St.dieđ. nr. 28 (2007-2008)

Sámepolitihkka

1.2 Ovttasbargu

Sámedikki guovdilis bargun lea ovddidit eamiál­bmotáššiid sihke nášuvnnalaččat ja riikkaidgaskasaččat. Aktiivvalaš ovttasbarggu bokte báikkálaččat, guovllulaččat ja riikkaidgaskasaččat sáhttá Sámediggi leat mielde váikkuheamen ahte eamiálbmotdimenšuvdna gozihuvvošii.

Báikkálaš dásis lágida Sámediggi juohke jagi gieldakonferánssa. Fáddán 2006 konferánssas gielddaiguin ja fylkkagielddaiguin lei dat dieđihuvvon hálddašanođastus. Dán konferánssas ledje guovddáš áššin dat vejolaš váikkuhusat mat ođastusas sáhttet šaddat Sámediggái ja sámi guovl­luid fylkkagielddaide ja gielddaide. Jos šaddet ođđa ja stuorra regiovnnat, de lea das dehálaš oktii­heivehandoaibma gielddaid, stáhta ja ealáhusaid dáfus. Dát eaktuda ahte sihke váldi, gelbbolašvuohta ja váikkuhangaskaoamit addojit geavahussii čoavdit daid suorgedoaimmaid mat galget sirdojuvvot.

1.2.1 Guovllulaš ovttasbargu

Sámedikki guovllupolitihka bajimuš mihttomearri lea doalahit ássanminstara váldodovdomearkkaid ja sihkkarastit ovddidanvejolašvuođaid ja dássásaš eallineavttuid sámi álbmogii. Go dán mihttomeari galgá juksat, de lea dárbu ahte gávdnojit stabiila ja einnostahtti rámmaeavttut sámi guovlluin. Ovttasbargošiehtadusat fylkkagielddaiguin leat gaska­oapmin sihkkarastit eanet stabiila ja einnostahtti rámmaeavttuid. 2006s lea Sámediggi bargan daid ovttasbargošiehtadusaid čuovvolemiin maid Sámediggi lea dahkan ovdal go jahki álggii. Dasto lea bargu gárvvistit ovttasbargošiehtadusa Nordlándda fylkkagielddain leamaš guovddážis. Dát šiehtadus mearriduvvui Sámedikkis čakčamánus 2006 ja Nordlándda fylkkadikkis golggotmánus 2006. Buot fylkkagielddaiguin leat dollojuvvon čuovvolančoahkkimat 2006s ja oktilaččat bargojuvvo buot šiehtadusaid čuovvolemiin. Ovttasbargu Sámedikki ja fylkkagielddaid gaskka lea dađistaga ovddiduvvon ja Sámedikki oainnu mielde lea dát ovttasbargu hui deaŧalaš. Sámediggi lei 2006s ráddjen sierra ruđaid daid prošeavttaid čuovvoleapmái mat čatnasit ovttasbargošiehtadusaide.

Ovddidanprográmma sámiid diliid birra joatkkaskuvllain, lea okta áŋgiruššansuorgi mas Sáme­dikkis leat buorit vásihusat. Prošeakta «Sámi kulturmáhtolašvuohta Romssa joatkkaskuvllain» lea ovttasbargoprošeakta Sámedikki ja Romssa fylkkagieldda gaskka. Prošeakta ruhtaduvvui ovttasbargošiehtadusaid ruđaiguin ja loahpahuvvui guovvamánus 2006. Prošeakta lea buvttihan dan ahte eanet joatkkaskuvllat Romssas barget máhtolašvuođa vuođul sámi ávdnasiiguin. Sámediggi attii golggotmánus 2006 ruđaid dakkár prošeavttaid joatkimii main maiddái fidnofágalaš skuvllat leat ulbmiljoavku.

Ráđđehus lea 2006s bargan stuorradiggedieđáhusain ođđa regiovnnaid doaimmaid birra, ja dat ovddiduvvui juovlamánus 2006. Sámediggeráđđi lea hálddašanođastusa oktavuođas leamaš mielde proseassas ráđđehusain hálddašano-đastusa sisdoalu birra. Sámediggi meannudii prinsihpalaš vuođuin hálddašanođastusa dievasčoahkkimis čakčamánus ja dan ovddabealde dollui miniseminára Sámedikki áirasiidda hálddašanođastusa birra. Mearrádus biddjui vuođđun vuosttaš konsultašuvnnain gieldaministariin golggotmánus.

