Sámegiella nubbingiellan oahppoplána

Ulbmil

Sámit leat okta álbmot mii orru Norggas, Ruoŧas, Suomas ja Ruoššas, ja sámegielat čatnet sámiid oktii riikkarájiid rastá. Sámegielat leat almmolaš unnitlogugielat Norggas, Ruoŧas ja Suomas. Leat máŋga sámegiela ja iešguđetlágan suopmanat, ja sámi gielladilli ja sámegiela eavttut leat iešguđetládje iešguđet guovlluin Sámis. Sámegiella lea nanu kulturguoddi, ja oktasaš árvvut, vásáhusat ja máhttu fievrreduvvojit boahtte buolvvaide giellageavaheami bokte. Ulbmil lea ahte sámegiella galgá bisuhuvvot, nannejuvvot ja ain ovdánahttot dievaslaš gulahallangaskaoapmin beroškeahttá riikkarájiin.

Oahpahus sámegielas galgá leat mielde lahttudit mánáid ja nuoraid sámi kultuvrii ja servodateallimii, ja kulturipmárdus, gulahallan, oahppahábmen ja identitehtaovdánahttin leat guovddážis oahpaheamis. Oahpahus mii ovddida positiivvalaš guottuid sámegielaide ja mii vuhtiiváldá dan máŋggalágan giella- ja kulturvalljivuođa maid sámi oahppit vásihit, addá ohppiide máŋggagielalaš ja máŋggakultuvrralaš gelbbolašvuođa. Kultuvrralaš gelbbolašvuohta lea maid diehtit ja árvvus atnit kultuvrralaš ovttaláganvuođaid ja erohusaid sámi servodagain. Sámegiellafága galgá leat mielde movttiidahttit sámegiela ovdánahttima ja geavaheami iešguđetlágan oktavuođain ja iešguđetlágan arenain.

Deattuhettiin sámi kultuvrra guovddáš árvvuid, sáhttá fága maid čujuhit mainnalágiin sámi árvvuid sáhttá heivehit ja ain ovdánahttit ođđa dilálašvuođaide ja rievdi áigái. Diehtu eará eamiálbmogiid ja kultuvrraid birra váikkuha dasa ahte olmmoš buorebut ipmirda ja árvvusatná earáid, ja maiddái dasa ahte buorebut ipmirda iežas kultuvrra. Buorre gelbbolašvuohta sámegielas lea deaŧalaš eaktu dasa ahte oassálastit sámi servodat- ja bargoeallimis ja addá válljenvejolašvuođaid oahpu ja barggu ja maiddái eallinagi oahppama dáfus.

Fága sámegiella nubbingiellan galgá ovttas dárogiellafágain bidjat vuođu ohppiid doaibmi guovttegielalašvuođa ovdánahttimii, ja leat mielde addime ovttaskas oahppái máhtu, movtta ja oadjebasvuođa válljet sámegiela gulahallangiellan.

Giellamáhttu ja giellaipmárdus ovdána aktiivvalaš giellageavahemiin. Gulahallan ja ovttasdoaibman lea dan dihte guovddážis fágas, ja muosáhusaid ja oassálastimiid bokte ovdána oahppi njálmmálaš giella. Lohkan- ja čállingelbbolašvuohta lea sihke mihttomearri iešalddis ja dárbbašlaš vuođđu oahppamii ja ipmárdussii buot fágain. Fága sámegiella nubbingiellan galgá movttiidahttit oahppi ovdánahttit buriid oahppanstrategiijaid ja kritihkalaš jurddašeami, ja movttiidahttit oahppi lohkan- ja čállinhálu ja ovdánahttit buriid lohkan- ja čállindábiid. Sámi girjjálašvuhtii ja iešguđet sámegielaide ja suopmaniidda oahpásnuhttin viiddida ohppiid iežaset ipmárdusa giella- ja kulturvalljivuođas sámi servodagain.

Ohppiin geain lea sámegiella nubbingiellan, eai leat ovttalágan eavttut go oahpahallet giela. Muhtimiin leat sámegielat birrasat lagasbirrasis, muhto earát fas eai gula sámegiela eará sajiin go oahpahusas. Vai oahppit ovdánahttet sámegiellagelbbolašvuođa buoremus lági mielde, de lea deaŧalaš ahte oahppit besset geavahit iešguđetlágan giellabirrasiid.

Fága váldooasit

Fága lea juhkkojuvvon váldoosiide maidda leat hábmejuvvon gelbbolašvuođamihttomearit. Váldooasit dievasmahttet nuppit nuppiid ja fertejit gehččojuvvot oktavuohtan.

Fága lea oktasaš fága buot oahppoprográmmain joatkkaoahpahusas. Oahpahusa galgá danin heivehit sierra oahppoprográmmaide vai dat livččii ohppiide nu relevánta go vejolaš.

Plána lea juhkkojuvvon 9 dássái, ja buot dásiide leat ráhkaduvvon gelbbolašvuođamihttomearit.

Bajilgovva váldoosiin:

Dássi	Váldooasit
1.- 9.	Čálalaš gulahallan	Njálmmálaš gulahallan	Giella, kultuvra ja girjjálašvuohta

Njálmmálaš gulahallan

Njálmmálaš gulahallama váldooassi lea máhttit guldalit, ipmirdit ja ságastallat iešguđetlágan oktavuođain. Njálmmálaš gulahallan lea ođđa gielaid oahppama vuođđu.

Guldaleapmi lea aktiiva doaibma mas oahppi galgá oahppat ja ipmirdit dan bokte ahte dulko, ovttasta ja árvvoštallá earáid dajaldagaid. Sihke njálmmálaš ovdanbuktima bokte masa lea ráhkkanan, ja spontána njálmmálaš ovttasdoaibmamis galgá oahppi ovdánahttit návccaid gulahallat earáiguin sámegillii.

