyph-0|daerpiesvoetide} tjilkedh gosse raeriestimmieh saemiedigkijste båata. Daate tjoevere deahpadidh {låångkh}${adv,mix|låångkegh} aerebi guktie saemiedigkieh maehtieh tsevtsiehtidh {aamhtse-juhtemem}${vowc,0-e;hyph-0|aamhtesejuhtemem} {jih}${vowc,i-ï|jïh} vaestiedimmiem.

Saemiedigkieh {åvtelbodtieh}${fin,ieh-i|åvtelbodti} vaestiedieh mejtie sijhtieh {lihtsegh}${vowc,i-ï|lïhtsegh} meatan jallh {laahtestimmieh}${vowc,aa-a|lahtestimmieh} {aamhtse-ryøjredæmman}${hyph-0;vowc,ø-ö|aamhteseryöjredæmman} vedtedh.

{Luhkie {gaaksede}${conc,k-kt|gaaktsede}}${cmp,2-1|Luhkiegaaktsede} tjaalege

{Tjåådtjh-sijjie}${cmp,h-oeh;hyph-0|Tjåadtjoehsijjie} {nasjovnale-tjåangkojde}${hyph-0;conc,vn-n,vowc,a-aa|nasjonaaletjåanghkojde}

Staati {nasjovnale}${conc,vn-n;vowc,a-aa|nasjonaale} {tjåangkoeh}${conc,gk-ghk|tjåanghkoeh} jallh dej moenehtsh edtjieh sijjiem darjodh guktie {lihtsegh}${vowc,i-ï|lïhtsegh} saemiedigkijste maehtieh meatan {jih}${vowc,i-ï|jïh} buerkiestidh {aamhtsi}${vowc,0-e|aamhtesi} {bijre}${vowc,i-ï|bïjre} mah saemide {vihkeles}£{attr-pred|vihkele}.

Gosse {aamhtsh}${vowc,0-e|aamhtesh} {saemij}${fin,ij-iej|saemiej} {bijre}${vowc,i-ï|bïjre} {gietelimmesne}${vowc,i-ï;conc,t-ht|gïehtelimmesne}, dellie edtjieh byjjes ståvroeh nuepiem saemiedigkide vedtedh {jih}${vowc,i-ï|jïh} dejtie goltelidh.

Dah {sjiere}${vowc,i-ï|sjïere} laanti {nasjovnale}${conc,vn-n;vowc,a-aa|nasjonaale} {tjåangkoeh}${conc,gk-ghk|tjåanghkoeh} edtjieh {njolkedassh}${vowc,o-oe|njoelkedassh} {aamhtsi}${vowc,0-e|aamhtesi} {bijre}${vowc,i-ï|bïjre} vedtedh {jih}${vowc,i-ï|jïh} guktie {dej gujmie}${cmp,2-1|dejgujmie} {giehtelidh}${vowc,i-ï|gïehtelidh}.

{Luhkie åktsede}${cmp,2-1|Luhkieåktsede} tjaalege

Saemieh {jih}${vowc,i-ï|jïh} {internasjovnale}${conc,vn-n|internasjonaale} {representasjovnh}¢{w|åehpiedehtemh}

Saemiedigkieh edtjieh {saemij}${fin,ij-iej|saemiej} digkiedimmide meatan vaeltedh gosse {gaskestaati {tjåangkoeh}${conc,gk-ghk|tjåanghkoeh}}£{hab|gaskestaati leah tjåanghkoeh}.

Staath edtjieh aaj saemide eevtjedh {goh}¥{w,redun|} {{{lihtsegh}${vowc,i-ï|lïhtsegh}}£{case,nom-ess|lïhtseginie} {internasjovnale}${conc,vn-n;vowc,a-aa|internasjonaale} institusjovnine {jih}${vowc,i-ï|jïh} aaj stilledh meatan {goh}¥{w,redun|} {håaleniere}¢{w|håaloejinie} {internasjovnale}${conc,vn-n;vowc,a-aa|internasjonaale} {tjåangkojne}${conc,gk-ghk|tjåanghkojne}.

{{Gøøkte}${vowc,i-i|Göökte} låhkede}${cmp,2-1|Gööktelåhkede} tjaalege

{{Siejme}${vowc,i-ï|Sïejme}}¢{w|Sïejhme} saemiej {åårganisasjovnh}${vowc,åå-o|organisasjovnh}

Saemiedigkieh maehtieh {{siejme}${vowc,i-ï|sïejme}}¢{w|sïejhme} {åårganisasjovnh}${vowc,åå-o|organisasjovnh} {tseegkedh.Staath}${mix,x|tseegkedh. Staath} edtjieh, gosse daerpies, {{saemiedigkij}£{case,gen-com|saemiedigkine} ektine}£{case,gen-com|saemiedigkine ektine} barkedh guktie byjjes faaleldahkh dagkaridie {åårganisasjovnide}${vowc,åå-o|organisasjovnide} båetieh.

{{Gøøkte}${vowc,øø-öö|Göökte} luhkie voestes}${cmp,3-1|Göökteluhkievoestes} tjaalege

Jeatja saemien {gaskebarkoeh}¢{w|laavenjosteme}

{Staath edtjieh {krøøhkestidh}${vowc,øø-öö|krööhkestidh} {{jih}${vowc,i-ï|jïh}}¥{redun|} gosse daerpies soptsestalledh {saemiej-staari}${hyph-0|saemiejstaari}, {siidaj}€{w|sïjti}, {båatsoeburrieh-moenehtsigujmie}${cmp,h-0;hyph-0|båatsoeburriemoenehtsigujmie} {jih}${vowc,i-ï|jïh} aaj "skoltesamenes byastæmmine" {jih}${vowc,i-ï|jïh} aaj {væjkeles}£{infl,attr-pred|væjkele} saemiej {lihtsegigyjmie}${vowc,i-ï;conc,y-u|lïhtsegigujmie} byjresisnie}¥{wo|Staath edtjieh saemienstaaride, sïjtide, båatsoeburriemoenehtsidie jïh "Skoltesamenes byastæmmem" krööhkestidh jïh aaj væjkele saemiej lïhtsegigujmie årrodh, gosse daerpies dejgujmie soptsestalledh}.

{{Gøøkte}${vowc,øø-öö|Göökte} luhkie mubpie}${cmp,3-1|Göökteluhkiemubpie} tjaalege

{Saemij}${fin,ij-iej|Saemiej} {regiovne}${conc,i-ij|regijovne}

{Staath edtjieh {eadtjohke laakan}${cmp,2-1|eadtjohkelaakan} barkedh {{jih}${vowc,i-ï|jïh}}¥{redun|} {øvtiedidh}${vowc,ø-ö|övtiedidh} dajvide}¥{wo|Staath edtjieh eadtjohkelaakan barkedh dajvide övtiedidh} {guktie saemieh maehtieh gorredidh {sjiere}${vowc,i-ï|sjïere} reaktah {daan}¢{w|dan} {konvesjovnen}${conc,sj-nsj|konvensjovnen} {jih}${vowc,i-ï|jïh} laanti laaki mietie.}¥{wo|guktie saemieh maehtieh sjïere reaktah dan konvensjovnen jïh laanti laaki mietie gorredidh}.