Sámediggi lea ádden nu ahte áššeoasálaččaid gaskka lea ovttaoaivilvuohta das ahte Sámedikki sajádat ii galgga láivuduvvot. Dat galgá sihkkarastojuvvot lága bokte dahje gonagaslaš resolušuvnna rievdadusa bokte vai dat váldi mii Sámedikkis dál lea konsultašuvdnašiehtadusa bokte guoská maid regiovnnaide. Go konkrehta doaibmasirdinevttohusat leat ovddiduvvon, de galget čađahuvvot duohta konsultašuvnnat. Dasto galget sihke regiovnnat ja Sámediggi doaibmasirdimiin oažžut ollislaš buhtadusa doaimmaid ovddas maid váldet badjelasaset. Sámediggi vuordá ahte Stuorradiggi barggu čuovvoleamis hálddašanođastusain váldá vuhtii daid mearkkašumiid mat ovdanbohtet bajábealde.

Sámediggi oaivvilda ahte konsultašuvdnaprosedyrat eai leat čuvvojuvvon proseassas nugo lea čállon stuorradiggedieđáhusas. Danne go eavttut ollislaš diehtojuohkima ja prinsihpaid hárrái ahte áššeoasálaččat konsultašuvnnain galget ráhčat dan badjelii ahte boahtit ovttaoaivilii, eai leat čuvvojuvvon. Sámediggi ii leat duođas ožžon dieđuid áššiid sisdoalus ii ge leat ožžon vástádusa buot daid árvalusaide maid Sámediggi lea addán stáhtaráđđái.

1.2.2 Sámi ovttasbargu

Sápmelaččaide, njealji riikka álbmogin, lea ovttasbargu riikkarájiid rastá deaŧalaš. Sámi parlamentáralaš ráđđi (SPR) lea deaŧalaš gaskaoapmin ovddideamis Suoma, Ruoŧa ja Norgga sámedikkiid ovttasdoaibmama dakkár áššiin mat gusket sápmelaččaide máŋgga stáhtas dahje sápmelaččaide oktan álbmogin. Ruošša beale sápmelaččat leat bistevaš oassálastin. Sámi parlamentáralaš ráđđi lea deaŧalaš orgánan davviriikalaš ovttasbarggus, ja das lea deaŧalaš doaibma riikkaidgaskasaččat. Jagis 2006 lea Suoma beale Sámedikkis leamaš presideantadoaibma, ja nu maiddái čállingodde­doaibma. 2007 guovvamánus váldá Norgga beale sámediggepresideanta badjelasas presideanta­doaimma. Norgga beale Sámedikkis lea dalle čállingoddedoaibma.

Sámi parlamentáralaš ráđđi lea jagis 2006 earret eará bargan Davviriikkalaš sámekonvenšuvnnain, dásseárvvuin sohkabeliid gaskka, ONa eamiálbmotjulggaštusain, ja maiddái nannemin ovttasbarggu EUin.

1.2.2.1 Davviriikkalaš sámekonvenšuvdna

Davviriikkalaš sámekonvenšuvnna evttohus geigejuvvui sámeministariidda ja sámediggepresideanttaide golggotmánus 2005. Dan rájes lea evttohus seamma áiggis leamaš gulaskuddamis sihke Suomas, Norggas ja Ruoŧas. Gulaskuddancealkámušaid čoahkkáigeassu ovddiduvvui Davviriikkaid ámmátolbmoorgánii čakčamánus 2006. Sámediggi lea meannudan ášši ja dohkkehan áššedovdijoavkku evttohusa. Sámeministarat ja sámediggepresideanttat leat dovddahan ovttamielalašvuođa das ahte joatkit Davviriikkalaš sámekonvenšuvnna barggu, álggos vuos gulaskuddančuovvolemiin nášuvnnalaččat ja vejolaš váikkuhussuokkardemiiguin. Lotnolas raporteren, dieđuid lonohallan ja oktiiordnen dáhpáhuvvá sámeáššiid davviriikkalaš ovttasbarggu rámmaid siskko­bealde. Ministariid ja presideanttaid áigumuš lea ahte riikkat boahtte oktasaš čoahkkimii 2007 čavčča leat čielggadan oainnuideaset.