Giellaoahppamis lea deaŧalaš deattuhit ođđa sániid ja doahpagiid oahppama ja oažžut geavatlaš vásáhusaid iešguđetlágan giellaoktavuođain. Giela oahppá doaimmaid, stoahkama, muosáhusaid, jurddašeami, gaskkusteami ja ovttasdoaimma bokte. Ollu ohppiin geain lea sámegiella fágan, leat unnán giellabirrasat gos sáhtáše gulahallat sámegillii, ja dalle lea erenoamáš deaŧalaš láhččit giellahárjehallanarenaid ja maid digitála gulahallanreaidduid bokte hárjehallat ja vásihit njálmmálaš gulahallama. Lea deaŧalaš oahpahusas addit oahppái dovddu ahte son hálddaša ja nu movttiidahttit su viidáseappot ovdánahttit iežas giellamáhtu.

Čálalaš gulahallan

Čálalaš gulahallama váldooassi lea máhttit lohkat ja čállit sámegiela. Vaikko álgo lohkan- ja čállinoahpahusa váldoovddasvástádus lea vuosttašgielas, de galgá maiddái oahpahus sámegielas nubbingiellan leat mielde ovdánahttit ohppiid lohkan- ja čállingelbbolašvuođa njuovžilis progrešuvdnan miehtá olles oahpahusmannolaga. Lohkan ja čállin lea deaŧalaš giela oahppamis ja lea mielde lasiheame oahppi sátneriggodaga ja buorideame hupmagiela.

Lohkanoahpahus galgá ovddidit oahppi miela ja návccaid lohkamis ja čállimis, ja oahpahusas galgá oahppi lohkat iešguđetlágan teavsttaid, sihke oahppama ja muosáheami várás. Lohkkojuvvon teavsttat galget váikkuhit dasa ahte oahppi šaddá diđolaš dan hárrái movt son ovdána lohkamis ja čállimis.

Čállin mearkkaša ahte sáhttá ovdanbuktit, gieđahallat ja gaskkustit jurdagiid ja oaiviliid iešguđetlágan teavsttaid ja šáŋŋeriid bokte. Ovttastuvvon teavsttat leat oassi teavsttain maid oahppit galget lohkat ja hábmet. Buorre čálalaš gulahallan eaktuda buori sátneriggodaga, máhtu ja gálggaid grammatihkas ja riektačállimis ja návccaid buvttadit ulbmillaš teavsttaid mat heivejit lohkkiide.

Giella, kultuvra ja girjjálašvuohta

Váldooassi giella, kultuvra ja girjjálašvuohta sisttisdoallá dan ahte oažžut oahpu sámegiela, giellageavaheami ja giellavuogádaga birra ja atnit dan máhtu iežas giellaoahppamis. Lea deaŧalaš bargat systemáhtalaččat oahppat doahpagiid ja grammatihkain nu ahte álggos oahppá sátnehámiid ja erohusaid mearkkašumiin ja dađistaga geavahit metagiela giellahuksema čilgemis. Oahppi galgá šaddat dihtomielalaš iežas giellaoahppama ja guovttegielalašvuođa hárrái. Galgá maid oahpásmuvvat suopmaniidda, eará sámegielaide ja sámi giellahistorjái.

Váldooassi lea maid dan birra ahte oahppi galgá oahppat giela geavaheami sámi kultuvrra, eallinvuogi ja árbevirolaš máhtu hárrái. Lea deaŧalaš ahte oahppi beassá vásihit sámi teakstakultuvrra ja iešguđetlágan doaimmaid bokte oažžut geavatlaš vásáhusaid das mo geavahit sámegiela iešguđetlágan dilálašvuođain ja iešguđetlágan mediain .

Oahppi galgá oažžut vejolašvuođa oahpásmuvvat sámi muitalanárbevirrui ja sámi girjjálašvuhtii ja čállimii. Lea deaŧalaš válljet teavsttaid maid bokte oahppit besset oahpásmuvvat sámi kultuvrii seammás go ohppet giela.

Diibmolohku

Diibmolohku lea almmuhuvvon 60-minuhta ovttadahkan:

MÁNÁIDCEAHKKI

1.–7. jahkecehkiin: 608 diimmu

NUORAIDCEAHKKI

8.–10. jahkecehkiin: 228 diimmu

STUDERENRÁHKKANAHTTI OAHPPOPROGRÁMMA

Joa1: 103 diimmu

Joa2: 103 diimmu

Joa3: 103 diimmu

Oahppit geain ii leat leamašan vuođđoskuvllas sámegiella oahpahus, ja geat válljejit sámegiella oahpahusa joatkkaoahpahusas,sáhttet geavahit válljenprográmmafágas 140 diimmu sámegillii.

FIDNOFÁFALAS OAHPPOPROGRÁMMA

Joa1: 45 diimmu

Joa2: 45 diimmu

LASÁHUS OPPALAŠ STUDERENGELBBOLAŠVUHTII FIDNOFÁGALAŠ OAHPPOPROGRÁMMAIN

Joa3: 219 diimmu

Vuođđogálggat

Vuođđogálggat leat integrerejuvvon gelbbolašvuođamihttomeriide gos dat leat mielde ovdánahttime fágagelbbolašvuođa ja leat maid oassin fágagelbbolašvuođas. Sámegiella nubbingielas ipmirduvvojit vuođđogálggat ná:

Njálmmálaš gálggat sámegielas nubbingiellan lea máhttit guldalit ipmárdusain, hupmat, ságastallat ja máhttit heivehit giela ulbmilii ja vuostáiváldái. Njálmmálaš gálggaid ovddideapmái sámegiellafágas gullá bargat systemáhtalaččat doahpagiid oahpahallamiin ja giela geavahit dađistaga dárkileappot ja čielgaseappot ságastallamiin ja earalágan njálmmálaš teavsttain. Dasa gullá maiddái aktiiva guldaleapmi, ipmirdit ja ságaškuššat dađi mielde váddáset ja viidát áššiid. Gáibádusat sátneriggodaga, giellageavaheami ja formála hálddašeami dáfus eai datte leat seamma garrasat go ohppiide geain lea sámegiella vuosttašgiellan.

