Sámedikki 2015 bušeahtas vuoruhuvvo riikkaidgaskasaš bargu álgoálbmogiid vuoigatvuođaid dohkkeheami ektui. Sihke danne go dat gáibiduvvo mis, ja danne go olmmošvuoigatvuođaid dilli oppalaččat riikkaidgaskasaččat lea heittot.
Aili Keskitalo, Sámedikki presideanta.
Daddjojuvvo ahte máilmmi álgoálbmogat leat máilmmis geafimusat, rašimus dilis ja olgguštuvvon olbmot. Unnimusat 370 miljon máilmmi olbmuid gaskkas, mat leat badjelaš 7 miljárdda, leat álgoálbmogat. ON stáhtusraporta álgoálbmogiid dili birra čájeha earret eará ahte 900 miljon hui geafes olbmuid gaskkas lea goalmmadas oassi álgoálbmogat. Sis váilu oadjebasvuohta, einnostan vejolašvuohta, válljenvejolašvuođat ja váikkuhanfápmu sin iežaset boahtteáigái. Mis buohkain lea geatnegasvuohta sihkkarastit vuođđoolmmošvuoigatvuođaid daid olbmuide geat leat buot rašimus dilis máilmmis. Lihkus geahppána geafesolbmuid lohku johtileappot go goassige ovdal. Mihttomearrin lea nogahit issoras geafivuođa ja nealggi.
Sámediggi juolluda 2015:s badjel miljon ruvnnu riikkaidgaskasaš álgoálbmotbargui Barentsčállingoddái ja Sámeráđđái, Mama Sara Education Foundation organisašuvdnii ja čállidoaimmaide maid doCip fállá máilmmi álgoálbmotorganisašuvnnaide. Doarjja riikkaidgaskasaš doaibmabijuide vuoruhuvvo maid Sámedikki ohcanvuđot kulturdoarjjaortnegiin.
Mii áigut ain bargat ON-vuogádaga, Árktalaš ráđi ja Barentsovttasbarggu ektui. Ja mii áigut doarjut min álbmoga Guoládatnjárggas vai sidjiide sihkkarastojuvvošii ovttaárvosaš searvan Sámi parlamentáralaš ráđis. Mii áigut 2015:s ovddidit dieđáhusa Sámedikki riikkaidgaskasaš barggu birra, vuođđun mihttomeriid, strategiijaid ja doaibmabijuid buorebut aiddostahttimii.
Okta boahtte jagi hástalusain lea ON álgoálbmotkonferánssa mii dollojuvvui čakčat, loahppadokumeantta sisdoalu oahpásmahttin sámi ja dáža servodahkii, ja dieinna lágiin váikkuhit dan ahte mii sáhttit sániid maŋŋá doaibmagoahtit álgoálbmotvuoigatvuođaid heivehemiin Norggas ja máilmmis. Sámediggi vuolggahii ieš áiggistis Álttá 2013 álgoálbmotkonferánssa lágideami, ja lea geavahan viehka ollu resurssaid ja ruđaid Álttá 2013 ja dán čavčča máilmmikonferánssa čađaheapmái ja searvamii ON olis. Mii leat oaidnán ahte lea ávki, ja ahte Sámedikkis lea vejolašvuohta oččodit ipmárdusa máilmmis rivttes guvlui.
Min riikkaidgaskasaš barggus lea sáhka sihke ovttasbarggu ovddideamis Ruoŧa, Suoma ja Ruošša beale sámiid gaskka, ja stáhtaid geatnegasvuođaid sihkkarastimis daguid ja geavahusa bokte máilmmi ollu álgoálbmogiid ektui. Sámiid dilis leat positiivvalaš erohusat eanaš álgoálbmogiid ektui, sihke mii guoská politihkalaš, rievttalaš ja čálgodili stáhtusa ektui. Danne lea Norgga beale sámiin erenoamáš ovddasvástádus váikkuhit dan ahte álgoálbmogiid dilli eará sajiin máilmmis buorránivččii. Riikkaidgaskasaš álgoálbmotvuoigatvuođaid dohkkeheapmi váikkuha muđui min iežamet vuoigatvuođaid ja beroštumiid suodjaleami Norgga stáhta eiseválddiid ektui.
Ráđđehusa stuorradiggedieđáhusas ”Muligheter for alle – menneskerettighetene som mål og middel i utenriks- og utviklingspolitikken” (olmmošvuoigatvuođaid birra olgoriika- ja ovddidanpolitihkas) ahte olmmošvuoigatvuođat galget leat vuođđun olgoriika- ja ovddidanpolitihka hábmemis Norggas. Mus lea seamma oaidnu go ráđđehusas ahte stáhtaid geatnegasvuođaid mat dain leat ja daid doahttaleami gaskka leat erohusat.