BIRAS  

Raporteren birrasa dilis ja čuovvun

EBI-guovddážat čuvvot birrasa dili ja dan rievdadusaid. Birrasa dili čuvvot biologalaš, fysikalalaš ja kemiijalaš ja eará diekkár earáhuvvi áššiid vehkiin ja analyseremiin.    

EBI-guovddážat geavahit birrasa čuovvumis ja dutkamušain fidnejuvvon noađuhandieđu mearrádusaid, cealkámušaid ja plánaid vuođđun. EBI-guovddážat maid čohkkejit ja olggosaddet dieđuid guovlluset birrasa dilis eará doaibmiid nugo eanagotti lihtuid ja olbmuid ávkin.

EBI-guovddážat čuvvot maid guovlolaš deappodili. Gielddaid birasbargit ja earát geat dárkot deabbuid, sáddejit čuovvunbáikkiid deappoáicamiid guovlolaš EBI-guovddážii mii fas sádde dieđuid Suoma birasguovddážii. Birasguovddáš čohkke dieđuid ja rahkada riikkadási deappodieđáhusas ja deappodillekartta álo gaskavahkuid geasi čuovvunáigodaga áigge.

Eatnamiid- ja luonddusuodjaleapmi

EBI-guovddážat dorvvastit luonddu máŋggahámátvuođa ee. nu ahte privahta eatnamiidda vuođđuduvvojit luonddusuodjalanguovllut ja nu ahte stáhta lotnu eatnamiid luonddusuodjalanguovlun. Dáid doaimmaiguin ovddiduvvo álgoálgosaš ja sajáiduvvan šlájaid máddodaga ja lávdanviidodaga seailun. EBI-guovddážat inventerejit guovlluset luondotiippaid, mat gullet luonddusuodjalanlága vuollái ja mearridit  gokko daid rájáid johtet meahcis.

EBI-guovddážat ovddidit ja gohcet luonddu- ja eatnamiid suodjaleami. Dat oassálastet erenomážit projevttaide, maiguin divrras kulturárbeeatnamat  divvojuvvojit ja  dikšojuvvojit.  EBI-guovddážat várjalit luondduárvvuid maid eanageavaheami plánedettiin.

Birassuodjaleapmi

 

EBI-guovddážat ovddidit áimmusuodjaleami, čáziid suodjaleami ja eanavuođu suodjaleami ja fuolahit birassuodjaleapmái guoski bargguin mat leat daidda ásahuvvon ja mearriduvvon. EJB-guovddážat oktiiheivehit guovlolaš birasbajásgeassima ovttasbarggu, dát vai diđovašvuohta birasáššiin lassána. Earret birassuodjaleami oppalaš ovddideami guovddážiidda gullet ee. birassuodjalanlágas, čáhcelágas ja bázahuslágas namuhuvvon lohpe- ja gohcinbarggut. EBI-guovddáš gieđahallá ee. nuoskkiduvvon eanaviidodagaid almmuhanmearrádusaid.

EBI-guovddážat gohcet guovlohálddahusdoaimmahaga mieđihan biras- ja čáhcelohpemearrádusaid ja maiddái oktasaš ovddu biras- ja čáhceáššiin. Biraslobiid mieđihit guovlohálddahusdoaimmahagat ja gieldda birassuodjalaneiseváldit. Doaimmat, maid várás dárbbašuvvo biraslohpi, gozihuvvojit miehtá eallingearddi. Gohcineiseváldin leat EBI-guovddážat ja gieldda biraslohpeeiseváldit.

EBI-guovddážat leat oktavuođaeiseváldin árvvoštallanmeannudemiin, mat dahkkojit birasváikkuhusaid árvvoštallanlága olis. Dat addet maid cealkámušaid birasárvvoštallamiin, mat gusket plánemii ja prográmmaide. Birasváikkuhusaid árvvoštallamis gávnnahuvvo ja veardádallo, makkár negatiivalaš ja buorre váikkuhusat ovttaskas fidnuin lea ee. olbmuide, lundui, huksejuvvon birrasii ja luondduváriide.

EBI-guovddážat doibmejit maid oktan oljodustehuseiseváldin ja dán olis eastadit ja dustejit birasvahágiid – ja hehttehusaid. Lea sáhka birasvahágis, jos eanavuđđui, čáhcái, duolvačáhcebohccái dahje áibmui besset dahje sáhttet beassat váralaš dahje bávkkehanmieđis ávdnasat. Dákkár vahágat leat omd. oljogolgan, fabriikkaid buollimat, kemikálalihkuhisvuođat ja jos táŋkabiilla dahje toga, mii fievrrida váralaš ávdnasiid, čeassá doaresbeallái dahje vuodjá mannu njeaiga.

EBI-guovddážat árvvoštallet vahága birashehttehusaid ovttas gádjuneiseváldiiguin, veahkehit eiseváldiid ja vejolaš doaibmi, dieđihit dili birra, mearridit vahaga gáibidan joatkkadoaimmain, fuolahit dili ja birrasa čuovvumis birassuodjalusa olis ja addet mearrádusaid mo garvit sierradiliid.

Guovlluid geavaheami stivren ja gohcin

EBI-guovddážat ovddidit ja stivrejit gielddaid guovlluid geavaheami plánema ja huksendoaimma ordnema. Dat oassálastet eanagottelávaid gárvvisteapmái, stivrejit ja gohcet gielddaid oppalaš ja sajádatlávvabarggu ja mearridit ee. gáddehuksema spiehkastatlobiin.

EBI-guovddážat ovddidit kulturbirrasa divššu ja kulturárbbi gáhttema nu ahte stivrejit gielddaid eanageavaheami plánema, mieđihit veahkkeruđaid huksenárbbi dikšumii ja mearridit huksensuodjalusaš huksensuodjalanlága mielde.

Čáziid geavaheapmi ja dikšu

EBI-guovddážat ovddidit čázádagaid buhtisvuođa ja anolašvuođa ee. nu ahte dat fállet áššedovdamuša čáziid ortnegiisdoallamii ja oassálastet fidnuid plánemii ja ollašuhttimii ovttas gielddaiguin ja eará eiseváldiid ja divvuiguin. Dat fuolahit dulvesuodjaleamis ja dulveeastadeamis omd. nu ahte dat geahččalit ovddalgihtii eastadit dulvviid ja čujuhit ná huksensajiid dulvebáikkiid olggobeallái. EBI-guovddážat oassálastet maid eastadanbargguide dulvviid áigge.

EBI-guovddážat gohcet ja stivrejit čázadagaid dulvademiid vai čázi allodat ja rávnnjádagat bissot dan dásis, maid čáziid geavaheapmái ja birrasa dillái biddjon mearit gáibidit. Dat fuolahit maid buođuid dorvvolašvuođas.

Gielddat vástidit čáhcefuolahusa oppalaš ovddideamis ja ordnemis. EBI-guovddážat vástidit čáhcefuolahusa gohcimis, plánema stiremis ja ruhtavehkiid juohkimis iežaset guovllus.

Liŋkkat

Loga eambbo birasáššiin birashálddahusa internehttabálvalusas http://www.ymparisto.fi/

Birashálddahus / Ympäristöhallinto

 

Olggosaddimat:
EBI-guovddáža olggosaddimat

 

Eará sajis internehtas  (oppalaš liŋkkat eará organisašuvnnaid sámegiel siidduide)

Guovlluhálddahusdoaimmahat Aluehallintovirasto

Sámediggi http://www.samediggi.fi/index.php?lang=davvi

Meahciráđđehus http://www.metsa.fi/web/se