Sámepolitihkka

8.1.3 Sámedikki hálddašanbargamušat ja hálddahus

Sámedikkis ledje jagi 2007 sullii 120 hálddahusbargi. Go Sámediggi ásahuvvui jagi 1989, válddii Sámediggi badjelasas Norgga sámeráđi bargamušaid, ja maiddái Norgga sámeráđi čieža olbmo hálddahusa. Dađistaga go doaibma viidánii hálddašanortnegiid sirdima geažil departemeanttain Sámediggái, de lassánedje hálddahuslaš resurssat ge. Hálddahusa stuorrun čatnasa maiddái Sámedikki lassánan politihkalaš doibmii – mii čuovvu sámepolitihkalaš ovdáneamis ja álgoálbmot­rievtti riikkaidgaskasaš ovdáneamis. Sámedikki hálddahusas leat ollu iešguđetlágan bargamušat, ja dat lea máŋgii ođđasis organiserejuvvon, politih­kalaš dási organiserema mielde.

Sámediggi oaččui jagi 1993 rájes sámi giellaruđaid, sámi kulturruđaid ja sámi kulturmuitohálddašeami hálddašanválddi departemeanttain. Sámediggi mearridii skábmamánus 1992 ásahit fágapolitihkalaš vuollásaš ráđiid mat galge hálddašit sámi doarjjaortnegiid mat dalle sirdojuvvojedje Sámediggái. Seammás mearriduvvui ahte vuollásaš ráđiid hálddahusat galge báikáduvvot bieđgguid sámi guvlui.

Jagi 1994 ásahuvvui Sámi kulturmuitoráđđi Sámedikki vuollásažžan. Sámi kulturmuitoráđđi heaittihuvvui jagi 2000 ja dan hálddahus ovttaidahttojuvvui Sámedikki hálddahusa ossodahkan.

Sámediggevisti Kárášjogas rahppojuvvui almmolaččat skábmamánu 2. beaivvi 2000. Seamma jagi válddii Sámediggi badjelasas Sámi bibliotehka, maid gielda dan ovdal jođihii. Sámediggi organiserii dalle girjeráju Girjerádjo- ja diehtojuohkinossodaga oassin. Sámi sierrabibliotehkas lea guovddáš sadji sámediggevisttis, ja lea buohkaid várás geat dárbbašit sámi girjerádjobálvalusaid.

Sámi oahpahusráđđi, mii ásahuvvui jagi 1976 Girko-, oahpahus- ja dutkandepartemeantta rávvejeaddji orgánan, heaittihuvvui 01.01.2000. Oahpahusráđi hálddahus sirdojuvvui Sámediggái seammás go máŋga bargamuša sirdojuvvojedje Sámediggái. Dat dagahii ahte Sámedikki hálddahus stuorui sullii 25:in bargiin.

Go Sámediggi miessemánus 2000 mearridii ­rievdadit Sámedikki ja dan vuollásaš fágaráđiid struktuvrra, de ovttaidahttojuvvojedje vuollásaš ráđiid hálddahusat Sámedikki hálddahussii mat Sámedikki mearradusa vuođul organiserejuvvojedje ossodahkan.

Govus 8.2 Juolludeamit Sámediggái 1990 – 2008

Mánáid- ja bearašdepartemeanta sirddii jagi 2001 sámi mánáidgárddiid sierra doarjaga hálddašeami Sámediggái.

Jagi 2002 rájes sirdojuvvui Sámediggái máŋgga ortnega hálddašanovddasvástádus maid Kulturdepartemeanta ovdal hálddašii, gč. kap. 14.4.

Sámedikki hálddahus organiserejuvvui ođđasis jagi 2005, ja das leat dál golbma ossodaga, Oahpahus- ja kulturossodat, Vuoigatvuođa-, ealáhus- ja birasossodat, ja Hálddahusossodat. Dasto leat vel ásahuvvon guokte bargoveaga, dievasčoahkkima ja Sámediggeráđi várás.

Jagi 1999 rájes, go Sámediggi nettobušehttejuvvui, de sáhttá Sámedikki dievasčoahkkin juohkit ruđaid poastadásis ja dan láhkai maiddái juolludit ruđaid Sámedikki hálddahuslaš resursan.

Dál leat Sámedikkis čieža kontorbáikki miehtá riikka. Sámedikki váldohálddahus lea Kárášjogas. Eanaš eará kontuvrrat leat oktiisajuštuvvon sámi kulturásahusaiguin, nu mo dat lea Saemien Sijtiein Snoasas, árran julevsáme guovdátjiin Divttasvuonas, Várdobáiki sámi guovddážiin Evenáššis, ája Sámi Guovddážiin Gáivuonas, ja Várjjat Sámi Museain Unjárggas. Sámedikki kontuvra Guovdageainnus fárre Dieđavissui go dat gárvána jagi 2009.