Gåalmede {kapittele}${conc,ht-t|kapihtele} III

Saemien {giele}${vowc,i-ï|gïele} {jih}${vowc,i-ï|jïh} kultuvre

{Luhkie gåalmede}${cmp,2-1|Luhkiegåalmede} tjaalege

Saemiej {giele-reaktah}${vowc,i-ï;hyph-0|gïelereaktah}

Saemiej leah reaktah nuhtjedh {jih}${vowc,i-ï|jïh} {øvtiedidh}${vowc,ø-ö|övtiedidh} {gielem}${vowc,i-ï|gïelem} {jih}${vowc,i-ï|jïh} vuekide båetije {sliektide}${vowc,i-ï|slïektide}. {Dejtie aaj reaktah}£{hab|dej leah aaj reaktah} barkedh guktie maahtoeh saemien {gielen}${vowc,i-ï|gïelen} {bijre}${vowc,i-ï|bïjre} maahta vadtasovvedh {dejtie guhth}£{case,nom-ill|dejtie guhtide} geerve {gieline}¢{vowc,i-ï|gïeline} {{giehtelidh}${vowc,i-ï|gïehtelidh}}£{infl,inf-3pl|gïehtelieh}.

Saemieh edtjieh reaktam utnedh jiehtedh, steeredh {jih}${vowc,i-ï|jïh} goerkesem åadtjodh {jijtse}${vowc,i-ï|jïjtse} nommide {jih}${vowc,i-ï|jïh} aaj nommide ovmese dajvine.

{{Gøøkte}${vowc,øø-öö|Göökte} luhkie {vijhtede}${vowc,i-ï|vïjhtede}}${cmp,3-1|Göökteluhkievïjhtede} tjaalege

Staaten {diedte}${vowc,i-ï|dïedte} {gielide}¢{vowc,i-ï|gïelide} {øvtiedidh}${vowc,ø-ö|övtiedidh}

Staath edtjieh saemide nuepieh vedtedh {gielide}¢{vowc,i-ï|gïelide} gorredidh, {øvtiedidh}${vowc,ø-ö|övtiedidh} {jih}${vowc,i-ï|jïh} vijriebasse guedtedh. Staath edtjieh darjoemisnie vuesiehtidh guktie {aalfabeete}${vowc,aa-a|alfabeete} maahta eevtjeme-laakan provhkesovvedh daan {sjiehken}${vowc,i-ï;conc,hk-k|sjïeken}.

Saemien {giele}${vowc,i-ï|gïele} edtja maehtedh {radtjoes laakan}${cmp,2-1|radtjoeslaakan} provhkesovvedh {døøpmeme-raerine}${hyph-0;cmp,eme-eh|dööpmehraerine}, {jih}${vowc,i-ï|jïh} aaj byjjes raerine saemiej dajvine. Nimhtie edtja aaj {giele}${vowc,i-ï|gïele} maehtedh provhkesovvedh {bæjngolen dej saemiej dajvh}£{case,gen-ack|bæjngolen dejtie saemiej dajvide} jis ovmese {aamhtsh}${vowc,0-e|aamhtesh} voestegh leah {gietedallemisnie}${vowc,i-ï|gïetedallemisnie} orreme {saemij}${fin,ij-iej|saemiej} dajvine jallh {jeatjh-laakan}${hyph-0|jeatjhlaakan} dejtie dajvide veadtaldihkie.

Staath edtjieh aaj {lidteratuvrh}${conc,dt-tt|litteratuvrh} saemien {gielesne}¢{vowc,i-ï|gïelesne} skåårvedh.
{Dihte}${vowc,i-ï|Dïhte} mij daennie {tjaalegesne}${fin,gesne-gisnie|tjaalegisnie} tjåådtje edtja aaj dejtie unnemes {saemien-gielide}${hyph-0;vowc,i-ï|saemiengïelide} dijpedh {jih}${vowc,i-ï|jïh} gorredidh.

{{Gøøkte}${vowc,øø-öö|Göökte} luhkie {vijhtede}${vowc,i-ï|vïjhtede}}${cmp,3-1|Göökteluhkievïjhtede} tjaalege

Saemiej {medijah}${|meediah}

Staath edtja nuepiem vedtedh guktie saemieh {jijtje}${vowc,i-ï|jïjtje} åadtjoeh {jijtjh-reereme}${vowc,i-ï;cmp,tjh-tje;hyph,1-0|jïjtjereereme} {media-politikkem}${hyph-0;conc,kk-hk|mediapolitihkem} juhtiehtidh guktie saemieh {bøøremeslaaketje}${vowc,øø-öö|bööremeslaaketje} råajvarimmieh, saerniestimmieh {jih}${vowc,i-ï|jïh} {aarvoe-diejvesh}${hyph-0;vowc,i-ï|aarvoedïejvesh} åadtjoeh digkiedidh gyhtjelassi {bijre}${vowc,i-ï|bïjre} mah {gaajhksidie}${indef,vow|gaajhkesidie} vihkeles.

Staath edtjieh barkedh guktie {provgramh}${conc,vg-g;conc,m-mm|programmh} {radiovesne}${conc,io-ijo|radijovesne} {jih}${vowc,i-ï|jïh} {Tv-esne}${acr,suf|TV:sne} saemien {gielesne}¢{vowc,i-ï|gïelesne} båetieh {jih}${vowc,i-ï|jïh} aaj barkedh guktie plaerieh maehtieh saemien {gielem}${vowc,i-ï|gïelem} nænnoestidh. Saemiedigkieh edtjieh ektesvuekie barkedh {rasti}${vowc,a-aa|raasti} bijjelen guktie {media-intstitusjovnh}${hyph-0|mediainstitusjovnh} {provgramh}${conc,vg-g;conc,m-mm|programmh} {jih}${vowc,i-ï|jïh} tjaalegh buektieh mah saemien {gielese}¢{vowc,i-ï|gïelese} vihkeles. Jiehtegh daesnie aaj unnemes {gielide}¢{vowc,i-ï|gïelide} dijpieh.


{{Gøøkte}${vowc,øø-öö|Göökte} luhkie govhtede}${cmp,3-1|Göökteluhkiegovhtede} tjaalege

Saemien {øøhpehtimmie}${vowc,øø-öö|ööhpehtimmie}

Saemieh saemien dajvine edtjieh nuepiem utnedh {jijtse}${vowc,i-ï|jïjtse} {gielem}${vowc,i-ï|gïelem} {lieredh}${vowc,ø-ö|lïeredh} {jih}${vowc,i-ï|jïh} aaj {øøhpehtimmiem}${vowc,øø-öö|ööhpehtimmiem} saemien {gielesne}¢{vowc,i-ï|gïelesne} {åadtjodh.Øøhpehtimmieh}${mix,mix|åadtjodh. Ööhpehtimmieh} {jih}${vowc,i-ï|jïh} vierhtiemaaksoeh tjoeverieh {sjiehtesovvedh}${vowc,i-ï|sjïehtesovvedh} {fiere}${vowc,i-ï|fïere} guhten duakan. Nimhtie {øøhpehtimmie}${vowc,øø-öö|ööhpehtimmie} nuepiem vadta guktie {gaajhks}${indef,vow|gaajhkesh} guhth sijhtieh maehtieh lohkedh {jih}${vowc,i-ï|jïh} vijriebasse {gieline}¢{vowc,i-ï|gïeline} ovmese daltesinie båetedh, aaj maehtieh saemiej {jielemevuekijgujmie}${cmp,ij-iej|jielemevuekiejgujmie} barkedh. {Beetneh-vierhtieh}${hyph-0|Beetnehvierhtieh} edtjieh {nimtie}${adv,conc|nimhtie} {biejesovvedh}${vowc,i-ï|bïejesovvedh} guktie aelhkie jillebem saemien {øøhpehtimmiem}${vowc,øø-öö|ööhpehtimmiem} jaksedh.