Konvenšuvdna lea vuođđogaskaoapmi mii dohkkeha sápmelaččaid oktan álbmogin ja sápmelaččaid ovttadássásaš vuoigatvuođaid, Davviriikkaid rájiid rastá. Danne lea deaŧalaš ahte buot golbma stáhta Norga, Ruoŧa ja Suopma ratifiserejit konvenšuvnna, ja ahte dat dán láhkai leat mielde sihkkarastimin sápmelaččaide positiivva servodat­ovdáneami, mas birgenláhki suodjaluvvo ja mas iešmearrideampmi iežas ovdáneamis dohkkehuvvo.

1.2.3 Riikkaidgaskasaš ovttasbargu

Sámedikki prinsihpalaš oaivil ja beroštusat ovddiduvvojit ja bealuštuvvojit riikkaidgaskasaš arenas. Dan dahká Sámediggi okto, oassálastima bokte Norgga sáttagottiin ja ovttasbarggu bokte eará eamilálbmogiiguin. Norgga ja davviriikkalaš sámepolitihkka hábmejuvvo dakkár šiehtadusaiguin ja konvenšuvnnaiguin, mat geatnegahttet ovttaskas stáhtaid. Sámediggi galgá ain árjjalaččat váikkuhit eamiálbmogiid riikkaidgaskasaš riekteovddideami. Sámediggái lea riikkaidgaskasaš ovttasbargu hui deaŧalaš. Sámedikkis lea deaŧalaš máhttu ja gelbbolašvuohta mainna váikkuha sáme- ja eamiálbmotpolitihka hábmema nášuvnnalaččat ja riikkaidgaskasaččat. Dattetge lea Sámediggái ­stuorra hástalus háhkat ekonomalaš resurssaid dán bargui, juoga mii dagaha min barggu einnosmeahttumin. Sámedikki mielaš livččii vuogas jus juolludeamit dán áššesuorgái boađášedje stáhta-bušeahta bokte, seamma láhkai go eará juolludeamit ge.

2006s lea Sámediggeráđđi čállán dieđáhusa riikkaidgaskasaš áŋgiruššansurggiid birra; Eamiálbmogiid boahtteáiggi ovddideapmi. Go sámedikki riikkaidgaskasaš áŋgiruššansuorggit galget hábmejuvvot, de dat dahkko árvvoštaladettiin mo dat váikkuhivččii Norgga beale sápmelaččaide, sápmelaččaide eamiálbmogin, dahje eamiálbmogin oppalaččat. Sámediggi áigu uhccán resurssaid geažil vuoruhit barggu daid surggiiguin main lea buoremus beaktu. Sámedikki rolla iehčanas aktevran ovttas earáiguin lea okta dan golmma bajimus strategiijas, mat deattuhuvvojit riikkaidgaskasaš áŋgiruššansurggiid ektui. Dat eará bajimus strategiijat čatnasit doahpagiidda gulahallan ja ruhtadeapmi. Sámediggeráđi mielas leat vel golbma áibbas deaŧalaš váldoáŋgiruššan-suorggi riikkaidgaskasaš barggustis. Dát leat:

eamiálbmogiid olmmošvuoigatvuođaid nannen,

dakkár ceavzilis ovddideapmi mii sihkkarastá sámi ja eará eamiálbmogiid kultuvrra ávnnaslaš vuđđosa, ja

dakkár davviguovlluid ovddideapmi mii nanne sámi ja eará eamiálbmogiid kulturvrra ja servodaga.

1.2.3.1 Davviguovllut

Politihkalaš beroštupmi davviguovlluide lea lassánan mealgadit. Sivvan lea vuosttažettiin Snøhvit-guovllu gássabohkan, oljo- ja gássaohcan davvin, ja ahte davi mearraguovllut leat stuorra guollemáddodagaid gođđo- ja bajásšaddanguovlun. Dattetge váikkuhit stuorraválddiid beroštumit ollu dasa mii dáhpáhuvvá davvin, ja maiddái ovttaskasstáhtaid ja stuorra riikkaidgaskasaš fitnodagaid oktavuođat. Dakkár dilis lea váttis Sámediggái ja árktisa eamiálbmogiidda čuoččuhit beroštusaideaset ja vuoigatvuođaideaset. Sámediggi oaidná iežas bargun ovddastit sámi álbmoga ja ovddidit sámi álbmoga beroštusaid ja vuoigatvuođaid, ja maiddái váikkuhit dasa ahte árktisa eamiálbmogiid dárbbut ja beroštusat fuolahuvvojit industriálalaš ovddideamis ja davviguovlluid resurssaid bohkama ja fievrrideami oktavuođas boahtteáiggis.

