18 Mediat
Ráđđehus
oaivvilda ahte preassafriddjavuohta ja bures doaibmi mediat leat
mearrideaddji eaktun go galgá leat
cealkinfriddjavuohta, riektesihkarvuohta ja ealli demokratiija. Nu
lea maid sámi servodagas. Vuođđoláhka § 100
cealká eiseváldiin
lea ovddasvástádus
«láhčit
dili nu ahte šattašii rabas
ja bajasčuvgejuvvon almmolaš ságastallan».
Dan ovddasvástádussii maid
gullá ii unnimusat ahte
láhčit dili
dainna lágiin vai iešguđet
unnilogu ál-bmogiin lea
cealkinfriddjavuohta ja demokráhtalaš oassálastin.
Dien mielde lea bidjan váldo
mihttomearrin ráđđehusa
politihkkii dat ahte oalgguhit girjáivuođa
ja kvalitehta bisuheami Norgga mediain. Ulbmilin das lea doalahit
dakkár media infrastuktuvrra
mii sáhttá doaibmat
olbmuid cealkinkanálan ja
ulbmilin lea maid fállat máŋggabealát
ja jáhkehahtti dieđuid
buot servodaga joavkkuide.
19.1 Aviissat
Sámi aviissat leat ožžon
stáhta doaibmadoarjaga 1978
rájes. 1991 rájes lea
doarjja juolluduvvon sierra poastta bokte Kultur- ja girkodepartemeantta
bušeahtas. Jagi 2007 doarjjaortnegii
gulle golbma aviissa, sámegielat
aviissat áššu
ja Min áigi ja Ságat
aviisa mii eanemustá lea dárogillii.
Dasa lassin oaččui
Nuorttanáste bláđđi
merkejuvvon doarjaga seamma bušeahttapoastta
bokte. 2005 rájes lea maid
báikkálaš aviisa
Nordsalten ožžon
unnibuš doarjaga buvttadit
julevsámegillii siidduid.
Go meannudedje Sd.dieđ.
nr. 33 (2001 – 2002)
Lassidieđáhusa
Sd.dieđ. nr. 55:ii (2000 – 2001)Sámepolitihka
birra,de Stuoradiggi dajai ee. ahte doarjja galgá eambbo
addojuvvot sámegiel aviissaide
dien ortnega vuolde. Suohkanlávdegotti
eanetlohku deattuhii liikká ahte
jus sámegiel aviissat galget
oažžut
eambbo doarjaga, de dat ii galgga ruhtaduvvot dainna lágiin
ahte unniduvvo doarjja daidda sámi
aviissaide mat čállet
sámegillii.
Ovdal juolluduvvui 2/3 oassi doarjagis vuođđodoarjjan
mii lei ovttanáre buot dien
ortnega aviissaide. Loahppa goalmmádasoassi
juhkkojuvvui rievddadeaddji doarjjan mii rehkenastojuvvui dan mielde man
ollu leat buvttadan siidduid ja sámi
teavsttaide lei stuorát
doarjjamearri. Stuoradikki Sd.dieđ.
nr. 33 meannudeami vuođul
rievdaduvvui doarjjaortnet ja ođđa
vuohki doaibmagođii 2005
rájes. Rievdadus lei nu
ahte rievddadeaddji doarjja doalahuvvui dušše
sámegiel siidduid buvttadeapmái
ja ahte rievddadeaddji doarjja mearri unniduvvui 1/3 sturrosaš meari
rájes gitta 10 pst.
rádjái.
Dasa lassin bođii vejolašvuohta oažžut
doarjaga buvttadit julevsámegiel
siidduid, ja das lea bajemus rádji
1 proseanta dan jagá juolludeamis dien
postii. Ráđđehus áigu árvvoštallat
galgá go diekkár doarjjaortnega ásahit
maid oarjelsámegiel siidduid
buvttadeapmái.
Ráđđehus
diehtá ahte buot golbma
sámi aviissa barget dan
ala ahte dávjjibut almmuhit
aviissaid. Guokte sámegiel
aviissa, Min áigi ja áššu
leat searvan vai duohtan šattašii
jurdda ásahit sámi beaivválaš aviissa.