Saemien maanah {jih}${vowc,i-ï|jïh} noerh mah {årroemienie}${fin,mienie-minie|årroeminie} bæjngolen saemiej dajvh edtjieh nuepiem saemien {øøhpehtæmman}${vowc,øø-öö|ööhpehtæmman} åadtjodh {jih}${vowc,i-ï|jïh} aaj {øøhpehtimmiem}${vowc,øø-öö|ööhpehtimmiem} saemien {gielesne}¢{vowc,i-ï|gïelesne} jis nuepie {disse}${vowc,i-ï|dïsse}. Daerpies lea {øøhpehtimmiem}${vowc,øø-öö|ööhpehtimmiem} {sjiehtesjehtedh}${vowc,i-ï|sjïehtesjehtedh} duekien mietie guktie {bøøremes}${vowc,øø-öö|bööremes} dejtie.

Daerpies leah aaj dejtie {nasjovnale}${conc,vn-v;vowc,a-aa|nasjonaale} {learoe-plaanide}${hyph-0|learoeplaanide} {saemiedikij}${conc,k-gk;fin;ij-iej|saemiedigkiej} ektine {sjiehtesjehtedh}${vowc,i-ï|sjïehtesjehtedh} guktie maanah {jih}${vowc,i-ï|jïh} dah noerh maehtieh jieledh guktie saemien kultuvre vuesehte.

{{Gøøkte}${vowc,øø-öö|Göökte} luhkie {tjijhtjede}${vowc,i-ï|tjïjhtjede}}${cmp,3-1|Göökteluhkietjïjhtjede} tjaalege

{Giehtjedimmie}${vowc,i-ï|Gïehtjedimmie}

Staath edtjieh saemiedigkiej ektine barkedh {giehtjedimmieh}${vowc,i-ï|gïehtjedimmieh} aalkoetseahkan {biejedh}${vowc,i-ï|bïejedh} guktie maehtieh bigkesovvedh {maahtoe-daerpiesvoetese}${hyph-0|maahtoedaerpiesvoetese} saemiej ektievoetesne. Nimhtie aaj {vihkeles}£{infl,attr-pred|vihkele} saemieh maehtieh {åadtjoeh}£{infl,pl3-inf|åadtjodh} {giehtjedimmiejgujmie}${vowc,i-ï|gïehtjedimmiejgujmie} {giehtelidh}${vowc,i-ï|gïehtelidh}. Vihkeles aaj {ryøjredimmesne}${vowc,ø-ö|ryöjredimmesne} jååhkesjidh guktie {giele}${vowc,i-ï|gïele} {jih}${vowc,i-ï|jïh} kultuvre saemiej ektievoetesne jarngese båata.

Staath edtjieh {saemiedigkij}${fin,ij-iej|saemiedigkiej} ektine {ektesvuekie-barkoem}${hyph-0|ektesvuekiebarkoem} saemiej {jih}${vowc,i-ï|jïh} jeatja {giehtjedimmie-instusjovni}${hyph-0;vowc,i-ï|gïehtjedimmieinstitusjovnh} {gaskems}${fin,ms-msh|gaskemsh} {freemedh}${conc,m-mm|freemmedh} dovne {sjiere}${vowc,i-ï|sjïere} laantine mohte aaj {rasti}${vowc,a-aa|raasti} bijjelen. Daerpies aaj {giehtjedimmie-institusjovnide}${vowc,i-ï;hyph-0|gïehtjedimmieinstitusjovnide} nænnoestidh guktie voestes sæjjan båetieh, {vuaertsjh}${vowc,uae-ua;vowc,0-e|vuartesjh} voestes {lihtsem}${vowc,i-ï|lïhtsem}.

Vihkeles aaj {giehtjedimmiem}${vowc,i-ï|gïehtjedimmiem} {sjiehtesjehtedh}${vowc,i-ï|sjïehtesjehtedh} saemide goh aalkoealmetjh {jih}${vowc,i-ï|jïh} {krøøhkestidh}${vowc,øø-öö|krööhkestidh} {kriebpesjimmmide}${vowc,i-ï|krïebpesjimmide} mah destie båetieh.


{{Gøøkte}${vowc,øø-öö|Göökte} luhkie gaaktsede}${cmp,2-1|Göökteluhkiegaaktsede} tjaalege

{Øøhpehtimmieh}${vowc,øø-öö|Ööhpehtimmieh} {jih}${vowc,i-ï|jïh} saerniestimmieh saemiej {bijre}${vowc,i-ï|bïjre}

Reaktah {{jiehtsh}${vowc,i-ï|jïehtsh}}¢{refl,mix|jïjtsh} saemiej kultuvren {jih}${vowc,i-ï|jïh} ektievoeti {bijre}${vowc,i-ï|bïjre} tjoeverieh aaj {øøhpehtimmesne}${vowc,øø-öö|ööhpehtimmesne} saemiej dajvi bæjngolen båetedh. {Dageres}${x,conc|Dagkeres} {øøhpehtimmie}${vowc,øø-öö|ööhpehtimmie} edtja {vihties laakan}${cmp,2-1|vihtieslaakan} maahtoem soptsestimmesne vedtedh saemiej {bijre}${vowc,i-ï|bïjre} goh laanten {aalkoe-almetjh}${hyph-0|aalkoealmetjh}. Staath, {saemiedigkij}${fin,ij-iej|saemiedigkiej} ektine, tjoeverieh {øøhpehtimmiem}${vowc,øø-öö|ööhpehtimmiem} saemien kultuvren {jih}${vowc,i-ï|jïh} ektievoeten {bijre}${vowc,i-ï|bïjre} faaledh almetjidie mah edtjieh saemiej dajvine barkedh.

Staath {jih}${vowc,i-ï|jïh} saemiedigkieh tjoeverieh {{siejme}${vowc,i-ï|sïejme}}¢{w|sïejhme} almetjidie staeries saerniestimmieh saemien kultuvren {jih}${vowc,i-ï|jïh} {ektievoete jielemen}${hyph,2-1|ektievoetejielemen} {bijre}${vowc,i-ï|bïjre} vedtedh .

{{Gøøkte}${vowc,øø-öö|Göökte} luhkie åktsede}${cmp,3-1|Göökteluhkieåktsede} tjaalege

{Healsoe-jih}${mix,mix|Healsoe- jïh} {ektievoete tsiehkie}${cmp,2-1|ektievoetetsiehkie}

Staath edtjieh {saemiedigkij}${fin,ij-iej|saemiedigkiej} ektine barkedh guktie {healsoe-jih}${mix,mix|healsoe- jïh} ektievoete tsiehkien faaleldahkh saemide {bøøremes}${vowc,øø-öö|bööremes} sjidtieh. Faaleldahkh tjoeverieh {sjiehtesovvedh}${vowc,i-ï|sjïehtesovvedh} guktie {giele-jih}${mix,mix|gïele- jïh} kultuvre {kriebpesje}${vowc,i-ï|krïebpesje}.

