Ceahkki: Jo3 - studerenráhkkanahtti oahppoprográmma ja lasáhus oppalaš studerengelbbolašvuhtii - fidnofágalaš oahppoprográmmaide
Fáddá: jorgalit dárogielat teavsttaid sámegillii
Áigi: gávcci oahpahusdiimmu
Dát oahpahusláhču lea ovdamearkan dasa movt oahppit sáhttet bargat joksat gelbbolašvuođamihttomeriid. Dás čájehuvvo movt gelbbolašvuođamihttomeriid sáhttá konkretiseret oahppanulbmilin, mat leat ceahkkin barggus joksat gelbbolašvuođamihttomeriid. Oahpahusláhču čájeha heivvolaš bargovugiid, movt dáidda ovttastahttá vuođđogálggaid ja movt oahpaheaddji heiveha oahpahusa ohppiide ja sin árvvoštallá dađistaga.
Oahpahusláhču lea ovdamearkan dasa movt oahppit sáhttet bargat vai ožžot gelbbolašvuođa ja hárjáneami jorgalit ja heivehit eará čálliid teavsttaid dárogielas sámegillii.
Gelbbolašvuođamihttomearit Jo 3 studerenráhkkanahtti oahppoprográmma- ja lasáhus oppalaš studerengelbbolašvuhtii- fidnofágalaš oahppoprográmma maŋŋel
Čálalaš gulahallan
Oahpahusa mihttomearri lea ahte oahppi galgá máhttit:
- jorgalit ja heivehit earáid čállin teavsttaid dárogielas sámegillii
Gelbbolašvuođamihttomearit leat konkretiserejuvvon oahppanulbmilin, mat leat ceahkkin barggus joksat gelbbolašvuođamihttomeriid.
Oahppi galgá máhttit
- lohkat ja čiekŋudit vuođđotekstii vai bures ipmirda sisdoalu ovdal go jorgališgoahtá
- čilget manne ii sáhte iige galgga jorgalit njuolga sánis sátnái
- hálddašit suorggideami bures
- máhttit sániid ráhkadit sámegillii
- máhttit jorgalit fágateavsttaid ja čáppagirjjálaš teavsttaid
Máhttit lohkat: Oahppit geavahit iešguđetlágan lohkanstrategiijaid go lohket fágateavsttaid ja čáppagirjjálaš teavsttaid vai ožžot buori sisdoalloipmárdusa. Sii ráhkadit sátnelisttuid báhpirii ja nehttii. Oahppit lohket sihke iežaset ja earáid jorgalan teavsttaid.
Máhttit njálmmálaččat ovdanbuktit: Oahppit ságastallet teavsttaid birra maid leat jorgaleame, ja árvvoštallet iešguđetlágan čovdosiid.
Máhttit čálalaččat ovdanbuktit: Oahppit jorgalit dárogielat teavsttaid sámegillii ja čállá sámi jorgalusa.
Oahpaheaddji álggaha fáttá muitalettiin teavsttaid jorgaleami ja heiveheami birra. Oahppit ságastallet dán birra ja muitalit iežaset vásáhusaid ja oaiviliid.
Skuvllas sáhttet galbbat jorgaluvvon dárogielas sámegillii. Jus leat, de oahppit suokkardit galbbaid ja ságastallet sániid birra mat leat adnon. Leat go oahppit ovttaoaivilis jorgaleapmái? Leat gos sis eará evttohusat? Oahppit ákkastallet iežaset evttohusaid. Jus eai gávdno galbbat mat leat jorgaluvvon sámegillii, de sáhttet oahppit digaštallat manne nu lea.
Oahppit buohtastahttet dárogielat ja sámegielat teavsttaid ja ságastallet giela birra mii lea aviisabajilčállagiin, almmuhusain, máidnosiin, bovdehusain, láhkačállosiin ja plakáhtain.
Oahpaheaddji ohcá oanehis, ovttageardánis dárogielteavstta. Fáddá sáhttá roahkka leat oahpis ohppiide ovdalaččas. Oahppit lohket teavstta vuđolaččat ja barget iehčaneaset muhtin minuhta dán jorgalit sámegillii. Dasto jorgalit oahppit dan ovttas. Čállet buot távvalii. Oahppit sáhttet čállit seamma girjjiidasaset. Bija ohppiid barggadettiin digaštallat iešguđet evttohusaid ja čovdosiid.
Oahppit ságastallet dan birra manne lea hástaleaddji bargu jorgalit dárogielas sámegillii.
Oahpaheaddji ságastallá ohppiiguin dan birra ahte lea dehálaš dovdat sisdoalu dan teavsttas maid galget jorgalit. Sii fertejit maid diehtit mii teavstta ulbmil lea. Ulbmil lea ahte jorgalusa sisdoallu/ áigumuš lea seamma go vuođđočállosis.
Oahpaheaddji ja/dahje oahppit ohcet dárogielat teavsttaid maid sáhttet jorgalit. Oahppit sáhttet válljet sihke fágagirjjálaš ja čáppagirjjálaš teavsttaid gaskkas.
