Givssideapmi lea stuorra servodatváttisvuohta, maiddái sámi servodagas. Persovnnalaččat jáhkán mun ahte okta vejolaš doaibmabidju lea bidjat fuomášumi alccesis. Mii rávisolbmot rollamodeallan. Iežas ohcii geahččamis sáhttá leat nana váikkuhus ja guhkes áiggi doaibmabidju givssideami vuostá.
Silje Karine Muotka, sámediggeráđđi
Eanaš oahpaheaddjit, skuvllat ja vánhemat váldet máná ovdáneami ja oahppama duođas. Danne lea eanaš ohppiin buorre dilli skuvllas ja astoáiggis. Dattetge diehtit mii váimmusteamet ahte buot oahppit eai fuomášuvvo dahje guldaluvvo, ja ahte ollugat gillájit givssideami ja loavkideami. Iskkadeamit čájehit ahte sámi mánáin lea stuorát riska gártat loavkiduvvot.
Mus lea nana jáhkku dasa ahte mii rávisolbmot sáhttit jorgalahttit dan, konkrehta ja eaŋkilis daguid bokte. Ollugat mis leat dušše oanehis áiggi ovttas bearrašiin beaivválaččat. Mis lea vejolašvuohta háleštit boradettiin ja áiggis go leat ovttas vahkkoloahpaid. Mii fertet mánáid dihte jurddašit bures makkár fáttáid birra mii ságastallat málesbeavddi guoras.
Sáhttá háleštit dan birra mii lea geavvan dan beaivvi. Dahje sáhttá hállát áššiid birra nugo ovdamearkka dihte gieldaválgga ja politihkkariid birra, dahje min ođđa ránnjáid birra dahje máilmmipolitihka birra. Vaikko mii eat leat ge dihtomielalaččat, de sirdit mii árvvuid min mánáide. Hállat go mii buori earáid birra, vai eat?
Mánát speadjalastet min árvvuid, miellaguottuid, ovdagáttuid ja oainnuid eanet go mii rávisolbmot oppa jurddašit ge. Deaŧalaš lea diehtit ahte mii rávisolbmot sáhttit ollu váikkuhit givssideami, loavkideami ja hárdima unnideami dušše dan bokte go leat dihtomielalaččat miellaguottuid birra – ovdamearkka dihte borranbeavddis. “Giehta mii vuhtoda geahtu, stivre máilmmi” daddjojuvvo. Dat ferte mearkkašit dan ahte rávisolbmot sáhttet fievrridit árvvuid maiguin gudnejahttin, ovttaárvosašvuohta, gierdavašvuohta ja dohkkejupmi ovdánahttojuvvojit.
Skuvllas ja mánáidgárddis leat buot rávisolbmot rollamodeallat. Ii dušše mánáidgárdeoahpaheaddji, assisteanta dahje oahpaheaddji, muhto maiddái viessohoaiddár ja bassit, ja dieđusge dearvvašvuođadivššárat. Ollu oktavuođain oidnet sii ohppiid geain ii leat nu buorre dilli skuvllas dahje ruovttus. Sierranas sivaid geažil eai vállje buot gielddat vuoruhit dearvvašvuođadivššárfálaldaga dahje geahpedit dahje rievdadit eará rávisolbmuid leahkima skuvllain, mánáidgárddiin ja astoáiggefálaldagas. Dalle lea čielggas maiddái ahte vejolaš rollamodeallat ja fuolahusolbmot geahpeduvvojit mánáin geat sin dárbbašit.
Mánáin lea ovddasvástádus das movt sii láhttejit guđet guimmiideasetguin. Mis rávisolbmuin lea dattetge ovddasvástádus bagadit máná ja nuorra olbmuid. Dat mearkkaša dan ahte mis ii leat dušše ovddasvástádus cuiggodit dohkketmeahttun láhttenvugiid, muhto maiddái rámiidit sin geat čájehit gierdavašvuođa ja olmmošlašvuođa guđet guimmiidasaset. Dohkketmeahttun ja loavkašuhtti láhttenvuohki neahtas, giehtatelefovnnain ja sosiála mediain oažžu dávjá fuomášumi. Mun oaivvildan ahte mis lea ovddasvástádus maiddái bagadit mánáid ja nuoraid sosiála mediaid geavaheamis positiivvalaš ja konstruktiivvalaš vuogi mielde. Dovddahit ahte lea buorre searvvahit earáid ja ahte lea buorre jos sii čájehit sosiála oamedovddu.
Sámediggi lea ollu jagiid searvan givssideami eastadanbargui, riikaviidosaš barggu bokte givssideami eastadanmanifeasttain. Dán jagi kampánjavahkku – čájet beroštumi – álggahuvvo 40. vahkus ja vuođđuduvvá bargui mii ovdal lea dahkkojuvvon. Kampánja galgá čájehit movt mii buohkat sáhttit beroštit, háhkan dihte ustitvuođa, váikkuhit searvvaheami ja eastadit givssideami.
Mun ávžžuhan sihke mánáid, nuoraid ja rávisolbmuid: doaibmat buoremus rollamodeallan. Leage rámis das gii don leat. Leage ustit.