Bæjngolen dej saemiej dajvh edtjieh aaj {healsoe-jih}${mix,mix|healsoe- jïh} {ektievoete-tsiehkie}${hyph-0|ektievoetetsiehkie} {dåårjelidh}${vowc,åå-åa|dåarjelidh} guktie saemiej kultuvre {jih}${vowc,i-ï|jïh} {giele}${vowc,i-ï|gïele} jarngese båetieh {jih}${vowc,i-ï|jïh} {gietedalleme}${vowc,i-ï|gïetedalleme} almetjidie {bøøremes}${vowc,øø-öö|bööremes} sjædta.

{Golme {luhkie}¢{Num-Ord|låhkede}}${cmp,2-1|Golmelåhkede} tjaalege

{Saemij}${fin,ij-iej|Saemiej} maanah {jih}${vowc,i-ï|jïh} noerh

{Samiej}${fin,ij-iej|Saemiej} maanah {jih}${vowc,i-ï|jïh} noerh reaktam utnieh saemien kultuvrem vååjnesasse buektedh {jih}${vowc,i-ï|jïh} saemien {identitetem}${vowc,e-ee|identiteetem} gorredidh {jih}${vowc,i-ï|jïh} {øvtiedidh}${vowc,ø-ö|övtiedidh}.

{Golme luhkie voestes}${cmp,3-1|Golmeluhkievoestes} tjaalege

Vuekiej maahtoe {jih}${vowc,i-ï|jïh} kultuvren {jiehtsh}${vowc,0-e|jiehtesh}

Staath edtjieh {krøøhkestidh}${vowc,øø-öö|krööhkestidh} saemiej reaktam maahtoeh- {vuekide}${hyph-0|maahtoevuekide} vaarjelidh {jih}${vowc,i-ï|jïh} aaj {jiehtsh-kultuvren}${vowc,0-e;hyph-0|jiehtsekultuvren} vuekide gorredidh. Saemiej edtjieh åadtjodh reaktide gorredidh {jih}${vowc,i-ï|jïh} {øvtiedidh}${vowc,ø-ö|övtiedidh} {jih}${vowc,i-ï|jïh} dejtie noere gaedtside guedtedh.

Staath edtjieh aaj barkedh {jih}${vowc,i-ï|jïh} saemide viehkiem vedtedh gosse daaroeh sijhtieh saemien kultuvrem åtnose vaeltieh, {jih}${vowc,i-ï|jïh} jis destie {beetneh-vierhtieh}${hyph-0|beetnehvierhtieh} båetieh, dellie {vihkeles}£{infl,attr-pred|vihkele} saemieh aaj måedtiem vierhtijste åadtjoeh dåastodh. Saemien kultuvre {tjovere}${vowc,o-oe|tjoevere} vaarjelimmien nualan båetedh guktie eah {kultuvre-darjomh}${hyph-0|kultuvredarjomh} båajhtode laakan saemiej maadtoem vuesehth.

Staath edtjieh barkedh guktie saemiej {maahtoe-kultuvre}${hyph-0|maahtoekultuvre} vaarjelæmman båata gosse edtjieh nænnoestimmieh saemiej jielemen {bijre}${vowc,i-ï|bïjre} tseegkedh.

{Golme luhkie mubpie}${cmp,3-1|Golmeluhkiemubpie} tjaalege

Saemiej kultuvre {mojhtsh}${vowc,tsh-tesh|mojhtesh}

Saemiej {kultuvre-mojhtsh}${hyph-0|kultuvremojhtesh} edtjieh laaken mietie saemiedigkien nuelesne vaarjelsovvedh jallh jeatja institusjovni nuelesne mah saemiedægkan veadtaldihkie.

Staath edtjieh råajvarimmieh tseagkodh ektie {vøøki}${vowc,øø-yö|vyöki} barkojne dej jeatja laantine {jih}${vowc,i-ï|jïh} nimhtie {vihtesjidh}${vowc,i-ï|vïhtesjidh}, vaarjelidh {jih}${vowc,i-ï|jïh} dejtie saemiej {kultuvre-mojhtsidie}${hyph-0;vowc,0-e|kultuvremojhtesidie} reeremen nualan {biejedh}${vowc,i-ï|bïejedh}.

Staath edtjieh aaj viehkiehtidh gosse {kultuvre-mojhtsh}${hyph-0;vowc,0-e|kultuvremojhtesh} leah vaaltasovveme {saemij}${fin,ij-iej|saemiej} dajvijste {jih}${vowc,i-ï|jïh} jis dah {sjiere}${vowc,i-ï|sjïere} laakan saemiej kultuvrese {veadaldihkie}${conc,d-dt|veadtaldihkie}, dellie edtjieh dah {museeide}${fin,ide-imidie|museeumidie} {biejesovvedh}${vowc,i-ï|bïejesovvedh} jallh jeatja {kultuvre-institusjovnide}${hyph-0|kultuvreinstitusjovnide} gosse {saemiedidkie}${conc,dk-gk|saemiedigkie} dam jååhkesjamme.

{Golme luhkie {gåalmode}${num,vow|gåalmede}}${cmp,3-1|Golmeluhkiegåalmede} tjaalege

Kultuvren våarome

Staati {diedth}${vowc,i-ï|dïedth} kultuvren gaavhtan aaj vihteles {kultuvre-våaroemem}${hyph-0;vowc,oe-o|kultuvrevåaromem} dijpieh guktie saemieh {jieleme-jih}${mix,mix|jieleme- jïh} {vierhtie-viehkieh}${hyph-0|vierhtieviehkieh} åadtjoeh mij daerpies gosse kultuvrem {øvtiedidh}${vowc,ø-ö|övtiedidh} {jih}${vowc,i-ï|jïh} {vihties laakan}${cmp,2-1|vihtieslaakan} gorredidh.

Njealjede {kapittele}${conc,tt-ht|kapihtele} IV

Saemiej reaktah laantese {jih}${vowc,i-ï|jïh} tjaatsan

{Golme luhkie njealjede}${cmp,3-1|golmeluhkienjealjede} tjaalege

Guktie laantem {jih}${vowc,i-ï|jïh} tjaetsiem {vuekij}${|vuekiej} mietie provhkedh

{Låångk}${fin,gk-gke|Låångke} daan åvtelen leah saemien vuekie orreme tjaetside {jih}${vowc,i-ï|jïh} laantide provhkedh guktie dah {sjidteme}${vowc,i-ï|sjïdteme} goh eeke {jih}${vowc,i-ï|jïh} aerpie dejtie. Nimhtie {dihte}${vowc,i-ï|dïhte} vuesehte guktie dah {nasjovnale}${conc,vn-n;vowc,a-aa|nasjonaale}- {jih}${vowc,i-ï|jïh} {internasjovnale}${conc,vn-n;vowc,a-aa|internasjonaale} reaktah verviestieh dejtie njoelkedasside mah dååjrehtsi mietie reaktam saemide laantese {jih}${vowc,i-ï|jïh} {tjaatasan}${vowc,a-0|tjaatsan} vedtieh.