Sámediggi lea 2006s oassálastán máŋgga čoahkkimii main davviguovlopolitihkka lea leamaš guovddážis; gulahallančoahkkimiidda juohke jahkebeali Olgoriikadepartemeantta ja Sámedikki gaskka, Olgoriikadepartemeantta ja davvinorgalaš eiseválddiid gaskasaš gulahallanForumi, Norgga sáttágoddái árktalaš ráđi ministtarčoahkkimiin. Deaŧalaš áššin leat leamaš Sámediggeráđi riikkaidgaskasaš áŋgiruššansuorggit, Barentsovttasbargu, Davviriikkalaš Sámekonvenšuvdna, Norgga ovdagoddi árktalaš ráđis, dálkkádatrievdamat, EU ja ONa eamiálbmotjulggaštus.

Norga lea váldán badjelasaš árktalaš ráđi ovdagoddedoaimma 2008 rádjai. Gaskaboddasaš čállingoddi galgá ásahuvvot Romsii árktalaš ráđi várás davviriikkalaš ovdagoddeáigodahkii 2006 – 2012. Sámediggái lea hui deaŧalaš ahte eamiálbmotgelbbolašvuohta, dás maiddái erenoamáš gelbbolašvuohta sámi diliid birra, lea nanus ja oidnosis čállingottis. Dát guorrasa maiddái St.dieđáhussii 30(2004 – 2005) ja Stuorradiggedieđáhusa evttohussii. Norgga ovdaolbmosadji árktalaš ráđis ferte geavahuvot gaskaoapmin oažžut eará riikkaid guorrasit riikkaidgaskasaš konvenšuvnnaide.

árktalaš ovttasbargui gullá maiddái árktalaš stáhtaid parlamentáralaš čoahkkanemiid ovttasbargu. Juohke nuppi jagi lágiduvvo árktalaš parlamentarihkarkonferánsa, mas maiddái Sámi Parlamentáralaš Ráđi áirasat oassálastet. 7. árktalaš parlamentarihkarkonferánsa lágiduvvui Gironis 2006 borgemánus. Sámi parlamentáralaš ráđđi ja Norgga, Ruoŧa ja Suoma beale sámedikkit raporterejedje konferánsii earret eará Davviriikkalaš sámekonvešuvdnaevttohusa, ONa eamiálbmot­julggaštusevttohusa, Norgga eiseválddiid ja Norgga beale Sámedikki gaskasaš konsultašuvdnašiehtadusa, ja maiddái Finnmárkkulága. Konferánsa mearridii 50 čuoggásaš Conference statement, julggaštus mas eamiálbmotdimenšuvdna lea oidnosis. Sámi parlamentáralaš ráđđi oassálastá bistevaš oassálastin árktalaš parlamentáralaš lávdegottis, the Standing Committee of Parliamentarians of the Arctic Region (SCPAR), mii lea parlamentarihkkariid ovttasbargoorgána árktalaš parlamentarihkarkonferánssaid gaskkas.

Barentsovttasbargu lágiduvvo Barentsráđis (ministtardásis), regiovdnaráđis ja regiovdnalávdegottis (13 regiovnna ja oktasaš eamiálbmotáirras), ja Eamiálbmogiid bargojoavkkus mii lea regiov­dnaráđi ja Barentsráđi ráđđeaddi orgána. Barentsguovllu eamiálbmogiid regiovnnalaš bargojoavkku lea Regiovdnaráđđi nammadan. Bargojoavkku Sámediggelahttu lea eamiálbmogiid bargojoavkku jođiheaddji ođđajagimánu 2006 rájes. Jođiheaddji oassálastá Barentsráđi čoahkkimiidda. Dollo maiddái čoahkkin oktii jahkái ámmátolbmolávdegotti (CSO) ja Bargojoavkku gaskka.