Vuosttaš almmuheapmi ođđa
aviissas, ávviris, lei vuovdemassii
guovvamánu 6. beaivvi dán jagi. álggus
almmuhuvvo aviisa golmma geardde vahkus, muhto fálaldat
viiddiduvvo dađistaga ja
dalle almmuhišgohtet aviissa viđa
gearddi vahkus. Ságat galgá plána
mielde almmuhuvvot juohke beaivvi (viđa
gearddi vahkus) dán jagi
mielde.
Ráđđehus
oaivvilda eanaš oasi doarjagis
ain galgat mannat sámegiel
aviisabuvttadeapmái, ja
deattuha ahte sámegiel aviissaid
lea divrasit ráhkadit go dárogiel
aviissaid. Ortnega sturrodat berre speadjalastit dieid lassigoluid. Ráđđehus
maid deattuha hirbmadit ahte sámegiel
aviissat leat deaŧalaččat
sámegielaid seailluheamis
ja ovdánahttimis ee. dego
oahpponeavvun skuvllas. Dan seammás
diehtá ráđđehus
ahte oalle stuora oassi sámi álbmogis
ii máhte sámegiela čállingiela,
ja oaivvilda danne dárbbašlažžan
doalahit dan vejolašvuođa
ahte maiddái dárogiel
aviissat jurddašuvvon dien oassái álbmogis
besset oažžut doarjaga
dan ortnega bokte.
Sámi aviisaminstara rievdadusat
leat liikká dahkat dárbbašlažžan
dárkileappot guorahallat
sámi aviissaid preassadoarjaga
hámi. Njuolggadusrievdan
evttohus sáddejuvvui gulaskuddamii
guovvamánu 12. beaivvi,
ja das lei vástidanáigemearri njukčamánu
26. beaivvi 2008. Kultur- ja girkodepartemeanta áigu
rievdadit njuolggadusa das movt galgá juolludit
doarjagiid 2008:s.
19.1.1 Sámi aviissaid doarjjaortnega hálddašeapmi
Nu movt eará preassadoarjjaortnegiid
ge, de hálddaša
dál Mediabearráigeahčču
doarjaga sámi aviissaide.
Máŋgii
lea boahtán ovdan áššin
ahte galggašii go hálddašanovddasvástádusa
sirdit Sámediggai, ee. Sd.dieđ.
nr. 33 (2001 – 2002).
Lassidieđáhus
Sd.dieđ. nr. 55:žii
(2000 – 2001)Sámepolitihka birra.
Ráđđehus
bidjá vuođđun
ahte Sámedikkis ferte leat duohta
váikkuheapmi dakkár
surggiin mat leat deaŧalaččat
sámi servodahkii Soria Moria-julggaštusas
mielde. Kultur- ja girkodepartemeanta lea váldán
oktavuođa Sámedikkiin
jearrat lea go ávkkálaš ahte
Sámediggi váldá badjelasas
sámi aviissaid doarjjaortnega.
Okta eaktun ferte leat dat ahte doarjjahálddašeami
dihte liikká livččii
dárbbašlaš gaska
ja sorjjasmeahttunvuohta dan oktavuođas
mii lea sámi politihkalaš eiseválddiid
ja sámi preassa gaskkas,
gč. árv.
S. nr. 110 (2002 – 2003).
Kultur- ja girkodepartemeanta dadjá dál
ii vuos leat vuođđu
dadjat maide ge dien áššis,
ja ahte danne galgá vuos hálddašanovddasvástádus
leat Mediabearráigeahču
vuolde.
18.1 Aviissat
Sámi aviissat leat ožžon
stáhta doaibmadoarjaga 1978
rájes. 1991 rájes lea
doarjja juolluduvvon sierra poastta bokte Kultur- ja girkodepartemeantta
bušeahtas. Jagi 2007 doarjjaortnegii
gulle golbma aviissa, sámegielat
aviissat áššu
ja Min áigi ja Ságat
aviisa mii eanemustá lea dárogillii.