Jalhts saemieh eah leah aajhterh dagkeres dajvide mah tjaatsan {jih}${vowc,i-ï|jïh} laantide veadtaldihkie, mohte aerebi dajvide provhkeme {båatsoe-jielemasse}${hyph-0,vowlat,e-ie|båatsoejieliemasse}, {gøølemasse}${vowc,øø-öö|göölemasse} jallh {jeatjh laakan}¥{adv,x|jeatjhlaakan}, dellie edtjieh saemieh daelie aaj reaktam utnedh daejtie dajvide provhkedh goh aerebi. Jis daaroeh aaj dajvide pruvhkieh saemiej ektine, dellie edtjieh {gaajhks}${indef,vow|gaajhkesh} dovnesh voerkelimmesne dåemiedidh {jih}${vowc,i-ï|jïh} vuartasjidh guktie dah ovmese reaktah {riektes}${vowc,i-ï|rïektes} sæjjan {båetieh.Sjiere}${mix,mix|båetieh. Sjïere} reaktah daerpies båatsoeburrie almetjidie. Jalhts reaktah vaenebh goh aerebi, læjhkan daerpies provhkemem {sjiehtesjehtedh}${vowc,i-ï|sjïehtesjehtedh} guktie maahta {øvtiedimmiem}${vowc,ø-ö|övtiedimmiem} {teknigken}${conc,gk-hk|teknihken} {jih}${vowc,i-ï|jïh} vierhtiedimmien gaavhtan juhtiehtidh.

{Vihtesjimmieh}${vowc,i-ï|Vïhtesjimmieh} guktie saemiej pråvkoe ovmese dajvide daan njoelkedassen mietie, edtja våaromen mietie {mietiesovvedh}${vowc,ie-ïe;vowc,ie-e|mïetesovvedh} {jih}${vowc,i-ï|jïh} vuesiehtidh guktie saemieh aerebi laantide {jih}${vowc,i-ï|jïh} tjaetside åtnose vaalteme. Daajroes lea aaj saemieh eah leah naan væhtah eatnamasse laahpeme mah vååjnoes.

Jiehtegh daennie tjaalegisnie eah leah naan tsagkesh jis saemieh sijhtieh sijjen {eeke-reaktide}${hyph-0|eekereaktide} bååstide vaeltedh jis {nasjovnale}${conc,vn-n;vowc,a-aa|nasjonaale} jallh {internasjovnale}${conc,vn-n;vowc,a-aa|internasjonaale} reaktah luhpiem vedtieh {disse}${vowc,i-ï|dïsse}.

{Golme luhkie {vijhtede}${vowc,i-ï|vïjhtede}}${cmp,3-1|Golmeluhkievïjhtede} tjaalege

Guktie saemiej reaktide laantide {jih}${vowc,i-ï|jïh} tjaetside vaarjelidh

Staath edtjieh daerpies råajvarimmieh tseagkodh guktie saemiej reaktah {eensi laakan}${cmp,2-1|eensilaakan} vaarjelimmien nualan båetieh, {vuartsjh}${fin,tsjh-tesjh|vuartesjh} tjaalegem 34.

Eeremes edtjieh staath {eensi laakan}${cmp,2-1|eensilaakan} {giehtjedidh}${vowc,i-ï|gïehtjedidh} dejtie {laante-jih}${hyph-0|laante- jïh} tjaetsiedajvide mejtie saemieh vuekien mietie pruvhkeme. {Sjiere}${vowc,i-ï|Sjïere} {øørnegh}${vowc,øø-öö|öörnegh} edtjieh gååvnesidh {nasjovnale}${conc,vn-n;vowc,a-aa|nasjonaale} reaktesne guktie nuepie gyhtjelasside {giehtjedidh}${vowc,i-ï|gïehtjedidh} saemiej reaktaj {bijre}${vowc,i-ï|bïjre} laantese {jih}${vowc,i-ï|jïh} tjaatsan. Jis dåeriesmoerh {{døøpmege}${vowc,øø-öö|dööpmege} -raerine}${cmp,ege-eh|dööpmehraerine} reaktaj {bijre}${vowc,i-ï|bïjre}, dellie edtjieh {beetne-vierhtieh}${cmp,e-eh;hyph-0|beetnehvierhtieh} vadtasovvedh guktie {aamhtside}${vowlat,ts-tes|aamhtesidie} maehtieh vijriebasse juhtiehtidh.

{Golme luhkie govhtede}${cmp,3-1|Golmeluhkiegovhtede} tjaalege

Guktie eatnemen maelmide provhkedh

Saemiej reaktah eatnemen maelmide {laante-jih}${mix,mix|laante- jïh} {tjaetsie-dajvine}${hyph-0|tjaetsiedajvine} mah {nebnesovvieh}${vowc,o-u|neebnesuvvieh} tjaalegisnie 34, edtjieh {sjiere}${vowc,i-ï|sjïere} vaarjelimmien nualan båetedh. Eeremes lea {vihkeles}£{infl,attr-pred|vihkele} daejredh gosse daejtie reaktide aaj båetije biejjiej provhkedh, dellie nuepieh saemiej {vuekie-maahtoeh}${hyph-0|vuekiemaahtoeh} {jih}${vowc,i-ï|jïh} {kultuvre-jiehteside}${hyph-0;fin,side-sidie|kultuvrejiehtesidie} gorredidh.

Aerebi goh byjjes reereme luhpiem vadta {giehtjedæmman}${vowc,i-ï|gïehtjedæmman} jallh aaj {viedtjemasse}${vowc,i-ï|vïedtjemasse} {mineralijste}${vowc,a-aa|mineraalijste} jallh jeatja maelmijste laanteste jallh {tjaeteste}${conc,t-ts|tjaetseste} mah leah saemiej eekh jallh dejstie provhkesovveme, dellie edtja digkiedimmie saemiejgujmie årrodh {jih}${vowc,i-ï|jïh} aaj {saemiedigkijne}${fin,ijne-ine|saemiedigkine} guktie tjaalege 16 vuesehte.

Jis {saemiede}${fin,iede-ide|saemide} tsagkesh sjidtieh jallh geerve barkedh dej dajvine goh aerebi, dellie eah {edtjieh}£{neg,fin-conneg|edtjh} luhpieh vadtasovvedh {giehtjedæmman}${vowc,i-ï|gïehtjedæmman} jallh {viedtjemasse}${vowc,i-ï|vïedtjemasse} eatnemen maelmijste jis daate saemiej kultuvrem sturrieh. Saemiedigkieh {jih}${vowc,i-ï|jïh} {sjiere}${vowc,i-ï|sjïere} saemieh tjoeverieh {siemes}${vowc,i-ï|sïemes} årrodh jis dagkeres barkoeh edtjieh åtnose båetedh.

{Dihte}${vowc,i-ï|Dïhte} mij daennie tjaalegisnie tjåådtje, aaj dijpieh jeatja goerpemem eatnamisnie jallh {pråavhkoem}${vowc,åa-å|pråvhkoem} eatnamistie mij tjaalegisnie 34 tjåådtje. Daesnie aaj {skåajje-snidtjeme}${hyph-0|skåajjesnjidtjeme} båata, {tjatsie-}${vowc,a-ae|tjaetsie-} jallh {{biegke-faamoe}${vowc,i-ï;hyph-0|bïegkefaamoe} bigkeme}${cmp,2-1|bïegkefaamoebigkeme}, geajnoebigkeme {jih}${vowc,i-ï|jïh} hæhtjoeh, {militære}${vowc,æ-ææ|militæære} {lierehtimmie-sijjieh}${vowc,i-ï,hyph-0|lïerehtimmiesijjieh} {jih}${vowc,i-ï|jïh} staeries sijjieh {militærese}${vowc,æ-ææ|militæærese}.