Máhttit lohkat sámegielas nubbingiellan lea ahte oažžut ipmárdusa iešguđetlágan šáŋŋeriid teavsttain. Dasa gullá vuodjudeapmi teavsttaide, ja olahit ipmárdusa ja beroštumi eará olbmuid jurdagiidda, eallimii ja vásáhusaide. Viidáseappot gullá dasa máhttu gávdnat dieđuid ja ipmirdit resoneremiid ja ovdanbuktimiid iešguđetlágan teavsttain šearpmas ja báhpiris, ja máhttit kritihkalaččat ja iešheanalaččat geahččat lohkkojuvvon teavsttaid. Ovdáneapmi manná álkis teavsttaid kodemis, dađistaga gáibideaddji teavsttaid ipmirdeapmái, oahppamii, dulkomii ja árvvoštallamii. Lohkangálggaid ovddideapmái sámegielas nubbingiellan gullá systemáhtalaš bargu lohkanstrategiijaiguin mat leat heivehuvvon lohkama ulbmilii ja iešguđetlágan teavsttaide fágas.

Máhttit čállit sámegielas lea albmanahttit ulbmillaš vugiin ja gulahallat earáiguin čállingiela bokte. Dat lea maiddái vuohki ovdánahttit ja struktureret fuomášumiid ja jurdagiid seammás go lea oahppanvuohki. Čállit iešguđetlágan teavsttaid giehtačállosiin ja dihtoriin lea suorgi mas dárogiel- ja sámegiellafágain ovttas lea earenoamáš ovddasvástádus. Dasa gullá ahte galgá nákcet plánet, hábmet ja gieđahallat teavsttaid mat leat heivehuvvon ulbmilii ja vuostáiváldái. Čálalaš gálggaid ovddideapmái sámegiellafágas gullá systemáhtalaš bargu ovddidit formála čállinmáhtu, ja iešguđetlágan čállinstrategiijaid bokte máhttigoahtit čállit dađistaga váddásit teavsttaid. Gáibádusat sátneriggodahkii, giellageavaheapmái ja formála hálddašeapmái eai leat dattege seamma garrasat go ohppiide geain lea sámegiella vuosttašgiellan.

Máhttit rehkenastit sámegielas lea máhttit dulkot ja ipmirdit informašuvnna teavsttain mat sisttisdollet loguid, sturrodagaid dahje geometralaš govvosiid. Dasa gullá máhttit árvvoštallat, reflekteret ja gulahallat ovttastuvvon teavsttaid birra mat sisttisdollet gráfalaš ovdanbuktimiid, tabeallaid ja statistihka. Rehkenastingálggaid ovddideapmái gullá ahte háhkat ollislaš oaivila dađistaga eambbo gáibideaddji teavsttain main iešguđetlágan albmanahttinvugiid ferte geahččat ovttas.

Digitála gálggat sámegielas, nu mo eará gielain, lea máhttit geavahit digitála reaidduid, mediaid ja resurssaid dieđuid viežžamii ja gieđahallamii, ja máhttit hábmet ja redigeret iešguđetlágan teavsttaid. Digitála reaiddut rahpet ođđa geainnuid giellaoahppanvejolašvuođaide ja gulahallamii earáiguin. Digitála gálggaid ovddideapmi lea oassin sámegiellafága lohkan- ja čállinoahpahusas, ja dasa gullá máhttu gávdnat, geavahit ja dađi mielde árvvoštallat ja čujuhit digitála gálduide iežas teakstabargguin.

Dássi 1 m

Njálmmálaš gulahallan

Oahpahusa mihttomearri lea ahte oahppi galgá máhttit

• guldalit, stoahkat ja geahččaladdat sámegiela jietnadagaiguin, stávvaliiguin sániiguin, riimmaiguin, ritmmaiguin ja intonašuvnnain
• dadjat sániid ja álkis cealkagiid
• dearvvahit, giitit ja muitalit gii son lea
• muitalit iežas ja earáid birra
• guldalit njálmmálaš teavsttaid ja dovdat sániid ja dajaldagaid mat gullet oahpes ja beaivválaš dilálašvuođaide
• searvat dábálaš dialogaide maid leat hárjehallan
• ságastallat govaid birra álkis dadjanmálliin
• lohkat 0-100, ja geavahit loguid álkis ságastallamis

Čálalaš gulahallan

Oahpahusa mihttomearri lea ahte oahppi galgá máhttit

• lohkat stuora ja smávva sámegiel bustávaid
• juohkit sániid stávvaliid mielde
• dovdat sátnegovaid
• čállit stuora ja smávva bustávaiguin ja geahččaladdat sániid čállit giehtačállagiin ja dihtoriin
• lohkat oanehis sániid ja stávvaliid báhpiris ja šearpmas
• bidjat álkis sániid oktii oanehis cealkkan

Giella, kultuvra ja girjjálašvuohta

Oahpahusa mihttomearri lea ahte oahppi galgá máhttit

• ságastallat jietnadagaid ja bustávaid oktavuođa birra dárogielas ja sámegielas
• geahččaladdat sátnehámiiguin ja ságastallat sátnehámiid ja mearkkašumi erohusaid birra
• ságastallat sámegiela birra ja makkár dilálašvuođain lea ávkkálaš máhttit sámegiela
• guldalit ja searvat juoigama, lávlagiid, riimmaid ja hoahkamiid ovdanbuktimii
• guldalit ja dovdat giela álkis muitalusain, máidnasiin, govain, stohkosiin, tv-prográmmain
• geavahit beivviid, mánuid ja dan gávcci jagiáiggi namahusaid
• geavahit sámegiel bivttasnamahusaid
• dovdat iešguđet guovlluid sámi gávttiid

Dássi 2 m

Njálmmálaš gulahallan

Oahpahusa mihttomearri lea ahte oahppi galgá máhttit

• guldalit, ipmirdit ja ovdanbuktit álkis dieđuid ja bagadusaid
• guldalit ja ipmirdit álkis ságastallamiid, fearániid ja muitalusaid
• ságastallat beaivválaš dilalašvuođaid birra
• jearrat ja vástidit álkis gažaldagaid
• searvat rollastohkosiidda ja dramatiseremiidda
• lohkat duháhii ja geavahit loguid go muitala áiggiid ja dáhtoniid birra

Čálalaš gulahallan

Oahpahusa mihttomearri lea ahte oahppi galgá máhttit

• lohkat ja čállit sámi alfabehta
• lohkat, ipmirdit ja čállit álkis dieđuid giehtačállagiin ja dihtoriin
• lohkat álkis teavsttaid, fearániid ja muitalusaid ja albmanahttit ipmirdusa sisdoalus
• čállit álkis teavsttaid beaivválaš dilálašvuođaid birra

