Sámepolitihkka

6.2.3 Dulkon

Muhtun dáhpáhusain lea dárbu dulkka geavahit. Go sámelága giellanjuolggadusat čađahuvvojedje, de čujuhuvvui ahte vuoigatvuohta geavahit sámegiela vuosttažettiin ferte leat dalle go lea dárbu ­dadjat juoidá čielgasit ja dárkilit ja áddet dan mii dad­djojuvvo. Dás lea dearvvašvuođabálvalus ja riektelágádus guovddážis, dannego gielalaš gulahallan-váttisvuođat dáin surggiin čuhcet erenoa­-máš garrasit daidda geaidda dat gusket.

Sámegiela/dárogiela dulkabálvalus ii leat dávjá oažžumis almmolaš bálvalusaid fállamis, gč. sámelága giellanjuolggadusaid árvvoštallama. Dakkár ge ovdamearkkat leat leamaš ahte bearraša olbmot ieža leat ferten doaibmat dulkan dikšunásahusain, dahje ahte sámegiela máhtu váilun lea dagahan ahte divššohasat eai leat ožžon dan divššu ja fuolahusa maid sii livčče berren oažžut. Dát ii leat dohkálaš dilli.

Odne váilot sámegielat dulkkat, sihke davvisámegiela, julevsámegiela ja oarjelsámegiela dulkkat. áigodagas 1995 – 96 čađahuvvui dulkaoahp­povuogádat Sámi allaskuvllas. Dat lei vuosttažettiin heivehuvvon gealbudit almmolaš etáhtaid vai doppe birgejit go sis lei oktavuohta sámegielat geavaheaddjiidjoavkkuiguin. Kurssat ledje davviriik­kalaš vuogádaga oassin mas oahppit ožžo 10 čuoggá oahppogelbbolašvuođa (30 oahppočuoggá). Oktiibuot 40 oahppi čađahedje eksámena.

Sámi giellaráđđi állggahii jagi 1994 sámi dulkkaid dohkkehanortnega ovttasráđiid Sámi allaskuvl­lain ja Sámi Instituhtain. Bargojoaku geahčadii Olgoriikalašdirektoráhta dulkaiskosa evttohusa ja dulkaautoriserema evttohusa, muhto gávnnahii ahte sámegiela dulkkain lea earalágan dárbu, ja nu maiddái earalágan dulkaortnetdárbu. Sámi giellaráđđi dohkkehii sámegielagiid dulkon- ja autoriserenortnega jagi 1995. Dohkkehanortnegis leat gukte oasi, dulkoniskkus ja dulkonautorisašuvnna addin. Dulkoniskkus galgá addit daidda geat barget fidnodulkan, vejolašvuođa duođaštit iežaset gelbbolašvuođa. Jus ceavzá dulkoniskosis, de beassá kandidáhta ohcat dulkonlobi vuoigatvuođain geavahit fidnonamahusa autoriserejuvvon dulka. Sámi giellaráđđi attii jagi 1997 dohkkeheami viđa dulkii. Maŋŋágo Giellaráđđi heaittihuvvui, gč. kap. 19.2, ii leat dát ortnet ovddiduvvon eanet.

2004 čavčča lei Sámi allaskuvllas ovdaprošeakta dulkaoahpahusa birra, maid Dearvvašvuođadepartemeanta ja Sámediggi ruhtadedje.

Sámi allaskuvlla dulkaoahpahus galgá oahpistit ja ráhkkanahttit oahppiid dulkabargui. Oahppu sisttisdoallá sihke dulkonetihka ja dulkonteknihka, servodatfága ja terminologiija. Dát oahppu lea maiddái profilerejuvvon gokčat almmolaš etáhtaid ja sámegielat geavaheaddjiidjoavkkuid gaskavuođa. Servodatfágaoassi sisttisdoallá almmolaš suorggi hálddahusoahpu, bargoeallima ja oahpahusa, dearvvašvuođa- ja sosiálasuorggi, ja politiija ja riektelágádusa. Oahppu lea oasseággioahppu mii bistá guokte lohkanbaji ja mas leat vahkkočoahkkaneamit. Jagi 2005 čađahedje 8 oahppi dán oahpu. Oahppu ii leat dan maŋŋá čađahuvvon og uhccán oahppit dasa ohce. 2007 čavčča dollojuvvui jahkebeallásaš sámegiela diggedulkon- ja jorgalankursa Sámi allaskuvllas mas ledje sullii 10 oahppi.