{Golme luhkie {tjijhtede}${vowc,i-ï;conc,ht-htj|tjïjhtjede}}${cmp,3-1|Golmeluhkietjïjhtjede} tjaalege

Goerpemaaksoeh {jih}${vowc,i-ï|jïh} {læhtah}${vowc,æ-ea|leahtah} vierhtijste

Saemieh edtjieh goerpemaaksoem gaajhki {urhtsetallemi}${conc,t-ht|urhtsehtallemi} åvteste åadtjodh jis dagkeres darjome sjædta mij tjaalegisnie 36, mubpien {jih}${vowc,i-ï|jïh} njieljeden boelhkesne tjåådtje. Gosse {nasjovnale}${vowc,a-aa|nasjonaale} laake {kriebpesje}${vowc,i-ï|krïebpesje} dejstie guhth luhpiem åådtjeme eatnemen maelmijste vaeltedh, dellie edtjieh {våarome-aajhteridie}${hyph-0|våaromeaajhteridie} vierhtieh maeksedh jallh {dienesjisti}${conc,sj-st;fin,i-ie|dïenestistie} leahtam vedtedh. Nimhtie aaj seamma reaktah saemide guhth leah dajvide provhkeme, maaksoem dåastodh.

{Seamma laakan}${cmp,2-1|Seammalaakan} aaj daate sjædta maaksoem dåastodh jis {internasjovnale}${conc,vn-n;vowc,a-aa|internasjonaale} reaktaj mietie eatnemen maelmieh {vaaltasovvieh}${vowc,o-u|vaaltasuvvieh}.

{Golme luhkie gaaktsede}${cmp,3-1|Golmeluhkiegaaktsede} tjaalege

Duvvege {jih}${vowc,i-ï|jïh} fealadimmie duvvene( fjorder og kystfarvann)

Reaktah tjaetside {jih}${vowc,i-ï|jïh} provhkeme dejstie mij tjaalasovveme {artikkelisnie}${conc,kk-hk|artihkelisnie} 34-37 aaj sjeahta gosse saemiej {gøølemem}${vowc,øø-öö|göölemem} {jih}${vowc,i-ï|jïh} jeatja pråvhkoem saelhteste {nebnedh}${vowc,e-ee|neebnedh}.

Gosse juekedh {vijremepaart}${vowc,i-ï;fin-rt-rth|vïjremepaarhth} {gøølemasse}${vowc,øø-öö|göölemasse} {jih}${vowc,i-ï|jïh} jeatja saelhtien maelmide , dellie {vihkeles}£{infl,attr-pred|vihkele} saemiej reaktide steeredh {jih}${vowc,i-ï|jïh} vuartasjidh man vierhtege daate saemiej byjres {ektievoetese.Daate}${mix,x|ektievoetese. Daate} edtja deahpadidh jalhts pråvhkoe lea åananamme jallh raakte gaarvanamme juktie jeatja {øørnegh}${vowc,i-ï|öörnegh} leah båateme {gøølemasse}${vowc,øø-öö|göölemasse} {jih}${vowc,i-ï|jïh} {maelmie-pråvhkose}${hyph-0|maelmiepråvhkose} daej dajvine. Seamma aaj sjædta jis pråvhkoeh åananamme jallh {garvanamme}${vowc,a-aa|gaarvanamme} juktie saelhtien maelmieh vaananamme daej dajvine.

{Golme luhkie åktseden}${cmp,3-1|Golmeluhkieåktseden} tjaalege

{Dajve-jih}${mix,mix|Dajve- jïh} {maelmie-vierhtiedimmie}${hyph-0|maelmievierhtiedimmie}

Reaktaj baalte mah vuesiehtieh saemiej {eeke-reaktah}${hyph-0|eekereaktah} jallh {pråvhkeme-reaktah}${hyph-0|pråvhkemereaktah}, desnie edtjieh aaj saemiedigkieh mååhtedimmieh utnedh guktie tjaalege 16 vuesehte {jih}${vowc,i-ï|jïh} aaj byjjes {vierhtiedimmij}${fin,ij-iej|vierhtiedimmiej} {bijre}${vowc,i-ï|bïjre} dajvine, tjaalegisnie, 34 {jih}${vowc,i-ï|jïh} 38.

{{Vijhte}${vowc,i-i|Vïjhte} {luhkien}£{gen-ord|låhkede}}${cmp,2-1|vïjhtelåhkede} tjaalege

Byjres -vaarjelimmie {jih}${vowc,i-ï|jïh} byjres vierhtiedimmie

Staath tjoeverieh {saemiedigkij}${fin,ij-iej|saemiedigkiej} ektine barkedh guktie eensi byjres vaarjelimmieh {tsegkesovvieh}${vowc,e-ee|tseegkesuvvieh} guktie reaktah {jih}${vowc,i-ï|jïh} {øvtiedimmieh}${vowc,ø-ö|övtiedimmieh} saemiej {laante-jih}${mix,mix|laante- jïh} tjaetsiedajvine stinkes sjædta, tjaalege 34 {jih}${vowc,i-ï|jïh} 38.

Saemiedigkieh edtjieh reaktam utnedh reeremasse , tjaalege 16, guktie byjres vierhtiedimmiem daej dajvine maehtieh {tsevsiehtidh}${conc,v-vt|tsevtsiehtidh} .

{Vijhtede}${vowc,i-i|Vïjhtede} {kapittele}${conc,tt-ht|kapihtele} V

Saemiej jieleme

{{Vijhte}${vowc,i-i|Vïjhte} {luhkie voestes}${cmp,2-1|luhkievoestes}}${cmp,2-1|Vïjhteluhkievoestes} tjaalege
Guktie saemiej {jielemidie}${vowc,e-ie|jieliemidie} vaarjelidh

Saemiej jielemh {jih}${vowc,i-ï|jïh} saemieh {maelmie-vierhtiedimmieh}${hyph-0|maelmievierhtiedimmieh} edtjieh {sjiere}${vowc,i-ï|sjïere} laakan vaarjelimmien nualan båetedh. Daate lea daerpies {reaktaj-jih}${mix,mix|reaktaj- jïh} vierhtiej råajvarimmiej gaavhtan gosse {vihties laakan}¥{adv,x|vihtieslaakan} {kultuvre-våaroemasse}${hyph-0|kultuvrevåaroemasse} veadtaldihkie.

Saemiej jieleme {jih}${vowc,i-ï|jïh} {maelmie-vierhtiedimmie}${hyph-0|maelmievierhtiedimmie} leah {vihkeles}£{infl,attr-pred|vihkele} gosse saemiej voenge edtja tjåadtjodh {jih}${vowc,i-ï|jïh} {øvtiedimmisne}${vowc,ø-ö|övtiedimmesne} årrodh.

{{Vijhte}${vowc,i-i|Vïjhte} luhkie mubpie}${cmp,3-1|Vïjhteluhkiemubpie} tjaalege

Saemiej båatsoejieleme

Båatsoejieleme lea saemiej vihties {jih}${vowc,i-ï|jïh} {{siejme}${vowc,i-ï|sïejme}}¢{w|sïejhme} vuekie {jih}${vowc,i-ï|jïh} dan gaavhtan daerpies {disse}${vowc,i-ï|dïsse} {sjiere}${vowc,i-ï|sjïere} reaktah viedtedh.

Nimhtie edtjieh Sveerje {jih}${vowc,i-ï|jïh} {Nøørje}${vowc,øø-öö|Nöörje} båatsoejielemem vaarjelidh {jih}${vowc,i-ï|jïh} {øvtiedidh}${vowc,ø-ö|övtiedidh} goh {sjiere}${vowc,i-ï|sjïere} reaktah saemide båatsoeburriedajvine.