Giella, kultuvra ja girjjálašvuohta

Oahpahusa mihttomearri lea ahte oahppi galgá máhttit

• dovdat dadjanvugiid dálááiggis, vássánáiggis ja boahtteáiggis
• ságastallat giela ja giellaseaguheame birra
• lohkat árvádusaid, sátneláskkuid ja suohttasiid
• guldalit ja lohkat sámi máidnasiid ja muitalusaid ja ságastallat sisdoalu birra
• geavahit doahpagiid mat gullet borramušaide go ságastallet sámi biepmuid birra
• geavahit dábáleamos bearaš- ja fuolkevuođa sániid

Dássi 3 m

Njálmmálaš gulahallan

Oahpahusa mihttomearri lea ahte oahppi galgá máhttit

• albmanahttit beaivválaš dilálašvuođaid birra dálááiggis, vássánáiggis ja boahtteáiggis
• muitalit iežas muosáhusaid ja vásáhusaid birra
• doaibmat iešguđetlágan giellarollain drámadoaimmain, lohkamis ja ovdandivvumiin
• guldalit ja muitalit ođđasis dan mii muitaluvvo
• jorgalit sániid, álkis dajaldagaid ja oanehis cealkagiid
• gulahallat digitála mediaid bokte

Čálalaš gulahallan

Oahpahusa mihttomearri lea ahte oahppi galgá máhttit

• lohkat ja ipmirdit váldosisdoalu muitaleaddji teavsttain
• čállit álkis muitaleaddji teavsttaid ja ovdanbuktit earáide
• geavahit muosáhusaid drámás, teáhterbihtáin, filmmain ja sámi tv-prográmmain go ieš ráhkada teavsttaid
• guldalit ja ođđasis muitalit dan maid lea gullan
• jorgalit álkis cealkagiid dárogielas sámegillii
• geavahit vuođđoriektačállinnjuolggadusaid
• geavahit báber- ja digitála sátnegirjjiid

Giella, kultuvra ja girjjálašvuohta

Oahpahusa mihttomearri lea ahte oahppi galgá máhttit

• ságastallat sátneluohkáid birra
• sojahit muhtin vearbbaid ja substantiivvaid
• geavahit dábáleamos cealkkamálliid
• ságastallat suopmaniid birra ja dovdat muhtin dábálaš sániid eará suopmaniin
• ipmirdit ja geavahit loguid gulahallamis hattiid, mihtuid, deattu ja sturrodaga birra
• ságastallat geavatlaš bargguid birra
• ságastallat sámi báikenamaid birra
• lohkat sámi mánáid- ja nuoraidgirjjálašvuođa ja muitalit sisdoalu birra
• guldalit ja ságastallat sámi muitalanárbevieru birra
• geavahit digitála reaidduid giellaoahppamis

Dássi 1

Njálmmálaš gulahallan

Oahpahusa mihttomearri lea ahte oahppi galgá máhttit

• dadjat sámegiel sániid ja buohtastahttit sámegiel ja dárogiel giellajietnadagaid ja intonašuvnna
• dearvvahit, giitit ja muitalit gii son ieš lea ja muitalit iežas ja earáid birra sámegillii
• searvat álkis ságastallamiidda dábálaš dilálašvuođaid birra
• guldalit ja ovdanbuktit ahte lea ipmirdan sisdoalu álkis fearániin ja muitalusain
• ipmirdit ja ovdanbuktit álkis dieđuid ja bagadusaid
• geavahit loguid 1-1000 gulahallamis
• jearrat ja vástidit gažaldagaid
• jorgalit álkis cealkagiid

Čálalaš gulahallan

Oahpahusa mihttomearri lea ahte oahppi galgá máhttit

• lohkat ja ipmirdit dieđuid ja álkis bagadusaid
• lohkat ja ipmirdit álkis teavsttaid
• čállit álkis cealkagiid dálááiggis ja vássánáiggis

Giella, kultuvra ja girjjálašvuohta

Oahpahusa mihttomearri lea ahte oahppi galgá máhttit

• ságastallat guovttegielatvuođa birra ja manne ja mo ovdánahttit iežas sámegiela
• guldalit ja lohkat sámegiel máidnasiid ja muitalusaid ja ságastallat sisdoalu birra
• geavahit doahpagiid mat gullet borramušaide go ságastallet sámi biepmuid birra
• geavahit dábáleamos bearaš- ja fuolkevuođa sániid
• ságastallat sámi gárvvuid birra ja dovdat iešguđet guovlluid sámi gávttiid
• geavahit báber- ja digitála sátnegirjjiid

Dássi 2

Njálmmálaš gulahallan

Oahpahusa mihttomearri lea ahte oahppi galgá máhttit

• guldalit, ipmirdit ja čađahit álkis ságastallamiid
• gulahallat čielga jietnademiin ja intonašuvnnain
• ipmirdit ja geavahit sátneriggodaga mii fátmmasta beaivválaš dilálašvuođaid
• albmanahttit iežas oaiviliid ja dovdduid
• muitalit iežas muosáhusaid ja vásáhusaid birra
• heivejit giellageavaheami dihto muddui iešguđetlágan gielladilálašvuođaide

Čálalaš gulahallan

Oahpahusa mihttomearri lea ahte oahppi galgá máhttit

• lohkat ja ipmirdit váldosisdoalu muitaleaddji teavsttain
• čállit teavsttaid beaivválaš dilálašvuođaid birra
• hálddašit vuođđo čállinnjuolggadusaid
• geavahit digitála reaidduid ja veahkkeávdnasiid iežas teaksta bargguin

Giella, kultuvra ja girjjálašvuohta

Oahpahusa mihttomearri lea ahte oahppi galgá máhttit

• sátnesojaheami jietnadatrievdamiid vuođđoprinsihpaid ja sojahit muhtin vearbbaid ja nomeniid
• geavahit muhtin grammáhtalaš namahusaid sátnehámiid ságaškuššamis
• ságastallat dábálaš sátneluohkáid birra
• geavahit loguid go muitala áiggi, dáhtoniid, hattiid, mihtuid, deattu ja sturrodagaid
• guldalit sámi muitalusaid ja ságastallat sámi muitalanárbevieru birra
• čielggadit guđet sámi mediat gávdnojit ja guorahallat mo iežas giellaoahppamis sáhttá mediain oažžut ávkki
• ságastallat sámi báikenamaid birra