Eamiálbmogiid bargojoavku lea ráhkadan Eamiálbmogiid doaibmaplána áigodahkii 2005 – 2008. Doaibmaplána doaibmabijut leat vuost-tažettiin njenecalaš, vepsalaš ja sámi guovlluid várás Barentsguovllu Ruošša bealde áŋgiruššan-surggiin dearvvašvuohta, biras ja luonddudoallu, oahpahus ja gelbbolašvuođaovddideapmi, árbevirolaš ealáhusat ja gávppašandoaimmat, kultuvra, vuođđostruktuvra ja diehtojuohkin ja mediadoaimmat. Sámediggi šálloša go eai leat várrejuvvon sierra ekonomalaš resurssat doaibmabijuid čuovvoleapmái.

Barents Youth Conference 2006 lágiduvvui Romssas. Bajimus fáddán lei «Youth in the High North and identity to the area». Barents Regiovnnalaš Nuoraidráđđi, mas Sámedikki nuoraidpolitih­kalaš lávdegoddi lei eamiálbmogiid ovddastead­djin 2006s, lea leamaš mielde plánemin konferánssa.

Ođđa regiovnnalaš Barents nuoraidprográmma doaibmá áigodahkii 2007 – 2010. Sáme­dikki nuoraidpolitihkalaš lávdegoddi lea buktán evttohusaid ođđa prográmmii. Barents regiov­dnaráđđi dohkkehii prográmma skábmamánus 2006.

Sámediggi juolluda jahkásaččat doarjaga Barents eamiálbmotkantuvrra doaimmaheapmái Murmánskkas. Doarjja juolluduvvo Barentsčállingoddái, mas ovttas eamiálbmogiid bargojovkkuin lea ovddasvástádus kantuvrra doaimmaheamis. Sámediggi oaivvilda ahte kantuvra nanne eamiál­bmogiid oassálastima Barentsregiuvdnii. Danne lea šállošahtti go Sámediggi Norggas okto ruhtada kantuvrra doaimma. Ferte ásahuvvot šiehtadus davviriikkaid gaskka ahte dat ovttas ruhtadit Barentsguovllu eamiálbmotbarggu.

Sámediggeráđđi lea dorjon jurdaga ásahit riik­kaidgaskasaš Barentsčállingotti. Ráđđi lea čujuhan ahte eamiálbmotdimenšuvdna ferte leat čielgasit mearriduvvon dakkár čállingottis, ja ferte sihkkarastojuvvot viidáset proseassas.

1.2.3.2 EU

Sámedikki bargu eurohpapolitihkalaš gažaldagaiguin dahkko SPRa bokte, ja Sámedikki oktavuođa bokte Norgga guovddáš, regiovnnalaš eiseválddiiguin. Sámediggi lea mielde «Guovddáš, regiovnnalaš ja báikkálaš eiseválddiid eurohpapolitihkalaš Forumis». Sámediggi lea maid mielde hálddahuslaš gulahallanjoavkkus.

Sámediggi lea oassálastán EUa rádjeregiovnnalaš ovttasbargoprográmmii Interreg III A (2000 – 2006) guovtti prográmmas Interreg Sápmi ja Interreg Åarjelsamien dajve. Oassálastima ulbmil lea leamaš rádjeregiovnnaid ealáhusekonomalaš ja sosiála ovddideami eavttuid buorideapmi, áŋgiruššansurggiid bokte mat čatnasit sámi servodatovddideapmái, máhttui ja gelbbolašvuođaloktemii. Prográmmaáigodagas lea Sámediggi oassálastán 30 prošeavtta doarjumiin. Prošeavttat leat buvttihan mávssolaš oktavuođaid, fierpmádagaid ja gelbbolašvuođa. Ollu prošeavttat loahpalaš prográmmaáigodagas jotkojuvvojit 2007 lohppii.

1.2.3.3 ON

ONa eamiálbmotáššiid Bistevaš Forum

ONa eamiálbmotáššiid Bistevaš Forum doalai viđát sešuvnnas New Yorkas. Sámediggi oassálasttii Norgga sáttagoddái, ja guovddáš beroštus lei daidda eamiálbmothástalusaide mat čatnasit ONa duhátjagiulbmilii ja Davviriikkalaš sámekonvenšuvdnaevttohussii. Sámedikki mielas lea ONa Bistevaš Forum bargu hui deaŧalaš, ja danne lea Sámediggi moadde jagi dorjon jođiheaddji ekonomalaččat.

