6.3.7 Sámegiella ja sámekultuvra kriminálafuolahusas
Kriminálafuolahusa ulbmil
lea ahte sámegielagiin galget
leat seamma vuoigatvuođat
ráŋggáštusa čađaheamis
go muđui eará olbmuin.
Láhka Sámedikki
ja eará sámi
riektediliid birra (sámeláhka) vuhtiiváldá sámegielagiid
vuoigatvuođaid geat galget čađahit ráŋggaštusa. §§ 3 – 4
goalmmat lađas ja 3 – 5
regulere dán. Mearrádusain
daddjo ahte dat gii dáhttu geavahit
sámegiela iežas beroštumiid
vuhtiiváldimis kriminálafuolahusa ásahusain
sámi giellalága
hálddašauguovllus, galgá beassat čoavdit áššiidis
sámegielagiin. Mii guoská eará kriminálafuolahusa ásahusaide
Tromssas ja Finnmárkkus,
de galget sii geat doppe čohkkájit ráŋggáštusas
beassat hupmat sámegiela
gaskaneaset ja go deaivvadit iežaset
olbmuiguin. Sis geat čohkkájit
giddagasain lea vuoigatvuohta beassat hupmat sámegiela njálmmálaš riektegaskaoamijulggaštusa
oktavuođas giddagasa eiseválddiiguin.
Kriminálafuolahusa oahpahusguovddážii
(KRUS), mii lea giddagasbálvváid
skuvla, lea gáibádus
ahte galget maid oččodit
sámegielagiid dán
skuvlii. áigumuš livččii jahkásaččat
oažžut
unnimusat golbma sámegielaga
aspirántan. Jus guovtti
ohccis lea juste seammadási skuvla-ja
oahppoduogáš,
ja nubbi máhttá sámegiela,
de galgá skuvla sudno gaskkas
válljet sámegielaga.
Aspiránttaid gaskkas geat
mannan čavčča čađahedje eksámena,
lei okta sámegielat, gii dál
bargá Tromssa guovllugiddagasas. Diet
buorida veaháš dien
giddagasa dili, gos dán
rádjái
leamaš dušše
okta liigebargi gii máhttá sámegiela.
Kriminálafuolahusas leat
dál guokte giddagasa Tromssas
ja Finnmárkkus, Tromssa
giddagas ja Čáhcesullo
giddagas, ja goappešiid
báikkiin leat bargit geat máhttet
sámegiela. Lea ain stuora hástalussan
oččodit
dieidda giddagasaide eanet bargiid geat máhttet sámegiela.
Go ođđa
virggiid almmuhit, de eai oza doarvái
ohccit. Nu lea dilli maid eará giddagasain.
Danin áigu ráđđehus álggahit
doaimmaid mat sihkkarastet doarvái
bargiid giddagasaide gos leat stuorámus
dárbbut. Ráđđehus áigu
bargat dan badjelii ahte giddagasbálvváid
oahpaheami sáhttá maid čađahit
lávdaduvvon oahpahussan
muhtun giddagasain, ja sáhttá de
báikkálaččat ohcat
aspiránttaid dan oahpahussii.
1.5. 2008 rájes álgá okta
luohkká dákkár
oahpahussii Tromssa giddagasas. Leat bargagoahtán oččodit
aspiránttaid geat ozaše dán
ohppui, ja dan barggus galget eandalii geahččalit
oččodit sámegielat
aspiránttaid. Justiisadepartemeantta
bargun ii leat dušše
dat ahte oažžut
doarvái ollesoahppan bálvváid
davimus fylkkaid giddagasaide, muhto maiddái
oažžut
muhtun sámegielagiid daidda
bargguide.
Lea hui dehálaš ahte
gávdnojit sámegielat
bálvvát,
muhto giddagasat sáhttet
maid geavahit dulkkaid. Dat ii leat gal buoremus čoavddus,
muhto go čuožžilit
dilálašvuođat gos
lea dárbu ja heivvolaš geavahit dulkka,
de geavaha kriminálafuolahus
dulkabálvalusa.
Justiisadepartemeanta áigu bearráigeahččat
ahte ráŋggáštusa čađaheapmi
heivehuvvo nu ahte das maiddái
vuhtiiváldet sámi
fáŋggaid
vuoigatvuođaid. Dat lea
dehálaš sihke
dan ektui ahte galgá leat
vuoigatvuohta geavahit iežas
giela, muhto galgá maiddái
leat vejolaš iežas
kultuvrra beassat fuolahit kriminálafuolahusa
rámmaid siskkobealde.