Oahppit ráhkadit sátnelisttu man atnet jorgalettiin. Dát dagaha álkibun muitit sániid, ja sihkkarastá ahte oahppit atnet seamma sáni juohke háve go dihto sáni jorgalit.
Oahppit jorgalit hearvasága dárogielas sámegillii. Sáhttá omd. viežžat LEX Sápmi-girjjis. Das leat buot teavsttat sihke davvisámegillii ja dárogillii. Maŋŋel sáhttet buohkat buohtastahttit iežaset jorgalusa girjji jorgalusain. Oahppit ságastallet erohusaid birra, árvvoštallet daid ja ákkastallet iežaset oaiviliid.
Oahpaheaddji ohcá dárogieldivttaid mat leat jorgaluvvon ja heivehuvvon sámegillii. Oahppit lohket divttaid ja suokkardit dárogieldivtta ja sámegieldivtta sisdoaluid. Sii ságastallet sániid birra ja heivehemiid birra mat leat dahkkon. Dasto jorgalit oahppit ieža dárogieldivttas sámegillii. Oahppit lohket iežaset divttaid guhtet guimmiidasaset ja ságastallet heivehemiid birra.
Oahppit sáhttet maid čállit dárogillii divtta ja jorgalit ja heivehit dan sámegillii. Guovttis ja guovttis sáhttiba goabbat guoimmiska divttaid jorgalit ja maŋŋel ságastallat ovttas bohtosa birra.
Barggu loahpas sáhttet oahppit guorahallat makkár hástalusat sis leat leamaš, ja maid sii leat oahppan.
Teavsttaid maid oahppit galget jorgalit, sáhttet leat iešguđetláganat váddodaga dáfus vai buot oahppit sáhttet bargat teavsttaiguin maid sii nákcejit jorgalit, ja seammás addet vejolašvuođa veahá ražastit.
Oahppit sáhttet bargat joavkkus surggiidemiiguin. Oahppit sáhttet de veahkáhallat nubbi nuppi ja oahppat guhtet guoimmistis.
Muhtin oahppit dárbbaši lasi hástalusaid. Muhtin dadjanmálliid ja sátnevádjasiid sáhttá leat váttis jorgalit, omd. “Buoret jođi go oru”. Dárogillii fas dadjet: “Borte bra, men hjemme best” (Buorre eret ruovttus, muhto ruovttus buoremus).
Lea dehálaš ahte oahppit besset nu ollu go vejolaš hárjehallat njálmmálaččat diimmuin. Buot mii leat čilgejuvvon oahpahuslážus, sáhttá hárjehallat njálmmálaččat. Čálalaš bargguid sáhttet oahppit ruovttus bargat, ja sáhttet bargguideaset njálmmálaččat ovdanbuktit oahpaheaddjái.
Jus leat eambbo go okta oahppi gáiddusoahpahusas, de sáhttet guldalit nubbi nuppiid ja digaštallat guhtet guimmiineaset lassin oahpaheaddjái. Suorggideamit ja doahpagat leat dehálaččat dán barggus.
Oahpaheaddji árvvoštallá ohppiid njálmmálaččat dahje čálalaččat dađistaga go leat bargame oahppanulbmiliiguin.
Oahpaheaddji áiccada ja ságastallá ohppiiguin dalle go sii leat lohkame teavstta masa galget oahpásmuvvat ja dađistaga jorgalit. Atnet go ávkkálaš lohkanstrategiijaid? Ipmirdit go teavstta sisdoalu? Oahpaheaddji bagadallá.
Oahpaheaddji addá ohppiide dieđuid barggadettiin, sihkkarastin dihte ahte sii ipmirdit bargobihtá ulbmila ja movt sii berrejit bargat. Oahpaheaddji ferte maid gávnnahit gehččet go oahppit sáni hávális ja daid jorgalit njuolga, vai nákcejit go oaidnit ollisvuođa ja heivejit jorgalusa nu ahte teavstta sisdoallu ja áigumuš bohtet čielgasit ovdan.
Oahpaheaddji árvvoštallá hálddašit go suorggideami bures, maid fertejit eambbo hárjehallat ja movt dán sáhttá/berre bargat.
Válmmasin jorgaluvvon teavstta giela sáhttá maid árvvoštallat. Sáhttá geahčadit riektačállima, cealkkahuksema, cealkagiid guhkkodaga ja giela njuovžilvuođa.
Dán árvvoštallanskovi sáhttá geavahit:
Árvvoštallanskovvi čálalaš bargu
Muitte maid ahte oahapheaddji galgá árvvoštallat man muddui oahppit leat joksan gelbbolašvuođamihttomeari. Oahppit galge maid diđolaččat guđe gelbbolašvuođa leat hukseme. Man muddui nákcejit oahppit jorgalit ja heivehit earáid čállin teavsttaid dárogielas sámegillii? Mat leat iešguđet hálddašandásiid dovdomearkkat?