Sámepolitihkka

15.14 Prošeaktadoarjja

Jus galggaš leat ođđasa gulvui jurddašeaddji ja máŋggabealát kultureallin, de lea eaktun ahte eiseválddit fuolahit máŋggaid ovttaskas prošeavttaid, friddjajoavkkuid ja eará doaimmaid mat eai leat institušunaliserejuvvon. Prošeaktadoarjaga juolludeapmi dasa maid gohčodit friddja suorgin juolluduvvo eanemustá Norgga kulturfoandda ja eará Norgga kulturráđi ortnegiid bokte. Maiddái Kultur- ja girkodepartemeanta, eará vuollásaš instánssat ja dakkár doaimmat ja organisašuvnnat mat eai leat stáhtalaččat, juolludit dakkár doarjagiid.

15.14.1 Norgga kulturfoanda

Norgga kulturfoandda ulbmil lea movttidahttit duddjojeaddji doaimmaide olbmuid, girj­jálašvuođas ja dáidagis, suodjalit kulturárbbi ja gaskkustit kulturburiid nu máŋgasiidda go vejolaš. 2008:s galgá juolluduvvot oktiibuot sullii 340 milj. ruvnno dan foandda bokte. Norgga kulturfoandda hálddašanbarggus deattuhuvvo dat ahte doarjut ođđasa gulvui jurddašeaddji dáidaga ja movttidahttit olbmuid atnit ođđa dáiddalaš ovdanbuktinvugiid, ođđa gaskkustanvugiid ja kultuvrralaš máŋggabealatvuođa.

1992 lei maŋimus jahki go Norgga kulturráđis lei sierra biddjojuvvon ruhta sámi kultuvrii ja go lei sierra fágalávdegoddi sámi kultuvrii. 1993s sirdojuvvui Sámediggái sihke foanda- ja doaibmaruhta hálddašeami ovddasvástádus. Dat ruhta lei lagabui 5 milj, ruvnno. Sámediggi ásahii Sámi kulturráđi 1 ja Sámi kulturfoandda (gč. kap. 14.14.2). álgoáiggi maŋŋil dan sirdima lei Kulturráđi oaidnu dat ahte ohcamušat maid ovdal livčče mearridan daid ruđaid ektui mat ledje biddjojuvvon sámi kultuvrii, galge sáddejuvvot Sámediggái/Sámi kulturráđđái. Duohta dilis lea baicca leamaš nu ahte olbmot ain ohcet doarjaga sámi dáidagii kultuvrii/kulturgáhttemii ja ohcamušat árvvoštallojuvvojit ja Kultur­foanda juolluda daidda ruđa.

Ohcamušaid Norgga kulturráđđái sámi dáidagii ja kultuvrii/kulturgáhttemii árvvoštallet daid eavttuid ektui mat leat jus galgá oažžut doarjaga Norgga kulturfoanddas, ja dain erenoamáš ortnegiin maid ráđđi hálddaša. Buot prošeaktaohcamušain árvvoštallet ovddimustá sisdoalu, fáttá ja fágalaš čanastumi ektui. Leažžá go prošeakta ožžon doarjaga Sámedikkis dahje ii, ii deattuhuvvo duođi eambbo go Kulturráđđi árvvoštallá ohcamušaid. Sisaboahtán ohcamušaid sámi dáiddabirrasiin dáiddasuorgái árvvoštallojuvvojit seamma dáiddafágalaš eavttuid vuođul go muđui ge eará ohcamušat.

Norgga kulturráđđi juolluda doarjaga olles kultursuorggi prošeavttaide. Maŋimus jagiid lea Kulturráđđi addán doarjaga sámi musihkka-, girj­jálašvuođa-, govvadáidda-, lávdedáidda- ja kultur­suodjalansuorggi prošeavttaide.

15.14.2 Sámedikki kulturovddideaddji doarjagat mat leat ohcamassii

Go Sámi kulturráđđi ásahuvvui 1993:s de sirdojuvvui Norgga kulturráđi sámi kultuvrii várrejuvvon ruhta Sámediggái. Dál lea Sámi kulturráđđi heaittihuvvon. Sámediggi juolluda doarjaga ohcciide čieža doarjjaortnega bokte mat leat jurddašuvvon girjjálašvuhtii, musihkkii, govvadáidagii/duodjái, teáhterbargguide, mánáid bajásšaddandillái, eará kulturdoaimmaide ja sámegiel govvaráidduide. Sámedikki doarjjastivra hálddaša daid ortnegiid, ja dat lea addán fápmudusa Sámedikki hálddahussii muhtin ovttaskas áššiid meannudit. Sámedikki iešguđet fágajoavkkut árvvoštallet fágalaččat daid prošeavttaid mat doarjjastivrras meannuduvvojit. Sámediggeráđđi lea váidalanorgána.