Dasa lassin oaččui
Nuorttanáste bláđđi
merkejuvvon doarjaga seamma bušeahttapoastta
bokte. 2005 rájes lea maid
báikkálaš aviisa
Nordsalten ožžon
unnibuš doarjaga buvttadit
julevsámegillii siidduid.
Go meannudedje Sd.dieđ.
nr. 33 (2001 – 2002)
Lassidieđáhusa
Sd.dieđ. nr. 55:ii (2000 – 2001)Sámepolitihka
birra,de Stuoradiggi dajai ee. ahte doarjja galgá eambbo
addojuvvot sámegiel aviissaide
dien ortnega vuolde. Suohkanlávdegotti
eanetlohku deattuhii liikká ahte
jus sámegiel aviissat galget
oažžut
eambbo doarjaga, de dat ii galgga ruhtaduvvot dainna lágiin
ahte unniduvvo doarjja daidda sámi
aviissaide mat čállet
sámegillii.
Ovdal juolluduvvui 2/3 oassi doarjagis vuođđodoarjjan
mii lei ovttanáre buot dien
ortnega aviissaide. Loahppa goalmmádasoassi
juhkkojuvvui rievddadeaddji doarjjan mii rehkenastojuvvui dan mielde man
ollu leat buvttadan siidduid ja sámi
teavsttaide lei stuorát
doarjjamearri. Stuoradikki Sd.dieđ.
nr. 33 meannudeami vuođul
rievdaduvvui doarjjaortnet ja ođđa
vuohki doaibmagođii 2005
rájes. Rievdadus lei nu
ahte rievddadeaddji doarjja doalahuvvui dušše
sámegiel siidduid buvttadeapmái
ja ahte rievddadeaddji doarjja mearri unniduvvui 1/3 sturrosaš meari
rájes gitta 10 pst.
rádjái.
Dasa lassin bođii vejolašvuohta oažžut
doarjaga buvttadit julevsámegiel
siidduid, ja das lea bajemus rádji
1 proseanta dan jagá juolludeamis dien
postii. Ráđđehus áigu árvvoštallat
galgá go diekkár doarjjaortnega ásahit
maid oarjelsámegiel siidduid
buvttadeapmái.
Ráđđehus
diehtá ahte buot golbma
sámi aviissa barget dan
ala ahte dávjjibut almmuhit
aviissaid. Guokte sámegiel
aviissa, Min áigi ja áššu
leat searvan vai duohtan šattašii
jurdda ásahit sámi beaivválaš aviissa.
Vuosttaš almmuheapmi ođđa
aviissas, ávviris, lei vuovdemassii
guovvamánu 6. beaivvi dán jagi. álggus
almmuhuvvo aviisa golmma geardde vahkus, muhto fálaldat
viiddiduvvo dađistaga ja
dalle almmuhišgohtet aviissa viđa
gearddi vahkus. Ságat galgá plána
mielde almmuhuvvot juohke beaivvi (viđa
gearddi vahkus) dán jagi
mielde.
Ráđđehus
oaivvilda eanaš oasi doarjagis
ain galgat mannat sámegiel
aviisabuvttadeapmái, ja
deattuha ahte sámegiel aviissaid
lea divrasit ráhkadit go dárogiel
aviissaid. Ortnega sturrodat berre speadjalastit dieid lassigoluid. Ráđđehus
maid deattuha hirbmadit ahte sámegiel
aviissat leat deaŧalaččat
sámegielaid seailluheamis
ja ovdánahttimis ee. dego
oahpponeavvun skuvllas. Dan seammás
diehtá ráđđehus
ahte oalle stuora oassi sámi álbmogis
ii máhte sámegiela čállingiela,
ja oaivvilda danne dárbbašlažžan
doalahit dan vejolašvuođa
ahte maiddái dárogiel
aviissat jurddašuvvon dien oassái álbmogis
besset oažžut doarjaga
dan ortnega bokte.
Sámi aviisaminstara rievdadusat
leat liikká dahkat dárbbašlažžan
dárkileappot guorahallat
sámi aviissaid preassadoarjaga
hámi. Njuolggadusrievdan
evttohus sáddejuvvui gulaskuddamii
guovvamánu 12. beaivvi,
ja das lei vástidanáigemearri njukčamánu
26. beaivvi 2008. Kultur- ja girkodepartemeanta áigu
rievdadit njuolggadusa das movt galgá juolludit
doarjagiid 2008:s.