Sámi allaskuvla lea dovddahan ahte háliida ráhkadit golmmajahkásaš diggedulkoma oahppo­vuogádaga man sáhttá ovttastit dakkár gielálaš fáttái­guin go sámegielain, dárogielain ja eaŋgalasgielain, «máŋggakultuvrra áddejumi» fágain, ja dakkár fágaid dieđuiguin go dearvvašvuođa- ja sosiálafága ja juridihka oahpuin.

Høgskolen i Oslo (HiO) ásahii 2007 čavčča bistevaš oahppofálaldaga dulkomis. Tolking i offentlig sektor lea oasseáiggioahppu mii bistá jagi ja čađahuvvo interneahtas ja viđain vahkkoloahp-pačoahkkanemiin Oslos. Oahppu addá 30 oahp-počuoggá. 2007 čavčča ohce 9 davvisámegielaga ja 6 julevsámegielaga, muhto go eai fidnen bagadalli de dađe bahábut ii biddjojuvvon oahppu johtui jagi 2008.

Dulkan lea son guhte lea čađahan dulkonoah-pu, dohkálaš logahallojuvvot Riikkalaš dulkaregistara goalmmát kategoriijii.

Riikkalaš dulkaregisttar lea doaibmi dulkkaid ja sin gelbbolašvuođaid oppariikkalaš visogovalaš logahallan. Searvadahttin- ja šláddjiivuođadirektoráhta (Integrerings- og mangfoldsdirektoratet (IMDi)) lea almmolaš suorggi dulkoma oppariik­kalaš fágaeiseváldi ja Riikkalaš dulkaregistara vuogádateaiggát. Registtar lea ásahuvvon vai dulkageavaheaddjiide lea márkana dulkkaid logahallan, ja vai sin kvalitehtadiđolašvuohta buorrána. Registtar galgá maiddái movttiidahttit doaibmi dulkkaid duođaštit ja ovddidit iežaset gelbbolašvuođaid. Guhkit áigái galgá registtar váikkuhit dasa ahte dukonsuorgi šaddá eanet fitnolažžan movttiidahtidettiin doaibmi dulkkaid váldit dulka­oahpu ja čađahit stáhtadohkkeheami. Riikkalaš dulkaregisttar lea doaimmas dulkageavaheaddjiide dás: www.tolkeportalen.no. Golbma sámegielat dulkka leat logahallojuvvon registarii.

IMDi lea álggahan stuorát čielggadanbarggu dulkasuorggi muddema birra, man ulbmil lea evttohit mo almmolaš ásahusat nu johtilit go vejolaš sáhttet dustet oktasaš hástalusaid dulkoma kvalitehtasihkkarastima oktavuođas. Sámegielat dulkon ii leat mielde dán barggus.

Bargo- ja searvadahttindepartemeanta áigu, ovttasráđiid guovdilis departemeanttaiguin, Sáme­dikkiin ja Sámi allaskuvllain, geahčadit dálá dulkonbálvalusa ja árvvoštallat makkár doaibmabijuid lea dárbu čađahit vai šattašii bures doaibmi dulkonbálvalus. Dán oktavuođas berre árvvoštallat gažaldagaid mat čatnasit dulkaoahpahusa oahppiid lassánahttimii, vejolavuhtii oažžut lassi- ja joatk-k­aoahpu, vejolaš vejolašvuhtii bargat ovttas Sámi allaskuvllain ja Oslo allaskuvllain, ja dálá dulkaautoriserenortnegii.