Saemieh goh aalkoealmetjh aaj vååjnesasse båetieh tjaalegisnie {provtokollen}${conc,vt-t|protokollen} nuelesne nr.3 europeiske {uniovnesne}${conc,io-ijo|unijovnesne}, gusnie {Finlaante}¢{w|Suome} aaj tjirkie sæjhta saemiej båatsoejielemem nænnoestidh.

{Njielje luhkie gåalmede}${cmp,3-1|Njieljeluhkiegåalmede} tjaalege

{Båatsoe-jieleme}${hyph-0|Båatsoejieleme} {rasti}${vowc,a-aa|raasti} bijjelen

Saemiej reaktah {rasti}${vowc,a-aa|raasti} {gåabatjahki}${conc,b-bp|gåabpatjahki} bieline gåatoehtidh, lea daerpies vuekien mietie.

Jis mååhtedimmieh saemiej dajvine, {{sidaj-}${vowc,i-ii|siidaj}}€{w|sïjti} jallh bovtsegåatome moenehtsi {gaskems}${pp,con|gaskemsh}, {rasti}${vowc,a-aa|raasti} gåabpegh bielesne gåatoehtidh, dellie edtjieh dah mååhtedimmieh dååjredh. Jis {tsagesh}${concg,gk|tsagkesh} pråvhkoen jallh {guarkesen}${vowc,ua-oe|goerkesen} gaavhtan dagkeres mååhtedæmman, dellie edtja akte dejstie mij tsællosne, maehtedh tsælloem {sjiere}${vowc,i-ï|sjïere} moenehtsasse {guedtedh.Njoelkedassh}${mix,x|guedtedh. Njoelkedassh} guktie dagkeres {tsælloe-moenehtse}${cmp,oe-oeh;hyph-0;|tsælloehmoenehtse} edtja {tjåangkan}${conc,gk-ghk|tjåanghkan} {biejesovvedh}${vowc,i-ï|bïejesovvedh}, edtjieh saemiedigkieh {dej golme laantine}£{case,gen-ine|dejnie golme laantine} nænnoestidh. Jis akte dejstie {paartijste}${vowc,aa-a|partijijste} ovnukte guktie {tsælloe-moenehtse}${hyph-0|tsælloemoenehtse} {døøpmeme}${vowc,øø-öö|dööpmeme}, dellie nuepie {aamhtsem}${vowc,0-e|aamhtesem} juhtiehtidh {døøpmeme-raaran}${cmp,ege-eh;hyph-0|dööpmehraaran} seamma laantesne gusnie {båatsoe-dajve}${hyph-0|båatsoedajve}.

Jis eah dagkeres mååhtedimmieh {saemie-dajvi-}${cmp,nom-gen;hyph-0|saemiendajvi-} {{sidaj}${vowc,i-ii|siidaj}}€{w|sïjti} {jaalh}${typos|jallh} {bovtsegåatome-moenehtsi}${hyph-0|bovtsegåatomemoenehtsi} {gaskems}${pp,con|gaskemsh} gååvnesh, mohte ajve {gaske-staati}${hyph-0|gaskestaati} latjkeme {gåatome-dajvide}${hyph-0|gåatomedajvide},dellie edtja daate latjkeme {vååjnose}${fin,nose-nesasse|våajnesasse} båetedh. Jis naaken muenieh stuerebe reaktam utnedh {dagkeres dajvide}£{case,nom-ill|dagkaridie dajvide}, dellie edtjieh {namtegh}${conc,mt-mht|namhtegh} heaptoeh maehtedh {kriebpesjimmide}${vowc,i-ï|krïebpesjimmide} {døøpmege-raaran}${cmp,ege-eh;hyph-0|dööpmehraaran} juhtiehtidh dennie laantesne gusnie båatsoedajvh.

Govhtede {kapittele}${conc,tt-ht|kapihtele} VI

Guktie daam konvensjovnem juhtiehtidh {jih}${vowc,i-ï|jïh} {øvtiedidh}${vowc,ø-ö|övtiedidh}

Njielje luhkie njealjede tjaalege

Ektesvuekiebarkoe saemiej {ministri-}${hyph-0|ministeri-} {jih}${vowc,i-ï|jïh} saemiedigkiej {lihtsegi}${vowc,i-ï|lïhtsegi} {gaskems}${pp,con|gaskemsh}

Ministerh Finlaanteste, {Nøørjeste}${vowc,øø-öö|Nöörjeste} {jih}${vowc,i-ï|jïh} Sveerjeste {jih}${vowc,i-ï|jïh} {saemiedigkie- presidenth}${cmp,2-1;vowc,e-ee|saemiedigkiepresideenth} {dej golme laantine}£{case,gen-ine|dejnie golme laantine}, tjoeverieh abpe {tijjen}${vowc,i-ï|tïjjen} {tjirrh}¢{vowc,i-ï|tjïrrh} {tjåangkojsne}${fin,ojsne-ojne|tjåanghkojne} gaavnedidh.

{Dagkers}${vowc,0-e|Dagkeres} ektesvuekiebarkoe edtja vuepside daennie {konvensjovsne}${vowc,0-e|konvensjovnesne} vijriebasse guedtedh, guktie voestes {tjaalegijsnie}${conc,js-s|tjaalegisnie} tjåådtje. {Tjåangkojne}${conc,gk-ghk|Tjåanghkojne} edtjieh barkedh saemiej vihkeles {aamhtsigujmie}${vowc,0-e|aamhtesigujmie} mah {gaajhksidie}${vowc,0-e|gaajhkesidie} dijpieh.

{Njielje luhkie {vijhtede}${vowc,i-i|vïjhtede}}${cmp,3-1|Njieljeluhkievïjhtede} tjaalege

Konvensjovnen moenehtse

Noerhte {konvensjovne-moenehtse}${hyph-0|konvensjovnemoenehtse} {edja}${conc,dj-dtj|edtja} tseegkesovvedh mij maahta {giehtjedidh}${vowc,i-ï|gïehtjedidh} guktie daate konvensjovne jåhta. Moenehtsisnie edtjieh govhte {lihtsegh}${vowc,i-ï|lïhtsegh} guhth {sinsitnijstie}${resip,suf|sinsitneste} ovjearohks, tjahkasjidh. Dah golme staath {jih}${vowc,i-ï|jïh} saemiedigkieh {fiere}${vowc,i-ï|fïere} guhte {lihtsegem}${vowc,i-ï|lïhtsegem} muenieh.

Dah edtjieh {vijhte}${vowc,i-i|vïjhte} jaepieh desnie tjahkasjidh. Moenehtse edtja {bievnesh}${vowc,i-ï|bïevnesh} dejtie golme staati {reeremasside}${conc,m-n|reerenasside} {jih}${vowc,i-ï|jïh} {saemiedigide}${conc,g-gk|saemiedigkide} vedtedh .Moenehtse aaj maahta råajvarimmieh laanti {reeremasside}${conc,m-n|reerenasside} {jih}${vowc,i-ï|jïh} saemiedigkide vedtedh mah {maetieh}${conc,t-ht|maehtieh} daam konvensjovnem nænnoestidh. Moenehtse aaj maahta {jiehtsh}${vowc,0-e|jiehtesh} buektedh jis gyhtjelassh gill-akt almetjijstie jallh {tjiertijste}${vowc,i-ï|tjïertijste}.