Dássi 3

Njálmmálaš gulahallan

Oahpahusa mihttomearri lea ahte oahppi galgá máhttit

• albmanahttit beaivválaš dilálašvuođaid birra dálááiggis, vássánáiggis ja boahtteáiggis
• gulahallat čielga jietnademiin ja intonašuvnnain
• searvat spontána ságastallamiidda iešguđetlágan áššiin ja áigeguovdilis fáttáin ja ovdanbuktit oaiviliid ja jurdagiid
• doaibmat iešguđetlágan giellarollain drámadoaimmain, lohkamis ja ovdandivvumiin
• guldalit ja muitalit ođđasis dan mii muitaluvvo
• ovdanbuktit temáin mat gullet sámi dáidagii dahje ealáhussii
• gulahallat digitála reaidduid bokte

Čálalaš gulahallan

Oahpahusa mihttomearri lea ahte oahppi galgá máhttit

• lohkat teavstta ja refereret váldomomeanttaid
• čállit teavsttaid mat muitalit, čilgejit ja dieđihit
• jorgalit álkis cealkagiid dárogielas sámegillii
• guldalit ja ođđasis muitalit dan maid lea gullan
• geavahit notáhtaid ja gálduid čállima vuođđun ja almmuhit gálduid
• geavahit eanemus guovddáš njuolggadusaid cealkkahuksemis ja riektačállimis

Giella, kultuvra ja girjjálašvuohta

Oahpahusa mihttomearri lea ahte oahppi galgá máhttit

• álkis cealkkaanaliisa
• dovdat máddagiid ja geavahit vearbbaid ja nomeniid vuođđo sojahanhámiid
• ságastallat dábáleamos suorggideami vugiid birra
• guldalit ja ságastallat sámi gielaid ja suopmaniid birra
• lohkat teavsttaid iešguđet šáŋŋeriin, gávdnat temá ja addit mearkkašumiid sisdollui
• ovdandivvut dieđuid muhtin sámi girječálli birra
• ovdandivvut juoidá mas fáddan lea juoga árbevirolaš máhtus ja sámi kultuvrras
• geavahit digitála reaidduid iežas giellaoahppamis ja ovdandivvumiin

Dássi 4

Njálmmálaš gulahallan

Oahpahusa mihttomearri lea ahte oahppi galgá máhttit

• hálddašit sátneriggodaga mii fátmmasta beaivválaš dilálašvuođaid
• guldalit earáid ovdanbuktimiid, jearrat gažaldagaid ja albmanahttit iežas jurdagiid ja oaiviliid
• geavahit máhtu eará fágain njálmmálaš ovdanbuktimiin
• ipmirdit ja geavahit loguid gulahallamis

Čálalaš gulahallan

Oahpahusa mihttomearri lea ahte oahppi galgá máhttit

• lohkat ja ipmirdit muitaleaddji ja válddaheaddji teavsttaid ja máhttit teavsttain earuhit duohtadieđuid ja oaiviliid
• čállit teavsttaid mat válddahit, ságaškuššet ja albmanahttet oaiviliid
• hukset logahahtti ja čorgadis teavsttaid giehtačállagiin ja tastatuvrrain
• viežžat dieđuid, digitála, čálalaš ja njálmmálaš gálduin iežas teakstabarggus

Giella, kultuvra ja girjjálašvuohta

Oahpahusa mihttomearri lea ahte oahppi galgá máhttit

• geavahit cealkkaanaliisa iežas giellaoahppamis
• ságastallat guovttegielalašvuođa birra ja makkár vuoigatvuođat sámiin leat das mii guoská iežaset gillii
• ságastallat váldoerohusaid birra sámegielas ja dárogielas
• dovdat árbevirolaš loguid lohkanmálle ja mihtidanovttadagaid
• ságastallat luonddunamahusaid birra
• ráhkadit ovdandivvuma fáttas mii gullá árbevirolaš bargui, sámi ealáhusaide, dáidagii dahje kultuvrii
• ságastalat sámi sátneláskkuid ja diiddaid birra
• lohkat iešguđetlágan teavsttaid ja buktit mearkkašumiid sisdollui

Dássi 5

Njálmmálaš gulahallan

Oahpahusa mihttomearri lea ahte oahppi galgá máhttit

• guldalit, ipmirdit ja searvat spontána ságastallamiidda
• muitalit dáhpáhusaid, plánaid, jáhkuid ja vuordámušaid birra
• ságastallat iešguđetlágan temáid ja áigeguovdilis ođasáššiid birra
• jorgalit álkis teavsttaid

Čálalaš gulahallan

Oahpahusa mihttomearri lea ahte oahppi galgá máhttit

• lohkat fágateavsttaid ja muitalit váldosisdoalu birra
• geavahit notáhtaid, digitála ja eará gálduid čállima vuođđun
• čállit iešguđetlágan teavsttaid iežas válljen fáttáid birra
• jorgalit álkis cealkagiid ja oaidnit ovttaláganvuođaid ja erohusaid sámegiela ja dárogiela gaskka

Giella, kultuvra ja girjjálašvuohta

Oahpahusa mihttomearri lea ahte oahppi galgá máhttit

• geavahit grammáhtalaš namahusaid sátnehámiid ságaškuššamis
• ságastallat máŋggagielatvuođa doahpaga birra ja muitalit máŋggagielatvuođa ovdamuniid birra
• čájehit olmmošlašvuođa dihto dajaldagaid ja iešguđetlágan grammáhtalaš konstrukšuvnnaid bokte
• viežžat dieđuid ja giellaovdamearkkaid sámi mediain iežas giellaoahppamis
• lohkat čáppagirjjálaš teavsttaid, gávdnat temá ja buktit teavsttaide mearkkašumiid
• geavahit digitála gálduid ja reaidduid ráhkadit álkis ovttastuvvon teavsttaid