18.1.1 Sámi aviissaid doarjjaortnega hálddašeapmi
Nu movt eará preassadoarjjaortnegiid
ge, de hálddaša
dál Mediabearráigeahčču
doarjaga sámi aviissaide.
Máŋgii
lea boahtán ovdan áššin
ahte galggašii go hálddašanovddasvástádusa
sirdit Sámediggai, ee. Sd.dieđ.
nr. 33 (2001 – 2002).
Lassidieđáhus
Sd.dieđ. nr. 55:žii
(2000 – 2001)Sámepolitihka birra.
Ráđđehus
bidjá vuođđun
ahte Sámedikkis ferte leat duohta
váikkuheapmi dakkár
surggiin mat leat deaŧalaččat
sámi servodahkii Soria Moria-julggaštusas
mielde. Kultur- ja girkodepartemeanta lea váldán
oktavuođa Sámedikkiin
jearrat lea go ávkkálaš ahte
Sámediggi váldá badjelasas
sámi aviissaid doarjjaortnega.
Okta eaktun ferte leat dat ahte doarjjahálddašeami
dihte liikká livččii
dárbbašlaš gaska
ja sorjjasmeahttunvuohta dan oktavuođas
mii lea sámi politihkalaš eiseválddiid
ja sámi preassa gaskkas,
gč. árv.
S. nr. 110 (2002 – 2003).
Kultur- ja girkodepartemeanta dadjá dál
ii vuos leat vuođđu
dadjat maide ge dien áššis,
ja ahte danne galgá vuos hálddašanovddasvástádus
leat Mediabearráigeahču
vuolde.
18.2 Filbma
Norgga filbmapolitihkka galgá veahkkin
seailluhit ja ovddidit sámi
kultuvrra. Stáhta doarjja
filmmaid buvttadeapmái lea
deatalaš gaskaoapmin sihkkarastit
olbmuide buori filbmafálaldagaid
iežaset gillii mat leat
vuođđuduvvon
sin iežaset kulturvrii.
Diet guoská seamma ollu
sámi filmmaide go dáčča
filmmaide. Lassin dasa ahte leat veahkkin ovddidit ja buvttadit sámi
filmmaid, de leat maid vuoruhuvvon suorggit sámi
filmmaid gaskkusteapmi ja mánáid
ja nuoraid áššiid áŋgiruššan.
Sd.dieđ. nr. 22:s (2006 – 2007)
Ofelaš.
Norgga filbmaloktema várás leat
dárkileappot čielggadan
iešguđet
sámi filbmadoaimmaid.
Dál hálddaša
Norgga filbmafoanda eanemusat stáhta
doarjaga filbmabuvttadeapmái.
Dasa lassin juolluduvvo doarjja regiunála
filbmaguovddážis
ja filbmafoanddas ovddidit ja buvttadit oanehis filmmaid ja dokumentára
filmmaid. Davvi Norgga filbmaguovddážis
lea erenoamáš ovddasvástádus
sámi filmmaid doarjagiin,
ja gáibádussan
lea ahte galgá juolluduvvot
doarjja unnimusat ovtta sámi
filbmii juohke jagi. Dál
leat hutkame ásahit riikkaidgaskasaš filbmaguovddáža Guovdageidnui.
Ráđđehus
atná positiivvalažžan
dakkár filbmaguovddáža ásaheami,
mii veadjá leat ain eambbo
nanneme sámi filmma.
19.2 Filbma
Norgga filbmapolitihkka galgá veahkkin
seailluhit ja ovddidit sámi
kultuvrra. Stáhta doarjja
filmmaid buvttadeapmái lea
deatalaš gaskaoapmin sihkkarastit
olbmuide buori filbmafálaldagaid
iežaset gillii mat leat
vuođđuduvvon
sin iežaset kulturvrii.