Njielje luhkie govhtede tjaalege

{Nasjovnale}${conc,vn-n;vowc,e-ee|Nasjonaale} darjomh

Jis daate konvensjovne edtja {vihties laakan}${cmp.2-1|vihtieslaakan} vååjnesasse båetedh, dellie {vihkeles}£{infl,attr-pred|vihkele} staath jiehtesigujmie båetieh mah {nasjovnale}${conc,vn-n;vowc,a-aa|nasjonaale} laaken nualan {biejesovvieh}${vowc,i-ï|bïejesuvvieh}.

{Njielje luhkie {tjijhtjede}${vowc,i-i|tjïjhtjede}}${cmp,3-1|Njieljeluhkietjïjhtjede} tjaalege

{Vierhtie-mieriedimmie}${hyph-0|Vierhtiemieriedimmie}

Staati {diedth}${vowc,i-ï|dïedth} leah {beetne-vierhtieh}${hyph-0|beetnehvierhtieh} skåårvedh jis daate konvensjovne edtja juhtiemasse båetedh. Ikte mierie laajkoeh laanti {gaskems}${conc,ms-msh|gaskemsh} edtja juakasovvedh vuejniemisnie man gellie saemieh dej ovmese laantine årroeminie.

Baalte daej væjkoej mah daennie {tjaalegisnie35}${1-2|tjaalegisnie 35},mubpien tsiehkesne {nebnesovvieh}${vowc,o-u|neebnesuvvieh}, edtjieh aaj saemieh {vierhtie-viehkiem}${hyph-0|vierhtieviehkiem} åadtjodh jis daerpies gyhtjelassi reaktaj {bijre}${vowc,i-ï|bïjre} {døøpmege-raerine}${cmp,ege-eh;hyph-0|dööpmehraerine} juhtiehtidh.

{Tjiehtjede}${vowc,ie-ï|Tjïjhtjede} {kapittele}${conc,tt-ht|kapihtele} VII

{Orrejimmie-jiehtsh}${hyph-0;vowc,0-e|Orrijimmiejiehtesh}

{Njielje luhkie gaaktsede}${cmp,3-1|Njieljeluhkiegaaktsede} tjaalege

Saemiedigkiej {dååhkasjehteme}${vowc,åå-å|dåhkasjehteme}

Daate konvensjovne edtja {nuelie-tjaalegen}${hyph-0|nuelietjaalegen} mænngan {dååhkasjehtemem}${vowc,åå-å|dåhkasjehtemem} dejstie golme saemiedigkijste {viedtjedh}${vowc,i-ï|vïedtjedh}.

{Njielje luhkie {åksede}${conc,ks-kts|åktsede}}${cmp,3-1|Njieljeluhkieåktsede} tjaalege

Ratifikasjovne

Daate konvensjovne edtja ratifikasjovnen nualan. Daate maahta voestegh {deapadidh}${conc,p-hp|deahpadidh} gosse dah golme saemiedigkieh leah daam {dååhkasjehtamme}${vowc,åå-å,|dåhkasjehteme} guktie tjaalege 48 vuesehte.

{{Vijhte}${vowc,i-i|Vïjhte} {luhkien}£{infl,gen-ord|låhkede}}${cmp,2-1|Vïjhtelåhkede} tjaalege

Gåessie daejnie aelhkiehtidh

Konvensjovne {staeries}£{infl,attr-pred|staerieslaakan} sjædta {golme luhkie}¥{cmp,2-1|golmeluhkie} biejjiej mænngan {ratifikasjovne-tjaalegh}${hyph-0|ratifikasjovnetjaalegh} leah {våarkose}${conc,rk-rhk|våarhkose} {nøørjen}${vowc,øø-öö|nöörjen} {ålkoe-raerie}${hyph-0|ålkoeraerie} {departementese}${vowc,e-ee|departemeentese} båateme.

{Nøørjen}${vowc,øø-öö|Nöörjen} {ålkoeraerie-departemente}${hyph-0|ålkoeraeriedepartemeente} {Finlaantese}¢{w|Suomesne}, Sveerjese dejtie golme saemiedigkide {bieljele}${vowc,i-ï|bïeljele} {ratifikasjonen}${conc,n-vn|ratifikasjovnen} tjaalegi {våarkoen}${conc,rk-rhk|våarhkoen} {bijre}${vowc,i-ï|bïjre} {jih}${vowc,i-ï|jïh} aaj man mierien konvensjovne edtja aelkedh juhtedh.

{Dihte}${vowc,i-ï|Dïhte} {åårginale}${init,åå-o;vowc,a-aa|originaale} tjaalege edtja {vøørhkelimmesne}${vowc,i-ï|vöörhkelimmesne} {nøørjen}${vowc,øø-öö|nöörjen} {ålkoeraerie-departementesne}${hyph-0|ålkoeraeriedepartemeentesne} årrodh. {Dihte}${vowc,i-ï|Dïhte} edtja aaj {vihties laakan}${cmp,2-1|vihtieslaakan} {øørnedh}${vowc,øø-öö|öörnedh} guktie Finlaante, Sveerje {jih}${vowc,i-ï|jïh} dah golme saemiedigkieh {staeries}¢{w|rïektes} {kovpijem}${conc,vp-p|kopijem} åadtjoeh.

{{Vijhte}${vowc,i-i|Vïjhte} luhkie voestes}${cmp,3-1|vïjhteluhkievoestes} tjaalege

{Værrhtoedimmieh}${conc,rrh-rh|Værhtoedimmieh} konvensjovnesne

{Værrhtoedimmieh}${conc,rrh-rh|Værhtoedimmieh} daennie konvensjovnesne edtja {ektesvøøki}${x,mix|ektesevyöki} barkoe årrodh saemiedigkiej {gaskems}${conc,s-sh|gaskemsh} {jih}${vowc,i-ï|jïh} {jiehtesij}${fin,sij-si|jiehtesi} tjaalegisnie 48.

{Værrhtoedimmieh}${conc,rrh-rh|Værhtoedimmieh} daennie konvensjovnesne aelhkiedæmman båata {golme luhkie}${cmp,2-1|golmeluhkie} biejjiej mænngan gosse {mååhtedimmie-lihtsegh}${hyph-0:vowc,i-ï|mååhtedimmielïhtsegh} {nøørjen}${vowc,øø-öö|nöörjen} ålkoeraerie {departementese}${vowc,e-ee|departemeentese} {bieljelamme}${vowc,i-ï|bïeljelamme} {dååhkesjehtemen}${vowc,åå-å|dåhkasjehtemen} {bijre}${vowc,i-ï|bïjre}.

{Dååhkesjehteme-lihtsegh}${hyph-0,vowc,åå-å|Dåhkasjehtemelïhtsegh} leah {jååhkesjehtamme}${fin,htamme-hteme|jååhkesjehteme} daam konvensjovnem.

Daate {deahpedi}${vowc,e-a|deahpadi} ....................... _____ ._______n 20...... akten tjaaleginie {nøørjen}${vowc,øø-öö|nöörjen}, finlaanten, sveerjen {jih}${vowc,i-ï|jïh} saemien {gielesne}¢{vowc,i-ï|gïelesne}. Gaajhkh tjaalegh seamma {vierhtie-daltesisnie}${hyph-0|vierhtiedaltesisnie} tjåadtjoeminie.

Veedtjeme (27.02.2012) sæjroste:

{http://www.regjeringen.no/Upload/AID/temadokumenter/sami/sami_samekonv_sorsamisk.pdf}∞{url}