Dássi 6

Njálmmálaš gulahallan

Oahpahusa mihttomearri lea ahte oahppi galgá máhttit

• hálddašit dan meari sátneriggodaga ahte sáhttá albmanahttit muosáhusaid, dovdduid, vásáhusaid, máhtu ja iežas oaiviliid
• guldalit guhkebuš njálmmálaš teavsttaid ja ipmirdit váldosisdoalu
• doaibmat iešguđetlágan njálmmálaš rollain ságastallamiin ja ovdanbuktimiin
• ovdandivvut gos ulbmilaččat geavaha digitála reaidduid ja mediaid

Čálalaš gulahallan

Oahpahusa mihttomearri lea ahte oahppi galgá máhttit

• lohkat,refereret ja čoahkkáigeassit váldomomeanttaid teavsttas
• čállit teavsttaid main lea iešguđetlágan hápmi ja ulbmil ja teavsttaid čállimis geavahit iešguđetlágan váikkuhangaskaomiid
• varieret sátneválljemiid ja cealkkahuksemiid iežas čállimis
• geavahit digitála ja eará gálduid iežas teavsttaid čállimis ja namuhit gálduid

Giella, kultuvra ja girjjálašvuohta

Oahpahusa mihttomearri lea ahte oahppi galgá máhttit

• geavahit iešguđetlágan vearba- ja nomensojahemiid ja guovddáš sátnehuksen njuolggadusaid
• ságastallat sátne- ja dadjanvuogi erohusaid birra lagassuopmaniin
• muitalit giellaguovlluid birra Sámis
• ságastallat Sámelága giellanjuolggadusaid birra ja vuoigatvuođaid sámegiela ektui
• lohkat iešguđet šáŋŋeriid teavsttaid ja reflekteret hámi ja sisdoalu birra
• ovdandivvut sámi girjjálašvuođas ja sámi filmmain

Dássi 7

Njálmmálaš gulahallan

Oahpahusa mihttomearri lea ahte oahppi galgá máhttit

• geavahit giela iešguđetlágan dilálašvuođaid birra skuvllas ja bargoeallimis
• hálddašit iešguđetlágan rollaid joavkoságastallamiin ja ovdandivvumiin sihke oasseváldin ja guldaleaddjin
• guldalit, ipmirdit ja refereret sisdoalu muitalusain ja válddahemiin
• geavahit máhtu iežas prográmmafágain ovdanbuktimiin ja digaštallamiin

Čálalaš gulahallan

Oahpahusa mihttomearri lea ahte oahppi galgá máhttit

• lohkat ja ovdandivvut iešguđetlágan fágateavsttain
• čállit teavsttaid main temá ja fágaterminologiija lea heivehuvvon iežas oahppoprográmmii
• lohkat ja viidáseappot gaskkustit dieđuid iešguđetlágan gálduin ja mediain
• viežžat, árvvoštallat ja geavahit fágaávdnasiid digitála gáldduin go bargá iežas teavsttaiguin
• geavahit digitála reaidduid iežas teavsttaid ovdandivvumis ja almmuheamis

Giella, kultuvra ja girjjálašvuohta

Oahpahusa mihttomearri lea ahte oahppi galgá máhttit

• geavahit cealkkaanaliissa ja grammáhtalaš doahpagiid iežas giellaoahppamis ja sámegiela ja dárogiela buohtastahttimis
• ságaškuššat doahpaga doaibmi guovttegielalašvuohta
• selvehit mo ođđa sámegiel sánit ráhkaduvvojit
• muitalit daid iešguđet sámegielaid birra Norggas
• lohkat ja ovdandivvut čáppagirjjálašvuođa teavsttain
• selvehit sámi muitalanárbevieru

Dássi 8

Njálmmálaš gulahallan

Oahpahusa mihttomearri lea ahte oahppi galgá máhttit

• digaštallat, ákkastallat ja albmanahttit iežas áddejumiid ja oaiviliid
• álggahit, bisuhit ja loahpahit ságastallama
• guldalit ja refereret ovdandivvumiin ja sáhkavuoruin
• ovdandivvut fáttá maid ieš lea válljen

Čálalaš gulahallan

Oahpahusa mihttomearri lea ahte oahppi galgá máhttit

• lohkat teavsttaid ja dádjadit gávdnat dieđuid ja čoahkkáigeassit ja árvvoštallat relevánta dieđuid
• čállit teavsttaid main lea čielga ulbmil, buorre struktuvra ja ovttastusat
• čállit kreatiiva ja informatiiva teavsttaid ja ságaškuššamiid heivehuvvon vuostáiváldái, ulbmilii ja mediai
• hálddašit deaŧaleamos riektačállinnjuolggadusaid
• analiseret sisdoalu ja árvvoštallat váikkuhangaskaomiid geavaheami iešguđetlágan teavsttain mat leat vižžon digitála ja eará mediain

Giella, kultuvra ja girjjálašvuohta

Oahpahusa mihttomearri lea ahte oahppi galgá máhttit

• ságastallat dilálašvuođaid birra mat váikkuhit giellageavaheami
• guorahallat sámegiela ja eará gielaid ovttaláganvuođaid ja erohusaid
• selvehit makkár vuoigatvuođat lea sámegiela hárrái
• lohkat eará álgoálbmogiid ja kultuvrraid girjjálašvuođa ja addit mearkkašumiid hápmái
• digaštallat ođđasiid ja áigeguovdilis áššiid Sámis
• selvehit sámi mediahistorjjá váldoáššiid

Dássi 9

Njálmmálaš gulahallan

Oahpahusa mihttomearri lea ahte oahppi galgá máhttit

• albmanahttit sátneriggodagain ja njuovžilis gielain heivehuvvon ulbmilii ja vuostáiváldái
• guldalit, systematiseret ja ovttastit dieđuid njálmmálaš teavsttain ja reflekteret sisdoalu hárrái
• refereret sámegillii njálmmálaš dárogiel teavsttaid beaivválaš dilálašvuođaid birra
• ovdandivvut ja ságaškuššat fágalaš fáttáid

