3.6.1 Márkosámi ásahusat
Várdobáiki sámi guovddáš lea
dehálaš čoahkkananbáiki
sámi giella- ja kulturbargguide
Davvi Nordlánddas ja Mátta-Romssas.
Guovddáš jođihuvvo
nav-eike prinsihpa mielde ja mihttun lea jođihit
doaimmaid olles regiovnnas, ii dušše
guovddážis,
mii lea láigolanjain Nautås
Evenášši gielddas.
Várdobáiki
fárrii 2007:s ođđa
ja stuorát lanjaide. Várdobáiki
bargá plánain
hukset iežas vistti.
Várdobáiki
lea ásahan
duođastanguovddáža mii
galgá duođaštit
guovllu sámi historjjá. Guovddáš jođihuvvo prošeaktaruđaiguin.
Várdobáiki lea
soahpan formálalaš ovttasbarggu guovllu
sámi museaiguin
gaskkustanbarggu, máđas
atnima, ovdánahttima ja
seailluheami hárrái.
Várdobáiki áiggošii
vel cegget dán guvlui sámi
musea. Sámediggi ja Sámi dearvvasvuođadutkan
láigohit lanjaid Várdobáikkis.
Várdobáiki
sámi giellaguovddáš bargá ee.
gielladoaimmaiguin mánáide,
nuoraide ja ollesolbmuide. Dasto bargá giellaguovddáš sámi
radiosáddagiiguin báikeradios ja
diehtojuohkintávvaliiguin
mat eanemustá galget oidnosii
oažžut sámegiel čállingiela
almmolašvuođas,
go áigot fáttáid
mielde gaskkustit dieđuid sámi
museain Gállogiettis ja
Vilgesváris.
Gállogiedde lea ávdin márkosámi
gilišillju. Vuosttaš geavaheaddjit
ledje boazosápmelaččat
guđet juohke giđa
johte dálveorohagas ruoŧa-bealde
siseatnamis geasseorohahkii Norgga rittus. Maŋŋil ásaiduvve
muhtin sápmelaččat,
ja dát ássan lei
vuođđun
dálá márkogilážiidda.
Dál lea Gállogiedde
olgomusea mii duođašta
ja gaskkusta oasi dán kulturárbbis.
Musea oktavuođas lea ráhkaduvvon
2,5 km guhkkosaš kulturbálggis
mas leat 9 bisánanbáikki.
Márkosámi ássanbáiki Vilgesváris
(Blåfjell) lea Skániid
guovdo. ássanguovllus leat
lavdnjegoahti, viesut ja láđut
ja lea áidnalunddot kulturbirrasis
gos leat goahtesajit, boares giettit, áiddit
ja máđiijat.
1800-logu álggus ledje goavvejagit
mat bággejedje sápmelaččaid ásaiduvvat árbevirolaš geasseorohahkii. Báikkis
orro olbmot gitta 1958:i.
Márkománák
sámi mánáidgárdi lea mánáidgárdi
daid mánáide guđet
orrot Evenášši, Skánit
ja Dielddanuori gielddain, ja dan jođiha
Várdobáiki. Mánáidgárdi
lea Skánit gielddas, ja
doppe deattuhuvvo dihtomielalaččat
bargat sámegielain.
Várdobáiki
nuoraid siidda ulbmilin lea fállat
doaimmaid sámi nuoraide seammás
go mihttun lea miehtemielalašvuođain
seailluhit ja ovddidit sámi
giela ja kultuvrra. Nuoraid siida fállá duodjekurssaid
lagaš ovttasbargguin Skánit
joatkkaskuvllain.
Skániid
joatkkaskuvla fállá oahpahusa
sámegielas, ja lea okta
Romssa fylkkagieldda resursaskuvllain sámegielas.
Vuotnasiida joatkkaskuvlage Siellatgielddas
fállá sámegieloahpahusa.
Márkomeannu
sámi festivála lea
jahkásaš sámi
kulturfestivála. Festivála álggaheaddjit
ledje Stuornjárgga
sámenuorak. Dál
lea ceggejuvvon sierra searvi festivála
nammii. Festivála mii álggii
uhca nuoraidfestiválažin,
dollojuvvui gávccát geardde
suoidnemánus 2007 ja doppe
fitne badjel 2700 guossi. Márkomeannu
lea buori láhkai čalmmustahttán márkosámi
guovlluid sámi kultuvrra,
ja leage guovllus ođasmahttán beroštumi
sámi gillii ja kultuvrii.
Loabága
gielda lea áidna gielda
regiovnnas mii guovvamánus
2008 lea mearridan ahte gielda dáhttu
ohcat beassat mielde sámegiela
hálddašanguvlui. Loabát
gielda lea ásahan sierra sámeskuvlla
(vuođđoskuvlla)
ja guovttegiel sámi/dáro mánáidgárddi.
Sámi šillju
Rivttágis, Gamtofta Ráisavuona gielddas
ja
Sámi
viessu Sáččás leat
eará ásahusat
main lea mearkkašupmi čalmmustahttit
sámi kultuvrra márkosámi
guovllus. Ráhkkáguovllus
ja Skániin leat olu doaimmat
duoji oktavuođas.
Márkosámi
guovllus leat ollu doaimmalaš sámesearvvit.
