Sámepolitihkka

12.2.3 Sámegiella rávisolbmuide vuođđooahpahusas

Mii guoská rávisolbmuid vuođđooahpahussii (oahpahuslága kap. 4A), de árvvoštallojuvvo vuoigat­vuohta oažžut sámegiel ja sámegillii oahpahusa veaháš eara ládje go mánáid ja nuoraid dáfus. Jus rávisolbmot galget oažžut sámegiel oahpahusa, de lea vuosttažettiin lunddolaš ahte sii leat sápmelaččat, ja dábálaččat berrešii vuhtiiváldit go rávis sápmelaš gáibida oažžut sámegiel oahpahusa vuođđooahppodásis.

Dat ahte galget go rávis sápmelaččat oažžut oahpahusa sámegillii, ferte árvvoštallojuvvot áššis áššái dan vuođul ahte lea go diekkár oahppu dárbbašlaš dasa ahte oažžut dohkálaš rávisolbmuid oahpahusa.

Mii guoská rávisolbmuid sámegiel oahpahussii joatkkaoahpahusas, de dan oktavuođas ferte leat seamma dilli go rávisolbmuid vuođđooahpahusas. Oahpahuslágas, § 6 – 3 (mii ii guoskka njuolga rávis­olbmuide) daddjo ahte buot sápmelaččain geat leat dábálaš joatkkaoahpahusa čađaheamen, lea vuoigatvuohta oažžut sámegiel oahpahusa.

Ii leat nannejuvvon riekti oažžut sámegillii oahpahusa sámi ohppiide dábálaš joatkkaoahpahusas, ja seamma ládje lea maid rávis sápmelaččaide geat ožžot oahpu oahpahuslága § 4A-3 vuođul.

Sámelága § 3 – 8:s čállojuvvo dan birra makkár vuoigatvuođat leat oažžut sámi oahpahusa. Muhto dás lea sáhka veaháš eará áššiin go dain vuoigatvuođain mat leat nannejuvvon oahpahuslágas, ja dan mearrádusa eavttuin daddjo earet eará ahte «Dát vuoigatvuohta sisttisdoallá dan ahte juohke sámegielat sáhttá gáibidit beassat čađahit heivvolaš rávisolbmuid oahpahusa eatnigillii daid guoskevaš njuolggadusaid siskkobealde mat gusket rávisol­bmuid oahpahussii.»

Eai gávdno sierra doarjjaortnegat sámegiel oahpahussii rávisolbmuide. Suohkanat ja fylkasuoh-kanat fertejit iežaset rámmaid siskkobealde gokčat diekkár oahpahusa goluid, sihke alfabetiserema ja vuođđooahppogoluid, ja maiddái diekkár fálaldagaid heivehangolut leat suohkaniid ja fylkkasuohkaniid ovddasvástádus. Danin lea ge dehálaš ahte sii vuoruhit oahppodoarjagiid njuolggadusaid ja oahppodárbbuid mielde.

Guhkes áiggi dáruiduhttin lea dagahan ahte máŋgga buolvva sámegielagat eai máhte lohkat ja čállit iežaset eatnigiela. Dáid olbmuid dilli lea unnán dutkojuvvon, muhto dás lea sáhka váikko guđe ahkásaččain iešguđet guovlluin geat leat iešguđet dásis eatnigiellamáhtu haga. Ollugat dáin geat eai máhte eatnigiela, leat árbevieruid seailluheaddjit, muhto sis lea unnán dahje ii makkárge vejolašvuohta sirdit iežaset máhtu čállojuvvon servodahkii.

Lea suohkaniid ovddasvástádus láhčit vuođđooahpu ja oahpahusa mii nanne vuođđogálggaid, muhto máŋggas leat čujuhan ahte ii leat govttolaš ahte sámi suohkanat galget máksit vuođđo alfabehtiserengoluid rávisolbmuide sámi servodagas. Earet eará cealká Romssa fylkasuohkan ahte doppe orrot ollu sápmelaččat geat eai máhte sámegiela, ja alfabehtiserenbargu lea okta ulbmiliin ovttasbargošiehtadusas gaskal Sámedikki ja fylkkasuohkana.

Buoridan dihte dili, de áigu Máhttodeparte­meanta ovttas Bargo-ja searvadahttindeparte­meanttain bovdet Sámedikki oasálastit sámegiel eatnigielanalfabehta prošektii, mas vuosttažettiin lea sáhka kártemis dárbbuid ja ráddjemis dákkár prošeavtta ulbmiljoavkku.

Dan oktavuođas go rávisolbmuide addojuvvui vuoigatvuohta oažžut vuođđoskuvlaoahpu, ráhkadii Vox gihppaga, «Ođđa vejolašvuohta. Rávisolbmuid vuoigatvuohta oažžut oahpu», mii maid gávdno sámegillii, F-4131SA. Sd.dieđ. nr. 16 (2006 – 2007) ... og ingen sto igjen. Tidlig innsats for livslang læring lea maid árvaluvvon ahte departemeanta álggaha movttiidahttin- ja diehtojuohkinbarggu rávisolbmuid oahppanvuoigatvuođaid birra. Diehtojuohkin sápmelaččaide berre leat lunddolaš oassi dán barggus.

Vuođđoskuvlla diehtojuohkinsystema (GSI) ii registrere rávisolbmuid logu geat ožžot vuođđoskuvlaoahpu sámegillii dahje sámegielas vuođđoskuvladásis, ja eai ge leat čohkkejuvvon dieđut mat muitalivčče man ollu rávisolbmot ožžot sámegiel oahpaheami joatkkaoahpahusas, ja ožžot go sii dan oahpahusa maid sis lága bokte lea vuoigatvuohta oažžut. Departemeantta mielas lea vuogas kártet rávisolbmuid sámegiel oahpu viidodaga ja dárbbuid, danin go dat livččii buoret vuođđu man ala sáhtášii hukset viidásit doaimmaid maidda lea dárbu.