Čálalaš gulahallan

Oahpahusa mihttomearri lea ahte oahppi galgá máhttit

• albmanahttit doaibmi sátneriggodagain ja njuovžilis gielain ja hálddašit guovddáš gielalaš hápmenjuolggadusaid
• lohkat teavsttaid iešguđet šáŋŋeriin ja analiseret sisdoalu ja árvvoštallat váikkuhangaskaomiid geavaheami
• čállit kreatiiva, informatiiva ja ákkastalli teavsttaid, ságaškuššamiid ja eará resonnerejeaddji teavsttaid
• geavahit digitála ja eará gálduid kritihkalažžat ja máhttit gáldočujuheami

Giella, kultuvra ja girjjálašvuohta

Oahpahusa mihttomearri lea ahte oahppi galgá máhttit

• geavahit relevánta terminologiija válddahit giela hámi ja sisdoalu
• selvehit sámegiela giellahistorjjá váldoosiid
• lohkat ovtta meari sámi čáppagirjjálaš- ja áššeprosateavsttaid ja ságaškuššat sisdoalu, hámi ja ulbmila
• selvehit sámi girjjálašvuođahistorjjá váldoosiid

Árvvoštallan fágas

Loahppaárvvoštallama mearrádusat:

Oppalašárvosáni árvvoštallan sámegiella nubbingiellan - sámegiella 2

Jahkeceahkki	Ortnet
10. jahkeceahkki	Oahppit galget oažžut guokte oppalašárvosáni, ovtta sámegielas 2 čálalaš ja ovtta sámegielas 2 njálmmálaš.
Joa2 fidnofágalaš oahppoprográmma	Oahppit galget oažžut ovtta oppalašárvosáni.
Joa3 studerenráhkkanahtti oahppoprográmma	Oahppit galget oažžut guokte oppalašárvosáni, ovtta sámegielas 2 čálalaš ja ovtta sámegielas 2 njálmmálaš.
Joa3 lasáhus oppalaš studerengelbbolašvuhtii	Oahppit galget oažžut guokte oppalašárvosáni, ovtta sámegielas 2 čálalaš ja ovtta sámegielas 2 njálmmálaš.

Oppalašárvosáni árvvoštallan sámegiella nubbingielas - sámegiella 3

Jahkeceahkki	Ortnet
10. jahkeceahkki	Oahppit galget oažžut guokte oppalašárvosáni, ovtta sámegielas 3 čálalaš ja ovtta sámegielas 3 njálmmálaš.
Joa2 fidnofágalaš oahppoprográmma	Oahppit galget oažžut ovtta oppalašárvosáni.
Joa3 studerenráhkkanahtti oahppoprográmma	Oahppit galget oažžut guokte oppalašárvosáni, ovtta sámegielas 3 čálalaš ja ovtta sámegielas 3 njálmmálaš.
Joa3 lasáhus oppalaš studerengelbbolašvuhtii	Oahppit galget oažžut guokte oppalašárvosáni, ovtta sámegielas 3 čálalaš ja ovtta sámegielas 3 njálmmálaš.

Oppalašárvosáni árvvoštallan sámegiella nubbingiellas - sámegiella 4

Jahkeceahkki	Ortnet
Joa2 fidnofágalaš oahppoprográmma	Oahppit galget oažžut ovtta oppalašárvosáni.
Joa3 studerenráhkkanahtti oahppoprográmma	ahppit galget oažžut guokte oppalašárvosáni, ovtta sámegielas 4 čálalaš ja ovtta sámegielas 4 njálmmálaš.
Joa3 lasáhus oppalaš studerengelbbolašvuhtii	Oahppit galget oažžut guokte oppalašárvosáni, ovtta sámegielas 4 čálalaš ja ovtta sámegielas 4 njálmmálaš.

Eksámen ohppiide geain lea sámegiella nubbingiellan - sámegiella 2

Jahkeceahkki	Ortnet
10. jahkeceahkki	Oahppit sáhttet vuorbáduvvot čálalaš eksámenii sámegielas 2. Čálalaš eksámen ráhkaduvvo ja árvvoštallojuvvo guovddáš ásahusain. Oahppit maid sáhttet vuorbáduvvot njálmmálaš eksámenii. Njálmmálaš eksámen ráhkaduvvo ja árvvoštallojuvvo báikkálaččat.
Joa2 fidnofágalaš oahppoprográmma	Oahppit sáhttet vuorbáduvvot čálalaš eksámenii sámegielas 2. Čálalaš eksámen ráhkaduvvo ja árvvoštallojuvvo báikkálaččat Oahppit maid sáhttet vuorbáduvvot njálmmálaš eksámenii. Njálmmálaš eksámen ráhkaduvvo ja árvvoštallojuvvo báikkálaččat.
Joa3 studerenráhkkanahtti oahppoprográmma	Oahppit sáhttet vuorbáduvvot čálalaš eksámenii sámegielas 2. Čálalaš eksámen ráhkaduvvo ja árvvoštallojuvvo guovddáš ásahusain. Oahppit maid sáhttet vuorbáduvvot njálmmálaš eksámenii. Njálmmálaš eksámen ráhkaduvvo ja árvvoštallojuvvo báikkálaččat.
Joa3 lasáhus oppalaš studerengelbbolašvuhtii	Oahppit sáhttet vuorbáduvvot čálalaš eksámenii sámegielas 2. Čálalaš eksámen ráhkaduvvo ja árvvoštallojuvvo guovddáš ásahusain. Oahppit maid sáhttet vuorbáduvvot njálmmálaš eksámenii. Njálmmálaš eksámen ráhkaduvvo ja árvvoštallojuvvo báikkálaččat.

Eksámen ohppiide geain lea sámegiella nubbingiellan - sámegiella 3

Jahkeceahkki	Ortnet
10. jahkeceahkki	Oahppit sáhttet vuorbáduvvot njálmmálaš eksámenii sámegielas 3. Njálmmálaš eksámen ráhkaduvvo ja árvvoštallojuvvo báikkálaččat.
Joa2 fidnofágalaš oahppoprográmma	Oahppit sáhttet vuorbáduvvot njálmmálaš eksámenii sámegielas 3. Njálmmálaš eksámen ráhkaduvvo ja árvvoštallojuvvo báikkálaččat.
Joa3 studerenráhkkanahtti oahppoprográmma	Oahppit sáhttet vuorbáduvvot čálalaš eksámenii sámegielas 3. Čálalaš eksámen ráhkaduvvo ja árvvoštallojuvvo guovddáš ásahusain. Oahppit maid sáhttet vuorbáduvvot njálmmálaš eksámenii. Njálmmálaš eksámen ráhkaduvvo ja árvvoštallojuvvo báikkálaččat.
Joa3 lasáhus oppalaš studerengelbbolašvuhtii	Oahppit sáhttet vuorbáduvvot čálalaš eksámenii sámegielas 3. Čálalaš eksámen ráhkaduvvo ja árvvoštallojuvvo guovddáš ásahusain. Oahppit maid sáhttet vuorbáduvvot njálmmálaš eksámenii. Njálmmálaš eksámen ráhkaduvvo ja árvvoštallojuvvo báikkálaččat.

