St.dieđ. nr. 28 (2007-2008)

Sámepolitihkka

2.3.1 Vealatkeahttáivuođa prinsihppa

Olmmošvuoigatvuođaid vuođđu lea ahte buot ol-bmuin lea seamma árvu. Geavadis leat stuora erohusat. Servodaga iešguđetlágan joavkkuiguin meannudit iešguđet ládje, ja dávja gártet erohusat nissonolbmuid ja dievdoolbmuid gaskii, dahje daid olbmuid gaskii geat gullet sierranas čearddalaš dahje oskku joavkkuide. Máŋga olmmošvuoigatvuođamearrádusa gildet vealaheami. Go lea gáibadus ahte ii galgga leat vealaheapmi, de sáhttá dan atnit sierra olmmošvuoigatvuohtan, juoba bajimus prinsihppange, masa eará vuoigatvuođat leat čadnojuvvon. Vealaheapmi lea erohusmeannu-deapmi, ja nu lea go olmmoš olgguštuvvo, heađuštuvvo dahje oidojuvvo almmá makkárge objektiiva ja govttolaš siva haga. Jus erohus-meannudeapmi galgá lohkkojuvvot vealaheapmin, de dalle das galgá leat vuođđun dat ahte olbmos lea eará čearddalaš duogáš, giella, osku, politihkalaš duogáš, opmodat, liikeivdni dahje sohkabealli.

Erohusmeannudeapmi sáhttá leat eará go vealaheapmi. Muhtin áššiin sáhttá erohusmeannudeamis leat áššálaš ágga, ovdamearkka dihte jus dárbu lea ovddidit muhtin hearkkes joavkkuid dárbbuid dahje nannet ássama muhtin báikkiin.

Olmmošvuoigatvuođat suddjejit buohkaid. Lassin oppalaš olmmošvuoigatvuođakonvenšuvnnaide, de leat ráhkaduvvon sierra konvenšuvnnat ja vuoigatvuođat muhtin vissis joavkkuide servodagas. Dat guoská erenoamážit nissonolbmuide, mánáide, unnitloguide ja álgoálbmogiidda. Dain joavkkuin leat sierra konvenšuvnnat ja vuoigatvuođat, ja dat mearkkaša ahte sin dilli loktejuvvo sierra dássái. Eai konvenšuvnnat leat ráhkaduvvon dušše fal dan dihte vai dát joavkkut galggaše leat seamma dásis go eará joavkkut servodagas, muhto danne vai sin sierra dárbbut suddjejuvvoše. Dihto surggiin erenoamáš konvenšuvnnain dáidá leat stuorát mearkkašupmi go oppalaš konvenšuvnnain, danne go dat áššálaččat ráddjejuvvon suorggis addet ovttaskas olbmuide ja joavkkuide nannoset gáhttema ja go dat sáhttet bidjat stáhtaide eambbo doaibmangeatnegasvuođa.