Biologalaš šláddjivuođa konvenšuvdna

2006s lea Sámediggi oassálastán riikkaidgaskasaš bargui biologalaš šláddjiivuođa konvenšuvnnnain, sihke gávccát osolaščoahkkimis Curitibas, Brasiillas, ja bargojoavkočoahkkimis mii gieđahalai ar-tihkkala 8 (j) eamiálbmotáššiid. Sámediggi lei mielde Norgga sáttagottis dáin čoahkkimiin. Sámedikki ja Norgga sáttagotti gaskasaš ovttasbargu lei buorre. Osolaškonferánssas ledje sápmelaččat maiddái ovddastuvvon Ruoŧa sáttagottis, ja Sámiráđis. Sámi áirasat čuovvoledje erenoamážit eamiálbmotáššiid, ovdduid oažžun ja juogadeapmi genaresurssaid geavaheami oktavuođas, suodjalanguovlluid, vieris sisaboahtán šlájaid, biošláddjiivuođa ja dálkkádatrievdamiid, ja mariidna- ja rittuid biošláddjiivuođa. Sámediggi oassálasttii maiddái árjjalaččat nissoniid ja biošláddjiivuođa fierpmá­dahkii, ja bijai ovdan dálkkádatrievdamiid árktisas.

ON-julggaštus eamiálbmotvuoigatvuođaid birra

Sámediggi lea ovddastuvvon Norgga sáttagottis Olmmošvuoigatvuođakomišuvnna bargojoavkku čoahkkimiin ON-julggaštusa eamiálbmotvuoigatvuođaid evttohusa oktavuođas. Julggaštusteakstaevttohus dohkkeha eamiálbmogiid iešmearridanvuoigatvuođa ja eanavuoigatvuođaid.

Sámediggi oaidná ja diehtá ahte ollu stáhtat eai leat vel dohkkehan eamiálbmogiid vuoigatvuođaid. Amerihká Ovttastuvvan Stáhtat, Austrália, Ođđa Selánda, Kanada ja Ruošša leat dovddahan vuostemiela julggaštustekstii. Kanada ja Ruošša jienasteigga goappašagat vuostá julggaštusresolušuvnna ONa olmmošvuoigatvuođaráđis.

ONa Váldočoahkkima goalmmátlávdegoddi mearridii juovlamánus 2006 maŋidit eamiálbmot­julggaštusa meannudeami 2007 čakčii. Mearrádus dahkkojuvvui Namibia, Botswána ja Nigeria evttohusaid vuođul, gos eamiálbmotvuoigatvuođat leat garrasit deddojuvvon idustriálalaš ávkkástallamii ovdun, erenoamážit minerálaberoštusaid ja turismaindustriija bealis. Váldočoahkkima mearrádus sáhttá vuolggahit ođđa šiehtadallamiid sisdoalu dáfus, muhto dán vuoru nu ahte eamiálbmogat eai beasa searvat prosessii. Mii ballat ahte boađusin sáhttá šaddat ahte eanet eamiálbmogat eai lohkkojuvvo šat eamiálbmogin, ahte bajimus rievttálaš prinsihpat nu go iešmearridanvuoigatvuohta ja mielváikkuheapmi massojuvvo ja ahte eamiálbmogiid vuoigatvuođat resurssaide sin árbevirolaš guovlluin duoguštuvvojit sahte nášuvnnalaš lágaiguin.

Sámediggi bargá árjjalaččat dan julggaštus­teavstta bealuštemiin maid Olmmošvuoigatvuođaráđđi dohkkehii, ja ávžžuha ovttas eará eamiálbmotorganisašuvnnaiguin ja -ásahusaiguin oažžut doarjaga erenoamážit davviriikkain ja eará stáhtain mat buorebut árvvusatnet olmmošvuoigatvuođaid ja atnet daid eanet vuoiggalažžan, nu ahte máŋgga čuohte jahkásaš ja seavdjadis eamiálbmogiid vuđolaš vuoigatvuođaid deaddin ja biehttaleapmi oččošii positiivva loahpa. Sámediggi lea fuolas go Ovttastuvvon Našuvnnat maŋŋá 20 jagi barggu máilmmeviidosaš julggaštusain eamiálbmotvuoigatvuođaid hárrái ii vel leat soahpan teavstta mii ilbmadivččii máilmmeviidosaš unnimusstandárddaid eamiálbmot vuoigatvuođaide.

Sámediggi bivdá Norgga ain bargat árjjalaččat dan ala ahte ON-julggaštus eamiálbmotvuoigatvuođaid birra fargga dohkkehuvvo.