Eksámen ohppiide geain lea sámegiella nubbingiellan - sámegiella 4

Jahkeceahkki	Ortnet
Joa2 fidnofágalaš oahppoprográmma	Oahppit sáhttet vuorbáduvvot njálmmálaš eksámenii sámegielas 4. Njálmmálaš eksámen ráhkaduvvo ja árvvoštallojuvvo báikkálaččat.
Joa3 studerenráhkkanahtti oahppoprográmma	Oahppit sáhttet vuorbáduvvot čálalaš eksámenii sámegielas 4. Čálalaš eksámen ráhkaduvvo ja árvvoštallojuvvo guovddáš ásahusain. Oahppit maid sáhttet vuorbáduvvot njálmmálaš eksámenii. Njálmmálaš eksámen ráhkaduvvo ja árvvoštallojuvvo báikkálaččat.
Joa3 lasáhus oppalaš studerengelbbolašvuhtii	Oahppit sáhttet vuorbáduvvot čálalaš eksámenii sámegielas 4. Čálalaš eksámen ráhkaduvvo ja árvvoštallojuvvo guovddáš ásahusain. Oahppit maid sáhttet vuorbáduvvot njálmmálaš eksámenii. Njálmmálaš eksámen ráhkaduvvo ja árvvoštallojuvvo báikkálaččat.

Eksámen privatisttaide geain lea sámegiella nubbingiellan – sámegiella 2

Jahkeceahkki	Ortnet
10. jahkeceahkki	Geahča gustovaš ortnega rávisolbmuid vuođđoskuvlaoahpahusas.
Joa2 fidnofágalaš oahppoprográmma	Privatisttat galget váldit čálalaš eksámena sámegielas 2. Čálalaš eksámen ráhkaduvvo ja árvvoštallojuvvo báikkálaččat. Dasa lassin galget oahppit váldit njálmmálaš eksámena. Njálmmálaš eksámen ráhkaduvvo ja árvvoštallojuvvo báikkálaččat.
Joa3 studerenráhkkanahtti oahppoprográmma	Privatisttat galget váldit čálalaš eksámena sámegielas 2. Čálalaš eksámen ráhkaduvvo ja árvvoštallojuvvo guovddáš ásahusain. Dasa lassin galget privatisttat váldit njálmmálaš eksámena. Njálmmálaš eksámen ráhkaduvvo ja árvvoštallojuvvo báikkálaččat.
Joa3 lasáhus oppalaš studerengelbbolašvuhtii	Privatisttat galget váldit čálalaš eksámena sámegielas 2. Čálalaš eksámen ráhkaduvvo ja árvvoštallojuvvo guovddáš ásahusain. Dasa lassin galget privatisttat váldit njálmmálaš eksámena. Njálmmálaš eksámen ráhkaduvvo ja árvvoštallojuvvo báikkálaččat.

Eksámen privatisttaide geain lea sámegiella nubbingiellan – sámegiella 3

Jahkeceahkki	Ortnet
10. jahkeceahkki	Geahča gustovaš ortnega rávisolbmuid vuođđoskuvlaoahpahusas.
Joa2 fidnofágalaš oahppoprográmma	Privatisttat galget váldit njálmmálaš eksámena. Njálmmálaš eksámen ráhkaduvvo ja árvvoštallojuvvo báikkálaččat.
Joa3 studerenráhkkanahtti oahppoprográmma	Privatisttat galget váldit čálalaš eksámena sámegielas 3. Čálalaš eksámen ráhkaduvvo ja árvvoštallojuvvo guovddáš ásahusain. Dasa lassin galget privatisttat váldit njálmmálaš eksámena. Njálmmálaš eksámen ráhkaduvvo ja árvvoštallojuvvo báikkálaččat.
Joa3 lasáhus oppalaš studerengelbbolašvuhtii	Privatisttat galget váldit čálalaš eksámena sámegielas 3. Čálalaš eksámen ráhkaduvvo ja árvvoštallojuvvo guovddáš ásahusain. Dasa lassin galget privatisttat váldit njálmmálaš eksámena. Njálmmálaš eksámen ráhkaduvvo ja árvvoštallojuvvo báikkálaččat.

Eksámen privatisttaide geain lea sámegiella nubbingiellan – sámegiella 4

Jahkeceahkki	Ortnet
Joa2 fidnofágalaš oahppoprográmma	Privatisttat galget váldit njálmmálaš eksámena sámegielas 4. Njálmmálaš eksámen ráhkaduvvo ja árvvoštallojuvvo báikkálaččat.
Joa3 studerenráhkkanahtti oahppoprográmma	Privatisttat galget váldit čálalaš eksámena sámegielas 4. Čálalaš eksámen ráhkaduvvo ja árvvoštallojuvvo guovddáš ásahusain. Dasa lassin galget privatisttat váldit njálmmálaš eksámena. Njálmmálaš eksámen ráhkaduvvo ja árvvoštallojuvvo báikkálaččat.
Joa3 lasáhus oppalaš studerengelbbolašvuhtii	Privatisttat galget váldit čálalaš eksámena sámegielas 4. Čálalaš eksámen ráhkaduvvo ja árvvoštallojuvvo guovddáš ásahusain. Dasa lassin galget privatisttat váldit njálmmálaš eksámena. Njálmmálaš eksámen ráhkaduvvo ja árvvoštallojuvvo báikkálaččat.

Oppalaš mearrádusat árvvoštallama birra leat mearriduvvon oahpahuslága láhkaásahusain.