Diet guoská seamma ollu
sámi filmmaide go dáčča
filmmaide. Lassin dasa ahte leat veahkkin ovddidit ja buvttadit sámi
filmmaid, de leat maid vuoruhuvvon suorggit sámi
filmmaid gaskkusteapmi ja mánáid
ja nuoraid áššiid áŋgiruššan.
Sd.dieđ. nr. 22:s (2006 – 2007)
Ofelaš.
Norgga filbmaloktema várás leat
dárkileappot čielggadan
iešguđet
sámi filbmadoaimmaid.
Dál hálddaša
Norgga filbmafoanda eanemusat stáhta
doarjaga filbmabuvttadeapmái.
Dasa lassin juolluduvvo doarjja regiunála
filbmaguovddážis
ja filbmafoanddas ovddidit ja buvttadit oanehis filmmaid ja dokumentára
filmmaid. Davvi Norgga filbmaguovddážis
lea erenoamáš ovddasvástádus
sámi filmmaid doarjagiin,
ja gáibádussan
lea ahte galgá juolluduvvot
doarjja unnimusat ovtta sámi
filbmii juohke jagi. Dál
leat hutkame ásahit riikkaidgaskasaš filbmaguovddáža Guovdageidnui.
Ráđđehus
atná positiivvalažžan
dakkár filbmaguovddáža ásaheami,
mii veadjá leat ain eambbo
nanneme sámi filmma.
19.3 Sáttamediat
Dábálaš áibmomediain
NRKas, TV 2:s, Kanal 24:s ja P4:s leat prográmmageatnegasvuođat
mat dagahit sin fállat prográmmaid
sámi álbmogii,
juogo sámegillii dahje dakkáriid
main lea sámi sisdoallu.
NRKas lea erenoamáš sajádat buot áibmomediaid
gaskkas. NRKas lea lágaid
bokte vuoigatvuohta bargat áibmomedian,
gč. áibmomedialága § 2 – 1,
ja prográmmaeavttut leat čállojuvvon
fitnodaga njuolggadusaide (geahča
maid kap. 19.4). TV 2, Kanal 24 ja P4 leat gávpeáibmomediat
ja sis lea doaibmalohpi áibmomedialága § 2 – 1
mielde. Daidda leat doaibmalohpái čallojuvvon prográmmaeavttut.
Mediabearráigeahčču
goziha ahte áibmomediat čuvvot
njuolggadusaid go barget dábálašái-bmomediabargguid.
Mediabearráigeahčču ráhka-da
jahkásaš dábálašáibmomediaraportta
mii árv-voštallá ovttaskas áibmomediaid
dábálašáibmomedia
rehketdoalu. Lassin sáttamediaid jahkásaš raporttaide
Mediabearráigeahčču
goziha oktilaččat
ollašuhttetgo sáttamediat
prográmmageatnegasvuođaideaset
mat leat mearriduvvon ee. NRKa njuolggadusaide ja konsešuvdnadokumeanttaide.
Mediabearráigeahčus
lea váldi ráŋggáštit gávppálaččat
doaibmi dábálašáibmomediaid
jus eai čuovo prográmmageatnegasvuođaid.
Departemeanta lea váidinorgána
daid mearrádusaid ektui
maid Mediabearráigeahčču
mearrida áibmomediasuorggis.
NRKa ektui ii leat Mediabearráigeahčus
formála ráŋggáštanváldi
gozihit áibmomediageatnegasvuođaid.
Mediabearráigeahčču
ráhkada juoh-ke jagi raportta
NRKa doaimma birra. 2007 rájes lea
NRK váldočoahkkima áššelisttus
bistevaš čuokkisin čuovvolit
ja duođaštit
Mediabearráigeahču áibmomediaraportta. Dat
mearriduvvui váldo-čoahkkimis
geassemánu 15. beaivvi 2006.
18.3 Sáttamediat
Dábálaš áibmomediain
NRKas, TV 2:s, Kanal 24:s ja P4:s leat prográmmageatnegasvuođat
mat dagahit sin fállat prográmmaid
sámi álbmogii,
juogo sámegillii dahje dakkáriid
main lea sámi sisdoallu.
