Sámepolitihkka

8.4.4 Bearráigeahčču

Ráđđehusas ii leat ovddasvástádus Sámedikki politihkalaš doaimmas dahje dain mearrádusain maid Sámediggi dahká. Danne ii háliit ráđđehus moktege bearráigeahččat Sámedikki politihkalaš doaimma.

Riikarevišuvnnas mii lea Stuorradikki revišuvdna- ja bearráigeahččanorgána, lea ovddasvástádus Sámedikki dárkkistit, gč. Riikarevišuv-dnalága § 9.

Sámedikkis lea álbmotválljen orgánan iehčanas váldi ja iehčanas ovddasvástádus iežas politihkalaš doaimmas. Dát mielddisbuktá earret eará ulbmiliid mearrideami daid ortnegiid várás maid Sámediggi hálddaša. Sámedikki ja departemeanttaid gaskasaš hálddahuslaš gulahallan čađahuvvo odne bajimus dásis ii ge dan ulbmil leat váikkuhit Sámedikki iežas vuoruhemiid. Stáhtaráđiid vuođđolágalaš ovddasvástádusa geažil fertejit departemeanttat dettetge gozihit ahte Stuorradikki bušeahttamearrádusaid eavttut čuvvojuvvojit ja ahte Sámedikki ekonomiijahálddašeapmi čađahuvvo Stáhta ekonomiijastivrema njuolggadusčoahki ja dasa gulli mearrádusaid vuođul.

Sámediggi čuovvu stáhta ekonomiijanjuolggadusaid daid heivehusaiguin mat gustojit nettobušehttejuvvon doaimmahusaide. Ekonomiija­njuolggadusat ja mearrádusat galget dattetge geava­huvvot dan láhkai ahte dat addet Sámediggái vejolašvuođa árvvoštallamii álbmotválljen orgánan.

Sámelága § 2 – 1 goalmmát lađđasa nuppi ­dadjosa vuođul mearrida Bargo- ja searvadahttindepartemeanta njuolggadusčoahki Sámedikki ekonomiijahálddašeami várás. Mearrádusat lasihuvvojedje sámeláhkii nuppástuhttima oktavuođas nettobušehttemii Sámedikki várás, sihkkarstin dihtii ahte Sámedikki ekonomiijahálddašeapmi čađahuvvo buriid rámmaid siskkobealde.

Dasa mii guoská Sámedikki doibmii kulturmui­tosuorggis, lea Riikaantikvára ásahan rutiinnaid daid dáhpáhusaid várás main Sámediggi ii buvtte vuosteákkaid go riikkaárvosaš kulturmuittut ja kulturbirrasat áitojuvvojit. Dakkár dáhpáhusaid galgá dieđihit Riikaantikvárii, vai Riikaantikvára sáhttá árvvoštallat ovddida go vuosteákkaid.

Finnmárkkulága § 4 vuođul sáhttá Sámediggi addit njuolggadusaid das mo galgá árvvoštallat Finnmárrku mehciid rievdan geavaheami váikkuhusaid sámi kultuvrii, boazodollui, meahccegeavaheapmái, ealáhuaide ja servodateallimii. Departemeanta galgá dohkkehit njuolggadusaid. Departemeanta geahččala leat go njuolggadusat lága rámmaid siskkobealde, ja leat go dat hábmejuvvon dohkálaččat.

Sámediggi lea ásahan bearráigeahččanortnegiid mat sihke fuolahit parlamentáralaš bearráigeahču Sámedikki hálddšeamis ja siskkáldas hálddahuslaš bearráigeahču. Sámedikki bearráigeahččanlávdegoddi galgá fuolahit parlamentáralaš bearráigeahču dan doaimmas mii ruhtaduvvo Sámedikki bušeahta bokte. Lávdegoddi galgá viidáseappot bearráigeahččat Sáme­dikki ja dan vuollásaš orgánaid jahkerehketdoalu ja Riikarevišuvnna vejolaš mearkkašumiid daidda.

Sámedikki jahkedieđáhus, maid dievasčoahkkin dohkkeha, sáddejuvvo Gonagassii, gč. sámelága § 1 – 3. Dát lea daid njuolggadusaid ovddideapmi, mat ovdal guske Norgga Sámeráđđái. Go Stuorradiggi gieđahalai sámelága, de dahkkojuvvui mearrádus ávžžuhit dan ahte «Ráđđehus ovddida doaisttážii Stuorradiggái jahkásaččat stuor­radiggedieđáhusa Sámedikki doaimma birra. Oktii juohke stuorradiggeáigodagas ovddiduvvo dieđáhus daid doaibmabijuid birra mat čađahuvvojit sihkkarastin dihtii ja ovddidan dihtii sámiid giela, kultuvrra ja servodateallima». § 1 – 3 guovddáš motiiva lea «ahte eiseválddiid sámepolitih-ka berre Stuorradiggi jeavddalaččat árvvoštallat». (Od.prp. nr. 33 (1986 – 87) s. 102) Sámepolitihkalaš áššit ge digáštallojuvvojit juohke jagi Stuorradikkis bušeahttagieđahallama áiggi. Sámedikki doaimma dárkkista sihke Sámedikki dievasčoahkkin, ráđđehus, Riikarevišuvdna ja Stuorradiggi.