13.5.2 Eará prográmmadoaimmaid sámi
perspektiiva
Lea deaŧalaš hukset
fágalaš viidodaga
sámi dutkamis. Okta veahkki dása
lea Dutkanráđi
bargu integreret sámi elemeanttaid
eará osiide prográmmadoaimmastis.
Sámi perspektiiva lea fárus
ovdamearkka dihte ollu prográmmain
mat gusket dálkkádahkii
ja birrasii.
Prográmmas Eanadat earáhuvvame – kulturbirrasiid
ja luondduvalljodagaid geavaheapmi ja hálddašeapmi,
leat leamaš sámi
elemeanttat siste álggu
rájes. Oasit pro-grámmain
NORKLIMA, Biras 2015 ja Areála
ja lunduivuođustuvvon ealáhusovdá-
nahttin (AREAL) sáhttet
leat áigeguovdilat álgoálbmot-
ja boazodoallováttisvuođaide.
Dearvvašvuođadutkanprográmmat
Psyhkalaš dearvvašvuođa
dutkan, álbmotdearvvašvuođaprográmma,
Biras, genat ja dearvvašvuohta, deavvašvuođa-
ja fuolahusbálvalusaid,
mat buohkat álggahuvvojedje
2006 ja galget bistit njeallje jagi, sáhttet
maiddái sisttisetdoallat
sámiide guoski dutkama surggiideaset
siskkobealde.
Boksa 13.2 EALáT
ja riikkaidgaskasaš polárajahki
Dutkanprošeakta EALáT
lea árktalaš ráđi dálkkádatraportta
(ACIA) čuovvoleapmi ja prošeakta
riikkaidgaskasaš polárajagi
(2007 – 2008) vuolde. Prošeakta
galgá geahččat
mainna lágiin dálkkádatrievdamat
váikkuhit bohccuid guohtumiidda.
Dát galgá dáhpáhuvvat
lagaš ovttasbargguin gaskal
boazodolliid ja dutkkiid. Okta deaŧalaš ulbmil
lea ovttaiduhttit árbevirolaš máhtu dieđalaš dieđuiguin iešguđetge
regiovnnain árktisis. Norgga
dutkanráđđi
lea juolludan 9 milj. ruvnno prošektii
2006 maid Sámi allaskuvla/Sámi
Instituhtta jođihit. Bargu
dahkko ovttas dutkiiguin, boazodolliiguin ja gaskkusteddjiiguin geat
ovttasbarget dutkansásahusaiguin Norggas
ja eará riikkain, earret
eará USAs ja Ruoššas. Ulbmil prošeavttain
lea ráhkkanahttit boazoeaiggádiid
ja eiseválddiid rievdamiidda
mat sáhttet boahtit boazoguohtumiidda
globála liegganeami ja árktisa
geavaheami rievdama geažil.
Prošeakta galgá veahkehit
boazodolliid ieža unnidit ealáhusa
raššivuođa
ja defineret várrafaktoriid
mat gusket boahttevaš dálkkádatrievdamiidda. EALáT-
prošeakta buvttiha máhtu
sihke boazodolliide ja eiseválddiide
ovdánahttit sihke ođđa
positiivva hálddašanstrategiijaid
mat sáhttet leat ávkin
lassánahttime boazodoalu
gierdilvuođa rievdamiidda
ja seailluheame guohtunareálaid
boahtte áigái.
Dutkanráđđi
ruhtada maiddái eará eamiálbmogiidda guoski
prošeavttaid, polárajahke-áŋgiruššama
siskkobealde. Dát guoská prošeavttaide Community
Adaption and Vulnerability in the Arctic Regions, The Impacts of
Oil and Gas Activity on Peoples in the Arctic, The Linguistic and
Cultural Heritage Electronic Network ja Monitoring of Development
in Traditional Indigenous Lands of the Nenets Autonomous Okrug.
Ođđa
juolludemiiguin 2007, ožžo
earret eará sámi
dutkanprográmmat AREAL,
Polárajahki ja eará áigeguovdilis
prográmmat ruđa.
Sámiide guoski prošeavttat ožžot
danne doarjaga iešguđetge
prográmmaid siskkobealde
mat ruhtaduvvojit ollu departemeanttaid bušeahtaid
badjel. Addo maiddái ruhta sámi
dutkamii luovos prošeavttaid
siskkobealde, ja 2007 addui doarjja sámiide
guoski instituhttaprošektii
riektediehtagis.
Ráđđehusa
davviguovlostrategiija buktui ovdan juovlamánu
1. beaivvi 2006. Strategiija deattuhii earret eará eamiálbmotdimenšuvnna
máhttoovdáneamis
davvin leame deaŧalaš. Strategiija
mielde áigu ráđđehus
láhčit
dili nannet davviguovlluide guoski dutkama Norgga dutkanráđi
bokte. Geahčá kap.
5.2 mas muitaluvvo davviguovlostrategiija birra.