NRKas lea erenoamáš sajádat buot áibmomediaid
gaskkas. NRKas lea lágaid
bokte vuoigatvuohta bargat áibmomedian,
gč. áibmomedialága § 2 – 1,
ja prográmmaeavttut leat čállojuvvon
fitnodaga njuolggadusaide (geahča
maid kap. 19.4). TV 2, Kanal 24 ja P4 leat gávpeáibmomediat
ja sis lea doaibmalohpi áibmomedialága § 2 – 1
mielde. Daidda leat doaibmalohpái čallojuvvon prográmmaeavttut.
Mediabearráigeahčču
goziha ahte áibmomediat čuvvot
njuolggadusaid go barget dábálašái-bmomediabargguid.
Mediabearráigeahčču ráhka-da
jahkásaš dábálašáibmomediaraportta
mii árv-voštallá ovttaskas áibmomediaid
dábálašáibmomedia
rehketdoalu. Lassin sáttamediaid jahkásaš raporttaide
Mediabearráigeahčču
goziha oktilaččat
ollašuhttetgo sáttamediat
prográmmageatnegasvuođaideaset
mat leat mearriduvvon ee. NRKa njuolggadusaide ja konsešuvdnadokumeanttaide.
Mediabearráigeahčus
lea váldi ráŋggáštit gávppálaččat
doaibmi dábálašáibmomediaid
jus eai čuovo prográmmageatnegasvuođaid.
Departemeanta lea váidinorgána
daid mearrádusaid ektui
maid Mediabearráigeahčču
mearrida áibmomediasuorggis.
NRKa ektui ii leat Mediabearráigeahčus
formála ráŋggáštanváldi
gozihit áibmomediageatnegasvuođaid.
Mediabearráigeahčču
ráhkada juoh-ke jagi raportta
NRKa doaimma birra. 2007 rájes lea
NRK váldočoahkkima áššelisttus
bistevaš čuokkisin čuovvolit
ja duođaštit
Mediabearráigeahču áibmomediaraportta. Dat
mearriduvvui váldo-čoahkkimis
geassemánu 15. beaivvi 2006.
18.4 Strategiijat ja doaibmabijut
Sámegiel aviissain lea
deaŧalaš rolla seailluhit
ja ovddidit sámi gielaid,
ee. oahpponeavvun skuvllas. Seammás
leat dárogiel aviissat deaŧalaš diehtogáldun
daidda sápmelaččaide
geat eai máhte sámi čállingiela. Ráđđehus
lea lasihan doarjaga sámi
aviissaide 5 milj. ruvnnos 18,9 milj. ruvdnui 2008:s. Ráđđehus áigu
juolludit vel eambbo jagi 2009 stáhtabušeahtas. Bušeahttalasiheapmi
ja sámi aviisaminstara rievdadusat
leat dagahan dárbbašlažžan
dárkileappot guorahallat
sámi aviissaid preassadoarjaga hámi.
Kultur- ja girkodepartemeanta áigu rievdadit
njuolggadusa sámi aviissaid
doarjaga hárrái
ja rievdadus doaibmagoahtá 2008
doarjagiid juolludeami rájes.
19.4 Strategiijat ja doaibmabijut
Sámegiel aviissain lea
deaŧalaš rolla seailluhit
ja ovddidit sámi gielaid,
ee. oahpponeavvun skuvllas. Seammás
leat dárogiel aviissat deaŧalaš diehtogáldun
daidda sápmelaččaide
geat eai máhte sámi čállingiela. Ráđđehus
lea lasihan doarjaga sámi
aviissaide 5 milj. ruvnnos 18,9 milj. ruvdnui 2008:s. Ráđđehus áigu
juolludit vel eambbo jagi 2009 stáhtabušeahtas. Bušeahttalasiheapmi
ja sámi aviisaminstara rievdadusat
leat dagahan dárbbašlažžan
dárkileappot guorahallat
sámi aviissaid preassadoarjaga hámi.
Kultur- ja girkodepartemeanta áigu rievdadit
njuolggadusa sámi aviissaid
doarjaga hárrái
ja rievdadus doaibmagoahtá 2008
doarjagiid juolludeami rájes.