Sámepolitihkka

21.1.3 Finnmárkku Riddoguolástanlávdegoddi

Stuorradiggi meannudii finnmárkolága 2005 giđđabajis. Finnmárkoláhka máinnaša eana ja čázi geavaheami Finnmárkkus ja luondduriggodagaid vuoigatvuođaid fylkkas. Láhka ii máinnaš mearraguolástusa. árv.O. nr. 80:s (2004 – 2005) mearkkašii eanetlohku ahte «mo vuoigatvuohta ja hálddašeapmi lea sáltečáhceguolástusas sámi ássanguovlluin lea čielggaduvvon viehka ollu, erenomážit 1990 – 2001 áigodagas». Eanetlohku čujuhii dasto vel dasa ahte «eanetlogu oaivila mielde ii (sáhte šiitit) šiitojuvvo ahte leat duvdosat sihke álbmotrievttis ja Norgga rievttis ahte galgá liige deastta atnit guolástusas mearrasámi guovl­luin guolástushálddašeami hábmedettiin ja geavahettiin. Dálá áigeguovdilis dili hárrái ii leat datte čielggaduvvon justa mo dáid deasttaid beaktilamosit ja ávkkálamosit sáhttá áimmahuššat joatki guolástushálddašeamis».

Finnmárkolága meannudeami oktavuođas dagai Stuorradiggi geassemánu 6. b. 2005 dán ávžžuhusmearrádusa Justiisalávdegotti eanelogu evttohusa mielde: «Stuorradiggi bivdá Ráđđehusa farggamusat čielggadit sápmelaččaid ja earáid vuoigatvuođa guolástit mearas olggobealde Finnmárkku, dásá gullá vel uhcimusearri vuollel logi mehtera fatnasiidda, ja ovddidit Stuorradiggái čuovvoleaddji ášši dán birra».

Ráđđehus gohčui Guolástus- ja riddodepartemeanta fuolahit ahte Stuorradikki ávžžuhusmearrádus čuovvoluvvo. Ođđajagimánus geassemánnui 2006 dollojuvvo golbma ráđđádallančoahkkima main buohkain ledje mielde Sámediggi, Finnmárkku fylkkadiggi ja Guolástus- ja riddodepartemeanta, ja áicin Bargo- ja searvadahttindeparte­meanta. Ráđđádallamat ledje politihkalaš dásis. Ráđđádallamiid boađus lei mearridit mandáhta dan lávdegoddái mii galgá čielggadit sápmelaččaid ja earáid vuoigatvuođa guolástit mearas olggobealde Finnmárkku. Lávdegoddi, oktiibuot 9 olbmo maid ovddeš alimusriektejustitiarius Carsten Smith jođihii, nammaduvvui stáhtaráđis geassemánu 30.b. 2006. Lávdegoddi gohčoduvvui maŋŋil Riddoguolástanlávdegoddi Finnmárkui.

Lávdegotti bargu loahpahuvvui juovlamánu loah­pas 2007 ja árvalus lea almmuhuvvon NOU 2008: 5:in Retten til fiske i havet utenfor Finnmark. árvalus geigejuvvui guolástus- ja riddoministarii álbmotčoahkkimis Deanodagas guovvamánu 18. b. 2008. árvalus sáddejuvvo gulaskuddamii viehka ollusiidda.

Mandáhta mielde lei lávdegotti váldobargun prinsihpalaš vuođuin čielggadit sápmelaččaid ja earáid vuoigatvuođa guolástit mearas olggobealde Finnmárkku. Dáinna lei jurddašuvvon erenomážit čielggadit sápmelaččaid ja earáid vuoigatvuođa sáltečáhceguolástussii riddolagaš mearraguovlluin ja vuonain Finnmárkku rittu mielde. Dán barggu oassin galggai lávdegoddi ráhkadit ja ovdanbuktit historjjálaš guorahallama ja kártet sápmelaččaid ja earáid guolástusa Finnmárkkus, ja maiddái guolástusealáhusa ekonomalaš ja kultuvrralaš mearkkašumi Finnmárkku álbmogii. Dán ovdanbuktimii galggai vel gullat guoskevaš nannánvuođđuduvvon doaimmaid mearkkašupmi. Lávdegoddi galggai dasto ráhkadit várdosa guoskevaš álbmotrievttálaš gálduin ja Norgga rievttis, ovdalis čielggademiin, almmolaš dokumeanttain, riektegeavadis js. mat leat áššái guoskevaččat, ja muddendoaimmain jna. mat leat leamaš geavahuvvon go galggai áimmahuššat guoskevaš regionálapolitih­kalaš mihttomeriid.

Govus 21.1 Riddoguolástanlávdegotti evttohus

Gáldu: NOU

Lávdegoddi lea barggustis oktavuođas doallan rabas gulaskuddančoahkkimiid Finnmárkku visot riddogielddain. Gulaskuddančoahkkimiid ulbmilin lei dihto muddui beassat diehtit makkár doaibma lea guolástusas dál, gullat báikkálaš guolástanvie­ruid birra, ja fidnet ássiid oaiviliid gustojeaddji guolástanmuddemiidda. Lávdegoddi áiggui vel oažžut maŧolaš evttohusaid dáid muddemiid nuppástusaide.

árvalusastis nanne lávdegoddi Finnmárkku ássiide vuoigatvuođa mearraguolástussii olggo­bealde Finnmárkku. Vuoigatvuohta lea vuođđuduv­von historjjálaš atnui ja álbmotrievtti regeliidda eamiálbmogiid ja minoritehtaid birra. Lávdegoddi rávve ahte vuoigatvuohta galgá gustot buohkaide guđet ásset fylkkas, beroškeahttá čearddalaš ja kultuvrralaš gullevašvuođas. Vuoigatvuohta lea evttohuvvon čállojuvvot láhkii guolástanvuoigatvuođa birra mearas olggobealde Finnmárkku (finnmárkoguolástanláhka). Lávdegoddi evttoha dasto sierra guolástanvuoigatvuođa vuonain sidjii­de guđet ásset dán dihto vuotnagáttis, lágas gohčoduvvon vuotnavuoigatvuohta. Olggobealde vuonaid galgá vierisguolásteaddjiin, guolástead­djiin guđet eai ása Finnmmárkkus, leat vuoigat­vuohta guolástit seamma láhkai go finnmárkoguo­lásteaddjit. Ođđa regionála orgána, Finnmárkku guolástanhálddašeapmi, evttohuvvo ceggejuvvot. Das galgá leat váldi mearridit muddemiid fanas­sturrodagaide ja bivddusatnui mearas gitta njeallje mearramiilla eanalinjjáin eret. Orgána galgá vel hálddašit eriid dahje guolástanlobiid Finnmárkku vuotna- ja riddoguolásteami ovddideapmái. Orgánas galgá leat guđa miellahttosaš stivra, masa Sámediggi ja Finnmárkku fylkkadiggi nammadit golbma miellahtu goabbáge. Lávdegotti evttohus mearkkaša de sierra riddoguolástanavádaga Finnmárkui, lágas gohčoduvvon Finnmárkoavádat.