Sámepolitihkka

8.7.2 Sámi kulturmuitohálddašeami boahtteáigásaš organiseren

I Sd.dieđ. nr. 16 (2004 – 2005) Eallit kulturmuittuiguin daddjojuvvo ná: Gažaldaga sámi kulturmuitohálddašeami boahtteáigásaš organiserema birra galgá dakkár bargojoavku čielggadit mas leat mielde Birasgáhttedepartemeanta, Gielda- ja guovlodepartemeanta, Riikaantikvára ja Sámediggi. Bargu galgá leat gárvvis jagi 2005 vuosttaš jahkebeali. Geahččalanortnet mas váldi lea biddjojuvvon njuolgga Sámediggái, jotkojuvvo dasságo loahpalaš organiseren lea mearriduvvon.

Bargojoavkku bargomearrádusa ráhkadedje departemeanttat ja Sámediggi ovttasráđiid. Bargomearrádus lei čielggadit boahtteáigásaš bistevaš hálddašanortnega man váldi biddjojuvvui njuolgga Sámediggái, ja čielggadit válddi ja bargamušaid vejolaš juogadeami nu ahte váldi ja bargamušat biddjojuvvojit njuolgga Sámediggái ja ahte váldi ja bargamušat biddjojuvvojit eará kulturmuitohálddašeapmái. Bargojoavku galggai maiddái geahčadit eará organiseren- ja váldejuohkinmálliid mat sihkkarastet sámi dadjamuša sámi kulturmuittuid hálddašeamis. Bargojoavkku raporta gárvánii borgemánus 2007.

Bargojoavku lea árvvoštallan makkár málliid mielde sáhtášii organiseret sámi kulturmuitohálddašeami. Bargojoavku lea geahčadan sámi kulturmuitohálddašeami lágalaš vuođu, ja čujuhan diliide maid lea vuođđu čuovvolit viidáseappot, ja vel árvvoštallan oktavuođa bajimus sámepolitihkalaš gažaldagaide. Guovddáš čuolbmačilgehusat čatnasit earret eará bagadanvejolašvuhtii ja váiddameannudeapmái, ja vel dasa ahte ođđa hálddašanortnet galgá ollašuhttit álbmotrievttálaš geatnegasvuođaid ja leat daid rámmaid siskko­bealde mat čuvvot hálddašeapmái ja váldegeavaheami gustojeaddji njuolggadusaid.

Sámediggi meannudii bargojoavkku raportta čakčamánus 2007 (áššin 37/07). Sámediggi atná vuođđun iežas mearrádusas ahte sámit ieža fertejit hálddašit iežaset kulturárbbi. Sámediggi deattasta dehálaš vuođđojurddan ahte dan válddi maid Sámediggi geavaha, lea dat ožžon Stuorradikkis, dat mearkkaša lága bokte. Sámediggi oaivvilda viidáseappot ahte váidalusa galget gieđahallat sámediggevuogádagas. Sámediggi atná viidáseappot vuođđun ahte Birasgáhttendepartemeanta ain lea dat fágadepartemeanta mas lea ovddasvástádus kulturmuitolágas, ja dan láhkai dat váikkuha sakka lága dulkomii ja hálddašangeavada ovddideapmái. Sámediggi lea mielas dasa ahte láhkaásahusa ja láidestusaid mearrideamis sáhttá addit dárkilet njuolggadusaid kulturmuittuid guovtti hálddašaneiseválddi ovttasbarggu birra ja ášše-meannudeami birra.

Sámediggi oaivvilda ahte Sámedikki váldi hálddašit sámi kulturmuittuid berre mearriduvvot kulturmuitoláhkii nu fargga go vejolaš. Dasto cealká Sámediggi mearrádusastis ahte Sámediggi berre oažžut dárbbašlaš bušeahttalasáhusa nu ahte sáhttá čađahit boahtteáigásaš ja dohkálaš sámi kulturmuitohálddašeami. Sámediggi nanne iežas mearrádusas ahte Sámedikkis ii leat vuođđu čađahit sámi kulturmuitohálddašeami jus dát vuordámušat eai čuovvoluvvo dorvvolaš vuogi mielde.

Ráđđehus atná vuođđun ahte go hábme boahtteáigásaš sámi kulturmuitopolitihka, de galgá geahččalit sihkkarastit sámi váikkuhanvejolašvuođaid álbmotrievttálaš geatnegasvuođaid mielde, hálddašeami váldegeavaheapmái gustojeaddji njuolggadusaid mielde ja bajimus kulturmui-to- ja sámepolitihka mielde. Sámediggi ii leat man ge vuollásaš orgána ii ge dan sáhte dábálaččat gohččut čađahit hálddašanbargamušaid eara láhkai go lága bokte, gč. kap. 7.4.2.

Ráđđehus lea evttohan rievdadusa kulturmuitolága § 28:i mas láhkavuođđu fápmudit Sámediggái aiddostahttojuvvo, gč. Od.prp. nr. 23 (2007 – 2008).

Ráđđehus atná muđui vuođđun ahte gažaldagat váiddaortnegiid birra, bagadeami birra, vejolaš lágalašvuođabearráigeahču birra jna. sámi kulturmuitohálddašeami boahtteáigásaš organiseremis galget árvvoštallojuvvot láhkabarggus Sámedikki rievttálaš sajádaga oktavuođas (gč. kap. 7.4.9).

Dat mii guoská Sámedikki kulturmuitobarggu ekonomalaš vuđđui, juolluduvvo Birasgáhttendepartemeantta bušeahta bokte doarjja sámi kulturmuittuid bargui (kap.1429 Riikaantikvára, poasta 50). Ruđat galget vuosttažettiin geavahuvvot stuo­rát ortnegisdoallan- ja ovddeštanbargguide. Jahkái 2008 lea juolludus lassánan 1 milj. ruvnnuin gitta 3 mij. ruvnno rádjai. Birasgáhttendepartemeanta sirddii áigodagas 1993 – 1999 ruđaid 12 virggi ovddas Gieldadepartemeantta bušehttii. Hálddahuslaš resurssat Sámedikki kulturmuitobargui juolluduvvojit odne Sámediggái Bargo- ja searvadahttindepartemeantta bušeahtas.