Váldonjuolggadus
Váldoprinsihppa min servodatstruktuvrras lea ahte eanaeaiggát ferte gierdat uhcit doaibmanfriijavuođa almmolaš gáržžidemiid geažil. Ráđđenráddjemin oaivvilduvvo eaiggátvuođaráđđema duohtadeapmi mii lea mearriduvvon njuolgga lágas dahje lága vuođul.
Lea sihkkarit riekta ahte ráđđenráddjemat dábálaččat sáhttet dagahuvvot buhtatkeahttá. Alimusriekti cealká gáddeláhkaduomus (Strandlovdommen Rt.1970 s. 67) ahte lágaid eaiggátvuođaráđđema mudden dábálaččat ii geatnegahte almmolašvuođa máksit buhtadusa ja ahte dušše erenoamáš spiehkastatdáhpáhusain sáhttá šaddat sáhka buhtadusa máksimis dakkár duohtadeami ovddas.
Plána- ja huksenlága buhtadusmearrádusat
Areálaplánat maid gielda lea ráhkadan, lagabui daddjojuvvon gielddaplána ja muddenplánaid areálaoassi, sáhttet dagahit stuorra ráđđenráddjemiid eanaeaiggádiidda.
Váldonjuolggadus buhtadusaid oktavuođas lea almmatge seammá: Eanaeaiggát ii sáhte gáibidit buhtadusa.
Buohkat fertejit vuolggasajis gierdat ahte gielda mearrida galgá go guvlui huksejuvvot ja jus leš nu, mo ja guđe áigumušaide dasa galgá huksejuvvot. Nu dat lea go muddenplána mearrida guđe guovlluide galgá huksejuvvot, ja guđe guovllut oppalaččat galget geavahuvvot eará áigumušaide ja danne bisuhuvvot huksekeahttá. Buhtadusa ii leat vejolaš gáibidit dainna ákkain ahte guovlluin livččii stuorát árvu jus dáidda olbmot livčče huksen. Alimusriekti cealká dán čielgasit bláđis Rt. 1997 s.1471:
"Det har i lang tid ikke vært regnet å være i strid med grunnlovens § 105 når det uten erstatning gjennom planvedtak trekkes opp grenser for hvilke områder som tillates bebygget. At man ikke får del i den verdiøkningen som oppstår ved at et område ved reguleringsplan gjøres bebyggelig, er høyst normalt for norske grunneiere.
Reguleringssystemet med henvisning til arealanvendelse har som forutsetning at reguleringen normalt kan skje erstatningsfritt i forhold til de grunneiere som berøres." (Guhkit áiggi jo ii leat adnojuvvon leat vuođđolága § 105 rihkkumin go buhtadusa haga plánamearrádusas biddjojuvvojit ráját mat čájehit guđe guovlluide lea lohpi hukset. Dat ahte ii oaččo oasi dan árvolassáneamis mii boađášii das go muddenplána dagahivččii vejolažžan hukset guvlui, lea áibbas dábálaš norgga eanaeaiggádiidda. Eaktun muddenvuogádahkii čujuhusain areálageavaheapmái lea ahte mudden dábálaččat sáhttá dahkkojuvvot buhtadusa haga daid eanaeaiggádiid ektui geat guoskkahuvvojit.)
Jus muddema oktavuođas huksenáigumuš, teknihkalaš čovdosat ja ávkkástallanmearri rivdet, de ferte eanaeaiggát dán dohkkehit almmá ekonomalaš buhtadusa haga.
Eanaeaiggádat leat nuppi bealis sihkkarastojuvvon vuoigatvuođa buhtadussii dahje lonástussii jus § 15-1 eavttut mat gusket gielddaplána areálaoassái, ja § 15-2 eavttut mat gusket muddenplánaide, leat ollašuhttojuvvon. Gažaldat buhtadusas massima ovddas muddenplána geažil lea muddejuvvon §:s 15-3. Dát ii biddjojuvvo fápmui suoidnemánu 1. b. 2009 rájes. Phl.85 §§ 21 ja 32 mearrádusat ain muddejit dáid gažaldagaid.
